bahaiigarii

‫ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮی‬ ‫ﮔﻔﺘﺎرﻳﮑﻢ‬ ‫ﮔﻔﺘﺎرﻳﮑﻢ‬

‫ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮي ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ؟‬ ‫ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮي ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ اي دراز ﻣﻲ دارد‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﺎ ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﮐﻮﺗﺎهﻲ ﺧﻮاهﻴﻢ ﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮي از ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬و ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي از ﺷﻴﺨﻴﮕﺮي رﻳﺸﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬و ﺷﻴﺨﻴﮕﺮي از ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ‪ .‬ﭘﺲ ﻳﮏ ﺑﺨﺶ از‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮي ﺗﺎرﻳﺦ ﺷﻴﻌﻴﮕﺮﻳﺴﺖ‪ ،‬و ﻣﺎ ﭼﻮن از ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي و ﺗﺎرﻳﺦ ﺁن در ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي دﻳﮕﺮ ﺳﺨﻦ راﻧﺪﻩ اﻳﻢ‪ ،‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺁن ﺑﺨﺶ ﻧﺨﻮاهﻴﻢ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ؛ وﻟﻲ از ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ داﺳﺘﺎن ﺑﺎب و ﺑﻬﺎء ﺑﻬﻢ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﻲ دارد و ﻣﺎ در ﺁن ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﮐﻮﺗﺎهﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻳﻢ‪ ،‬در اﻳﻨﺠﺎ ﮐﻤﻲ‬ ‫درازﺗﺮ ﺳﺨﻦ ﺧﻮاهﻴﻢ راﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺁن‬ ‫‪ –– ١١‬ﻣﻬﺪﻳﮕ‬ ‫ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﺁن‬ ‫ﺮي وو ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ‬ ‫ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي ﻳﺎ ﺑﺎور داﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﺁﻧﮑﻪ ﮐﺴﻲ در ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي ﺑﻴﺮون از ﺁﺋﻴﻦ )ﺧﺎرق اﻟﻌﺎدﻩ( ﭘﻴﺪا ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ و ﺟﻬﺎن را ﺑﻪ ﻧﻴﮑﻲ‬ ‫ﺧﻮاهﺪ ﺁورد‪ ،‬از ﺑﺎﺳﺘﺎن زﻣﺎن ﻣﻴﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن و ﺟﻬﻮدان ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ‪.‬‬ ‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ اهﺮﻳﻤﻦ ﺑﺎور داﺷﺘﻪ و ﮐﺎرهﺎي ﺑﺪ ﺟﻬﺎن را از او ﻣﻴﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ روزي ﺧﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ و ﮐﺴﻲ از ﻧﮋاد زردﺷﺖ‬ ‫ﺑﻨﺎم »ﺳﺎاوﺷﻴﺎﻧﺖ« ﭘﻴﺪا ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ ،‬و او اهﺮﻳﻤﻦ را ﮐﺸﺘﻪ ﺟﻬﺎن را از هﻤﻪ ﺑﺪي هﺎ ﺧﻮاهﺪ ﭘﻴﺮاﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺟﻬﻮدان ﭼﻮن ﺁزادي ﮐﺸﻮر ﺧﻮد را‬ ‫از دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻪ زﻳﺮ ﻳﻮغ ﭘﺎدﺷﺎهﺎن ﺁﺳﻮري و ﮐﻠﺪاﻧﻲ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﮑﻲ از ﭘﻴﻐﻤﺒﺮاﻧﺸﺎن ﺑﺮاي ﺁﻧﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﻳﺪ داد ﮐﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺴﻴﺤﻲ)ﭘﺎدﺷﺎهﻲ(‬ ‫از ﻣﻴﺎن ﺟﻬﻮد ﺧﻮاهﺪ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺖ ﮐﻪ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎن را دور راﻧﺪ و ﺟﻬﻮد را از ﺧﻮاري و زﺑﻮﻧﻲ ﺑﺮهﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﭘﻨﺪارهﺎ در ﻣﻴﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن و ﺟﻬﻮدان ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ و هﺮﭼﻪ زﻣﺎن ﻣﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ در دﻟﻬﺎ رﻳﺸﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲ دواﻧﻴﺪﻩ و در اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎ ﺑﻪ ارج و‬ ‫ﺑﺰرﮔﻲ ﻣﻲ اﻓﺰودﻩ و دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺁن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲ ﺷﺪﻩ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻳﮏ ﺁرﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮاي اﻳﺮاﻧﻴﺎن و ﺟﻬﻮدان ﮔﺮدﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻩ‪.‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﺳﺨﻦ در ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺑﺎور )ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﮔﻮﻳﻢ‪ :‬اﻳﻦ ﭘﻨﺪار( ﮐﻲ و ﭼﮕﻮﻧﻪ و از ﮐﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن راﻩ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﺑﻲ ﮔﻤﺎن اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺑﻨﻴﺎدﮔﺰار اﺳﻼم‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺨﻨﻲ در ﻣﻴﺎن ﻧﻤﻲ ﺑﻮدﻩ و ﻧﻤﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻮد‪ .‬از ﺁ ﻧﺴﻮي دﻳﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد ﮐﻪ هﻨﻮز ﺻﺪﻩ ﻳﮑﻢ اﺳﻼم ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن‬ ‫ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ اﻳﻦ ﭘﻨﺪار در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﺎ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﻴﻔﻪ)ﭘﺴﺮ اﻣﺎم ﻋﻠﻲ ﺑﻦ اﺑﻴﻄﺎﻟﺐ( ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻳﺰﻳﺪ‬ ‫ﺑﻦ ﻣﻌﺎوﻳﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﭘﻴﺮواﻧﺶ ﮐﻪ »ﮐﻴﺴﺎﻧﻲ« ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﺪﻧﺪي او را ﻣﻬﺪي ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن ﻣﺮدﻩ‪ ،‬ﻣﺮگ او را ﺑﺎور‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪ :‬زﻧﺪﻩ اﺳﺖ و در ﮐﻮﻩ رﺿﻮي)در ﻧﺰدﻳﮑﻲ ﻣﺪﻳﻨﻪ( ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻮد ﺑﻴﺮون ﺧﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ و ﺟﻨﮕﻬﺎ ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﻴﺪ‬ ‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺣﻤﻴﺮي ﮐﻪ ﻳﮑﻲ از ﺷﺎﻋﺮان ﺑﻨﺎم ﻋﺮب و ﺧﻮد از ﮐﻴﺴﺎﻧﻴﺎن ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ ﺷﻌﺮهﺎ درﺑﺎرﻩ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﻨﻔﻴﻪ داﺷﺘﻪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪:‬‬ ‫اﻻ ان اﻻﺋــﻤـﻪ ﻣـﻦ ﻗﺮﻳﺶ وﻻﻩ اﻟـﺤــﻖ ارﺑﻌـﻪ ﺳﻮاء‬ ‫ﻋﻠــﻲ و اﻟﺜـﻼﺛﻪ ﻣـﻦ ﺑﻨﻴـﻪ هﻢ اﻻﺳﺒﺎط ﻟﻴﺲ ﺑﻬﻢ ﺧﻔﺎء‬ ‫ﻓﺴﺒـﻂ ﺳﻴـﻂ اﻳﻤـﺎن و ﺑــﺮ و ﺳﺒـﻂ ﻏﻴﺒـﺘــﻪ ﮐـﺮﺑﻼء‬ ‫و ﺳﺒﻂ ﻻ ﻳﺬوق اﻟﻤﻮت ﺣﺘﻲ ﻳﻘـﻮدا ﻟﺠﻴﺶ ﻳﻘﺪﻣﻪ اﻟﻠﻮاء‬ ‫ﺑﻐﻴـﺐ ﻻﻳـﺮي ﻓﻴﻬـﻢ زﻣـﺎﻧﺎ ﺑﺮﺿـﻮي ﻋﻨﺪﻩ ﻋﺴﻞ و ﻣﺎء)‪(١‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ دار ﻣﺴﺘﺘﺮ ﺷﺮﻗﺸﻨﺎس ﻓﺮاﻧﺴﻪ اي )‪ (٢‬ﻧﻴﺰ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻴﺪا اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﭘﻨﺪار را ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬اﻳﺮاﻧﻴﺎن اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫زﻳﺮا ﻣﺤﻤﺪ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﮐﺴﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻬﺪي ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﭘﻴﺮوان او )ﻳﺎ ﮐﻴﺴﺎﻧﻴﺎن( ﺑﻴﺸﺘﺮﺷﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺨﺘﺎر در ﮐﻮﻓﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن‬ ‫را ﺑﺴﺮ ﺧﻮد ﮔﺮد ﺁورد و ﺑﻪ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﺁﻧﺎن ﺑﻨﻴﺎد ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﺋﻲ ﻧﻬﺎد‪ ،‬و او ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﻨﻴﻔﻪ را ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ ﺑﺮداﺷﺖ ﻏﻼﻣﺶ ﮐﻴﺴﺎن ﻧﺎم‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ را‬ ‫ﻣﻬﺪي ﺧﻮاﻧﺪ و ﮐﻴﺶ ﮐﻴﺴﺎﻧﻲ را ﭘﺪﻳﺪ ﺁورد‪.‬‬ ‫هﺮﭼﻪ ﺑﻮد اﻳﻦ ﭘﻨﺪار از ﻧﻴﻤﻪ دوم ﺻﺪﻩ ﻳﮑﻢ ﺗﺎرﻳﺦ هﺠﺮي در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﮔﺮدﻳﺪ در اﻧﺪک زﻣﺎﻧﻲ در دﻟﻬﺎ ﺟﺎ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺑﺎز ﮐﺮد‪،‬‬ ‫و ﺁﻧﭽﻪ رواج اﻳﻦ ﭘﻨﺪار را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔﺮداﻧﻴﺪ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ در هﻤﺎن زﻣﺎن ﮐﺸﺎﮐﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺨﺘﻲ در زﻣﻴﻨﻪ ﺧﻼﻓﺖ در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻲ رﻓﺖ و‬ ‫ﭼﻨﺪ ﺧﺎﻧﺪان ﺑﺰرگ در ﺁن راﻩ ﮐﻮﺷﺸﻬﺎ ﺑﮑﺎر ﻣﻴﺒﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﻲ اﻣﻴﻪ ﺑﺎ زور و ﻧﻴﺮﻧﮓ ﺧﻼﻓﺖ را ﺑﺮدﻩ و ﻋﻠﻮﻳﺎن و ﻋﺒﺎﺳﻴﺎن )ﭘﺴﺮان ﻋﻠﻲ داﻣﺎد‬ ‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ و ﻋﺒﺎس ﻋﻤﻮي ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ( ﻣﻲ ﮐﻮﺷﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﺮا از دﺳﺖ اﻣﻮﻳﺎن درﺁورﻧﺪ‪ .‬ﻋﺒﺎﺳﻴﺎن ﻳﮏ ﺗﻦ را ﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ و دوراﻧﺪﻳﺸﺎﻧﻪ از راﻩ‬

‫زﻣﻴﻨﻪ ﭼﻴﻨﻲ ﭘﻴﺶ ﻣﻲ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻋﻠﻮﻳﺎن ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﺷﺎن ﻣﺮدان ﺳﺎدﻩ اي ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﺁﻧﮑﻪ هﻤﺪﺳﺘﻲ ﻧﻤﻲ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺁرزوﻣﻨﺪان ﺧﻼﻓﺖ‬ ‫در ﻣﻴﺎن اﻳﺸﺎن ﺑﻴﺶ از ﻳﮏ ﺗﻦ و دوﺗﻦ ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زﻣﻴﻨﻪ ﭼﻴﻨﻲ هﻢ ﻧﭙﺮداﺧﺘﻪ ﻓﺮﻳﺐ ﺳﺨﻨﺎن ﭘﻴﺮوان ﺧﻮد را ﻣﻲ ﺧﻮردﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﺑﮑﺎر‬ ‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ زود از ﻣﻴﺎن ﻣﻲ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮐﺴﺎن ﺑﺴﻴﺎري از ﺁﻧﺎن در هﻤﺎن راﻩ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ داﺳﺘﺎﻧﻬﺎ در ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ)ﺑﻪ وﻳﮋﻩ در »ﻣﻘﺎﺗﻞ اﻟﻄﺎﻟﺒﻴﻦ« اﺑﻮاﻟﻔﺮج اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ( ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪ .‬ﺁﻧﭽﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻮﻳﺴﻢ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺁرزوﻣﻨﺪان‬ ‫ﺧﻼﻓﺖ ﻳﮑﻲ از اﻓﺰارهﺎي ﮐﺎر‪ ،‬ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي را ﻣﻲ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن ﮐﻪ هﺮﻳﮑﻲ ﺧﻮد را ﻣﻬﺪي ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﮐﺎرهﺎﺋﻲ ﮐﻪ از ﭘﻴﺪاﻳﺶ‬ ‫ﻣﻬﺪي ﻣﻲ ﺑﻴﻮﺳﻴﺪﻧﺪ اﻣﻴﺪﻣﻨﺪ ﻣﻲ ﮔﺮداﻧﻴﺪ‪ ،‬و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﺧﻮدﺷﺎن ﻳﺎ ﭘﻴﺮواﻧﺸﺎن‪ ،‬ﺣﺪﻳﺜﻲ هﻢ از زﺑﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻳﺎ اﻣﺎم ﻋﻠﻲ ﺑﻦ اﺑﻴﻄﺎﻟﺐ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﺨﻮاﻩ‬ ‫ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﻣﻲ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ داﺳﺘﺎﻧﻬﺎﺋﻲ هﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻲ را ﺑﻪ ﻧﺎم ﻧﻤﻮﻧﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻳﺎد ﻣﻲ ﮐﻨﻴﻢ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻳﮑﻲ از ﻋﻠﻮﻳﺎن ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺑﻨﻲ اﻣﻴﻪ ﺑﻪ ﻃﻠﺐ ﺧﻼﻓﺖ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ زﻳﺪﺑﻦ ﻋﻠﻲ)ﻧﻮادﻩ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ( ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺮد ﮐﻪ ﺧﻮد دﻟﻴﺮ و ﭘﺎرﺳﺎ‬ ‫ﻣﻲ ﺑﻮد ﺑﻪ ﮐﻮﻓﻪ ﺁﻣﺪ و ﭘﻴﺮوان ﺧﺎﻧﺪان ﻋﻠﻮي ﮐﻪ »ﺷﻴﻌﻪ« ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﺷﺪﻧﺪي ﺑﺴﺮش ﮔﺮد ﺁﻣﺪﻩ ﭼﻬﻞ هﺰار ﺗﻦ ﺑﻪ او دﺳﺖ دادﻧﺪ و زﻳﺪ ﻓﺮﻳﺐ ﺁﻧﺎن‬ ‫را ﺧﻮردﻩ ﺑﻪ ﺑﺴﻴﺞ ﮐﺎر ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ وﻟﻲ ﭼﻮن هﻨﮕﺎﻣﺶ رﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﻲ ﭘﺮدازد‪ ،‬اﻧﺒﻮهﻲ ازﺷﻴﻌﻴﺎن ﺑﻬﺎﻧﻪ اي ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ ﺧﻮد را‬ ‫ﺑﻪ ﮐﻨﺎر ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬و زﻳﺪ ﺑﺎ دﺳﺘﻪ ﮐﻤﻲ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﮐﺎري را ﭘﻴﺶ ﻧﺒﺮد و ﺧﻮد ﮐﺸﺘﻪ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬ ‫هﻤﻴﻦ زﻳﺪ را ﭘﻴﺮواﻧﺶ »ﻣﻬﺪي« ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ و اﻣﻴﺪهﺎ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﻲ دادﻧﺪ ‪.‬اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ ﻳﮑﻲ از ﺑﺪﺧﻮاهﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻌﺮي ﺳﺮودﻩ‪:‬‬ ‫ﺻﻠﺒﻨﺎﻟﮑﻢ زﻳﺪا ﭼﻮن ﻋﻠﻲ ﺟﺰع ﻧﺨﻠ ٌﻪ وﻟـﻲ ارﻣﻬـﺪﻳﺎ ﻋﻠـﻲ اﻟﺠﺰع ﻳﺼﻠﺐ)‪(٣‬‬ ‫از اﻳﻨﺴﻮ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ در ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ ﺣﺪﻳﺜﻲ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻴﻢ ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن‪» :‬ان ﻣﻬﺪﻳﻨﺎ ﺳﻴﻈﻬﺮ ﻓﻲ ﻇﻬﺮ اﻟﮑﻮﻓﻪ«‪ ،‬ﻣﻌﻨﻲ ﺁﻧﮑﻪ‪ :‬ﻣﻬﺪي ﻣﺎ ﺑﺰودي در ﭘﺸﺖ ﮐﻮﻓﻪ ﭘﺪﻳﺪ‬ ‫ﺧﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﺑﻴﮕﻤﺎن اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ را ﭘﻴﺮوان زﻳﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﮐﺎر ﺧﻮد ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻋﺒﺎﺳﻴﺎن ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻨﻴﺎد ﮐﺎرﺷﺎن را ﺑﻪ زﻣﻴﻨﻪ ﭼﻴﻨﻲ ﮔﺰاردﻩ‪ ،‬ﭼﻮن ﮐﻴﻨﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن را ﺑﺎ ﻋﺮب و ﺧﺎﻧﺪان اﻣﻴﻪ ﻣﻴﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺑﻮﻣﺴﻠﻢ را ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﺮاي دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي هﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ از داﺳﺘﺎن ﻣﻬﺪي ﺑﻪ ﺳﻮدﺟﻮﺋﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﺎ ﺣﺪﻳﺜﻲ در ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ‬ ‫ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن‪» :‬اذا رأﻳﺘﻢ اﻻﻋﻼم اﻟﺴﻮدﻩ ﻣﻦ ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺮاﺳﺎن ﻓﺎﺳﺘﺒﺸﺮوا ﺑﻈﻬﻮر ﻣﻬﺪﻳﻨﺎ«‪ ،‬ﻣﻌﻨﻲ اﻳﻨﮑﻪ‪» :‬ﭼﻮن درﻓﺸﻬﺎي ﺳﻴﺎﻩ را از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺮاﺳﺎن‬ ‫دﻳﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺨﻮد ﻣﮋدﻩ د هﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﻬﺪي ﻣﺎ ﭘﻴﺪا ﺷﺪﻩ«‪ .‬ﺑﻴﮕﻤﺎن اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ و ﻣﺎﻧﻨﺪهﺎﻳﺶ را ﻋﺒﺎﺳﻴﺎن و ﮐﺎرﮐﻨﺎﻧﺸﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ زﻳﺮا ﭘﻴﺮوان ﺁن‬ ‫ﺧﺎﻧﺪان ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ درﻓﺸﺎي ﺳﻴﺎﻩ از ﺳﻮي ﺧﺮاﺳﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪي ﺁﻣﺪ‪.‬‬ ‫‪ - ٣‬از ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ در اﻳﻦ راﻩ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﮐﺸﺘﻪ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻔﺲ زﮐﻴﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي ﺑﻴﺸﺘﺮ از دﻳﮕﺮان ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺪر‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪاﷲ ﻧﻮﻩ ﭘﺴﺮي ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ و ﻧﻮﻩ دﺧﺘﺮي ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ‪ ،‬و ﺧﻮد ﻣﻴﺎن ﻋﻠﻮﻳﺎن ﮔﺮاﻣﻲ ﻣﻲ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﭘﺴﺮش ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ« ﻧﻔﺲ‬ ‫زﮐﻴﻪ« ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﺷﺪي ﭼﻮن در ﻣﻴﺎن دو ﮐﺘﻔﺶ ﺧﺎل ﺑﺰرﮔﻲ ﻣﻴﺪاﺷﺖ)ﮐﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﺎﻟﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﻮد(‪ ،‬از اﻳﻨﺮو از زﻣﺎن ﮐﻮدﮐﻲ‬ ‫ﻋﻠﻮﻳﺎن و دﻳﮕﺮان ﺑﻪ او ﺑﺎ دﻳﺪﻩ دﻳﮕﺮي ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻨﺪ و اﻣﻴﺪهﺎ ﺑﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩ او ﺑﺴﺘﻨﺪي‪ .‬ﭼﻮن ﭘﻨﺪار ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي ﺗﺎ اﻳﻦ زﻣﺎن در ﻣﻴﺎن ﻋﻠﻮﻳﺎن و دﻳﮕﺮان‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر از ﻣﺮدم ﻣﺤﻤﺪ را »ﻣﻬﺪي« ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ و درﺑﺎرﻩ او اﻣﻴﺪهﺎ در دل ﭘﺮوراﻧﺪﻧﺪي‪ .‬ﺷﺎﻋﺮان ﺷﻌﺮهﺎﻳﻲ درﺑﺎرﻩ او ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻳﮑﻲ اﻳﻨﺴﺖ‪:‬‬ ‫و ان ﻳﮏ ﻇﻨـﻲ ﻓـﻲ ﻣﺤﻤـﺪ ﺻﺎدﻗﺎ ﻳﮑﻦ ﻓﻴﻪ ﻣﺎﺗﺮوي اﻻﻋﺎﺟﻢ ﻓﻲ اﻟﮑﺘﺐ)‪(۴‬‬ ‫اﻳﻦ ﺷﻌﺮ دﻟﻴﻞ روﺷﻦ دﻳﮕﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﻨﺪار ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي را از اﻳﺮاﻧﻴﺎن( ﻳﺎ ﺑﮕﻔﺘﻪ ﺷﺎﻋﺮ از اﻋﺎﺟﻢ( ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎري ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﺁﺧﺮهﺎي زﻣﺎن ﺑﻨﻲ اﻣﻴﻪ روزي در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺳﺮان ﻋﻠﻮﻳﺎن و ﻋﺒﺎﺳﻴﺎن اﻧﺠﻤﻨﻲ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از ﮐﺴﺎن ﺑﻨﺎﻣﻲ ﮐﻪ در ﺁن اﻧﺠﻤﻦ‬ ‫ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻳﮑﻲ اﺑﺮاهﻴﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ)از ﻋﺒﺎﺳﻴﺎن ﮐﻪ ﺳﭙﺲ اﺑﺮاهﻴﻢ اﻣﺎم ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﮔﺮدﻳﺪ و اﺑﻮﻣﺴﻠﻢ را او ﺑﻪ ﺧﺮاﺳﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد(‪ ،‬دﻳﮕﺮي ﻋﺒﺪاﷲ ﭘﺪر‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮي ﻣﺤﻤﺪ دﻳﺒﺎج ﻋﻤﻮي ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮي اﺑﺮاهﻴﻢ ﺑﺮادر ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﮕﻮ در اﻳﻦ ﻣﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻳﮑﻲ را از ﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺰﻳﻨﻨﺪ‬ ‫و هﻤﮕﻲ ﺑﻪ او دﺳﺖ دهﻨﺪ و او را ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ رﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺑﻨﺎم »ﻣﻬﺪي« ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ و ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩ او‬ ‫اﻣﻴﺪهﺎﺋﻲ ﻣﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺠﻮاﻧﻲ و ﮐﻢ ﺳﺎﻟﻴﺶ ﻧﮕﺎﻩ ﻧﮑﺮدﻩ و او را ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻧﺪ و هﻤﮕﻲ ﺁﻧﺎﻧﮑﻪ ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ)از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﺪرش ﻋﺒﺪاﷲ( ﺑﻪ او دﺳﺖ‬ ‫دادﻧﺪ)ﺑﻴﻌﺖ ﮐﺮدﻧﺪ(‪.‬‬ ‫ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي ﻣﺤﻤﺪ هﺮﭼﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺗﺮ و اﺳﺘﻮارﺗﺮ ﮔﺮدﻳﺪ و ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻋﻠﻮﻳﺎن و دﻳﮕﺮان ﭼﺸﻢ ﺑﺮاﻩ ﭘﻴﺪاﻳﺶ و ﺧﻴﺰش او دوﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و‬ ‫ﺷﺎﻋﺮان ﺷﻌﺮهﺎ ﻣﻲ ﺳﺮودﻧﺪ‪ .‬ﻟﻴﮑﻦ از اﻳﻦ ﻧﺎم او را ﺳﻮدي ﻧﺒﻮد‪ ،‬و ﭼﻮن ﭼﻨﺪي ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎﺳﻴﺎن ﺑﺎ دﺳﺖ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬در‬ ‫زﻣﺎن اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻣﻨﺼﻮر)هﻤﺎن ﻣﺮدي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻴﻌﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد( ﻋﺒﺪاﷲ ﭘﺪر ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﮐﺴﺎن دﻳﮕﺮي از ﺧﻮﻳﺸﺎﻧﺶ ﺑﻪ زﻧﺪان و ﺷﮑﻨﺠﻪ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‬ ‫و ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ و ﺑﺮادرش اﺑﺮاهﻴﻢ ﻧﻴﺰ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫هﺮﭼﻪ ﺑﻮدﻩ ﻣﺎ در ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ ﺣﺪﻳﺜﻲ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن‪» :‬ﻟﻮﻟﻢ ﻳﺒﻖ ﻣﻦ اﻟﺪﻧﻴﺎ اﻻ ﻳﻮم واﺣﺪ ﻟﻄﻮل اﷲ ذاﻟﮏ اﻟﻴﻮم ﺣﺘﻲ ﻳﺒﻌﺚ اﷲ ﻓﻴﻪ رﺟﻼ ﻣﻦ اهﻞ‬ ‫ﺑﻴﺘﻲ ﻳﻮاﻃﺌﻲ اﺳﻤﻪ اﺳﻤﻲ و اﺳﻢ اﺑﻴﻪ اﺳﻢ اﺑﻲ«‪ .‬ﻣﻌﻨﻲ ﺁﻧﮑﻪ‪» :‬اﮔﺮ ﻧﻤﺎﻧﺪ از ﺟﻬﺎن ﻣﮕﺮ ﻳﮑﺮوز ﺧﺪا ﺁﻧﺮا دراز ﮔﺮداﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰد در ﺁن‬ ‫ﻣﺮدي را از ﺧﺎﻧﺪان ﻣﻦ ﮐﻪ ﻧﺎﻣﺶ ﺑﺎ ﻧﺎم ﻣﻦ و ﻧﺎم ﭘﺪرش ﺑﺎ ﻧﺎم ﭘﺪر ﻣﻦ ﻳﮑﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬ ‫ﺑﻲ ﮔﻤﺎن اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ را ﮐﺴﺎن اﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﮐﺎر او ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﺳﻪ ﭼﻴﺰ ﭘﻴﺪاﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻳﮑﻲ اﻳﻨﮑﻪ ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي از اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬و در ﺧﻮد اﺳﻼم ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰي ﻧﻤﻲ ﺑﻮدﻩ؛ دوم اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻦ ﭘﻨﺪار از ﺁﻏﺎز ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺧﻮد‬ ‫اﻓﺰار ﺳﻴﺎﺳﺘﻲ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ و ﺁرزوﻣﻨﺪان ﺧﻼﻓﺖ هﺮﻳﮑﻲ از ﺁن ﺳﻮد ﻣﻲ ﺟﺴﺘﻪ اﻧﺪ؛ ﺳﻮم ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻬﺪي در ﺁﻧﺰﻣﺎن ﻣﻌﻨﻲ ﺳﺎدﻩ اي ﻣﻴﺪاﺷﺘﻪ و ﺟﺰ‬ ‫اﻳﻦ ﻧﻤﻲ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﮐﺴﻲ ﭘﻴﺪا ﺷﻮد و رﺷﺘﻪ ﺧﻼﻓﺖ را ﺑﺪﺳﺖ ﮔﻴﺮد و ﺑﺎ ﺁﺋﻴﻦ اﺳﻼم ﺳﺮرﺷﺘﻪ داري ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي‬ ‫ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي وو ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي‬ ‫‪ –– ٢٢‬ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي‬ ‫اﻣﺎ ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي در ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي داﺳﺘﺎﻧﺶ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﻴﺎدﮔﺰار ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي ﮐﻨﻮﻧﻲ اوﺳﺖ ﺑﻪ دﻋﻮي ﺧﻼﻓﺖ و اﻣﺎﻣﺖ‬ ‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺪاﻧﺴﺎن ﮐﻪ در ﺟﺎي دﻳﮕﺮي ﺑﺎز ﻧﻤﻮدﻩ اﻳﻢ‪ ،‬دﺳﺘﻪ اي را از ﺗﻨﺪرُوان ﺷﻴﻌﻪ ﺑﺴﺮ ﺧﻮد ﮔﺮد ﺁورد و ﺳﭙﺲ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن او ﻳﮑﻲ ﭘﺲ از‬ ‫دﻳﮕﺮي ﺁن دﺳﺘﻪ را راﻩ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻨﺎن هﻢ از داﺳﺘﺎن ﻣﻬﺪي ﺳﻮد ﻣﻲ ﺟﺴﺘﻨﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﭼﻮن دﺳﺘﻪ ﮐﻢ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮاي دﻟﺪاري ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﻬﺪي از ﻣﺎ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد«‪ .‬ﺷﻌﺮ ﭘﺎﺋﻴﻦ را در ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺟﻌﻔﺮﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪:‬‬ ‫ﻟﮑـﻞ اﻧﺎس دوﻟـﻪ ﻳﺮﻗﺒﻮﻧﻬﺎ و دوﻟﺘﻨﺎ ﻓﻲ ﺁﺧﺮاﻟﺪهﺮ ﻳﻈﻬﺮ)‪(۵‬‬ ‫درﮐﺘﺎﺑﻬﺎ ﺣﺪﻳﺜﻬﺎﻳﻲ هﺴﺖ ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن‪» :‬ان اﻟﻘﺎﺋﻢ ﻣﻦ وﻟﺪ ﻓﺎﻃﻤﻪ«‪ .‬ﻣﻌﻨﻲ ﺁﻧﮑﻪ ‪»:‬ﺑﺰﺧﻴﺰﻧﺪﻩ از ﻓﺮزﻧﺪان ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد«‪ .‬هﻤﺎﻧﺎ اﻳﻨﻬﺎ را ﻧﻴﺰ‬ ‫ﺁﻧﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫از اﻳﻨﺮوﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻴﺎن ﮐﻪ ﭘﻴﺮوان اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﭘﺴﺮ ﺟﻌﻔﺮﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺳﭙﺲ دﺳﺘﻪ ﺟﺪاﻳﻲ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ و داﺳﺘﺎﻧﻬﺎي درازي ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻨﻴﺎد ﮐﻮﺷﺸﻬﺎي ﺧﻮد را ﺑﺮروي زﻣﻴﻨﻪ ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي ﮔﺬاردﻧﺪ و ﻳﮑﻲ ﺑﻨﺎم ﻣﻬﺪي ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺑﻨﻴﺎد ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ ﻓﺎﻃﻤﻴﺎن را ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬ ‫از اﻳﻦ ﺳﻮي در ﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﺷﻴﻌﻴﺎن زﻣﻴﻨﻪ ﺑﻬﺘﺮ و ﮔﺸﺎدﻩ ﺗﺮي ﺑﺮاي ﭘﻨﺪار ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ هﻢ ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي رﻧﮓ دﻳﮕﺮي ﺑﺨﻮد ﮔﺮﻓﺖ و‬ ‫هﻢ ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي روﻳﻪ دﻳﮕﺮي ﭘﻴﺪا ﮐﺮد و از ﺳﺎدﮔﻲ ﺑﻴﺮون رﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺁﻧﮑﻪ ﭼﻮن ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ اﻟﻌﺴﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎرش ﺷﻴﻌﻴﺎن اﻣﺎم ﻳﺎزدهﻢ ﻣﻲ ﺑﻮد درﮔﺬﺷﺖ او را ﻓﺮزﻧﺪي ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﻤﻲ ﺑﻮد‪ ،‬و از‬ ‫اﻳﻨﺮو ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺷﻴﻌﻴﺎن اﻓﺘﺎدﻩ ﮔﺮوهﻲ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﺮادر ﺁن درﮔﺬﺷﺘﻪ را )ﮐﻪ ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺟﻌﻔﺮ ﮐﺬاب ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ اﻧﺪ ﺑﻪ اﻣﺎﻣﻲ ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﺮوهﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻣﺎﻣﺖ ﭘﺎﻳﺎن ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و دﻳﮕﺮ اﻣﺎﻣﻲ ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد«‪ .‬ﮔﺮوهﻲ ﺑﻪ دﻋﻮي ﺷﮕﻔﺘﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻣﺎم را ﻓﺮزﻧﺪي ﭘﻨﺠﺴﺎﻟﻪ‬ ‫هﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﻨﻬﺎن اﺳﺖ و در ﺳﺮداب ﻣﻲ زﻳﺪ«‪ .‬ﭘﻴﺸﺮو اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ و ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﻧﺎﻣﻲ ﻣﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺁن اﻣﺎم‬ ‫ﭘﻨﻬﺎن ﻣﺮا ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺧﻮد و ﺷﻤﺎ ﻣﻴﺎﻧﺠﻲ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ‪ .‬ﺷﻤﺎ هﺮ ﺳﺨﻨﻲ ﻣﻲ دارﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ و ﭘﺎﺳﺨﻲ ﮔﻴﺮم و ﭘﻮﻟﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺧﻮاهﻴﺪ داد ﺑﺪهﻴﺪ‬ ‫ﺑﻔﺮﺳﺘﻢ«‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ هﺎ دﻟﻴﻠﻲ هﻤﺮاﻩ ﻧﻤﻲ داﺷﺖ‪ .‬از ﺁﻧﺴﻮي اﻳﻦ ﺑﺎور ﮐﺮدﻧﻲ ﻧﻤﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺴﻲ را ﻓﺮزﻧﺪي زاﻳﺪ و ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﮔﺮدد و ﻣﺮدم از‬ ‫زاﻳﻴﺪن و ﺑﻮدن او ﺁﮔﺎﻩ ﻧﮕﺮدﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻣﺎم ﭼﺮا ﭘﻨﻬﺎن ﻣﻲ زﻳﺴﺖ؟!‪ ...‬ﭼﺮا از ﺳﺮداب ﺑﻴﺮون ﻧﻤﻲ ﺁﻣﺪ؟‪ ...‬اﻣﺎم اﮔﺮ ﭘﻴﺸﻮاﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﺁﺷﮑﺎر ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻣﺮدم ﭘﻴﺸﻮاﻳﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎم ﭘﻨﻬﺎن ﭼﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺗﻮاﻧﺪ داد؟‪!...‬‬ ‫ﻟﻴﮑﻦ در ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي از ﻧﺨﺴﺖ دﻟﻴﻞ ﺧﻮاﺳﺘﻦ و ﻳﺎ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪن و ﻓﻬﻤﻴﺪن ﻧﻤﻲ ﺑﻮدﻩ و اﮐﻨﻮن هﻢ ﻧﻤﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻮدن‪ .‬از ﺁن ﺳﻮي ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺑﺎ ﺁن‬ ‫ﺟﺪاﻳﻲ و دوري ﮐﻪ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دﻳﮕﺮﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدن اﻳﻦ ﻧﺸﺪﻧﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎزﮔﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺪ و در اﻳﻦ هﻨﮕﺎم ﻧﺎﭼﺎر ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫هﺮﭼﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ و دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺧﻮد را ﺑﻬﻢ ﻧﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺮﺣﺎل ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺧﻮد را »ﺑﺎب« )د ِر اﻣﺎم( ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪ و ﺑﻪ ﺷﻴﻌﻴﺎن ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻴﺮاﻧﺪ و از ﺁﻧﺎن ﭘﻮﻟﻬﺎ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ و ﮔﺎهﻲ از »ﻧﺎﺣﻴﻪ‬ ‫ﻣﻘﺪﺳﻪ« ﺁن اﻣﺎم »ﺗﻮﻗﻴﻊ« )ﻳﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ( ﺑﻴﺮون ﻣﻲ ﺁورد‪.‬‬ ‫ﭘﺲ از ﻣﺮگ او ﭘﺴﺮش ﻣﺤﻤﺪ رﺷﺘﻪ را ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ از او ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ روح رﺳﻴﺪ‪ .‬ﭘﺲ از او ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﺳﻴﻤﺮي ﮐﻪ هﻤﺎﻧﺎ‬ ‫از اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﮔﺮدﻳﺪ ‪.‬هﻔﺘﺎد ﺳﺎل ﮐﻤﺎﺑﻴﺶ اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎﻩ در ﻣﻴﺎن ﻣﻲ ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﮐﺴﺎن ﺑﺴﻴﺎري ﺑﺎ اﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﮐﺸﺎﮐﺶ‬ ‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و هﺮﻳﮑﻲ از ﺁﻧﺎن دﻋﻮي ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ از اﻣﺎم ﺳﺮداب ﻧﺸﻴﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن او ﮐﺎر را از ﭘﻴﺶ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و‬ ‫ﻣﻴﺪاﻧﻲ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﻧﺪادﻧﺪ‪ ،‬و هﺮ زﻣﺎن ﮐﻪ ﻧﻴﺎز اﻓﺘﺎد‪» ،‬ﺗﻮﻗﻴﻌﻬﺎ« از اﻣﺎم در ﺑﻴﺰاري از ﺁن ﻣﺪﻋﻴﺎن ﺑﻴﺮون ﺁوردﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻌﻔﺮ ﺑﺮادر ﺣﺴﻦ ﻋﺴﮕﺮي ﮐﻪ وارث او ﻣﻲ ﺑﻮد از دﻋﻮي اﻳﻨﺎن در ﺷﮕﻔﺖ ﺷﺪﻩ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮادرم را ﻓﺮزﻧﺪي ﻧﺒﻮدﻩ«‪ .‬ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﺎ‬ ‫زﻳﺮﮐﻲ او را از ﻣﻴﺪان درﺑﺮد‪ ،‬ﺑﺠﺎي ﺧﻮد ﮐﻪ ﻟﻘﺐ ﮐﺬّاب ﺑﻪ او دادﻩ ﺑﻴﭽﺎرﻩ را رﺳﻮاي ﺟﻬﺎن ﮔﺮداﻧﻴﺪ‪.‬‬ ‫روﻳﻬﻤﺮﻓﺘﻪ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺴﻴﺎر ﺷﮕﻔﺘﻲ ﭼﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﮐﺎر ﺧﻮد را ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺘﺎداﻧﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﻲ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻴﻤﺮي ﮐﻪ د ِر ﭼﻬﺎرم ﻣﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن‬ ‫زﻣﺎن ﻣﺮﮔﺶ رﺳﻴﺪ ﮐﺴﻲ را ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﻧﺸﻨﺎﺳﺎﻧﻴﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺖ‪» :‬دﻳﮕﺮ اﻣﺎم را دري ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد و اﻣﺎم ﺑﻪ ﻳﮑﺒﺎر از ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم‬ ‫دور و ﻧﺎﭘﻴﺪا ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد«‪ .‬اﻧﮕﻴﺰة اﻳﻦ ﮐﺎر او داﻧﺴﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬هﺮﭼﻪ هﺴﺖ ﭘﺲ از ﻣﺮگ او دﺳﺘﮕﺎﻩ دري ﺑﺮﭼﻴﺪﻩ ﺷﺪ و ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺑﻴﺴﺮ ﻣﺎﻧﺪﻩ‬ ‫ﻧﺎﭼﺎر ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ ﭼﺸﻢ ﺑﺮاﻩ ﭘﻴﺪا ﺷﺪن ﺧﻮد اﻣﺎم ﺑﺎﺷﻨﺪ )ﮐﻪ ﭘﺲ از هﺰار ﺳﺎل ﺑﻴﺸﺘﺮ هﻨﻮز ﭼﺸﻢ ﺑﺮاهﻨﺪ(‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل هﻤﺎن زﻣﺎﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻣﺎم ﻧﺎﭘﻴﺪا ﻋﻨﻮان »ﻣﻬﺪي« ﻧﻴﺰ دادﻩ اﻧﺪ ‪.‬ﺷﻴﻌﻴﺎن ﮐﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﭼﺸﻢ ﺑﺮاﻩ ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪن او ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻪ‬ ‫ﭘﻴﺪاﻳﺸﺶ اﻣﻴﺪهﺎ ﺑﻨﺪﻧﺪ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ او را ﻣﻬﺪي ﻧﻴﺰ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻴﺪان ﭘﻨﺪار را هﺮﭼﻪ ﭘﻬﻨﺎورﺗﺮ ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬در ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻣﺜﻠﻲ‬ ‫هﺴﺖ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪» :‬اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﭘﻨﺪار ﭘﻠﻮ اﺳﺖ ﺑﮕﺬار هﺮﭼﻪ ﭼﺮﺑﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﮐﻪ دراﻳﻦ ﺑﺎرﻩ هﻢ دﺳﺖ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ و ﻳﺎراﻧﺶ در ﮐﺎر ﺑﻮدﻩ ‪.‬ﭼﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﺁزﻣﻮدﮔﻲ و ﭘﺨﺘﮕﻲ ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺷﺪﻩ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ‬ ‫ﻧﻴﺰ ﺣﺪﻳﺜﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎري ﺳﺎﺧﺘﻪ ﮔﺮدﻳﺪﻩ‪ .‬اﮔﺮ دﻳﮕﺮان ﻳﮏ ﻳﺎ دو ﺣﺪﻳﺚ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻴﺶ از ﺑﻴﺴﺖ و ﺳﻲ ﺣﺪﻳﺚ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬ ‫»اﻻﺋﻤﻪ ﺑﻌﺪي اﺛﻨﺎ ﻋﺸﺮ ﺁﺧﺮ هﻢ ﻗﺎﺋﻤﻬﻢ«‪ .‬ﻣﻌﻨﻲ ﺁﻧﮑﻪ‪» :‬اﻣﺎﻣﺎن ﭘﺲ از ﻣﻦ دوازدﻩ ﺗﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺁﺧﺮ اﻳﺸﺎن ﺑﺮﺧﻴﺰﻧﺪﻩ ﺷﺎن )ﻣﻬﺪي( ﺧﻮاهﺪ‬ ‫ﺑﻮد«‪ .‬ﻳﺎ »اﻟﻤﻬﺪي ﻣﻦ وﻟﺪ ﻓﺎﻃﻤﻪ اﺳﻤﻪ اﺳﻤﻲ و ﮐﻨﻴﻪ ﮐﻨﻴﺘﻲ«‪ .‬ﻣﻌﻨﻲ اﻳﻨﮑﻪ‪» :‬ﻣﻬﺪي از ﭘﺴﺮان ﻓﺎﻃﻤﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎم او ﻧﺎم ﻣﻦ‪ ،‬ﮐُﻨﻴﻪ اش ﮐُﻨﻴﻪ ﻣﻦ‬ ‫اﺳﺖ«)‪.(۶‬‬ ‫ﭼﻴﺰﻳﮑﻪ ﺑﻮد اﻳﻨﺎن ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي را در ﺳﺎدﮔﻲ ﺧﻮد ﻧﮕﺬاردﻧﺪ و ﺁراﻳﻪ هﺎي ﺑﺴﻴﺎري ﺑﻪ ﺁن اﻓﺰودﻧﺪ‪» :‬ﭘﻴﺶ از ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻣﻬﺪي ﮐﺎرهﺎي ﺷﮕﻔﺖ‬ ‫ﺑﺴﻴﺎري رخ ﺧﻮاهﺪ داد‪ .‬ﻳﮑﻲ ﺳﻔﻴﺎﻧﻲ از ﺷﺎم ﺳﺮﺧﻮاهﺪ اﻓﺮاﺷﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻨﻲ از ﺳﻮي ﺧﺮاﺳﺎن ﭘﻴﺪا ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻳﮏ دﺟﺎل ﺧﺮﺳﻮاري از‬ ‫اﺳﭙﻬﺎن ﭘﺪﻳﺪ ﺧﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﺁوازي از ﻣﻴﺎن ﺁﺳﻤﺎن و زﻣﻴﻦ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺁﻓﺘﺎب ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ از ﻣﻐﺮب ﺑﻴﺮون ﺧﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ‪ ،‬اﻣﺎم ﻧﺎﭘﻴﺪا ﺷﺎﻣﮕﺎﻩ ﭼﻨﺪ‬ ‫ﺑﺰﻏﺎﻟﻪ اي در ﺟﻠﻮ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺧﻮاهﺪ درﺁﻣﺪ‪ ،‬ﻧﻴﻢ ﺷﺐ ﺑﺎﻻي ﻣﻨﺎري رﻓﺘﻪ ﻳﺎران ﺧﻮد را ﮐﻪ ‪ ٣١٣‬ﺗﻦ و در ﺷﻬﺮهﺎي ﺷﻴﻌﻪ ﻧﺸﻴﻦ اﻳﺮان‬ ‫ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ اﻧﺪ ﺑﺴﻮي ﺧﻮد ﺧﻮاهﺪ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن ﺑﺎ »ﻃﻲ اﻻرض« در ﻳﮏ ﭼﺸﻢ ﺑﻬﻢ زدن در ﻧﺰد او ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬هﻨﮕﺎم ﺑﺎﻣﺪاد ﻣﺮدم ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻩ‬ ‫ﭼﺸﻤﺎﻧﺸﺎن ﺑﻪ ﮐﺴﺎن ﻧﺎﺁﺷﻨﺎﺋﻲ ﺧﻮاهﺪ اﻓﺘﺎد‪ .‬اﻣﺎم »ﻳﺎﻟﺜﺎرات اﻟﺤﺴﻴﻦ« ﮔﻔﺘﻪ ﮐﺸﺘﻦ ﺧﻮاهﺪ ﺁﻏﺎزﻳﺪ‪ «...‬از اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﭼﻨﺪان اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬ ‫ﺷﻮد ﭼﻨﺪ ﺻﻔﺤﻪ را ﭘُﺮ ﺧﻮاهﺪ ﮔﺮداﻧﻴﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﮐﺴﻲ دﻟﻴﻞ ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪ و ﺑﺎزﭘﺮﺳﻲ در ﻣﻴﺎن ﻧﺒﻮدﻩ هﺮﭼﻪ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺳﺨﻦ ﮐﺸﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﮐﻴﺶ ﺷﻴﻌﻲ درﺁﻣﺪﻩ و ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺮاي ﺧﻮد در ﺁن ﺑﺎز ﮐﺮدﻩ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻧﻴﺰ هﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ زﻣﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﺁن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔﺮدﻳﺪﻩ‪ .‬روزان و ﺷﺒﺎن ﭼﺸﻢ ﺑﺮاﻩ اﻣﺎم ﻧﺎﭘﻴﺪا دوﺧﺘﻪ ﭘﻴﺪاﻳﺶ او را ﻣﻲ ﺑﻴﻮﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ دﻋﺎ از ﺧﺪا ﻣﻴﺨﻮاﺳﺘﻪ اﻧﺪ و ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﺁﻣﺎدﮔﻴﻬﺎ‬ ‫ﻣﻲ ﮐﻮﺷﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬درﮐﺘﺎﺑﻬﺎ دﻋﺎي درازي ﺑﻨﺎم »دﻋﺎي ﻧُﺪﺑﻪ« هﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﺑﺎ ﻧﺎﻟﻪ و ﮔﺮﻳﻪ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪن اﻣﺎم ﻧﺎﭘﻴﺪا را ﻃﻠﺒﻨﺪ‪.‬‬ ‫در زﻣﺎن ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎن درﺣﻠﻪ ﮐﻪ ﻳﮑﻲ از ﺷﻬﺮهﺎي ﺷﻴﻌﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺷﻤﺮدﻩ ﻣﻴﺸﺪﻩ ﺟﺎﻳﮕﺎهﻲ ﺑﻨﺎم »ﻣﺸﻬﺪ ﺻﺎﺣﺐ زﻣﺎن« ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﻣﻲ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ ﺁﻧﺪ‬ ‫اﻣﺎم ﻧﺎﭘﻴﺪا در ﺁﻧﺠﺎﺳﺖ و اﻳﻨﺴﺖ روزي ﺻﺪﺗﻦ از ﻣﺮدم ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮهﺎي ﺁﻣﻴﺨﺘﻪ در دﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﻮس و ﺷﻴﭙﻮر اﺳﺒﻲ را ﺑﻪ ﻣﻴﺎن اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻪ در‬ ‫ﺁﻧﺠﺎ ﻣﻲ رﻓﺘﻪ اﻧﺪ و ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲ ﮐﺸﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪» :‬اي ﺻﺎﺣﺐ اﻟﺰﻣﺎن ﺑﻴﺮون ﺑﻴﺎ‪ «...‬زﻣﺎﻧﻲ هﻤﭽﻨﺎن اﻳﺴﺘﺎدﻩ و ﮐﻮس و ﺷﻴﭙﻮر زدﻩ و ﻓﺮﻳﺎدهﺎ ﮐﺸﻴﺪﻩ‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺸﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﻟﻴﺎن دراز هﻤﻴﻦ ﮐﺎرﺷﺎن ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ و ﺗﺎ زﻣﺎن ﻣﻐﻮل و ﭘﺲ از ﺁن ﻧﻴﺰ هﻤﺎن رﻓﺘﺎر را ﻣﻲ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬از ﺁﻧﺴﻮي‬ ‫ﺳﻨّﻲ‪ ،‬ﺑﻨﺎم اﺑﻦ ﺣﺠﺮ‬ ‫ﺳﺮداب در ﺳﺎﻣﺮا ﻳﮑﻲ از زﻳﺎرﺗﮕﺎهﻬﺎ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ و ﮔﺮوهﻲ ﻧﻴﺰ اﻣﺎم را از ﺁ ﻧﺠﺎ ﻣﻲ ﻃﻠﺒﻴﺪﻩ اﻧﺪ اﻳﻨﺴﺖ ﻳﮑﻲ از ﻣﻼﻳﺎن ُ‬ ‫ﺷﻌﺮهﺎي ﻧﮑﻮهﺶ ﺁﻣﻴﺰ ﭘﺎﺋﻴﻦ را ﺳﺮودﻩ‪:‬‬ ‫ﻣﺎ ﺁن ﻟﻠﺴﺮداب ان ﻳﻠﺪ اﻟﺬي ﺳﻤﻴﺘـﻮﻩ ﺑﺰﻋﻤﮑـﻢ اﻧﺴﺎﻧـﺎ‬ ‫ﻓﻌﻠﻲ ﻋﻘﻮﻟﮑـﻢ اﻟﻌﻔﺎء ﻓﻘــﺪ ﺗﻠﺜﺘـﻢ اﻟﻌﻨﻘـﺎء و اﻟﻐﻴـﻼﻧﺎ)‪(٧‬‬ ‫در زﻣﺎﻧﻬﺎي دﻳﺮﺗﺮ ﻧﻴﺰ دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﻪ اﻣﺎم ﻧﺎﭘﻴﺪا ﭼﻨﺪان ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ دﻳﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن زﻧﺪ ﺳﮑﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم او ﻣﻴﺰدﻩ‪ .‬ﺳﮑﻪ هﺎي‬ ‫ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن داراي اﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ‪:‬‬ ‫ﺷﺪ ﺁﻓﺘﺎب و ﻣﺎﻩ زر و ﺳﻴﻢ در ﺟﻬﺎن از ﺳﮑﻪ اﻣﺎم ﺑﺤﻖ ﺻﺎﺣﺐ اﻟﺰﻣﺎن‬ ‫در زﻣﺎن ﻓﺘﺤﻌﻠﻴﺸﺎﻩ ﺑﺮادر او ﺣﺴﻴﻨﻘﻠﻴﺨﺎن ﺷﻤﺸﻴﺮ و ﺳﭙﺮ و زرﻩ زراﻧﺪود ﻣﺮﺻﻌﻲ ﺑﻨﺎم اﻣﺎم زﻣﺎن وﻗﻒ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺧﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎرﮔﺎﻩ ﻗﻢ ﺳﭙﺎردﻩ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻣﺎ ﺁ ﻧﻬﺎ را در ﻣﻮزﻩ ﻗﻢ ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻣﻲ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫در زﻣﺎن ﻓﺘﺤﻌﻠﻴﺸﺎﻩ ﺷﻤﺸﻴﺮ و ﺳﭙﺮ و زرﻩ از ﮐﺎر اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬و اﻳﻨﮑﻪ ﺣﺴﻴﻨﻘﻠﻴﺨﺎن ﺁﻧﻬﺎ وﻗﻒ ﮐﺮدﻩ و ﺗﻔﻨﮓ و ﺗﭙﺎﻧﭽﻪ ﻳﺎ ﺗﻮپ وﻗﻒ ﻧﮑﺮدﻩ از‬ ‫ﺁﻧﺮوﺳﺖ ﮐﻪ در ﭘﻨﺪار ﺷﻴﻌﻴﺎن اﻣﺎم زﻣﺎن ﺟﺰ ﺑﺎ اﻓﺰارهﺎي زﻣﺎن اﺳﻼم ﺟﻨﮓ ﻧﺨﻮاهﺪ ﮐﺮد و در زﻣﺎن ﭘﻴﺪاﻳﺶ او ﺗﻮپ و ﺗﻔﻨﮓ و دﻳﮕﺮ‬ ‫اﻓﺰارهﺎي ﻧﻮﻳﻦ از ﮐﺎر ﺧﻮاهﺪ اﻓﺘﺎد‪.‬‬ ‫ﺗﺎ ﭘﻴﺶ از ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺸﺮوﻃﻪ‪ ،‬در اﻳﺮان ﻳﮕﺎﻧﻪ اﻣﻴﺪﮔﺎﻩ ﻣﺮدم اﻣﺎم ﻧﺎﭘﻴﺪا ﻣﻲ ﺑﻮد و ﻧﻴﮑﻲ ﺁﻳﻨﺪﻩ و رهﺎﻳﻲ ﮐﺸﻮر از ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ و ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﻨﻬﺎ را ﺟﺰ از‬ ‫راﻩ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺁن اﻣﺎم ﻧﺒﻴﻮﺳﻴﺪﻧﺪي‪ ،‬هﺮ روز ﺳﻪ ﺑﺎر در ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻧﻤﺎزهﺎ »اﻟﺴﻼم ﻋﻠﻴﮏ ﻳﺎ ﺻﺎﺣﺐ اﻟﺰﻣﺎن« ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪي و ﺷﺘﺎب او را در ﭘﻴﺪا‬ ‫ﺷﺪن ﺑﺎ زاري ﻃﻠﺒﻴﺪﻧﺪي‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰهﺎﺋﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ زﻣﺎن ﻣﺎ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ و ﻣﺎ ﺁﻧﻬﺎ را ﻧﻴﮏ ﺑﻴﺎد ﻣﻲ ﺁورﻳﻢ‪.‬‬ ‫در زﻣﺎن ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﻧﻴﺰ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭼﺎپ ﺷﺪن دﻓﺘﺮﭼﻪ »ﺳﻴﺎﺳﻪ اﻟﺤﺴﻴﻨﻴﻪ« در ﻣﺸﻬﺪ و ﺗﺒﺮﻳﺰ و دﻳﮕﺮ ﺟﺎهﺎ دﺳﺘﻪ هﺎي ﺑﻴﻮﺳﻨﺪﮔﺎن )اﻧﺘﻈﺎرﻳﻮن(‬ ‫ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ داﺳﺘﺎن ﺁﻧﻬﺎ را درﮐﺘﺎب »داوري« ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻳﻢ‪.‬‬

