Albanian Riviera Villagescapes Presented through Watercolor Drawings Peisazhi Arkitektonik i Fshatrave të Rivierës sjellë nëpërmjet Vizatimeve në Akuarel
Tis page left intentionally blank
ni
a
Al
ba
COASTAL REGION
This sketch book is a compilation of approximately seventy architectural sketches /watercolor drawings from Dhërmi, Vuno, Himarë old town, Old Qeparo and Lukovë. Ky libër është një përmbledhje e përafërsisht shtatëdhjetë skicave arkitektonike/ vizatimesh në akuarel nga Dhërmiu, Vunoi, Himarë Kala, Qeparoi e Vjetër dhe Lukova.
Albanian Riviera Villagescapes Presented through Watercolor Drawings Peisazhi Arkitektonik i Fshatrave të Rivierës sjellë nëpërmjet Vizatimeve në Akuarel
TIRANA
Dhërmi
Palasë
Ilias Vuno
Himarë
Pilur
Qeparo
Kudhës
Borsh
Piqeras
Lukovë
Sasaj
Al
ni
Nivicë
Shën Vasil
ba
a
COASTAL REGION
Foreword There is a substantial abundance of cultural resources, in its built and natural components, in the southern coastal region of Albania. The mountain ranges become a beautiful natural background to the Ionian Sea, while the ancient settlements and traditional villages merge with the surrounding landscapes. These make the astonishing cultural landscape of the region and define its territorial identity. The southern coastal region has recently become an attractive tourism destination that still faces demanding challenges. The villages in the southern coastal region represent distinct Mediterranean features, thanks to compactness of the village urban structure, the relationship to the surrounding landscape and the sea, the traditional vernacular architecture and the local construction techniques and materials, such as the stone, timber and tiles. The houses are mainly built from carved stones extracted from the surrounding environment and have characteristic shapes assuring that the main room of the house has a view to the sea wherever the terrain allows for it. The roofs are pitched, covered in red tiles and float amidst the natural wild and cultivated vegetation in the courtyards and around. The gate, the entrance to the courtyard and eventually the threshold to the semi-public /private space; the doors and the windows, and some interiors of the house such as the roof, the ceiling and the floor, are traditionally made of timber. Additionally, religious buildings, mark the public spaces, and are landmarks in the villages and attractions for the visitors. This sketch book is a compilation of approximately seventy architectural sketches /watercolor drawings from Dhërmi, Vuno, Himarë old town, Old Qeparo and Lukovë, drawn by skilled architecture students who were invited & selected
to participate in two consecutive workshops / trips to the south, under the theme of “Sketching architectural / cultural heritage”, during summer 2017 & 2018. The drawings present a possible reality superimposed on the current one an imagined musician is playing violin by the ruin of a church; or the visitors walking down the cobblestone street of a village. This is a mere awareness-rising action apart from one valorizing the heritage, and special thanks go to the sketchers for the effort they put into presenting these realities in their drawings. The sketching workshops, the promotion of the villages through these drawings and the publication are developed in the framework of the “Integrated and Sustainable Development of the Southern Coastal Region” Programme, implemented by Deutsche Gesellschaft fuer Internationale Zusammenarbeit. GIZ is cooperating with the Albanian Government at national, regional and local levels on behalf of the German Federal Ministry for Economic Cooperation and Development [BMZ], to foster sustainable economic growth. In the context of the ISDSCR programme, this entails the development of sustainable tourism approaches and well as models of heritage conservation and revitalization for the traditional rural settlements. “Sketching architectural & cultural heritage” was one among a series of interventions aiming to affect the vision as to the significance and role of cultural heritage, from seeing it as a simple economic resource, to viewing it as an engine for the village revival and socio-economic growth of communities. By Hans-Juergen Cassens GIZ Albania Country Director
Parathënie Rajoni bregdetar jugor i Shqipërisë ka mjaft pasuri kulturore, si ato të ndërtuara nga dora e njeriut, ashtu edhe ato natyrore. Vargamalet bëhen një sfond i bukur natyror për detin Jon, ndërsa vendbanimet e lashta dhe fshatrat tradicionale ‘shkrihen” me mjedisin përreth. Këto krijojnë peizazhin e mrekullueshëm kulturor të rajonit dhe përcaktojnë identitetin e tij territorial. Rajoni jugor bregdetar është bërë kohët e fundit një destinacion tërheqës turistik, por që ende përballet me sfida të vështira. Fshatrat në rajonin jugor bregdetar paraqesin tipare të dallueshme të vendbanimeve në Mesdhe, falë strukturës urbane mjaft kompakte të fshatit, marrëdhënies me peizazhin përreth, malet dhe detin, arkitekturën tradicionale popullore dhe teknikat e materialet vendase të ndërtimit, si guri, druri apo tjegullat. Shtëpitë janë ndërtuar kryesisht nga gurë të gdhendur, të nxjerrë nga mjedisi aty afër. Ato kanë forma karakteristike e orientime të tilla për të siguruar që dhoma kryesore e shtëpisë të ketë pamje nga deti, kudo ku terreni e lejon. Çatitë dhe kulmet e tyre të ngritura,janë mbuluar me tjegulla të kuqe dhe duket sikur notojnë mes bimësisë natyrore të egër apo të kultivuar në oborret përreth. Porta e cila ofron hyrjen në oborr ose ndryshe pragu drejt hapësirës gjysmë publike / private, dyert dhe dritaret, dhe disa elemente të interierit të shtëpisë siç është çatia, tavani apo dyshemeja, tradicionalisht janë bërë prej druri. Përveç banesës, objektet e kultit shënojnë në shumicën e rasteve hapësirat publike dhe janë pikë referimi e atraksione për vizitorët e fshatrave. Ky libër është një përmbledhje e përafërsisht shtatëdhjetë skicave arkitektonike/ vizatash akuarel nga Dhërmiu, Vunoi, Himarë Kala, Qeparoi e Vjetër dhe Lukova, realizuar nga studentë mjaft të talentuar të degës së arkitekturës, të cilët u ftuan dhe u përzgjodhën për të marrë pjesë në dy
punëtori të njëpasnjëshme nën temën “Skicimi i trashëgimisë arkitektonike/kulturore”, gjatë verës 2017 dhe 2018. Vizatimet paraqesin një realitet të mundshëm të mbivendosur mbi atë aktual; psh. një muzikant imagjinar po luan në violinë në afërsi të rrënojave të një kishe; ose vizitorët që ecin nëpër rrugën me kalldrëm të një fshati. Kjo iniciativë, përveç vlerësimit të trashëgimisë, është një masë ndërgjegjësimi për vlerat e mrekullueshme të pasurive kulturore dhe fshatrave. Një falenderim i veçantë shkon për skicuesit e talentuar, të cilët prezantuan vlerat e këtyre realiteteve nëpërmjet penelit në vizatimet e tyre. Këto punëtori [workshops] të skicimit arkitektonik, promovimi i fshatrave edhe përmes vizatimeve, dhe së fundmi ky publikim, janë realizuar në kuadër të Programit “Zhvillimi i Integruar dhe i Qëndrueshëm i Rajonit të Bregdetit Jugor”, i zbatuar nga Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit. GIZ po bashkëpunon me qeverinë shqiptare në nivel kombëtar, rajonal dhe lokal në emër të Ministrisë Federale Gjermane për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik [BMZ], për të nxitur një rritje të qëndrueshme ekonomike. Në kontekstin e programit, kjo nënkupton zhvillimin e qasjeve të qëndrueshme ndaj turizmit dhe modeleve të ruajtjes dhe revitalizimit të trashëgimisë në vendbanimet tradicionale rurale. “Skicimi i trashëgimisë arkitektonike dhe kulturore” ishte një nga një sërë ndërhyrjesh që synonjë të ndikojnë në vizionin për rëndësinë dhe rolin e trashëgimisë kulturore, duke e parë atë jo thjesht e vetëm si një burim ekonomik, por si një motor për rivitalizimin e fshatit dhe rritjen socio-ekonomike të komuniteteve në zonat rurale. nga Hans-Juergen Cassens Drejtor i GIZ Shqipëri
Dhermi
Historic Centre Protected Area (SUBcat. I) Green Area (SUbCat. II) 1st Category Monument National Road 0
50
100
150
Dhërmi
The Precious Stone of Riviera
When traveling south from Llogara Pass, the first twenty kilometers or so of the Riviera are experienced winding through a kind of vague terrain—a mixture of old and new buildings settled back within the trees and crowding up against the road. It is not until a sharp bend in the road, where the view suddenly opens up across a deep gorge, that Dhërmi is revealed, and one finally understands a primary sensibility of the Riviera: the iconic hillside village. Dhërmi is one of the gems of south Albania: incredibly rich in history, and due to its relative stability over time, more developed and a bit larger than other villages. Its geography is dramatic. From the national road the village seems impossibly stacked against the steep rock. The bell towers of centuriesold churches rise up in profile against the white fabric behind them, all of it interrupted in places by lush swaths of green overgrowth, anywhere it gets a chance. A stroll through the village though reveals a much more gentle landscape above— even wide swaths of flat space in a couple of lovely plazas. The village is organized as a kind of process to reach the church at the top. It is a lovely route that brings the walker across the various types of houses and smaller civic and religious buildings, and culminates in one of the more dramatic views of the entire Albanian coastline, set from within the yard of the church. On the western shoulders of the village rises the Acroceraun Mountains [Mali i Cikës] also known as the “Peaks of Lightning.” When traveling south from Llogara Pass, the first twenty kilometers or so of the Riviera are experienced
winding through a kind of vague terrain—a mixture of old and new buildings settled back within the trees and crowding up against the road. It is not until a sharp bend in the road, where the view suddenly opens up across a deep gorge, that Dhërmi is revealed, and one finally understands a primary sensibility of the Riviera: the iconic hillside village. On the eastern side lies the coastline with small beautiful bays. Taking into consideration Dhërmi’s steep and rocky location above the sea, the town is often compared with Amalfi in Italy. All the dwellings built with carved stones taken directly from the local terrain and have characteristic shapes. Dhërmi is declared “Historic Center” on 20.01.2016, through the D.C.M Nr.29.
