Februari 2008
Profijtbeginsel toepassen op het onderwijs? YES or NO? Door: Tugba Karabulut
Profijtbeginsel: degene die profijt heeft van een product betaalt voor de kosten ervan. Dit klinkt logisch wanneer het om consumptiegoederen gaat: van de aanschaf van bijvoorbeeld een dvd-speler profiteert alleen de koper. Maar ook bij publieke voorzieningen maakt de overheid gebruik van het profijtbeginsel, onder andere in de vorm van belasting. Het doel is dan tweeledig: de burgers stimuleren om een afweging te maken over het belang van het goed of de dienst, en hen laten bijdragen in de kosten ervan. Zo wordt de motorrijtuigenbelasting alleen betaald door burgers die een motorrijtuig bezitten. Zij leveren hiermee een bijdrage aan de kosten die de overheid moet maken voor het wegennet, filebestrijding enz. En ze worden geprikkeld om hun gebruik van auto of motor te evalueren in het licht van alternatieven als fiets of openbaar vervoer. Logisch toch? Maar is het ook een goed idee om het profijtbeginsel toe te passen op ons onderwijsstelsel? Tijdens de zoektocht naar geld voor verhoging van de lerarensalarissen lekte uit dat er op het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap gedacht werd aan het afschaffen van de basisbeurs voor studenten. De studenten zouden al
het geld voor hun studie moeten gaan lenen. Dit idee was niet nieuw. Eerder al had Wouter Bos, toentertijd PvdA-fractievoorzitter, voorgesteld om studenten hun beurs geheel te laten lenen. “Nu betaalt de slager op de hoek mee aan de studie
van een advocaat,” luidde zijn argument toen. Als gevolg hiervan ontstond een publiek debat over de toepassing van het profijtbeginsel binnen het onderwijs. De cruciale vraag is dan of de studenten de enigen zijn die van hun studie profiteren? Wij vroegen het aan Piet Emmer, hoogleraar geschiedenis van de Europese expansie en de daarmee verbonden migratie, en aan Jasper van Dijk, Tweede Kamerlid voor de SP. Van Dijk vindt dat niet alleen de studenten profijt hebben van hun opleiding: “Iedereen profiteert van een hoger opgeleide bevolking. Elk land heeft behoefte aan artsen, advocaten etc. Toegankelijk onderwijs is van groot belang voor de welvaart en het welzijn van een land.” Emmer is het daar gedeeltelijk mee eens: er bestaat inderdaad een breder maatschappelijk belang bij het opleiden van artsen en ingenieurs. Hij wijst er echter op dat dit ook geldt voor andere beroepen: “Dat brede maatschappelijke belang geldt ook voor mensen die tot timmerman of verpleegkundige opgeleid worden. Hun opleidingen zijn niet volledig gratis en pakken bovendien voor de schatkist veel goedkoper uit. Waarom zouden dan niet juist degenen die een dure opleiding kiezen daar zelf een deel van betalen, in plaats van de timmerman en de verpleegkundige?” Over de vraag of het profijtbeginsel geschikt is voor ons onderwijsstelsel zijn de heren het slechts gedeeltelijk eens. Emmer: “Het profijtbeginsel is geen goed principe voor het soort onderwijs waarvan 85 procent van de Nederlanders gebruikmaakt: de basisschool en het lager en middelbaar (beroeps)onderwijs. Het
Blik Opener is een uitgave van de studentengroep van ROOD, jong in de SP, en de Tweede Kamerfractie van de SP. • Vijverhofstraat 65 3032 SC Rotterdam • T 010 243 55 57 • F 010 243 55 66 • I www.rood.sp.nl en www.sp.nl/onderwijs • E rood@sp.nl