‫ﺷﻴﺨﻴﮕﺮي‬ ‫‪ –– ٣٣‬ﺷﻴﺨﻴﮕﺮي‬ ‫ﺷﻴﺨﻴﮕﺮي را ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ اﺣﺴﺎﻳﻲ ﺑﻨﻴﺎد ﮔﺰاردﻩ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺮد در زﻣﺎن ﻓﺘﺤﻌﻠﻲ ﺷﺎﻩ در ﮐﺮﺑﻼ زﻳﺴﺘﻪ‪ ،‬ﭼﻮن ﭘﺎرﺳﺎﻳﻲ ﺑﺴﻴﺎر از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﻲ داد‪،‬‬ ‫و ﺧﻮد ﻣﺮد ﺗﻴﺰهﻮش و زﺑﺎﻧﺪاري ﻣﻲ ﺑﻮد و ﺷﺎﮔﺮدان ﺑﺴﻴﺎري ﺑﻪ ﮔﺮد ﺳﺮ داﺷﺖ در اﻳﺮان و ﻋﺮاق و ﺟﻨﻮب ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ‬ ‫ﻳﮑﻲ از ﻋﻠﻤﺎي ﺑﺰرگ ﺁن زﻣﺎن ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻴﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭼﻮن ﺑﻪ اﻳﺮان ﺳﻔﺮ ﮐﺮد‪ ،‬ﻓﺘﺤﻌﻠﻲ ﺷﺎﻩ و ﭘﺴﺮاﻧﺶ ﭘﻴﺸﻮاز و ﭘﺬﻳﺮاﻳﻲ ﻧﻴﮑﻲ ﺑﻪ او‬ ‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﺷﻴﺦ از ﻳﮑﺴﻮ ﺑﻪ ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻴﺪاﺷﺖ و در ﺁن زﻣﻴﻨﻪ ﮐﻪ دﻳﮕﺮان راﻩ ﮔﺰاف اﻧﺪﻳﺸﻲ و ﮔﺰاﻓﮕﻮﻳﻲ را ﭘﻴﻤﻮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ‬ ‫ﭼﻨﺪ ﮔﺎم ﻧﻴﺰ ﺟﻠﻮﺗﺮ ﻣﻲ اﻓﺘﺎد‪ .‬از ﻳﮑﺴﻮ ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻳﻮﻧﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ از ﻣﻼﻳﺎن و دﻳﮕﺮان ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪي‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ هﺎي اﻓﻼﻃﻮن و ارﺳﻄﻮ را ﺑﻲ ﭼﻮن و ﭼﺮا ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪي و ﭼﺸﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﭘﻴﺮوي ﮐﺮدﻧﺪي‪.‬‬ ‫ﭼﻮن ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻳﻮﻧﺎن ﺑﺎ ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺳﺎزﺷﻲ ﻧﻤﻲ داﺷﺖ ﺷﻴﺦ اﺣﺴﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ هﺮدو دﻟﺒﺴﺘﻪ ﻣﻲ ﺑﻮد دﻳﮕﺮﮔﻮﻧﻴﻬﺎﻳﻲ در ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي ﭘﺪﻳﺪ‬ ‫ﺁورد و از درهﻢ ﺁﻣﻴﺨﺘﻦ ﺑﺎورهﺎي ﺷﻴﻌﻲ ﺑﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﻧﻮﻳﻨﻲ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﻲ ﺁورد‪ ،‬و اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻲ ﭘﺮدﻩ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﻲ ﺷﺪ و ﺷﻴﺦ ﺁﻧﺮا‬ ‫در ﻟﻔﺎﻓﻪ ﻣﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﭘﻨﻬﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﺮ زﺑﺎﻧﻬﺎ اﻓﺘﺎد‪ ،‬و ﻣﻼﻳﺎن ﮐﻪ ﭼﻪ در ﻧﺠﻒ و ﮐﺮﺑﻼ و ﭼﻪ در ﺷﻬﺮهﺎي اﻳﺮان ﺑﺴﻴﺎر‬ ‫ﻓﺮاوان ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم و ﺁوازﻩ ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ رﺷﮏ ﻣﻲ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺘﺎوﻳﺰ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ هﻴﺎهﻮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﺷﻴﺦ و ﺷﺎﮔﺮداﻧﺶ را ﺑﻲ دﻳﻦ‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺷﺎﮔﺮدان ﺷﻴﺦ در ﺷﻬﺮهﺎي اﻳﺮان ﻓﺮاوان ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺁﻧﺎن ﺑﻪ اﻳﺴﺘﺎدﮔﻲ و ﭘﺎﺳﺨﺪهﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ در ﻣﻴﺎﻧﻪ ﮐﺸﺎﮐﺶ ﺑﺰرﮔﻲ ﭘﺪﻳﺪ‬ ‫ﺁﻣﺪ و در ﺑﺮﺧﻲ از ﺷﻬﺮهﺎ )ازﺟﻤﻠﻪ در ﺗﺒﺮﻳﺰ( رﺷﺘﻪ ﺑﺪﺳﺖ اﻟﻮادهﺎ اﻓﺘﺎدﻩ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي ﻧﻴﺰ رخ داد‪ .‬ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن در اﻳﺮان و ﻋﺮاق و اﻳﻦ ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﻬﺎ‬ ‫دو ﺗﻴﺮﮔﻲ »ﺷﻴﺨﻲ« و »ﻣﺘﺸﺮع« ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ و ﺑﻪ دﻳﮕﺮ دو ﺗﻴﺮﮔﻲ هﺎ اﻓﺰودﻩ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺨﻨﺎن ﻧﻮﻳﻨﻲ ﮐﻪ ﺷﻴﺦ اﺣﺴﺎﻳﻲ از ﺑﻬﻢ ﺁﻣﻴﺨﺘﻦ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي و ﻳﺎ از اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺧﻮد ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردﻩ ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ و ﻣﺎ را در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ‬ ‫از هﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ دو ﺳﺨﻦ او را ﻳﺎد ﻣﻲ ﮐﻨﻴﻢ‪:‬‬ ‫‪ - ١‬در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم »ﺷﻮﻧﺪهﺎي ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ« )ﻳﺎ ﻋﻠﻞ ارﺑﻌﻪ( ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ ‪.‬اﻓﻼﻃﻮن و ارﺳﻄﻮ ﻳﺎ دﻳﮕﺮان ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ :‬ﺑﺮاي ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪن‬ ‫ﻼ اﻳﻦ ﺻﻨﺪﻟﻲ ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﭼﻬﺎر ﭼﻴﺰ ﺁﻧﺮا ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردﻩ‪:‬‬ ‫ﻳﮏ ﭼﻴﺰي ﭼﻬﺎر »ﻋﻠﺖ« ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﻳﮑﻲ »ﻋﻠﺖ ﻓﺎﻋﻠﻲ«‪ ،‬ﻳﺎ ﺻﻨﺪﻟﻲ ﺳﺎز ﮐﻪ ﺁﻧﺮا ﺳﺎﺧﺘﻪ‪.‬‬ ‫دﻳﮕﺮي »ﻋﻠﺖ ﻣﺎدي«‪ ،‬ﻳﺎ ﭼﻮﺑﻲ ﮐﻪ از ﺁن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪.‬‬ ‫دﻳﮕﺮي »ﻋﻠﺖ ﺻﻮري« و ﻳﺎ روﻳﻪ و ﺷﮑﻠﻲ ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪.‬‬ ‫دﻳﮕﺮي »ﻋﻠﺖ ﻏﺎﻳﻲ« و ﻳﺎ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﻪ روﻳﺶ ﮐﻪ ﺻﻨﺪﻟﻲ ﺑﻬﺮ ﺁن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﻳﮏ ﺟﺴﺘﺎري در ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺳﺖ و ﺷﻴﺦ اﺣﺴﺎﻳﻲ ﺁﻧﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺷﻮﻧﺪهﺎي ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ ﺷﺪن ﺟﻬﺎن اﻣﺎﻣﺎن ﻣﺎ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازﻩ ﭼﺮﻧﺪ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ ﺷﻴﺦ اﺣﺴﺎﻳﻲ ﺁﻧﺮا دﻧﺒﺎل ﮐﺮدﻩ ﻧﺘﻴﺠﻪ هﺎ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬در ﭘﻨﺪار او ﺁﻓﺮﻳﻨﻨﺪﻩ اﻳﻦ ﺟﻬﺎن اﻣﺎﻣﺎن ﺑﻮدﻩ‬ ‫اﻧﺪ‪ .‬روزي دهﻨﺪﻩ و ﮔﺮداﻧﻨﺪﻩ ﻧﻴﺰ ﺁﻧﺎن هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪا رﺷﺘﻪ ﮐﺎرهﺎ را ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻧﺎن ﺳﭙﺎردﻩ‪ ،‬ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ »اﻳﻦ ﺗﻦ هﺎي ﻣﺎ ﻧﻴﺰ از ﺁن اﻣﺎﻣﺎﻧﺴﺖ‪ .‬از‬ ‫اﻳﻨﺮو هﺮ اﻣﺎﻣﻲ هﺮﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻦ هﺮﮐﺴﻲ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﻮاﻧﺪ درﺁﻣﺪ‪ .‬و دﻟﻴﻞ ﺁوردﻩ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از اﻳﻦ راﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﺗﻮاﻧﺴﺖ‬ ‫در ﻳﮏ ﺷﺐ در ﭼﻬﻞ ﺟﺎ ﻣﻴﻬﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻴﺰ از اﻳﻦ راﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺟﻤﻞ ﭼﻮن ﻣﺮوان ﺗﻴﺮي اﻧﺪاﺧﺖ و ﻃﻠﺤﻪ را ﮐﺸﺖ ﺧﻮد او ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻣﺮا ﮐﺸﺖ«‪.‬‬ ‫‪ - ٢‬ﻧﺎم »ﻣﻌﺮاج« را هﻤﮕﻲ ﺷﻨﻴﺪﻩ اﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن »ﺷﺒﻲ ﺑﺮاق از ﺑﻬﺸﺖ ﺁوردﻩ اﻧﺪ و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم ﺑﻪ ﺁن ﺑﺮﻧﺸﺴﺘﻪ و ﺟﺒﺮاﺋﻴﻞ را ﺑﻪ‬ ‫رﮐﺎب ﺧﻮد اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎﻧﻬﺎ رﻓﺘﻪ و از ﻳﮑﺎﻳﮏ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ و در ﻋﺮش ﺑﺎ ﺧﺪا دﻳﺪار ﮐﺮدﻩ و ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ«‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ را ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ ﺻﺪ اﻓﺴﺎﻧﻪ‬ ‫در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ و اﻳﻦ ﻳﮑﻲ از ﺑﺎورهﺎي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﺴﺖ‪.‬‬ ‫وﻟﻲ ﺷﻴﺦ اﺣﺴﺎﻳﻲ از روي ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺁﻧﺮا ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨﻲ ﻣﻲ داﻧﺴﺘﻪ‪ ،‬زﻳﺮا از روي ﻓﻠﺴﻔﻪ و دﻳﮕﺮ داﻧﺸﻬﺎي ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﺁﺳﻤﺎﻧﻬﺎ ﮐﺮﻩ هﺎﺋﻴﺴﺖ ﮐﻪ هﻤﭽﻮن‬ ‫ﭘﻮﺳﺘﻬﺎي ﭘﻴﺎز ﺑﺮوي هﻢ ﺁﻣﺪﻩ و ﺑﻬﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻧﺸﺪﻧﻲ ﻣﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺴﻲ ﺑﺎ ﺗﻦ ﻣﺎدي از ﺁن ﮐﺮﻩ هﺎ ﺑﮕﺬرد‪ ،‬ﭼﻪ در ﺁﻧﺤﺎل ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﮐﺮﻩ هﺎ از‬ ‫هﻢ ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ ﮔﺮدد)ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﺧﺮق و اﻟﺘﻴﺎم ﻻزم ﻣﻲ ﺁﻣﺪ(‪.‬‬ ‫از ﺁﻧﺴﻮ ﻧﻴﺰ داﺳﺘﺎن ﻣﻌﺮاج از »ﺿﺮورﻳﺎت دﻳﻦ« ﺷﻤﺮدﻩ ﻣﻴﺸﺪ و اﻳﻦ ﻧﺸﺪﻧﻲ ﻣﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺴﻲ ﺁﻧﺮا ﻧﭙﺬﻳﺮد‪ .‬ﺑﻮﻳﮋﻩ ﺷﻴﺦ اﺣﺴﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫»اﺧﺒﺎر« ﭘﺎﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻲ داﺷﺖ ‪.‬ﺁﻧﮕﺎﻩ او ﺧﻮد از ﺗﻨﺪرُوان )ﻏﺎﻟﻴﺎن( ﻣﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ و ﺧﺎﻧﺪان او‬ ‫ﺑﻴﻔﺰاﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﮑﺎهﺪ و داﺳﺘﺎﻧﻲ هﻤﭽﻮن ﻣﻌﺮاج را از ﻣﻴﺎن ﺑﺮد‪.‬‬ ‫اﻳﻨﺴﺖ ﺷﻴﺦ اﺣﺴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﭼﺎرﻩ ﺟﻮﺋﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﻲ داﻧﻨﺪ در ﺁﻧﺰﻣﺎن »ﻋﻨﺼﺮهﺎ« را ﺑﻴﺶ از ﭼﻬﺎر )ﮐﻪ ﺧﺎک و ﺁب و ﺑﺎد و‬ ‫ﺁﺗﺶ ﺑﺎﺷﺪ( ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻨﺪي و ﭼﻨﻴﻦ داﻧﺴﺘﻨﺪي ﮐﻪ ﺁدﻣﻲ و دﻳﮕﺮ ﭼﻴﺰهﺎ از اﻳﻦ ﭼﻬﺎر ﻋﻨﺼﺮ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬از ﺁﻧﺴﻮي در ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﭼﻨﻴﻦ‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ زﻣﻴﻦ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺮروي ﺁن ﻣﻴﺰﻳﻴﻢ ﺧﻮد از ﺧﺎﮐﺴﺖ‪ ،‬وﻟﻲ روي ﺁن ﮐﺮﻩ اي از ﺁب ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ )ﮐﻪ درﻳﺎهﺎﺳﺖ(‪ ،‬و روي ﺁن‬ ‫ﮐﺮﻩ اي از ﺑﺎد ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ)ﮐﻪ هﻮاﺳﺖ(‪ ،‬و ﭘﺲ از هﻤﻪ ﮐﺮﻩ ﺁﺗﺸﻲ هﺴﺖ ﮐﻪ ﮔﺮد ﺟﻬﺎﻧﺮا ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬ﭘﺲ از اﻳﻦ ﭼﻬﺎر ﮐﺮﻩ‪ ،‬ﺁﺳﻤﺎﻧﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻴﺦ اﺣﺴﺎﻳﻲ از اﻳﻨﻬﺎ ﺳﻮد ﺟﺴﺘﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﮕﻔﺖ‪» :‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﺎ ﭼﻮن ﺑﻪ ﻣﻌﺮاج ﻣﻲ رﻓﺖ‪ ،‬در ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﮐﺮﻩ ﺧﺎک ﻋﻨﺼﺮ ﺧﺎﮐﻲ ﺧﻮد را‪ ،‬و در‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﮐﺮﻩ ﺁب ﻋﻨﺼﺮ ﺁﺑﻲ ﺧﻮد را‪ ،‬و در ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﮐﺮﻩ هﻮا ﻋﻨﺼﺮ هﻮاﺋﻲ ﺧﻮد را‪ ،‬و درﮔﺬﺷﺘﻦ از ﮐﺮﻩ ﺁﺗﺶ ﻋﻨﺼﺮ ﺁﺗﺸﻲ ﺧﻮد را‬ ‫اﻧﺪاﺧﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺗﻦ ﻣﺎدي رهﺎ ﮔﺮدﻳﺪﻩ ﺗﻮاﻧﺴﺖ از ﮐﺮﻩ هﺎي ﺁﺳﻤﺎن )ﺑﻲ ﺷﮑﺎﻓﺘﻦ ﺁﻧﻬﺎ( درﮔﺬرد«‪.‬‬ ‫اﮔﺮ اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻴﺦ را ﺑﺸﮑﺎﻓﻴﺪ ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺗﻨﻬﺎ رواﻧﺶ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎﻧﻬﺎ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻳﮑﻲ از اﻳﺮادهﺎي ﺑﺰرﮔﻲ ﻣﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻼﻳﺎن ﺑﻪ او ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎﻧﻬﺎ رﻓﺘﻦ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﮐﻪ ﺧﻮد اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻣﻲ ﺑﻮد و ﺷﻴﺦ ﻧﺎﭼﺎر ﺷﺪﻩ ﺁن ﭼﺮﻧﺪهﺎ را ﻣﻲ ﺑﺎﻓﺖ و ﻣﻼﻳﺎن دﻳﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫هﺎي او را دﺳﺘﺎوﻳﺰ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺟﺎن هﻢ ﻣﻲ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻨﻬﺎﺳﺖ ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎﻳﻲ از ﮔﻔﺘﻪ هﺎي ﺷﻴﺦ اﺣﺴﺎﻳﻲ و ﺷﻤﺎ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺟﺰ ﭼﺮﻧﺪ ﺑﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬ﺷﻮﻧﺪهﺎي ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ« ﺑﻮدن اﻣﺎﻣﺎن ﭼﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻲ‬ ‫دارد؟! ﻣﮕﺮ هﻤﭽﻮن دﻳﮕﺮان ﺑﻲ اﺧﺘﻴﺎر ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺑﻲ اﺧﺘﻴﺎر ﻧﻤﻲ رﻓﺘﻨﺪ؟!‬ ‫در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ راﺳﺘﻲ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻲ از اﻣﺎﻣﺎن در زﻣﺎن ﺧﻮد ﮔﺰاف ﮔﻮﺋﻴﻬﺎ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن دﻳﺪﻩ اﻧﺪ هﺮﭼﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺷﻴﻌﻴﺎن ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺧﻮدداري ﻧﮑﺮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد را دﺳﺖ دارﻧﺪﻩ در ﮐﺎرهﺎي ﺟﻬﺎن ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﭼﻴﺰهﺎﻳﻲ هﻢ ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ اﻓﺰودﻩ اﻣﺎﻣﺎن را ﺗﺎ ﺑﻪ ﻳﺎوري‬ ‫ﺧﺪا رﺳﺎﻧﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺟﺎي ﺧﻮد)‪ (٨‬ﺑﺎز ﻧﻤﻮدﻩ اﻳﻢ اﻳﻦ ﺑﺎور هﻤﮕﺎﻧﻲ ﺷﻴﻌﻴﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ »ﭼﻬﺎردﻩ ﻣﻌﺼﻮم« ﻳﺎوران ﺧﺪاﻳﻨﺪ و ﮐﺎرهﺎي ﺟﻬﺎن‬ ‫در دﺳﺖ اﻳﺸﺎﻧﺴﺖ ‪.‬ﺷﻴﺦ اﺣﺴﺎﻳﻲ ﻳﮏ ﮔﺎم ﺑﺎﻻﺗﺮ ﮔﺰاردﻩ و ﺑﻪ ﻳﮑﺒﺎر دﺳﺖ ﺧﺪا را ﮐﻮﺗﺎﻩ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ هﻤﻪ ﮐﺎرهﺎ و ﺑﻠﮑﻪ ﺁﻓﺮﻳﺪن ﺟﻬﺎن را ﺑﻪ‬ ‫اﻣﺎﻣﺎن ﻣﻲ ﺳﭙﺎرد‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﭼﻮن ﻣﻲ ﺧﻮاهﺪ ﭘﺎي ﻓﻠﺴﻔﻪ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﮐﺸﺪ‪ ،‬داﺳﺘﺎن »ﺷﻮﻧﺪهﺎي ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ« را ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﻲ ﺁورد و ﮐﺎر را ﺑﻪ‬ ‫ﻳﮑﺒﺎر ﺑﻪ ﭼﺮﻧﺪﺑﺎﻓﻲ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫درﺑﺎرﻩ ﻣﻌﺮاج ﻧﻴﺰ ﺳﺨﻦ ﺷﻴﺦ ﺟﺰ ﭼﺮﻧﺪﺑﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻌﺮاج ﺧﻮد اﻓﺴﺎﻧﻪ اي ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ هﺎي ﺷﻴﺦ ﺳﺮاﺳﺮ ﺑﻲ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﻮ ﮔﻮﺋﻲ ﻋﻨﺼﺮهﺎي ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ رﺧﺖ و ﮐﻼﻩ ﻣﻴﺒﻮدﻩ ﮐﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ در ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﮐﺮﻩ ﺧﺎک ﻋﻨﺼﺮ ﺧﺎﮐﻲ ﺧﻮد را اﻧﺪاﺧﺘﻪ‪ ،‬و در ﮔﺬﺷﺘﻦ از‬ ‫ﮐﺮﻩ ﺁب ﻋﻨﺼﺮ ﺁﺑﻲ ﺧﻮد را اﻧﺪاﺧﺘﻪ‪... .‬‬ ‫ﺷﮕﻔﺖ ﺗﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺮدم اﻳﻨﻬﺎ را هﻴﭻ ﻧﻤﻲ ﻓﻬﻤﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬و اﮐﻨﻮن ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺷﻴﺨﻴﺎن هﺴﺘﻨﺪ اﻧﺒﻮﻩ اﻳﺸﺎن ﺁﮔﺎهﻲ درﺳﺘﻲ از ﮔﻔﺘﻪ هﺎي ﺷﻴﺦ اﺣﺴﺎﻳﻲ ﻧﻤﻲ‬ ‫دارﻧﺪ‪ ،‬و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﺴﺎﻧﻲ از ﺁﻧﺎن اﻳﻨﻬﺎ را ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ‪» :‬ﺷﻴﺦ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺨﻨﻲ ﻧﮕﻔﺘﻪ« و اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎزﮔﺮدﻳﺪ و ﺑﮕﻮﺋﻴﺪ‪» :‬ﭘﺲ ﺷﻴﺦ ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ؟!‪ ...‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﭼﻪ ﭼﻴﺰهﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺧﻮد را از ﻣﺮدم ﺟﺪا ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻳﺪ و ﻧﺎم ﺷﻴﺨﻲ ﺑﺮ روي ﺧﻮد ﻣﻲ ﮔﺬارﻳﺪ؟!‪ «...‬در ﺁﻧﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاهﻴﺪ‬ ‫دﻳﺪ درﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﭘﺎﺳﺨﻲ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺮﺣﺎل از ﮔﻔﺘﻪ هﺎي ﺷﻴﺦ اﺣﺴﺎﻳﻲ دو ﺳﺨﻦ ﺑﺎ زﻣﻴﻨﻪ ﮐﺘﺎب ﻣﺎ ﺑﻬﻢ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﻣﻴﺪارد ﮐﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﭘﺮدازﻳﻢ‪:‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ‪ :‬ﺷﻴﺦ اﺣﺴﺎﻳﻲ هﺰار ﺳﺎل زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪن اﻣﺎم ﻧﺎﭘﻴﺪا را ﺑﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﻤﻲ دﻳﺪﻩ و اﻳﻨﺴﺖ درﺑﺎرﻩ ﺁن ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪» :‬و اﻣﺎ ﻣﻮﻻي ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫اﻟﺰﻣﺎن ﻓﺨﺎف ﻣﻦ اﻋﺪاﺋﻪ و ﻓﺮودﺧﻞ ﻓﻲ اﻟﻌﺎﻟﻢ اﻟﻬﻮر ﻗﻠﻴﺎﺋﻲ«‪ .‬ﻣﻌﻨﻲ ﺁﻧﮑﻪ »ﺁﻗﺎي ﻣﻦ ﺻﺎﺣﺐ اﻟﺰﻣﺎن ﭼﻮن از دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮد ﺗﺮﺳﻴﺪ ﮔﺮﻳﺨﺖ و‬ ‫ﺑﻪ ﺟﻬﺎن هﻮر ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ رﻓﺖ«‪.‬‬ ‫ﺟﻬﺎن هﻮر ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ ﮐﺠﺎﺳﺖ؟!‪» ...‬هﻮر ﻗﻠﻴﺎ« ﻳﮏ ﻧﺎم ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﺳﺮﻳﺎﻧﻴﺴﺖ و داﻧﺴﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ از ﮐﺠﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺷﻴﺦ اﻓﺘﺎدﻩ‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ او را‬ ‫ﺳﺨﻨﺎن ﺑﺴﻴﺎري هﺴﺖ ﮐﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻓﺮﺻﺖ ﮔﻔﺘﮕﻮ از ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﻬﺎن هﻮر ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ هﻤﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﺮزﺧﺴﺖ ﮐﻪ در ﭘﻨﺪار ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻣﺮدﮔﺎن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻌﻨﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻴﺦ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﻣﺎم ﻧﺎﭘﻴﺪا از اﻳﻦ‬ ‫ﺟﻬﺎن رﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻣﺮدﮔﺎن ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‪ .‬ﭼﻴﺰﻳﮑﻪ هﺴﺖ ﭼﻮن ﺁﺷﮑﺎرﻩ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﺁﻧﺮا در اﻳﻦ ﻟﻔﺎﻓﻪ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ‪.‬‬ ‫از ﺁﻧﺴﻮي ﺷﻴﺦ ﻧﻤﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﻣﺎم ﻧﺎﭘﻴﺪا )ﻳﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻮدش‪ :‬ﺻﺎﺣﺐ اﻟﺰﻣﺎن( را ﻧﺎﺑﻮدﻩ اﻧﮕﺎرد‪ .‬ﻧﻤﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻳﮏ ﭘﺎﻳﻪ از ﭘﺎﻳﻪ هﺎي ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي‬ ‫را ﺑﺮاﻧﺪازد‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ ﺷﻴﺦ را ﺑﻪ اﻣﺎم زﻣﺎن دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ و ﺧﻮد را ﻳﮑﻲ از »در« هﺎي او ﻣﻲ ﺷﻤﺎردﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﺁن ﮔﻔﺘﻪ اش ﭼﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻲ داﺷﺘﻪ؟‪ ...‬ﺑﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﺷﻴﺦ ﭘﻴﺮوي از ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺸﻌﺸﻊ ﮐﺮدﻩ و ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب او را‬ ‫ﺑﻨﺎم »ﮐﻼم اﻟﻤﻬﺪي« در دﺳﺖ ﻣﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﮐﺴﺎﻧﻲ داﺳﺘﺎن ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ را در »ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن« ﺧﻮاﻧﺪﻩ اﻧﺪ ﻣﻲ داﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺳﻴﺪ از ﻳﮑﺴﻮ ﺷﻴﻌﻲ دوازدﻩ اﻣﺎﻣﻲ ﻣﻲ ﺑﻮد‬ ‫و ﻧﺎﻣﻬﺎي دوازدﻩ اﻣﺎم را ﺑﺪاﻧﺴﺎن ﮐﻪ در ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﺳﺖ ﻣﻲ ﺷﻤﺮد و ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل دﻋﻮي ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬درﺣﺎﻟﻴﮑﻪ در ﻧﺰد ﺷﻴﻌﻴﺎن ﻣﻬﺪي ﺟﺰ‬ ‫اﻣﺎم دوازدهﻢ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ اﻟﻌﺴﮕﺮي ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻴﺴﺖ و ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﭼﻪ ﻣﻴﮑﺮد و ﭼﻪ ﭘﺎﺳﺨﻲ ﺑﻪ اﻳﺮادهﺎي ﺷﻴﻌﻴﺎن ﻣﻲ داد؟‪...‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﭘﻴﺮوي از ﺑﺎﻃﻨﻴﺎن ﮐﺮدﻩ ﻳﮏ ﺳﺨﻦ اﻳﺸﺎن را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﮐﺎر ﺧﻮد را راﻩ ﻣﻲ اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺁﻧﮑﻪ‬ ‫ﺑﺎﻃﻨﻴﺎن ﮐﻪ ﻳﮑﺪﺳﺘﻪ ﺑﻲ دﻳﻨﺎن وﻳﺮاﻧﮑﺎري ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﻮاﺳﺘﺸﺎن ﺟﺰ ﺑﻲ دﻳﻦ ﮔﺮداﻧﻴﺪن ﻣﺮدم و ﺑﻬﻢ زدن زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﺁﻧﺎن ﻧﻤﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ از‬ ‫ﺳﺮان اﻳﺸﺎن ﺑﻪ دﻋﻮي ﺧﺪاﻳﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و در ﺁن ﺑﺎرﻩ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ ‪»:‬هﺮﭼﻴﺰي در اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﻳﮏ ﮔﻮهﺮي )ذات( دارد ﮐﻪ هﻤﻴﺸﻪ ﺑﺮﭘﺎﺳﺖ‬ ‫ﻼ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﻳﮏ ﮔﻮهﺮ دارد ﮐﻪ هﻤﻴﺸﻪ‬ ‫و هﻴﭽﮕﺎﻩ دﻳﮕﺮ ﻧﮕﺮدد‪ ،‬و ﻳﮏ روﻳﻪ )ﺻﻮرت( ﻳﺎ ﭘﺮدﻩ ﮐﻪ هﺮزﻣﺎن دﻳﮕﺮ ﮔﺮدد«‪ .‬ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﻳﮑﻴﺴﺖ‪ .‬وﻟﻲ روﻳﻪ اش هﺮزﻣﺎن دﻳﮕﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدﻳﺪﻩ ﮐﻪ ﮔﺎهﻲ در ﮐﺎﻟﺒﺪ دﺣﻴﻪ ﮐﻠﺒﻲ ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﻲ ﺁﻣﺪﻩ و ﮔﺎهﻲ ﺑﻪ روﻳﻪ ﮔﺪاﻳﻲ ﺑﻪ‬ ‫اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻣﻲ ﺷﺪﻩ‪ «...‬ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺧﺪا ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ ﮔﻮهﺮ ﭘﺎﻳﺪاري ﻣﻲ دارد وﻟﻲ هﺮ زﻣﺎن ﺑﻪ روﻳﻪ دﻳﮕﺮي ﺗﻮاﻧﺪ در‬ ‫ﺁﻣﺪ‪.« ...‬‬

‫ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﻃﻨﻴﺎن را ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎ داﺳﺘﺎن اﻣﺎم زﻣﺎن و ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي ﺧﻮد ﺳﺎزش دادﻩ و ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪» :‬اﻣﺎم زﻣﺎن هﻤﭽﻮن دﻳﮕﺮ اﻣﺎﻣﺎن‬ ‫در ﺁن ﺟﻬﺎﻧﺴﺖ وﻟﻲ ﮔﻮهﺮ اﻣﺎم زﻣﺎﻧﻲ در ﮐﺎﻟﺒﺪ ﻣﻦ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﮔﺮدﻳﺪﻩ«‪ .‬اﻳﻦ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺷﺪﻩ ﺳﺨﻨﺎن ﺑﺴﻴﺎرﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻔﺘﻪ‪.‬‬ ‫ﺷﻴﺦ اﺣﺴﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ هﻤﻴﻦ را ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ رﻧﮓ دﻳﮕﺮي اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮐﺎر ﺧﻮد ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ‪ .‬اﻳﻨﺴﺖ در ﺣﺎل ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺻﺎﺣﺐ اﻟﺰﻣﺎن‬ ‫ﮔﺮﻳﺨﺖ و ﺑﻪ ﺟﻬﺎن هﻮرﻗﻠﻴﺎ رﻓﺖ« ﮐﻪ ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ ﻣﺮدﻩ ﺑﻮدن اﺳﺖ‪ .‬در هﻤﺎن ﺣﺎل دﺳﺖ از او ﻧﮑﺸﻴﺪﻩ از ﻳﮑﺴﻮ ﺧﻮد را »ﻧﺎﻳﺐ ﺧﺎص« ﻳﺎ‬ ‫»در« او ﻣﻲ ﺷﻤﺎرﻳﺪ و از ﻳﮑﺴﻮ ﻧﻮﻳﺪ ﻣﻴﺪاد ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ اﻟﺰﻣﺎن در ﮐﺎﻟﺒﺪ دﻳﮕﺮي ﭘﻴﺪا ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ و ﮐﺎرهﺎﺋﻴﮑﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﮐُﻨﺪ ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺷﻤﺎ ﻧﻴﮏ ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﻤﺮاهﻴﻬﺎ از ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺳﻮد ﺟﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻧﻴﮏ ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻳﮏ ﭘﻨﺪار ﺑﻲ ﭘﺎ ﺑﻪ رﻧﮕﻬﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن درﺁﻣﺪﻩ‪.‬‬ ‫دوم‪ :‬ﺷﻴﺦ اﺣﺴﺎﻳﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻴﺎﻧﻪ اﻣﺎم ﻧﺎﭘﻴﺪا و ﻣﺮدﻣﺎن ﻳﮏ ﺗﻦ ﻣﻴﺎﻧﺠﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬داﺳﺘﺎن »در« ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﺳﻴﻤﺮي ﮐﻬﻦ ﺷﺪﻩ و از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺷﻴﺦ ﺁﻧﺮا ﺗﺎزﻩ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ ﺧﻮد را ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﻳﺎ دري از اﻣﺎم زﻣﺎن ﻣﻲ ﺷﻤﺮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ در ﻧﻮﺷﺘﻪ‬ ‫هﺎﻳﺶ ﭼﻴﺰي دﻳﺪﻩ ﻧﻤﻴﺸﻮد )ﻳﺎ ﻣﺎ ﻧﺪﻳﺪﻩ اﻳﻢ( ﻟﻴﮑﻦ ﺑﻴﮕﻤﺎن ﭼﻨﻴﻦ دﻋﻮاﻳﻲ ﻣﻴﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬و ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﺧﻮد را ﺑﺮﺗﺮ از ﻣﺠﺘﻬﺪي )ﻳﺎ ﻧﻴﺎﺑﺖ ﻋﺎﻣﻪ( ﻣﻲ‬ ‫ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ اﻳﻨﺴﺖ ﮔﺎهﻲ در ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎي ﺧﻮد ﺳﺨﻦ از دﻳﺪن اﻣﺎﻣﺎن و ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن راﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺮﺣﺎل ﺁن ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻴﺦ درﺑﺎرﻩ اﻣﺎم ﻧﺎﭘﻴﺪا‪ ،‬و اﻳﻦ دﻋﻮﻳﺶ درﺑﺎرﻩ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﻳﺎ دري ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اي ﺑﺮاي ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎب ﮔﺮدﻳﺪﻩ)ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮐﻤﻲ‬ ‫ﭘﺎﺋﻴﻨﺘﺮ ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ(‪.‬‬ ‫ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ در ﺳﺎل ‪ ١٢۴٢‬ﺑﺪرود زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﮔﻔﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﭘﻴﺮواﻧﺶ ﺑﺎ هﻤﺎن ﮔﺮﻣﻲ ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺷﺎﮔﺮداﻧﺶ در ﮐﺮﺑﻼ ﺑﺴﺮ ﺳﻴﺪ‬ ‫ﮐﺎﻇﻢ رﺷﺘﻲ ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺁن ﺷﺎﮔﺮدان ﻣﻲ ﺑﻮد ﮔﺮد ﺁﻣﺪﻩ او را ﺑﺠﺎي ﺷﻴﺦ ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ ﺷﺎﮔﺮ ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﺳﺘﺎد ﺑﺰرﮔﻲ در‬ ‫ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻲ ﻣﻲ ﺑﻮد‪ .‬از او ﭼﺮﻧﺪﺑﺎﻓﻲ هﺎﻳﻲ در دﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﻤﻴﺪاﻧﻢ ﭼﻪ ﻧﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ دهﻢ‪.‬‬ ‫ﮐﺘﺎﺑﻲ از او ﺑﻨﺎم »ﺷﺮح اﻟﻘﺼﻴﺪﻩ« در ﻣﻴﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﭽﺎپ رﺳﻴﺪﻩ‪ .‬داﺳﺘﺎن اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ در هﻤﺎن زﻣﺎﻧﻬﺎ ﻳﮑﻲ از »ﺧﺪام ﻧﺠﻒ« ﺧﻮاﺑﻲ‬ ‫دﻳﺪﻩ )راﺳﺖ ﻳﺎ دروغ( ﮐﻪ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮي )ﻳﺎ درﻓﺸﻲ( از ﻧﺠﻒ ﺑﺮاي واﻟﻲ ﺑﻐﺪاد ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺷﻮد و اﻳﻦ دﺳﺘﻮر ﺑﮑﺎر ﺑﺴﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪﻩ و ﻋﺒﺪاﻟﺒﺎﻗﻲ ﻋﻤﺮي ﮐﻪ ﻳﮑﻲ از ﺷﺎﻋﺮان ﺑﻨﺎم ﺁﻧﺰﻣﺎن ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ ﻗﺼﻴﺪﻩ اي در ﺳﺘﺎﻳﺶ واﻟﻲ ﺑﻐﺪاد و در ﭘﻴﺮاﻣﻮن اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﮐﻪ در‬ ‫دﻳﻮان او هﺴﺖ‪ .‬ﺳﻴﺪ رﺷﺘﻲ ﭼﻮن ﺑﺎ ﻋﺒﺪاﻟﺒﺎﻗﻲ دوﺳﺘﻲ ﻣﻴﺪاﺷﺘﻪ ﺁن ﻗﺼﻴﺪﻩ را ﺷﺮح ﮐﺮدﻩ و ﮐﺘﺎﺑﻲ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ‪.‬‬ ‫ﭼﻮن ﻋﺒﺪاﻟﺒﺎﻗﻲ ﺟﻤﻠﻪ »اﻧﺎ ﻣﺪﻳﻨﻪ اﻟﻌﻠﻢ و ﻋﻠﻲ ﺑﺎﺑﻬﺎ« را در ﺷﻌﺮ ﺧﻮد ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ در ﺷﺮح ﺁن ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬ﻣﺪﻳﻨﻪ اﻟﻌﻠﻢ ﺷﻬﺮي در‬ ‫ﺁﺳﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ هﺰاران ﮐﻮي ﻣﻴﺪارد و ﺑﻬﺮ ﮐﻮﻳﻲ هﺰاران هﺰار ﮐﻮﭼﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﺎﻣﻬﺎي هﻤﻪ اﻳﻦ ﮐﻮي هﺎ و ﮐﻮﭼﻪ هﺎ را‬ ‫ﻣﻴﺪاﻧﻢ وﻟﻲ ﺷﻤﺮدن هﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎر دراز ﻣﻴﺸﺪﻩ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺮدن ﺑﺮﺧﻲ از ﺁﻧﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﺟﻤﻠﻪ هﺎﻳﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﻪ از هﻴﭻ دﻳﻮاﻧﻪ اي ﺳﺮ‬ ‫ﻼ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪» :‬ﻋﻘﺪ ﺻﺎﺣﺒﻪ رﺟﻞ اﺳﻤﻪ ﺷﻠﺤﻠﺤﻮن )ﮐﻮﭼﻪ اﻳﺴﺖ ﮐﻪ دارﻧﺪﻩ اش ﻣﺮدي ﺑﻨﺎم ﺷﻠﺤﻠﺤﻮن اﺳﺖ(« ﻳﺎ »ﻋﻘﺪ ﺻﺎﺣﺒﻪ‬ ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻲ زد‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﮐﻠﺐ اﺳﻤﻪ ﮐﻠﺤﻠﺤﻮن )ﮐﻮﭼﻪ اﻳﺴﺖ ﮐﻪ دارﻧﺪﻩ اش ﺳﮕﻲ ﺑﻨﺎم ﮐﻠﺤﻠﺤﻮن اﺳﺖ( «‪.‬‬ ‫ﻣﻦ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب را ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ در ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ام و ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺎد ﻣﻲ دارم ﮐﻪ ﻧﻮد و ﭼﻨﺪ ﺻﻔﺤﻪ را ﺑﺎ ﺧﻂ رﻳﺰ ﭘﺮ از اﻳﻦ‬ ‫ﭼﺮﻧﺪﻧﻮﻳﺴﻲ هﺎ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ‪.‬‬ ‫ﺷﻤﺎ ﻧﻴﮏ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺮد و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎﻳﺶ ﭼﻪ ﻧﺎﻣﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان داد؟!‪ ...‬ﺟﻤﻠﻪ اﻳﺴﺖ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم ﮔﻔﺘﻪ ﮐﻪ اﮔﺮ راﺳﺖ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ اﻳﻨﺴﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﺷﻬﺮ داﻧﺸﻢ و ﻋﻠﻲ در ﺁن ﺷﻬﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ«‪ .‬راﺳﺘﻲ را ﺳﺨﻨﻲ از »ﺷﻬﺮ« ﻧﺮاﻧﺪﻩ‪ .‬راﺳﺘﻲ را ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ »ﺷﻬﺮ« و ﻋﻠﻲ‬ ‫»دروازﻩ« ﻧﻤﻲ ﺑﻮدﻩ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺠﺎ و ﺁن ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ دادﻩ ﮐﺠﺎﺳﺖ؟!‪ ...‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ ﻧﺎﻣﻬﺎي ﮐﻮﭼﻪ هﺎي ﺁن ﺷﻬﺮ ﺁﺳﻤﺎﻧﻲ را از‬ ‫ﮐﺠﺎ ﻣﻲ داﻧﺴﺘﻪ؟ !ﻣﮕﺮ ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎن رﻓﺘﻪ ﺑﻮد؟!‪ ...‬از اﻳﻨﻬﺎ ﺑﮕﺬرﻳﻢ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ دارﻧﺪﻩ ﻳﮏ ﮐﻮﭼﻪ ﺳﮕﺴﺖ؟!‪ ...‬ﺁﻳﺎ اﻳﻨﻬﺎ ﺟﺰ ﭼﺮﻧﺪﺑﺎﻓﻲ ﭼﻪ‬ ‫ﻧﺎﻣﻲ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ داﺷﺖ؟!‬ ‫در ﺁﻧﺴﺎﻟﻲ ﮐﻪ در ﺗﺒﺮﻳﺰ‪» ،‬ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ« ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻣﻦ از ﺷﻬﺮ ﺑﻴﺮون رﻓﺘﻢ و ﻧﻬﺎﻧﻲ ﺳﻔﺮ ﻣﻲ ﮐﺮدم‪ ،‬از ﺑﻨﺎب ﺑﻪ ﺁﻧﺴﻮ ﺑﺎ ﻳﮑﻲ از ﻣﻼﻳﺎن ﺷﻴﺨﻲ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺞ ﻣﻴﺮﻓﺖ هﻤﺮاﻩ ﮔﺮدﻳﺪم‪ .‬ﻣﺮدي ﻣﻲ ﺑﻮد ﭘﻨﺠﺎﻩ و ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ و در راﻩ ﭘﻴﺎﭘﻲ ﺣﺪﻳﺚ ﺷﻴﺦ رﺟﺐ ﺑﺮﺳﻲ را ﻣﻴﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬رﺟﺐ ﺑﺮﺳﻲ ﻳﮑﻲ‬ ‫از ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻬﻴﺎن ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ و ﮐﺘﺎﺑﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﺣﺪﻳﺚ درازي در ﺁن ﻳﺎد ﮐﺮدﻩ ﮐﻪ ﺑﻨﺎم وي »ﺣﺪﻳﺚ ﺷﻴﺦ رﺟﺐ ﺑﺮﺳﻲ« ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﮔﺮدﻳﺪﻩ‪.‬‬ ‫ﺣﺪﻳﺚ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ روزي ﺳﻠﻤﺎن و اﺑﺎذر ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﻋﻠﻲ را از راﻩ »ﻧﻮراﻧﻴﺖ« ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ اﻳﻢ‪ ،‬و ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺮوﻳﻢ و از او‬ ‫در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﭘﺮﺳﺸﻬﺎﻳﻲ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻧﺰد ﻋﻠﻲ رﻓﺘﻪ ﭘﺮﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ او ﭘﺮدﻩ از روي رازهﺎ ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﭘﺮداﺧﺘﻪ‪» :‬ﻣﻨﻢ ﺁﻧﮑﻪ زﻣﻴﻨﻬﺎ و‬ ‫ﺁﺳﻤﺎﻧﻬﺎ را ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردم‪ ،‬ﻣﻨﻢ ﺁﻧﮑﻪ ﺁدم و ﺣﻮا را ﺁﻓﺮﻳﺪم‪ ،‬ﻣﻨﻢ ﺁﻧﮑﻪ ﻧﻮح را رهﺎ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ ام‪.« ...‬‬ ‫اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎر دراز اﺳﺖ ﺧﻮد دﺳﺘﺎوﻳﺰي در دﺳﺖ ﺷﻴﺨﻴﺎن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺁن ﻣﻼ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻟﺬت ﺑﺴﻴﺎري اﻳﻨﻬﺎ را ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ و ﭘﻴﺎﭘﻲ ﻣﻲ‬ ‫ﮔﺮداﻧﻴﺪ‪ .‬ﻣﺮا ﺑﺎ او در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ رﻓﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺳﺨﻦ از ﮔﻔﺘﻪ هﺎي ﺳﻴﺪ رﺷﺘﻲ درﺑﺎرﻩ »ﻣﺪﻳﻨﻪ اﻟﻌﻠﻢ« ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺁوردﻩ ﭘﺮﺳﻴﺪم‪ :‬اﻳﻨﻬﺎ ﭼﻪ‬ ‫ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻴﺪارد؟ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻟﻤﻌﻨﻲ ﻓﻲ ﺑﻄﻦ اﻟﺸﺎﻋﺮ«‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺷﺎﻋﺮ ﭼﺮا ﺟﻤﻠﻪ هﺎ را ﺑﻴﺮون رﻳﺨﺘﻪ و ﻣﻌﻨﻲ هﺎ را در ﺷﮑﻢ ﺧﻮد ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻪ؟!‪ ...‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﺷﻤﺎ ﺗﺎ اﻳﻤﺎن ﻧﻴﺎورﻳﺪ ﻣﻌﻨﻲ اﻳﻨﻬﺎ را ﻧﺨﻮاهﻴﺪ داﻧﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﭘﺎﺳﺨﻲ ﮐﻪ ﻣﻦ از او ﺷﻨﻴﺪم‪.‬‬ ‫راﺳﺘﺶ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ ﮐﻪ هﻤﭽﻮن ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ ﺧﻮد را ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ وﻳﮋﻩ اﻣﺎم و ﻳﺎ د ِر او ﻣﻲ ﭘﻨﺪاﺷﺖ )و ﺑﺮﺧﻲ از ﺷﺎﮔﺮدان هﻤﺎن ﺑﺎور‬ ‫ﻲ ﺧﻮد ﻣﻲ ﺷﻤﺮد ﮐﻪ ﺳﺨﻦ از ﺁﺳﻤﺎن هﺎ ﻧﮕﻮﻳﺪ و ﭼﻴﺰهﺎﻳﻲ را ﮐﻪ ﻣﺮدم دﻳﮕﺮ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ داﻧﺴﺖ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻧﺮاﻧﺪ و‬ ‫را درﺑﺎرﻩ او ﻣﻲ داﺷﺘﻨﺪ( ﮐﻤ ِ‬ ‫هﻤﻴﻨﻬﺎﺳﺖ ﮐﻪ او را ﺑﻪ ﺑﺎﻓﺘﻦ اﻳﻦ ﭼﺮﻧﺪهﺎ واداﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺁﻧﮑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﭼﺮﻧﺪﺑﺎﻓﻲ هﺎي اﻳﻦ ﻣﺮد دﻳﻮاﻧﻪ در ﻣﻴﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﮑﻪ اي از ﺷﺮح اﻟﻘﺼﻴﺪﻩ را ﮐﻪ در دﺳﺖ اﺳﺖ در ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲ ﺁورﻳﻢ‪:‬‬

‫ﺷﺎﻣﻮا اﻟﺴﻨﺎ ﻣﻦ ﻗﺒﺘﮏ و ﻋﻨﺪﻩ وﺟﺪ و اﻣﻨﺎراﻟﻬﺪي ﻳﺸﺐ و ﻳﺸﻐﻞ‬ ‫و ﮐﺎن ﻣﻮﺳﻲ رﺳﻮل و ﻣﻮﺳﻲ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ روﺣﻪ ﻣﻦ اﻻوﻟﻴﻪ اﻻ اﻟﻬﻴﻪ اﻟﺮﺑﻮﺑﻴﻪ اﻟﺬي ﻟﻴﺶ ﺑﺸﺮﻗﻴﻪ و ﻻ ﻏﺮﺑﻴﻪ و ﺗﻠﮏ ﺷﺠﺮﻩ هﻲ ﺷﺠﺮﻩ اﻟﻨﺒﻮﻩ‬ ‫اﻟﻄﺎهﺮﻩ ﻓﻲ اﻟﻮﻻﻳﻪ و هﻲ ﺣﻘﻴﻘﻪ اﻟﻤﺤﻤﺪﻳﻪ‪ ...‬ﻓﮑﺎن ﺣﻀﺮﻩ اﻻ وﻟﻲ هﻲ اﻟﺸﺠﺮﻩ اﻟﺒﺴﻴﻄﻪ اﻟﻮﺣﺪاﻧﻴﻪ اﻻﺟﻤﺎﻟﻴﻪ و ﻗﺎل اﻟﻨﺒﻲ اﻧﺎ اﻟﺸﺠﺮﻩ اﻟﻤﻘﺼﻮد‬ ‫ﻓﻨﺎدي ﻣﻦ ﺷﺠﺮﻩ ﻣﺒﺎرﮐﻪ اﻧﻲ اﻧﺎ اﷲ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ ﻗﺎل اﻟﻨﺒﻲ اﻧﺎ اﻟﻤﻨﺎدي اﻧﻲ اﻧﺎ اﷲ‪ ...‬ﮐﺬا ﮐﺎﻧﺖ اﻟﺒﺴﻤﻠﻪ اﻗﺮب اﻟﻲ اﻻﺳﻢ اﻻﻋﻈﻢ ﻣﻦ ﺳﻮاد اﻟﻌﻴﻦ‬ ‫اﻟﻲ ﺑﻴﺎﺿﻬﺎ و هﻲ اﻟﺠﺎﻣﻌﻪ ﻟﺠﻤﻴﻊ ﻣﺎ ﻓﻲ ﻓﺎﺗﺤﻪ اﻟﮑﺘﺎب اﻟﺠﺎﻣﻌﻪ ﻟﺠﻤﻴﻊ ﻣﺎ ﻓﻲ اﻟﻘﺮﺁن اﻟﺠﺎﻣﻌﻪ ﻟﺠﻤﻴﻊ ﻣﺎ ﻓﻲ اﻻ ﻧﺎﺳﻲ اﻟﺜﻼﺛﻪ اﻻﻧﺴﺎن اﻟﺼﻐﻴﺮ و‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن اﻟﻮﺳﻴﻂ و اﻻﻧﺴﺎن اﻟﮑﺒﻴﺮ و هﻲ اﻟﻤﻄﺎﺑﻘﻪ ﻻﺳﻢ اﻻﻋﻈﻢ هﻮزﺑﺮﻩ و ﺑﻴﻨﺎﺗﻪ و ذﻟﮏ اﻻﺳﻢ اﻻﻋﻈﻢ اذا ﻧﺰل ﻓﻲ اﻟﻌﺎﻟﻢ اﻟﺘﻔﺼﻴﻞ ﻳﮑﻮن ﻋﻠﻴﺎ‬ ‫و هﻮ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ و هﻮاﻟﻌﻠﻲ اﻟﮑﺒﻴﺮ و هﻮاﻟﻌﻠﻲ اﻟﻌﻈﻴﻢ و ﺣﻴﺚ ان اﻟﻬﺪاﻳﻪ اﻧﻤﺎﺗﺘﻢ ﺑﺎﻟﻮﻻﻳﻪ‪ ...‬اﻻﺳﻢ اﻻﻋﻈﻢ اﻻﺳﻢ اﻟﻌﻠﻲ و هﻮ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ و اﻧﻪ‬ ‫ﻓﻲ ام اﻟﮑﺘﺎب ﻟﺪﻧﻴﺎ ﻟﻌﻠﻲ ﺣﮑﻴﻢ ﻓﺎﺳﻢ اﻟﻌﻠﻲ و ﻣﻌﻨﺎﻩ اﷲ)‪.(٩‬‬ ‫هﺮﭼﻪ هﺴﺖ ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﺷﻴﺨﻴﺎن را هﺮﭼﻪ ﮔﺮﻣﺘﺮ ﻣﻲ ﮔﺮداﻧﻴﺪ و درﺧﺘﻲ را ﮐﻪ ﺷﻴﺦ اﺣﺴﺎﻳﻲ ﮐﺎﺷﺘﻪ ﺑﻮد هﺮﭼﻪ رﻳﺸﻪ دارﺗﺮ ﻣﻲ‬ ‫ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬از ﺁﻧﺴﻮي در ﺑﻴﺮون ﻧﺎداﻧﻲ ﻣﺮدم و ﻟﺬﺗﻲ ﮐﻪ اﻧﺒﻮهﻲ از اﻳﺸﺎن از ﮐﺸﺎﮐﺶ و دوﺗﻴﺮﮔﻲ ﻣﻲ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻨﺪي ﻣﻼﻳﺎن از‬ ‫اﻳﻦ ﮐﺸﺎﮐﺶ‪ ،‬و ﮔﺮﻣﻲ ﮐﻪ در ﺑﺎزارهﺎي اﻳﺸﺎن از اﻳﻦ ﭘﻴﺸﺂﻣﺪ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد هﺮﻳﮑﻲ ﺷﻮﻧﺪ دﻳﮕﺮي ﺑﻪ رﻳﺸﻪ دار ﮔﺮدﻳﺪن ﺷﻴﺨﻴﮕﺮي ﻣﻲ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺳﺮﮔﺮﻣﻲ ﻧﻮﻳﻨﻲ ﭘﻴﺪا ﺷﺪﻩ و ﺑﺮاي ﻣﻼﻳﺎن ﺑﺎزار ﺗﺎزﻩ اي ﺑﺎز ﮔﺮدﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ هﻔﺪﻩ ﺳﺎل ﮐﻤﺎﺑﻴﺶ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ ﻣﻲ ﺑﻮد ﺗﺎ در ﺳﺎل ‪ ١٢۵٩‬درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﻳﮑﻲ از ﺳﺨﻨﺎن او در زﻧﺪﮔﻴﺶ اﻳﻦ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ زﻣﺎن‬ ‫ﭘﻴﺪاﻳﺶ اﻣﺎم زﻣﺎن ﻧﺰدﻳﮏ اﺳﺖ‪ ،‬و ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺴﻲ را ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺧﻮد ﻧﮕﺮداﻧﻴﺪ‪.‬‬ ‫****************************************‬