Dhërmi
Guri i çmuar i Rivierës
Kur udhëton në jug drejt Bregut,në njëzet kilometrat e parë nga Qafa e Llogarasë kalon përmes një rrugë gjarpërushe, në një terren ku gjen përzierje të ndërtesave të vjetra dhe të reja të vendosura mes pemësh. Jo më larg kalimit të një kthese të fortë, ku papritur pamja hapet nëpër një grykë të thellë, shfaqet Dhërmiu; dhe çdokush më në fund ka një ndjesi të vërtetë të Rivierës: një fshati tipik ndërtuar rrëzë kodrës.
pjesën lindore shtrihet vija bregdetare me gjire të vegjël dhe mjaft të bukur. Duke marrë në konsideratë vendodhjen e pjerrët dhe shkëmbore të Dhërmiut mbi det, dhe përshtypja që të lë sikur po del nga shkëmbinjte, vendi shpesh krahasohet me Amalfin në Itali. Të gjitha banesat janë ndërtuar me gurë të gdhendur dhe kanë forma karakteristiked dhe përfaqësojnë një mjedis tipik mesdhetar.
Dhërmiu është një nga perlat e Shqipërisë së Jugut: tepër i pasur në histori dhe për shkak të stabilitetit familjar (të fiseve) ndër kohe, është më i zhvilluar dhe pak më i madh se fshatrat e tjerë. Gjeografia/pejzazhi i tij është njëkohësisht skenike e dramatike. Nga rruga nacionale fshati duket sikur mezi është grumbulluar kundrejt shkëmbinjve të pjerrët. Këmbanat e kishave të vjetra shekullore ngrihen në profil përkundrejt teksturës urbane të bardhë në sfond, e ndërprerë vende-vende me hapësira të mbushura me gjelbërim i cili duket sikur mbin ku të mundet. Një shëtitje nëpër fshat presanton një peizazh më të butë , me sipërfaqe të lira e të gjelbërta në formën e shesheve. Fshati duket sikur është organizuar hap pas hapi, në një proces, përgjatë një rrugice për të arritur tek kisha në krye. Është një itinerar i këndshëm që sjell këmbësorin përmes tipeve të ndryshme të shtëpive dhe ndërtesave të vogla qytetare e fetare dhe arrin kulmin me një nga pamjet më panoramike në të gjithë bregdetin shqiptar, parë nga brenda oborrit të kishës.
Dhërmi është shpallur “ Qendër Historike” me VKM nr.29, datë 20.01.2016 .
Mbi shpatullat perëndimore të fshatit ngrihet Mali i Çikës ose i njohur ndryshe si “Majat e Vetëtimave”, të përmendura si “infames scopulos Acroceraunia” nga poeti romak Horaci. Në
Dhërmi pathways Rrugicat e Dhërmiut Greis Golemi
Panoramic View of Dhërmi Pamje panoramike e Dhërmiut Julia Kurteshi
Dhërmi pathways Rrugicat e Dhërmiut Alba Golemi
General view of Dhërmi Pamje e përgjithshme e fshatit Dhërmi Jani Toci
Church clock tower in Dhërmi Pamje e kullës së orës së kishës në Dhermi Anita Hajdari
Ruins in Dhërmi Rrënoja në Dhërmi Amanda Zhamo
View of Dhërmi & the sea from a house balcony Pamje e Dhërmiut dhe detit nga një ballkon shtëpie Anxhela Dreni
Typical gate of a house Porta tipike e një shtëpie Jani Toci
View of the church in Dhërmi Pamje e kishës në Dhërmi Daniela Cereku
View of Dhërmi Pamje e Dhërmiut Marjo Boja
General view of Dhërmi Pamje e përgjithshme Dhërmi Kristiana Aliaj
VuNo
Historic Centre Protected Area 1st Category Monument National Road Sketching Point
Vuno
The Mountain Ridge Acropolis
Vuno is a northernmost sea-facing village in the Albanian Riviera. Like Dhërmi, it is an extremely steep village. These settlements have a very distinctive Mediterranean character, due to their traditional vernacular architecture, the compact built structures, the materials they are built from (stone, wood, and tiles), the proximity to the sea and the relationship with the surrounding landscape. But, Vuno is a unique type compared to the villages farther south. It is roughly in the middle of the hillside, cut through by the national road; built against steep hills, broad with roads that cut back and weave in between almost vertical stacks of houses. From the national road it looks like a wall of houses in a gentle semicircle, facing southwest. That steep slope translates to stunning views once inside the village. There is no bad seat, so to speak, in Vuno. The village can feel at times like classic Greek or Italian villages in their steepness and cutback roads. In it, too, are many fine examples of the traditional/vernacular architecture from the eighteenth century, both in houses and churches. Some of the most notable among them are the House with the Tower of Shane Koka and the Dwelling of Odise Kasneci, the Church of Saint Spiridon, etc. The below description represents to some extent, the vernacular architecture typical for houses in the Coastal villages: The House with the Tower [of Shane Koka] was constructed in two phases; the first phase, which is a classic example of the house with tower, lies on the road, in a part of the volume of the road, rising with two vaults above to enable
the passage. The crib or katua of the dwelling is also covered with a barrel vault. The exterior stone staircase leads to the two entrances of the premises of the first floor only, which includes one volume and the space. The addition thought, is very well connected with the first construction. The entrance from the street leads to a kind of porch, under which there is a big cistern [water depo]. Two residential facilities are stacked above the porch. The arches of vaults and underpasses are featured throughout the dwelling. The stones used for the construction are of average size for vaults and corners, while the walls feature small stones. The windows feature stone lintels above consoles. The house have window frames, which are made of hewn stone. Edward Lear described the interior of another key house in the village, currently 1st category monument: the dwelling of Odise Kasneci, when he traveled to Vuno/ Himarë back in 1848: “Paneled walls surrounded by Ottoman couches.... The central part of the ceiling tastefully decorated with dried grape bunches, hanging with some regular motifs.... The windows were very small and had a string of frëngjishë in walls.” Vuno was given the status of Historic Center through the D.C.M. Nr.30, date 20.01.2016.
