SOS
Het is 20 september 2015. Rekels Magazine is door SOS kinderdorpen uitgenodigd voor een persreis naar Macedonië om aldaar een bezoek te brengen aan een SOS Kinderdorp. We gaan kennismaken met de kinderen, hun kinderdorp-ouders en alle andere activiteiten van SOS Macedonië in en rond de hoofdstad Skopje.
58 • rekels 2016
Deze zondag 20 september brengen we ook een bezoek aan het vluchtelingenkamp Vinojug Gevgelija, zo’n 500 meter van de Griekse grens. Het kwik is inmiddels opgelopen tot ruim 35 graden en we bevinden ons tussen tenten, zeecontainers en honderden vluchtelingen die gelaten afwachten totdat ze geregistreerd zijn en hun lange reis naar een beter leven kunnen vervolgen. De atmosfeer is gevuld met het gehuil van baby’s, de lucht van urine en de spanning tussen hoop en wanhoop. Het hele vluchtelingenthema dat tot dan toe niet meer was dan een dagelijks terugkerend journaalitem, komt ineens op wel heel confronteerbare wijze ‘live’ bij je binnen. Lokale vrijwilligers werken non-stop 10 uur per dag en doen wat ze kunnen om de mensen goed op te vangen. Maar ook de emotionele werkdruk is immens. Vera, één van de Unicef medewerkers vertelt: “Een jonge moeder komt op me afgelopen. Ze neemt kleine stapjes met in haar armen een baby. Ik zie haar naar me toe komen en ik steek m’n armen uit. Zonder een seconde erover na te denken plaatst de moeder haar baby in mijn handen waarna haar armen als een loden last naar beneden vallen. Ze neemt vervolgens een fles water, neemt een paar slokjes en zet de fles tenslotte op de grond, te zwaar ...” Terwijl wij daar als rijke westerlingen een beetje beschaamd rondlopen staan de volgende 1.000 mensen alweer voor het roestige hek van het kamp te dringen om binnen te komen... Het bezoek aan het vluchtelingenkamp was tijdens deze persreis optioneel en had feitelijk maar weinig te maken met het werk dat SOS Kinderdorpen dagelijks verricht in dit straatarme Europese land. Het kan heel goed zijn dat met het te perse gaan van deze Rekelseditie de vluchtelingenstroom wat geluwd is en we ons weer druk maken over de meer triviale zaken van ons welvarende leven, maar het met eigen ogen zien van dit vluchtelingendrama was wel een eye-opener. Immers, als men het elders op de wereld zo slecht heeft, dan komen de mensen dus uiteindelijk wel onze kant op. Hoe gevaarlijk de reis ook voor hen is. In dit perspectief bezien kun je alleen nog maar meer waardering hebben voor de activiteiten van SOS Kinderdorpen. Want wat is er menselijker en ook vanuit westers perspectief ‘slimmer’ dan ervoor te zorgen dat mensen het elders op de wereld ietsje beter krijgen. Om te beginnen met de kinderen! In dit artikel willen we je kennis laten maken met de activiteiten van SOS Kinderdorpen in de achtertuin van Europa...
"De atmosfeer is gevuld met gehuil en de spanning tussen hoop en wanhoop." SOS Kinderdorpen SOS Kinderdorpen werd in 1949 opgericht door de Oostenrijkse Hermann Gmeiner. Hermann was 5 jaar oud toen zijn moeder stierf. Hij ervoer toen hoe je wereld als kind instort als je een ouder verliest. Zijn toen 16-jarige zus nam de zorg over van hun moeder. Na de Tweede Wereldoorlog werd Hermann als jeugdwelzijnswerker geconfronteerd met de vele oorlogswezen en dakloze kinderen. Hij geloofde dat een veilig thuis, met een liefdevolle moeder en broertjes en zusjes, essentieel is voor de fysieke, mentale en emotionele ontwikkeling van een kind. En al helemaal voor een beschadigd kind. In het Oostenrijkse Imst werd in 1949 het eerste kinderdorp geopend. Nu, ruim 65 jaar later, ligt de focus nog steeds op de familiegerichte aanpak en is SOS Kinderdorpen actief in wereldwijd 133 landen met kinderdorpen, scholen, familieversterkende programma’s en medische en sociale centra.