‫ﮐﺮﻳﻤﺨﺎﻧﻴﮕﺮي‬ ‫‪ -- ۴۴‬ﮐﺮﻳﻤﺨﺎﻧﻴﮕﺮي‬ ‫ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ ﭼﻮن ﮐﺴﻲ را ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﻧﺎﻣﺰد ﻧﮕﺮداﻧﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از وي ﺷﻴﺨﻴﺎن ﺑﻪ ﭼﻨﺪ دﺳﺘﻪ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪.‬ﭼﻪ از ﻳﮑﺴﻮ ﺣﺎﺟﻲ ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن ﭘﺴﺮ‬ ‫اﺑﺮاهﻴﻢ ﺧﺎن ﻗﺎﺟﺎر ﮐﻪ از ﺷﺎﮔﺮدان ﺳﻴﺪ ﻣﻲ ﺑﻮد در ﮐﺮﻣﺎن ﺑﺪﻋﻮي ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪ .‬اﺑﺮاهﻴﻢ ﺧﺎن ﭘﺪر ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮي ﻓﺘﺤﻌﻠﻴﺸﺎﻩ ﻣﻲ‬ ‫ﺑﻮد و ﺳﺎﻟﻬﺎ در ﮐﺮﻣﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﺋﻲ داﺷﺘﻪ و ﺧﺎﻧﺪاﻧﺶ در ﺁﻧﺠﺎ داراي دﺳﺘﮕﺎهﻲ ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن ﺑﻪ ﮐﺮﺑﻼ رﻓﺘﻪ و در ﭘﻴﺶ ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ‬ ‫درس ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﻣﻼ ﮔﺮدﻳﺪﻩ ﺑﻮد و اﻳﻦ زﻣﺎن ﮐﻪ دﻋﻮي ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ازو ﻣﻴﮑﺮد ﺑﺴﻴﺎري از ﺷﻴﺨﻴﺎن ﺁن را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ و ﮔﺮدن ﮔﺬاردﻧﺪ‪.‬‬ ‫از ﻳﮑﺴﻮ ﻧﻴﺰ ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا ﺷﻔﻴﻊ ﺗﺒﺮﻳﺰي ﮐﻪ او ﻧﻴﺰ از ﺷﺎﮔﺮدان ﺳﻴﺪ ﻣﻲ ﺑﻮد ﺧﻮد دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺟﺪاﺋﻲ در ﭼﻴﺪ و ﺑﻨﺎم ﺁﻧﮑﻪ ﭘﺲ از ﺷﻴﺦ و ﺳﻴﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺲ دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺎز ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن ﻧﺒﺮد ﺁﻏﺎزﻳﺪ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از ﺷﻴﺨﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺮوي از اﻳﻦ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن ﺷﻴﺨﻴﺎن ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ :‬ﻳﮑﻲ ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﭘﻴﺮوي از ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻨﺎم »ﮐﺮﻳﻤﺨﺎﻧﻲ« ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ؛ دﻳﮕﺮي ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوي‬ ‫از ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا ﺷﻔﻴﻊ ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن را ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ هﻤﺎن ﻧﺎم »ﺷﻴﺨﻲ« ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫در هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ اﻳﻨﺎن هﺮﮐﺪام دﺳﺘﻪ اي ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲ ﺁورد ﺳﻴﺪي در ﺷﻴﺮاز ﺑﻨﺎم ﻣﻴﺮزا ﻋﻠﻴﻤﺤﻤﺪ ﺑﻪ دﻋﻮي ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و ﮔﺮوهﻲ از ﻣﻼﻳﺎن ﺷﻴﺨﻲ ﻧﻴﺰ‬ ‫ﺑﻪ او ﮔﺮوﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﮏ دﺳﺘﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮي از ﺁن راﻩ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲ ﺁﻣﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻣﺎ ﭼﻮن از ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺳﺨﻦ ﺧﻮاهﻴﻢ راﻧﺪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺁن ﻧﻤﻲ‬ ‫ﭘﺮدازﻳﻢ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ داﺳﺘﺎن ﺷﻴﺨﻴﺎن و ﮐﺮﻳﻤﺨﺎﻧﻴﺎن را ﺑﻪ ﮐﻮﺗﺎهﻲ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﻴﻢ‪:‬‬ ‫ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا ﺷﻔﻴﻊ و هﻤﺮاهﺎن او ﺑﺮوي ﮔﻔﺘﻪ هﺎي ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ و ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ اﻳﺴﺘﺎدﮔﻲ ﻧﻤﻮدﻩ ﭼﻴﺰي ﺑﻪ ﺁن ﻧﻤﻲ اﻓﺰودﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن ﮐﻪ ﺧﻮد‬ ‫را ﮐﻤﺘﺮ از ﺷﻴﺦ و ﺳﻴﺪ ﻧﻤﻲ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎري ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﻧﻮﻳﻨﻲ ﻣﻲ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ ﺑﻪ ﮔﺰاﻓﮕﻮﺋﻴﻬﺎي ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي‬ ‫ﺧﺮﺳﻨﺪي ﻧﻨﻤﻮدﻩ ﺧﻮد ﮔﺰاﻓﻪ هﺎي دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ اﻓﺰودﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﮔﺰاﻓﮕﻮﺋﻴﻬﺎي ﺷﻴﺦ و ﺳﻴﺪ ﺧﺮﺳﻨﺪي ﻧﻨﻤﻮدﻩ و ﺧﻮد او در‬ ‫ﮔﺰاﻓﮕﻮﺋﻴﻬﺎ ﮔﺎﻣﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎري ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻪ‪» :‬ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ وﻳﮋﻩ« )ﻧﻴﺎﺑﺖ ﺧﺎﺻﻪ( از اﻣﺎم زﻣﺎن ﮐﻪ ﺷﻴﺦ و ﺳﻴﺪ ﻧﻴﻤﻪ ﻧﻬﺎن و ﻧﻴﻤﻪ ﺁﺷﮑﺎر دﻋﻮي ﮐﺮدﻩ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ اﻳﻦ در ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﺧﻮد روﻳﻪ رﺳﻤﻲ ﺑﻪ ﺁن دادﻩ و ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻣﺮدم ﺑﺎ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻧﺠﻲ ﻧﻴﺎز اﺳﺖ )ﮐﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ( ﻣﻴﺎن اﻣﺎم‬ ‫زﻣﺎن و ﻣﺮدم ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻧﺠﻲ ﻧﻴﺎز ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻨﺴﺖ ﺑﺎﻳﺪ در هﺮ زﻣﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺴﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬ﮔﺎهﻲ ﻣﺜﻞ ﺁوردﻩ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ هﺮ ﺧﺎﻧﻪ اي ﺑﻪ‬ ‫ﭼﻬﺎر ﭘﺎﻳﻪ )رﮐﻦ( ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﻧﻴﺰ ﭼﻬﺎر ﭘﺎﻳﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاهﺪ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺧﺪا‬

‫‪ -٢‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‬

‫‪ - ٣‬اﻣﺎم‬

‫‪ - ۴‬ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ وﻳﮋﻩ اﻣﺎم‪.‬‬

‫اﻳﻨﺴﺖ در زﺑﺎن ﺁﻧﺎن ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ وﻳﮋﻩ »رﮐﻦ راﺑﻊ« ﻳﺎ )ﭘﺎﻳﺔ ﭼﻬﺎرم( ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ‪.‬ﺳﺨﻨﺎن ﭘﻮچ دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ از او ﺳﺮ زدﻩ ﮐﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ‬ ‫از ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺎزي ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬راﺳﺘﻲ را ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻓﻨﺪﻩ اﺳﺘﺎدي ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﭘﺎي ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ ﻧﻤﻲ رﺳﻴﺪﻩ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺮﺣﺎل ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن ﺗﺎ ﻣﻲ ﺑﻮد دﻋﻮي رﮐﻦ راﺑﻊ ﻣﻲ داﺷﺖ و ﭘﺲ از او ﭘﺴﺮش ﺣﺎﺟﻲ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﺑﺠﺎﻳﺶ ﻧﺸﺴﺖ و ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻣﻲ ﺑﻮد و دﺳﺘﮕﺎﻩ‬ ‫ﭘﺪري را راﻩ ﻣﻲ ﺑﺮد‪ .‬ﭘﺲ از او ﭘﺴﺮاﻧﺶ ﻳﮑﻲ ﭘﺲ از دﻳﮕﺮي ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﻧﺪ و اﮐﻨﻮن ﻧﻴﺰ در ﮐﺮﻣﺎن هﺴﺘﻨﺪ و ﻧﺎﻧﻲ را ﮐﻪ ﻧﻴﺎي‬ ‫ﺑﺰرﮔﺸﺎن ﭘﺨﺘﻪ ﻣﻲ ﺧﻮرﻧﺪ و ﺑﺎ ﺻﺪ ﺧﻮﺷﻲ ﻣﻲ ﮔﺬراﻧﻨﺪ‪ .‬در ﺷﻬﺮي هﻤﭽﻮن ﮐﺮﻣﺎن ﮐﻪ ﻣﺮدم از ﺑﻴﻨﻮاﻳﻲ ﺧﻮن ﺧﻮرﻧﺪ)‪ (١٠‬رﮐﻦ راﺑﻊ )ﻳﺎ‬

‫ﺑﮕﻔﺘﺔ ﺧﻮدﺷﺎن‪ :‬ﺳﺮﮐﺎر ﺁﻗﺎ(‪ ،‬از ﭘﻴﺮوان ﻣﺎﻟﻴﺎت ﮐﺮﻳﻤﺨﺎﻧﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺗﻮﻣﺒﻴﻠﻬﺎي ﺳﻮاري ﻧﮕﻪ ﻣﻲ دارد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ در ﺗﺒﺮﻳﺰ ﮐﻪ ﺑﻴﺶ از دﻳﮕﺮ ﺷﻬﺮهﺎ ﮐﺎﻧﻮن ﺷﻴﺨﻴﮕﺮي ﻣﻲ ﺑﻮد ﭼﻮن ﻳﮑﺪﺳﺘﻪ ﭘﻴﺮوي از ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن ﻣﻲ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎﻧﺶ هﻤﻴﺸﻪ‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ اي در اﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﮔﻤﺎردﻧﺪي‪ .‬ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﻴﻢ ﺷﻴﺦ ﻋﻠﻲ ﺟﻮان ﻣﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ در ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬از‬ ‫ﺁﻧﺴﻮي ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا ﺷﻔﻴﻊ ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻴﺨﻴﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ او ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ دﻋﻮي ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ از ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ ﻣﻴﺪاﺷﺖ و ﺧﻮد‬ ‫دﺳﺘﮕﺎهﻲ درﭼﻴﺪﻩ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ ١٣٠٢‬ﮐﻪ ﺧﻮدش زﻧﺪﻩ ﻣﻲ ﺑﻮد دﺳﺘﮕﺎﻩ را راﻩ ﻣﻲ ﺑﺮد و ﭼﻮن در ﺁن ﺳﺎل ﻣﺮد ﭘﺴﺮش ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا ﻣﻮﺳﻲ‬ ‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ او ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن در ﺳﺎل ‪ ١٣١٩‬او ﻧﻴﺰ ﻣﺮد ﭘﺴﺮش ﺁﻗﺎ ﻣﻴﺮزا ﻋﻠﻲ »ﺛﻘﻪ اﻻﺳﻼم« ﺟﺎي او را ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ هﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ در‬ ‫ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﭘﺎ در ﻣﻴﺎن ﻣﻲ داﺷﺖ و در ﺳﺎل ‪ ١٣٣٠٠‬روﺳﻴﺎن ﺑﺎ هﻔﺖ ﺗﻦ دﻳﮕﺮ ﺑﺪارش زدﻧﺪ‪ .‬ﻳﮕﺎﻧﻪ ﮐﺲ ﭘﺎﮐﻲ از ﺁن ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﻣﻲ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫از ﺁﻧﺴﻮ در ﺗﺒﺮﻳﺰ ﮐﻪ از زﻣﺎن ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ ﮐﺸﺎﮐﺶ ﺷﻴﺨﻲ و ﻣﺘﺸﺮع ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﺘﺸﺮﻋﺎن ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا اﺣﻤﺪ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻣﻲ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﺎم هﻤﺎن ﮐﺸﺎﮐﺶ ﺑﺎ ﺷﻴﺨﻴﺎن دﺳﺘﮕﺎهﻲ درﭼﻴﺪﻩ ﻣﻴﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن در ﺳﺎل ‪ ١٢۶۵‬ﻣُﺮد ﺟﺎﻳﺶ را ﺑﻪ ﭘﺴﺮش ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا ﺑﺎﻗﺮ ﮔﺬاﺷﺖ‪،‬‬ ‫ﮐﻪ ﭼﻮن او ﻧﻴﺰ در ﺳﺎل ‪ ١٢٨۵‬ﻣُﺮد ﺑﺮادرش ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا ﺟﻮاد درﻓﺶ اﻓﺮاﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺮد در ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن دﺳﺘﮕﺎﻩ ﭘﺎدﺷﺎهﻲ ﻣﻲ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫وﻳﮋﻩ ﮐﻪ دوﻟﺖ ﺗﺰاري روس ﺑﺮاي ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ دوﻟﺖ در ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن هﻮادارﻳﻬﺎﺋﻲ از ﺁن ﻣﻴﻨﻤﻮدي و ﮔﺎهﻲ ﻧﻤﺎﻳﺸﻬﺎﺋﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪادي‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﺮگ‬ ‫او در ﺳﺎل ‪ ١٣١٣‬ﭘﺴﺮش ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا رﺿﺎ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن او ﻧﻴﺰ ﭘﺲ از ﮐﻤﻲ ﻣﺮد ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻦ )ﭘﺴﺮ ﺣﺎﺟﻲ‬ ‫ﻣﻴﺮزا ﺑﺎﻗﺮ( رﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﻨﺎم »ﻣﺠﺘﻬﺪ« دﺳﺘﮕﺎﻩ را ﭘﻴﺶ ﺑﺮدي‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻴﺰ در ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﭘﺎ در ﻣﻴﺎن داﺷﺘﻪ و هﻤﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ هﻤﺪﺳﺘﻲ ﺑﺮادر‬ ‫زادﻩ اش ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا ﻋﺒﺪاﻟﮑﺮﻳﻢ اﻣﺎم ﺟﻤﻌﻪ »اﻧﺠﻤﻦ اﺳﻼﻣﻴﻪ« را در ﮐﻮي دوﭼﻲ ﺑﻨﻴﺎد ﮔﺰاردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫هﻔﺘﺎدو هﺸﺘﺎد ﺳﺎل ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻣﻴﺪان ﮐﺸﺎﮐﺶ اﻳﻦ دﺳﺘﻪ هﺎ ﻣﻲ ﺑﻮد‪ .‬هﺮﺳﺎل ﮐﻪ رﻣﻀﺎن رﺳﻴﺪي هﺮ دﺳﺘﻪ اي روزاﻧﻪ در ﻣﺴﺠﺪهﺎي ﺧﻮد ﮔﺮد‬ ‫ﺁﻣﺪﻧﺪي و ﺳﺨﻨﺎن ﮐﻬﻦ را ﺗﺎزﻩ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻧﺪي‪ .‬ﮐﺮﻳﻤﺨﺎﻧﻴﺎن ﻳﮏ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻤﻲ داﺷﺘﻨﺪ و ﺳﺨﻨﺎﻧﺸﺎن ﺑﻴﺶ از هﻤﻪ درﺑﺎرﻩ »وﻻﻳﺖ ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن و‬ ‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن او« ﺑﻮدي‪ .‬ﺷﻴﺨﻴﺎن ﭼﻨﺪ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻲ داﺷﺘﻨﺪ‪ :‬ﻳﮑﻲ ﻣﺴﺠﺪ »ﻳﺎ ﻋﻠﻲ« ﻣﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﺁﺧﻮﻧﺪي ﺑﺎﻻي ﻣﻨﺒﺮ »ﻓﻀﺎﻳﻞ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ« ﺳﺮودي و‬ ‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن هﺮ ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ ﻳﮑﺒﺎر ﺁواي »ﻳﺎ ﻋﻠﻲ« ﺑﻠﻨﺪ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻧﺪي‪ .‬دﻳﮕﺮي ﻣﺴﺠﺪي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁﺧﻮﻧﺪي داﺳﺘﺎﻧﻬﺎ از ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺟﻦ ﮔﻔﺘﻨﻲ و ﻧﺎﻣﻬﺎي‬ ‫ﺁﻧﺎﻧﺮا ﺷﻤﺮدي‪ .‬از اﻳﻨﺴﻮ در ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺘﺸﺮﻋﺎن ﭘﻴﺎﭘﻲ ﺑﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪي و ﺁوازهﺎ ﺑﻪ ﻟﻌﻨﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﮔﺮدﻳﺪي‪.‬‬ ‫دﺷﻤﻨﻲ در ﻣﻴﺎن ﺷﻴﺨﻲ و ﮐﺮﻳﻤﺨﺎﻧﻲ و ﻣﺘﺸﺮع ﭼﻨﺪان ﺑﻮدي ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﺷﺎن ﺑﻪ هﻤﺪﻳﮕﺮ ﺳﻼم ﻧﺪادﻧﺪي و ﺁﻣﺪ و رﻓﺖ ﻧﮑﺮدﻧﺪي و دﺧﺘﺮ ﻧﺪادﻧﺪي‬ ‫و ﻧﮕﺮﻓﺘﻨﺪي اﻳﻦ زﻳﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮدم از ﺁن ﮐﺸﺎﮐﺶ ﻣﻲ ﺑﺮدﻧﺪي‪ .‬وﻟﻲ از ﺁﻧﺴﻮ ﭘﻴﺸﻮاﻳﺎن ﺳﻮد ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻲ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪي ‪.‬هﻤﺎن ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺣﺎﺟﻲ‬ ‫ﻣﻴﺮزا اﺣﻤﺪ از دﻳﻪ داران ﺑﺰرگ ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ و اﮐﻨﻮن ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ هﻤﭽﻨﺎن ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا ﺷﻔﻴﻊ دﻳﻪ هﺎي ﺑﺴﻴﺎري در دﺳﺖ‬ ‫ﻣﻴﺪاﺷﺘﻨﺪ و اﮐﻨﻮن ﻧﻴﺰ ﻣﻲ دارﻧﺪ‪ .‬هﺮ دو ﺧﺎﻧﻮادﻩ از اﻳﻦ راﻩ داراﻳﻲ ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺪوﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي‬ ‫‪ –– ۵۵‬ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﻪ هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن در ﮐﺮﻣﺎن و ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا ﺷﻔﻴﻊ در ﺗﺒﺮﻳﺰ دﺳﺘﻪ هﺎ ﻣﻲ ﺑﺴﺘﻨﺪ ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﻣﻲ هﻢ در ﺷﻴﺮاز دﻋﻮي‬ ‫ﺁﻏﺎز ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ از ﺷﺎﮔﺮدان ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ ﺷﻤﺮدﻩ ﻣﻴﺸﺪ‪ .‬ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﻧﺪ اﻳﻦ را اﻧﮑﺎر ﮐﺮدﻩ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﺑﺎب ﺟﺰ از ﻣﮑﺘﺐ‬ ‫در ﺟﺎﺋﻲ درس ﻧﺨﻮاﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﻲ اﻳﻦ اﻧﮑﺎر ﺑﻴﺠﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭼﻮن ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﺮﻧﮕﺰﻳﺪﻩ و اﻳﻦ زﺑﺎﻧﻬﺎ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻴﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺧﻮد اﻣﺎم ﻧﺰدﻳﮑﺴﺖ و از ﺁن ﺳﻮي ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ درﺑﺎرﻩ‬ ‫ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ اﻟﻌﺴﮕﺮي‪ ،‬و اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻮهﺮ اﻣﺎم زﻣﺎﻧﻲ در ﮐﺎﻟﺒﺪ دﻳﮕﺮي ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻳﺪ راﻩ دﻋﻮي ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي ﻳﺎ اﻣﺎم زﻣﺎﻧﻲ را ﺑﻪ روي‬ ‫هﺮﮐﺴﻲ ﺑﺎز ﻣﻴﺪاﺷﺖ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰهﺎﻳﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ را ﮐﻪ ﺟﻮاﻧﻲ ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﻣﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺁرزو ﻣﻲ اﻧﺪاﺧﺖ و او را ﺑﻪ‬ ‫دﻋﻮي اﻣﺎم زﻣﺎﻧﻲ واﻣﻴﺪاﺷﺖ‪ .‬وﻟﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﺎن دﻋﻮاﻳﻲ دﻟﻴﺮي ﻧﻤﻲ ﮐﺮدﻩ و اﻳﻨﺴﺖ ﺧﻮد را »ﺑﺎب« ﻳﺎ د ِر اﻣﺎم زﻣﺎن ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ‬ ‫و اﻳﻨﺴﺖ در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺑﺎ اﻳﻦ ﻧﺎم ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﮔﺮدﻳﺪﻩ‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ دﻋﻮي »ﺑﺎﺑﻲ« را ﺷﻴﺦ و ﺳﻴﺪ ﻧﻴﻢ ﺁﺷﮑﺎر و ﻧﻴﻢ ﻧﻬﺎن ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن ﻧﻴﺰ ﺁﻧﺮا در ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﺧﻮد ﻣﻲ ﻧﻮﺷﺖ )ﮐﻪ هﻨﻮز اﻳﻦ‬ ‫زﻣﺎن ﺑﻴﺮون ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺑﻮد(‪ .‬وﻟﻲ ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺁن را ﺁﺷﮑﺎر ﻣﻴﮕﻔﺖ و ﺑﻪ روﻳﺶ ﭘﺎﻓﺸﺎري ﻧﺸﺎن ﻣﻲ داد‪.‬‬ ‫از ﺁن ﺳﻮي ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ ﮐﺴﺎﻧﻲ از ﺷﺎﮔﺮدان او ﺗﺸﻨﻪ وار اﻣﺎم زﻣﺎن ﻳﺎ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ وﻳﮋة او را ﻣﻲ ﺟﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از ﺁﻧﺎن ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫ﻣﻼﺣﺴﻴﻦ ﺑﺸﺮوﻳﻪ اي ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ در ﻣﺴﺠﺪ ﮐﻮﻓﻪ ﺑﻪ »اﻋﺘﮑﺎف« ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺎ دﻋﺎ از ﺧﺪا ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﻣﺎم را ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﻧﺸﺎن دهﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ‬ ‫ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﻲ رو ﺑﻪ ﺷﻬﺮهﺎ ﺁوردﻩ ﺑﻪ ﮔﺮدش و ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻣﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦ راﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻼ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻪ ﺷﻴﺮاز ﺁﻣﺪﻩ ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ را ﭘﻴﺪا ﮐﺮد‪.‬‬ ‫در ﺁن روزهﺎ ﺳﻴﺪ در ﻣﺴﺠﺪي ﻣﻲ ﻧﺸﺴﺖ و هﻨﻮز ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﺳﻪ روز ﺑﺎ هﻢ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﻲ داﺷﺘﻨﺪ و‬ ‫ﻣﻼﺣﺴﻴﻦ ﺳﺮ ﻓﺮو ﻧﻤﻲ ﺁوردﻩ ﺗﺎ ﭘﺲ از ﺳﻪ روز ﺳﺮ ﻓﺮو ﺁوردﻩ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﮐﺴﺎن دﻳﮕﺮي از ﺷﺎﮔﺮدان ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ در هﻤﺎن روزهﺎ در ﺷﻴﺮاز‬

‫ﺑﻪ ﻧﺰد ﺑﺎب ﺁﻣﺪﻩ و ﺑﻪ او ﮔﺮوﻳﺪﻩ اﻧﺪ اﻳﻨﺴﺖ ﺑﺎب ﺁﻣﺎدﻩ ﮔﺮدﻳﺪﻩ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺁﺷﮑﺎر ﮔﺮداﻧﺪ و ﺑﮑﺎر ﺑﺮﺧﻴﺰد‪.‬‬ ‫ﺷﻨﻴﺪﻧﻲ ﺗﺮ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﻴﺪ ﺑﺎب ﻓﺮﻳﺐ ﺣﺪﻳﺜﻬﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺳﺎﺧﺘﻪ اي را ﮐﻪ در ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ درﺑﺎرﻩ ﭘﻴﺪاﻳﺶ اﻣﺎم زﻣﺎن اﺳﺖ ﺧﻮردﻩ و در ﮐﺎر ﺧﻮد‬ ‫درﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬در ﻳﮑﺠﺎ در ﺣﺪﻳﺜﻬﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد اﻣﺎم زﻣﺎن از ﻣﮑﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺳﺮ ﺧﻮاهﺪ ﺑﺮﺁورد‪ .‬در ﻳﮑﺠﺎ ﺳﺨﻦ از ﺁﻣﺪن درﻓﺸﻬﺎي ﺳﻴﺎﻩ از‬ ‫ﺳﻮي ﺧﺮاﺳﺎن راﻧﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﻴﺪ ﺑﺎب ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺪاﻳﺶ او ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺜﻬﺎ ﺳﺎزﮔﺎر درﺁﻳﺪ و اﻳﻦ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﺎﻳﺎ ﻣﻲ ﺷﻤﺎردﻩ‪.‬‬ ‫اﻳﻨﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﻼ ﺣﺴﻴﻦ دﺳﺘﻮر دادﻩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺮاﺳﺎن رود و دﺳﺘﻪ اي ﮔﺮد ﺁورد و از ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺎ درﻓﺸﻬﺎي ﺳﻴﺎﻩ رو ﺑﻪ اﻳﻨﺴﻮ ﮔﺰارد‪ .‬ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺁهﻨﮓ‬ ‫ﻣﮑﻪ ﮐﺮدﻩ ﮐﻪ در ﺁﻧﺠﺎ ﺁواز ﺑﻠﻨﺪ ﮔﺮداﻧﺪ و ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺧﻮد ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﺳﺎدﻩ دﻟﻲ اوﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻼ ﺣﺴﻴﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺮاﺳﺎن رﻓﺖ داﺳﺘﺎﻧﺶ را ﻳﺎد ﺧﻮاهﻴﻢ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺧﻮد ﺑﺎب ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ رﻓﺖ هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲ از ﺑﻮدن او در ﻣﮑﻪ ﭘﺪﻳﺪار‬ ‫ﻧﮕﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﮐﺴﺎﻧﻲ رﻓﺘﻨﺶ را ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﺎور ﻧﮑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﮐﻪ در ﺁﻧﺠﺎ در ﮐﺎر ﺧﻮد درﻣﺎﻧﺪﻩ و ﺑﻪ ﺟﺎن ﺧﻮد ﺗﺮﺳﻴﺪﻩ‬ ‫ﺧﺎﻣﻮﺷﻲ را ﺑﻬﺘﺮ داﻧﺴﺘﻪ‪ .‬ﺑﻮﻳﮋﻩ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ و ﻳﺎراﻧﻲ ﺟﺰ ﻳﮑﻲ دو ﺗﻦ ﻧﻤﻲ داﺷﺘﻪ‪ .‬هﺮﭼﻪ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺗﻬﻲ رو ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺁوردﻩ‪.‬‬ ‫در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺗﺎ اﻳﻦ هﻨﮕﺎم ﻣﻼﺣﺴﻴﻦ و دﻳﮕﺮان ﺁوازﻩ او را ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻬﺎ رﺳﺎﻧﻴﺪﻩ در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺗﮑﺎﻧﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو ﭼﻮن ﺑﺎب ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻮﺷﻬﺮ رﺳﻴﺪ دﻳﺮي ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺘﻮر ﺣﺴﻴﻨﺨﺎن واﻟﻲ ﻓﺎرس او را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺷﻴﺮازش ﺁوردﻧﺪ و در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮدش ﺑﻨﺪ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺣﺴﻴﻦ ﺧﺎن ﻧﺸﺴﺘﻲ ﺑﺮﭘﺎ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ ﻣﻼﻳﺎن را ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﺎب را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺁوردﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﭼﻮن از ﺑﺎب ﺟﺰ دﻋﻮي ﺷﻨﻴﺪﻩ ﻧﻤﻲ ﺷﺪ‪ ،‬و‬ ‫ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﻲ دار ﺑﺎﺷﺪ و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن را ﺑﻪ ﺗﮑﺎن ﺁورد ﻧﻤﻲ ﺗﺮاوﻳﺪ‪ ،‬و ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ او ﻣﻨﺎﺟﺎت ﺑﺎﻓﻲ هﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﺮﺑﻲ ﻏﻠﻂ و ﺧﻨﺪﻩ‬ ‫ﺁور ﻣﻲ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﻣﻼﻳﺎن ﺑﻪ رﻳﺸﺨﻨﺪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﺣﺴﻴﻨﺨﺎن دﺳﺘﻮر داد ﭘﺎهﺎﻳﺶ را ﺑﻪ ﻓﻠﮏ ﮔﺰاردﻩ ﭼﻮب زدﻧﺪ و روﻳﺶ را ﺳﻴﺎﻩ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺴﺠﺪش ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬و در ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺎب ﺑﻪ ﻣﻨﺒﺮ رﻓﺖ و از دﻋﻮي ﺧﻮد ﺑﻴﺰاري ﻧﻤﻮدﻩ ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻲ ﻧﺸﺎن داد‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﭼﻴﺰﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﭘﺮدﻩ ﺑﻪ روﻳﺶ ﮐﺸﻨﺪ و ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ ﺁوارﻩ ﻣـُﺒـَﻠّﻎ ﺑﻬﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﮐﺘﺎب او از دﻳﺪﻩ ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﺑﻴﺶ از اﻳﻦ ﭘﺮدﻩ ﮐﺸﻲ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﮐﻪ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺧﺪﺷﻪ اي ﺑﺮ ﺳﺨﻨﺎن اﻳﺸﺎن وارد ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﮐﻠﻤﺎت‬ ‫ﻧﺎﻓﻲ ادﻋﺎﺳﺖ ﻳﺎ ﻣﺜﺒﺖ ﺁن«‪ .‬ﺧﻮد ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﻧﻴﺰ در »ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺳﻴﺎح« ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ راﻧﺪﻩ)‪ (١١‬اﻳﻦ در ﺳﺎل ‪ ١٢۶١‬ﻗﻤﺮي رخ داد‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫از اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﺑﺎب ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﻣﻲ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺎ ﺁن ﺑﻴﺰاري و ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻲ ﮐﻪ در زﻳﺮ ﭼﻮب و ﻓﻠﮏ و ﺑﺎﻻي ﻣﻨﺒﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﺑﺎز هﻮس ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﺶ‬ ‫را رهﺎ ﻧﻤﻴﮑﺮد و درﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ از ﺁن ﻋﺮﺑﻴﻬﺎي ﻏﻠﻂ ﺧﻨﮏ ﻣﻲ ﺑﺎﻓﺖ‪ .‬از ﺁﻧﺴﻮ ﭼﻮن ﺁوازﻩ اش در اﻳﺮان ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺑﻮد در ﻣﺮدم ﺗﮑﺎﻧﻲ ﭘﺪﻳﺪ‬ ‫ﻣﻲ ﺁورد‪ .‬ﻣﺮدم ﮐﻪ هﻤﻪ اﻣﻴﺪهﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﻴﺪاﻳﺶ اﻣﺎم زﻣﺎن ﺑﺴﺘﻪ و ﻧﻬﺼﺪ ﺳﺎل ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺐ و روز »ﻋﺠﻞ اﷲ ﻓﺮﺟﻪ« ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ اﮐﻨﻮن‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻲ ﺷﻨﻴﺪﻧﺪ ﮐﺴﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و ﺧﻮد را اﻣﺎم زﻣﺎن ﻳﺎ د ِر او ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ ﺧﻮاهﺎن و ﻧﺎﺧﻮاهﺎن ﺑﻪ ﺟﻨﺐ و ﺟﻮش ﻣﻲ ﺁﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺮﺧﻲ ﺁهﻨﮓ‬ ‫ﺷﻴﺮاز ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ دﻳﺪن ﺳﻴﺪ ﺑﺎب ﻣﻴﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﺳﻴﺪ ﺑﺎب ﻋﺮﺑﻴﻬﺎي ﻏﻠﻂ ﻧﺒﺎﻓﺘﻲ و ﺑﺮﺧﻲ ﺳﺨﻨﺎن ﻣﻌﻨﻲ دار و ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﮔﻔﺘﻲ ﺑﻲ ﮔﻤﺎن ﮐﺎرش ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻲ و ﺑﻪ دوﻟﺖ ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪﻩ ﺁن را‬ ‫ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺘﻲ‪ .‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﻣﺮد ﺑﻪ ﻳﮑﺒﺎر ﺑﻲ ﻣﺎﻳﻪ ﻣﻲ ﺑﻮد و ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﺁﻧﮑﻪ ﺁن ﻏﻠﻂ ﺑﺎﻓﻲ هﺎ را ﻣﻲ ﮐﺮد و ﺁﺑﺮوي ﺧﻮد را ﻧﺰد ﺑﺎﺳﻮادان ﻣﻴﺮﻳﺨﺖ‬ ‫ﺑﺮﺧﻲ ﮔﻔﺘﻪ هﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺨﺮداﻧﻪ ازو ﺳﺮ ﻣﻴﺰد‪.‬‬ ‫ﻣﺜ ً‬ ‫ﻼ ﭼﻮن درﺑﺎرﻩ هﻤﺎن ﻏﻠﻂ ﺑﺎﻓﻲ اﻳﺮاد ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲ داد‪» :‬ﺻﺮف و ﻧﺤﻮ ﮔﻨﺎهﻲ ﮐﺮدﻩ و ﺗﺎﮐﻨﻮن در ﺑﻨﺪ ﻣﻲ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﻲ ﻣﻦ ﭼﻮن‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺧﺪا ﮔﻨﺎهﺶ را ﺑﺨﺸﻴﺪ و ﺁزادش ﮔﺮداﻧﻴﺪ«‪ .‬ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻏﻠﻂ ﮔﻮﺋﻴﻬﺎي ﺧﻮد ﭼﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻣﻲ ﺁورد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻳﺎ از روي رﻳﺸﺨﻨﺪ ﺑﻮدﻩ‬ ‫و ﻳﺎ ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ اش ﺟﺰ دﻳﻮاﻧﻪ ﻧﻤﻲ ﺑﻮدﻩ‪ .‬ﺁﻳﺎ از اﻳﻦ ﭘﺎﺳﺦ‪ ،‬اﻳﺮادﮔﻴﺮان ﭼﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪي ﻓﻬﻤﻴﺪ؟‪!...‬‬ ‫ﺷﮕﻔﺘﺴﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء در ﮐﺘﺎب »ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺳﻴﺎح« و دﻳﮕﺮان از ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن و ﺑﺎﺑﻴﺎن در ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي دﻳﮕﺮ ﮔﻠﻪ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﺪ ﺑﺎب »ﻏﻠﻂ ﻧﺤﻮي«‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ ﭼﺸﻢ ﻣﻴﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﮕﻴﺮﻧﺪ!‪ ...‬ﭼﺸﻢ ﻣﻴﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻳﮑﻲ ﻏﻠﻂ ﺑﺎﻓﻴﻬﺎﺋﻲ ﮐﻨﺪ هﻤﺎﻧﺮا دﺳﺘﺎوﻳﺰ دﻋﻮي اﻣﺎﻣﻲ ﻳﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮي ﮐﻨﺪ و‬ ‫ﻣﺮدم ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ اﻳﺮاد ﻧﮕﻴﺮﻧﺪ‪!...‬‬ ‫در ﭘﻮﭼﻲ ﺳﺨﻨﺎن ﺳﻴﺪ ﺑﺎب و در ﻏﻠﻂ ﺁﻣﻴﺰ ﺑﻮدن ﺁﻧﻬﺎ هﻤﻴﻦ ﺑﺲ ﮐﻪ ﺑﻬﺎءاﷲ ﮐﻪ ﻏﻠﻂ ﺑﺎﻓﻲ و ﭘﻮچ ﮔﻮﺋﻴﺶ را ﻧﺸﺎن ﺧﻮاهﻴﻢ داد ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﺎﻳﻪ‬ ‫رﺳﻮاﻳﻲ داﻧﺴﺘﻪ و دﺳﺘﻮر دادﻩ ﮐﻪ از ﻣﻴﺎن ﺑﺮﻧﺪ و ﻧﮕﺬارﻧﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺮدم ﺑﻴﻔﺘﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ در اﻳﻨﺠﺎ ﻓﺮﺻﺖ ﺁﻧﮑﻪ ﭘﻮﭼﻲ ﮔﻔﺘﻪ هﺎي ﺳﻴﺪ ﺑﺎب و از ﻏﻠﻄﻬﺎي ﺁﻧﻬﺎ ﺳﺨﻦ راﻧﻴﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺨﺸﻬﺎﻳﻲ از ﺁن ﮔﻔﺘﻪ هﺎ را در‬ ‫ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺁوردﻩ و داوري درﺑﺎرﻩ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺰارﻳﻢ‪:‬‬ ‫ﻳﮑﻲ از ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺳﻴﺪ ﺑﺎب در ﺁﻏﺎز ﮐﺎر ﺧﻮد ﻧﻮﺷﺘﻪ و هﻤﭽﻮن ﻗﺮﺁن ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺧﻮد ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ »ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺳﻮرﻩ ﮐﻮﺛﺮ« اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺎم ﺳﻴﺪ ﻳﺤﻴﻲ‬ ‫داراﺑﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از ﺟﻤﻠﻪ هﺎي ﺁن ﮐﺘﺎب اﻳﻨﻬﺎﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻓﺎﻧﻈﺮ ﻟﻄﺮف اﻟﺒﺪء اﻟﻲ ﻣﺎ اردت ارﺷﺤﻨﺎک ﻣﻦ ﺁﻳﺎت اﻟﺨﺘﻢ ان ﮐﻨﺖ ﺳﮑﻨﺖ ﻓﻲ ارض اﻟﻼهﻮت و ﻗﺮأت ﺗﻠﮏ اﻟﺴﻮرﻩ اﻟﻤﺒﺎرﮐﻪ ﻓﻲ اﻟﺒﺤﺮ‬ ‫اﻻﺣﺪﻳﻪ ورأ ﻗﻠﺰم اﻟﺠﺒﺮوت ﻓﺎﻳﻘﻦ ﮐﻞ ﺣﺮوﻓﻬﺎ ﺣﺮف واﺣﺪﻩ و ﮐﻞ ﻳﻐﺎﻳﺮ اﻟﻔﺎﻇﻬﺎ و ﻣﻌﺎﻧﻴﻬﺎ ﺗﺮﺟﻊ اﻟﻲ ﻧﻘﻄﻪ واﺣﺪﻩ ﻻن هﻨﺎک اﻟﻤﻘﺎم اﻟﻔﻮاء دو‬ ‫رﺗﺒﻪ ﻣﺸﻌﺮاﻟﺘﻮﺣﻴﺪ‪ ...‬و ان ذﻟﮏ هﻮاﻻﮐﺴﻴﺮ اﻻﺣﻤﺮ اﻟﺬي ﻣﻦ ﻣﻠﮑﻪ ﻳﻤﻠﮏ ﻣﻠﮏ اﻻﺧﺮﻩ و اﻻ وﻟﻲ ﻓﻮرب اﻟﺴﻤﻮات و اﻻرض ﻟﻢ ﻳﻌﺪل ﮐﻠﻬﺎ‬ ‫ﮐﺘﺐ ﮐﺎﻇﻢ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم و ﻗﺒﻞ اﺣﻤﺪ ﺻﻠﻮات اﷲ ﻋﻠﻴﻪ)‪ (١٢‬ﻓﻲ ﻣﻌﺎرف اﻻﻟﻬﻴﻪ واﻟﺸﺌﻮﻧﺎت اﻟﻘﺪوﺳﻴﻪ و اﻟﻤﮑﻔﻬﺮات اﻻﻓﺮﻳﺪ و ﺳﻴﻪ ﺑﺤﺮف اﻧﺎ اذا‬ ‫اﻟﻘﻴﺖ اﻟﻴﮏ ﺑﺎذن اﷲ ﻓﺎﻋﺮف ﻗﺪرهﺎ و اﮐﺘﻤﻬﺎ ﺑﻤﺜﻞ ﻋﻴﻨﻴﮏ اﻻ ﻋﻦ اهﻠﻬﺎ ﻓﺎﻧﺎﷲ و اﻧﺎ اﻟﻲ رﺑﻨﺎ ﻟﻤﻨﻘﻠﺒﻮن و ان ﮐﻨﺖ ﺳﮑﻨﺖ ﻓﻲ ﻇﻞ اﻟﻤﺸﻴﻪ ﻣﻘﺎم‬