Vuno Akropoli në Shpatin e Malit
Vunoi, ashtu si Dhërmiu, është një fshat tepër i pjerrët. Këto fshatra përfaqësojnë një karakter të fortë mesdhetar, në sajë të arkitekturës tradicionale vernakulare, strukturës kompakte të fshatit, por edhe të materialeve të përdorura (gurë, dru dhe tjegulla), afërsisë me detin dhe marrëdhënies me peizazhin përreth. Vunoi është një prej fshatrave më veriorë që ballafaqohen me detin në Rivierën shqiptare. Fshati është i veçantë krahasuar me të tjerët fshatra më në jug. Së pari, sepse ndodhet përafërsisht në mes të kodrës, ndërprerë prej rrugës nacionale, I ndërtuar duke ndjekur pjerrësinë e kodrave dhe me rrugica që përvijohen përgjatë grumbujve gati-gati vertikale të shtëpive. Prej rrugës nacionale ngjason si një mur shtëpish që vjen në formë të butë gjysmëharkore, ballafaquar me jug-perëndimin. Nga brëndësia e fshatit, kjo pjerrësi e shpatit krijon mundësinë për fushëpamje fantastike. Duhet thënë se në Vuno çdo pikë ofron një pamje që të lë pa frymë. Ndonjëherë, për shkak të pjerrësisë dhe rrugicave të shkurtra, fshati të jep përshtypjen e një qyteze klasike greke apo italiane. Në të ka gjithashtu shumë shembuj të mirë të arkitekturës tradicionale të zonës, të shekullit të tëtëmbëdhjetë, si tek banesat ashtu dhe tek kishat, të cilat ruajnë trashëgiminë kulturore të zonës. Ndër më të shquarat janë Banesa me Kulla e Shane Kokës dhe Banesa e Odise Kasnecit, kisha e Shën Spiridhonit, etj. Përshkrimi më poshtë përfaqëson deri diku tiparet e përgjithshme arkitektonike të banesave tradicionale në fshatrat e Bregut. Kjo banesë ka dy faza ndërtimi,të cilat datojnë respektivisht. Faza e parë, e cila përbën një shembull klasik të banesës me kullë, shtrihet mbi rrugë, në një pjesë të volumit të
rrugës, duke u ngritur me dy qemer mbi të për të mundësuar kalimin. Me qemer cilindrik mbulohet edhe katoi i banesës. Shkallë të jashtme guri të çojnë në dy hyrjet e ambientit të vetëm të katit të parë, i cili përfshin një volum dhe hapësirën. Shtesa është e lidhur shumë mirë me ndërtimin e parë. Hyrja nga rruga të çon në një lloj hajati, nën të cilin është ndërtuar një sterë e madhe. Mbi të ngrihen dy ambiente banimi njëri mbi tjetrin. Në këtë banesë janë përdorur gjerësisht harqet e nënkalimeve dhe qemereve. Gurët e përdorur për ndërtim janë të përmasave mesatare për qemeret dhe qoshet, ndërsa për muret të vegjël. Për dritaret janë përdorur arkitrarë prej guri mbi konsola. Ndërtimi shquhet për qoshet dhe kornizat e dritareve të punuar me gurë të latuar, si dhe harqet e përdorura gjerësisht në qemeret dhe hyrjet e banesës. Një përshkrim për ambientet e brendëshme të një banesa mjaft të rëndësishme, por edhe tipike e zonës, ajo e Odise Kasnecit, sot monument kulture kat.I-rë, e kemi nga Edward Lear: “Mure të veshura me dru e mansandra dhe rrethuar me mindere... Pjesa qendrore e tavanit e zbukuruar plot shije me veshë rrushi të thatë, varur me ca motive të rregullta... Dritaret ishin shumë të vogla dhe kishte një varg frëngjish në mure”. Vunoi është shpallur “Qendër Historike” me • VKM nr.30, datë 20.01.2016.
View from the pathways of Vuno, on the left Kasneci House Pamje nga rrugicat e fshatitVuno, me në të majtë shtëpia Kasneci Julia Kurteshi
General View from the village of Vuno Pamje e pĂŤrgjithshme nga fshati Vuno Elton Hala
View from the pathways of Vuno Pamje nga rrugicat e fshatitVuno Mikel Picinane
General View from the village of Vuno Pamje e pĂŤrgjithshme nga fshati Vuno Arda Kadillari
View from the pathways of Vuno Pamje nga rrugicat e fshatitVuno Anxhela Dreni
General View from the village of Vuno Pamje e pĂŤrgjithshme nga fshati Vuno Kristi Shyti
View of the church in Vuno Pamje nga kisha nĂŤ Vuno Amanda Zhamo
View of the square defined by the old school & St. Spiridon Church Pamje e sheshit përcaktuar nga shkolla e vjetër dhe Kisha e Shën Spiridonit Ani Tashi
View of the square of the school in Vuno Pamje e sheshit të shkollës në Vuno Daniela Cereku
View of the church in Vuno Pamje nga kisha nĂŤ Vuno Mikel Picinane
View from the pathways of Vuno Pamje nga rrugicat e fshatitVuno Saki Hajdari
View of pathways in Vuno Pamje e rrugicave nĂŤ Vuno Kristi Shyti
View of Odise Kasneci House in Vuno Pamje nga shtëpia e Odise Kasnecit në Vuno Arjon Kadillari
View of a street and a family church in Vuno Pamje e një rruge dhe një kishe familjare në Vuno Arda Kadillari
View of pathways Vuno Pamje e rrugicave nëVuno Jani Toci
General view of Vuno Pamje e pĂŤrgjithshme Vuno Jani Toci
Himara Old Village
1st Category Monument National Road Sketching Point
Himarë old Town The Heart of Riviera
The village of Himarë is stretched long and low across a rock outcropping, which has a kind of pride in its posture as it looms over the sea. From afar, it can be difficult to distinguish castle from town. Of all the coastal villages whose forms have been preserved since antiquity, Himarë is the largest in terms of area. To walk through the village is to be transported to a place that was a significant military outpost in addition to being an important point in regional commerce—and a home to many. Because Himarë is positioned on a slope, orientation while walking the tight medieval fabric is easy. One can wander the streets freely and easily being rewarded for curiosity with magical discoveries along the way. The village stroll climaxes at the top of the hill where the ruins of an ancient castle complex lay, which still contain an active church, the St. Sergius and St. Bacchu Church, offering stunning views of the sea and mountains. Of the ancient buildings that exist in the entire Southern region, the Himarë Castle is the most grand. The fortification is perched atop a 140-meter-high hill, and afforded natural protection from the northeast and southeast precipice. In the middle of the old city stand the surrounding walls of the medieval castle, the foundations of which are the remnants of an earlier castle. The entire extension of the city began there and spread over the centuries well beyond the walls of the medieval fortress. There are a great number of preserved medieval buildings in the old town of Himarë, such within the castle, but the fabric is mainly composed of dwellings built at the end of
the eighteenth and nineteenth centuries. This generation of buildings used stone and mortar as raw materials, with wooden floors and ceilings. The majority of houses take advantage of the hilly terrain by creating by small gardens walled in by dry-stack stone. In the old city center, houses located within the surrounding walls of the castle are very densely packed, and the streets are narrow and generally paved with cobblestone. Himarë old town is declared “Historic Center” on 20.01.2016, through the D.C.M Nr.28.
Himara Fshat Zemra e Rivierës
Fshati i Himarës është i shtrirë mbi një pjese të dalë shkëmbore e cila mbart njëfarë krenarie në vetëqëndrim, ndërkohë që përvijohet mbi det. Prej së largu është e vështirë të dallosh Kalanë e qytetit. Ndër të gjitha fshatrat e Bregut të cilat kanë arritur të ruajnë formën e tyre që prej antikitetit, Himara është fshati më i madh në sipërfaqe. Endja nëpër të, të sjell nëpërmend jo vetëm një vend që dikur ka qënë një kamp ushtarak, por një pikë strategjike në tregtinë rajonale, si dhe vendlindje për shumë banorë.
kryesisht objekte banimi të fundit të shekujve të XVIII dhe XIXtë, dhe objekte kulti, të shpallura monumente kulture. Këto janë ndërtime që kanë si lëndë të parë gurin dhe llaçin, ndërsa në ambientet e brendshme janë të veshura me dysheme dhe tavane druri. Duke qënë të ngritura në terrene kodrimoreshkëmbore dhe të pjerrëta, pjesa më e madhe e shtëpive rrethohet nga kopshte të vegjël, të cilat janë krijuar nga ngritja e mureve të gurit “në të thatë”. Rrugët e qytezës janë shumë të ngushta dhe përgjithësisht të shtruara me kalldrëm.
Duke qënë se Himara është e vendosur në një terren të pjerrët, të orientohesh teksa endesh në indin e ngjeshur urban mesjetar, është mjaft e lehtë. Mund të shëtisësh nëpër rrugë lirshëm dhe shpesh kurioziteti yt shpërblehet me zbulime magjike përgjatë rrugës. Shëtitja nëpër fshat kulmon në majë të kodrës ku qëndrojnë rrënojat e kompleksit antik të kalasë, të cilat ende përmbajnë një kishë funksionale, ajo e Shën Sergjit dhe Shën Bakut, e cila ofron fushëpamje fantastike të detit e vargmaleve ne pjesën lindore. Ndër ndërtimet e vendbanimet e lashta në të gjithë rajonin e Jugut, Himara konsiderohet si me e rëndësishmja. Kalaja e Himarës ngrihet mbi një kodër 140 m të lartë. Nga verilindja dhe juglindja gremina shërben si mbrojtje natyrore.