Het kinderdorp in Skopje Macedonië We zijn in Skopje om kennis te maken met het werk van SOS Kinderdorpen. Skopje is bepaald geen top-10 stedentrip, maar is toch een stad waar Alexander de Grote, of meer recent, Moeder Theresa hun wortels hebben. Aan de buitenzijde van de stad ligt het kinderdorp. Het ‘dorp’ moet je zien als een tiental huizen en gebouwen die met elkaar een mini-oase vormen in een stad waarin het verschil tussen arm en rijk groot is. Het dorp ziet er vriendelijk uit, met veel groen en een sportveld. Buiten het dorp, iets verderop in de straat, staat een school. Terwijl we het dorp verkennen lopen we al snel één van de kinderen tegen het lijf. De jongen is duidelijk opgelaten en heeft zich enorm verheugd op onze komst. >
rekels in de winter • 59
De jongen blijkt de 13-jarige Dejan te zijn. Hij verblijft al 9 jaar in het dorp en de directeur van SOS Macedonië Julijana vertelt dat Dejan uit een zeer problematische gezinssituatie komt. Toen hij destijds in het kinderdorp kwam zat zijn vader in de gevangenis en zijn moeder was er fysiek en mentaal zo slecht aan toe dat ze niet voor zichzelf kon zorgen, laat staan voor de jongen. Dejan is exemplarisch voor het soort kinderen dat in een kinderdorp beland. Ze hebben allemaal een verleden van verwaarlozing en mishandeling. In Macedonië is het wettelijk ook veel moeilijker dan in Nederland om een uit-huis-plaatsing gedaan te krijgen. Dejan is voor zijn leeftijd te klein en hoewel hij een intelligente jongen is, worden zijn schoolprestaties negatief beïnvloed door dyslexie en adhd. De jongen is de eerste 4 jaar van z’n leven compleet aan zijn lot overgelaten. Julijana vertelt dat ze ondanks alles altijd proberen het contact tussen de kinderen en hun echte ouders te stimuleren. 80% van de kinderen in het dorp hebben namelijk nog wel hun biologische ouders. Zo was Dejan een tijdje geleden een weekend op bezoek bij z’n vader. Deze was inmiddels uit de gevangenis, hertrouwd en opnieuw vader geworden van een zoon. Het bezoek bleek geen succes; Dejan werd zo hard geslagen dat ze het bezoek hebben moeten afbreken. Dit is het moment dat Julijana emotioneel wordt, want hoewel de moeders in het dorp de kinderen met zoveel liefde, zorg en aandacht proberen op te voeden, wil ieder kind niets liever dan geaccepteerd worden door zijn of haar echte moeder en vader. De treurige werkelijkheid is, dat in de afgelopen 10 jaar, er maar twee kinderen zijn geweest die uiteindelijk weer herenigd werden met hun ouders.
"Als je niet beter zou weten zou je denken dat ze allemaal echt familie van elkaar zijn."
60 • rekels 2016
Onder de vleugels van een SOS moeder
SOS is meer dan alleen het kinderdorp
Dejan woont met drie meisjes in één van de huizen in het dorp. We maken kennis met de SOS-moeder die hier 2 jaar geleden is komen wonen, samen met haar man en jong volwassen dochter. De tafel is gedekt en ze zijn allemaal druk bezig geweest om een welkomstmaal voor te bereiden. In niets blijkt dat dit gezin geen familie van elkaar is. Als later ook de vader van z’n werk thuiskomt zien we een echt gezin; en als je niet beter zou weten zou je denken dat ze allemaal echt familie van elkaar zijn. De kinderen onderling beschouwen elkaar ook als broer of zus. De vader werkt overdag als vrachtwagenchauffeur en neemt Dejan regelmatig mee. De jongen vindt dit geweldig, zo ziet hij nieuwe dingen, ontmoet hij nieuwe mensen en kan hij zichzelf verder ontwikkelen. Natuurlijk is het bezoek van mensen uit Nederland een bijzondere attractie en ook de kinderen van het ernaast gelegen huis zijn aanwezig. We vragen de kinderen één voor één wat ze later willen worden als ze groot zijn. Het grappige is dat de wensen en dromen van deze kinderen niet verschillen met die van hun Nederlandse leeftijdsgenoten.