‫اﻻرادﻩ ﻋﻠﻲ ارض اﻟﺠﺒﺮوت و ﺗﻘﺮأ ﺗﻠﮏ اﻟﺴﻮرﻩ اﻟﻤﺒﺎرﮐﻪ ﻓﺎﻋﺮف ﻓﻲ اﻟﮑﻠﻤﻪ اﻻ وﻟﻲ ﻣﻦ اﻻﻟﻒ ﻣﺎء اﻻﻳﺪاع ﺛﻢ ﻣﻦ اﻟﻨﻮن هﻮاء اﻻﺧﺘﺮاع ﺛﻢ‬ ‫ﻣﻦ اﻻﻟﻒ اﻟﻈﺎهﺮ ﻣﺎء اﻻﻧﺸﺎء ﺛﻢ رﮐﻦ اﻟﻤﺨﺰون اﻟﻤﻘﺪم ﻟﻈﻬﻮر اﻻرﮐﺎن اﻟﺜﻼﺛﻪ ﺣﺮف اﻟﻐﻴﺐ ﺑﻌﻨﺼﺮ اﻟﺘﺮاب‪ ...‬و اﻧﻲ ﻟﻮاردت ان اﻓﻀﻞ ﺣﺮﻓﺎ‬ ‫ﻣﻦ ذﻟﮏ اﻟﺒﺤﺮاﻟﻤﻮج اﻟﺰاﺧﺮ اﻻﺣﺎج ﻟﻨﻔﺪاﻟﻤﺪاد و اﻧﮑﺴﺮ اﻻﻗﻼم و ﻻ ﻧﻔﺎدﻟﻤﺎ اﻟﻬﻤﻨﻲ اﷲ ﻓﻲ ﻣﻌﻨﺎﻩ«‪.‬‬ ‫ﺑﺎري ﺑﺎب ﭼﻨﺪي در ﺷﻴﺮاز در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﮔﻮﺷﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﻣﻲ ﺑﻮد ﺗﺎ در ﻓﺎرس وﺑﺎ اﻓﺘﺎد و ﻣﺮدم ﺑﺤﺎل ﺧﻮد ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و از ﺁﻧﺴﻮي ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺧﺎن‬ ‫ﻣﻌﺘﻤﺪاﻟﺪوﻟﻪ واﻟﻲ اﺳﭙﻬﺎن ﮐﻪ از ﮔﺮوﻧﺪﮔﺎن ﻳﺎ از ﮔﺮاﻳﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺑﺎب ﻣﻲ ﺑﻮد ﺳﻮارﮔﺎﻧﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﮐﻪ ﻧﻬﺎﻧﻲ ﺑﺎب را از ﺧﺎﻧﻪ اش ﺑﻴﺮون ﺁورﻧﺪ و‬ ‫ﺑﻪ اﺳﭙﻬﺎﻧﺶ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎب ﺁﺳﻮدﻩ ﻣﻴﺰﻳﺴﺖ و ﻣﻌﺘﻤﺪاﻟﺪوﻟﻪ ازو ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﮐﺮد‪ .‬وﻟﻲ ﭼﻮن ﺷﺸﻤﺎﻩ ﮐﻤﺎﺑﻴﺶ ﮔﺬﺷﺖ ﻣﻌﺘﻤﺪاﻟﺪوﻟﻪ ﺑﺪرود‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ ﮔﻔﺖ و ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ او ﮐﻪ ﺑﺮادرزادﻩ اش ﻣﻴﺒﻮد ﺑﺎب را ﻧﮕﻬﺪاري ﻧﻨﻤﻮدﻩ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ را ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ و ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا ﺁﻗﺎﺳﻲ‬ ‫ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬هﻤﭽﻨﺎن ﻣﻼﻳﺎن اﺳﭙﻬﺎن ﺑﻪ ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا ﺁﻗﺎﺳﻲ ﻧﺎﻣﻪ اي ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن ﭘﺎﺳﺨﻲ ﮐﻪ ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا ﺁﻗﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺁﻧﺎن در ﺗﺎرﻳﺦ ‪١١‬‬ ‫ﻣﺤﺮم ‪ ١٢۶٣‬دادﻩ ﻧﺴﺨﻪ ﺁن در دﺳﺖ اﺳﺖ ﺁﻧﺮا در ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﻲ ﺁورﻳﻢ‪:‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ ﻋﻠﻤﺎي اﻋﻼم و ﻓﻀﻼي ذوي اﻟﻌﺰواﻻﺣﺘﺮام ﻣﺼﺪع ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ در ﺑﺎب ﺷﺨﺺ ﺷﻴﺮازي ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎب و ﻧﺎﻳﺐ اﻣﺎم ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺿﺎل ﻣﻀﻞ اﺳﺖ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﻘﺘﻀﻴﺎت دﻳﻦ و دوﻟﺖ ﻻزم اﺳﺖ ﻣﻮرد ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻋﻠﻴﺤﻀﺮت ﻗﺪر ﻗﺪرت ﻗﻀﺎ ﺷﻮﮐﺖ ﺷﺎهﻨﺸﺎﻩ‬ ‫اﺳﻼم ﭘﻨﺎﻩ روح اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ ﻓﺪاﻩ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺁﻳﻨﺪﻩ را ﻋﺒﺮﺗﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺁن دﻳﻮاﻧﻪ ﺟﺎهﻞ ﺟﺎﻋﻞ دﻋﻮي ﻧﻴﺎﺑﺖ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻠﮑﻪ دﻋﻮي ﻧﺒﻮت ﮐﺮدﻩ زﻳﺮا ﮐﻪ از‬ ‫روي ﻧﺎداﻧﻲ و ﺳﺨﺎﻓﺖ راي در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺁﻳﻪ ﺷﺮﻳﻔﻪ ﻓﺄﺗﻮا ﺑﺴﻮرﻩ ﻣﻦ ﻣﺜﻠﻪ دﻻﻟﺖ دارد ﮐﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻳﮏ ﺳﻮرﻩ اﻗﺼﺮ ﻣﺤﺎل اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺘﺎﺑﻲ از‬ ‫ﻣﺰﺧﺮﻓﺎت ﺟﻤﻊ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬و ﻗﺮﺁن ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ و ﺣﺎل ﺁﻧﮑﻪ ﻟﺌﻦ اﺟﺘﻤﻌﺖ اﻻﻧﺲ و اﻟﺠﻦ ﻋﻠﻲ ان ﻳﺄﺗﻮ ﺑﻤﺜﻞ هﺬاﻟﻘﺮﺁن ﻻ ﻳﺄﺗﻮن ﺑﻤﺜﻠﻪ و ﻟﻮﮐﺎن ﺑﻌﻀﻬﻢ‬ ‫ﻼ ﮐﺎف‪ ،‬هﺎ‪ ،‬ﺟﻴﻢ‪ ،‬دال ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﺑﺪﻳﻦ ﻧﻤﻂ ﻣﺰﺧﺮﻓﺎت و اﺑﺎﻃﻴﻞ ﺗﺮﺗﻴﺐ دادﻩ ﺑﻠﻲ‬ ‫ﻟﺒﻌﺾ ﻇﻬﻴﺮا ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻘﺮﺁن ﺁن ﻧﺎدان ﮐﻪ ﺑﺠﺎي ﮐﻬﻴﻌﺺ ﻣﺜ ً‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺣﻮال او را ﻣﻦ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻲ داﻧﻢ ﮐﻪ ﭼﻮن اﮐﺜﺮ اﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺷﻴﺨﻲ را ﻣﺪاوﻣﺖ ﺑﻪ ﭼﺮس و ﺑﻨﮓ اﺳﺖ ﺟﻤﻴﻊ ﮔﻔﺘﻪ هﺎ و ﮐﺮدﻩ هﺎي او از‬ ‫روي ﻧﺸﺄﻩ ﺣﺴﻴﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁن ﺑﺪﮐﻴﺶ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﻴﺎﻻت ﺑﺎﻃﻞ اﻓﺘﺎدﻩ و ﻣﻦ ﻓﮑﺮي ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺳﻴﺎﺳﺖ او ﮐﺮدﻩ ام اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ او را ﺑﻪ ﻣﺎﮐﻮ ﻓﺮﺳﺘﻢ‬ ‫ﮐﻪ در ﻗﻠﻌﻪ ﻣﺎﮐﻮ ﺣﺒﺲ ﻣﻮﺑﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﮔﺮوﻳﺪﻩ اﻧﺪ و ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﻣﻘﺼﺮﻧﺪ ﺷﻤﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از ﺗﺎﺑﻌﻴﻦ او را ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻦ ﻧﺸﺎن ﺑﺪهﻴﺪ ﺗﺎ ﺁ ﻧﻬﺎ ﻣﻮرد ﺗﻨﺒﻴﻪ و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻗﻲ اﻳﺎم ﻓﻀﻞ و اﻓﺎﺿﺖ ﻣﺴﺘﺪام ﺑﺎد)‪.(١٣‬‬ ‫از روي اﻳﻦ دﺳﺘﻮ ﺑﺎب را ﺑﻪ ﺳﻮاراﻧﻲ ﺳﭙﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﺮدﻧﺪ و از ﺁ ﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﺎﮐﻮ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ در ﺑﻨﺪ ﻣﻲ ﺑﻮد و ﺳﭙﺲ از ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ دژ‬ ‫ﭼﻬﺮﻳﻖ ﮐﻪ ﻧﺰدﻳﮑﻲ ﻣﺮز اﻳﺮان و ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ و در دﺳﺖ ﮐﺮدان ﺷﮑﺎک ﻣﻲ ﺑﻮد رواﻧﻪ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن در اﻳﻦ هﻨﮕﺎم ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺁﻏﺎز‬ ‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﺑﺎب ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺁوازﻩ او ﺑﻪ هﻤﻪ ﺷﻬﺮهﺎ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬و از ﺁﻧﺴﻮي ﻣﻼﺣﺴﻴﻦ ﺑﺸﺮوﻳﻪ اي ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﮔﺮدﻳﺪﻩ ﻣﺮدم را ﻣﻲ ﺷﻮراﻧﻴﺪﻩ و‬ ‫هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻗﺮﻩ اﻟﻌﻴﻦ و ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﻗﺪوس و دﻳﮕﺮان ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و روي هﻢ رﻓﺘﻪ ﺗﮑﺎن ﺑﺰرﮔﻲ در ﻣﺮدم دﻳﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا‬ ‫ﺁﻗﺎﺳﻲ ﭼﻨﻴﻦ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪ ﮐﻪ ﺷﻮر و ﺗﮑﺎن در ﻣﺮدم ﺑﻴﺶ از هﻤﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎب در زﻧﺪاﻧﺴﺖ و ﻣﺮدم ﺳﺨﻨﺎن او را ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ از دور ﻣﻬﺮ ﻣﻲ‬ ‫ورزﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﭼﻨﺪان دور ﻧﻤﻲ ﺑﻮد زﻳﺮا راﺳﺘﻲ را ﻣﺮدم از ﺑﺎب و ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ ﺁﮔﺎهﻲ ﻧﻤﻲ داﺷﺘﻨﺪ و ﺁن ﺷﻮر و هﻴﺎهﻮ ﺑﻴﺶ از هﻤﻪ ﺑﻨﺎم‬ ‫اﻣﺎم زﻣﺎن و ﺑﻪ ﭘﻴﺮوي از ﻣﻼﻳﺎن ﺷﻴﺨﻲ ﻣﻲ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺮ ﺣﺎل ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا ﺁﻗﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ دﺳﺘﻮر ﻓﺮﺳﺘﺎد ﮐﻪ ﺑﺎب را ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺁورﻧﺪ و ﻧﺸﺴﺘﻲ ﺑﺎ ﺑﻮدن ﻣﻼﻳﺎن ﺑﺮﭘﺎ ﮔﺮداﻧﻨﺪ و از او ﭘﺮﺳﺸﻬﺎﻳﻲ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ و ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ را داﻧﻨﺪ‪ .‬در ﺗﺒﺮﻳﺰ اﻳﻦ دﺳﺘﻮر را ﺑﮑﺎر ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎب را از ﭼﻬﺮﻳﻖ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻧﺸﺴﺘﻲ ﺑﺮاي ﮔﻔﺘﮕﻮ در ﭘﻴﺶ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﻣﻴﺮزاي‬ ‫وﻟﻴﻌﻬﺪ ﮐﻪ ﺟﻮاﻧﻲ ﺷﺎﻧﺰدﻩ ﺳﺎﻟﻪ ﻣﻲ ﺑﻮد ﺑﺮﭘﺎ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺑﺰرگ ﺗﺒﺮﻳﺰ در اﻳﻦ هﻨﮕﺎم ﻣﻴﺮزا اﺣﻤﺪ ﻣﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺮدﺳﺘﻪ ﻣﺘﺸﺮﻋﺎن ﺷﻤﺮدﻩ ﻣﻲ ﺷﺪ)ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻧﺎﻣﺶ را ﺑﺮدﻩ اﻳﻢ(‪ .‬او ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺸﺴﺖ‬ ‫ﻧﻴﺎﻣﺪ‪ .‬از ﺷﻴﺨﻴﺎن ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ﻣﻤﻘﺎﻧﻲ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﻣﻼﻳﺎن دﻳﮕﺮ ﻧﺎﻣﻬﺎﺷﺎن ﺧﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﻧﺸﺴﺖ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ ١٢٣۶‬رخ دادﻩ ﻳﮏ ﻧﺸﺴﺖ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺑﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪي ﺑﻮدﻩ‪ .‬ﮐﺴﻲ ﮐﻪ دﻋﻮي ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي ﻣﻲ داﺷﺘﻪ ﻋﻠﻤﺎي ﺑﺰرگ ﻳﮏ ﮐﻴﺸﻲ‬ ‫ﮔﺮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎ ﺑﻮدن وﻟﻴﻌﻬﺪ ﮐﺸﻮر ﺑﺎ او ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﭼﻪ ﭘﺮﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ و او ﭼﻪ ﭘﺎﺳﺨﻲ دادﻩ؟‪ ...‬ﭼﻪ دﻟﻴﻠﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دادﻩ؟‪...‬‬ ‫ﮔﻔﺘﮕﻮهﺎي ﺁن ﻣﺠﻠﺲ را در ﻧﺎﺳﺦ اﻟﺘﻮارﻳﺦ و دﻳﮕﺮ ﺗﺎرﻳﺨﻬﺎي ﻗﺎﺟﺎري ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻨﮑﺎﺑﻨﻲ از ﻣﻼﻳﺎن ﺁن زﻣﺎن در ﻗﺼﺺ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء ﺁوردﻩ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻳﮑﺴﺎن اﺳﺖ و هﻤﻪ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎب ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻲ ﻣﺎﻳﻪ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ و اﻳﻨﺴﺖ هﺮﭼﻪ ﭘﺮﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ ﭘﺎﺳﺨﻲ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ و‬ ‫درﻣﺎﻧﺪﮔﻲ ﻧﺸﺎن دادﻩ‪ .‬ﺑﺎﺑﻴﺎن و ﺑﻬﺎء ﻧﻴﺰ اﻳﺮادي ﺑﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎﺷﺎن دروغ ﻧﺸﻤﺎردﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻠﻪ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺮﺳﺸﻬﺎ ﺑﻴﺮون از‬ ‫زﻣﻴﻨﻪ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ‪.‬‬ ‫راﺳﺘﻲ هﻢ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﺸﺴﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﻴﻤﺎﻳﮕﻲ ﺑﺎب را رﺳﺎﻧﻴﺪﻩ ﺑﻴﻤﺎﻳﮕﻲ ﻣﻼﻳﺎن را ﻧﻴﺰ روﺷﻦ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ‪ .‬زﻳﺮا از ﮐﺴﻲ ﮐﻪ دﻋﻮي اﻣﺎم ﻳﺎ‬ ‫ﻣﻬﺪي ﺑﻮدن ﻣﻴﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﭘﺮﺳﺸﻬﺎﻳﻲ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﭘﺎﺳﺦ دادي ﺑﺎز هﻢ ﻣﻬﺪي ﻳﺎ اﻣﺎم ﻧﺒﻮدي‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺸﻬﺎ ﺑﻪ ﭼﻴﺴﺘﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪﺗﺮ‬ ‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻳﮏ ﭘﺮﺳﺶ ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪ‪.‬‬ ‫ﮔﻠﻪ ﺑﺎﺑﻴﺎن و ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﺑﻴﺠﺎﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﺳﻴﺪ ﺑﺎب اﮔﺮ راﺳﺘﮕﻮ ﺑﻮدي و ﻧﻴﺮوﻳﻲ از ﺳﻮي ﺧﺪا داﺷﺘﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻲ از ﺟﻠﻮ ﻣﻼﻳﺎن درﺁﻳﺪ و ﺑﮕﻮﻳﺪ‪» :‬اﻳﻦ‬ ‫ﭘﺮﺳﺸﻬﺎ ﺑﻴﺮون از زﻣﻴﻨﻪ اﺳﺖ و ﻣﻦ ﺑﺮاي ﭼﻴﺴﺘﺎن ﮔﺸﺎﻳﻲ ﺑﺮﻧﺨﺎﺳﺘﻪ ام«‪ .‬ﭼﻨﺎن ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﻳﺶ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد ﺗﻮاﻧﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ‬ ‫ﭘﺮدازد و ﺑﮕﻮﻳﺪ‪» :‬ﻣﻦ از ﺳﻮي ﺧﺪا ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ام و ﺟﻬﺎﻧﺮا ﺑﻪ ﻧﻴﮑﻲ ﺧﻮاهﻢ ﺁورد‪ .‬ﺳﺨﻨﺎن ﻣﻦ اﻳﻦ اﺳﺖ و دﻟﻴﻠﻬﺎﻳﻢ ﺁن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ«‪ .‬ﺗﻮاﻧﺴﺘﻲ ﺑﺎ‬ ‫دﻟﻴﻠﻬﺎ زﺑﺎن ﻣﻼﻳﺎن را ﺑﺒﻨﺪد و ﺟﺎ در دﻟﻬﺎ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺑﺎز ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫وﻟﻲ دﻳﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد ﺑﻴﭽﺎرﻩ هﻴﭻ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ و ﺟﺰ ﻧﻤﻴﺪاﻧﻢ و ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﻢ ﭘﺎﺳﺨﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ .‬از ﺁﻧﺴﻮي ﺑﺎ ﻏﻠﻂ ﺑﺎﻓﻴﻬﺎ و ﺳﺨﻨﺎن ﺳُﺴﺖ و ﺧﻨﮏ ﺧﻮد زﺑﺎن‬ ‫رﻳﺸﺨﻨﺪ ﻣﻼﻳﺎن و دﻳﮕﺮان را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ و ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﮐﺎر ﺑﻪ ﭼﻮب ﺧﻮردن و »ﻏﻠﻂ ﮐﺮدم« ﮔﻔﺘﻦ اﻧﺠﺎﻣﻴﺪﻩ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺮﺣﺎل ﻣﺎ درﺑﺎرﻩ ﺁن ﻧﺸﺴﺖ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻳﮏ ﺳﻨﺪ ارﺟﺪاري در دﺳﺖ ﻣﻲ دارﻳﻢ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺁﻧﮑﻪ ﮔﺰارش ﻧﺸﺴﺖ را ﮐﻪ وﻟﻴﻌﻬﺪ ﺑﻪ ﭘﺪرش ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﺷﺎﻩ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﺴﺨﻪ ﺁن ﺑﺪﺳﺖ اﻓﺘﺎدﻩ )ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد اﮐﻨﻮن در ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺠﻠﺲ اﺳﺖ(‪ .‬و ﻣﻴﺮزا اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺑﻨﺎم ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻼﻳﺎن ﺑﻬﺎﻳﻲ‬ ‫ﻣﻲ ﺑﻮد ﺁﻧﺮا در ﮐﺘﺎب »ﮐﺸﻒ اﻟﻐﻄﺎء« ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﺎﻧﻴﺪﻩ ﺁوردﻩ و ﻣﺎ از ﮐﺘﺎب او ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﻳﻢ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﺳﻨﺪ از هﺮﺑﺎرﻩ ارﺟﺪار و اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﻧﻮﺷﺘﻪ رﺳﻤﻲ دوﻟﺘﻲ اﺳﺖ ‪.‬ﮔﺰارﺷﻴﺴﺖ ﮐﻪ وﻟﻴﻌﻬﺪي ﺑﺮاي ﺁﮔﺎﻩ ﺑﻮدن ﺷﺎهﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ .‬ﭘﻴﺪاﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﮔﻤﺎن دروغ و ﮔﺰاف ﮐﻤﺘﺮ ﺗﻮان ﺑﺮد‪ .‬از ﺁﻧﺴﻮ ﺧﻮد ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن اﻳﻦ را اﺳﺘﻮار داﺷﺘﻪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺎي اﻳﺮادي از ﺳﻮي اﻳﺸﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺁﻧﭽﻪ ﻧﺎﺳﺦ اﻟﺘﻮارﻳﺦ و ﻗﺼﺺ اﻟﻌﻠﻤﺎء ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﻳﮑﻴﺴﺖ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ درازي ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ و اﻳﻦ ﮐﻮﺗﺎهﺘﺮ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ‪ .‬اﻳﻨﺴﺖ ﻣﺎ‬ ‫هﻤﺎﻧﺮا در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻲ ﺁورﻳﻢ‪:‬‬

‫هﻮاﻟﻠـّﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺷﺄﻧﻪ‬ ‫ﻗﺮﺑﺎن ﺧﺎک ﭘﺎي ﻣﺒﺎرﮐﺖ ﺷﻮم در ﺑﺎب »ﺑﺎب« ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﻗﻀﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﺻﺎدر ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎي ﻃﺮﻓﻴﻦ را ﺣﺎﺿﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎ او ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‬ ‫ﺣﺴﺐ اﻟﺤﮑﻢ هﻤﺎﻳﻮن ﻣﺤﺼﻞ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﺎ زﻧﺠﻴﺮ از اروﻣﻴﻪ ﺁوردﻩ ﺑﻪ ﮐﺎﻇﻢ ﺧﺎن ﺳﭙﺮد و رﻗﻌﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺎب ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻪ ادﻟّﻪ و ﺑﺮاهﻴﻦ‬ ‫و ﻗﻮاﻧﻴﻦ دﻳﻦ ﻣﺒﻴﻦ ﮔﻔﺖ و ﺷﻨﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪ ﺟﻨﺎب ﻣﺠﺘﻬﺪ در ﺟﻮاب ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﺗﻘﺮﻳﺮات ﺟﻤﻌﻲ ﻣﻌﺘﻤﺪﻳﻦ و ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺗﺤﺮﻳﺮات اﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﺑﻴﺪﻳﻦ‬ ‫ﮐﻔﺮا و اﻇﻬﺮ ﻣﻦ اﻟﺸﻤﺲ و واﺿﺢ ﻣﻦ اﻻﻣﺲ اﺳﺖ ﺑﻌﺪ از ﺷﻬﺎدت ﺷﻬﻮد ﺗﮑﻠﻴﻒ داﻋﻲ ﻣﺠﺪدًا درﮔﻔﺖ و ﺷﻨﻴﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﻟﻬﺬا ﺟﻨﺎب ﺁﺧﻮﻧﺪ ﻣﻼ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫و ﻣﻼ ﻣﺮﺗﻀﻲ ﻗﻠﻲ را اﺣﻀﺎر ﻧﻤﻮد و در ﻣﺠﻠﺲ از ﻧﻮﮐﺮان اﻳﻦ ﻏﻼم اﻣﻴﺮاﺻﻼﻧﺨﺎن و ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﻲ و ﮐﺎﻇﻢ ﺧﺎن ﻧﻴﺰ اﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ اول ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻼ‬ ‫ﻣﺤﻤﻮد ﭘﺮﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﻤﻮع ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﺗﻮ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻲ ﻣﻦ ﻧﺎﻳﺐ اﻣﺎم هﺴﺘﻢ و ﺑﺎﺑﻢ و ﺑﻌﻀﻲ ﮐﻠﻤﺎت ﮔﻔﺘﻪ ﮐﻪ دﻟﻴﻞ ﺑﺮ اﻣﺎم زﻣﺎن ﺑﻮدن‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮي‬ ‫ﺗﺴﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺑﻠﻲ ﺣﺒﻴﺐ ﻣﻦ ﻗﺒﻠﻪ ﻣﻦ ﻧﺎﻳﺐ اﻣﺎم هﺴﺘﻢ و ﺑﺎب هﺴﺘﻢ و ﺁﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ام و ﺷﻨﻴﺪﻩ اﻳﺪ راﺳﺖ اﺳﺖ اﻃﺎﻋﺖ ﻣﻦ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺪﻟﻴﻞ‬ ‫ادﺧﻠﻮاﻟﺒﺎب ﺳﺠﺪا و ﻟﮑﻦ اﻳﻦ ﮐﻠﻤﺎت را ﻣﻦ ﻧﮕﻔﺘﻪ ام ﺁﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ ﮐﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺟﻮاﺑﺪاد ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﮐﻮﻩ ﻃﻮر ﺗﺠّﻠﻲ ﮐﺮد‬ ‫روا ﺑﺎﺷﺪ اﻧﺎاﻟﺤﻖ از درﺧﺘﻲ ﭼﺮا ﻧﺒﻮد روا از ﻧﻴﮑﺒﺨﺘﻲ‪ ،‬ﻣﻨﻲ در ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺴﺖ اﻳﻨﻬﺎ را ﺧﺪا ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻨﺪﻩ ﺑﻤﻨﺰﻟﻪ ﺷﺠﺮﻩ ﻃﻮر هﺴﺘﻢ ﺁن وﻗﺖ در او‬ ‫ﺧﻠﻖ ﻣﻲ ﺷﺪ اﻵن در ﻣﻦ ﺧﻠﻖ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﺧﺪا ﻗﺴﻢ ﮐﺴﻲ ﮐﻪ از ﺻﺪر اﺳﻼم ﺗﺎﮐﻨﻮن اﻧﺘﻈﺎر او را ﻣﻲ ﮐﺸﻴﺪ ﻣﻨﻢ ﺁﻧﮑﻪ ﭼﻬﻞ هﺰار ﻋﻠﻤﺎء ﻣﻨﮑﺮ‬ ‫او ﺧﻮاهﻨﺪ ﮔﺸﺖ ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﭼﻬﻞ هﺰار ﻧﺒﺎﺷﺪ ﭼﻬﺎر هﺰار ﮐﻪ هﺴﺖ ﻣﻼ ﻣﺮﺗﻀﻲ ﻗﻠﻲ ﮔﻔﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮب ﺗﻮ از اﻳﻦ ﻗﺮار ﺻﺎﺣﺐ اﻻﻣﺮي اﻣﺎ در‬ ‫اﺣﺎدﻳﺚ هﺴﺖ و ﺿﺮوري ﻣﺬهﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﺤﻀﺮت از ﻣﮑﻪ ﻇﻬﻮر ﺧﻮاهﻨﺪ ﻓﺮﻣﻮد و ﻧﻘﺒﺎي ﺟﻦ و اﻧﺲ ﺑﺎ ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺠﻬﺰار ﺟﻨﻴﺎن اﻳﻤﺎن‬ ‫ﺧﻮاهﻨﺪ ﺁورد و ﻣﻮارﻳﺚ اﻧﺒﻴﺎء از ﻗﺒﻴﻞ زرﻩ داود و ﻧﮕﻴﻦ ﺳﻠﻴﻤﺎن و ﻳﺪﺑﻴﻀﺎء ﺑﺎ ﺁن ﺟﻨﺎب ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﻮ ﻋﺼﺎي ﻣﻮﺳﻲ و ﮐﻮ ﻳﺪﺑﻴﻀﺎء ﺟﻮاب‬ ‫داد ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﺄذون ﺑﻪ ﺁوردن اﻳﻨﻬﺎ ﻧﻴﺴﺘﻢ ﺟﻨﺎب ﺁﺧﻮﻧﺪ ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ﮔﻔﺖ ﻏﻠﻂ ﮐﺮدي ﮐﻪ ﺑﺪون اذن ﺁﻣﺪي ﺑﻌﺪ از ﺁن ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ از ﻣﻌﺠﺰات و‬ ‫ﮐﺮاﻣﺎت ﭼﻪ داري ﮔﻔﺖ اﻋﺠﺎز ﻣﻦ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻋﺼﺎي ﺧﻮد ﺁﻳﻪ ﻧﺎزل ﻣﻲ ﮐﻨﻢ و ﺷﺮوع ﮐﺮد ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن اﻳﻦ ﻓﻘﺮﻩ ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‬ ‫ﺳﺒﺤﺎن اﷲ اﻟﻘﺪوس اﻟﺴﺒﻮح اﻟﺬي ﺧﻠﻖ اﻟﺴﻤﻮات و اﻻرض ﮐﻤﺎ ﺧﻠﻖ هﺬﻩ اﻟﻌﺼﺎ ﺁﻳﻪ ﻣﻦ ﺁﻳﺎﺗﻪ اﻋﺮاب ﮐﻠﻤﺎت را ﺑﻘﺎﻋﺪﻩ ﻧﺤﻮ ﻏﻠﻂ ﺧﻮاﻧﺪ ﺗﺎء‬ ‫ﺳﻤﻮات را ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﺧﻮاﻧﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﮑﺴﻮر ﺑﺨﻮان ﺁﻧﮕﺎﻩ اﻻرض را ﻣﮑﺴﻮر ﺧﻮاﻧﺪ)‪ (١۴‬اﻣﻴﺮ اﺻﻼﻧﺨﺎن ﻋﺮض ﮐﺮد اﮔﺮ اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﻓﻘﺮات از ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫ﺁﻳﺎت ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻦ هﻢ ﺗﻮاﻧﻢ ﺗﻠﻔﻴﻖ ﮐﺮد و ﻋﺮض ﮐﺮد اﻟﺤﻤﺪاﷲ اﻟﺬي ﺧﻠﻖ اﻟﻌﺼﺎء ﮐﻤﺎ ﺧﻠﻖ اﻟﺼﺒﺎح و اﻟﺴﻤﺎء‪ .‬ﺑﺎب ﺧﺠﻞ ﺷﺪ ﺑﻌﺪ از ﺁن ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻼ‬ ‫ﻣﺤﻤﻮد ﭘﺮﺳﻴﺪ ﮐﻪ در ﺣﺪﻳﺚ وارد اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺄﻣﻮن از ﺣﻨﺎب رﺿﺎ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﺳﺌﻮال ﻧﻤﻮد ﮐﻪ دﻟﻴﻞ ﺑﺮ ﺧﻼﻓﺖ ﺟﺪ ﺷﻤﺎ ﭼﻴﺴﺖ ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد‬ ‫ﺁﻳﻪ اﻧﻔﺴﻨﺎ ﻣﺄﻣﻮن ﮔﻔﺖ ﻟﻮﻻﻧﺴﺎﺋﻨﺎ ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد ﻟﻮﻻ اﺑﻨﺎﺋﻨﺎ اﻳﻦ ﺳﺌﻮال و ﺟﻮاب را ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺑﮑﻦ و ﻣﻘﺼﻮر را ﺑﻴﺎن ﻧﻤﺎ‪ .‬ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺗﺄﻣﻞ ﻧﻤﻮدﻩ‬ ‫ﺟﻮاب ﻧﮕﻔﺖ ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ از ﻓﻘﻪ و ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻠﻮم ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﺟﻮاب ﮔﻔﺘﻦ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ‪ .‬ﺣﺘﻲ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺪﻳﻬﻴﻪ ﻓﻘﻪ از ﻗﺒﻴﻞ ﺷﮏ و ﺳﻬﻮ ﺳﺌﻮال‬ ‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻧﺪاﻧﺴﺖ و ﺳﺮ ﺑﻪ زﻳﺮ اﻓﮑﻨﺪ ﺑﺎز از ﺁن ﺳﺨﻨﻬﺎي ﺑﻲ ﻣﻌﻨﻲ ﺁﻏﺎز ﮐﺮد ﮐﻪ هﻤﺎن ﻧﻮرم ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺠﻠﻲ ﮐﺮد زﻳﺮا ﮐﻪ در ﺣﺪﻳﺚ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺁن ﻧﻮر‪ ،‬ﻧﻮر ﻳﮑﻲ از ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ اﻳﻦ ﻏﻼم ﮔﻔﺖ از ﮐﺠﺎ ﮐﻪ ﺁن ﺷﻴﻌﻪ ﺗﻮ ﺑﻮدﻩ اي‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﻧﻮر ﻣﻼ ﻣﺮﺗﻀﻲ ﻗﻠﻲ ﺑﻮدﻩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺮﻣﮕﻴﻦ ﺷﺪ و‬ ‫ﺳﺮ ﺑﺰﻳﺮ اﻓﮑﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺠﻠﺲ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ ﺟﻨﺎب ﺷﻴﺦ اﻻﺳﻼم را اﺣﻀﺎر ﮐﺮدﻩ ﺑﺎب را ﭼﻮب ﻣﻀﺒﻮط زدﻩ ﺗﻨﺒﻴﻪ ﻣﻌﻘﻮل ﻧﻤﻮدﻩ و ﺗﻮﺑﻪ و‬ ‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ و از ﻏﻠﻄﻬﺎي ﺧﻮد اﻧﺎﺑﻪ و اﺳﺘﻐﻔﺎر ﮐﺮد و اﻟﺘﺰام ﭘﺎ ﺑﻤﻬﺮ ﺳﭙﺮدﻩ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﻏﻠﻄﻬﺎ ﻧﮑﻨﺪ و اﻵن ﻣﺤﺒﻮس و ﻣﻘﻴﺪ اﺳﺖ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺣﮑﻢ‬ ‫اﻋﻠﻴﺤﻀﺮت اﻗﺪس هﻤﺎﻳﻮن ﺷﻬﺮﻳﺎري روح اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ ﻓﺪاﻩ اﺳﺖ اﻣﺮ اﻣﺮ هﻤﺎﻳﻮﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺘﻬﻲ‬ ‫ﺗﺎ اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ وﻟﻴﻌﻬﺪ‪ .‬در ﻗﺼﺺ اﻟﻌﻠﻤﺎء ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪ :‬ﺳﻴﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﺳﻢ ﻣﻦ ﻋﻠﻴﻤﺤﻤﺪ ﺑﺎ رب وﻓﻖ دارد‪ .‬ﻧﻈﺎءاﻟﻌﻠﻤﺎء ﺟﻮاب داد ﮐﻪ هﺮ‬ ‫ﻋﻠﻴﻤﺤﻤﺪ و ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﺑﺎ رب وﻓﻖ دارﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻮﻗﺖ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ دﻋﻮي رﺑﻮﺑﻴﺖ ﺑﮑﻨﻴﺪ ﻧﻪ دﻋﻮي ﺑﺎﺑﻴﺖ‪ .‬ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﺑﻴﭽﺎرﻩ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﺳُﺴﺖ و ﺑﻲ ﭘﺎﻳﻲ‬ ‫زﺑﺎن ﻣﻲ ﮔﺸﺎدﻩ‪.‬‬ ‫در ﻧﻘﻄﻪ اﻟﮑﺎف داﺳﺘﺎن دﻳﮕﺮي از هﻤﻴﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا ﺟﺎﻧﻲ ﮐﺎﺷﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻳﮑﻲ از ﺑﺎﺑﻴﺎن دل اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﻣﻴﺒﻮدﻩ و در اﻳﻦ راﻩ ﮐﺸﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪﻩ ﮐﺘﺎﺑﻲ ﺑﻨﺎم »ﻧﻘﻄﻪ اﻟﮑﺎف« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺮ ﺑﺮاون ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﺎﻧﻴﺪﻩ‪ .‬در ﺁن ﮐﺘﺎب از ﺑﺰم وﻟﻴﻌﻬﺪ و ﮔﻔﺘﮕﻮهﺎي ﺁﻧﺠﺎ ﺳﺨﻦ راﻧﺪﻩ‪ .‬از‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮي ﻣﻼ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺎﻣﻘﺎﻧﻲ را ﺑﺎ ﺑﺎب ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدم ﺷﻨﻴﺪم ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ادﻋﺎي ﺑﺎﺑﻴﺖ ﻧﻤﻮدﻩ اﻳﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدﻩ ﺑﻮد ﺑﻠﻲ‪ .‬ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎب ﭼﻪ ﻣﻌﻨﻲ دارد؟ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﮐﻼم ﺷﺮﻳﻖ اﻧﺎ ﻣﺪﻳﻨﻪ اﻟﻌﻠﻢ و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺑﺎﺑﻬﺎ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﻬﻤﻴﺪي؟ ﺁﻳﺎ ﻧﻈﺮ ﻧﮑﺮدي ﺑﻪ وﺟﻪ ﺧﻮد ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺸﻌﺮ دارد و در ﻳﮏ ﺻﻔﺤﻪ واﻗﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻨﺞ ﻣﻲ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻋﺪد ﺑﺎب ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻄﺎﺑﻖ هﺎء هﻮﻳﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺁن ﭼﻬﺎر ﻣﺸﻌﺮ اول ﭼﺸﻢ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻲ از ﻣﻘﺎم ﻓﺆاد اﺳﺖ و ﺣﺎﻣﻞ ﺁن رﮐﻦ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻘﺎم ﻣﺸﻴﺖ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬دوم ﻣﺸﻌﺮ ﮔﻮش ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻲ از رﺗﺒﻪ ﻋﻘﻞ و ﺣﺎﻣﻞ رﮐﻦ ﻧﺒﻮت و ﻣﺼﺪاق ارادﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻮم ﻣﺸﻌﺮ ﺷﺎﻣﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻲ از ﻣﻘﺎم‬

‫ﻧﻔﺲ اﺳﺖ و ﻣﻄﺎﺑﻖ وﻻﻳﺖ اﺳﺖ و ﺣﺎﻣﻞ ﻣﻘﺎم ﻗﺪر‪ .‬ﭼﻬﺎر ﻣﺸﻌﺮ دهﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻲ از ﻣﻘﺎم ﺟﺴﻢ و ﻣﻘﺎم رﮐﻦ ﺷﻴﻌﻪ و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﻪ رﮐﻦ ﻗﻀﺎ‬ ‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻮد ﺻﻔﺤﻪ وﺟﻪ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﻨﺞ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬ ‫دﻟﻴﻞ را ﻧﮕﺮﻳﺪ‪ :‬ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ﭼﻮن ﭼﺸﻢ و ﮔﻮش و ﺑﻴﻨﻲ و دهﺎن ﺑﺎ ﺧﻮد ﭼﻬﺮﻩ ﭘﻨﺞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬و از ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺎب ﻧﻴﺰ ﺑﺤﺴﺎب اﺑﺠﺪ ﭘﻨﺞ در ﻣﻲ ﺁﻳﺪ و هﺎء‬ ‫ﮐﻪ ﺣﺮف ﻧﺨﺴﺖ ﮐﻠﻤﻪ هﻮﻳﺖ اﺳﺖ ﻧﻴﺰ در ﺷﻤﺎرﻩ اﺑﺠﺪي ﭘﻨﺞ اﺳﺖ ﭘﺲ ﻣﻦ ﺧﻮد ﻣﻬﺪي ﻳﺎ د ِر ﺁن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﮐﺴﻲ ﮐﻪ دﻋﻮي ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي ﻣﻴﮑﺮدﻩ‬ ‫اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ دﻟﻴﻞ او‪ .‬هﻤﺎن ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا ﺟﺎﻧﻲ ﺑﺎرهﺎ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﮔﻠﻪ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﮐﻪ ﻣﻬﺪي ﺁﻣﺪ و ﻣﺮدم ﺑﻲ اﻧﺼﺎف او را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ!‬ ‫ﺁن »ﺗﻮﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎ ﺑﻤُﻬﺮ« ﮐﻪ در ﮔﺰارش وﻟﻴﻌﻬﺪ ﻳﺎدش ﺷﺪﻩ ﻣﺎ ﻧﻤﻲ داﻧﻴﻢ ﭼﻪ ﺑﻮدﻩ و ﺁﻳﺎ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻳﺎ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻪ‪ .‬وﻟﻲ ﻳﮏ ﻧﺎﻣﻪ اي از ﺳﻴﺪ ﺑﺎب ﺑﻪ‬ ‫وﻟﻴﻌﻬﺪ )ﮐﻪ ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد( ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﺁن از ﺷﻴﺦ ﻋﻠﻲ اﺻﻐﺮ ﺷﻴﺦ اﻻﺳﻼم و از ﺳﻴﺪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻧﺎﻣﻲ در دﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاون و‬ ‫دﻳﮕﺮان درﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﺧﻮد ﭘﻴﮑﺮهﺎي ﺁﻧﻬﺎ را ﺁوردﻩ اﻧﺪ و ﻣﺎ در ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻧﺴﺨﻪ هﺎﺷﺎن ﻣﻲ ﺁورﻳﻢ‪:‬‬

‫ﻧﺎﻣﻪ ﺳﻴﺪ ﺑﺎب ﺑﻪ وﻟﻴﻌﻬﺪ‬ ‫ﻓﺪاک روﺣﻲ اﻟﺤﻤﺪﷲ ﮐﻤﺎ هﻮا هﻠﻪ و ﻣﺴﺘﺤﻘﻪ ﮐﻪ ﻇﻬﻮرات ﻓﻀﻞ و رﺣﻤﺖ ﺧﻮد را در هﺮ ﺣﺎل ﺑﺮﮐﺎﻓﻪ ﻋﺒﺎد ﺧﻮد ﺷﺎﻣﻞ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ‪ .‬ﺑﺤﻤﺪاﷲ ﺛﻢ‬ ‫ﺣﻤﺪاﷲ ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ﺁن ﺣﻀﺮت را ﻳﻨﺒﻮغ رأﻓﺖ و رﺣﻤﺖ ﺧﻮد ﻓﺮﻣﻮدﻩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻇﻬﻮر ﻋﻄﻮﻓﺘﺶ ﻋﻔﻮ از ﺑﻨﺪﮔﺎن و ﺗﺴﺘﺮ ﺑﺮ ﻣﺠﺮﻣﺎن و ﺗﺮﺣّﻢ ﺑﺮ‬ ‫ﻳﺎﻏﻴﺎن ﻓﺮﻣﻮدﻩ اﺷﻬﺪاﷲ ﻣﻦ ﻋﻨﺪﻩ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺑﻨﺪﻩ ﺿﻌﻴﻒ را ﻗﺼﺪي ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻼف رﺿﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺎﻟﻢ و اهﻞ وﻻﻳﺖ او ﺑﺎﺷﺪ اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻨﻔﺴﻪ‬ ‫وﺟﻮدم ذﻧﺐ ﺻﺮف اﺳﺖ وﻟﻲ ﭼﻮن ﻗﻠﺒﻢ ﻣﻮﻗﻦ ﺑﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﻞ ذﮐﺮﻩ و ﻧﺒﻮت رﺳﻮل او )ص( و وﻻﻳﺖ اهﻞ وﻻﻳﺖ اوﺳﺖ و ﻟﺴﺎﻧﻢ ﻣﻘﺮ‬ ‫ﺑﺮ ﮐﻞ ﻣﺎﻧﺰل ﻣﻦ ﻋﻨﺪاﷲ اﺳﺖ اﻣﻴﺪ رﺣﻤﺖ او را دارم و ﻣﻄﻠﻘًﺎ ﺧﻼف رﺿﺎي او ﺑﻮدﻩ از ﻗﻠﻤﻢ ﺟﺎري ﺷﺪﻩ ﻏﺮﺿﻢ ﻋﺼﻴﺎن ﻧﺒﻮدﻩ و در هﺮ‬ ‫ﺣﺎل ﻣﺴﺘﻐﻔﺮ و ﺗﺎﺋﺒﻢ ﺣﻀﺮت او را و اﻳﻦ ﺑﻨﺪﻩ را ﻣﻄﻠﻖ ﻋﻠﻤﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﻮط ﺑﻪ ادﻋﺎﺋﻲ ﺑﺎﺷﺪ اﺳﺘﻐﻔﺮاﷲ رﺑﻲ و اﺗﻮب اﻟﻴﻪ ﻣﻦ ان ﻳﻨﺴﺐ اﻟﻲ‬ ‫اﻣﺮ و ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻨﺎﺟﺎت و ﮐﻠﻤﺎت ﮐﻪ از ﻟﺴﺎن ﺟﺎري ﺷﺪﻩ دﻟﻴﻞ ﺑﺮ هﻴﭻ اﻣﺮي ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﺪﻋﻲ ﻧﻴﺎﺑﺖ ﺧﺎﺻﻪ ﺣﻀﺮت ﺣﺠﻪ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم را‬ ‫ﻣﺤﺾ ادﻋﺎي ﻣﺒﻄﻞ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺑﻨﺪﻩ را ﭼﻨﻴﻦ ادﻋﺎﺋﻲ ﻧﺒﻮدﻩ و ﻧﻪ ادﻋﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﺴﺘﺪﻋﻲ از اﻟﻄﺎف ﺣﻀﺮت ﺷﺎهﻨﺸﺎهﻲ و ﺁن ﺣﻀﺮت‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ دﻋﺎﮔﻮ را ﺑﺎ ﻟﻄﺎﻓﺖ ﻋﻨﺎﻳﺎت و ﺑﺴﻂ رأﻓﺖ و رﺣﻤﺖ ﺧﻮد ﺳﺮاﻓﺮاز ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ واﻟﺴﻼم‪.‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺎﻣﻪ از ﺷﻴﺦ اﻻﺳﻼم‬ ‫ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻴﺮازي ﺷﻤﺎ در ﺑﺰم هﻤﺎﻳﻮن و ﻣﺤﻔﻞ ﻣﻴﻤﻮن در ﺣﻀﻮر ﻧﻮاب اﺷﺮف واﻻ وﻟﻴﻌﻬﺪ دوﻟﺖ ﺑﻴﺰوال اﻳﺪاﷲ و ﺳﺪ دﻩ و ﻧﺼﺮﻩ و‬ ‫ﺣﻀﻮر ﺟﻤﻌﻲ از ﻋﻠﻤﺎي اﻋﻼم اﻗﺮار ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﭼﻨﺪي ﮐﺮدي ﮐﻪ هﺮﻳﮏ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺎﻋﺚ ارﺗﺪاد ﺷﻤﺎﺳﺖ و ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺘﻞ و ﺗﻮﺑﻪ ﻣﺮﺗﺪ ﻓﻄﺮي‬ ‫ﻣﻘﺒﻮل ﻧﻴﺴﺖ و ﭼﻴﺰي ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺄﺧﻴﺮ ﻗﺘﻞ ﺷﻤﺎ ﺷﺪﻩ ﺷﺒﻪ ﺧﺒﻂ دﻣﺎﻏﺴﺖ اﮔﺮ ﺁن ﺷﺒﻪ رﻓﻊ ﺷﻮد ﺑﻼ ﺗﺄﻣﻞ اﺣﮑﺎم ﻣﺮﺗﺪ ﻓﻄﺮي ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺟﺎري‬ ‫ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺣﺮرﻩ ﺧﺎدم اﻟﺸﺮﻳﻌﻪ اﻟﻄﺎهﺮﻩ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻞ ﻣﻬﺮ ﻣﺤﻞ ﻣﻬﺮ‬ ‫اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ اﻟﺤﺴﻨﻲ اﻟﺤﺴﻴﻨﻲ ﻋﻠﻲ اﺻﻐﺮ اﻟﺤﺴﻨﻲ اﻟﺤﺴﻴﻨﻲ‬ ‫ﭘﺲ از اﻳﻦ ﺁزﻣﺎﻳﺶ و ﭼﻮﺑﮑﺎري ﺑﺎب را دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﭼﻬﺮﻳﻖ ﺑﺮﮔﺮداﻧﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ ١٢۶۶‬در ﺁﻧﺠﺎ در ﺑﻨﺪ ﻣﻲ ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﮐﺎرهﺎﻳﻲ رخ‬ ‫ﻣﻴﺪاد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ درﮔﺬﺷﺖ و ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا ﺁﻗﺎﺳﻲ از ﮐﺎر اﻓﺘﺎد و ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﻣﻴﺮزا از ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان رﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬و ﻣﻴﺮزا‬ ‫ﺗﻘﻲ ﺧﺎن رﺷﺘﻪ ﮐﺎرهﺎي ﮐﺸﻮر را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬ﺑﺎﺑﻴﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺎهﻨﮕﻲ ﻣﻼﺣﺴﻴﻦ ﺑﺸﺮوﻳﻪ اي و دﻳﮕﺮان در ﻣﺎزﻧﺪران دﺳﺘﻪ اي ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردﻩ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ از ﺁﺷﻔﺘﮕﻲ ﮐﺎرهﺎي دوﻟﺖ در ﺁﺧﺮهﺎي زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﻓﺮﺻﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ دژي ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﺳﭙﺎهﻴﺎن دوﻟﺘﻲ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ در‬ ‫زﻧﺠﺎن ﻣﻼ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻲ و در ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺳﻴﺪ ﻳﺤﻴﻲ داراﺑﻲ ﮐﺎر را ﺑﻪ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي ﮐﺸﺎﻧﻴﺪﻧﺪ و ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎر دﻟﻴﺮاﻧﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﭘﻴﺸﺎﻣﺪهﺎ در‬ ‫ﺳﺎل ‪ ١٢۶۶‬ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ و ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲ ﺧﺎن اﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ ﭼﻨﻴﻦ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﺎب زﻧﺪﻩ اﺳﺖ ﭘﻴﺮواﻧﺶ از ﭘﺎ ﻧﺨﻮاهﻨﺪ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬راﺳﺘﻲ هﻢ ﺁن‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﺑﻴﺎن ﮐﻪ ﺳﻴﺪ ﺑﺎب را »ﺻﺎﺣﺐ اﻟﺰﻣﺎن« ﻣﻲ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺣﺪﻳﺜﻬﺎﻳﻲ را ﮐﻪ در ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﺷﻴﻌﻴﺎن درﺑﺎرﻩ ﺷﻬﺮﮔﺸﺎﻳﻴﻬﺎي ﺻﺎﺣﺐ اﻟﺰﻣﺎن و‬ ‫ﻳﺎران اوﺳﺖ ﺑﺪﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﻣﻴﺪهﺎ ﺑﻪ ﻓﻴﺮوزي ﺧﻮد ﻣﻲ ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﺁن اﻣﻴﺪهﺎ در اﻳﻨﺠﺎ و ﺁﻧﺠﺎ ﺑﮑﺎر ﺑﺮﻣﻲ ﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲ ﺧﺎن و‬ ‫ﺷﺎﻩ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻬﺎدﻧﺪ ﮐﻪ او را ﺑﻴﺎورﻧﺪ و در ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﮑﺸﻨﺪ و در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ دﺳﺘﻮر ﺑﻪ ﺣﻤﺰﻩ ﻣﻴﺮزا ﻋﻤﻮي ﺷﺎﻩ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻤﺰﻩ ﻣﻴﺮزا ﺳﻴﺪ ﺑﺎب را ﺑﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺧﻮاﺳﺖ و او را ﺑﺎ دو ﺗﻦ از ﺷﺎﮔﺮداﻧﺶ ﮐﻪ ﻳﮑﻲ ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﻳﺰدي و دﻳﮕﺮي ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﺗﺒﺮﻳﺰي ﻣﻲ‬ ‫ﺑﻮد هﻤﺮاﻩ ﻓﺮاﺷﺎن ﮔﺮداﻧﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ هﺎي ﻣﻼﻳﺎن ﻣﻲ ﺑﺮدﻧﺪ و از ﻳﮑﺎﻳﮏ اﻳﺸﺎن ﻓﺘﻮي ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻨﺸﺎن ﻣﻴﮕﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻴﭽﺎرﻩ ﺑﺎب ﻻﺑﻪ ﻣﻲ ﻧﻤﻮد و از‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ هﺎي ﺧﻮد ﺑﻴﺰاري ﻣﻲ ﺟﺴﺖ وﻟﻲ ﺳﻮدي ﻧﻤﻲ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻪ ﺗﻦ از ﻣﻼﻳﺎن ﻓﺘﻮي ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻦ اﻳﺸﺎن ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﻳﺰدي ﺑﻴﺰاري از ﺑﺎب ﻧﻤﻮدﻩ از ﮐﺸﺘﻦ رهﺎ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺎب را ﺑﺎ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ‬ ‫)ﮐﻪ ﭘﺎﻳﺪاري ﺷﮕﻔﺖ از ﺧﻮد ﻣﻲ ﻧﻤﻮد( ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزﺧﺎﻧﻪ ﮐﻮﭼﮏ)‪ (١۵‬ﺑﺮدﻩ ﺑﺎ رﻳﺴﻤﺎﻧﻲ ﺁوﻳﺰان ﮐﺮدﻧﺪ و ﻳﮏ ﻓﻮج ﻧﺼﺮاﻧﻲ را ﮐﻪ ﺑﺮاي اﻳﻨﮑﺎر‬ ‫ﺁﻣﺎدﻩ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ دﺳﺘﻮر ﺁﺗﺶ دادﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﺑﺎزان ﭼﻮن ﺁﺗﺶ ﮐﺮدﻧﺪ داﺳﺘﺎن ﻧﺎﺑﻴﻮﺳﻴﺪﻩ اي رخ داد‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺁﻧﮑﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﻪ رﻳﺴﻤﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺑﺎب‬ ‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺁن ﻣﻲ ﺑﻮد ﺧﻮردﻩ ﭘﺎرﻩ ﮔﺮداﻧﻴﺪ‪ ،‬و ﺑﺎب رهﺎ ﺷﺪﻩ از ﺗﺮس ﺟﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻳﮑﻲ از اﺗﺎﻗﻬﺎي ﺁن ﭘﻴﺮاﻣﻮن اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﭼﻮن دود ﺗﻔﻨﮕﻬﺎ ﻓﺮو‬

‫ﻧﺸﺴﺖ ﻣﺮدم ﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎب را ﻧﺪﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﻳﮑﻲ از ﺳﺮﮐﺮدﮔﺎن او را ﺟﺴﺘﻪ و در ﺁن اﺗﺎق ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻴﺮون ﮐﺸﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺁوﻳﺰاﻧﺶ ﮐﺮدﻧﺪ و‬ ‫ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزان دﺳﺘﻮر ﺁﺗﺶ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن ﺑﺎب ﺑﻴﭽﺎرﻩ ﺑﺪرود زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﮔﻔﺘﻪ از دﺳﺖ هﻮﺳﻬﺎي ﺧﻮد و ﻧﺎداﻧﻲ هﺎي ﭘﻴﺮوان و ﺁزار دﺷﻤﻨﺎن رهﺎ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﻴﺸﺎﻣﺪ در ﺷﻌﺒﺎن ﺳﺎل‬ ‫‪ ١٢۶۶‬ﺑﻮد‪.‬‬

‫ازﻟﻴﮕﺮي‬ ‫‪ –– ۶۶‬ازﻟﻴﮕﺮي‬ ‫ﺑﺎب ﻳﮑﺴﺎل ﭘﻴﺶ از ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﻲ ﻧﻮري ﮐﻪ در ﻣﻴﺎن ﺑﺎﺑﻴﺎن ﻟﻘﺐ »ازل« ﻣﻲ داﺷﺖ و ﺧﻮد ﺟﻮان هﻴﺠﺪﻩ ﺳﺎﻟﻪ اي ﻣﻲ ﺑﻮد ﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪ و او را ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ از ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﺑﺎب اﻧﺪک ﮔﻔﺘﮕﻮﻳﻲ درﺑﺎرﻩ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ او ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ‪ .‬وﻟﻲ زود ﭘﺎﻳﺎن ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ‬ ‫و هﻤﮕﻲ ﺑﻪ ازل ﮔﺮدن ﮔﺰاردﻧﺪ‪.‬‬ ‫ازل از ﺗﺮس دوﻟﺖ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺷﻮﻧﺪ دﻳﮕﺮي ﻧﻬﺎن ﻣﻲ زﻳﺴﺖ‪ .‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن را در ﺷﻤﻴﺮان و زﻣﺴﺘﺎن را در ﻧﻮر ﮔﺬراﻧﻴﺪﻩ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﻧﻤﻲ ﺁﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮادر ﭘﺪري او ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﻲ ﺑﻬﺎء ﮐﻪ دوﺳﺎل ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻣﻲ ﺑﻮد ﻋﻨﻮان ﭘﻴﺸﮑﺎري ازل را ﻣﻲ داﺷﺖ و ﮐﺎرهﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺪاد‪ .‬ﺑﺪﻳﻨﺴﺎل دو ﺳﺎﻟﻲ‬ ‫ﮔﺬﺷﺖ و ﺁراﻣﺶ در ﻣﻴﺎﻧﻪ رخ داد‪ .‬ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﺪ ﮐﺸﺘﻦ ﺑﺎب ﮐﺎر ﺧﻮد را ﮐﺮدﻩ و ﺁب ﺑﻪ ﺁﺗﺶ ﺷﻮر و ﺗﮑﺎن ﺑﺎﺑﻴﺎن ﻓﺮورﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪ .‬وﻟﻲ‬ ‫ﭘﻴﺸﺎﻣﺪهﺎﻳﻲ واروﻧﻪ ﺁﻧﺮا ﻧﺸﺎن داد ‪.‬زﻳﺮا ﻧﺨﺴﺖ در هﻤﺎن ﺳﺎﻟﻬﺎ ﮐﻮﺷﺸﻲ از ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﻧﺪ روزي ﺑﺮﺧﻴﺰﻧﺪ و ﺷﺎﻩ و‬ ‫ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲ ﺧﺎن و اﻣﺎم ﺟﻤﻌﻪ ﺗﻬﺮان را ﺑﮑﺸﻨﺪ و اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﺴﺎﻧﻲ از ﺁﻧﺎن دﺳﺘﮕﻴﺮ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﺎ دﺳﺘﻮر ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲ ﺧﺎن ﮐﺸﺘﻪ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ در‬ ‫ﺳﺎل ‪ ١٢۶٨‬ﮐﻪ ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲ ﺧﺎن ﻧﻤﻲ ﺑﻮد داﺳﺘﺎن ﺑﺰرگ دﻳﮕﺮي رخ داد و ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﺸﺘﻪ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﻳﮑﻲ از اﻓﺴﻮس ﺁورﺗﺮﻳﻦ و دﻟﺴﻮزﺗﺮﻳﻦ ﭘﻴﺸﺎﻣﺪهﺎي ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮاﻧﺴﺖ و ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺴﺘﻮان ﺑﻮد ﮐﻪ دژ رﻓﺘﺎري ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازﻩ رخ‬ ‫دادﻩ‪ .‬ﮐﻨﺖ ﮔﻮﺑﻴﻨﻮ ﺳﻔﻴﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﮐﻪ اﻳﻦ زﻣﺎن در ﺗﻬﺮان ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ و اﻳﻦ داﺳﺘﺎن را ﺑﺎ هﻨﺎﻳﻨﺪﻩ ﺗﺮﻳﻦ زﺑﺎﻧﻲ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﺑﭽﺎپ‬ ‫رﺳﺎﻧﻴﺪﻩ‪ ،‬هﻤﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺁﻧﺮا دادﻩ ﮐﻪ اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﺑﺎﺑﻴﺎن را ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و درﺑﺎرﻩ اﻳﺸﺎن ﺧﻮش ﮔﻤﺎﻧﻲ ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازﻩ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫داﺳﺘﺎن را در ﻧﺎﺳﺦ اﻟﺘﻮارﻳﺦ ﺑﻪ درازي ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﻣﺎ ﭼﻮن ﺧﻮاﺳﺘﻤﺎن ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻴﺸﺎﻣﺪهﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﮐﻮﺗﺎهﻲ ﻳﺎد ﻧﻤﻮدﻩ دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﺧﻮد را‬ ‫ﺧﻮاهﻴﻢ ﮔﻔﺖ‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﺎﺑﻴﺎن در ﺟﻨﮕﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﻓﺮﻳﺐ ﺣﺪﻳﺜﻬﺎ را ﺧﻮردﻩ اﻣﻴﺪ ﮐﺸﻮرﮔﻴﺮي ﻣﻲ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن در ﺣﺪﻳﺜﻬﺎ ﺳﺨﻨﺎن‬ ‫ﺑﺴﻴﺎري از ﭼﻴﺮﮔﻲ اﻣﺎم زﻣﺎن ﺑﻪ دﺷﻤﻨﺎن و از ﻓﻴﺮوزﻳﻬﺎي او رﻓﺘﻪ اﻳﻨﺎن ﺑﻪ ﺁن اﻣﻴﺪ ﺑﺎ دوﻟﺖ ﻣﻲ ﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪ و ﺁرزوهﺎي ﺑﺴﻴﺎر در دل ﻣﻲ‬ ‫ﭘﺮوردﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﺑﺎب و ﺷﮑﺴﺘﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ در ﻣﺎزﻧﺪران و زﻧﺠﺎن و ﺗﺒﺮﻳﺰ از دوﻟﺘﻴﺎن دﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬هﻤﻪ ﺁرزوهﺎ را از ﻣﻴﺎن ﺑﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎر‬ ‫ﺑﺎﺑﻴﺎن ﺑﻪ ﮐﻴﻨﻪ ﺟﻮﻳﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ و دﻳﮕﺮان ﮐﻴﻔﺮي دهﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﻮد از ﺗﻬﺮان ﺳﻪ ﺗﻦ را ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﮐﻪ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﮕﺎﻩ ﻧﻴﺎوران ﻣﻲ زﻳﺴﺖ ﺗﻴﺮاﻧﺪازﻧﺪ و او را ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻪ ﺗﻦ دﻟﻴﺮاﻧﻪ ﺑﮑﺎر ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺗﻴﺮ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻧﺨﻮردﻩ‬ ‫ﺟﺰ ﮔﺰﻧﺪ اﻧﺪﮐﻲ ﺑﻪ او ﻧﺮﺳﺎﻧﻴﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﺷﺎﻩ و درﺑﺎرﻳﺎن ﺑﻪ ﺧﺸﻢ ﺁﻣﺪﻩ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻬﺎدﻧﺪ ﮐﻪ هﺮﮐﻪ را از ﺑﺎﺑﻴﺎن ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﮑﺸﻨﺪ و اﻳﻦ ﺑﻮد‬ ‫ﻓﺮاﺷﺎن را ﺑﺠﺴﺘﺠﻮ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و در دو روز ﺳﻲ و دو ﺗﻦ از ﺁﻧﻬﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از اﻳﺸﺎن را ﮐﻪ ﻳﮑﻲ ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﻲ ﺑﻬﺎء ﻣﻲ ﺑﻮد‪،‬‬ ‫ﭼﻮن ﺑﻪ ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي ﺧﺴﺘﻮان ﻧﻤﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﮑﺸﺘﻪ ﺑﻪ زﻧﺪان ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ وﻟﻲ ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻨﺪ ﺗﻦ را ﮐﻪ ﻳﺎ ﺑﺎﺑﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﺎ ﺧﻮد ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬ ‫ﻣﻲ ﺧﺴﺘﻮﻳﺪﻧﺪ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ دﺳﺘﻮر داد ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ هﻤﮕﻲ ﻣﺮدم را ﺑﺎ ﺁﻧﺎن دﺷﻤﻦ و ﺧﻮﻧﻲ ﮔﺮداﻧﻨﺪ هﺮﻳﮑﻲ را ﺑﻪ دﺳﺖ‬ ‫ﮔﺮوﻩ دﻳﮕﺮي ﺳﭙﺎردﻧﺪ‪ .‬ﻳﮑﻲ را ﺑﻪ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن دادﻧﺪ ﮐﻪ هﺮﮐﺪام زﺧﻤﻲ زدﻩ ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ .‬ﻳﮑﻲ را ﺑﻪ اوﺑﺎش دادﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﺮدﺁﻣﺪﻩ از ﭘﺎ درﺁوردﻧﺪ‪ .‬ﻳﮑﻲ‬ ‫را ﺑﻪ داراﻟﻔﻨﻮن ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﮔﺮدان ﻧﺎﺑﻮد ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﮑﻲ را ﺑﻪ ﻣﻼﻳﺎن ﺳﭙﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﮑﻲ را ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ‪.‬ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻨﺪ ﺗﻦ‪،‬‬ ‫هﺮ ﻳﮑﻲ ﺑﺎ دﺳﺖ ﮔﺮوﻩ دﻳﮕﺮي ﮐﺸﺘﻪ ﮔﺮدﻳﺪ و ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻏﻮﻏﺎ و دژ رﻓﺘﺎرﻳﻬﺎﻳﻲ رﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺪﺗﺮ از هﻤﻪ داﺳﺘﺎن ﺣﺎﺟﻲ ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﺨﺎن و ﻗﺎﺳﻢ ﺗﺒﺮﻳﺰي ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺎﺟﻲ ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﺨﺎن ﻳﮑﻲ از ﺷﻨﺎﺧﺘﮕﺎن ﺑﺎﺑﻴﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻴﺮﻓﺖ‪ ،‬و ﭼﻮن ﺑﺎ ﻗﺎﺳﻢ‬ ‫ﺑﺪﺳﺖ ﻓﺮاﺷﺎن دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ در ﺗﻨﻬﺎي اﻳﺸﺎن ﺳﻮراﺧﻬﺎﺋﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردﻧﺪ و ﺷﻤﻌﻬﺎ ﻓﺮو ﺑﺮدﻩ روﺷﻦ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬و رﻗﺼﻨﺪﻩ و ﻧﻮازﻧﺪﻩ ﺑﺠﻠﻮﺷﺎن‬ ‫اﻧﺪاﺧﺘﻪ در ﮐﻮﭼﻪ هﺎي ﺗﻬﺮان ﮔﺮداﻧﻴﺪﻧﺪ و ﭘﺲ از دژ رﻓﺘﺎرﻳﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎري ﮐﻪ ﻓﺮاﺷﺎن و ﻣﺮدم ﮐﺮدﻧﺪ در ﺑﻴﺮون دروازﻩ ﭼﻬﺎرﺗﮑﻪ ﺷﺎن‬ ‫ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ از دروازﻩ هﺎ ﺁوﻳﺨﺘﻨﺪ ‪.‬ﺗﻬﺮان ﭼﻨﻴﻦ دژ رﻓﺘﺎري در ﺧﻮد ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁﻧﺮوز دﻳﺪ‪ .‬از ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ در اﻳﻨﺮوز ﮐﺸﺘﻪ ﮔﺮدﻳﺪ ﻳﮑﻲ ﺣﺎﺟﻲ‬ ‫ﻣﻴﺮزا ﺟﺎﻧﻲ ﮐﺎﺷﺎﻧﻲ )ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻧﻘﻄﻪ اﻟﮑﺎف( ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺮﻩ اﻟﻌﻴﻦ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺤﻤﻮد ﺧﺎن ﮐﻼﻧﺘﺮ ﻣﻲ زﻳﺴﺖ اﻳﻦ زﻣﺎن‬ ‫او را ﻧﻴﺰ ﮐﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫از اﻳﻦ ﭘﺲ ﺑﺎﺑﻴﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ در اﻳﺮان ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﻲ ازل ﮐﻪ در ﻧﻮر ﻣﻲ ﺑﻮد ﭼﻮن داﺳﺘﺎن را ﺷﻨﻴﺪ ﺑﺎ رﺧﺖ دروﻳﺸﻲ از هﻤﺎﻧﺠﺎ رو ﺑﻪ‬ ‫ﮔﺮﻳﺰ ﺁورد و ﭘﺲ از ﮔﺮدﺷﻬﺎ و راﻩ ﭘﻴﻤﺎﺋﻴﻬﺎ ﺧﻮد را از اﻳﺮان ﺑﻴﺮون اﻧﺪاﺧﺘﻪ در ﺑﻐﺪاد ﻧﺸﻴﻤﻦ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎﺑﻴﺎن ﻧﻴﺰ از هﺮﮐﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ و‬ ‫ﺧﻮد را ﻧﻬﺎن ﻣﻲ داﺷﺘﻨﺪ ﻳﮏ ﺗﻦ و دو ﺗﻦ ﺁهﻨﮓ ﺑﻐﺪاد ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﻲ ﺑﻬﺎء ﮐﻪ در زﻧﺪان ﻣﻲ ﺑﻮد ﭘﺲ از ﭼﻬﺎر ﻣﺎﻩ ﺑﻪ ﺧﻮاهﺶ‬