Himara fshat është shpallur “Qendër Historike” me VKM nr.28, datë 20.01.2016 .
Në qëndrën e qytetit të vjetër, në pikën dominante ngrihen muret rethuese të kalasë mesjetare, në themele të së cilës gjenden rënojat e një kështjelle më të herëshme, të periodhës antike. Shtrirja e qytetit ka filluar dhe është përhapur me kalimin e shekujve edhe përtej mureve të fortesës mesjetare. Në qytetin e Himarës ruhen ende mjaft ndërtesa mesjetare,
View from the castle in Himara Pamje nga kalaja nĂŤ Himara Elton Hala
Sight Seeing point & “observatory” up in Himara Castle Pikë shikimi dhe “observator” në Kalanë e Himarës Arda Kadillari
View of the pathways in Himara Pamje nga rrugicat e HimarĂŤs Arjon Kadillari
View of architecture in Himara Pamje e arkitekturĂŤs Ani Tashi
View of the houses in Himara Pamje e shtëpive në Himarë Arda Kadillari
View of the square in Himara castle Pamje sheshit në kalanë e Himarës Anxhela Dreni
View from the houses Pamje nga shtëpitë Amanda Zhamo
The Gate to St.Sergy & Bachu Church in Himara Castle Porta në Kishën e Shën Sergjit dhe Bakut në Kalanë e Himarës Julia Kurteshi
The ruins up in Himara Castle Rrënojat në Kalanë e Himarës Saki Hajdari
General view of the castle in Himara Pamje e përgjithshme e Kalasë Jani Toci
Part of the wall in St. Sergius & Bacchu Church Pjesë e murit në Kishën e Shën Sergjit dhe Bakut Arda Kadillari
Church of St. Sergius and Bacchu Kisha e ShĂŤn Sergjit dhe Bakut Mikel Picinane
II
qeparo
Historic Centre Protected Area (SubCat. I) Green Area (SubCat. II) 1st Category Monument National Road
Qeparo
The Torch in Stone
Qeparo is a beautiful village, which has maintained its form through centuries of political turmoil, and bears a weathered, wizened, and calm feeling, as if nothing could phase it. To walk through Qeparo is to encounter ways of life that have been lost for a century. To walk through the houses, to feel the scale of the yards, and to understand their position during times of far greater uncertainty than now, is a powerful experience. Qeparo is connected to the national road, by a small steep winding road that cuts quickly up a hillside covered in olive trees. The culmination of that road is a fairly formal urban approach: one may park and the obvious route to the town square is just thirty meters to the north. It is there the town ceases to be obvious, and frays into a tangle of medieval whitewashed streets to be explored. The oldest portion of the village, at a precipice on the north side the buildings, seems to cling impossibly close to the edge and provides incredible views of the water below and the original idea of the village as a rugged, but cultured outpost protected by the extreme terrain. The dry, beige hill above which Qeparo rises, the traditional whitewashed stone houses, and the azure sea below lend the appearance of a classical Mediterranean village. In comparison with other villages of the coast, Qeparo has the best preserved traditional architecture and urban fabric. That fabric is characterized by the great compactness of constructions, which have created a dense network of traditional sokak and cobblestone paths, where in many cases
dwellings were established through cylindrical vaults in order to ensure crossings. The whole surface of the hill upon which the village is established was used for their construction some dwellings are built directly on the edge of the precipice, creating the impression of a fortress with high walls. The authentic architecture of a coastal village is completed by the presence of a large and ancient oak tree situated in the center of the village, as well as the Church of St. Mary with its magnificent bell tower. Qeparo got the status of “Historic Center� on 7.9.2016 through D.C.M. Nr.636.
Qeparo
Pishtari i Gurtë
Qeparoi është një fshat i bukur shqiptar, i cili ka ruajtur formën e tij nëpër shekujt e trazirave politike, dhe mbart një ndjesi të gërryer, të rrudhur e të qetë, ashtu sikur asgje nuk mundi t’i jepte formë. Të endesh nëpër Qeparo do të thotë të ndeshesh me stilin e jetës të humbur që prej një shekulli. Të shëtisësh përmes shtëpive, të ndjesh madhësinë e kopshteve, dhe të kuptosh pozicionimin e tyre gjatë periudhave të pasigurive më të mëdha, është një eksperiencë e jashtëzakonshme. Qeparoi është i lidhur me rrugën kryesore nëpërmjet një rrugë gjarpërushe të pjerrët që të çon shumë shpejt në një kodër të mbuluar me ullinj. Pikëmbërritja e kësaj rruge të paraqet me një strukturë urbane mjaft të rregullt: mund të parkosh dhe kuptueshëm rruga për në qendrën e fshatit është vetem 30 metra në veri. Është pikërisht atje, ku fshati ndërpret së shfaquri si panorama, dhe presantohet në një sërë rrugësh mesjetare të koklavitura, të lyera me gëlqere, që mbeten për t’u eksploruar. Pjesa më e vjetër e fshatit, në një humnerë në veri të ndërtesave, duket sikur kacavirret në mënyrë të pabesueshem pranë skajit të kodrës duke mundësuar pamje të mrekullueshme të detit tëposhtë, si edhe të konceptit fillestar të fshatit: atë të një fortifikimi të mbrojtur mjaft mirë nga terreni i thyer. Kodra e lartë ngjyrë gri në bezhë mbi të cilën ngrihet fshati, shtëpitë tradicionale me gur e gëlqere, prania e detit të kaltër poshtë dhe gjelbërimi që e rrethon, i japin Qeparoit pamjen e një fshati tipik mesdhetar. Qeparoi i Vjetër ka një strukturë vendbanimi urbane në tipologjinë e Kalave. Bërthama kompakte tradicionale zhvillohet përreth një kishe qëndrore
dhe sheshit. Mjedisi urban është kompakt dhe gjeneron tipologji veçanërisht interesante të hapësirave të hapura e të mbyllura, rrugicash e ndërlidhjeve si n ë rastin e arkadave të mbuluara. Në krahasim me fshatrat e tjerë të Bregut, Qeparoi është fshati, i cili e ka ruajtur më mirë arkitekturën tradicionale. Atë e karakterizon kompaktësia e ndërtimeve, të cilat kanë krijuar një rrjet të dendur sokaqesh me kalldrëme, rrugicash e ndërlidhjeve si në rastin e arkadave të mbuluara. Këto janë raste kur për të siguruar kalime, banesat ngrihen mbi rrugë nëpërmjet qemerëve cilindrike. Banesat janë dy deri tre katëshe të punuara me gur. Për ndërtimin e tyre është shfrytëzuar e gjithë sipërfaqja e kodrës mbi të cilën ngrihet fshati. Madje disa prej banesave janë ndërtuar direkt mbi buzën e greminës, duke krijuar përshtypjen e një kalaje me mure të lartë. Arkitekturën e mirfilltë të një fshati bregdetar e plotëson prania e rrapit shekullor në qendër të fshatit dhe Kisha e Shën Mërisë me kambanoren e saj madhështore. Qeparoi u shpall “Qendër Historike” në 7.9.2016 me V.K.M Nr.636.