Vanaf 14 jaar worden de kinderen overgeplaatst van het dorp naar een jeugdhuis met alleen maar leeftijdsgenoten. In het jeugdhuis dat wij bezochten waren er 4 begeleiders op 14 kinderen. 10 meisjes en 4 jongens. De kinderen moet je voorstellen als gewone pubers die net als in Nederland communiceren met hun smartphone. Ook deze kinderen zijn net als die van ons al totaal ‘hooked’ aan het Facebooken, snapchatten en het whappen. Wat wel opvalt is dat eigenlijk alle kinderen een drive hebben om iets van hun leven te maken. Alsof ze zich hebben voorgenomen deze tweede kans in geen geval te verpesten. Eigenlijk kun je stellen dat deze kinderen, hoewel ze vanuit een hele penibele situatie komen, uitverkoren kinderen zijn. Zeker vanuit een Macedonisch perspectief. En de 4 jongens zijn natuurlijk helemaal ‘lucky bastards’...
Dejan, 13 jaar en al 9 jaar woonachtig in het SOS kinderdorp en de enigste jongen in het huis, steekt meteen van wal. Hij wil later een haarstylist of een make-up-artist zijn. Ook omdat hij zich realiseert dat hij op school lage cijfers scoort waardoor dokter of in de media werken niet echt een optie is. Hij is ook helemaal gek van dansen en zingen. Zonder enige gene laat hij ons later de muziek horen van een beroemde Roma zangeres waarbij hij luidkeels meebrult en danst. Jovanka, een meisje van 11 jaar dat naast hem zit, is heel verlegen en wil onderwijzeres worden. Op dit moment is haar grote passie hiphop dansen, ballet en ze tekent heel erg goed. Op de vraag of ze graag naar school gaat aarzelt ze even en na wat wikken en wegen zegt ze ‘da’ (ja). Maar niet altijd... Tina,13 jaar, wil journalist of advocaat worden. Ze is de zus van Jovanka. Ze hebben nog drie zussen, maar twee zussen wonen nu in een SOS jeugdhuis voor 14 tot 18 jarigen en de oudste zus woont zelfstandig en studeert aan de universiteit van Skopje. Ze zien elkaar nog heel regelmatig in de weekenden. De 14-jarige Valentina is het meisje met de meest betoverende lach die je je maar kunt voorstellen. De lach is zo opvallend aanwezig dat we diezelfde avond bij een bezoek aan het SOS-jeugdhuis meteen haar oudere zus herkennen, die net als Valentina het leven tegemoet treedt met een big smile. Valentina wil graag modeontwerper worden. Vrouwenmode. Op mijn vraag of ze van shoppen houdt wordt er hard gelachen. Ieder meisje houdt toch van winkelen! Domme mannenvraag zullen we maar zeggen. Maria, de kleinste van de groep en 8 jaar, steekt als haar naam wordt afgeroepen meteen van wal. Dit is een meisje met ambitie! Zij wil de eerste vrouwelijke president van Macedonië worden. En ze geeft ook een reden; als president heeft ze namelijk de macht om het leven van de arme mensen te verbeteren. Jagona, wat overigens aardbei in het Macedonisch betekent, wil serveerster of kapster worden. Jagona kan dan later mooi Dejan helpen die natuurlijk haar baas wordt. Dejan grijpt het noemen van zijn naam meteen aan om een tekening te laten zien waarop hij een ideaalbeeld van zijn SOS-moeder heeft getekend.