‫ﮐﻨﺴﻮل روس و دﻳﮕﺮان رهﺎ ﮔﺮدﻳﺪﻩ هﻤﺮاﻩ ﻏﻼﻣﻲ از ﮐﻨﺴﻮﻟﺨﺎﻧﻪ و ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ اي از دوﻟﺖ اﻳﺮان ﺑﻴﺮون راﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ)‪ (١۶‬او ﻧﻴﺰ در ﺑﻐﺪاد ﺑﻪ‬ ‫ازل و ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﭘﻴﻮﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن ﺑﻐﺪاد ﮐﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺮاي ﺑﺎﺑﻴﺎن ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﮐﻪ روز ﺑﺮوز ﺷﻤﺎرﻩ ﺷﺎن در ﺁﻧﺠﺎ ﻓﺰوﻧﺘﺮ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬در ﺁﻧﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﻲ ﺑﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺎري ﻣﻲ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ و ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﻲ هﻤﭽﻨﺎن ﭘﻴﺸﮑﺎري او را ﻣﻲ داﺷﺖ‪.‬‬

‫ّﻪ‬ ‫‪ –– ٧٧‬ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻠــّﻪ‬ ‫ﻈﻬﺮﻩ اﻟﻠ‬ ‫ﻣﻦ ﻳﻳﻈﻬﺮﻩ‬ ‫ﺳﻴﺪ ﺑﺎب ﺑﺎ ﺁن ﭼﻮﺑﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﻣﻴﺨﻮرد و ﺗﻮﺑﻪ هﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﻣﻴﮑﺮد و درﻣﺎﻧﺪﮔﻲ هﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪاد‪ ،‬هﻮس دﺳﺖ از ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﺶ ﺑﺮﻧﺪاﺷﺘﻪ ﮐﺎر ﺧﻮد‬ ‫را هﻤﭽﻨﺎن دﻧﺒﺎل ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬ﻳﮑﻲ از ﮐﺎرهﺎي او اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ در زﻧﺪان ﮐﺘﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم »ﺑﻴﺎن« ﺑﺎ ﻋﺮﺑﻲ و ﻓﺎرﺳﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﻪ »ﮐﺘﺎب اﺣﮑﺎم«‬ ‫اوﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺘﺎب هﻤﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ از ﺑﺲ رﺳﻮاﺳﺖ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﮐﻮﺷﻴﺪﻩ اﻧﺪ از ﻣﻴﺎﻧﺶ ﺑﺮﻧﺪ و ﻧﺴﺨﻪ اي ﺑﺎز ﻧﮕﺬارﻧﺪ‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺎب ﺑﺎرهﺎ از ﮐﺴﻲ ﮐﻪ در ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺧﻮاﺳﺘﻲ ﺁﻣﺪ ﺳﺨﻦ راﻧﺪﻩ او را »ﻣﻦ ﻳﻈﻬﺮﻩ اﷲ« ﻣﻲ ﻧﺎﻣﺪ و ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﺑﺲ ﺑﻠﻨﺪي ﺑﺮاﻳﺶ ﺑﺎز ﮐﺮدﻩ‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺴﻴﺞ ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﺮاي ﺁﻣﺪﻧﺶ ﻣﻲ ﭘﺮدازد‪ .‬ﺑﺮاي ﺁﻧﮑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي هﻢ از ﮐﺘﺎب ﺑﻴﺎن ﺁوردﻩ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﭼﻨﺪ ﺑﺨﺸﻲ را از ﺁن ﮐﻪ درﺑﺎرﻩ »ﻣﻦ ﻳﻈﻬﺮﻩ‬ ‫اﷲ« اﺳﺖ در ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﻴﻢ‪.‬‬ ‫در ﻳﮏ ﺟﺎ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫»ﻗﻞ اﻟﺜﺎﻟﺚ ﻣﻦ ﺑﻌﺪ اﻟﻌﺸﺮان ﻳﺒﻌﺚ ﻣﻠﮑﺎ ﻓﻲ اﻟﺒﻴﺎن ﮐﺘﺐ ﻋﻠﻴﻪ ان ﻳﻤﻠﮑﻦ ﻟﻨﻔﺴﻪ ﻣﺎ ﻳﺠﻌﻠﻨﻪ ﻋﻠﻲ رأﺳﻪ ﻣﻤﺎ ﻳﮑﻦ ﻋﻠﻴﻪ ﺧﻤﺲ و ﺗﺴﻌﻴﻦ ﻋﺪد اﻣﻤﺎﻟﻢ‬ ‫ﻳﮑﻦ ﻟﻪ ﻋﺪل و ﻻ ﺷﺒﻪ و ﻻ ﮐﻔﻮ و ﻻ ﻗﺮﻳﻦ و ﻻ ﻣﺜﻞ و ﻟﻢ ﻳﺨﺮج ﻋﻦ ﺣﺪود اﻟﻬﺎء ﻇﻬﻮرات اﺳﻤﺎﺋﻪ ﻋﻦ اﻣﺮاﷲ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﻲ ﻳﻮم اﻟﻘﻴﻤﻪ ﻳﻮﻣﺌﺬ ﺻﻨﻊ‬ ‫ذﻟﮏ ﻓﻲ اﻟﺒﻴﺎن ﻓﻠﺘﻔﺘﺪون ﻋﻨﺪ اﻗﺪام ﻣﻦ ﻳﻈﻬﺮﻩ اﷲ ﺛﻢ ﻳﺪي اﷲ ﺗﺴﺠﺪون ان ﺗﻔﺨﺮون ﺑﺬﻟﮏ ﻳﺎ اوﻟﻲ اﻟﻠﻤﻠﮏ و اﻻ و اﷲ ﻏﻨﻲ ﻋﻦ اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ«‪.‬‬ ‫ﻣﻌﻨﻲ اﻳﻦ ﻋﺮﺑﻴﻬﺎي ﻏﻠﻂ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻨﮏ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺎب دﺳﺘﻮر ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﭘﺎدﺷﺎهﻲ از ﻣﻴﺎن ﺑﺎﺑﻴﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻮد و ﭘﻨﺞ ﺗﮑﻪ ﮔﻮهﺮ ﺑﻴﻤﺎﻧﻨﺪي‬ ‫ﺑﺪﺳﺖ ﺁورد و ﺑﻪ ﺗﺎج ﺧﻮد زﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﻦ ﻳﻈﻬﺮﻩ اﷲ در زﻣﺎن او ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ رﻓﺘﻪ در ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ او ﺳﺠﺪﻩ ﮐﻨﺪ و ﺁن ﺗﺎج را ﺑﺎ ﮔﻮهﺮهﺎﻳﺶ ﺑﺠﻠﻮ‬ ‫ﭘﺎهﺎي او ﮔﺰارد‪ .‬در ﺟﺎي دﻳﮕﺮي ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫»ﻗﻞ اﻧﻤﺎ اﻟﺴﺎﺑﻊ ﺗﻔﺘﺒﻠﻐﻦ اﻟﻲ ﻣﻦ ﻳﻈﻬﺮﻩ اﷲ ﮐﻞ ﻧﻔﺲ ﻣﻨﮑﻢ ﺑﻠﻮر ﻋﻄﺮ ﻳﻤﺘﻨﻊ رﻓﻴﻊ ﻣﻦ ﻋﻨﺪ ﻧﻘﻄﻪ اﻟﺒﻴﺎن ﺛﻢ ﺑﻴﻦ ﻳﺪي اﷲ ﺗﺴﺠﺪون ﺑﺎﻳﺪﻳﮑﻢ ﻻ‬ ‫ﺑﺎﻳﺪي دوﻧﮑﻢ«‬ ‫ﻣﻌﻨﻲ اﻳﻨﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺎب دﺳﺘﻮر ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ هﺮﮐﺴﻲ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻳﻈﻬﺮﻩ اﷲ ﺷﻴﺸﻪ ﺑﻠﻮرﻳﻦ ﭘﺮ از ﻋﻄﺮي‪ ،‬ﺑﻨﺎم ارﻣﻐﺎن ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻴﺎن )ﮐﻪ هﻤﺎن ﺑﺎب‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ( ﺑﺮد و در ﭘﻴﺶ او ﺳﺠﺪﻩ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫از ﮔﻔﺘﻪ هﺎي ﺑﺎب در دﻳﮕﺮ ﺟﺎهﺎ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﮐﻪ او ﭘﻴﺪاﻳﺶ »ﻣﻦ ﻳﻈﻬﺮﻩ اﷲ« را ﺑﻪ ﻳﮏ ﺁﻳﻨﺪﻩ دوري ﻧﻮﻳﺪ ﻣﻴﺪادﻩ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺴﻴﺎري از‬ ‫ﺑﺎﺑﻴﺎن ﭘﺮواي اﻳﻦ ﻧﮑﺮدﻩ هﻮس »ﻣﻦ ﻳﻈﻬﺮﻩ اﻟﻠﻬﻲ« ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﮕﻴﺮ اﻳﺸﺎن ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺑﻐﺪاد ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻋﻮي ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻳﮑﻲ‬ ‫را ﺑﻨﺎم »ﻣﻴﺮزا اﺳﺪاﷲ دﻳﺎن« ﺑﺎﺑﻴﺎن ﮐﺸﺘﻨﺪ و دﻳﮕﺮان ﻧﻴﺰ ﮐﺎري از ﭘﻴﺶ ﻧﺒﺮدﻩ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻮﺷﻲ ﮔﺮاﺋﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫وﻟﻲ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺑﺮﺧﻲ ﺧﻮدﺳﺮﻳﻬﺎﻳﻲ از ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﻲ ﺑﻬﺎء رو ﻣﻲ ﻧﻤﻮد و ﭼﻨﻴﻦ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﺪ ﮐﻪ او را ﻧﻴﺰ هﻮاﻳﻲ در ﺳﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و‬ ‫ﭼﻮن اﻳﻦ رﻓﺘﺎر او ﺑﻪ ﺳﺮان ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي ﮔﺮان ﻣﻲ اﻓﺘﺎد و زﺑﺎن ﺑﻪ ﻧﮑﻮهﺶ ﺑﺎز ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺎء در ﺑﻐﺪاد ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬و ﭘﺲ از‬ ‫دﻳﺮﮔﺎهﻲ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﮐﺮدان رﻓﺘﻪ و در ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺎ دروﻳﺸﺎن ﺧﺎﻧﻘﺎهﻲ روز ﻣﻴﮕﺰارد‪ .‬ﭼﻮن اﻳﻦ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪ ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﻲ ﻧﺎﻣﻪ‬ ‫اي ﺑﻪ دﻟﺠﻮﻳﻲ از او ﻧﻮﺷﺖ و ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﻲ ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ دو ﺳﺎل در ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﺑﺎزﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬وﻟﻲ رﻓﺘﺎرش هﻤﺎن ﻣﻲ ﺑﻮد و‬ ‫رﻣﻴﺪﮔﻲ ﻣﻴﺎﻧﻪ او ﺑﺎ ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﻲ و ﺳﺮان ﺑﺎﺑﻲ از ﻣﻴﺎن ﺑﺮﻧﻤﻲ ﺧﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﺑﻐﺪاد ﺑﺎﺑﻴﺎن از ﻳﮑﺴﻮ ﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﮐﺸﺎﮐﺸﻬﺎ ﻣﻲ داﺷﺘﻨﺪ و ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ را ﻣﻲ ﮐﺸﺘﻨﺪ و از ﻳﮑﺴﻮ ﻣﻴﺎﻧﻪ اﻳﺸﺎن ﺑﺎ ﺷﻴﻌﻴﺎن زد و ﺧﻮردهﺎ رخ ﻣﻲ‬ ‫داد‪ ،‬و ﭼﻮن ﻣﻼﻳﺎن ﻧﺠﻒ و ﮐﺮﺑﻼ ﻧﻴﺰ از ﺁﻧﺎن ﺗﺮﺳﻴﺪﻩ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻮدﻧﺸﺎن را ﻧﻤﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺑﻬﺘﺮ داﻧﺴﺖ هﻤﮕﻲ را از ﺑﻐﺪاد ﺑﻪ‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل ﮐﻮﭼﺎﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﮐﺎر در ﺳﺎل ‪ ١٢٧٩‬رخ داد ﮐﻪ ﺑﺎﺑﻴﺎن ﺗﺎ ﺁن هﻨﮕﺎم دﻩ ﺳﺎل در ﺑﻐﺪاد زﻳﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮي‬ ‫‪ –– ٨٨‬ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮي‬ ‫در اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل ﺑﺎﺑﻴﺎن ﺑﻴﺶ از ﭼﻨﺪ ﻣﺎهﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪﻧﺪ ﮐﻪ هﻤﻪ را ﺑﻪ ادرﻧﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﻲ دﻋﻮي »ﻣﻦ ﻳﻈﻬﺮﻩ اﻟﻠﻬﻲ«‬ ‫ﺁﺷﮑﺎر ﮔﺮداﻧﻴﺪ و رﻣﻴﺪﮔﻲ ﻣﻴﺎﻧﻪ او ﺑﺎ ﺑﺮادرش ﺑﻪ دﺷﻤﻨﻲ اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺎء در ﺁن ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﺮﺧﻲ از ﺳﺮان ﺑﺎﺑﻲ را ﺑﺴﻮي ﺧﻮد ﮐﺸﺎﻧﻴﺪﻩ از ﺁﻧﺴﻮ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺑﺎﺑﻴﺎﻧﻲ ﮐﻪ در اﻳﺮان ﻧﻬﺎﻧﻲ ﻣﻲ زﻳﺴﺘﻨﺪ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﻳﺴﻴﻬﺎ ﮐﺮدﻩ‬ ‫زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺁﻣﺎدﻩ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺎء ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﮕﻔﺖ‪» :‬ﺁﻧﮑﺲ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻳﺪ ﻣﻨﻢ‪ .‬ﺑﺎب ﻳﮏ ﻣﮋدﻩ رﺳﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻣﻦ ﻣﻲ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ در اﻳﻦ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ازل ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ‬ ‫ﺑﺎب و ﭘﻴﺸﻮاي ﺑﺎﺑﻴﺎن ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻬﺮ اﻳﻦ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ هﻮﺷﻬﺎ ﺑﻪ ﺁﻧﺴﻮ ﮔﺮدد و ﻣﻦ و ﺟﺎﻳﮕﺎهﻢ از دﻳﺪﻩ هﺎ دور ﻣﺎﻧﺪﻩ از ﮔﺰﻧﺪ و ﺁﺳﻴﺐ اﻳﻤﻦ‬ ‫ﺑﺎﺷﻢ«‪ .‬در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ »ﻟﻮﺣﻬﺎ« ﻣﻲ ﻧﻮﺷﺖ و ﺑﻪ اﻳﺮان ﻣﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎد ‪.‬ﻋﺮﺑﻴﻬﺎي اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﻏﻠﻂ و ﺧﻨﮏ وﻟﻲ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﻏﻠﻄﻲ و ﺧﻨﮑﻲ ﻋﺮﺑﻴﻬﺎي‬ ‫ﺑﺎب ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﻲ ازل و ﺑﺴﻴﺎري از ﺳﺮان ﺑﺎﺑﻲ اﻳﻦ دﻋﻮي ﺑﻬﺎء را ﻧﻤﻲ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ و اﻳﺴﺘﺎدﮔﻲ ﻣﻲ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﻬﺎء ﭘﺮوا ﻧﻨﻤﻮدﻩ ﮐﺎر‬ ‫ﺧﻮد را دﻧﺒﺎل ﻣﻲ ﮐﺮد‪ .‬از اﻳﻨﺮو در ﻣﻴﺎﻧﻪ ﮐﺸﺎﮐﺸﻬﺎ رخ ﻣﻴﺪاد و دو ﺳﻮ ﺗﺎ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺁﺑﺮوي ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﻲ رﻳﺨﺘﻨﺪ‪ .‬دروﻏﻬﺎ ﺑﻪ هﻤﺪﻳﮕﺮ ﻣﻲ‬ ‫ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﺎء ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﺁهﻨﮓ را ﺑﻬﺎء درﺑﺎرﻩ ﻣﻦ ﻣﻲ داﺷﺖ«‪ .‬دو ﺑﺮادر ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ را ﺑﻪ »ﻣﺒﺎهﻠﻪ« ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺮوان از ﭘﻴﮑﺎر ﺑﺎز‬ ‫ﻧﺎﻳﺴﺘﺎدﻩ و ﻣﺮدم را ﻧﻴﺰ ﻧﺎﺁﺳﻮدﻩ ﻣﻲ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻨﻬﺎ دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ازل و ﺑﻬﺎء و ﭘﻴﺮواﻧﺸﺎن را ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﮐﺸﺎﻧﻴﺪ‪ ،‬و دادﮔﺎﻩ رأي داد ﮐﻪ هﺮﻳﮑﻲ ﺑﺎ ﭘﻴﺮوان ﺧﻮد ﺑﺠﺎي دور دﻳﮕﺮي‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ در ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺤﺎل »ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻨﺪ« زﻧﺪﮔﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﻲ را ﺑﺎ ﺧﺎﻧﺪان و ﭘﻴﺮواﻧﺶ ﺑﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻗﺒﺮس ﮐﻪ ﺁﻧﺰﻣﺎن در‬ ‫دﺳﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﺑﻮد ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻬﺎء را ﺑﺎ ﺧﺎﻧﺪان و ﭘﻴﺮواﻧﺶ ﺑﻪ ﻋﮑﺎ رواﻧﻪ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺠﺎ دو ﺑﺮادر از هﻢ ﺟﺪا ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺮوان ازل ﮐﻪ‬ ‫هﻤﺎن ﺑﺎﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪» ،‬ازﻟﻲ« ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﮔﺮدﻳﺪﻩ‪ ،‬ﭘﻴﺮوان ﺑﻬﺎء ﻧﺎم ﻧﻮﻳﻦ »ﺑﻬﺎﺋﻲ« ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺎء در ﻋﮑﺎ در »ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻨﺪ« )در ﺳﺮﺑﺎزﺧﺎﻧﻪ( ﻣﻲ زﻳﺴﺖ و ﻳﮑﻲ از داﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﮐﻪ در هﻤﺎن ﻣﺎﻩ ﻧﺨﺴﺖ رﺳﻴﺪﻧﺸﺎن ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ رخ داد ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن‬ ‫ﺳﻪ ﺗﻦ از ازﻟﻴﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﺑﻮد ‪.‬ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺁﻧﮑﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻴﺎن ﭼﻮن ازل و ﺑﻬﺎء را از ادرﻧﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﺮس و ﻋﮑﺎ ﻣﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﭼﻬﺎرﺗﻦ از‬ ‫ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن را هﻤﺮاﻩ ازل و ﭼﻬﺎرﺗﻦ از ازﻟﻴﺎن را هﻤﺮاﻩ ﺑﻬﺎء ﮔﺮداﻧﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن دﺷﻤﻨﻲ دو دﺳﺘﻪ را ﺑﺎ هﻤﺪﻳﮕﺮ ﻣﻲ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ‬ ‫درﺑﺎرﻩ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ وادارﻧﺪ‪ .‬ﭼﻬﺎرﺗﻦ ازﻟﻲ ﮐﻪ هﻤﺮاﻩ ﺑﻬﺎء ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪي رﻓﺖ ﻳﮑﻲ ﺣﺎﺟﻲ ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ اﺳﭙﻬﺎﻧﻲ )از ﻳﺎران ﺑﺎب( و دﻳﮕﺮي ﻣﻴﺮزا‬ ‫ﺁﻗﺎﺧﺎن ﮐﺞ ﮐﻼﻩ‪ ،‬و دﻳﮕﺮي ﻣﻴﺮزا رﺿﺎﻗﻠﻲ ﺗﻔﺮﺷﻲ‪ ،‬و دﻳﮕﺮي ﻣﻴﺮزا ﻧﺼﺮاﷲ ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻴﺮزا ﻧﺼﺮاﷲ ﭘﻴﺶ از رواﻧﻪ ﺷﺪن در ادرﻧﻪ‬ ‫درﮔﺬﺷﺖ و ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن زهﺮش دادﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺁن ﺳﻪ ﺗﻦ ﺗﺎ ﻋﮑﺎ هﻤﺮاﻩ ﺑﻬﺎء ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﻳﮏ ﺷﺒﻲ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﺑﺎ ﺧﻨﺠﺮ و‬ ‫ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﻪ ﺳﺮﺷﺎن رﻳﺨﺘﻨﺪ و هﺮﺳﻪ را ﮐﺸﺘﻨﺪ و ﺗﺎ ﭼﻨﺪي ﺑﻬﺎء ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﺎزﭘﺮس و ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ از ﺳﻮي ﻋﺜﻤﺎﻧﻴﺎن ﻣﻲ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻳﮑﻲ از‬ ‫ﺁدﻣﮑﺸﻲ هﺎﺋﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﻣﻲ ﺷﻤﺎرﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺎء در ﻋﮑﺎ ﺑﺎ »ﺗﻘﻴﻪ« راﻩ رﻓﺘﻪ ﺧﻮد را ﻳﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﭘﺎﺑﺮﺟﺎﻳﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪاد‪ .‬زﻳﺮا ﻧﻤﺎز ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ و روزﻩ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺘﻪ در‬ ‫ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﻣﺎم ﺳﻨﻲ ﻧﻤﺎز ﺁدﻳﻨﻪ ﻣﻲ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬و ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل رﺷﺘﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن اﻳﺮان ﻧﺒﺮﻳﺪﻩ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻟﻮﺣﻬﺎ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺎد و دﺳﺘﻮرهﺎ ﻣﻴﺪاد‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ او ﻧﺨﺴﺖ دﻋﻮي »ﻣﻦ ﻳﻈﻬﺮﻩ اﻟﻠﻬﻲ« ﻣﻴﺪاﺷﺖ وﻟﻲ ﮐﻢ ﮐﻢ از ﺁن زﻣﻴﻨﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﻮد را ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ از ﺧﺪا ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﺻﻮﻓﻴﺎن و دﻳﮕﺮان دﻋﻮي ﺧﺪاﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬ﻣﺮد درﻣﺎﻧﺪﻩ اي ﮐﻪ ﮔﺎهﻲ از ﺗﺮس ﺟﺎن ﺑﺎورهﺎي ﺧﻮد را اﻧﮑﺎر ﻣﻴﮑﺮد‪ ،‬و ﮔﺎهﻲ ﺑﺎ‬ ‫دﺳﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻴﺎن از ﺷﻬﺮي ﺑﻪ ﺷﻬﺮي ﺑﺮدﻩ ﻣﻴﺸﺪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﻴﺪان ﻳﺎﻓﺘﻪ از ﺧﺪاﻳﻲ دم ﻣﻴﺰد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﮔﺎهﻲ ﻧﻴﺰ هﻮس ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﮕﻴﺮش ﺷﺪﻩ ﺷﻌﺮهﺎي‬ ‫ﭘﻮچ ﺑﻲ وزن و ﻗﺎﻓﻴﻪ ﻣﻲ ﺳﺮود‪:‬‬ ‫از ﺑﺎغ اﻟﻬﻲ ﺑﺎ ﺳﺪرﻩ ﻧﺎري ﺁن ﺗﺎزﻩ ﻏﻼم ﺁﻣﺪ‬ ‫هﻲ هﻲ ﺟﺬب اﻟﻬﻲ هﺬا ﺧﻠﻊ رﺣﻤﺎﻧﻲ هﺬا ﻗﻤﺺ رﺑﺎﻧﻲ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل در ﺳﺎﻳﻪ هﻮﺷﻴﺎري و زﻳﺮﮐﻲ ﺧﻮدش و ﭘﺴﺮ ﺑﺰﮔﺘﺮش ﻣﻴﺮزا ﻋﺒﺎس ﮐﺎرش در ﻣﻴﺎن ﺑﺎﺑﻴﺎن ﻧﻴﮏ ﭘﻴﺶ ﻣﻴﺮﻓﺖ و دﻳﺮﮔﺎهﻲ ﻧﮕﺬﺷﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﻲ و هﻮاداران او را از ﻣﻴﺪان ﺑﻴﺮون ﮔﺮداﻧﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻴﭽﺎرﻩ ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﻲ ﭼﻮن ﺑﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻗﺒﺮس رﻓﺖ ﺁوازش ﺑﺮﻳﺪﻩ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در اﻳﺮان ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا هﺎدي دوﻟﺖ ﺁﺑﺎدي ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ او ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ وﻟﻲ‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﻲ ﺑﻬﻢ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻢ ﻣﻲ داﺷﺘﻪ‪ .‬ﭘﻴﺮواﻧﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺧﺎﻣﻮﺷﻲ و ﺁراﻣﻲ ﻣﻲ زﻳﺴﺘﻨﺪ و ﺁن ﺗﻨﺪي و ﮔﺮﻣﻲ ﮐﻪ از‬ ‫ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﭘﺪﻳﺪار ﻣﻲ ﺑﻮد از ﺁﻧﺎن دﻳﺪﻩ ﻧﻤﻲ ﺷﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻳﮑﺒﺎر ﮔﻤﻨﺎم و ﺧﺎﻣﻮﺷﻨﺪ و هﻤﺎﻧﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮي از ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻴﺶ ﺧﻮد را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺎء ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻨﺪ ﺳﺎل در ﻋﮑﺎ ﻣﻲ زﻳﺴﺖ و ﮐﺎرهﺎي ﺧﻮد را دﻧﺒﺎل ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬ﻳﮑﻲ از ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي او ﮐﻪ ﺑﺠﺎي ﻗﺮﺁن ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎزي ﮐﺮدﻩ‬ ‫ﺑﻨﺎم »اﻗﺪس« اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﺁﻧﮑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي ﻧﻴﺰ از ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎي او در دﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﻤﻠﻪ هﺎﻳﻲ را از ﺁن ﮐﺘﺎب در ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﻲ ﺁورﻳﻢ‪:‬‬ ‫»ﻗﻞ ﻗﺪ ﺟﻌﻞ اﷲ ﻣﻔﺘﺎح اﻟﮑﻨﺰ ﺣﺒﻲ اﻟﻤﮑﻨﻮن ﻟﻮاﻧﺘﻢ ﺗﻌﺮﻓﻮن ﻟﻮﻻ اﻟﻤﻔﺘﺎح ﻟﮑﺎن ﻣﮑﻨﻮﻧﺎ ﻓﻲ ازل اﻻزال ﻟﻮ اﻧﺘﻢ ﺗﻮﻗﻨﻮن ﻗﻞ هﺬﻩ اﻟﻤﻄﻠﻊ اﻟﻮﺣﻲ و‬ ‫ﻣﺸﺮق اﻻﺷﺮاق اﻟﺬي ﺑﻪ اﺷﺮﻗﺖ اﻻﻓﺎق ﻟﻮاﻧﺘﻢ ﺗﻌﻠﻤﻮن ﻗﻞ هﺬا اﻟﻘﻀﺎء اﻟﻤﺜﺒﺖ و ﺑﻪ ﻳﺜﺒﺖ ﮐﻞ ﻗﻀﺎء ﻣﺤﺘﻮم ﻳﺎ ﻗﻢ اﻻﻋﻠﻲ ﻳﺎ ﻗﻠﻢ اﻻﻧﺸﺎء ﻗﺪ ﮐﺘﺒﻨﺎ‬ ‫ﻋﻠﻴﮑﻢ اﻟﺼﻴﺎم اﻳﺎﻣﺎ ﻣﻌﺪودات و ﺟﻌﻠﻨﺎ اﻟﻨﻴﺮوز ﻋﻴﺪاﻟﮑﻢ ﺑﻌﺪا ﮐﻤﺎﻟﻬﺎ ﮐﺬﻟﮏ اﺿﺎﺋﺖ ﺷﻤﺲ اﻟﺒﻴﺎن ﻣﻦ اﻓﻖ اﻟﮑﺘﺎب ﻣﻦ ﻟﺪن ﻣﺎﻟﮏ اﻟﻤﺒﺪء و اﻟﻤﺂب‬ ‫و اﺟﻌﻞ اﻻﻳﺎم اﻟﺰاﺋﺪﻩ ﻋﻦ اﻟﺸﻬﻮر ﻗﺒﻞ ﺷﻬﺮ اﻟﺼﻴﺎم اﻧﺎ ﺟﻌﻠﻨﺎهﺎ ﻣﻈﺎهﺮ اﻟﻬﺎء ﺑﻴﻦ اﻟﻠﻴﺎﻟﻲ و اﻻﻳﺎم ﻟﺬا ﻣﺎ ﺗﺤﺪدت ﺑﺤﺪود اﻟﺴﻨﻪ و اﻟﺸﻬﻮر‪ .‬ﻳﻨﺒﻐﻲ‬ ‫ﻻهﻞ اﻟﺒﻬﺎء ان ﻳﻄﻌﻤﻮا ﻓﻴﻬﺎ اﻧﻔﺴﻬﻢ و ذي اﻟﻘﺮﺑﻲ ﺛﻢ اﻟﻔﻘﺮاء واﻟﻤﺴﺎﮐﻴﻦ و ﻳﻬﻠﻠﻦ و ﻳﮑﺒﺮن و ﻳﺴﺒﺤﻦ و ﻳﻤﺠﺪن رﺑﻬﻢ ﺑﺎﻟﻔﺮح و اﻻﻧﺒﺴﺎط‪«.‬‬

‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ دﻳﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد اﻳﻨﻬﺎ ﮐﻢ ﻏﻠﻂ ﺗﺮ از ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻴﻬﺎي ﺳﻴﺪ ﺑﺎﺑﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﺑﻬﺎء ﭼﻮن ﻣﻴﺪاﻧﺴﺘﻪ ﮐﻪ ﻏﻠﻂ ﻣﻲ ﺑﺎﻓﺪ و ﻣﻼﻳﺎن اﻳﺮاد ﺧﻮاهﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ‬ ‫اﻳﻨﺴﺖ ﭘﺎﺳﺦ دادﻩ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫»ﻗﻞ ﻳﺎ ﻣﻌﺸﺮ اﻟﻌﻠﻤﺎء ﻻﺗﺰﻧﻮا ﮐﺘﺎب اﷲ ﺑﻤﺎ ﻋﻨﺪﮐﻢ ﻣﻦ اﻟﻘﻮاﻋﺪ و اﻟﻌﻠﻮم اﻧﻪ ﻟﻘﺴﻄﺎس اﻟﺤﻖ ﺑﻴﻦ اﻟﺨﻠﻖ ﻗﺪﻳﻮزن ﻣﺎ ﻋﻨﺪ اﻻﻣﻢ ﺑﻬﺬا اﻟﻘﺴﻄﺎس‬ ‫اﻻﻋﻈﻢ و اﻧﻪ ﺑﻨﻔﺴﻪ ﻟﻮ اﻧﺘﻢ ﺗﻌﻠﻤﻮن«‪.‬‬ ‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ » :‬اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎي ﻣﺮا ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻗﺎﻋﺪﻩ هﺎي ﺻﺮف و ﻧﺤﻮ ﺳﻨﺠﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺎﻋﺪﻩ هﺎي ﺻﺮف و ﻧﺤﻮ را ﺑﺎ اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎي ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺴﻨﺠﻨﺪ«‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﭼﻮن ﻋﺮﺑﻲ را درﺳﺖ ﻧﻤﻴﺪاﻧﻢ و ﻏﻠﻂ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺁن ﻗﺎﻋﺪﻩ هﺎﻳﻲ را ﮐﻪ ﺑﺮاي درﺳﺖ‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻦ هﺴﺖ ﮐﻨﺎر ﮔﺬارﻳﺪ و ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﻏﻠﻂ ﻧﻮﻳﺴﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ ﮔﻮﻳﻢ‪ :‬ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ هﺮ ﻏﻠﻄﻲ ﮔﻔﺘﻢ ﮔﻔﺘﻪ ام‪ .‬ﺷﻤﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ اﻳﺮاد ﮔﻴﺮﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ هﻤﺎن‬ ‫ﭘﺎﺳﺨﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﻴﺪ ﺑﺎب درﺑﺎرﻩ ﻏﻠﻄﻬﺎي ﺧﻮد ﻣﻲ داد‪.‬‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء‬ ‫‪ –– ٩٩‬ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء‬ ‫ﺑﻬﺎء در ﺳﺎل ‪ ١٣١٢‬درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﭘﺲ از او ﭘﺴﺮش ﻣﻴﺮزا ﻋﺒﺎس ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺟﺎي او را ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬وﻟﻲ ﭼﻮن ﺑﺮادر دﻳﮕﺮش ﻣﻴﺮزا‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﮔﺮدن ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ او ﻧﻤﻲ ﮔﺬاﺷﺖ و درﺑﺎرﻩ ارث ﻧﻴﺰ ﮐﺸﺎﮐﺶ ﺑﺴﻴﺎري در ﻣﻴﺎن ﻣﻲ ﺑﻮد ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﭘﻴﮑﺎر دو ﺑﺮادر ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ‪ .‬در‬ ‫اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ هﺮﻳﮑﻲ ﺗﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺁﺑﺮوي ﺁﻧﺪﻳﮕﺮ را رﻳﺨﺖ و ﻳﮏ رﺷﺘﻪ دﺷﻤﻨﻴﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺁ ﻣﺪ ﮐﻪ از ﺳﺨﻦ ﻣﺎ ﺑﻴﺮوﻧﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺮ ﺣﺎل ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﺟﺎي ﭘﺪر را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ راﻩ ﺑﺮدن ﭘﻴﺮوان ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﻟﻮﺣﻬﺎ ﻣﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮐﺘﺎﺑﻲ ﻣﻲ ﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬و ﺑﺮاي ﺁﻧﮑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي‬ ‫از ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎي اﻳﻦ ﻧﻴﺰ در دﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﮑﻲ از ﻟﻮﺣﻬﺎي او را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ در ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﻲ ﺁورم‪:‬‬ ‫ﺑﺎدﮐﻮﺑﻪ اﺣﺒﺎي اﻟﻬﻲ و اﻣﺎء رﺣﻤﻦ ﻋﻠﻴﻬﻢ و ﻋﻠﻴﻬﻦ اﻟﺒﻬﺎء اﻻﺑﻬﻲ هﻮاﻟﻠّﻪ‬ ‫اي ﻋﺎﮐﻔﺎن ﮐﻮي دوﺳﺖ اي ﻋﺎﺷﻘﺎن روي دوﺳﺖ ﻗﻔﻘﺎز ﻳﺎ ﺟﻤﻴﻌﺎ ﺗﺎﺑﻊ رود ارس اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻗﺮﺁن اﺻﺤﺎب رس ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺟﻤﻌﻲ از اﻧﺒﻴﺎء‬ ‫در زﻣﺎن ﻗﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﺧﺒﺮﺷﺎن ﻣﻨﻘﻄﻊ ﺷﺪﻩ در ﺁن اﻗﻠﻴﻢ ﻣﺒﻌﻮث ﺷﺪﻧﺪ و ﻋﺎﻟﻢ اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﺑﻨﻔﺤﺎت رﺣﻤﺎﻧﻲ ﻣﻌﻄّﺮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و هﻤﭽﻨﻴﻦ در زﻣﺎن اﺧﻴﺮ‬ ‫ﺣﻀﺮت اﻋﻠﻲ روﺣﻲ ﻓﺪاﻩ ﺑﻪ ﭼﻬﺮﻳﻖ ﺳﺮﮔﻮن و در ﺁﻧﺠﺎ ﻣﺴﺠﻮن ﮔﺸﺘﻨﺪ ﺣﺎﻓﻆ ﺷﻴﺮازي راﺋﺤﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻣﺶ رﺳﻴﺪ و اﻳﻦ ﻏﺰل را ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫اي ﺻﺒﺎ ﮔﺮ ﺑﮕﺬري ﺑﺮ ﺳﺎﺣﻞ رود ارس‬ ‫ﺑﻮﺳﻪ زن ﺑﺮ ﺧﺎک ﺁن وادي و ﻣﺸﮕﻴﻦ ﮐﻦ ﻧﻔﺲ‬ ‫ﺣﻀﺮت زردﺷﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﺪﺗﻲ در ﺁن ﺻﻔﺤﺎت ﺳﻴﺮ و ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻲ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ و ﮐﻮﻩ ﻗﺎف ﮐﻪ در اﺣﺎدﻳﺚ و رواﻳﺎت ﻣﺬﮐﻮر هﻤﻴﻦ ﻗﻔﻘﺎز اﺳﺖ و‬ ‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن را اﻋﺘﻘﺎد ﭼﻨﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺁﺷﻴﺎﻧﻪ ﺳﻴﻤﺮغ اﺳﺖ و ﻻﻧﻪ ﻋﻨﻘﺎي ﺷﺮق ﻟﺬا اﻣﻴﺪ ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻋﻨﻘﺎ ﮐﻪ ﺷﻬﻴﺮ ﺗﻘﺪﻳﺲ در ﺷﺮق و ﻏﺮب‬ ‫ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﻤﻮدﻩ و ﺁن اﻣﺮ ﺑﺪﻳﻊ رﺑﺎﻧﻲ در ﻗﻔﻘﺎز ﻻﻧﻪ و ﺁﺷﻴﺎﻧﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ اﻟﺤﻤﺪاﷲ اﺣﺒﺎي ﺑﺎدﮐﻮﺑﻪ در اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎي ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺟﻤﻴﻊ ﻃﺎﻳﻒ ﺁﺷﺘﻲ داﺷﺘﻨﺪ و‬ ‫ﺑﻤﻮﺟﺐ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ اﻟﻬﻲ ﺑﮑﻞ ﻣﻬﺮﺑﺎن و در اﻣﺮاﷲ ﺟﻮش و ﺧﺮوش داﺷﺘﻨﺪ و از ﺑﺎدﻩ ﻣﺤﺒﺖ اﻟﻬﻲ ﺳﺮﻣﺴﺖ و ﻣﺪهﻮش ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﺎل ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻬﻨﮓ‬ ‫ﺑﺨﺮوﺷﻨﺪ و ﺗﻼﻓﻲ ﺳﺎﻟﻬﺎي ﺟﻨﮓ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﺑﻪ ﺁهﻨﮓ ﻣﺴﺘﺎﻧﻪ و ﺗﺮاﻧﻪ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﺁن اﻗﻠﻴﻢ را ﺑﻪ اهﺘﺰاز و ﺣﺮﮐﺖ ﺁرﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﻮراﻧﻴﺖ ﭼﻨﺎن ﻗﻠﻮب را‬ ‫روﺷﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ اﺷﻌﻪ ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ ﺑﺘﺎﺑﺪ و ﻇﻠﻤﺎت ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ زاﺋﻞ ﮔﺮدد و ﺟﻤﻴﻊ ﻃﻮاﻳﻒ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﻴﺎﻣﻴﺰﻧﺪ و در اﻟﻔﺖ و ﻣﺤﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﻨﺪ و ﺷﮑﺮ‬ ‫رﻳﺰﻧﺪ و ﺷﻮر و وﻟﻌﻲ اﻧﮕﻴﺰﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻣﺠﺎورﻩ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اهﺘﺰار و ﺣﺮﮐﺖ ﺁﻳﻨﺪ و ﻋﻠﻴﮑﻢ و ﻋﻠﻴﮑﻦ اﻟﺒﻬﺎء اﻻﺑﻬﻲ ﺗﻤﻮز ‪ ١٩١٩‬ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء‬ ‫ﻋﺒﺎس‪.‬‬ ‫اﻳﻦ از ﻟﻮﺣﻬﺎ ﺑﻨﺎم ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎﺳﺖ و ﺷﻤﺎ از اﻳﻨﺠﺎ ﭘﻲ ﺑﻪ ﻣﺎﻳﻪ داﻧﺶ او ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﺮد ‪.‬دﻳﮕﺮ ﻟﻮﺣﻬﺎ و ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﻳﺶ ﻧﻴﺰ از هﻤﻴﻦ ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻴﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﺳﻲ و ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﭘﻲ ﮐﺎر ﺧﻮد را ﻣﻲ داﺷﺖ و ﭼﻮن دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﻣﺸﺮوﻃﻪ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و ﺑﻪ او ﻧﻴﺰ ﺁزادي دادﻩ ﺷﺪ‪ ،‬در ﺳﺎل ‪١٣٢٨‬‬ ‫ﺳﻔﺮي ﺑﻪ ﻣﺼﺮ و اروﭘﺎ ﮐﺮد ‪.‬هﻤﭽﻨﺎن ﺳﻔﺮي ﺑﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﮐﺮد و در ﺳﺎل ‪ ١٣۴٠٠‬ﺑﺪرود زﻧﺪﮔﻲ ﮔﻔﺖ‪.‬‬

‫اﻓﻨﺪي‬ ‫‪١٠‬‬ ‫ﺷﻮﻗﻲ اﻓﻨﺪي‬ ‫‪ –– ١٠‬ﺷﻮﻗﻲ‬ ‫ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﻧﻮﻩ دﺧﺘﺮي او ﺷﻮﻗﻲ اﻓﻨﺪي ﺟﺎﻳﺶ را ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اﻳﻦ هﻨﮕﺎم ﺑﺎز ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺁ ﻣﺪ و ﮐﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬زﻳﺮا از‬ ‫روي ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻬﺎء در ﮐﺘﺎب اﻗﺪس ﮐﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ :‬ﻗﺪاﺻﻄﻔﻴﻨﺎ اﻻﮐﺒﺮ ﺑﻌﺪ اﻻﻋﻈﻢ‪ ...‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﭘﺲ از ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﮐﻪ »ﻏﺼﻦ اﻋﻈﻢ« ﻣﻲ ﺑﻮد ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ »ﻏﺼﻦ اﮐﺒﺮ« ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﻧﻮﻳﺪ ﺑﺮﭘﺎﮔﺮداﻧﻴﺪن »ﺑﻴﺖ اﻟﻌﺪل« ﻧﻴﺰ دادﻩ ﺑﻮد اﻳﻨﻬﺎ ﻣﺎﻳﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﻲ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﻲ ﭼﻮن‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء وﺻﻴﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﺷﻮﻗﻲ در ﺟﺎي او ﭘﺎﻳﺪار ﮔﺮدﻳﺪ و اﮐﻨﻮن ﻧﻴﺰ هﺴﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺷﻮﻗﻲ ﻧﻴﺰ ﻟﻮﺣﻬﺎ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ و ﭘﻴﺮوان را راﻩ ﻣﻴﺒﺮد و ﺑﺮاي ﺁﻧﮑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي هﻢ از ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎي اﻳﻦ در دﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻟﻮﺣﻲ را ﮐﻪ دو ﺳﺎل ﭘﻴﺶ‬ ‫ﺑﻪ اﻳﺮان ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ و ﻧﺴﺨﻪ اي از ﺁن در دﺳﺖ ﻣﻨﺴﺖ در ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﻲ ﺁورم‪:‬‬ ‫ﻃﻬﺮان ﻣﺤﻔﻞ ﻣﻘﺪس روﺣﺎﻧﻲ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن اﻳﺮان ﺷﻴﺪاﷲ ارﮐﺎﻧﻪ ﻋﺮاﻳﺾ ﺗﻘﺪﻳﻤﻲ ﺁن اﻣﻨﺎي اﻟﻬﻲ ﻣﻮرﺧﻪ ‪ ۶‬و ‪ ٢٧‬و ‪ ٢ – ٢٨‬ﻣﺎﻩ و ‪ ٢١‬و ‪٣ – ٢٣‬‬ ‫ﻣﺎﻩ ‪ ١٣٢١‬ﺑﻪ ﺳﺎﺣﺖ اﻗﺪس ﻣﺒﺎرک ﺣﻀﺮت وﻟﻲ اﻣﺮ اﷲ ارواﺣﻨﺎ ﻓﺪاﻩ واﺻﻞ و ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻌﺮوﺿﻪ ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻬﺎي ﮔﺮاﻣﻲ اﻋﻀﺎي ﻣﺤﺘﺮﻣﻪ ﻣﻮﻗﺮﻩ‬ ‫ﻣﻨﺘﺨﺒﻪ ﮐﺎﻣﻼ در ﻣﺤﻀﺮ اﻃﻬﺮا ﻧﻮر ﻣﻌﻠﻮم و ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﮑﺮم ﻓﺎﺋﺰ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﺑﻨﻮﻳﺲ در اﻳﻦ ﺳﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻃﺮات ﻋﻈﻴﻤﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻗﻠﺐ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫ﺑﻬﺎﺋﻲ در ارض اﻗﺪس و ﻣﻬﺪ اﻣﺮاﷲ در اﻳﺮان ﮔﺸﺘﻪ و دﺷﻤﻨﺎن ﻗﺪﻳﻢ و ﺟﺪﻳﺪ در داﺧﻞ و ﺧﺎرج ﻣﺴﺘﻌﺪ هﺠﻮم و ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﻘﻼب و اﻳﺠﺎد اﺧﺘﻼف‬ ‫و ﻓﺴﺎدﻧﺪ ﻳﺎران اﻟﻬﻲ ﻋﻠﻲ اﻟﺨﺼﻮص هﻴﺌﺖ ﻣﻨﺘﺨﺒﻪ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﮔﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺣﺎﻣﻴﺎن و ﺣﺎرﺳﺎن ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﻘﺪﺳﻪ اﻟﻬﻴﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺟﺪﻳﺖ و‬ ‫ﺧﻠﻮص و اﻧﻘﻄﺎع و اﺗﺤﺎد و اﺗﻔﺎق و ﻋﺰﻣﻲ ﻣﺘﻴﻦ و ﺷﺠﺎﻋﺘﻲ ﺑﻲ ﻣﺜﻞ و ﺣﮑﻤﺖ و ﻣﺘﺎﻧﺘﻲ ﺑﻲ ﻧﻈﻴﺮ و ﻋﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺁ ﻧﭽﻪ ﻋﻠﺖ اﺳﺘﺤﮑﺎم اﺳﺎس و‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ داﻳﺮﻩ و ارﺗﻔﺎع ﺷﺄن ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ ﻟﻴﻼ و ﻧﻬﺎرا ﻗﻴﺎم ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺻﺮﺻﺮ اﻣﺘﺤﺎﻧﺎت ﻣﺘﺘﺎﺑﻌﻪ ﺷﺪﻳﺪﻩ را ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و از هﺒﻮب ﻋﻮاﺻﻒ‬ ‫ﺑﻼﻳﺎ و رزاﻳﺎء ﻣﺘﻮاﻟﻴﻪ در داﺧﻞ و ﺧﺎرج ﭘﺮﻳﺸﺎن و اﻧﺪوهﮕﻴﻦ و ﻣﺄﻳﻮس و ﻣﺘﺰﻟﺰل ﻧﮕﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ ﻣﺒﻴﻦ ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﮐﻪ در ﺑﺤﺒﻮﺣﻪ اﻧﻘﻼب و‬ ‫اﺿﻄﺮاب و اﻏﺘﺸﺎش و اﻋﺘﺮاض و ﻃﻐﻴﺎن دول و اﻣﻢ و ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﻣﻠﻞ ﻋﻈﻤﺖ اﻣﺮاﷲ ﺑﻪ اﺳﺒﺎب ﻏﻴﺒﻴﻪ و وﺳﺎﻳﻞ ﻏﻴﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮﻩ ﻋﺠﻴﺒﻪ ﺑﻐﺘﻪ ﺟﻠﻮﻩ‬ ‫ﻼ ﺛﺎﺑﺖ و ﺁﺷﮑﺎر ﮔﺮدد و وﺣﺪت اﺻﻠﻴﻪ و ﻣﺘﺎﻧﺖ اﺳﺎس و ﻋﻠﻮ ﻣﻨﺰﻟﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﻴﺮواﻧﺶ ﺑﺮ ﻋﺎﻟﻤﻴﺎن‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻗﻬﺎرﻳﺖ ﻏﻠﺒﻪ روح ﻧﺎزﻧﻴﻨﺶ ﮐﺎﻣ ً‬ ‫ﻣﮑﺸﻮف و ﻣﺒﺮهﻦ ﮔﺮدد زﻳﺮا ﺟﻤﺎل اﻟﻬﻲ ﺣﺎﻣﻲ ﻋﺪل اﺳﺖ و ﻧﺎﺻﺮ ﺣﻖ ﺣﺎﻓﻆ ﻳﺎران راﺳﺘﺎن اﺳﺖ و هﺎدم ﺑﻨﻴﺎن ﻇﻠﻢ و ﻋﺪوان هﺮﭼﻨﺪ اﻳﻦ‬ ‫ﺳﻨﻪ ﺟﺪﻳﺪﻩ و ﺳﻨﻪ ﺁﺗﻴﻪ از ﺳﻨﻴﻦ اﺧﻴﺮﻩ ﻗﺮن اول دور ﺑﻬﺎﺋﻲ ﻣﺤﺴﻮب وﻟﻲ وﻗﺎﻳﻊ هﻮﻟﻨﺎﮐﺶ از ﻣﺒﺎدي ﻣﺤﺴﻮب ﻧﺘﺎﻳﺠﺶ در ﻗﺮن ﺛﺎﻧﻲ ﻇﻬﻮر‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﭼﻬﺮﻩ ﮔﺸﺎﻳﺪ ﻳﺎران ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻧﻪ در ﻣﺒﺎدي هﺬا ﻣﺎﻳﻠﻴﻖ ﻟﻬﻢ و ﻻ ﻣﺜﺎﻟﻬﻢ ﻓﻲ هﺬا اﻟﻴﻮم اﻟﻤﺮﻳﺐ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻋﺮاﻳﺾ ﻣﺮﺳﻠﻪ‬ ‫از ﻃﺮف ﻣﺤﻔﻞ روﺣﺎﻧﻲ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺟﻨﺎب ﺣﺎﺟﻲ ﺁﻗﺎ ﺻﻔﺎﺋﻲ اﺷﺘﻬﺎردي و ﺟﻨﺎب ﻋﻔﻴﻔﻴﺎن اﻣﻪ اﷲ ﻗﺪﺳﻴﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﺷﻴﻮاﺋﻲ ﻋﻠﻮﻳﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﺗﺎج ﺻﻔﻮي اﻣﻪ‬ ‫اﷲ ﻋﻠﻮﻳﻪ ﻣﻠﮑﻪ ﺗﻮﺳﻠﻲ و ﺟﻨﺎب ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﻣﻌﻴﻨﻲ و اﻣﻪ اﷲ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺳﻨﮕﺴﺮي و ﻋﺮﻳﻀﻪ ﺟﻨﺎب ﺁﻗﺎي ﻋﻠﻲ اﺻﻐﺮ رﺷﻴﺪي‬ ‫ﺳﻨﮕﺴﺮي ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ اﻳﻦ ﻣﮑﺎﺗﻴﺐ و اﺻﻞ و ﺟﻮاب هﺮﻳﮏ ﻋﻠﻴﺤﺪﻩ ﻣﺮﻗﻮم و ارﺳﺎل ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ در ﺧﺼﻮص ﻗﻀﻴﻪ ﺗﻌﺮﻓﻪ رﺳﻤﻲ ﺑﻬﺎﺋﻲ‬ ‫ﻼ در ﻣﺤﻞ ﻣﺤﻔﻞ ﺛﺒﺖ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﺑﻨﻮﻳﺲ اﻟﻐﺎء ﺗﻌﺮﻓﻪ ﺟﺎﺋﺰ وﻟﻲ ﻣﺤﺎﻓﻞ روﺣﺎﻧﻴﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﮐﻤﺎل دﻗﺖ و ﺟﺪﻳﺖ اﺳﻤﺎء ﻣﻮﻣﻨﻴﻦ و ﻣﻮﻣﻨﺎت را ﮐﺎﻣ ً‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺗﻬﺎون و ﻣﺴﺎﻣﺤﻪ ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻪ و اﻻ اﻣﻮر ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻐﺸﻮش ﮔﺮدد و ﻣﺸﮑﻼت ﺟﺪﻳﺪﻩ رخ ﻧﻤﺎﻳﺪ دﺳﺘﻮر ﮐﺎﻣﻞ از ﻃﺮف هﻴﺌﺖ ﻣﺤﻔﻞ ﻣﺤﻠﻲ‬ ‫روﺣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﺮاﮐﺰ ﺗﺎﺑﻌﻪ ﻋﻠﻲ اﻟﺨﺼﻮص ﻣﺮاﮐﺰ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي اﻣﺮﻳﻪ ﺑﺎﻳﺪ در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص ﺻﺎدر ﮔﺮدد ﺗﻘﺪﻳﻤﻲ اﻣﻪ اﷲ ﻗﺪﺳﻴﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﻓﺪاﺋﻲ ﺻﺒﻴﻪ‬ ‫ﺣﻀﺮت ﺣﺎﺟﻲ اﻳﻤﺎن ﻣﺮﺣﻮم ﺳﻪ ﻃﻐﺮي ﻟﻮح ﻣﺒﺎرک ﺟﻤﺎل اﻗﺪس اﺑﻬﻲ ﺟﻞ ﺷﺎﻧﻪ اﻻ ﻋﻠﻲ و هﻔﺪﻩ ﻃﻐﺮي اﻟﻮاح ﻣﺒﺎرﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء‬ ‫ارواﺣﻨﺎ ﻟﺮﻣﺴﻪ اﻻﻃﻬﺮ ﻓﺪا ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﺑﻨﻮﻳﺲ اﻳﻦ اﻟﻮاح ﻣﻘﺪﺳﻪ ﺳﺎﻟﻤﺎ ﺑﺎرض اﻗﺪس واﺻﻞ و ﺑﻨﺎم ﺗﻘﺪﻳﻢ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﻳﺎدﮔﺎر در ﻣﺤﻔﻈﻪ ﺁﺛﺎر در ﺧﻮد‬ ‫ﻣﻘﺎم اﻋﻠﻲ ﻣﺤﻔﻮظ و دﻳﮕﺮ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ در ﺣﻖ ﻣﺘﺼﺎﻋﺪﻳﻦ اﻟﻲ اﷲ ﺁﻗﺎ ﺣﺒﻴﺐ اﷲ ﺻﻤﻴﻤﻲ و ﻋﻼءاﻟﺪﻳﻦ ﮐﺎﻇﻢ زادﻩ از اﻋﻤﺎق ﻗﻠﺐ ﻋﻠﻮ درﺟﺎت و‬ ‫ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﻘﺪﺳﻴﻪ ﻋﻠﻴﺎ اﺳﺘﺪﻋﺎ ﻧﻤﺎﻳﻢ ﺗﺎ در ﺑﺤﺮ اﻧﻮار ﻣﺴﺘﻐﺮق ﮔﺮدﻧﺪ و در ﺟﻮار رﺣﻤﺖ ﮐﺒﺮﻳﺎﺋﻲ ﻣﻘﺮ و ﻣﺎوي ﺟﻮﻳﻨﺪ و ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺁﻣﺎل ﻣﺨﻠﺼﻴﻦ‬ ‫و ﻣﻘﺮﺑﻴﻦ اﺳﺖ در ﻣﻠﮑﻮت اﺑﻬﻲ ﻓﺎﺋﺰ و ﻧﺎﺋﻞ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﻨﺘﺴﺒﻴﻦ ﺁﻧﺎن را از ﻗﺒﻞ اﻳﻦ ﻋﺒﺪ ﺗﺴﻠﻲ و اﻃﻤﻴﻨﺎن دهﻨﺪ ﺣﺴﺐ اﻻﻣﺮ ﻣﺒﺎرک ﻣﺮﻗﻮم ﮔﺮدﻳﺪ‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺸﻬﺮ اﻟﮑﻠﻤﺎت ‪ ٢١-٩٩‬ﺟﻮﻻي – ‪ ١٩۴٢‬ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ زﻳﻦ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮔﺮدﻳﺪ ﺑﻨﺪﻩ ﺁﺳﺘﺎﻧﺶ ﺷﻮﻗﻲ‪.‬‬ ‫اﻳﻨﺴﺖ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﮐﻮﺗﺎهﻲ از ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﮐﻴﺶ ﺑﻬﺎﺋﻲ )ﻳﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻮدﺷﺎن‪ :‬دﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻲ( ﭼﻮن ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺎ داﺳﺘﺎن ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺧﻮد ﮐﻴﺶ ﻳﺎ دﻳﻦ ﻣﻲ ﺑﻮد‬ ‫ﺑﻪ داﺳﺘﺎن ﺟﻨﮕﻬﺎ و رﺧﺪادهﺎي دﻳﮕﺮ ﻧﭙﺮداﺧﺘﻴﻢ‪.‬‬ ‫*************************************‬