Typical doorway in Qeparo Derë tipike në Qeparo Anxhela Dren
View of pathways Pamje e rrugicave Jani Toci
View of pathways Pamje e rrugicave Alba Golemi
View of pathways Pamje e rrugicave Amanda Zhamo
View of pathways Pamje e rrugicave Saki Hajdari
View of pathways Pamje e rrugicave Daniela Cereku
View of pathways Pamje e rrugicave Kristjana Aliaj
Typical doorway in Qeparo Dere tipike ne Qeparo Kristiana Aliaj
Typical doorway in Qeparo DerĂŤ tipike nĂŤ Qeparo Anita Hajdari
House in Qeparo Shtëpi në Qeparo Julia Kurteshi
View of pathways Pamje e rrugicave Marjo Boja
Typical doorway in Qeparo Derë tipike në Qeparo Greis Golemi
Lukova
Historic Centre Protected Area Green Area 1st Category Monument National Road Sketching Point
Lukovë
The Green – Blue Place
Lukovë is a coastal village and it is the southernmost village within the Himara Province. It is located directly in between the cities of Himarë and Saranda, its coastal waters offering tourists the option of a combined beach and village experience in one place. Lukovë is organized along a sloping ridge leading toward the water perpendicular to the national road. Lukovë is not physically connected to a beach but it isn’t far, and evidence of this fact is abundant. Much sooner in Lukovë than in the more remote mountain villages one finds signs of the beach: brightly colored fabrics and plastics stacked high and in all manner through the plate glass of the shops along the national road. A quick step down from the road though, along the gently winding ridge, one finds oneself again transported. Lukovë’s original fabric is tight and beautiful. With what amounts to a single pathway connecting all the houses there, the lots splinter off to the left and right down the hillside. Behind almost every house are orchards and vineyards, whose greenery winds itself back up and into the pathways, seeming to find a way to make its presence known within the setting of the stone walls along the pathway. The etymology of the name of Lukovë likely derives from the Slavic word luk, which means “green place” or “dense forest.” Lukovë shares similar urban features to many of the villages of the province of Himara. Its narrow streets retain the character of the original medieval settlements, paved with cobblestone and both sides enclosed by the walls of the houses called avlli. The houses of Lukovë are built with local stone, the roofs
mostly covered with stone slab, with vaulted entrance doors. Lukovë’s older homes have maintained cisterns on the ground floor supplied by rainwater. These low, dark, ground floor cisterns historically served as a place in which to preserve food as well, due to steady, cooler temperatures that they maintain. Small manmade and animal pathways crisscross the hill on which the village is built, leading from the main road through the agricultural terraces and leading to the seaside. The village lies on two hills covered with olive groves at an altitude of 150 meters above sea level. During socialist system, when agriculture was one of the primary economic sectors and the approach was to “rely on our own resources”, extensive efforts to terrace the hilly and mountainous terrain of Lukovë began; specifically from 1966- on. The terraces make the current cultural landscape of Lukova and the coast.
Lukovë
Vendi i Gjelbër dhe Blu
Lukova është një nga fshatrat e bregdetit të Himarës dhe i fundmi në orientimin gjeografik të jugut kur zbret Qafën e Llogarasë. Është e vendosur midis Himarës dhe Sarandës [vetëm 21 km larg në veri të qytetit] në një pozitë mjaft të favorshme gjeografike, e cila mundëson përzgjedhjes së një pakete mjaft të kombinuar pushimesh ne fshat dhe det. Lukova është e organizuar përgjatë një kurrizi të pjerrët që të çon drejt detit, pingul me rrugën nacionale. Lukova nuk është fizikisht e lidhur me plazhin por nuk ndodhet larg prej tij dhe prova për këtë fakt ka me shumicë. Shenja të plazhit gjenden më lehtë në Lukovë sesa në fshatra të tjera të thella malorë: ndërtesa me ngjyra të ndezura në porta, dritare, oborre. Një hap i shpejtë poshtë prej rrugës përgjatë kurrizit të butë dredha-dredha, dhe njeriu e gjen sërish veten të shkëputur nga konteksti urban. Indi urban original, i Lukovës ai i lagjes Ndrelat [Andrea Lati] është kompakt dhe i mrekullueshëm. Rrugët e saj të ngushta, të tipit dhe karakterit mesjetar, janë të shtruara me kalldrëm guri, në të dy anët e të cilit ngrihen avllitë e shtëpive. Etimologjia e emrit Lukovë, emërtesë që e mban ky fshat i bregdetit të Jonit dhe të krahinës së “Bregut”, nuk përjashtohet të vijë nga sllavishtja “luk” - vend i gjelbër ose pyll i dëndur. Shtëpitë janë të ndërtuara me gurin vendas dhe çatitë janë të mbuluara kryesisht me tjegulla të kuqe. Portat hyrëse ruajnë karakteristikën e postës me qemer. Shtëpitë më të vjetra kanë ruajtur “sternat”, që janë në katin përdhes dhe furnizohen me ujë kryesisht nga ujrat e shirave. Sternat kanë shërbyer në të kaluarën edhe si ambient për të ruajtur ushqimet për shkak të
temperaturave konstante e të freskëta që ato kanë. Në faqen e kodrës ku është ngritur fshati, rrugët zbresin drejt tarracave dhe tokave të pakta, dhe më tej akoma, ato të shpien buzë detit. Gjatë periudhës socialiste, kur bujqësia ishte një ndër sektorët kryesorë ekonomikë dhe qasja ishtë për “t’u mbështetur në forcat tona”, përpjekje gjithëpërfshirëse për ta tarracuar terrenin kodrinoro-malor të pjerrët të Lukovës filluan prej 1966-ës e në vazhdim. Këto tarraca përbëjnë peisazhin e tanishëm kulturor të Lukovës si dhe të bregut kryesisht.
Atmosphere in Lukova Atmosferë në Lukovë Elton Hala
A quiet moment in Lukova Një moment i qetë në Lukovë Julia Kurteshi
View of a path Pamje e një rrugice Greis Golemi
Old House in Lukova Shtëpi e Vjetër në Lukovë Daniela Cereku
Paths in Lukova Rrugë në Lukovë Anxhela Dreni
Walkways in stairs Shtigje me shkallë Saki Hajdari
Water channels intertwined in the path Kanalet e ujit ndërthurur me rrugicën Amanda Zhamo
A walk in the old Neighborhood Një shëtitje në lagjen e vjetër Marjo Boja
View of the water channel along the path Pamje e kanalit të përgjatë rrugicës Kristiana Aliaj
Path amongst houses Rrugicë ndërmjet shtëpive Anita Hajdari
Typical doorway DerĂŤ tipike Alba Golemi
Moment in the day in Lukova Moment në ditë në Lukovë Jani Toci
Personal Profiles Profilet Personale
Portraits of Participating Students; Sources: Authors Portretet e Studentëve Pjesëmarrës; Burimi: Autorët
Alba Golemi (Shkodër) is a third year, architecture student at the Faculty of Architecture and Urbanism in Tirana. Her hobbies consist of designing, drawing, and painting. All these aspects only strengthen her passion for architecture. She was part of ‘’Sketching Heritage’’ workshop in 2018, exploring the beauty of old Albanian architecture and representing it through sketches. Now she is trying to master multiple architectural design programs to better her work. Lighting and interior architecture is her main interest and she hopes to pursue it and eventually start her own practice in the future.
Alba Golemi (Shkodër) është studente e vitit të tretë në Fakultetin e Arkitekturës dhe Urbanistikës në Tiranë. Hobit i saj përfshijnë dizenjimin, vizatimin dhe pikturën. Të gjitha këto aspekte e forcojnë pasionin e saj për arkitekturën. Ka marrë pjesë në punëtorinë‘’ Sketching Heritage ‘’ në 2018, duke eksploruar bukuritë e arkitekturës së vjetër të Shqipërisë dhe duke e përfaqësuar atë përmes skicave. Tani ajo është duke u përpjekur të zotërojë programe të projektimit arkitektonik për të përmirësuar punën e saj. Arkitektura e interiorit dhe ndricimit është interesi i saj më i madh që ajo shpreson të ndjekë dhe në të ardhmen të hapë praktikën e saj.
Amanda Zhamo (Tirana) is a student of the last year for architecture, at the Faculty of Architecture and Urbanism, at the Polytechnic University of Tirana. She has always shown interest in visual arts, and architecture has been one of her greatest wishes. Amanda is engaged in several projects related to architectural and urban design, in various areas of the country. She has been part of different workshops and work practices. Her aim is academic formation, and to pursue the profession as an architect.
Amanda Zhamo (Tiranë) është studente e vitit të fundit për arkitekturë në Fakultetin e Arkitekturës dhe Urbanistikës në Universitetin Politeknik të Tiranës. Ajo gjithmonë ka shfaqur interes në artet pamore dhe arkitektura ka qenë një ndër interesat e saj më të mëdha. Ajo është angazhuar në disa projekte të ndryshëm në lidhje me projektimin arkitektonik dhe urban, në zona të ndryshme të vendit. Ka qenë pjesë e workshop-eve praktikave të ndryshme të punës. Synimi i saj i momentit është formimi akademik për të ushtruar më pas profesionin si arkitekte.
Ani Tashi graduated as an urbanist in 2018 in the Faculty of Architecture and Urbanism in Tirana. She has a two year experience as an assistant architect in a design studio, where she has worked for a series of projects which include graphic, interior, architecture and urban design. During her educational years, she showed a particular interest in sustainable planning for urban spaces, and also towaerds the revitalization of coastal villages, which was also her diploma thesis.