Er zijn in de hoofdstad Skopje massa’s kinderen die weliswaar het geluk hebben nog gewoon bij hun echte ouders te wonen, maar ze ontberen wel van alles. SOS helpt ook deze gezinnen. We bezoeken een sloppenwijk die vrijwel geheel wordt bevolkt door Roma. Deze mensen leven in een armoede die te vergelijken is met een farvella in Rio. Net als in andere landen waar Roma’s leven wordt ook hier deze bevolkingsgroep met de nek aangekeken. Ze hebben vaak geen papieren en leven in hun eigen gemeenschap. Hun cultuur hecht bijvoorbeeld veel minder belang aan goed onderwijs. Veel Roma kinderen gaan pas een keer in november, als het schooljaar al drie maanden aan de gang is, naar school. En de autoriteiten gedogen dit, het zijn tenslotte Roma en zo leven ze nu eenmaal. SOS medewerkers die zich richten op deze Roma-gezinnen proberen het vertrouwen te winnen van deze groep en ze te helpen met de aanvraag van papieren, het zoeken van werk en de zorg en onderwijs voor hun kinderen. Als je de SOS mensen anekdotes hoort vertellen dan lijkt het vechten tegen de bierkaai, maar des te bewonderenswaardiger is hun doorzettingsvermogen. Want als we eenmaal bij een Romafamilie te gast zijn en we kennismaken met de 4 broers, hun vrouwen, de opa’s, oma’s en de ongeveer 30 kinderen die er wonen, besef je dat deze kids beter verdienen en dat ze voor deze bevolkingsgroep de hoop op een betere toekomst zijn.
SOS
"Eigenlijk kun je stellen dat deze kinderen uitverkoren kinderen zijn." Feit • 545 kinderdorpen overal in de wereld geven 82.300 • kinderen weer een liefdevol thuis • De familie-ondersteunende programma’s van SOS • helpen nog eens 240.000 kinderen • Door 222 SOS kleuterscholen, 182 lagere en middelbare • scholen en 54 SOS beroepsopleidingen krijgen 146.919 • kinderen kwalitatief goed onderwijs • De 74 SOS medische centra geven jaarlijks 723.300 • consults en behandelingen • Er lopen 16 SOS noodhulpprogramma’s voor in totaal • 179.500 kinderen • Nederlandse ambassadeurs voor SOS zijn o.a. Jan Smit, • Annemarie van Gaal, Yvonne van Gennip en Hans van • Breukelen
Help mee • Voor € 25,- per maand verander je het leven van een kind • Je bijdrage gaat naar jouw SOS kind, het kinderdorp en • zijn of haar omgeving • Je bouwt een bijzondere band op met jouw SOS kind • Je ontvangt een familiecadeau t.w.v. € 29,95 • Aanmelden via www.soskinderdorpen.nl/help-mee
Met dank aan • Alle medewerkers van SOS Kinderdorpen in Macedonië • voor hun gastvrijheid en ongelofelijke toewijding en • enthousiasme • De Corendon Foundation voor het sponsoren van de • persreis; van de vlucht tot aan alle overnachtingen
Verderop in de wijk lopen we naar een pleeggezin. We passeren massa’s kinderen, want iedereen leeft hier op straat. Een man die met een schaap aan de riem een ommetje maakt baart enig opzien... dat wil zeggen bij ons. Want dit soort wijken kennen we niet in Nederland. We worden verwelkomt door een pleeggezin dat naast hun drie eigen kinderen nog eens drie pleegkinderen opvoedt. Nu moet je bedenken dat een gemiddeld maandinkomen in Macedonië zo’n € 320,- per maand bedraagt en dat dit pleeggezin het met minder dan het gemiddelde moet doen. De vader en moeder vertellen met zoveel passie over hun pleegkinderen dat ik bijna een ietwat jaloers gevoel bij mezelf bespeur. Hoe fijn is het als je met zo weinig materiele zaken zo gelukkig kunt zijn. Dit pleeggezin wordt net als andere gezinnen frequent bezocht door medewerkers van SOS Kinderdorpen en ze krijgen allemaal een speciaal trainingsprogramma. Het programma met de afkorting PRIDE onderkent het feit dat het opvoeden van pleegkinderen geen sinecure is en dat eenmaal geselecteerde gezinnen scholing en ondersteuning nodig hebben.
rekels in de winter • 61