‫ﮔﻔﺘﺎر دوم‬

‫اﻳﺮادهﺎي ﺑﺰرﮔﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻴﺶ ﺑﻬﺎﺋﻲ ﺗﻮان ﺷﻤﺮد‬ ‫ﺑﻪ ﮐﻴﺶ ﺑﻬﺎﺋﻲ اﻳﺮادهﺎي ﺑﺴﻴﺎري ﺗﻮان ﺷﻤﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﻦ ﮐﻴﺶ از ﺳﺮ ﺗﺎ ﭘﺎ اﻳﺮاد اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ ﻣﺎ ﭼﻮن ﻓﺮﺻﺖ ﮐﻢ ﻣﻲ دارﻳﻢ در اﻳﻨﺠﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﮐﻮﺗﺎهﻲ ﮐﻮﺷﻴﺪﻩ ﺟﺰ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ اﻳﺮاد ﺑﺰرگ ﻧﺨﻮاهﻴﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ‪ :‬اﻳﻦ ﮐﻴﺶ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ دﻳﺪﻩ ﺷﺪ ﭘﻨﺪار ﺑﺮ ﭘﻨﺪار اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﮐﻴﺶ ﺑﺮوي ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي‪ ،‬و ﺁن ﺑﺮوي ﺷﻴﺨﻴﮕﺮي‪ ،‬و ﺁن ﺑﺮوي ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي و‬ ‫ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي ﻧﻬﺎدﻩ ﺷﺪﻩ و هﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﭘﺎﻳﻪ اي ﺟﺰ ﭘﻨﺪار ﻧﻤﻴﺪارد‪.‬‬ ‫ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﺑﻬﺎء اﷲ ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬ﻣﻦ ﺁن ﻳﻈﻬﺮﻩ اﻟﻠﻬﻢ ﮐﻪ ﺳﻴﺪ ﺑﺎب ﺁﻣﺪﻧﺶ را ﺁﮔﺎهﻲ دادﻩ‪ .‬ﺳﻴﺪ ﺑﺎب ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻦ ﺁن ﻣﻬﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﺷﻴﻌﻴﺎن ﻣﻴﺒﻴﻮﺳﻴﺪﻧﺪ و ﺷﻴﺦ اﺣﺴﺎﻳﻲ‬ ‫ﺁﻧﺮا ﻣﻌﻨﻲ ﮐﺮدﻩ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺁﻧﮑﻪ ﻧﻴﮏ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد ﭼﻪ ﭘﻨﺪارهﺎﻳﻲ در رﻳﺸﻪ ﮐﻴﺶ ﺑﻬﺎﻳﻲ ﺧﻮاﺑﻴﺪﻩ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﭘﺎﺋﻴﻦ را ﻣﻲ ﺁورم‪:‬‬ ‫‪ - ١‬اﻣﺎم ﺟﻌﻔﺮ اﻟﺼﺎدق ﮐﻪ ﺑﻨﻴﺎدﮔﺰار ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي ﺑﻮدﻩ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪» :‬ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻳﺎ اﻣﺎم ﺑﺎﻳﺪ از ﺳﻮي ﺧﺪا ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ ﺷﻮد«‪.‬‬ ‫‪ -٢‬هﻢ او ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪» :‬ﻣﺮا ﺧﺪا ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ«‪ .‬ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎﻧﺶ ﻧﻴﺰ ﻳﮑﻲ ﭘﺲ از دﻳﮕﺮي اﻳﻦ دﻋﻮي را ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -٣‬اﻣﺎم ﺣﺴﻦ اﻟﻌﺴﮕﺮي ﮐﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﭘﻨﺠﻢ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮدﻩ ﭼﻮن ﻣُﺮدﻩ و ﻓﺮزﻧﺪي در ﺑﻴﺮون ﻧﻤﻲ داﺷﺘﻪ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﻧﺎﻣﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪:‬‬ ‫او را ﻓﺮزﻧﺪي هﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﻬﺎﻧﺴﺖ و او اﻣﺎم ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ - ۴‬ﻳﮏ داﺳﺘﺎن ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي از ﺑﺎﺳﺘﺎن زﻣﺎن در ﻣﻴﺎن ﺟﻬﻮدان و اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﺁﻣﺪﻩ و ﺁﻧﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫اﻧﺪ‪ :‬ﮐﺴﻲ در ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﺑﻴﺮون از ﺁﻳﻴﻦ ﺧﻮاهﺪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺟﻬﺎن را ﺑﻪ ﻧﻴﮑﻲ ﺧﻮاهﺪ ﺁورد‪.‬‬ ‫‪ - ۵‬ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ از اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺳﻮدﺟﻮﻳﻲ ﻧﻤﻮدﻩ و ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬ﺁن اﻣﺎم ﻧﺎﭘﻴﺪا ﻣﻬﺪي ﻧﻴﺰ هﺴﺖ و روزﻳﮑﻪ ﺑﻴﺮون ﺁﻳﺪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺟﻬﺎن را‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻴﮑﻲ ﺧﻮاهﺪ رﺳﺎﻧﻴﺪ‪.‬‬ ‫‪ - ۶‬ﺷﻴﺦ اﺣﺴﺎﻳﻲ ﭘﺲ از هﺰار ﺳﺎل ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و ﭼﻮن دﻳﺪﻩ هﺰار ﺳﺎل زﻧﺪﮔﻲ اﻣﺎم ﻧﺎﭘﻴﺪا ﺑﺎور ﮐﺮدﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﺗﺄوﻳﻞ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪:‬‬ ‫ﺁن اﻣﺎم ﻧﺎﭘﻴﺪا ﻣُﺮدﻩ اﺳﺖ وﻟﻲ ﮔﻮهﺮ او ﭘﺎﻳﺪار اﺳﺖ و در ﻳﮏ ﮐﺎﻟﺒﺪ دﻳﮕﺮي ﺧﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ‪.‬‬ ‫‪ - ٧‬ﺳﻴﺪ ﺑﺎب ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و هﻤﺎن ﺳﺨﻦ اﺣﻤﺪ را ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪» :‬ﻣﻦ اﻣﺎم زﻣﺎﻧﻢ و ﺁن ﮔﻮهﺮ در ﮐﺎﻟﺒﺪ ﻣﻦ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ - ٨‬هﻢ او در ﻣﻴﺎن دﻳﮕﺮ ﮔﺰاﻓﻪ هﺎي ﺧﻮد ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪» :‬ﭘﺲ از دﻳﺮ زﻣﺎﻧﻲ ﺧﺪا ﻳﮑﻲ را ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﻣﻨﺴﺖ )ﻣﻦ ﻳﻈﻬﺮﻩ اﷲ( ﭘﺪﻳﺪ ﺧﻮاهﺪ‬ ‫ﺁورد‪.‬‬ ‫‪ - ٩‬ﺑﻬﺎء اﻧﺪﮐﻲ ﭘﺲ از ﺑﺎب ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪» :‬ﺁن ﮐﺲ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻳﺎ ﻣﻦ ﻳﻈﻬﺮﻩ اﷲ ﻣﻦ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬ ‫اﻳﻨﻬﺎ ﻧُﻪ ﭼﻴﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮروي هﻢ ﺁﻣﺪﻩ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻳﮑﻲ ﭘﻮچ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻴﺶ ﺑﻬﺎﻳﻲ ﺑﻲ ﺑﻨﻴﺎد ﺧﻮاهﺪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬و راﺳﺘﻲ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ هﺮ ﻧُﻪ ﺗﺎ ﭘﻮچ و ﺑﻲ‬ ‫ﭘﺎﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﻴﻢ‪ :‬اﻳﻦ ﮐﻴﺶ ﭘﻨﺪار ﺑﺮ ﭘﻨﺪار ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺎ از ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ ﭘﻨﺪارهﺎ در اﻳﻦ ﮐﺘﺎب و در ﮐﺘﺎب ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي ﺳﺨﻦ راﻧﺪﻩ اﻳﻢ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺗﻨﻬﺎ از ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي ﺳﺨﻦ ﺧﻮاهﻴﻢ راﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي )ﻳﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﮐﺴﻲ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي ﺑﻴﺮون از ﺁﻳﻴﻦ »ﺧﺎرق اﻟﻌﺎدﻩ« ﺑﺮﺧﻴﺰد و ﺟﻬﺎن را ﺑﻪ ﻧﻴﮑﻲ ﺁورد(‪ ،‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﺁﻧﮑﻪ ﭘﻨﺪار ﺑﻲ ﭘﺎﺳﺖ و‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردﻩ ﺟﻬﻮدان و اﻳﺮاﻧﻴﺎﻧﺴﺖ ﺧﻮد ﺑﺎ ﺁﻳﻴﻦ ﺧﺪا )ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﮔﻮﻳﻢ‪ :‬ﺑﺎ ﺁﻳﻴﻦ ﮔﺮدش ﺟﻬﺎن( ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺟﺎهﺎي دﻳﮕﺮي ﺑﺎرهﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﻳﻢ ﻳﮑﻲ از ﭼﻴﺰهﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ هﺮﮐﺴﻲ ﺑﺪاﻧﺪ و ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ ﺁﻳﻴﻦ ﮔﺮدش ﺟﻬﺎﻧﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺧﻮد ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺰرﮔﻲ از‬ ‫اﻳﻦ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ هﺮﮐﺴﻲ اﻳﻨﺮا ﺑﺪاﻧﺪ و ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﭼﻴﺰهﺎي ﺑﻴﺮون از ﺁﻳﻴﻦ دل ﻧﺒﻨﺪد و ﻓﺮﻳﺐ ﻧﺨﻮرد‪.‬‬ ‫ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي از دو راﻩ ﺑﻴﺮون از ﺁﻳﻴﻦ ﺟﻬﺎن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ از اﻳﻦ راﻩ ﮐﻪ ﻣﻲ ﭘﻨﺪارد ﻣﻬﺪي ﺑﺎ ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﺑﻴﺮون از ﺁﻳﻴﻦ ﺟﻬﺎن ﺧﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ و ﺑﻪ ﮐﺎرهﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺑﻴﺮون از ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ دﻳﮕﺮاﻧﺴﺖ‬ ‫ﺧﻮاهﺪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫دوم از اﻳﻦ راﻩ ﮐﻪ ﻣﻲ ﭘﻨﺪارد ﺟﻬﺎن را ﺑﻪ ﻳﮑﺒﺎر دﻳﮕﺮ ﺧﻮاهﺪ ﮔﺮداﻧﻴﺪ و رﻳﺸﻪ ﺑﺪﻳﻬﺎ را از ﺟﻬﺎن ﺧﻮاهﺪ ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﻨﻬﺎ هﺮدو ﭘﻨﺪار اﺳﺖ و هﺮدو ﻧﺸﺪﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺁري ﺧﺪا هﺮﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﺧﻮاهﺪ و هﺮﮐﻪ را ﺧﻮاهﺪ ﺑﻪ راهﻨﻤﺎﻳﻲ ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰد‪ .‬وﻟﻲ ﺁن راهﻨﻤﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺎرهﺎﻳﻲ ﺑﻴﺮون از ﺁﻳﻴﻦ ﻧﻴﺎز ﻧﺨﻮاهﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﮐﺎرﻳﮑﻪ او ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﻤﺮاهﻲ هﺎ و ﻧﺎداﻧﻲ هﺎ ﻧﺒﺮد ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ روﺷﻦ ﮔﺮداﻧﻴﺪن‬ ‫ﺁﻣﻴﻐﻬﺎ ﺧﺮدهﺎ را ﺑﻪ ﺗﮑﺎن ﺁورد و ﻳﮏ راﻩ راﺳﺘﻲ ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﻧﺸﺎن دهﺪ و ﺟﻬﺎن را ﭼﻨﺪ ﮔﺎﻣﻲ ﭘﻴﺶ ﺑﺮد‪ .‬اﻳﻨﺴﺖ ﺁﻧﮑﻪ ﻳﮏ راهﻨﻤﺎي‬ ‫ﺧﺪاﻳﻲ ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺗﺎ ﮐﻨﻮن اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و در ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻧﻴﺰ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺁن ﭼﻴﺰي ﮐﻪ درﺑﺎرﻩ ﻣﻬﺪي و ﮐﺎرهﺎﻳﺶ ﻣﻲ ﭘﻨﺪارﻧﺪ هﻤﻪ ﺑﻲ ﭘﺎ و دور‬ ‫از ﺧﺮد اﺳﺖ‪.‬‬ ‫درﺑﺎرﻩ ﻧﻴﮑﻲ ﻧﻴﺰ ﺁدﻣﻴﺎن از روزﻳﮑﻪ در روي زﻣﻴﻦ ﭘﻴﺪا ﺷﺪﻩ اﻧﺪ زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ رو ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﺁدﻣﻴﺎن رو ﺑﺴﻮي ﺑﻬﺘﺮي داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺗﻤﺪن ﻳﺎ‬ ‫ﺷﻬﺮﻳﮕﺮي ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﺰ اﻳﻦ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺁدﻣﻴﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﻴﺰي ﮐﻪ هﺴﺖ اﻳﻦ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﮔﺎم ﺑﻪ ﮔﺎم ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و در ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ‬ ‫ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺁدﻣﻲ ﺷﺎﻳﻨﺪﻩ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ از ﺑﺪﻳﻬﺎ ﭘﻴﺮاﺳﺘﻪ ﮔﺮدد و ﺑﺮاي ﺑﺮﺧﻮرداري درﺳﺖ از ﺁﺳﺎﻳﺶ و ﺧﺮﺳﻨﺪي راهﻲ ﺑﺎز اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ اﻳﻦ راﻩ‬ ‫ﻧﻪ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ هﻮاداران ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬هﻮاداران ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي ﮐﺴﺎﻧﻴﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاهﻨﺪ راﻩ ﮐﻮﺷﺶ ﺑﻪ ﻧﻴﮑﻲ را ﻧﺸﻨﺎﺳﻨﺪ و ﺧﻮد ﻧﻴﮏ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻳﮏ ﮐﺴﻲ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوهﺎي‬ ‫ﭘﻨﺪاري ﭘﻴﺪا ﺷﻮد و ﺟﻬﺎﻧﺮا از ﻳﮏ راﻩ ﭘﻨﺪاري ﺑﻪ ﻧﻴﮑﻲ ﺁورد‪ .‬ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ اﻳﻦ ﭘﻨﺪار ﺑﻴﺶ از هﻤﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺳُﺴﺖ ﻧﻬﺎدي و ﺗﻨﺒﻠﻲ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺮﺣﺎل ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي ﭘﻨﺪارﻳﺴﺖ ﮐﻪ از هﺮﺳﻮ ﺟﺎي اﻳﺮاد اﺳﺖ‪ ،‬و ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ دﻳﺪﻳﻢ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي و ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮي هﻤﻴﻦ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﮕﻔﺖ ﺗﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺳﻴﺪ ﺑﺎب در هﻤﻪ ﺟﺎ از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﻦ اﻟﻌﺴﮕﺮي ﮐﻪ ﻣﻬﺪي ﺷﻴﻌﻴﺎﻧﺴﺖ ﺳﺨﻦ راﻧﺪﻩ و ﺧﻮد را »در« او ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در‬ ‫ﻳﮑﺠﺎ ﺳﺨﻦ از دﻳﺪن ﺁن اﻣﺎم راﻧﺪﻩ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻋﻮي ﻗﺎﺋﻤﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺶ ﺟﺰ هﻤﺎن »ﻗﺎﺋﻢ« ﻧﻤﻲ ﺑﻮدﻩ )از روي ﺗﺄوﻳﻠﻲ ﮐﻪ ﺷﻴﺦ‬ ‫اﺣﻤﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد(‪ ،‬و در هﻤﻪ ﺟﺎ دﻟﻴﻞ از ﺣﺪﻳﺜﻬﺎي ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺁوردﻩ‪ .‬اﻳﻦ ﻳﮏ ﭼﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﺁﺷﮑﺎرﻳﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﺑﺘﺎزﮔﻲ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﺳﺨﻦ دﻳﮕﺮ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ ﻣﻬﺪي ﺷﻴﻌﻴﺎن را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻮدن ﻓﺮزﻧﺪ ﺣﺴﻦ ﻋﺴﮕﺮي را از رﻳﺸﻪ دروغ ﻣﻲ ﺷﻤﺎرﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ ﺁوارﻩ ﮐﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺑﺎ دﺳﺘﻮر ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﺎﻧﻴﺪﻩ در ﺁﻏﺎز ﺁن در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ درازي ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ‬ ‫رﺳﻴﺪﻩ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻣﻬﺪي ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺮﺧﻴﺰد و ﺁن ﺳﻴﺪ ﺑﺎب ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻬﺪي ﮐﻪ ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺑﺎور ﻣﻲ داﺷﺘﻨﺪ و ﻣﻲ دارﻧﺪ ﺟﺰ دروغ ﻧﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺎي ﭘﺮﺳﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ ﺁﻧﻬﻤﻪ ﮔﻔﺘﻪ هﺎي ﺳﻴﺪ ﺑﺎب از ﭼﻪ راﻩ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ؟! ﭼﻪ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺁن ﻣﻬﺪي اﻳﻦ را ﻧﻔﻬﻤﻴﺪﻩ و ﺷﻤﺎ اﮐﻨﻮن ﻣﻲ‬ ‫ﻓﻬﻤﻴﺪ؟!‪ ...‬اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮐﻴﺶ ﺑﻬﺎﺋﻲ هﺮ زﻣﺎن رﻧﮓ دﻳﮕﺮي ﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫دوم‪ :‬ﮐﻴﺶ ﺑﻬﺎﺋﻲ از ﻣﻌﻨﻲ دﻳﻦ ﺑﻴﺮون‪ ،‬و ﺑﺎ ﺁن ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺟﺎهﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﺎرهﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﻳﻢ »دﻳﻦ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﺟﻬﺎن و ﻣﻌﻨﻲ‬ ‫زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ و زﻳﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﺁﻳﻴﻦ ﺧﺮد اﺳﺖ«‪ .‬ﻣﻌﻨﻲ راﺳﺖ دﻳﻦ اﻳﻦ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫وﻟﻲ در ﮐﻴﺸﻬﺎ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ را ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺮوان ﮐﻴﺸﻬﺎ دﻳﻦ را ﭼﻴﺰهﺎﻳﻲ در ﮐﻨﺎرﻩ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬و دﺳﺘﮕﺎهﻲ ﺑﺮاي ﺧﻮاﺳﺖ دﻳﮕﺮي ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻼ در ﻧﺰد ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن دﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻲ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻴﺪن ﻣﺴﻴﺢ )ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﺪا( و ﻧﺸﺎن دادن ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ اوﺳﺖ و دﻳﻨﺪاران ﮐﺴﺎﻧﻴﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﺪا‬ ‫ﻣﺜ ً‬ ‫ﺑﻮدن ﻣﺴﻴﺢ ﮔﺮدن ﮔﺬارﻧﺪ و هﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ ﻳﺎد او زﻳﻨﺪ‪ .‬در ﻧﺰد ﺷﻴﻌﻴﺎن دﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻲ ﺑﺮاي ﺑﺰرگ داﺷﺘﻦ ﭼﻬﺎردﻩ ﻣﻌﺼﻮم )ﮔﺮاﻣﻲ داﺷﺘﮕﺎن‬ ‫ﺧﺪا(‪ ،‬و ﻳﺎوران ﺧﺪا ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ اﻳﺸﺎن و ﺑﻴﺎد ﺁﻧﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺎء ﻧﻴﺰ دﻳﻦ را ﺑﻪ هﻤﺎن ﻣﻌﻨﻲ داﻧﺴﺘﻪ و اﻳﻨﺴﺖ دﺳﺘﮕﺎهﻲ هﻤﭽﻮن دﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﺴﻴﺤﻴﮕﺮي ﻳﺎ ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي ﺑﺮاي ﺑﺰرگ ﮔﺮداﻧﻴﺪن ﺧﻮد و ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ‬ ‫ﺑﻠﻨﺪي ﺑﺎزﮐﺮدن ﺑﺮاي ﺧﻮد ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردﻩ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﭼﻮن ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎﻳﺶ را ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻴﺶ از هﻤﻪ ﺳﺘﺎﻳﺶ از »ﺷﺄن و ﻋﻈﻤﺖ ﺧﻮدش« ﻣﻲ ﮐﻨﺪ و‬ ‫اﻓﺴﻮس ﻣﻲ ﺧﻮرد ﮐﻪ ﭼﺮا ﻣﺮدم و ﻣﻼﻳﺎن او را )ﮐﻪ ﺧﺪاي ﮐﻮﭼﮏ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ( ﻧﻤﻲ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ .‬در اﻗﺪﺳﺶ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﺗﺒﮑﻲ ﻋﻠﻴﮑﻢ ﻋﻴﻦ ﻋﻨﺎﻳﺘﻲ ﻻﻧﮑﻢ ﻣﺎ ﻋﺮﻓﺘﻢ اﻟﺬي دﻋﻮﺗﻤﻮﻩ ﻓﻲ اﻟﻌﺸﻲ و اﻻﺷﺮاق و ﻓﻲ ﮐﻞ اﺻﻴﻞ‪ .‬ﻣﻌﻨﻲ ﺁﻧﮑﻪ ‪ :‬ﭘﺮواي ﻣﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻴﮕﺮﻳﺪ‪،‬‬ ‫زﻳﺮا ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻴﺪ ﮐﺴﻲ را ﮐﻪ در ﺷﺎم و ﺑﺎﻣﺪاد و ﻧﻴﻤﺮوز ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻳﺪ‪.‬‬ ‫در ﮔﻔﺘﻪ هﺎي اﻳﻦ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺰرگ ﻳﺎ ﺧﺪاي ﮐﻮﭼﮏ ﺁﻧﭽﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن و زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ و ﺑﺎز ﻧﻤﻮدن ﺁﻣﻴﻐﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎ در ﺳﺮاﺳﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬ ‫هﺎي او ﺳﺨﻨﻲ را ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻧﻤﻲ داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ و او ﮔﻔﺘﻪ ﭘﻴﺪا ﻧﺨﻮاهﻴﺪ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻳﮑﻲ از ﮐﺎرهﺎي ﺑﺰرگ دﻳﻦ‪ ،‬ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﮔﻤﺮاهﻴﻬﺎي زﻣﺎن و ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ ﮐﻪ راﻩ را ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺧﻮد ﺻﺎف ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﮔﻤﺮاهﻴﻬﺎي زﻣﺎن‬ ‫ﺑﻬﺎء اﷲ ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي و ﺷﻴﺨﻴﮕﺮي و ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻬﻴﮕﺮي و ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﺧﺮاﺑﺎﺗﻴﮕﺮي و ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ او ﺑﻪ هﻴﭽﻴﮏ ﻧﭙﺮداﺧﺘﻪ ﺑﺠﺎي ﺧﻮد ﮐﻪ از‬ ‫هﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﻮد ﺟﺴﺘﻪ‪ .‬اﮔﺮ راﺳﺘﻲ را ﺑﺨﻮاهﻴﺪ او اﻳﻦ ﮔﻤﺮاهﻴﻬﺎ را در هﻢ ﺁﻣﻴﺨﺘﻪ و ﻳﮏ ﮔﻤﺮاهﻲ ﻧﻮﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردﻩ اﻳﻦ ﻣﺮدم ﺑﺮاي راهﻨﻤﺎﻳﻲ ﻳﺎ‬ ‫ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﮕﻲ ﻣﺎﻳﻪ اي ﺑﺎﻳﺎ ﻧﻤﻲ ﺷﻤﺎردﻩ و درﺑﺎرﻩ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و ﺁن ﺁﻳﻪ هﺎ را ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﻣﺮدم را ﺑﺴﺮش ﮔﺮد‬ ‫ﺁوردﻩ‪ .‬اﻳﻨﺴﺖ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺶ از اﻳﻦ ﺑﺎﻳﺎ ﻧﻤﻲ ﺷﻤﺎردﻩ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺮﺁن ﮐﺘﺎﺑﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﺁورد و ﺁﻳﻪ هﺎﻳﻲ هﻤﭽﻮن ﺁﻳﻪ هﺎي او ﺑﺒﺎﻓﺪ‪ .‬هﻤﻴﻦ را‬ ‫ﺑﺲ ﻣﻲ ﺷﻤﺎردﻩ‪ .‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﭘﻴﺎﭘﻲ ﻓﺸﺎر ﻣﻲ ﺁورد ﮐﻪ ﭼﺮا ﺑﻪ ﻣﻦ »اﻳﻤﺎن« ﻧﻤﻲ ﺁورﻳﺪ؟!‪ ...‬ﭼﺮا ﻣﺮا ﺑﻪ ﺧﺪاﻳﻲ ﻧﻤﻲ ﭘﺬﻳﺮﻳﺪ؟!‬ ‫از ﻧﺎﺁﮔﺎهﻲ اﻳﻦ ﻧﻤﻲ داﻧﺴﺘﻪ ﮐﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم ﺑﺎ ﻳﮏ ﻣﺎﻳﻪ ﺧﺪاﻳﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و راز ﮐﺎر او ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﻲ و ﮐﻮﺷﺶ ﺑﻪ ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺁن‬ ‫ﮔﻤﺮاهﻲ و ﺑﺎز ﻧﻤﻮدن ﺁﻣﻴﻐﻬﺎي زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﺑﻮد‪ .‬وﮔﺮﻧﻪ از ﺗﻨﻬﺎ ﺁﻳﻪ ﺳﺮاﻳﻲ ﮐﺎري ﭘﻴﺶ ﻧﺮﻓﺘﻲ و ﺳﻮدي ﺑﺮﻧﺨﺎﺳﺘﻲ‪.‬‬ ‫ﻳﮏ ﭼﻴﺰ ﺷﮕﻔﺖ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﺎء در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪﻩ ﺳﺎزي ﭘﺮداﺧﺘﻪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺮﺁن‪ ،‬اﻗﺪس را ﮔﺬاردﻩ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﻣﮑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻴﺮاز ﻳﺎ ﺑﻐﺪاد را ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردﻩ‪ ،‬ﻧﻤﺎز و روزﻩ را ﺑﻪ روﻳﻪ دﻳﮕﺮي اﻧﺪاﺧﺘﻪ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﻨﺒﺪهﺎ ﮐﻪ ﭘﺮﺳﺘﺸﮕﺎﻩ ﺷﻴﻌﻴﺎﻧﺴﺖ ﮔﻮر ﺧﻮد را‬ ‫»زﻳﺎرﺗﮕﺎﻩ« ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ‪ ،‬هﻤﭽﻮن ﺷﻴﻌﻴﺎن »زﻳﺎرﺗﻨﺎﻣﻪ« ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬هﻤﭽﻮن ﺁﻧﺎن دﻋﺎهﺎي درازي ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردﻩ‪ .‬از هﺮﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺁن‬ ‫ﮐﻮﺷﻴﺪﻩ ﮐﻪ ﻳﮏ دﺳﺘﮕﺎهﻲ هﻤﭽﻮن ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي ﭘﺪﻳﺪ ﺁورد‪ .‬ﺑﻪ ﺁن ﮐﻮﺷﻴﺪﻩ ﮐﻪ ﻳﮏ ﮔﻤﺮاهﻲ ﻧﻮﻳﻨﻲ ﺑﻪ ﮔﻤﺮاهﻴﻬﺎي ﮐﻬﻦ ﺑﻴﻔﺰاﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن اﻣﻴﺪﻣﻨﺪﻧﺪ ﮐﻪ دﻳﻦ ﺑﻬﺎء ﺟﻬﺎن را ﺧﻮاهﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭼﺎرﻩ دردهﺎي ﺟﻬﺎن را ﺟﺰ »ﻧﺸﺮ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک« ﻧﻤﻲ ﺷﻤﺎرﻧﺪ‪ .‬ﻳﮏ‬ ‫ﭼﻴﺰ ﺷﮕﻔﺖ ﺗﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺎرهﺎ دﻳﺪﻩ ام ﻣﻲ ﺁﻳﻨﺪ و ﺑﺎ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﺮدﻩ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪» :‬اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎﻧﻴﮑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻴﺪ هﻤﻪ را ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک ﮔﻔﺘﻪ«‪.‬‬ ‫ﻼ ﻣﻦ درﺑﺎرﻩ ﺧﺮد ﻳﺎ روان ﺳﺨﻨﺎن ﺑﺴﻴﺎري ﮔﻔﺘﻪ و درﺑﺮاﺑﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫دروغ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﺰرﮔﻲ را ﺑﺮوي ﻣﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬روزي ﺑﻪ ﻳﮑﻲ ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﻣﺎدي اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﺎ دﻟﻴﻠﻬﺎي اﺳﺘﻮار ﻣﻌﻨﻲ ﺧﺮد و روان ﺑﻮدن ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺎز ﻧﻤﻮدﻩ ام‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺑﻬﺎءاﷲ در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ ﮔﻔﺘﻪ؟!‪ «...‬ﭼﻮن ﭘﺎﺳﺨﻲ ﻧﻤﻲ‬ ‫داﺷﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻮﺷﻲ ﮔﺮاﻳﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻮم‪ :‬ﻳﮏ ﮐﺎر ﺑﺴﻴﺎر زﺷﺖ ﺑﻬﺎءاﷲ ﻧﺎم ﺧﺪاﻳﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮوي ﺧﻮد ﮔﺰاردﻩ‪ ،‬در ﺁﻏﺎز اﻗﺪﺳﺶ در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ان اول ﻣﺎﮐﺘﺐ اﷲ ﻋﻠﻲ اﻟﻌﺒﺎد ﻋﺮﻓﺎن ﻣﺸﺮق و ﺣﻴﻪ و ﻣﻄﻠﻊ اﻣﺮﻩ اﻟﺬي ﮐﺎن ﻣﻘﺎم ﻧﻔﺴﻪ ﻓﻲ ﻋﺎﻟﻢ اﻻﻣﺮ و اﻟﺨﻠﻖ ﻣﻦ ﻓﺎز ﺑﻪ ﻗﺪ ﻓﺎز ﺑﮑﻞ اﻟﺨﻴﺮ و‬ ‫اﻟﺬي ﻣﻨﻊ اﻧﻪ ﻣﻦ اهﻞ اﻟﻀﻼل و او اﻧﻲ ﺑﮑﻞ اﻻﻋﻤﺎل‪.‬‬ ‫ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻧﺨﺴﺖ ﭼﻴﺰﻳﮑﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﺑﺎﻳﺎ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﻣﻨﺴﺖ ﮐﻪ از ﺳﻮي او ﻓﺮهﺶ )وﺣﻲ( ﺁوردﻩ ام و در ﺁﻓﺮﻳﺪن ﺟﻬﺎن و‬ ‫در ﮔﺮداﻧﻴﺪن ﺁن ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺧﺪا ﺑﻮدﻩ ام«‪.‬‬ ‫از اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ هﺎ ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻬﺎء را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻴﺸﺮﻣﻲ واداﺷﺘﻪ ﻧﺎداﻧﻴﻬﺎي ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي و ﺷﻴﺨﻴﮕﺮي ﻣﻴﺒﻮدﻩ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﺷﻴﻌﻴﺎن »ﭼﻬﺎردﻩ‬ ‫ﻣﻌﺼﻮم« و ﺑﺴﺘﮕﺎن اﻳﺸﺎن را دﺳﺖ اﻧﺪر ﮐﺎرهﺎي ﺟﻬﺎن و ﻳﺎوران ﺧﺪا ﻣﻲ ﭘﻨﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﻳﮏ ﮔﺎم دﻳﮕﺮي ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺁﺷﮑﺎرﻩ‬ ‫ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺟﻬﺎن را اﻣﺎﻣﺎن ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬روزي را ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺁﻧﺎن ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ .‬رﺷﺘﻪ هﻤﻪ ﮐﺎرهﺎ در دﺳﺖ اﻳﺸﺎﻧﺴﺖ‪ .‬ﺑﻬﺎء ﮐﻪ ﺑﻪ دﻋﻮي »ﻣﻦ ﻳﻈﻬﺮﻩ‬ ‫اﻟﻠﻬﻲ« ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و ﺧﻮد را ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺰرﮔﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪ از اﻣﺎﻣﺎن ﭘَﺲ ﺗﺮ ﻣﺎﻧﺪ و ﭘﺴﺖ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻨﺴﺖ ﻧﺎم ﺧﺪا ﺑﺨﻮد ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﻦ‬ ‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺧﺪا در ﺁﻓﺮﻳﺪن ﺟﻬﺎن ﺑﻮدﻩ ام‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﻧﺎﺁﮔﺎهﻲ و ﻧﺎﻓﻬﻤﻲ‪ ،‬ﻣﻌﻨﻲ ﺧﺪا و راز ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﻲ را ﻧﻤﻲ داﻧﺴﺘﻪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺎرهﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﻳﻢ داﺳﺘﺎن ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﻲ‬ ‫ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﮔﺮدش از ﺧﻮد او ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﺁدﻣﻴﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﺑﻲ اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻲ ﺁﻳﻨﺪ و ﺑﻲ‬ ‫اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻴﺮوﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ را دﻳﺪﻩ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻴﻢ‪» :‬اﻳﻦ ﺟﻬﺎن را ﮔﺮداﻧﻨﺪﻩ اي هﺴﺖ و ﺁدﻣﻴﺎﻧﺮا ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﺁورﻧﺪﻩ و ﺑﺮﻧﺪﻩ اي ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ«‪ .‬ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺎ را‬ ‫واداﺷﺘﻪ ﺑﻪ هﺴﺘﻲ ﺧﺪا ﺧﺴﺘﻮان ﺑﺎﺷﻴﻢ اﻳﻨﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻪ اﻧﺪازﻩ ﺧﻨﮑﺴﺖ ﮐﻪ ﻳﮑﻲ از ﺁن ﺁدﻣﻴﺎن ﺳﺮ ﺑﺮﺁوردﻩ و ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ :‬ﺁن ﺧﺪا ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺎور ﻣﻲ‬ ‫داري ﻣﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﭼﻪ اﻧﺪازﻩ ﺧﻨﮑﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﻲ درﻣﺎﻧﺪﻩ ﮐﻪ در ﺗﻬﺮان از ﺗﺮس ﺟﺎن ﺑﺎﺑﻲ ﺑﻮدن ﺧﻮد را اﻧﮑﺎر ﻣﻲ ﮐﺮد ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻣﻦ ﺧﺪاﻳﻢ و اﻳﻦ ﺟﻬﺎن‬ ‫را ﻣﻦ ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ ام‪ .‬ﭼﻪ اﻧﺪازﻩ ﺧﻨﮑﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﺎء ﮐﻪ در ادرﻧﻪ از دﺳﺖ ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﻲ و ﭘﻴﺮواﻧﺶ ﺑﻪ ﺗﻨﮕﻨﺎ اﻓﺘﺎدﻩ ﮔﺎﻩ ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﺮادرش زهﺮ‬ ‫ﺧﻮراﻧﺪ و ﮔﺎﻩ ﭘﻴﺮوان او را ﺑﻪ »ﻣﺒﺎهﻠﻪ« ﻣﻴﺨﻮاﻧﺪ ﺑﻴﮑﺒﺎر ﺁﻧﻬﺎ را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﺪ و ﺁواز ﺑﺮﺁوردﻩ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ :‬رﺷﺘﻪ ﮐﺎرهﺎي ﺟﻬﺎن در دﺳﺖ ﻣﻨﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺁري ﺁن د ِر ﮔﺰاﻓﮕﻮﻳﻲ ﮐﻪ در ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي ﺑﺎز ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﺪ؟ در ﺟﺎﺋﻴﮑﻪ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ و ﺑﮕﻮﻳﺪ‪» :‬ﺧﺪا ﻣﺎ را از‬ ‫ﺁب و ﮔِﻞ واﻻﺗﺮي ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ«‪ ،‬و ﺷﻴﻌﻴﺎن ﭘﺮوﺑﺎل ﺑﻪ ﺁن دادﻩ ﻣﺮدﮔﺎﻧﻲ را ﻳﺎوران ﺧﺪا ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ و ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪي ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻓﺴﺎﻧﻪ روﻳﻪ ﻓﻠﺴﻔﻲ‬ ‫دهﺪ و اﻣﺎﻣﺎن را »ﺷﻮﻧﺪهﺎي ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ« ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺎي ﺷﮕﻔﺖ ﻧﺒﻮدﻩ ﮐﻪ ﺑﻬﺎء هﻢ ﺑﺮﺧﻴﺰد و ﺑﺎ اﻳﻦ ﮔﺴﺘﺎﺧﻲ ﺧﻮد را ﺧﺪا ﻧﺎﻣﺪ و در ﺳﺮاﺳﺮ‬ ‫اﻗﺪﺳﺶ ﺳﺘﺎﻳﺶ از »ﺟﺒﺮوت و ﻣﻠﮑﻮت و ﻗﺪرت و ﻋﻨﺎﻳﺖ« ﺧﻮد ﺳﺮاﻳﺪ‪.‬‬ ‫از ﭼﻴﺰهﺎي ﺷﮕﻔﺖ ﻟﻘﺒﻬﺎﺋﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﺑﻪ ﺳﻴﺪ ﺑﺎب و ﺑﻪ ﺑﻬﺎء و ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﻣﻲ دهﻨﺪ ‪.‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﻼ ﺑﺎب را »ﻧﻘﻄﻪ اوﻟﻲ‪ ،‬رب اﻋﻠﻲ‪ ،‬ﺟﻞ اﺳﻤﺎﺋﻪ‬ ‫اﻟﺤﺴﻨﻲ« و ﺑﻬﺎء را »ﺟﻤﺎل اﻗﺪس اﺑﻬﻲ‪ ،‬ﺟﻞ ذﮐﺮﻩ اﻻﻋﻠﻲ« و ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء را »ﻏﺼﻦ اﷲ اﻻﻋﻈﻢ‪ ،‬ﺳﺮاﷲ اﻻﮐﺮم‪ ،‬روﺣﻨﺎ ﻟﻌﻈﻤﺘﻪ اﻟﻔﺪاء« و‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﻨﻬﺎ ﻳﺎد ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻴﮏ ﻧﮕﺮﻳﺪ هﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ را ﺑﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﺧﺪاﻳﻲ ﻣﻲ رﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﻲ ﺑﺮاي ﭘﻴﻐﻤﺒﺮي ﺧﻮد دﻟﻴﻠﻲ ﻧﻴﺎوردﻩ و راﺳﺘﻲ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ دﻟﻴﻠﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و زورش ﺟﺰ ﺑﻪ ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻲ ﻧﻤﻴﺮﺳﻴﺪﻩ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﮔﻔﺘﻴﻢ در ﭘﻨﺪار او ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم ﺑﺎ ﺳﺮودن ﺁﻳﻪ هﺎ ﮐﺎر ﺧﻮد را ﭘﻴﺶ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ هﻢ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺁﻳﻪ ﺳﺮاﻳﺪ و ﺑﻪ دﻟﻴﻞ دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺎز ﻧﻤﻲ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫وﻟﻲ ﻣﻴﺮزا اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﻲ ﮐﻪ در ﻣﻴﺎن ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن داﻧﺸﻤﻨﺪي ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ و ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺑﻲ ﺑﺎ دﻟﻴﻞ ﻧﻮﻳﺴﺪ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﻪ دﺷﻮاري‬ ‫اﻓﺘﺎدﻩ‪ ،‬زﻳﺮا دﻟﻴﻠﻲ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ‪.‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺸﺎن راﺳﺘﮕﻮﻳﻲ ﻳﮏ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ را ﮐﺎرهﺎي ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﻲ )ﻣﻌﺠﺰﻩ( ﺷﻤﺎردﻧﺪي و از ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم داﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎري از اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ در ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬از دو ﻧﻴﻢ ﮔﺮداﻧﻴﺪن ﻣﺎﻩ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺎ ﺳﻮﺳﻤﺎر‪ ،‬ﺷﺘﺮ درﺁوردن از ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﺁب روان ﮔﺮداﻧﻴﺪن از ﻣﻴﺎن اﻧﮕﺸﺘﺎن‪،‬‬ ‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻴﺪن ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﭘﺲ از ﻓﺮورﻓﺘﻨﺶ‪ .‬وﻟﻲ از ﺑﻬﺎء ﮐﻪ هﻨﻮز زﻧﺪﻩ ﻣﻲ ﺑﻮد و ﻣﺮدم ﻣﻲ دﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺠﺰﻩ اي ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﭼﻨﻴﻦ داﺳﺘﺎﻧﻬﺎﻳﻲ‬ ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪي ﻧﻮﺷﺖ‪ :‬از اﻳﻨﺮو ﻣﻴﺮزا اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ هﻮش ﺧﻮد را ﺗﻴﺰ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ و ﺑﻪ ﻳﮏ رﺷﺘﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﻧﻴﻤﻪ راﺳﺖ و ﻧﻴﻤﻪ دروغ ﭘﺮداﺧﺘﻪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﺁﻳﻪ هﺎﻳﻲ را از ﻗﺮﺁن ﻧﺸﺎن دادﻩ ﮐﻪ هﺮ زﻣﺎن ﮐﻪ از ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﻧﺪ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ ﻧﻤﻮدﻩ و ﺑﻴﺰاري ﺟﺴﺘﻪ )ﮐﻪ اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫اش راﺳﺖ ﺑﻮدﻩ()‪ .(١٧‬ﺳﭙﺲ درﺑﺎرﻩ ﺑﻬﺎءاﷲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﺮاﺷﻴﻬﺎﻳﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬ﭼﻬﺎر ﭼﻴﺰ دﻟﻴﻞ راﺳﺘﮕﻮﺋﻲ ﻳﮏ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ دﻋﻮي ﮐﺮدن‪ ،‬دوم ﺷﺮﻳﻌﺖ ﮔﺰاردن‪ ،‬ﺳﻮم ﺳﺨﻨﺶ در ﻣﺮدم هﻨﺎﻳﻴﺪن )ﻧﻔﻮذ ﮐﺮدن(‪ ،‬ﭼﻬﺎرم ﺑﺮ روي دﻋﻮي ﭘﺎﻳﺪار ﻣﺎﻧﺪن‪.‬‬ ‫وﻟﻲ اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺮزا اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ راﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ و اﻳﻦ ﭼﻴﺰهﺎ ﻧﺸﺎن راﺳﺘﮕﻮﻳﻲ ﻳﮏ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻮد‪ .‬زﻳﺮا دﻋﻮي را هﺮﮐﺲ ﺗﻮاﻧﺪ ﮐﺮد و‬ ‫»ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ« را هﺮﮐﺲ ﺗﻮاﻧﺪ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ هﻨﺎﻳﻴﺪن ﺳﺨﻦ ﻳﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﻔﻮذ ‪ :‬ﻧﺨﺴﺖ داﻧﺴﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ اﮔﺮ در ﭼﻨﺪ ﺗﻦ هﻨﺎﻳﺪ ﺑﺲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺁﻧﮕﺎﻩ اﻳﻦ هﻨﺎﻳﻴﺪن و ﻧﻬﻨﺎﻳﻴﺪن ﭘﺲ از دﻳﺮﮔﺎهﻲ داﻧﺴﺘﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ دﻳﺮزﻣﺎﻧﻲ ﺑﮕﺬرد ﺗﺎ دﻳﺪﻩ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﻣﺮدم ﺑﻪ او ﻣﻲ ﮔﺮوﻧﺪ و ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ‬ ‫را ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ .‬ﮐﺴﻴﮑﻪ اﻣﺮوز ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و ﺧﻮد را ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺮوز دﻟﻴﻠﺶ ﭼﻴﺴﺖ؟!‪ ...‬ﺁﻳﺎ ﺑﺎ ﭼﻪ دﻟﻴﻠﻲ ﻣﺮدم او را‬ ‫ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ؟‪!...‬‬ ‫ﺁﻣﺪﻳﻢ ﺑﺴﺮ ﭘﺎﻳﺪاري‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ دﻟﻴﻞ راﺳﺘﮕﻮﻳﻲ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻮد زﻳﺮا ﺁﮔﺎهﻲ دروﻏﮕﻮ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﺮ ﺳﺨﻦ ﺧﻮد ﭘﺎﻓﺸﺎري ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ اﮔﺮ در‬ ‫ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﮕﻲ ﭘﺎﻳﺪاري ﺷﺮﻃﺴﺖ ﺑﺎب و ﺑﻬﺎء هﻴﭽﻴﮑﻲ راﺳﺘﮕﻮ ﻧﺒﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬زﻳﺮ ﺑﺎب ﺑﺎرهﺎ ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻲ ﻧﻤﻮدﻩ از دﻋﻮﻳﻬﺎي ﺧﻮد ﺑﻴﺰاري ﺟﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺎء ﻧﻴﺰ در ﺗﻬﺮان ﺑﺎﺑﻲ ﺑﻮدن ﺧﻮد را اﻧﮑﺎر ﮐﺮد‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ در ﻋﮑﺎ ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ »ﺗﻘﻴﻪ« را رﻓﺖ و ﺧﻮد را ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺸﺎن داد‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﻧﺎﻓﻬﻤﻲ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﻲ داﻧﻨﺪ راﺳﺖ و دروغ ﻳﮏ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ را از ﭼﻪ راﻩ ﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ در اﻳﻦ ﻧﺎﻓﻬﻤﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴﺰ‬ ‫ﺑﺎ ﺁﻧﺎن هﻤﺒﺎزﻧﺪ‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ هﻢ ﻣﺎ در ﺟﺎي دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﮔﺸﺎدﻩ و درازي ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﮕﻲ و ﻧﺸﺎن راﺳﺘﮕﻮﻳﻲ ﺁﻧﺮا ﺑﺎز ﻧﻤﻮدﻩ اﻳﻢ)‪ .(١٨‬در‬ ‫اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮑﻮﺗﺎهﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ درﮔﺬرﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻧﺸﺎن راﺳﺘﮕﻮﻳﻲ ﻳﮏ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ هﻢ ﺧﻮد او و ﮔﻔﺘﻪ هﺎ و ﮐﺮدﻩ هﺎﻳﺶ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﮕﻲ ﻧﻪ ﭼﻴﺰﻳﺴﺖ ﮐﻪ دروغ ﺑﺮدارد‪ .‬ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﮕﻲ‬ ‫ﺑﺮاي ﺧﻮش ﺧﻮردن و ﺧﻮش ﺧﻔﺘﻦ و ﻳﺎوﻩ ﺑﺎﻓﺘﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ هﺮﮐﺴﻲ ﺗﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ هﻤﻪ ﮔﻤﺮاهﻴﻬﺎ ﻧﺒﺮد ﺁﻏﺎزد و ﺑﻴﭙﺎﻳﮕﻲ هﺮﻳﮏ‬ ‫از ﺁﻧﻬﺎ را روﺷﻦ ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬و ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻳﮏ ﺷﺎهﺮاهﻲ ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﻧﺸﺎن دهﺪ ‪.‬ﭼﻮن داور ﻧﻴﮏ و ﺑﺪ‪ ،‬و راﺳﺖ و ﮐﺞ ﺧﺮد اﺳﺖ ﻳﮏ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ هﺮﭼﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﺎ ﺧﺮد راﺳﺖ درﺁﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺴﻲ اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد راﺳﺘﮕﻮﺳﺖ و ﮐﺎري از ﭘﻴﺶ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮد‪ ،‬و ﮔﺮﻧﻪ دروﻏﮕﻮﺋﻴﺶ ﺑﻪ ﺁﺷﮑﺎر اﻓﺘﺎدﻩ رﺳﻮا ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻨﺴﺖ ﻧﺸﺎن راﺳﺘﮕﻮﻳﻲ‬ ‫ﻳﮏ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻧﺸﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎب و ﺑﻬﺎء ﺟﺰ دروﻏﮕﻮﻳﺎﻧﻲ ﻧﺒﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺎ هﻴﭻ ﮔﻤﺮاهﻲ ﺑﻪ ﮐﻮﺷﺶ‬