Ani Tashi u diplomua si urbaniste në vitin 2018 në Fakultetin e Arkitekturës dhe Urbanistikës në Tiranë. Ajo ka një eksperiencë 2 vjeçare si arkitekte asistente në një studio projektimi, ku ka punuar për një sërë projektesh që përfshijnë dizajn grafik, interieri, arkitekturë dhe urban. Gjatë viteve të studimit, interes të veçantë ka treguar kundrejt projektimit ambjental të hapësirave urbane, si dhe rivitalizimin e fshatrave bregdetare, e cila ishte gjithashtu tema e saj e diplomës.
Anita Hajdari is a Master student of Architecture in the Faculty of Architecture and Urbanism in Tirana. Her interest in architecture grew as she experimented with various forms of visual art (such as paintings, photography, mixed media, etc.) from an early age. During her academic years she was involved in extracurricular projects and workshops with topics in the interest of her field of study. In the fifth year of studies, her interest focuses on further deepening the topics studied, becoming part of projecting experiences, which she sees as an important stage in the further development of personal architectural culture.
Anita Hajdari është studente masteri e arkitekturës pranë Fakultetit të Arkitekturës dhe Urbanistikës në Tiranë. Interesi i saj per arkitekturën u rrit ndërsa eksperimentonte në forma të ndryshme të artit pamor (si piktura, fotografia, mixed media, etj), që në moshë të vogël. Gjatë viteve të saj akademike u përfshi në projekte jashteshkollore dhe Workshope me tematika në interes të fushës së saj te studimit. Në vitin e pestë të studimeve, interesi i saj përqëndrohet në thellimin e mëtejshëm në tematikat e studiuara, duke u bërë pjesë e eksperincave projektuese, të cilat ajo i sheh si një fazë të rëndësishme e zhvillimit të mëtejshëm të kulturës personale arkitektonike.
Anxhela Dreni is an architecture student in the third year at the Faculty of Architecture and Urbanism in Tirana. The passion for art, particularly painting and the desire to change the look of her country, pushed her to pursue this education. Her interests relate not only to the field of architecture - such as urban planning, restoration of cultural monuments, hidden values of objects and places, but also to art. She did not wanted to be limited to school activities, but tries to prove little of everything, because for her, experience is very important in human formation. She has participated in painting, poetry competitions and exhibitions at local and national level and contributed to the promotion of tourism through the creation of souvenirs and various promotional materials.
Anxhela Dreni është një studente arkitekture në vitin e tretë në Fakultetin e Arkitekturës dhe Urbanistikës, në qytetin e Tiranës. Pasioni për artin, në veçanti pikturën dhe dëshira për të ndryshuar pamjen e vendit të saj e shtyu të ndiqte këtë edukim. Interesat e saj lidhen jo vetëm me fushën e arkitekturës si: planifikimi urban, restaurimi i monumenteve të kulturës, nxjerrja në pah e vlerave të fshehura të objekteve dhe vendeve; por edhe me artin. Nuk ka dashur të kufizohet vetëm në aktivitete shkollore, por përpiqet të provojë pak nga cdo gjë, sepse për të eksperienca është shumë e rëndësishme në formimin e njeriut. Prandaj ka marrë pjesë në konkurse pikture, poezie, ekspozita në nivel lokal dhe kombëtar. Ka dhënë kontributin e saj në promovimin e turizmit nëpërmjet krijimit të suvenireve, materiale të ndryshme promovuese.
Arda Kadillari is a student at the Polytechnic University of Tirana, Faculty of Architecture and Urbanism. She participated in the “Sketching Cultural Heritage Workshop” in Vuno and Himara villag. She is part of the Sustainable Models of Heritage Conservation and Revitalization project in collaboration with Cultural Heritage Without Borders in Albania. Her interest in cultural heritage has taken a primary importance in the further development of her architectural profile. She is currently working as an Assistant for Villages of Vuno, Dhermi, Kuç, Lukovë, part of ‘100 Villages’ project.
Arda Kadillari është studente në Universitetin Politeknik të Tiranës, në Fakultetin e Arkitekturës dhe Urbanistikës. Ishte pjesëmarrëse në “Sketching Cultural Heritage Workshop” në Vuno dhe Himarë fshat. Ajo është pjesë e projektit ‘Sustainable Models of Heritage Conservation and Revitalization’ në bashkëpunim me Cultural Heritage Without Borders, Shqipëri. Interesi i saj për trashëgiminë kulturore ka marrë një rëndësi primare në zhvillimin e mëtejshëm të profilit të saj arkitektonik. Momentalisht punon në rolin e Asistentes për fshatrat Vuno, Dhërmi, Kuç, Lukovë si pjesë e Akademisë ‘100 Fshatrat’.
Arjon Kadillari graduated with a Master degree in Architecture from the Polytechnic University of Tirana, Faculty of Architecture and Urbanism. Furthermore, he has been trained in Traditional Architecture and Documentation Methodologies, organized by PISU and CHwB Kosovo. He has work experience as an architectural assistant at ROFER Architects, and as architect at Studio B&L for the drafting the General Local Plans of Durrës, Shijak and Vorë municipalities. Now, he is engaged part-time as a freelancer specialized in architectural modelmaking, and full-time at the National Territorial Planning Agency.
Arjon Kadillari ka kryer studimet e larta për Master Shkencor në Arkitekturë, në Universitetin Politeknik të Tiranës, Fakulteti i Arkitekturës dhe Urbanistikës. Gjithashtu, ka kryer trajnim mbi Metodat e Dokumentimit të Arkitekturës Tradicionale në Kursin e PISU2010 dhe CHwB Kosovë. Ai ka eksperiencë pune si asistent arkitekt pranë studios ROFER Architects, dhe ka marrë pjesë në hartimin e Planeve të Përgjithshme Vendore të Bashkive Durrës, Vorë, Shijak pranë studios B&L. Ndërkohë, ai është i angazhuar me kohë të pjesshme si specialist i pavarur në modelimin fizik të projekteve në shkallë të ndryshme ndërhyrje, dhe me kohë të plotë pranë Agjensisë Kombëtare tw Planifikimit Territorial.
Daniela Çereku, is a student from Krujë, who is attending her final year of Masters Degree in Architecture, at the Faculty of Architecture and Urbanism, of the Polytechnic University of Tirana. She has worked on different projects during her studies and is currently working in a private architecture studio as a junior architect. Additionally, she has been assisting a German Architect in developing his own architectural studio in Tirana. Her main aims focus on improving professionally, and to be part of bigger and more challenging projects in the future.
Daniela Çereku, është një studente nga qyteti i Krujës, dhe është duke ndjekur vitin e fundit të Masterit në Arkitekturë, në Fakultetin e Arkitekturës dhe Urbanistikës në Universitetin Politeknik të Tiranës. Ajo ka punuar në projekte të ndryshme gjatë studimeve të saj, dhe kohët e fundit është duke punuar për një studio arkitekture private si Arkitekte Junior. Gjithashtu, ajo ka ndihmuar në zhvillimin e disa projekteve një Arkitekt gjerman, në zhvillimin e studios së tij në qytetin e Tiranës. Qëllimet e saj kryesore janë përqëndrimi në përmirësimin profesional dhe të bëhet pjesë e projekteve më të mëdha dhe më sfiduese.
Greis Golemi (Shkoder) is a second year urban planning student at the Faculty of Architecture and Urbanism in Tirana. She has experience in drawing, especially in watercolor techniques. Her hobbies consist of photography and design. Her main interests lie in organic architecture. In the future she hopes to be involved in developing the field of city planning.
Greis Golemi (Shkodër) është ne vit te dytë, nxënëse në degën e urbanistikës në Fakultetin e Arkitekturës dhe Urbansitikës në Tiranë. Ajo ka përvojë në pikturë veçanërisht në përdorimin e bojërave të ujit. Hobi i saj përbëhet nga fotografia dhe dizenjimi. Ajo ka interes në arkitekturën organike. Ajo gjithashtu shpreson të përfshihet në zhvillimin në fushës e planifikimit urban të qytetit në të ardhmen.
Jani Toçi studies at the Faculty of Architecture and Urbanism in Tirana. He was born on June 5, 1995 in Elbasan. He went through his elementary education and high school at the “Kodhel Dedja” school. He has been passionate about figurative arts since his childhood, and has participated in numerous activities both at school and abroad. Currently, besides his studies, he has launched other projects with the aim of opening a personal exhibition. He works in watercolor, acrylic in canvas and graphic. In addition to painting, he works as a graphic and logo design. His hobbies are cyclists and photography.