‫ﻧﭙﺮداﺧﺘﻪ و هﻴﭻ ﻧﺎداﻧﺴﺘﻪ اي را داﻧﺴﺘﻪ ﻧﮕﺮداﻧﻴﺪﻩ اﻧﺪ ﺁن ﻳﮑﻲ ﺑﻴﺨﺮداﻧﻪ دﻋﻮي ﻣﻬﺪي ﺑﻮدن ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﻋﺮﺑﻴﻬﺎي ﻏﻠﻂ ﺑﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺳﺨﻨﺎن ﭘﻮﭼﻲ ﮔﻔﺘﻪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﻳﮑﻲ ﻻف ﺧﺪاﻳﻲ زدﻩ‪ ،‬ﻏﻠﻂ ﺑﺎﻓﻲ هﺎي ﭘﻮچ ﺑﺴﻴﺎر ﮐﺮدﻩ‪ ،‬زﻳﺎرﺗﻨﺎﻣﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﮐﻪ هﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ از ﺧﺮد دور اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎب و ﺑﻬﺎء در ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاري )ﻳﺎ ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻮدﺷﺎن‪ :‬اﺣﮑﺎم( ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺨﺮدﻳﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎري از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دادﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎي ﺑﺎب ﭼﻨﺪان ﺑﻴﺨﺮداﻧﻪ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻧﺎﭼﺎر ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ را از ﻣﻴﺎن ﺑﺮﻧﺪ و از ﻣﺮدم ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ دارﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﻦ ﻧﻴﺎز ﻧﻤﻲ ﺑﻴﻨﻢ در اﻳﻨﺠﺎ از ﺁﻧﻬﺎ ﺳﺨﻦ راﻧﻢ‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫از ﺑﻬﺎء ﻳﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻳﺎد ﻣﻲ ﮐﻨﻢ‪:‬‬ ‫ﻳﮑﻲ از ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎي ﺑﻬﺎء ﻟﻮﺣﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم اﺣﻤﺪ ﻧﺎﻣﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ و در ﺁﻧﺠﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪:‬‬ ‫ﻓﺎﺣﻔﻆ ﻳﺎ اﺣﻤﺪ هﺬا اﻟﻠﻮح ﺛﻢ اﻗﺮأﻩ ﻓﻲ اﻳﺎﻣﮏ و ﻻﺗﮑﻦ ﻣﻦ اﻟﺼﺎﺑﺮﻳﻦ ﻓﺎن اﷲ ﻗﺪﻗﺪرﻟﻘﺎرﺋﻬﺎ اﺟﺮﻣﺄﻩ ﺷﻬﻴﺪ‪ .‬ﻣﻌﻨﻲ ﺁﻧﮑﻪ‪ :‬اي اﺣﻤﺪ اﻳﻦ ﻟﻮح را از‬ ‫ﺑﺮ ﮐﻦ و در روزهﺎﻳﺖ ﺁن را ﺑﺨﻮان و ﻧﺸﮑﻴﺐ‪ .‬زﻳﺮا ﺧﺪا ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﺁن ﻣﺰد ﺻﺪ ﺷﻬﻴﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪.‬‬ ‫»ﺷﻬﻴﺪ« در زﺑﺎن اﺳﻼم ﮐﺴﻲ را ﮔﻔﺘﻨﺪي ﮐﻪ در راﻩ ﺧﺪا )ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ‪ :‬در ﺟﻨﮕﻬﺎي اﺳﻼﻣﻲ( ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺴﻲ ﭼﻮن ﮐﺎرش ﺳﺨﺖ و‬ ‫ﺧﻮد ﺟﺎﻧﺒﺎري ﻣﻲ ﺑﻮد و از ﺁﻧﺴﻮ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺰرﮔﻲ از ﺁن ﮐﺎر ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪي‪ ،‬اﺳﻼم ﺑﻪ او ارج ﻧﻬﺎدﻩ و ﻣﺰدهﺎي ﺑﺰرﮔﻲ در ﻧﺰد ﺧﺪا ﻧﻮﻳﺪ دادﻩ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺎء ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬هﺮﮐﺲ ﻳﮑﺒﺎر اﻳﻦ ﻟﻮح را ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﺧﺪا ﺑﻪ او ﻣﺰد ﺻﺪ ﺷﻬﻴﺪ ﺧﻮاهﺪ داد ‪.‬ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﭼﺮا؟‪ ...‬ﻣﮕﺮ ﺧﻮاﻧﺪن ﻳﮏ ﻟﻮح ﭼﻪ‬ ‫ﺳﺨﺘﻲ ﻣﻲ دارد ﻳﺎ ﭼﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺰرﮔﻲ از ﺁن ﺑﺮﻣﻲ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺰد ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﺁن دادﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد؟!‪ ...‬ﺁﻳﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺨﻨﻲ از ﮐﺴﻲ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ دﻋﻮي ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﮕﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻩ ﻧﺸﺎن هﻮﺳﺒﺎزي و ﺑﻴﺨﺮدي ﻧﻴﺴﺖ؟!‪ ...‬ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻣﺮدم ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن ﻳﮏ ﻟﻮﺣﻲ ﻣﺰد ﺻﺪ ﺷﻬﻴﺪ‬ ‫ﮔﻴﺮﻧﺪ و در زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻠﻨﺪي ﻳﺎﺑﻨﺪ و ﭼﻪ ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎرهﺎي ﻧﻴﮏ دﻳﮕﺮ ﭘﺮدازﻧﺪ؟!‪ ...‬ﭼﻪ ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ ﮐﻪ از ﺑﺪﻳﻬﺎ و‬ ‫ﮔﻨﺎهﻬﺎ ﺑﭙﺮهﻴﺰﻧﺪ؟‪!...‬‬ ‫ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﻴﮑﻪ در ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي در ﻣﺎ زﻧﺪران و زﻧﺠﺎن و دﻳﮕﺮ ﺟﺎهﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ارج ﺑﺴﻴﺎري ﻣﻲ ﮔﺰارﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﺁن‬ ‫ﮐﺴﺎن ﻓﺮﻳﺐ ﺧﻮردﻩ و زﻳﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﺑﻴﭽﺎرﮔﺎن ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﺟﻨﮕﻬﺎ ﮐﺮدﻩ و ﺁدﻣﻬﺎ ﮐﺸﺘﻪ و ﺧﻮد ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ﻳﮏ ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬ ‫ﻧﺒﻮدﻩ اﻧﺪ و ﻣﺰد ﻳﮏ ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺨﻮاهﻨﺪ درﻳﺎﻓﺖ‪ .‬وﻟﻲ ﻓﻼن ﺟﻮان ﺧﻮﺷﮕﺬران ﺑﻬﺎﺋﻲ هﺮ روزي ﻳﮑﺒﺎر ﻟﻮح اﺣﻤﺪ ﺧﻮاﻧﺪ و هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﭘﻴﺮ‬ ‫ﺷﻮد و ﺑﻤﻴﺮد ﻣﺰد ﺻﺪ هﺰارهﺎ ﺷﻬﻴﺪ را ﺧﻮاهﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﺳﺨﻦ از ﺑﻬﺎء ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﻲ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ اي ﺑﺮﭘﺎ ﮔﺮداﻧﺪ و ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮان ﻣﺰدهﺎﻳﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺎرﺷﺎن ﭘﺮدازد‪ .‬وﻟﻲ ﻳﮑﺮوز هﻢ هﻮس ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮش زدﻩ ﻳﮏ رﺑﺎﻋﻲ ﺑﺴﺎزد و ﺑﻪ ﺷﺎﮔﺮدان ﺁﮔﺎهﻲ دهﺪ ﮐﻪ هﺮﮐﺴﻲ ﮐﻪ اﻳﻦ رﺑﺎﻋﻲ ﻣﺮا از ﺑﺮ دارد و ﺑﻴﺎﻳﺪ در ﺟﻠﻮ ﻣﻦ ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﻣﺰد ﺻﺪ‬ ‫ﮐﺎرﮔﺮ ﺑﻪ او ﺧﻮاهﻢ داد‪ .‬ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺁﮔﻬﻲ د ِر ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ را ﺧﻮاهﺪ ﺑﺴﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﺠﺎي ﺁﻧﮑﻪ هﺸﺖ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎ ﺳﺨﺘﻲ ﺑﮑﻮﺷﻨﺪ و ﻣﺰد‬ ‫ﻳﮏ ﮐﺎرﮔﺮ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ هﺮ زﻣﺎن ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺁﻗﺎي ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ دار رﻓﺘﻪ رﺑﺎﻋﻲ او را ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﻣﺰد ﺻﺪ ﮐﺎرﮔﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﭘﻲ ﺧﻮﺷﻴﻬﺎي ﺧﻮد‬ ‫ﺧﻮاهﻨﺪ رﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻲ داﻧﻢ ﺧﻮاهﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎﻧﻨﺪﻩ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ در ﮐﻴﺸﻬﺎي دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ هﺴﺖ«‪ .‬ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻢ‪» :‬ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪﻩ اﻳﻦ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺟﺰ از راﻩ ﮔﺰاﻓﮕﻮﻳﻲ و‬ ‫ﺑﻴﺨﺮدي ﻧﺒﻮدﻩ«‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﻼ در ﮐﻴﺶ ﺷﻴﻌﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪» :‬هﺮﮐﺲ ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﮕﺮﻳﺪ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﻪ او ﺑﺎﻳﺎ ﺷﻮد« وﻟﻲ اﻳﻨﺮا ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ و ﺑﻬﺮ ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻪ؟!‪ ...‬اﮔﺮ‬ ‫ﺷﻤﺎ ﻧﻤﻲ داﻧﻴﺪ ﻣﺎ ﻧﻴﮏ ﻣﻲ داﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﺟﺰ در راﻩ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺁرزوهﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺎ ﻧﻴﮏ ﻣﻲ داﻧﻴﻢ ﺑﻬﺎء ﻧﻴﺰ ﻓﺮﻳﺐ ﺁﻧﻬﺎ را‬ ‫ﺧﻮردﻩ‪ .‬ﭼﻮن از ﺧﻮد ﭼﻴﺰي ﻧﻤﻲ داﺷﺘﻪ و ﻧﻴﮏ از ﺑﺪ ﻧﻤﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ هﺮﭼﻪ از دﻳﮕﺮان دﻳﺪﻩ و ﺧﻮش داﺷﺘﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪﻩ اي ﺑﺮاﻳﺶ ﺳﺎﺧﺘﻪ‪.‬‬ ‫در هﻤﺎن ﻟﻮح اﺣﻤﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻣﻲ ﺧﻮرد ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﻲ در ﺳﺨﺘﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ دﭼﺎر اﻧﺪوهﻲ ﮔﺮدد و اﻳﻦ ﻟﻮح را ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﺧﺪا او را از ﺳﺨﺘﻲ‬ ‫و از اﻧﺪوﻩ رهﺎ ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺑﻲ ﮔﻤﺎن اﻳﻨﺮا ﺑﻪ ﭘﻴﺮوي از »ﺣﺪﻳﺚ ﮐﺴﺎء« ﺷﻴﻌﻴﺎن ﮔﻔﺘﻪ‪ .‬ﮐﺴﻲ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺧﺪا ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪﻩ و ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﺟﻬﺎن را ﻣﻦ‬ ‫ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ و ﻣﻦ ﻣﻲ ﮔﺮداﻧﻢ اﻳﻦ اﻧﺪازﻩ از ﺟﻬﺎن و از ﺁﺋﻴﻦ ﮔﺮدش ﺁن ﺁﮔﺎﻩ ﻧﻤﻲ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﺪ ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن ﻟﻮح اﺣﻤﺪ ﻳﺎ ﺣﺪﻳﺚ ﮐﺴﺎء ﮐﺴﻲ از ﺳﺨﺘﻲ‬ ‫ﻳﺎ از اﻧﺪوﻩ ﺑﻴﺮون ﻧﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﺎرﻩ ﺳﺨﺘﻲ ﻳﺎ اﻧﺪوﻩ را ﺑﺎﻳﺪ از راهﺶ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻼ در ﭘﻴﺶ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دﻋﺎي‬ ‫ﻳﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ دﻳﮕﺮ از ﻣﺎﻧﻨﺪﻩ ﺳﺎزي هﺎي ﺑﻴﺨﺮداﻧﻪ ﺑﻬﺎء دﻋﺎهﺎﺋﻴﺴﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوي از دﻋﺎهﺎي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫»ﺑﮏ ﻳﺎ اﷲ« ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ‪ .‬اﻳﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺁن ﻳﮏ دﻋﺎي ﺑﺴﻴﺎر درازي ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬دﻋﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺑﻴﺨﺮدي و ﺧﺪاﻧﺎﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻏﻠﻂ ﺑﺎﻓﻲ او را در ﻳﮑﺠﺎ‬ ‫ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از ﺗﮑﻪ هﺎي ﺁﻧﺮا در ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﻲ ﺁورﻳﻢ‪:‬‬ ‫»ﺑﮏ ﻳﺎ ﻋﻠﻲ ﺑﮏ ﻳﺎ وﻓﻲ ﺑﮏ ﻳﺎ ﺑﻬﻲ اﻧﺖ اﻟﮑﺎﻓﻲ و اﻧﺖ اﻟﺸﺎﻓﻲ و اﻧﺖ اﻟﺒﺎﻗﻲ ﻳﺎ ﺑﺎﻗﻲ ‪.‬ﺑﮏ ﻳﺎ ﮐﺎﺷﻒ ﺑﮏ ﻳﺎ ﻧﺎﺷﻒ ﺑﮏ ﻳﺎ ﻋﺎﻃﻒ اﻧﺖ اﻟﮑﺎﻓﻲ‬ ‫و اﻧﺖ اﻟﺸﺎﻓﻲ و اﻧﺖ اﻟﺒﺎﻗﻲ ﻳﺎ ﺑﺎﻗﻲ ‪...‬ﺑﮏ ﻳﺎ ﺟﺎن ﺑﮏ ﻳﺎ ﺟﺎﻧﺎن ﺑﮏ ﻳﺎ اﻳﻤﺎن اﻧﺖ اﻟﮑﺎﻓﻲ و اﻧﺖ اﻟﺸﺎﻓﻲ و اﻧﺖ اﻟﺒﺎﻗﻲ ﻳﺎ ﺑﺎﻗﻲ‪ ...‬ﺑﮏ ﻳﺎ ﺗﺎﺋﺐ‬ ‫ﺑﮏ ﻳﺎ زادب اﻧﺖ اﻟﮑﺎﻓﻲ و اﻧﺖ اﻟﺸﺎﻓﻲ و اﻧﺖ اﻟﺒﺎﻗﻲ ﻳﺎ ﺑﺎﻗﻲ‪ ...‬ﻳﺎ ﻗﺎﺗﻞ ﻋﺸﺎق ﻳﺎ واهﺐ ﻓﺴﺎق ﻳﺎ ﮐﺎﻓﻲ‪ ...‬ﺑﺎن ﺗﺤﻔﻆ ﺣﺎﻣﻞ هﺬﻩ اﻟﻮرﻗﻪ اﻟﻤﺒﺎرﮐﻪ‬ ‫ﺛﻢ اﻟﺬي ﻳﻠﻘﻲ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺛﻢ اﻟﺬي ﻳﻤﺮﻓﻲ ﺣﻮل ﺑﻴﺖ اﻟﺘﻲ هﻮﻓﻴﻬﺎ ﺛﻢ اﺷﻒ ﺑﻬﺎ ﮐﻞ ﻣﺮﻳﺾ و ﻋﻠﻴﻞ و ﻓﻘﻴﺮ«‪.‬‬ ‫ﻣﺮد ﺑﻴﺨﺮد ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ دوﻳﺴﺖ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﻲ دهﺪ و ﺻﺪ ﻧﺎم ﭼﺮﻧﺪ ﺑﺮ روي او ﻣﻲ ﮔﺬارد در ﭘﺎﻳﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﺧﻮاهﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد‬ ‫دارﻧﺪﻩ اﻳﻦ دﻋﺎ در ﺁن ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﮕﻬﺪارد !از ﭼﻪ ﻧﮕﻬﺪارد؟ ﭼﺮا ﻧﮕﻬﺪارد؟‪ ...‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻋﺎﻣﻴﺎن »ﺁن ﺳﻮﮔﻨﺪت ﮐﻪ ﻣﻴﺪهﻲ و اﻳﻦ ﮐﺎرت ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﺋﻲ! «‪.‬‬

‫در اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﺋﻴﻢ‪ :‬ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﮕﻲ از ﺧﺪا ﻧﻪ ﭼﻴﺰﻳﺴﺖ ﮐﻪ دروغ ﺑﺮدارد‪ .‬ﮐﺴﻴﮑﻪ ﺑﻪ دروغ ﺧﻮد را‬ ‫ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮﺧﻴﺰد ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن رﺳﻮا ﮔﺮدد و دروﻏﺶ ﺁﺷﮑﺎر ﺷﻮد‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﭼﺮﻧﺪ ﺑﺎﻓﻴﻬﺎ و ﺑﻴﺨﺮدﻳﻬﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ‬ ‫ﺑﺮﻣﻲ اﻧﮕﻴﺰد؟‪!...‬‬ ‫ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﺎب ﮐﻪ در ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎي ﺧﻮد ﻳﺎد ﻣﻦ ﻳﻈﻬﺮﻩ اﷲ ﮐﺮدﻩ از ﮔﻔﺘﻪ هﺎﻳﺶ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻴﺪاﻳﺶ او در ﺁﻳﻨﺪﻩ دوري ﺧﻮاﺳﺘﻲ‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎب ﮐﻪ ﺑﺎ رﻧﺞ و ﮔﺰﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎر دﻳﻨﻲ ﺑﻨﻴﺎد ﻧﻬﺎدﻩ و ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ ﮔﺰاردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﻴﺪ ﻣﻴﺪاﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎ دﻳﻦ او ﺑﺮﭘﺎ و ﺷﺮﻳﻌﺘﺶ روان ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‬ ‫و ﭘﺎدﺷﺎهﺎن از ﻣﻴﺎن ﭘﻴﺮوان او ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ دﻳﺪﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ هﻤﺎﻧﮑﻪ ﺑﺎب ﮐﺸﺘﻪ ﮔﺮدﻳﺪ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﺑﻪ دﻋﻮي ﻣﻦ ﻳﻈﻬﺮﻩ اﻟﻠﻬﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﻪ هﻤﺎن دﻋﻮي ﺑﻨﻴﺎد ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮي ﮔﺬاﺷﺖ و دﻳﻦ و ﺁﺋﻴﻦ ﺑﺎب را ﺑﻪ ﻳﮑﺒﺎر از ﻣﻴﺎن ﺑﺮد‪.‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﺟﺎي ﭘﺮﺳﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻳﮑﺰﻣﺎن ﺑﻪ دو دﻳﻦ و دو ﺷﺮﻳﻌﺖ ﭼﻪ ﻧﻴﺎز ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ؟!‪ ...‬اﮔﺮ ﺳﻴﺪ ﺑﺎب از ﺳﻮي ﺧﺪا ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ و ﺁن ﺷﺮﻳﻌﺖ را‬ ‫ﺑﺎ دﺳﺘﻮر ﺧﺪا ﮔﺰاردﻩ ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ و هﻨﻮز روان ﻧﺸﺪﻩ ﻧﺎﺑﻮد ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ ﺷﻮد؟!‪ ...‬ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ دﻳﻨﻲ و ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ از ﻧﻮ ﺑﻨﻴﺎد‬ ‫ﻳﺎﺑﺪ؟!‪ ...‬اﻳﻦ ﻳﮑﻲ از اﻳﺮادهﺎي ﺑﺰرﮔﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﺗﻮان ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ راﺳﺘﻲ هﻤﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ در ﺑﺨﺶ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻳﻢ‪ .‬اﻓﺴﺎﻧﻪ ﺑﻴﭙﺎﻳﻲ ﺑﻨﺎم »ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي« در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن رواج ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻴﻌﻴﺎن‬ ‫ﺁﻧﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ اﻣﺎم ﻧﺎﭘﻴﺪاي ﭘﻨﺪاري ﺧﻮد ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ و هﺰار ﺳﺎل ﺷﺐ و روز ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪن او را ﺑﻴﻮﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ اﺣﺴﺎﻳﻲ ﭘﻴﺪا ﺷﺪﻩ و‬ ‫ﺑﻪ ﺁن رﻧﮓ دﻳﮕﺮي دادﻩ و ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪» :‬ﺁن اﻣﺎم ﻧﺎﭘﻴﺪا ﺑﻪ ﺟﻬﺎن هﻮرﻗﻠﻴﺎ رﻓﺘﻪ وﻟﻲ ﮔﻮهﺮ او در ﮐﺎﻟﺒﺪ ﻣﺮد دﻳﮕﺮي ﭘﻴﺪا ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻳﮏ ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ رﺷﺘﻲ ﺑﻪ ﺟﺎي او ﻧﺸﺴﺘﻪ و دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺳﺨﻦ او را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪» :‬ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺁن اﻣﺎم ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺰدﻳﮑﺴﺖ« و ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻋﺎﻣﻴﺎن اﻳﻦ‬ ‫ﺳﺨﻦ را ﺑﺴﺮ ﻧﺎﮔﺰاردﻩ و ﺑﻪ هﻤﻪ ﺟﺎ دﻣﻴﺪﻩ‪ .‬ﻳﮏ ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻮان هﻮﺷﻤﻨﺪي از اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﺑﻪ ﺗﮑﺎن ﺁﻣﺪﻩ و ﺑﻪ ﺁرزوي اﻣﺎم زﻣﺎﻧﻲ اﻓﺘﺎدﻩ‬ ‫و اﻳﻨﺴﺖ در ﺷﻴﺮاز ﺁواز ﺑﺮﺁوردﻩ‪ .‬ﺷﺎﮔﺮدان ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ ﮐﻪ ﮔﻮﺷﻬﺎ ﺗﻴﺰ ﮐﺮدﻩ ﭘﻲ ﭼﻨﺎن ﺁوازي ﻣﻴﮕﺮدﻳﺪﻩ اﻧﺪ ﺁﻧﺮا ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﺴﺮش ﮔﺮد ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬از‬ ‫ﺁﻧﺴﻮ ﻣﺮدم ﮐﻪ هﺰار ﺳﺎل ﺷﺒﺎن و روزان ﭼﺸﻢ ﺑﻪ راﻩ اﻣﺎم زﻣﺎن دوﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ از ﺷﻨﻴﺪن اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺗﮑﺎن ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ دوﻟﺖ ﻓﺮﺻﺖ‬ ‫ﻧﺪادﻩ ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮐﺴﻴﺴﺖ و ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ ﭼﻴﺴﺖ و او را ﮔﺎهﻲ در ﺷﻴﺮاز و اﺳﭙﻬﺎن و ﮔﺎهﻲ در ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن از ﻣﺮدم‬ ‫دور داﺷﺘﻪ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺎر دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺗﮑﺎن ﻣﺮدم اﻓﺰودﻩ و ﭘﻴﺮوان ﺑﺎب ﮐﻮﺷﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ اﻧﺪ و ﺑﻪ اﻣﻴﺪ ﻓﻴﺮوزﻳﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ در ﺣﺪﻳﺜﻬﺎ ﺑﻪ اﻣﺎم زﻣﺎن‬ ‫و ﻳﺎران او ﻧﻮﻳﺪ دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺑﺎ دوﻟﺖ ﺟﻨﮓ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺧﻮﻧﻬﺎ رﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻩ و دﺷﻤﻨﻲ ﺳﺨﺘﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ و‬ ‫ﺑﺎﺑﻴﺎن ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﻲ زﺑﻮن دوﻟﺖ ﮔﺮدﻳﺪﻩ ﭘﺲ از ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ و دﻳﮕﺮ ﭘﻴﺮواﻧﺸﺎن‪ ،‬ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ و از اﻳﺮان‬ ‫ﺑﻴﺮون رﻓﺘﻪ در ﺑﻐﺪاد ﮔﺮد ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ ‪.‬ﮔﺮوهﻲ ﺑﻲ ﺳﺮ و ﺳﺎﻣﺎن ﮐﻪ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻩ و در ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي راﻩ روﺷﻨﻲ در ﭘﻴﺶ رو ﻧﻤﻲ دﻳﺪﻩ‬ ‫اﻧﺪ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﮐﺸﺎﮐﺶ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺧﻮﻧﻬﺎ ﻣﻲ رﻳﺨﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن هﻤﻴﺸﻪ ﭘﻴﮑﺎر ﻣﻲ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺴﻮ در اﻳﺮان دوﻟﺖ ﻳﺎ ﻣﺮدم ﺑﻪ هﺮ ﮐﻪ‬ ‫ﮔﻤﺎن ﺑﺎﺑﻲ ﺑﻮدن ﻣﻲ ﺑﺮدﻩ اﻧﺪ ﺁﺳﻮدﻩ ﻧﮕﺬاردﻩ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻣﻲ ﮐﺸﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﻲ ازل ﮐﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺑﺎب و ﭘﻨﺎهﮕﺎﻩ ﺑﺎﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﺑﻮد ﮐﺎري از‬ ‫دﺳﺘﺶ ﺑﺮ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﭼﺎرﻩ اي ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎﻧﻴﻬﺎ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎﻳﻲ ﮐﻪ از ﺑﺎب ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد ﮔﺮهﻲ از ﮐﺎر ﻧﻤﻲ ﮔﺸﻮدﻩ‪.‬‬ ‫ﻲ ﺑﺎﺑﻴﺎن‪ ،‬ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﻲ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻳﮑﻲ از ﺳﺮان ﺁﻧﻬﺎ ﺷﻤﺮدﻩ ﻣﻴﺸﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ داﻧﺴﺘﻪ ﮐﻪ ﺁوازي ﺑﺮﺁورد و ﺑﻨﺎم »ﻳﻈﻬﺮﻩ‬ ‫در ﭼﻨﻴﻦ هﻨﮕﺎم ﺁﺷﻔﺘﮕ ِ‬ ‫اﷲ« ﮐﻪ راهﺶ ﺑﺎز ﻣﻴﺒﻮد ﺑﮑﺎر ﭘﺮدازد ﮐﻪ هﻢ دﺳﺘﮕﺎهﻲ ﺑﺮاي ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﺪاﻧﺶ درﭼﻴﻨﺪ و هﻢ ﺳﺎﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﮐﺎرهﺎي ﺑﺎﺑﻴﺎن دهﺪ و از دﺷﻤﻨﻲ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن و اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد ﺑﮑﺎهﺪ و ﻓﺸﺎر و ﺳﺨﺘﻲ را ﮐﻤﺘﺮ ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺁهﻨﮓ ﺑﻪ ﮐﺎر ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﺑﻴﺶ از هﻤﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮد ﮔﺮداﻧﻴﺪن‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎي ﺑﺎب ﮐﻪ ﻣﺎﻳﻪ رﺳﻮاﻳﻲ ﻣﻲ ﺑﻮد ﮐﻮﺷﻴﺪﻩ‪ .‬ﻧﻴﺰ ﺁﺗﺶ ﮐﻴﻨﻪ را در دﻟﻬﺎي ﺑﺎﺑﻴﺎن ﻓﺮو ﻧﺸﺎﻧﺪﻩ و ﺑﺎ دوﻟﺖ و ﺗﻮدﻩ اﻳﺮان در ﺁﺷﺘﻲ ﮐﻮﺑﻴﺪﻩ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ از دﻳﺪﻩ ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي ﻧﮕﺮﻳﻢ ﺑﻬﺎء ﺑﻪ ﺑﺎﺑﻴﺎن ﻧﻴﮑﻲ ﮐﺮدﻩ ﮐﻪ ﺑﺪي ﻧﮑﺮدﻩ‪ .‬اﮔﺮ از راﻩ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ داوري ﭘﺮدازﻳﻢ ﮔﻤﺮاهﻴﻬﺎ ﭼﻮن ﺣﻠﻘﻪ هﺎي زﻧﺠﻴﺮ‬ ‫ﺑﻬﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻳﻨﺠﺎ رﺳﻴﺪﻩ ‪.‬ﻣﺎ در ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﻪ اﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮي ﻣﻴﻮﻩ ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي‪ ،‬و ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي ﻣﻴﻮﻩ ﺷﻴﺨﻴﮕﺮي‪ ،‬و ﺷﻴﺨﻴﮕﺮي ﻣﻴﻮﻩ ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ راهﻬﺎ اﻳﺮادي ﺑﻪ ﺑﻬﺎء ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﺮاد ﻣﺎ از دﻳﺪﻩ ﺁﻣﻴﻐﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺁﻳﺎ راﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎب ﻣﻬﺪي ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ و ﺁن دﻳﻦ و ﺷﺮﻳﻌﺖ را ﺑﺎ دﺳﺘﻮر ﺧﺪا ﮔﺰاردﻩ؟ ‪...‬اﮔﺮ راﺳﺘﺴﺖ ﭘﺲ ﭼﻪ ﺷﺪﻩ دﻩ و اﻧﺪ ﺳﺎل ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﻬﺎء ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻮد ﺧﺪاي ﮐﻮﭼﮑﻲ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و دﻳﻦ و ﺷﺮﻳﻌﺖ دﻳﮕﺮي ﺑﻨﻴﺎد ﻧﻬﺎدﻩ؟!‪ ...‬ﭼﻪ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ دﻳﻦ و ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺑﺎب را از ﻣﻴﺎن‬ ‫ﺑﺮدﻩ؟!‬ ‫ﺷﻤﺎ اﮔﺮ از ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﺑﭙﺮﺳﻴﺪ‪» :‬ﺷﻮﻧﺪ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﮕﺎن ﻳﮑﻲ ﭘﺲ از دﻳﮕﺮي ﺁﻣﺪﻩ ﭼﻴﺴﺖ؟‪ ...‬ﻳﮏ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮي ﮐﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ‬ ‫ﺑﺮﺧﻴﺰد؟‪ ...‬ﭘﺎﺳﺦ ﺧﻮاهﻨﺪ داد ‪»:‬ﭼﻮن هﺮ زﻣﺎن ﻣﻘﺘﻀﺎي دﻳﮕﺮي دارد ﺑﺎﻳﺪ در هﺮ زﻣﺎن ﻳﮑﻲ از ﻣﻈﺎهﺮ اﻣﺮاﷲ ﺑﺮﺧﻴﺰد و ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ‬ ‫ﻣﻘﺘﻀﻴﺎت زﻣﺎن ﺑﮕﺰارد«‪ .‬ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻴﻢ‪» :‬ﺑﺴﻴﺎر ﻧﻴﮏ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن را‪ ،‬درﺳﺖ ﻧﺎدرﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻴﻢ‪ .‬وﻟﻲ در ﺳﻴﺰدﻩ ﺳﺎل ﮐﻪ از ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﺑﺎب‬ ‫ﺗﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﺑﻬﺎء ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺁﻳﺎ درﺧﻮاﺳﺘﻬﺎي زﻣﺎن دﻳﮕﺮ ﺷﺪﻩ؟! ﺁﻳﺎ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺑﺎب هﻨﻮز ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﮔﺰاردﻩ ﻧﺸﺪﻩ)‪ (١٩‬و ﺑﻴﺮون ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﮐﻬﻦ‬ ‫ﮔﺮدﻳﺪﻩ؟!‪ ...‬ﺁﻳﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺨﻨﻲ را ﺗﻮان ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ؟« !‬ ‫ﺑﻬﺎء دو ﺳﺎل ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﺑﺎب ﻣﻴﺒﻮدﻩ‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺪا ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ ﺑﺮﺧﻴﺰد و دﻳﻦ ﺑﻨﻴﺎد ﮔﺰارد ﭼﻪ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﺳﻴﺪ ﺑﺎب و ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺶ ﻣﻴﺒﻮدﻩ؟!‬ ‫ﭼﺮا ﻧﺨﺴﺖ ﺧﻮد اﻳﻦ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ؟!‬ ‫ﻼ ﭼﻮن در ﻣﻴﻤﺎﻧﻨﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪» :‬ﻣﺎ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ اﻳﺮاد درﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺨﻬﺎﺋﻲ ﺑﺮﻣﻲ ﺧﻴﺰﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻧﮕﻔﺘﻨﺪي ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮدي‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﺧﺪا اﻳﺮاد ﮔﻴﺮﻳﻢ« ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺎﺳﺦ داد‪ :‬هﻨﻮز داﻧﺴﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ ﮐﻪ اﻳﻨﻬﺎ از ﺳﻮي ﺧﺪا ﺑﻮدﻩ‪ .‬دﻟﻴﻠﻲ در ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺴﺖ و ﺧﻮد ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﮐﻪ از‬ ‫ﺳﻮي ﺧﺪا ﻧﻴﺴﺖ زﻳﺮا ﺁﺋﻴﻦ ﺧﺪا در اﻳﻨﺒﺎرﻩ روﺷﻦ اﺳﺖ و هﻴﭽﮕﺎﻩ ﻧﺒﻮدﻩ ﮐﻪ دو ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ دﻳﻦ ﮔﺰار در ﻣﻴﺎن زﻣﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪» :‬هﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺶ از او ﻣﺒﺸﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻳﺤﻴﻲ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﺒﺸﺮ ﻣﺴﻴﺢ ﺑﻮد ﻧﻘﻄﻪ اوﻟﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﺒﺸﺮ ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک‬ ‫ﺑﻮدﻩ«‪ .‬ﻣﻴﮕﻮﻳﻢ‪» :‬اﻳﻨﮑﻪ ﭘﻴﺶ از هﺮ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﻣﮋدﻩ رﺳﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻲ دﻟﻴﻠﺴﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ دروغ ﺑﻮدﻧﺶ ﺁﺷﮑﺎر ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺒﺎرﻩ ﺗﻨﻬﺎ داﺳﺘﺎن‬

‫ﻳﺤﻴﻲ ﺑﺎ ﻋﻴﺴﻲ هﺴﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﻢ ارﺟﻲ از ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻤﻴﺪارد‪ .‬هﺮﭼﻪ هﺴﺖ ﻣﮋدﻩ رﺳﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﮋدﻩ رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺁﻧﮑﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ اي ﻧﻤﺎﻳﺪ‬ ‫و دﻳﻨﻲ ﮔﺰارد‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﺎ ﻧﻴﮏ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﺳﻴﺪ ﺑﺎب دﻋﻮي ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي ﻣﻴﺪاﺷﺖ و ﻣﻬﺪي ﺑﺪاﻧﺴﺎن ﮐﻪ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ ﺷﻴﻌﻴﺎن و دﻳﮕﺮان ﻣﻴﺒﻮدﻩ ﺧﻮد‬ ‫ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ واﻻﻳﻲ ﺷﻤﺮدﻩ ﻣﻴﺸﺪﻩ«‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺮﺣﺎل هﻤﺎن ﺑﺎب دﻳﻨﻲ ﺑﻨﻴﺎد ﻧﻬﺎدﻩ و ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ ﮔﺰاردﻩ ﮐﻪ ﮐﺎر ﺑﺰرﮔﺶ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻮدﻩ ‪.‬ﻋﻨﻮان ﻣﮋدﻩ رﺳﺎﻧﻲ از ﺑﺎب ﺑﺴﻴﺎر دور اﺳﺖ‪ .‬ﺁري ﺑﺎب‬ ‫ﮔﺎهﻲ ﻧﺎم »ﻣﻦ ﻳﻈﻬﺮﻩ اﻟﻠﻬﻲ« ﮐﻪ ﺑﺎب ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺮاي زﻣﺎن ﺑﺴﻴﺎر دورﺗﺮي ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ‪ .‬زﻳﺮا هﻤﺎن ﺑﺎب »ﻣﻨﻲ« را ﭘﺎک ﺷﻤﺮدﻩ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ‪»:‬ﺑﻪ ﭘﺎس‬ ‫ﻣﻦ ﻳﻈﻬﺮﻩ اﷲ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺁب ﻧﺎﭘﺎﮐﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﻧﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻳﻈﻬﺮﻩ اﻟﻠﻬﻲ ﮐﻪ ﺑﺎب ﻳﺎد ﮐﺮدﻩ ﺑﺎ ﺑﻬﺎء ﺳﺎزﺷﻲ ﻧﻤﻴﺪاﺷﺘﻪ«‪.‬‬ ‫روزي ﺑﻪ ﻳﮑﻲ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﺑﺎب را ﻣﮋدﻩ رﺳﺎن ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺑﻬﺎء ﻣﻲ ﺷﻤﺎرﻳﺪ ﺑﺪان ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺰﺷﮑﻲ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺑﻴﻤﺎر ﺧﻮاهﺪ رﻓﺖ‬ ‫ﻧﻮﮐﺮش را از ﭘﻴﺶ ﻓﺮﺳﺘﺪ ﮐﻪ ﺁﮔﺎهﻲ رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬و ﺁن ﻧﻮﮐﺮ ﺑﺴﺮ ﺑﻴﻤﺎر رﻓﺘﻪ ﺧﻮد را ﭘﺰﺷﮏ ﻧﺎﻣﺪ و ﺑﮑﺎر درﻣﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎر دواهﺎ ﺧﻮراﻧﺪ‬ ‫و دﺳﺘﻮر ﺣﺠﺎﻣﺖ دهﺪ‪ ،‬و در ﮔﺮﻣﺎﮔﺮم اﻳﻦ ﮐﺎر ﺧﻮد ﭘﺰﺷﮏ رﺳﻴﺪﻩ هﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻴﻬﻮدﻩ ﺷﻤﺎرد و درﻣﺎن را از ﺳﺮ ﺁﻏﺎزد‪ .‬ﺁﻳﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎري‬ ‫دور از ﺧﺮد ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد؟!‬ ‫ﺷﮕﻔﺖ ﺗﺮ ﺁﻧﮑﻪ روزي ﻳﮏ ﻣﺒﻠﻎ ﺑﻬﺎﺋﻲ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﻴﮕﻔﺖ و ﺑﻪ اﻳﻦ اﻳﺮاد ﭼﻨﻴﻦ ﭘﺎﺳﺦ داد ‪»:‬ﻧﻘﻄﻪ اوﻟﻲ ﮐﻪ ﻧﺎم ﻧﺒﻲ ﺑﺮ روي ﺧﻮد ﻧﮕﺬاﺷﺖ؟«‬ ‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬اﻳﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺮا ﻧﺎﭼﺎر ﻣﻴﮕﺮداﻧﺪ ﮐﻪ داﺳﺘﺎﻧﻲ ﻳﺎد ﮐﻨﻢ‪ :‬ﻳﮑﻲ از ﺁﺷﻨﺎﻳﺎﻧﻢ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﺳﻮار اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﻣﻲ ﺑﻮدﻳﻢ و از ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﻣﻲ ﺁﻣﺪﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﻴﺎن راﻩ در ﻳﮑﺠﺎ اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﻧﺎﭼﺎر ﺷﺪ ﭘﺲ ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻲ ﮐﺮدم دﻳﺪم در ﭘﺸﺖ ﺳﺮﻣﺎ ﺗﻴﺮ ﺗﻠﮕﺮاﻓﺴﺖ و اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﮐﻪ ﭘﺲ ﻣﻴﺰﻧﺪ ﺑﻪ ﺁن ﺗﻴﺮ‬ ‫ﺁهﻨﻴﻦ ﺧﻮاهﺪ ﺧﻮرد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺗﻴﺮ ﺗﻠﮕﺮاف هﺴﺖ« ﭼﻮن ﮔﻮش ﻧﺪاد دوﺑﺎرﻩ ﮔﻔﺘﻢ‪ .‬ﺑﺎز ﮔﻮش ﻧﺪاد و هﻤﭽﻨﺎن رﻓﺖ و ﺑﺎ‬ ‫ﺳﺨﺘﻲ ﺑﻪ ﺁن ﺗﻴﺮ ﺧﻮرد ﮐﻪ هﻢ ﻣﺎ رﻧﺠﻲ ﻳﺎﻓﺘﻴﻢ و هﻢ ﺑﻪ اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺁﺳﻴﺒﻲ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻣﻦ زﺑﺎن ﺑﻪ ﻧﮑﻮهﺶ ﮔﺸﺎدﻩ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻦ ﮐﻪ دو ﺑﺎر ﺻﺪا ﮐﺮدم‬ ‫ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺗﻴﺮ ﺗﻠﮕﺮاﻓﺴﺖ ﭼﺮا ﮔﻮش ﻧﺪادي؟!‪ ...‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ ﮐﻪ ﻧﮕﻔﺘﻲ هﻮپ‪ .‬از اﻳﻦ ﭘﺎﺳﺦ هﻤﮕﻲ ﺧﻨﺪﻳﺪﻳﻢ«‪.‬‬ ‫ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻳﮏ اﻳﺮاد ﺑﺰرگ دﻳﮕﺮ ﻋﺮﺑﻲ ﮔﻮﺋﻴﻬﺎي ﺑﺎب و ﺑﻬﺎء اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ از ﭼﻨﺪ راﻩ ﺟﺎي اﻳﺮاد اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ‪ :‬اﻳﻨﺎن از ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺑﻴﻨﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﺪاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ زﺑﺎن ﻓﺮهﺶ )وﺣﻲ( ﺟﺰ ﻋﺮﺑﻲ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﺪاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ دﻟﻴﻞ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم‬ ‫ﺑﺮاﺳﺘﮕﻮﺋﻴﺶ ﻗﺮﺁن ﻣﻴﺒﻮدﻩ‪ ،‬اﻳﻨﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪﻩ ﺁﻧﺮا ﭘﺪﻳﺪ ﺁورﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺴﺖ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﮔﻮﻳﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﮐﻮﺷﻴﺪﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪﻩ ﺳﺎزي‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻮﻳﮋﻩ ﺑﻬﺎء ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪﻩ ﺁﻳﻪ هﺎي ﻗﺮﺁن را ﺳﺎزد‪ .‬اﻳﻨﺴﺖ هﻤﭽﻮن ﻗﺮﺁن ﭘﻴﺎﭘﻲ ﺁوردﻩ‪» :‬ﻟﻮ اﻧﺘﻢ ﺗﻌﻠﻤﻮن«‪» ،‬اﻧﻪ اﻟﻬﻮ اﻟﻐﻔﻮر‬ ‫اﻟﮑﺮﻳﻢ»‪ «،‬اﻧﻪ ﻟﻬﻮاﻟﺒﺎﻗﻲ اﻟﮑﺎﻓﻲ اﻟﻐﻔﻮر اﻟﺮﺣﻴﻢ« و ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﻨﻬﺎ‪.‬‬ ‫دوم‪ :‬ﺑﺎب و ﺑﻬﺎء هﺮدوﺷﺎن ﻋﺮﺑﻲ را ﻧﻴﮏ ﻧﻤﻲ داﻧﺴﺘﻪ و ﺟﻤﻠﻪ هﺎي ﻏﻠﻂ ﺁوردﻧﺪ و ﭘﺎﺳﺨﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ دادﻩ اﻧﺪ در ﭘﻴﺶ ﺁوردﻩ اﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎي ﺑﺎب ﺑﺴﻴﺎر ﻏﻠﻂ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ و در ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺎهﺎ درﺧﻮر ﻓﻬﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻬﺎء ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﺮﺧﻲ از ﻳﺎراﻧﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎي او را‬ ‫درﺳﺖ ﻣﻲ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل در ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻏﻠﻂ ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﺁﻧﮑﻪ ﺟﻤﻠﻪ هﺎﻳﺶ ﺧﻨﮏ و ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ و ﻧﺎﺷﻴﮕﺮي از هﺮ‬ ‫ﺳﻮي ﺁن ﭘﻴﺪا اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻴﺪاﻧﻢ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن اﻳﻦ را ﺑﻪ ﮔﺮدن ﻧﺨﻮاهﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ و دﻟﻴﻞ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﺴﺖ ﻳﮏ ﺟﻤﻠﻪ از ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎي او را ﺑﻌﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺁورم‪ .‬هﻤﺎن‬ ‫ﻟﻮح اﺣﻤﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﺮا ﺷﺎهﮑﺎر ﺧﻮد ﺷﻤﺮدﻩ و ﺑﺮاي هﺮﺑﺎر ﺧﻮاﻧﺪﻧﺶ ﻣﺰد ﺻﺪ ﺷﻬﻴﺪ ﻧﻮﻳﺪ دادﻩ ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺨﺴﺖ او اﻳﻨﺴﺖ‪» :‬هﺬﻩ ورﻗﻪ اﻟﻔﺮدوس ﺗﻐﻦ‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻓﻨﺎن ﺳﺪرﻩ اﻟﺒﻘﺎء ﺑﺎﻟﺤﺎن ﻗﺪس ﻣﻠﻴﺢ«‪ .‬ﻣﻌﻨﻲ ﺁﻧﮑﻪ‪» :‬اﻳﻦ ﺑﺮگ ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ و ﺁواز ﻣﻴﺨﻮاﻧﺪ ﺑﺮروي ﺷﺎﺧﻪ هﺎي درﺧﺖ ﮐﻨﺎر ﺑﺎز ﻣﺎﻧﺪن‬ ‫ﺑﻘﺎء ﺑﺎ ﺁهﻨﮕﻬﺎي ﻧﻤﮑﺪار ﭘﺎﮐﻲ ﻗﺪس«‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﻳﮏ ﺟﻤﻠﻪ ﻏﻠﻄﻬﺎﺋﻲ هﺴﺖ ﮐﻪ ﻳﮑﺎﻳﮏ ﻣﻴﺸﻤﺎرم‪» (١ :‬ﺗﻐﻦ« اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ »ﺁواز ﺧﻮاﻧﺪن« اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪» :‬ﺗﻐﻨﻲ«؛ ‪ (٢‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺮ »ﻗﺪس« اﻟﻒ و ﻻم ﺁورد و ﺑﮕﻮﻳﺪ »اﻟﻘﺪس«؛ ‪» (٣‬ﻣﻠﻴﺢ« اﮔﺮ ﺻﻔﺖ »اﻟﺤﺎن« اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪» :‬اﻟﻤﻠﻴﺤﻪ«‪ .‬در اﻳﻦ واژﻩ دو ﻏﻠﻂ‬ ‫رخ دادﻩ‪ :‬ﻳﮑﻲ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺠﺎي »ﻣﻌﺮﻓﻪ«‪» ،‬ﻧﮑﺮﻩ« ﺁوردﻩ‪ .‬دﻳﮕﺮي ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺠﺎي ﻣﺬﮐﺮ‪ ،‬ﻣﺆﻧﺚ ﻳﺎد ﮐﺮدﻩ‪.‬‬ ‫از ﺁﻧﺴﻮي ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮگ ﺑﺮروي ﺷﺎﺧﻪ هﺎ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻴﺪارد؟!‪ ...‬ﺁن ﺑﻠﺒﻠﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮروي ﺷﺎﺧﻪ هﺎ ﺧﻮاﻧﺪ ﻧﻪ ﺑﺮگ‪ .‬از اﻳﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ »ﺳﺪر«‬ ‫درﺧﺖ ﮐﻨﺎر در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و ﺟﺎهﺎي ﺑﻲ ﺁب ﭘﻴﺪا ﺷﻮد و اﻳﻨﮑﻪ در ﻗﺮﺁن ﻧﺎﻣﺶ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻬﺮ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ درﺧﺖ دﻳﮕﺮي در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﮐﻤﺘﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬ ‫ﻣﻴﺒﻮدﻩ ‪.‬در اﻳﺮان ﮐﻪ اﻳﻨﻬﻤﻪ درﺧﺘﻬﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺴﻲ درﺧﺖ ﮐﻨﺎر را دﻳﺪﻩ ﭼﻪ ﺟﺎي ﺁن ﻣﻴﺒﻮدﻩ؟!‪ ...‬ﺗﻨﻬﺎ اﻳﻦ ﻳﮑﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻤﻠﻪ هﺎﻳﺶ از اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻼ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ‪»:‬ﮐﺘﺎب اﺻﻠﻲ ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک اﻳﻘﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ«‪.‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﭘﺎﺳﺨﻬﺎﺋﻲ ﻣﻴﺪهﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻧﺪادﻧﺪي ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮدي‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫درﺣﺎﻟﻴﮑﻪ اﻳﻦ دروﻏﺴﺖ‪ .‬اﻳﻘﺎن را ﺑﻬﺎءاﷲ ﭘﻴﺶ از دﻋﻮي ﻣﻦ ﻳﻈﻬﺮﻩ اﻟﻠﻬﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ .‬ﮐﺘﺎب ارﺟﺪار او ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﺮﺁن ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻴﺸﻤﺎرﻧﺪ اﻗﺪس ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺳﺮاﺳﺮ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻴﺴﺖ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎب ﮐﺘﺎب ﻧﺨﺴﺘﺶ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺮﺁن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺳﻮرﻩ ﮐﻮﺛﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁن ﻧﻴﺰ ﺳﺮاﺳﺮ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻴﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫ﺑﻴﺎن اﮔﺮﭼﻪ ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻲ و ﻓﺎرﺳﻲ هﺮدو ﻧﻮﺷﺘﻪ وﻟﻲ ﻋﺮﺑﻴﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺮﺣﺎل اﻳﻦ ﺑﻲ ﮔﻤﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎب و ﺑﻬﺎء زﺑﺎن ﻓﺮهﺶ را ﺟﺰ ﻋﺮﺑﻲ ﻧﻤﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ و هﺮﻳﮑﻲ ﻣﻴﺨﻮاﺳﺘﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺮﺁن ﻣﺎﻧﻨﺪﻩ ﺳﺎزي ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺎءاﷲ ﻧﻤﺎز و دﻋﺎ و زﻳﺎرت ﻧﺎﻣﻪ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ ﮔﺎهﻲ ﻓﺎرﺳﻲ ﻧﻴﺰ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ از اﻳﻨﺮوﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻴﺪاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ و ﺑﻪ‬ ‫هﻮس ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﺎ ﺁن اﻓﺘﺎدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﺴﺮ ﺑﻬﺎء ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﭼﻮن ﺳﺎﻟﻬﺎ در اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل و ادرﻧﻪ در ﻣﻴﺎن ﺗﺮﮐﻬﺎ زﻳﺴﺘﻪ و ﺗﺮﮐﻲ ﻳﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻩ‬ ‫هﻮﺳﺒﺎزاﻧﻪ ﮔﺎهﻲ هﻢ ﻟﻮﺣﻬﺎي ﺗﺮﮐﻲ )ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻨﮑﺴﺖ( ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ .‬ﻧﻮﻩ او ﺷﻮﻗﻲ اﻓﻨﺪي ﭼﻮن در اﻧﮕﻠﻴﺲ درس ﺧﻮاﻧﺪﻩ و اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺧﻮب ﻣﻴﺪاﻧﺪ‬ ‫ﮔﺎهﻲ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﭼﻴﺰهﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺮون ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﺎهﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪» :‬ﺑﻪ ﻗﺮﺁن ﻧﻴﺰ اﻳﺮاد ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ«‪ .‬ﻳﮑﻲ از ﻣﺴﻴﻮﻧﺮهﺎي ﻣﺴﻴﺤﻲ ﺑﻨﺎم هﺎﺷﻢ ﺷﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﻗﺮﺁن ﭼﻨﺪ اﻳﺮادي ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫و ﺁن دﺳﺘﺎوﻳﺰي در دﺳﺖ اﻳﻨﺎن ﮔﺮدﻳﺪﻩ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﺮﺁن در ﺣﺠﺎز در ﻣﻴﺎن ﻋﺮب ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ و ﮐﺴﻲ ﺑﻪ ﺁن اﻳﺮادي ﻧﮕﺮﻓﺖ درﺟﺎي ﺧﻮد ﮐﻪ‬ ‫هﻤﮕﻲ از اﺳﺘﻮاري و ﺷﻴﻮاﻳﻲ ﺟﻤﻠﻪ هﺎي ﺁن در ﺷﮕﻔﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭘﺲ از هﺰار ﺳﺎل ﻳﮏ ﻣﺴﻴﻮﻧﺮ ﻣﺰدور ﻣﺴﻴﺤﻲ ﭼﻨﺪ اﻳﺮادي ﺑﻪ ﺁن ﮔﺮﻓﺘﻪ‬