Jani Toçi studion në Fakultetin e Arkitekturës dhe Urbanistikës në Tiranë. Ai u lind me 5 qershor 1995 në Elbasan. Kreu edukimet e para dhe gjimnazin në shkollën e mesme të bashkuar “Kodhel Dedja”. Ka qënë i apasionuar që në fëmijëri pas arteve figurative dhe i angazhuar me pjesëmarje në aktivitete të shumta si në shkollë/fakultet dhe jashtë saj. Aktualisht krahas studimeve çon përpara projekte të tjera me qëllim hapjen e një ekspozite personale. Punon në akuarel, akrilik në kanavace dhe grafikë. Përvec pikturës, punon dhe si dizenjues grafik dhe logosh. Hobit e tij janë çiklizmi dhe fotografia.
JULIA KURTESHI Currently a student in the third year of Urbanism in the Faculty of Achitecture and Urbanism. She has been passionate about drawing since she was a child. Recently, she is dedicating herself to two other passions of hers: photography and travelling. In the meantime, she is also working in a furniture store called Andrea Arredo, in order to practice for her career and passions.
JULIA KURTESHI Aktualisht studente në vitin e tretë në degën Urbanistikë, pranë Fakultetit të Arkitekturës dhe Urbanistikës. Ajo është e apasionuar pas pikturës që në fëmijëri. Së fundmi po i dedikohet dy pasioneve të tjera të saj; atyre për fotografinë dhe udhëtimet. Njëkohësisht po punon me kohë të pjesshme në mobilerinë Andrea Arredo, për t’u praktikuar më tepër rreth profesionit dhe pasioneve të saj.
Kristi Shyti, currently a fifth year student at the Faculty of Architecture and Urbanism, Polytechnic University of Tirana, graduating in Urbanism. He is passionate about the minimalist style, graphic design and design. Space is the key concept in his idea for a city. His desire is to do something good, which is rewarded when seeing happy faces.
Kristi Shyti, aktualisht student në vitin e pestë në Fakultetin e Arkitekturës dhe Urbanistikës, Universiteti Politeknik i Tiranës, pranë diplomimit në degën e Urbanistikës. I apasionuar pas stilit minimalist, punimeve grafike dhe dizajnit. Hapësira është koncepti kryesor në idenë e tij për një qytet. Dëshira ime është të bëj diçka të mirë, e cila shpërblehet kur shikon fytyra të lumtura.
Kristiana Aliaj, is a student from Vlorë, who is pursuing her final year of Master’s Degree in Architecture, at the Faculty of Architecture and Urbanism, at the Polytechnic University of Tirana. She has been a part of a few architectural projects, workshops and practices and also a participant of a restoration intervention in a cultural monument, implemented by an Non-Governmental Organization (NGO). She aims to be part of other similar experiences to further explore this field and to improve professionally.
Kristiana Aliaj, është një studente nga qyteti i Vlorës, duke ndjekur vitin e fundit në Masterin e degës së Arkitekturës, në Fakultetin e Arkitekturës dhe Urbanistikës, së Universitetit Politeknik të Tiranës. Ajo ka qenë pjesë e disa projekteve arkitektonike, workshope, dhe praktika, dhe gjithashtu pjesëmarrëse në një ndërhyrje restauruese në një monument kulture, të implementuar nga një Organizatë Jo Qeveritare (OJQ). Ajo synon të bëhet pjesë e eksperiencave të tjera të ngjashme për të eksploruar me tej këtë fushë, dhe të përmirësohet profesionalisht.
Marjo Boja, born in Tirana, is a second-year student of Urban Planning at the Faculty of Architecture and Urbanism. His passion is drawing and to become an urban planner in order to contribute in his city. He was a participant in the workshop “Sketching Heritage”.
Marjo Boja, Student i vitit te dytë në Fakultetin e Arkitekturës dhe Urbanistikës. dega Urbanistikë. Lindur në Tiranë. Pasioni i tij është piktura dhe dëshira për tu bërë urbanist për të kontribuar në qytetin e tij. Ai ishte pjesëmarrës në punëtorinë “Sketching Heritage”/ Skicim i Trashëgimisë.
Mikel Picinane, 21 years old, is a fourth year student at the Faculty of Architecture and Urbanism. His beginning at the visual arts started at 9 years old. He is a 5-time winner of the competition “Color”, organized at the Gallery Eduart Lear in the city of Berat from 2007-2011. He is a winner of the international competition on postcards in the year 2009. Two-time winner from 2010-2011 in the international competition, where all cities of UNESCO are included, and organized in Slovakia.
Mikel Picinane, 21 vjec, student në vitin e katërt në Fakultetin e Arkitekturës dhe Urbanistikës. Fillimet në fushën e artit vizual fillojnë që në moshen 9-vjecare. Fitues i 5 herë-radhazi në konkursin Kolor të zhvilluar në galerinë Eduart Lear në qytetin e Beratit në vitet 2007-2011. Fitues në konkursin ndërkombëtar të kartolinës në vitin 2009. Fitues i cmimit të dytë 2 herë radhazi 20102011 në konkursin ndërkombëtar ku përfshihen të gjitha qytetet në UNESCO, zhvilluar në Sllovaki.
Saki Hajdari is a Masters student of architecture at F.A.U. Before persuing architecture she was vesy interested in the visual arts with a curiosity for painting in particular. During her academic years she began to engage in non profit organisations such an Urban Sketchers where her interests for visual graphics entangeled with architectural fractions of the cityscape. Further persuing experiments in combining different medias for a more holistic approach to the graphical representation medium. Now on her fifth year she is seeking to further her knowledge of the field of study and experiencing the work culture of city planning and while also managing to give software courses to fellow students of architecture.
Saki Hajdari është student masteri e arkitekturës pranë Fakultetit të Arkitekturës dhe Urbanistikës [F.A.U] në Tiranë. Përpara se të ndiqte arkitekturën, ajo ishte e interesuar për artet pamore me një kureshtje për pikturën në veçanti. Gjatë viteve të saja akademike filloi të përfshihet në organizata jofitimprurëse të tilla si Urban Sketchers – ku interesat e saj për grafikë vizuale u ndërlidhën me fraksionet arkitektonike të peisazhit urban. Është përpjekur mëtejsisht për të bërë eksperimente në kombinimin e mediave të ndryshme për një qasje më holistike në formatin e përfaqësimit grafik. Tani në vitin e saj të pestë ajo kërkon të njohë më tej fushën e studimit dhe të përjetojë kulturën e punës së planifikimit të qytetit njëkohësisht duke menaxhuar gjithashtu t’u japë kurse softueresh studentëve të arkitekturës.
Collaborators Bashkëpunëtorë Portraits of Collaborators; Sources: Authors Portretet e Bashkëpunëtorëve; Burimi: Autorët
Ani Tola (Panariti) is graduated from the Faculty of Civil Engineering, Department of Architecture in 2008. She is a PhD candidate (student) at the Faculty of Architecture and Urbanism, Polytechnic University of Tirana. Her research field is urban microclimate and thermal comfort in the built environment focusing in coastal promenades. Her academic experience started in 2009 when she joined the academic staff of the Department of Architecture and Urbanism at the Faculty of Civil Engineering, Polytechnic University of Tirana. In the same time, her professional experience in the field of architecture is progressing in local and international market as lead architect of ASArchitects Studio. She has been a member of “American Institute of Architects” from 2010-2012. Since 2016 she joined the Albanian Architects Association as member of the Governing Board, in the role of Secretary General.
Ani Tola (Panariti) në vitin 2008 është diplomuar në Fakultetin e Inxhinierisë së Ndërtimit, pranë Departamentit të Arkitekturës. Ajo është kandidate për titullin “Doktor i Shkencave” në Fakultetin e Arkitekturës dhe Urbanistikës, Universiteti Politeknik i Tiranës. Fusha e saj kërkimore është mikroklima urbane dhe komforti termik në mjedisin e ndërtuar duke u fokusuar në shëtitoret bregdetare. Përvoja akademike e saj filloi në vitin 2009 kur ju bashkua stafit akademik të Departamentit të Arkitekturës dhe Urbanistikës Fakultetin e Inxhinierisë së Ndërtimit, Universiteti Politeknik i Tiranës. Në të njëjtën kohë, përvoja e saj profesionale në fushën e arkitekturës po përparon në tregun kombëtar dhe ndërkombëtar si drejtues teknik i studios ASArchitects. Ajo ka qenë anëtare e “Institutit Amerikan të Arkitektëve” nga 2010-2012. Që nga viti 2016 ajo u bashkua me Shoqatën e Arkitektëve Shqiptarë si anëtar i Bordit Drejtues, në rolin e Sekretarit të Përgjithshëm.
Elton Hala is an architect who has obtained his Master degree of Engineering in fields of Architecture, from (TUT), Toyohashi University of Technology in Japan. Currently, he is a lecturer and a researcher at the Faculty of Architecture and Urbanism, Polytechnic University of Tirana. Elton has a keen interest in Architectural Graphics, Computer Graphics and Photography, earning prestigious awards. In addition to teaching he has several years of architecture-related work experience and was involved in many projects carried out by private architectural and construction companies worldwide.
Elton Hala është një arkitekt i cili ka marrë gradën e Masterit të Inxhinierisë ne fushën e Arkitekturës nga (TUT) Universitetit i Teknologjisë se Toyohashit në Japoni. Në këtë moment, ai punon si lektor pranë Fakultetit të Arkitekturës dhe Urbanistikës në Universitetin Politeknik të Tiranës. Eltoni ka një interes të vecante në fushat e Grafikës Arkitektonike, Grafikës Kompjuterike dhe Fotografisë, duke fituar cmime te rëndësishme. Përvec mësimdhënies ai ka një eksperiencë të konsiderueshme në projekte të ndryshme të dretjuara nga kompani private kombëtare dhe ndërkombëtare.
Acknowledgments Mirënjohje
Special thanks to the following individuals for their input in the process of realizing this catalogue. To all the skilled future young architects for their valuable and beautiful creations; Appreciation for the lecturers Ani Panariti & Elton Hala for believing in this project and supporting it; to Jona Osmani for her coordination support. ISDSCR team: Hans-Jürgen Cassens, Dhurata Gazulli, Valbona Koçi, Aurora Xheka, Anisa Karagjozi Many thanks go to the people, residents in the villages of Dhërmi, Vuno, Himarë Fshat, Qeparo & Lukovë, who welcomed the students during their site – sketching trips.
Falenderime të veçanta për të gjithë personat e përmendur me poshtë për ndihmën e tyre në procesin e realizimit të ketij katalogu. Të gjithë arkitektëve të ardhshëm, mjaft të talentuar, për krijimet e tyre të vlefshme dhe të bukura; Vlerësim për lektorët Ani Panariti & Elton Hala për besimin në këtë projekt dhe mbështetjen e tij; si dhe Jona Osmani për mbështetjen e saj në koordinim. Ekipit të programit ISDSCR/GIZ: Hans-Jürgen Cassens, Dhurata Gazulli, Valbona Koçi, Aurora Xheka, Anisa Karagjozi Shumë falënderime u shkojnë njerëzve, banorëve të fshatrave Dhërmi, Vuno, Himarë Fshat, Qeparo dhe Lukovë, të cilët i mirëpritën studentët gjatë vizitave të tyre për të realizuar skicat.
Imprint
Coordinators “Integrated Sustainable Development of the Southern Coastal Region” programme / GIZ Albania Hans-Jürgen Cassens / GIZ Country Director; Dhurata Gazulli / ISDSCR Programme Coordinator Valbona Koçi / ISDSCR Programme Coordinator Coordinator for “Sketching Architectural /Cultural Heritage” project on behalf of ISDSCR: Valbona Koçi Coordinators of the workshops: Ani Panariti Tola & Elton Hala Graphical Materials / Watercolor drawings Alba Golemi, Amanda Zhamo, Ani Tashi, Anita Hajdari, Anxhela Dreni, Arda Kadillari, Arjon Kadillari, Daniela Çereku, Greis Golemi, Jani Toçi, Julia Kurteshi, Kristi Shyti, Kristiana Aliaj, Marjo Boja, Mikel Picinane, Saki Hajdari & Elton Hala Maps: Erisa Nesimi, Jona Osmani, Eneida Berisha Book Cover Design Front & Back: Old Qeparo, Elton Hala Text & Editing Valbona Koçi, Eneida Berisha Source: Himara Villages Guidebooks, Dhërmi, Vuno, Himarë Fshat, Qeparo & Lukovë, 2016, GIZ
Layout Eneida Berisha Photography Vuno, Dhërmi: Armand Habazaj Qeparo, Himarë, Lukovë: Joerg Daiber (Spoofilm Medienproduktion GmbH) Printed by Gent Grafik, November 2018 Rr.”Ismet Gusia”, Nd.33, H1. Njesia Administrative Nr.1, 1004, Tiranë GIZ is responsible for the content of this publication Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH Registered offices Bonn and Eschborn, Germany Integrated Sustainable Development of the Southern Coastal Region programme Rr. Skenderbej 21/1 T +355 42 230 414 https://www.giz.de/en/worldwide/39273.html
Imprint
Koordinatorë Programi “Zhvillimi i Integruar i Qëndrueshëm i Rajonit Bregdetar Jugor” / GIZ Shqipëri Hans-Jürgen Cassens: Drejtori i përgjithshëm i GIZ Shqipëri Dhurata Gazulli / Koordinatore e Programit ISDSCR Valbona Koçi / Koordinatore e Programit ISDSCR Koordinator për projektin “Skicimi i trashëgimisë arkitektonike / kulturore” në emër të ISDSCR: Valbona Koçi Koordinatorët e punëtorive / workshop-eve të Skicave: Ani Panariti Tola & Elton Hala Materialet Grafike/ Vizatimet Akuarel Alba Golemi, Amanda Zhamo, Ani Tashi, Anita Hajdari, Anxhela Dreni, Arda Kadillari, Arjon Kadillari, Daniela Çereku, Greis Golemi, Jani Toçi, Julia Kurteshi, Kristi Shyti, Kristiana Aliaj, Marjo Boja, Mikel Picinane, Saki Hajdari & Elton Hala Hartat: Erisa Nesimi, Jona Osmani, Eneida Berisha Dizajni i Kopertinës para dhe mbrapa: Qeparo i Vjetër, Elton Hala Text & Editim Valbona Koçi, Eneida Berisha Burimi: Broshurat e Fshatrave të Himarës; Dhërmi, Vuno, Himarë Fshat, Qeparo & Lukovë, 2016, GIZ
Faqosja Eneida Berisha Fotografia Vuno, Dhërmi: Armand Habazaj Qeparo, Himarë, Lukovë: Joerg Daiber (Spoofilm Medienproduktion GmbH) Printuar nga Gent Grafik, Nëntor 2018 Rr.”Ismet Gusia”, Nd.33, H1. Njësia Administrative Nr.1, 1004, Tiranë GIZ është përgjegjës për përmbajtjen e këtij botimi Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH Zyrat e regjistruara Bonn dhe Eschborn, Gjermani Programi “ Zhvillimi i Integruar i Qëndrueshëm i Rajonit Bregdeta Jugor” Rr. Skenderbej 21/1 T +355 42 230 414 https://www.giz.de/en/worldwide/39273.html
On behalf of the: German Federal Ministry for Economic Cooperation and Development (BMZ)
Në emër të: Ministrisë Federale Gjermane për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik (BMZ)
In Collaboration with: Ministry of Infrastructure and Energy (MIE) Institute of Culture Monuments (IMK) / Ministry of Culture Municipality of Himara Faculty of Architecture and Urbanism in Tirana Polytechnic University
Në bashkëpunim me: Ministrinë e Infrastrukturës dhe Energjisë [MIE] Ministrinë e Kulturës (MK) dhe Institutin e Monumenteve të Kulturës “Gani Strazimiri” Bashkinë Himarë Fakultetin e Arkitekturës dhe Urbanistikës në UPT
© Copyright with GIZ, November 2018 © Copyright me GIZ, Nëntor 2018
CIP Katalogimi në botim BK Tiranë GIZ Peisazh arkitektonik i fshatrave të rivierës [album]: sjellë nëpërmjet vizatimeve në akuarel = Albanian Riviera villagescapes: presented through watercolor drawings / GIZ. - Tirane: Gent Grafik, 2018 88f. : me piktura; 27.5 x 20cm ISBN 978-9928-202-92-5 Vendbanime të vjetra 2. Antikiteti 3. Studime Sociale 4. Albume 5. Shqipëria Jugperëndimore 6. Bregu i detit 7. Shqipëri 904(496.5 - 14) (084.12) 908(496.6 - 14)
This page left intentionally blank
Book Cover Design Front & Back: Old Qeparo, Elton Hala Dizajni i KopertinĂŤs para & mbrapa: Qeparo i VjetĂŤr, Elton Hala