‫ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻪ ارﺟﻲ ﺑﻪ ﺁن ﺗﻮان ﻧﻬﺎد؟! ﺁﻧﮕﺎﻩ هﺎﺷﻢ ﺷﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﺳﺮاﺳﺮ ﻗﺮﺁن ﺑﻴﺶ از ﭘﻨﺞ ﻳﺎ ﺷﺶ اﻳﺮاد ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ و اﻳﻦ ﺟﺰ از ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫هﺎي ﺑﻴﺎن ﺳﺮاﭘﺎ ﻏﻠﻄﺴﺖ و ﺑﻪ اﻗﺪس ﻧﻴﺰ در هﺮ ﺻﻔﺤﻪ اي ﭼﻨﺪ ﻏﻠﻄﻲ ﺗﻮان ﺷﻤﺮد‪.‬‬ ‫ﭘﺲ از هﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻗﺮﺁن اﻳﺮاد ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﺁﻳﺎ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ از ﻏﻠﻄﻬﺎي ﺁﺷﮑﺎر ﺑﻴﺎن و اﻗﺪس ﭼﺸﻢ ﺑﭙﻮﺷﻴﻢ؟!‪ ...‬ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﺑﺪان ﻧﻤﻲ‬ ‫ﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﻲ را ﮐﻪ ﺑﻨﺎم دزدي ﻳﺎ ﺁدﻣﮑﺸﻲ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﮐﺸﻴﺪﻩ اﻧﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻓﻼن ﺁدﻣﻲ ﻧﻴﺰ ﻧﺎم دزدي ﻳﺎ ﺁدﻣﮑﺸﻲ ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ ،‬و ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮاهﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺧﻮد را ﭘﺎک و ﺑﻴﮕﻨﺎﻩ ﻧﺸﺎن دهﺪ؟!‪ ...‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻗﺮﺁن اﻳﺮاد ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺮﺁﻧﻴﺎن ﭘﺎﺳﺦ دهﻨﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ هﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻳﺮادهﺎ ﭘﺎﺳﺦ دهﻴﺪ‬ ‫و اﮔﺮ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻴﺪ داد‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﭘﺎﻓﺸﺎري ﺑﻴﺠﺎ ﻧﻨﻤﻮدﻩ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺎب و ﺑﻬﺎء ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﻤﺎﻳﻪ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﺎهﻲ ﻧﻴﺰ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪» :‬ﺷﻤﺎ ﻣﻴﺨﻮاهﻴﺪ ﻳﮏ ﻣﺒﻌﻮث اﻟﻬﻲ را ﺗﺎﺑﻊ اﻗﻮال ﺳﻴﺒﻮﻳﻪ ﮔﺮداﻧﻴﺪ؟!‪ «...‬ﻣﻴﮕﻮﻳﻢ‪» :‬اﻳﻦ ﻧﺎﻓﻬﻤﻴﺪن و ﻳﺎ ﺧﻮد را‬ ‫ﺑﻨﺎﻓﻬﻤﻲ زدن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﮔﻔﺘﮕﻮ از ﺳﻴﺒﻮﻳﻪ و اﺧﻔﺶ ﻧﻤﻴﺪارﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﮕﻮ از اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ هﺮ زﺑﺎﻧﻲ از روي ﻗﺎﻋﺪﻩ هﺎﻳﻲ ﻣﻴﮕﺮدد ﮐﻪ هﺮﮐﺴﻲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁن‬ ‫زﺑﺎن ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﻳﺎ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺮوي از ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻳﺎ ﺧﻮدش ﻗﺎﻋﺪﻩ هﺎي دﻳﮕﺮي را ﭘﺪﻳﺪ ﺁورد‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ ﮐﺴﻲ ﺑﻪ هﻴﭻ ﻗﺎﻋﺪﻩ اي ﭘﺎ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ‬ ‫ﺁن ﻏﻠﻂ ﮔﻮﻳﻲ و ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﺴﺮاﺋﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﭼﻨﺎن ﮐﺴﻲ را ﺟﺰ ﮐﻮدن ﻧﺘﻮان ﻧﺎﻣﻴﺪ«‪.‬‬ ‫ﻳﮑﻲ از ﺁﺷﻨﺎﻳﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪» :‬اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺎب و ﺑﻬﺎء ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﻴﺶ از هﻤﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻬﻴﺪﺳﺘﻲ و درﻣﺎﻧﺪﮔﻲ ﺁﻧﺎن ﻣﻴﺒﻮدﻩ‪ ،‬زﻳﺮا ﭼﻨﺪان‬ ‫ﺳﺨﻨﻲ ﺑﺮاي ﮔﻔﺘﻦ ﻧﻤﻴﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ و ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻬﻴﺪﺳﺘﻲ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﮑﺎرﺷﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻴﺨﻮردﻩ ﺗﺎ ﻓﺎرﺳﻲ‪ .‬زﻳﺮا ﻋﺮﺑﻲ در ﺁﻧﺮوز ارﺟﻤﻨﺪ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ‬ ‫هﺮﭼﻪ ﺑﺎ ﺁن زﺑﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﺪﻩ ﻣﺮدم ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ و ﻧﺎﻓﻬﻤﻴﺪﻩ ارج ﻣﻴﮕﺰاردﻩ اﻧﺪ ‪.‬ﺁﻧﮕﺎﻩ در ﻋﺮﺑﻲ ﻣﻴﺪان ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻲ ﮔﺸﺎدﻩ ﺗﺮ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ و ﺑﺎب و ﺑﻬﺎء‬ ‫ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﺟﻤﻠﻪ هﺎ و ﮐﻠﻤﻪ هﺎﻳﻲ را از ﻗﺮﺁن و از ﺣﺪﻳﺜﻬﺎ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و درﮐﻠﻤﻪ هﺎﻳﻲ از ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻬﻢ ﺑﺎﻓﻨﺪ‪ .‬در ﻓﺎرﺳﻲ اﻳﻨﻬﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻲ ﺑﻮد و‬ ‫ﻣﺸﺘﺸﺎن زود ﺑﺎز ﻣﻴﺸﺪﻩ«‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﺳﺨﻦ در ﺧﻮر ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ اﺳﺖ و ﻳﮏ دﻟﻴﻞ ﺑﻪ راﺳﺘﻲ ﺁن اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ هﺎي ﺑﻬﺎء در ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﺪﻧﻤﺎ ﺗﺮ درﺁﻣﺪﻩ ﺗﺎ در ﻋﺮﺑﻲ‪ .‬و ﻣﻦ اﻳﻨﮏ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ اي را از ﻓﺎرﺳﻲ ﻧﻮﻳﺴﻴﻬﺎي او در ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﻲ ﺁورم‪.‬‬ ‫»اي ﺑﮕﻢ اﺻﺤﺎب ﻧﺎر ﺑﺎش و اهﻞ رﻳﺎ ﻣﺒﺎش ﮐﺎﻓﺮ ﺑﺎش و ﻣﺎﮐﺮ ﻣﺒﺎش در ﻣﻴﺨﺎﻧﻪ ﺳﺎﮐﻦ ﺷﻮ و درﮐﻮﭼﻪ ﺗﺰوﻳﺮ ﻣﺮو از ﺧﺪا ﺑﺘﺮس و از ﻣﻼ‬ ‫ﻣﺘﺮس ﺳﺮ ﺑﺪﻩ و دل ﻣﺪﻩ زﻳﺮ ﺳﻨﮓ ﻗﺮار ﮔﻴﺮ و در ﺳﺎﻳﻪ ﺗﺤﺖ اﻟﺨﻨﮏ ﻣﺎواي ﻣﮕﻴﺮ اﻳﻨﺴﺖ ﺁوازهﺎي ﻧﻲ ﻗﺪﺳﻲ و ﻧﻐﻤﺎت ﺑﻠﺒﻞ ﻓﺮدوﺳﻲ ﮐﻪ‬ ‫ﺣﺴﺪهﺎي ﻓﺎﻧﻲ را ﺟﺎﻧﻲ ﺑﺨﺸﺪ و ﺟﺴﻢ ﺗﺮاﺑﻲ را روان روح ﻣﺴﻴﺤﻲ دهﺪ و ﻧﻮر اﻟﻬﻲ ﺑﺨﺸﺪ و ﺑﺤﺮﻓﻲ ﻋﺎﻟﻢ ﻓﺎﻧﻲ را ﺑﻤﻠﮏ ﺑﺎﻗﻲ ﮐﺸﺪ«‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﺑﻪ زﻧﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻧﻴﮏ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازﻩ ﺧﻨﮏ و ﺑﻲ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﻨﻬﺎﺳﺖ اﻳﺮادهﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﮐﻴﺶ ﺑﻬﺎﻳﻲ ﻣﻴﺪارﻳﻢ‪ .‬ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺳﺨﻦ ﺁﻧﮑﻪ ﮐﻴﺸﻴﺴﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪ .‬ﮐﻴﺸﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺮد ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﮕﻔﺖ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ اﻳﺮادهﺎي ﻣﺎ ﭘﺎﺳﺨﻲ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ داد و ﺗﻨﻬﺎ ﭼﺎرﻩ را در ﺁن ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎي ﻣﺎ را ﻧﺨﻮاﻧﻨﺪ ‪.‬وﻟﻲ از ﺁﻧﺴﻮ هﺮ‬ ‫ﻳﮑﻲ از اﻳﺸﺎن هﺮﮐﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ و هﺮ ﮐﻪ ﻳﺎﺑﺪ ﺑﺎﻳﺪ »ﺗﺒﻠﻴﻎ« ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﻮﻗﻲ اﻓﻨﺪي دﺳﺘﻮر ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﺑﻪ روﺳﺘﺎهﺎ و ﺷﻬﺮهﺎي ﮐﻮﭼﮏ‬ ‫روﻧﺪ و در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺑﻪ رواج ﮐﻴﺶ ﺑﻬﺎﻳﻲ ﮐﻮﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﭘﺎﺳﺨﻲ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ داد و در ﺁﻧﺠﺎ ﻣﻴﺨﻮاهﻨﺪ ﺑﺠﺎن روﺳﺘﺎﺋﻴﺎن اﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﺳﺨﻨﺎن‬ ‫ﭘﻮچ ﻧﺎﺁﺳﻮدﻩ ﺷﺎن ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﮕﻔﺖ ﺗﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﻮﻳﺪ ﻣﻴﺪهﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﻴﺸﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺴﺘﻲ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﺧﻮاهﺪ ﮔﺮدﻳﺪ ‪.‬ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن ﺧﻮد را ﻓﺮﻳﺐ ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺻﺪﺳﺎل از ﺁﻏﺎز‬ ‫ﮐﺎرﺷﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪» :‬اﻳﻦ ﺻﺪﻩ ﺑﺮاي ﺳﺨﺘﻴﻬﺎ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ و ﺻﺪﻩ ﻧﻮﻳﻨﻲ ﮐﻪ ﺁﻏﺎز ﻣﻴﺸﻮد ﺑﺮاي ﻓﻴﺮوزﻳﻬﺎﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪» :‬ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک ﻓﺮﻣﻮدﻩ دﻳﻨﻬﺎ ﻳﮑﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک ﺟﻨﮓ را ﺣﺮام ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ ﭼﺎرﻩ ﻋﺎﻟﻢ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ دﻳﻦ ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرﮐﺴﺖ«‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ‬ ‫ﭼﻴﺰهﺎﺋﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﻧﺎزﻧﺪ‪.‬‬ ‫روزي ﺑﻪ ﻳﮑﻲ ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک ﺑﻪ ﺁن ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﻲ ﺑﻪ روي وﻳﺮاﻧﻪ اي ﺑﺎﻳﺴﺘﺪ و ﺑﮕﻮﻳﺪ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎغ ﺳﺒﺰ و ﺧﺮّﻣﻲ‬ ‫ﮔﺮدد‪ .‬ﻳﺎ ﺑﺪان ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﻲ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺑﻴﻤﺎري ﻧﺸﻴﻨﺪ و ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﻳﺪ ﺑﻴﻤﺎري ﺣﺮام اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ دﻳﻨﻬﺎ ﻳﮑﻲ ﮔﺮدد ﺁرزوﺋﻴﺴﺖ ﮐﻪ هﺰارهﺎ ﮐﺴﺎن‬ ‫داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ راهﺶ ﭼﻴﺴﺖ؟!‪ ...‬ﺁﻳﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻦ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد؟!‪ ...‬اﮐﻨﻮن در اﻳﺮان ﭼﻬﺎردﻩ ﮐﻴﺶ هﺴﺖ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ اﻧﮕﺎرﻳﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺳﺮان ﺁﻧﻬﺎ را‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪﻩ اﻧﺠﻤﻨﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردﻩ اﻳﺪ و ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﻣﻲ ﮔﻮﺋﻴﺪ ﺑﺎﻳﺪ دﻳﻨﻬﺎ ﻳﮑﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻴﮕﻤﺎن هﻤﮕﻲ ﺧﻮﺷﻨﻮدي ﺧﻮاهﻨﺪ ﻧﻤﻮد و ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﺗﺎن را ﺧﻮاهﻨﺪ‬ ‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ .‬وﻟﻲ ﭼﻮن ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪن ﻳﮏ دﻳﻨﻲ رﺳﺪ ﺷﻴﻌﻲ ﺧﻮاهﺪ ﮔﻔﺖ ﺑﻴﺎﺋﻴﺪ هﻤﮕﻲ ﺷﻴﻌﻲ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺳﻨّﻲ ﺧﻮاهﺪ ﮔﻔﺖ هﻤﮕﻲ ﺳﻨّﻲ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻬﻲ ﮐﻴﺶ ﺧﻮد را ﭘﻴﺶ ﺧﻮاهﺪ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬زردﺷﺘﻲ ﺳﺨﻦ از زردﺷﺖ و اﻳﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺧﻮاهﺪ راﻧﺪ‪ .‬هﺮﻳﮑﻲ ﮐﻴﺶ ﺧﻮد را ﭘﻴﺶ ﮐﺸﻴﺪﻩ‬ ‫ﮐﺸﺎﮐﺶ ﺧﻮاهﺪ درﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭼﻪ راﺳﺘﻲ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ هﺮﻳﮑﻲ از ﺁﻧﺎن ﮐﻴﺶ ﺧﻮد را راﺳﺖ و اﺳﺘﻮار و ﮐﻴﺸﻬﺎي دﻳﮕﺮان را ﮐﺞ و ﺑﻲ ﭘﺎ ﻣﻲ‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﺪ«‪.‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪﻩ ﺳﺨﻦ ﺑﻬﺎء را ﻣﺎ اﻣﺮوز از وزﻳﺮ ﺧﺎرﺟﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻣﻲ ﺷﻨﻮﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ وزﻳﺮ ﺧﺎرﺟﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺑﺎﻳﺪ هﻤﻪ دﻳﻨﻬﺎ ﻳﮑﻲ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬ ‫وﻟﻲ اﻳﻨﻬﻢ ﻳﮏ ﺁرزوي ﺑﻴﺠﺎﻳﻲ ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ ‪.‬راﺳﺘﺴﺖ دوﻟﺖ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻮل ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻴﺪارد‪ ،‬زر و ﺳﻴﻢ ﻓﺮاوان اﻧﺪوﺧﺘﻪ‪،‬‬ ‫ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻴﺴﺎزد‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﮐﻪ هﺴﺖ ﻳﮑﻲ ﺷﺪن دﻳﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻧﻴﺮو و ﭘﻮل و زر و ﺳﻴﻢ و ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﮐﺎر ﻳﮏ راﻩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺁن اﻳﻨﮑﻪ از ﻳﮑﺴﻮ ﻣﻌﻨﻲ راﺳﺖ دﻳﻦ روﺷﻦ ﮔﺮدد و از ﻳﮑﺴﻮ ﺑﻴﭙﺎﻳﻲ اﻳﻦ دﻳﻨﻬﺎ و ﮐﻴﺸﻬﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﮐﻪ در‬ ‫ﺟﺎﻧﺴﺖ ﺑﺎز ﻧﻤﻮدﻩ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ از هﻴﭻ راهﻲ ﺗﺎرﻳﮑﻲ در ﻣﻴﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ! و ﻣﺎ ﭼﻮن اﻳﻦ ﮐﺎر را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﻴﺪﻩ اﻳﻢ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﻳﻦ ﺳﺨﻦ‬ ‫ﻧﻤﻲ راﻧﻴﻢ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﻴﮑﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاهﻨﺪ اﻳﻦ را ﻧﻴﮏ داﻧﻨﺪ »ورﺟﺎوﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎد« و دﻳﮕﺮ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﻣﺎ را ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﺑﻮد راﻩ ﻳﮑﻲ ﺷﺪن دﻳﻨﻬﺎ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺑﻬﺎء در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﭼﻪ ﮐﺎري ﮐﺮدﻩ؟!‪ ...‬ﮐﺪام دﻳﻦ راﺳﺖ را ﺑﻨﻴﺎد ﮔﺰاردﻩ؟!‪ ...‬ﺑﻪ ﮐﺪام ﻳﮑﻲ از ﮐﻴﺸﻬﺎي‬ ‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﭘﺮداﺧﺖ؟!‪ ...‬ﺁﻳﺎ ﻧﻪ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ او از هﻤﺎن ﮐﻴﺸﻬﺎي ﺑﻴﭙﺎ ﺳﻮدﺟﺴﺘﻪ و ﮔﻔﺘﻪ هﺎﻳﺶ را ﺑﺮوي ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻨﻴﺎد ﻧﻬﺎدﻩ؟!‪ ...‬ﻧﻪ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻳﮏ‬ ‫ﮐﻴﺶ ﺑﻴﭙﺎي دﻳﮕﺮي ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردﻩ؟‪!...‬‬

‫درﺑﺎرﻩ ﺟﻨﮓ ﻧﻴﺰ هﻤﻴﻦ ﺳﺨﻦ را ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺪي اﻳﻦ ﺟﻨﮕﻬﺎ را هﺮ ﺑﺎﺧﺮدي ﻣﻴﺪاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﭼﺎرﻩ ﭼﻴﺴﺖ؟!‪ ...‬ﺁﻳﺎ ﺑﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺮام ﮔﺮداﻧﻴﺪن ﺟﻠﻮ‬ ‫ﺟﻨﮕﻬﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ؟‪!...‬‬ ‫اﻳﻦ ﻳﮏ ﺟﺴﺘﺎر ﺑﺰرﮔﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﺁدﻣﻴﺎن ﻧﻴﮑﻲ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻧﻴﮑﻲ ﺁﻧﺎن از ﭼﻪ راﻩ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻮد؟!‪» ...‬ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک« ﺷﻤﺎ از اﻳﻦ ﺟﺴﺘﺎر‬ ‫ﺑﻪ ﻳﮑﺒﺎر ﻧﺎﺁﮔﺎﻩ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ و ﻧﺎﺷﻴﺎﻧﻪ ﮔﺰاﻓﻪ هﺎﻳﻲ ﺳﺮودﻩ‪.‬‬ ‫ﻣﺎ ﻣﻴﮕﻮﺋﻴﻢ‪ :‬ﺁدﻣﻴﺎن ﻧﻴﮑﻲ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪ .‬راﻩ ﻧﻴﮑﻴﺸﺎن ﻧﻴﺰ ﻳﮑﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﺁن اﻳﻨﮑﻪ ﺁﻣﻴﻐﻬﺎي زﻧﺪﮔﻲ را ﻧﻴﮏ درﻳﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬و ﺧﺮدهﺎ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ﮔﺮدد‪،‬‬ ‫و هﺮﮐﺲ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن و زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﺑﺎ دﻳﺪﻩ ﺑﻴﻨﺎﺗﺮي ﻧﮕﺮد‪ .‬اﻳﻨﺴﺖ راﻩ ﻧﻴﮑﻲ ﺁدﻣﻴﺎن و ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬از اﻳﻨﺮوﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ راهﻨﻤﺎ ﻳﺎ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ اي‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺁﻣﻴﻐﻬﺎي زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ را روﺷﻦ ﮔﺮداﻧﺪ و ﺧﺮدهﺎ را ﺑﻪ ﺗﮑﺎن ﺁورد و ﺑﺎ ﮔﻤﺮاهﻴﻬﺎ و ﻧﺎداﻧﻴﻬﺎ ﮐﻪ ﻣﺎﻳﻪ ﭘﺴﺘﻲ ﺧﺮدهﺎ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﭘﺮدازد‪ .‬از اﻳﻦ ﮐﺎرهﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن را ﭼﻨﺪ ﮔﺎﻣﻲ ﭘﻴﺶ ﺑﺮدﻩ از ﺟﻨﮕﻬﺎ و ﮐﺸﺎﮐﺸﻬﺎي ﺑﻴﺠﺎ ﺟﻠﻮ ﺗﻮاﻧﺪ ﮔﺮﻓﺖ )ﻳﺎ ﺗﻮاﻧﺪ ﮐﺎﺳﺖ(‪ ،‬و ﮔﺮﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫از ﮔﻔﺘﻦ اﻳﻨﮑﻪ »ﺟﻨﮓ ﻧﮑﻨﻴﺪ« هﻴﭻ ﺳﻮدي ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫از اﻳﻨﻬﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺪي در ﺟﻬﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﺟﻨﮓ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﺎي ﺑﺪﺗﺮي ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ و ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺪﺗﺮ از ﺟﻨﮕﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﻲ ﻣﺮدﮔﺎن هﻴﭻ ﮐﺎرﻩ اي‬ ‫را ﮔﺮداﻧﻨﺪﮔﺎن ﺟﻬﺎن داﻧﻨﺪ و ﺑﺮ روي ﮔﻮرهﺎن ﺁﻧﺎن ﮔﻨﺒﺪهﺎ اﻓﺮازﻧﺪ و از ﺻﺪهﺎ ﻓﺮﺳﻨﮓ راﻩ ﺑﻪ زﻳﺎرت ﺁﻧﻬﺎ روﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﺗﺮ از ﺟﻨﮕﺴﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺮدﻣﻲ از ﺁﺋﻴﻦ ﮔﺮدش ﺟﻬﺎن ﻧﺎﺁﮔﺎﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎرﻳﻬﺎي ﺧﻮد ﭼﺎرﻩ از »دﻋﺎ« ﺧﻮاهﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﺗﺮ از ﺟﻨﮕﺴﺖ ﮐﻪ ﮔﺮوهﻲ ﺑﻨﺎم دروﻳﺸﻲ ﺑﻪ ﮐﺎر‬ ‫و ﭘﻴﺸﻪ اي ﻧﭙﺮدازﻧﺪ و ﺟﻬﺎن را ﺧﻮار دارﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﻦ هﺎي درﺳﺖ و ﮔﺮدن ﮐﻠﻔﺖ ﺑﻪ ﮔﺪاﻳﻲ و ﻣﻔﺘﺨﻮري ﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﺗﺮ از ﺟﻨﮕﺴﺖ ﮐﻪ از ﻣﻴﺎن‬ ‫ﻣﺮدﻣﻲ ﺷﺎﻋﺮان ﺑﻪ ﻳﺎوﻩ ﮔﻮﻳﻲ ﺑﺮﺧﻴﺰﻧﺪ و ﺁﺷﮑﺎرﻩ ﺳﺨﻦ از ﺟﺒﺮﻳﮕﺮي زدﻩ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺗﻨﺒﻠﻲ و ﺑﻪ ﺳﺴﺘﻲ وادارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺎداﻧﻴﻬﺎ و ﻣﺎﻧﻨﺪهﺎي‬ ‫اﻳﻨﻬﺎ در اﻳﺮان و ﮐﺸﻮرهﺎي ﺷﺮﻗﻲ رواج ﻣﻴﺪاﺷﺘﻪ و »ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک« ﺷﻤﺎ اﻳﻦ ﻓﻬﻢ و داﻧﺶ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﭘﺮدازد و ﻣﺮدم را از ﮔﻤﺮاهﻲ‬ ‫ﺑﻴﺮون ﺁورد‪ .‬ﺑﻬﺎء ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺎداﻧﻴﻬﺎ ﻧﭙﺮداﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻧﺎداﻧﻴﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ اﻓﺰودﻩ‪ .‬ﺑﺠﺎي ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺘﻦ ﮔﻨﺒﺪهﺎ ﺧﻮد ﭼﻨﺪ ﮔﻨﺒﺪي ﺑﻠﻨﺪ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ‪.‬‬ ‫ﺑﺠﺎي ﻧﺎﺑﻮد ﮔﺮداﻧﻴﺪن دﻋﺎهﺎ ﺧﻮد دﻋﺎهﺎﻳﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺮدم دادﻩ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺑﺪﻳﻬﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮد درﻣﺎﻧﺪﻩ اي هﻤﭽﻮن ﺑﻬﺎء ﺑﻪ دﻋﻮي ﺧﺪاﻳﻲ ﺑﺮﺧﻴﺰد و ﻳﮑﺪﺳﺘﻪ ﭼﻨﺪان ﭘﺴﺖ اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﻧﺎﻓﻬﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﺎن‬ ‫دﻋﻮاﻳﻲ ﮔﺮدن ﮔﺰارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺁﻧﭽﻪ ﺷﺮﻗﻴﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮاري و ﭘﺴﺘﻲ ﮐﺸﺎﻧﻴﺪﻩ و ﺑﻪ زﻳﺮ ﻳﻮغ ﻏﺮﺑﻴﺎن اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﭘﺎ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮔﻤﺮاهﻴﻬﺎ و ﻧﺎداﻧﻲ هﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﻬﺎء اﮔﺮ ﺁن ﺑﻮدي ﮐﻪ‬ ‫ﻧﻴﮑﻲ ﺟﻬﺎن ﺧﻮاهﺪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﭘﺮدازد و ﻧﺒﺮد ﺳﺨﺘﻲ ﺁﻏﺎزد‪ .‬ﻧﻪ ﺁﻧﮑﻪ اﻳﻨﻬﺎ را هﻤﻪ ﺑﮕﺰارد و ﭼﻨﺪ ﺳﺨﻨﻲ ﭘﺎدرهﻮا از ﺣﺮام ﮐﺮدن ﺟﻨﮓ و‬ ‫دﺳﺘﻮر دادن ﺑﻪ ﻳﮑﻲ ﺷﺪن دﻳﻨﻬﺎ ﺳﺮاﻳﺪ و ﮔﺮدن ﻓﺮازد‪.‬‬ ‫ﺁﻧﭽﻪ ﺟﻠﻮ ﻣﺮدﻣﺎن را از ﺟﻨﮓ و از دﻳﮕﺮ ﺑﺪﻳﻬﺎ ﺗﻮاﻧﺪ ﮔﺮﻓﺖ ﺧﺮدهﺎي اﻳﺸﺎﻧﺴﺖ‪ ،‬و ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ راهﻨﻤﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﻣﻴﺨﻮاهﺪ ﺟﻬﺎن ﻧﻴﮏ ﮔﺮدد ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻮاﻧﺎ ﮔﺮداﻧﻴﺪن ﺧﺮدهﺎ ﮐﻮﺷﺪ‪ .‬ﺑﻬﺎء ﮐﻮﺷﻴﺪﻩ ﮐﻪ ﺧﺮدهﺎ را در ﭘﻴﺮوان ﺧﻮد ﺑﮑُﺸﺪ و ﺁﻧﺎﻧﺮا هﺮﭼﻪ ﻧﺎﻓﻬﻤﺘﺮ و ﻧﺎداﻧﺘﺮ ﮔﺮداﻧﺪ ‪.‬اﻳﻦ هﻤﺎن‬ ‫ﻣﺮدﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﻋﺮﺑﻲ را ﻏﻠﻂ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ و ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ اﻳﺮاد ﻧﮕﻴﺮﻳﺪ و ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﻏﻠﻂ ﻧﻮﻳﺴﻴﺪ‪ .‬هﻤﺎن ﻣﺮدﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﻴﺰدﻩ ﺳﺎل ﭘﺲ از ﺑﺎب‬ ‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ او ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺧﺪا ﻣﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺧﺪاﻳﻢ و ﺷﻤﺎ در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ هﻴﭻ ﻧﻴﻨﺪﻳﺸﻴﺪ و اﻳﺮادي ﻧﮕﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺁﻳﺎ ﺑﺎور ﮐﺮدﻧﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﮐﻴﺶ ﺑﻬﺎء ﮔﺮوﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻪ او را ﺑﮑﺎر ﺑﺴﺘﻪ دﺳﺖ از ﺟﻨﮓ ﺑﺮدارﻧﺪ؟!‪ ...‬در ﺟﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﻲ‬ ‫ﺑﻴﻨﻨﺪ او ﺑﺎ ﻏﻠﻂ ﻧﻮﻳﺴﻴﻬﺎ و واروﻧﻪ ﮔﻮﻳﻴﻬﺎي ﺧﻮد هﻤﮕﻲ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻲ ﺧﻨﺪاﻧﻴﺪﻩ و ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ درﻣﺎﻧﺪﮔﻲ دﻋﻮي ﺧﺪاﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﮑﺮدﻩ ﺁﻳﺎ ﺷﺪﻧﻴﺴﺖ‬ ‫ﮐﻪ او را راهﻨﻤﺎﻳﻲ ﺷﻨﺎﺳﺪ و ﺑﻪ ﭘﺎس ﮔﻔﺘﻪ او ﺟﻨﮓ و ﮐﺸﺎﮐﺶ را ﮐﻨﺎر ﮔﺬارﻧﺪ؟‪!...‬‬ ‫ﺁري ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن دروﻏﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎري از ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮي در اروﭘﺎ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﻳﮑﻲ از اﻳﺸﺎن ﺑﻨﺎم دﮐﺘﺮ ﻓﺮهﻨﮓ ﻧﺎﻣﻪ اي ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬ ‫و ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪» :‬در ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﭼﻬﻞ اﻗﻠﻴﻢ ﭘﺮﭼﻢ ﻳﺎ ﺑﻬﺎءاﻻﺑﻬﻲ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻋﻈﻤﺖ و ﺟﺒﺮوت ﺑﻪ اهﺘﺰار اﺳﺖ«‪ ،‬وﻟﻲ ﺁﻳﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن ارﺟﻲ‬ ‫ﺗﻮان ﮔﺬاﺷﺖ؟!‪ ...‬ﻳﮑﻲ از اﻳﺮادهﺎي ﻣﺎ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن هﻤﻴﻦ ﮔﺴﺘﺎﺧﻴﺸﺎن ﺑﻪ دروﻏﮕﻮﺋﻴﺴﺖ ‪.‬هﻤﭽﻮن ﺷﻴﻌﻴﺎن و ﺻﻮﻓﻴﺎن دروغ را در راﻩ ﮐﻴﺶ‬ ‫ﺧﻮد ﺳﺰا ﻣﻲ ﺷﻤﺎرﻧﺪ و ﺗﺎرﻳﺦ ﺧﻮد را از ﺳﺮﺗﺎﭘﺎ ﺑﻪ دروغ ﺁﻟﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺎ ﻧﻤﻲ داﻧﻴﻢ ﺁن ﮐﺪام اﻗﻠﻴﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺁﻧﺠﺎ »ﭘﺮﭼﻢ ﻳﺎ ﺑﻬﺎءاﻻﺑﻬﻲ« ﺑﻪ اهﺘﺰار اﺳﺖ؟!‪ ...‬ﻧﻤﻲ داﻧﻴﻢ از دروغ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺁﺷﮑﺎري ﭼﻪ هﻮدﻩ اي ﻣﻲ‬ ‫ﺧﻮاهﻨﺪ؟! ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺑﺎري ﺑﺮاي اﻣﺎم ﭘﻨﺪاري ﺧﻮد و ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ ﭘﻨﺪاري او ﺟﺎﺑﻠﻘﺎﻩ و ﺟﺎﺑﻠﺴﺎﻳﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮاي دروﻏﻬﺎي ﺧﻮد ﺟﺎﻳﻲ ﻧﺸﺎن‬ ‫ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن ﺑﻪ ﺁن ﻧﻴﺰ ﻧﻴﺎزي ﻧﻤﻲ ﺑﻴﻨﻨﺪ و دروﻏﻬﺎي ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻴﺠﺎﻳﻲ را ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﻲ راﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﻳﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﺧﻮاري ﮐﻴﺶ ﺑﻬﺎﺋﻲ و از ﻧﺎهﻨﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﻬﺎء و ﭘﺴﺮش ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﺗﺎ زﻧﺪﻩ ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ در ﻋﮑﺎ در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﺑﺎ »ﺗﻘﻴﻪ« ﻣﻲ زﻳﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﺼﺖ ﺳﺎل ﮐﻤﺎﺑﻴﺶ در ﺁﻧﺠﺎ زﻳﺴﺘﻪ و اﻳﻦ اﻧﺪازﻩ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻴﺶ ﺧﻮد را ﺁﺷﮑﺎر ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﺑﺨﺖ ﺑﻬﺎء از اﻳﻨﺴﻮ‬ ‫در ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن اﻳﺮان و هﻨﺪ ﺧﺪاﻳﻲ ﻣﻴﻔﺮوﺧﺖ و از ﺁﻧﺴﻮ ﻧﺎﭼﺎر ﻣﻲ ﺑﻮد از ﺗﺮس ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ روزﻩ و ﻧﻤﺎز ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﭘﺮدازد‪.‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﻧﻴﺰ هﻤﻴﻦ ﻧﺎﭼﺎري را ﻣﻴﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﻴﺶ ﻗﺎﭼﺎق و ﺧﻮاري اﻣﻴﺪ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮي ﻣﻲ ﺑﻨﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻳﮏ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﺑﻪ ﺁن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻲ ﻧﺎزﻧﺪ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ در ﺁﻏﺎز ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺳﻴﺪ ﺑﺎب اﻧﺒﻮهﻲ از ﻣﻼﻳﺎن‪ ،‬از ﻣﻼﺣﺴﻴﻦ ﺑﺸﺮوﻳﻪ اي و ﺳﻴﺪ‬ ‫ﻳﺤﻴﻲ داراﺑﻲ و ﻣﻼﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﺑﺎرﻓﺮوﺷﻲ و ﻣﻼﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ زﻧﺠﺎﻧﻲ و ﺳﻴﺪﺟﻮاد ﮐﺮﺑﻼﻳﻲ و دﻳﮕﺮان ﺑﻪ او ﮔﺮوﻳﺪﻩ در راهﺶ ﺑﻪ ﮐﻮﺷﺶ و‬ ‫ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺗﮑﺎن ﺳﺨﺘﻲ ﺁﻣﺪﻩ و ﺑﺴﺮ ﻣﻼﺣﺴﻴﻦ و دﻳﮕﺮان ﻓﺮاهﻢ ﺷﺪﻩ دﻟﻴﺮاﻧﻪ ﺑﺎ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ اﻧﺪ و‬ ‫اﻧﺒﻮهﻲ از اﻳﺸﺎن ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ در اﻳﻦ راﻩ ﺳﺮ ﺑﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﻲ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ‪ :‬اﮔﺮ دﻋﻮي ﺑﺎب‪ ،‬راﺳﺖ ﻧﺒﻮدي ﺁن هﻤﻪ ﻣﻼﻳﺎن ﺑﻪ او ﻧﮕﺮوﻳﺪﻧﺪي‪،‬‬ ‫ﺁﻧﻬﻤﻪ ﺗﮑﺎن در ﻣﺮدم ﭘﺪﻳﺪ ﻧﻴﺎﻣﺪي‪ ،‬ﺁن هﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﺎزﻳﻬﺎ رخ ﻧﺪادي‪ ،‬از ﺁﻧﺴﻮ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن اﻳﻦ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﮔﺎن )ﻳﺎ ﺑﮕﻔﺘﻪ ﺧﻮدﺷﺎن‪ :‬ﺷﻬﺪا( را ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اي‬ ‫ﺑﺮاي ﮐﻴﺸﺸﺎن ﻣﻲ ﭘﻨﺪارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎرهﺎ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪» :‬ﻣﺎ اﻳﻨﻘﺪر ﺷﻬﺪا دادﻩ اﻳﻢ‪ .‬ﺁﻳﺎ از اﻳﻦ دﻳﻦ دﺳﺖ ﺑﺮﻣﻴﺪارﻳﻢ؟‪.« !...‬‬ ‫راﺳﺘﻲ هﻢ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﻮر و ﺧﺮوش ﺑﺎﺑﻴﺎن در ﺁﻏﺎز ﮐﺎر ﺷﮕﻔﺖ ﺁور ﻣﻴﺒﻮدﻩ‪ ،‬اﻳﻦ ﻳﮑﻲ از ﭼﻴﺰهﺎﺋﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﺸﻤﻬﺎي اروﭘﺎﺋﻴﺎن را ﺑﻪ ﺳﻮي‬ ‫ﺁﻧﺎن ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻬﺎي ﻗﻠﻌﻪ ﻃﺒﺮﺳﻲ و ﺷﻬﺮ زﻧﺠﺎن و ﻗﺼﻪ ﻧﻴﺮﻳﺰ هﺮ ﻳﮑﻲ داﺳﺘﺎن ﺷﮕﻔﺖ دﻳﮕﺮي ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ‪ .‬ﮐﺸﺘﺎر ﺳﺎل ‪ ١٢۶٨‬در‬ ‫ﺗﻬﺮان و ﻣﺮداﻧﮕﻲ هﺎي ﺧﻮﻧﺴﺮداﻧﻪ اي ﮐﻪ ﺣﺎﺟﻲ ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﺨﺎن و دﻳﮕﺮان در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﻣﺮگ ﻧﺸﺎن دادﻩ اﻧﺪ ﺷﮕﻔﺖ ﺗﺮ از هﻤﻪ اﻓﺘﺎدﻩ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﮐﻨﺖ ﮔﻮﺑﻴﻨﻮ ﺳﻔﻴﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻳﻦ داﺳﺘﺎن را از ﻧﺰدﻳﮏ دﻳﺪﻩ و ﺷﻨﻴﺪﻩ و درﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﻧﻮﺷﺘﻪ و هﻤﺎن ﺷﻮﻧﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﮕﻲ‬ ‫ﺑﺎﺑﻴﺎن در اروﭘﺎ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻲ ﻧﺎزﻧﺪ و ﻳﮏ دﻟﻴﻞ اﺳﺘﻮاري ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﻲ ﮐﻴﺶ ﺧﻮد و اﺳﺘﻮاري ﺑﻨﻴﺎد ﺁن ﻣﻲ ﺷﻤﺎرﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﻧﺎزش و دﻟﻴﻞ ﺷﻤﺎري‬ ‫هﻨﮕﺎﻣﻲ ﺑﺠﺎ ﺑﻮدي ﮐﻪ ﻣﺎ ﺳﻴﺪ ﺑﺎب را ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ و از ﮔﻔﺘﻪ هﺎي او ﺁﮔﺎﻩ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻤﻲ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺎ ﺳﻴﺪ ﺑﺎب را ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ و از ﮔﻔﺘﻪ هﺎﻳﺶ ﺁﮔﺎﻩ ﻧﺸﺪﻩ‬ ‫ﺑﻮدﻳﻤﻲ ﺟﺎ داﺷﺘﻲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد اﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻩ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻮﺋﻴﻢ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺎب دﻟﻴﻠﻬﺎ ﺑﻪ دﻋﻮي ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻧﺪادي و ﺳﺨﻨﺎن ﮔﻴﺮاﻳﻲ ﻧﮕﻔﺘﻲ ﺁن هﻤﻪ ﺑﻪ او‬ ‫ﻧﮕﺮوﻳﺪﻧﺪي و ﺁﻧﻬﻤﻪ ﺗﮑﺎن در ﻣﺮدم ﭘﺪﻳﺪ ﻧﻴﺎﻣﺪي‪ .‬وﻟﻲ ﻣﺎ ﺳﻴﺪ ﺑﺎب را ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و از ﮔﻔﺘﻪ هﺎﻳﺶ ﺁﮔﺎهﻴﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﻧﻴﮏ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﮐﻪ از ﺳﻴﺪ ﺑﺎب هﺮﭼﻪ‬ ‫ﻣﻲ ﭘﺮﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ ﭘﺎﺳﺨﻲ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ‪ .‬ﭼﻨﺪان ﺗﻬﻴﺪﺳﺖ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻋﻮي ﺧﻮد دﻟﻴﻞ ﺁوردﻩ و ﻣﻴﮕﻔﺘﻪ‪» :‬ﻧﺎم ﻣﻦ ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ از روي ﺣﺴﺎب‬ ‫اﺑﺠﺪ ﺑﺎ رب ﻳﮑﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ«‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ هﺎﻳﺶ ﭼﻨﺪان ﺧﻨﮏ و ﺧﻮد ﭼﻨﺪان ﺧﻮار ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﻠﮑﺶ ﻣﻲ ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ و ﭼﻮﺑﺶ ﻣﻴﺰدﻩ اﻧﺪ و او در‬ ‫زﻳﺮ ﭼﻮب ﺑﻴﺰاري از دﻋﻮي ﻣﻲ ﺟﺴﺘﻪ و »ﻏﻠﻂ ﮐﺮدم« و »ﻧﻔﻬﻤﻴﺪم« ﻣﻴﮕﻔﺘﻪ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎي ﺑﺎب ﭼﻨﺪان ﭼﺮﻧﺪ و ﺑﻲ ﻣﻌﻨﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﺎءاﷲ ﻧﺎﭼﺎر‬ ‫ﺷﺪﻩ و دﺳﺘﻮر دادﻩ ﺁﻧﻬﺎ را ﮔﺮد ﺁورﻧﺪ و از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدارﻧﺪ و زﺑﺎن اﻳﺮادﮔﻴﺮان را ﮐﻮﺗﺎﻩ ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﺁﻳﺎ ﺑﺎز ﺟﺎ دارد ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ اﮔﺮ در ﺑﺎب ﭼﻴﺰي ﻧﺒﻮدي ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺗﮑﺎن ﻧﻴﺎﻣﺪﻧﺪي و ﻣﻼﻳﺎن ﺑﻪ او ﻧﮕﺮوﻳﺪﻧﺪي؟! ﺁﻳﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ ﺁن‬ ‫ﺗﮑﺎن ﻣﺮدم و ﮔﺮوﻳﺪن ﻣﻼﻳﺎن اﻧﮕﻴﺰﻩ دﻳﮕﺮي ﻣﻴﺪاﺷﺘﻪ؟!‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﺁﻧﮑﻪ دﻩ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ در ﻳﮑﻲ از دﻳﻪ هﺎي ﻧﺰدﻳﮏ اﺳﭙﻬﺎن اﻣﺎﻣﺰادﻩ اي ﺑﻨﺎم ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﮐﻪ ﻣﻼﻳﻲ در ﻣﺸﻬﺪ در ﮐﺘﺎﺑﻲ‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻳﮑﻲ از ﺧﻮاهﺮان اﻣﺎم رﺿﺎ در ﻓﻼن دﻳﻪ اﺳﭙﻬﺎن ﻣﺮدﻩ و ﺑﺨﺎک ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪﻩ‪ ،‬و اﻳﻨﺮا ﺑﻪ ﻳﮑﻲ از ﻣﻼﻳﺎن اﺳﭙﻬﺎن ﺑﺎ ﺗﻠﮕﺮاف‬ ‫ﺁﮔﺎهﻲ دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬و اﻳﻦ ﻣﻼ ﺑﻪ ﺁن دﻳﻪ رﻓﺘﻪ و ﭼﻮن در اﻳﺮان ﺑﻴﺸﺘﺮ دﻳﻪ هﺎ را اﻣﺎﻣﺰادﻩ اي هﺴﺖ و در ﺁن دﻳﻪ ﻧﻴﺰ ﻳﮑﻲ ﻣﻲ ﺑﻮد هﻤﺎن را‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬و راﺳﺖ ﻳﺎ دروغ‪ ،‬ﺁوازﻩ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ »ﻗﺒﺮ ﺧﻮاهﺮ اﻣﺎم رﺿﺎ در ﻓﻼن دﻳﻪ ﭘﻴﺪا ﺷﺪﻩ«‪ ،‬و ﻣﺮدم اﻳﻦ را ﺷﻨﻴﺪﻩ و ﺑﻪ ﺗﮑﺎن ﺁﻣﺪﻩ و‬ ‫ﻣﺮد و زن و ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ رو ﺑﻪ ﺁن دﻳﻪ ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ روزاﻧﻪ ﺻﺪهﺎ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﻣﻲ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺮﻣﻲ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو ﻳﮑﻲ از ﮔﺎراژهﺎ‬ ‫ﺳﺮوﻳﺲ اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ راﻧﻲ ﻣﻴﺎﻧﻪ اﺳﭙﻬﺎن و ﺁن دﻳﻪ راﻩ اﻧﺪاﺧﺘﻪ و از اﻳﻨﺴﻮ ﺳﻴﺪي ﻳﺎ ﻣﻼﻳﻲ ﺑﻪ ﮔﻮرداري ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﭼﺮاﻏﻬﺎ ﺁوﻳﺨﺘﻪ و زﻳﺎرﺗﻨﺎﻣﻪ اي‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ از ﺁﻳﻨﺪﮔﺎن و روﻧﺪﮔﺎن ﭘﻮﻟﻬﺎ ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬و ﭼﻮن ﻣﻴﮕﻔﺖ ﮔﻨﺒﺪي ﻧﻴﮑﻮﺗﺮ ﭘﺪﻳﺪ ﺧﻮاهﺪ ﺁورد ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻬﺎدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ هﺮﮐﺴﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫زﻳﺎرت ﻣﻲ ﺁﻳﺪ ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﺁﺟﺮي هﻤﺮاﻩ ﺁورد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻮد در اﺗﻮﺑﻮس هﺮﮐﺴﻲ ﭼﻨﺪﺗﺎ ﺁﺟﺮي هﻤﺮاﻩ ﻣﻲ ﺑﺮد‪.‬‬ ‫در ﺁﻧﺴﺎل ﻣﻦ ﺑﻪ اﺳﭙﻬﺎن رﻓﺘﻪ ﺑﻮدم و ﭼﻮن داﺳﺘﺎن را ﺷﻨﻴﺪم هﻤﺮاﻩ ﻣﻴﺰﺑﺎﻧﻢ )ﺷﺎدروان ﻋﻠﻴﺮﺿﺎي ﺑﺨﺘﻴﺎري( ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎ رﻓﺘﻴﻢ‪ .‬ﮔﻮري و ﮔﻨﺒﺪي‬ ‫ﻣﻲ ﺑﻮد ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮار و ﺑﻲ ارج وﻟﻲ ﻣﺮدم دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ ﻣﻲ ﺁﻣﺪﻧﺪ و در ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺁن ﮔﻠّﻪ وار اﻧﺒﻮﻩ ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻳﮑﺴﻮ ﻧﻴﺰ ﺁﺟﺮهﺎ ﭼﻴﺪﻩ ﻣﻴﺸﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ‬ ‫را ﺗﻤﺎﺷﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎزﮔﺮدﻳﺪﻳﻢ‪.‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﺁﻳﺎ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﺳﭙﻬﺎﻧﻴﺎن اﮔﺮ ﭼﻴﺰي ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪي ﺑﻪ ﺁن ﺗﮑﺎن ﺑﺮﻧﺨﺎﺳﺘﻨﺪي و رو ﺑﻪ ﺁن ﮔﻮر ﻧﻴﺎوردﻧﺪي؟!‪ ...‬ﺁﻳﺎ ﺗﻮان هﻤﻴﻦ را دﻟﻴﻠﻲ‬ ‫ﺑﻪ ارﺟﻤﻨﺪي ﺁن ﮔﻮر و ﮔﻨﺒﺪ ﺧﻮار و ﺑﻲ ارج ﮔﺮﻓﺖ؟!‪ ...‬ﺁﻳﺎ ﻧﻪ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﻧﮕﻴﺰﻩ ﺗﮑﺎن ﻣﺮدم ﮔﻮر ﭘﺮﺳﺘﻲ هﺰار ﺳﺎﻟﻪ ﺷﺎن ﻣﻴﺒﻮدﻩ؟‬ ‫در ﺑﺎرﻩ ﺑﺎب ﻧﻴﺰ هﻤﻴﻨﺴﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺑﺨﺶ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻳﻢ ﻣﻼﻳﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺎب ﮔﺮوﻳﺪﻧﺪ از دﺳﺘﻪ ﺷﻴﺨﻴﺎن ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ و اﻳﻨﺎن ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﺎور ﻣﻴﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ اﻣﺎم زﻣﺎن ﺧﻮد ﭘﻴﺪا ﺷﻮد و ﻳﺎ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ از او در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺑﺎﺷﺪ و ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺳﻴﺪ رﺷﺘﻲ ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮ اﻓﺘﺎدﻩ‬ ‫هﻤﭽﻮن ﺗﺸﻨﻪ ﮐﻪ ﭘﻲ ﺁب ﮔﺮدد در ﭘﻲ ﺁوازي ﻣﻴﮕﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺴﺖ ﭼﻮن ﺳﻴﺪ ﺑﺎب را ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و دﻋﻮي او را ﺷﻨﻴﺪﻧﺪ و هﻨﺮهﺎﻳﻲ را ﮐﻪ از ﺳﻴﺪ‬ ‫رﺷﺘﻲ)از ﻏﻠﻄﺒﺎﻓﻲ و ﮔﺰاﻓﻪ ﺳﺮاﻳﻲ و اﺑﺠﺪﺑﺎزي( دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ از اﻳﻦ ﻧﻴﺰ دﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻳﻲ ﺑﺮاي اﻳﺴﺘﺎدﮔﻲ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﮔﺮدن ﮔﺰاردﻧﺪ‪ .‬ﺑﻮﻳﮋﻩ ﮐﻪ ﺳﻴﺪ ﺑﺎب‬ ‫ﺑﻪ دﻋﻮﻳﺶ‪ ،‬دو رﻧﮓ دادﻩ ﺑﻮد‪ :‬در ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎﻳﺶ و در ﭘﻴﺶ ﺑﺴﻴﺎري از ﭘﺮﺳﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را »ﺑﺎب« )ﻳﺎ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ اﻣﺎم زﻣﺎن( ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪ‪ ،‬و در‬ ‫هﻤﺎﻧﺤﺎل از دﻋﻮي اﻣﺎم زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎز ﻧﺎﻳﺴﺘﺎدﻩ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺖ هﻤﭽﻮن او ﺑﺮﺧﻴﺰد و ﺑﻪ ﮐﺎرهﺎﻳﻲ ﭘﺮدازد‪ ،‬و ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ دﻳﺪﻳﻢ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﮑّﻪ ﺷﺘﺎﻓﺖ‬ ‫ﮐﻪ هﻤﭽﻮن اﻣﺎم زﻣﺎن از ﺁﻧﺠﺎ ﺳﺮ ﺑﺮﺁورد وﻟﻲ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ‪ ،‬و از اﻳﻨﺴﻮ ﻣﻼﺣﺴﻴﻦ ﺑﺸﺮوﻳﻪ اي و دﻳﮕﺮان ﺑﺨﺮاﺳﺎن رﻓﺘﻪ هﻤﭽﻮن ﻳﺎران اﻣﺎم‬ ‫زﻣﺎن از ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺎ درﻓﺸﻬﺎي ﺳﻴﺎﻩ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ دو رﻧﮕﻲ در دﻋﻮي ﺑﺎب ﮐﺎر را ﺑﻪ ﻣﻼﻳﺎن ﺷﻴﺨﻲ ﺁﺳﺎن ﻣﻴﮕﺮداﻧﻴﺪ‪ .‬ﻳﮑﻲ او را اﻣﺎم زﻣﺎن ﻣﻴﭙﻨﺪاﺷﺖ‪ .‬دﻳﮕﺮي ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻨﺪاري ﻧﻤﻲ‬ ‫ﻳﺎرﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺶ ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺮدم‪ :‬هﺰار ﺳﺎل ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬روزان و ﺷﺒﺎن ﭼﺸﻢ ﺑﻪ راﻩ اﻣﺎم ﻧﺎﭘﻴﺪا دوﺧﺘﻪ هﻤﻴﺸﻪ ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪن او را از ﺧﺪا ﺧﻮاﺳﺘﻪ و روزي ﭼﻨﺪ ﺑﺎر‬ ‫»ﻋﺠﻞ اﷲ ﻓﺮﺟﻪ« ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و هﺮﮐﺴﻲ از درون دل ﺁرزو ﻣﻴﮑﺮد ﮐﻪ زﻣﺎن ﺁن اﻣﺎم را درﻳﺎﺑﺪ و در ﭘﻴﺶ روﻳﺶ ﺷﻤﺸﻴﺮ زﻧﺪ و در راﻩ او‬ ‫ﮐﺸﺘﻪ ﮔﺮدد و اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﻣﻲ ﺷﻨﻴﺪﻧﺪ اﻣﺎم ﭘﻴﺪا ﺷﺪﻩ و ﻣﻼﻳﺎﻧﻲ را در راﻩ او در ﮐﻮﺷﺶ‪ ،‬ﻣﻲ دﻳﺪﻧﺪ ﻧﺸﺪﻧﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﮑﺎن ﻧﻴﺎﻳﻨﺪ و ﺑﻪ ﺷﻮر و‬ ‫ﺧﺮوش ﺑﺮﻧﺨﻴﺰﻧﺪ‪.‬‬ ‫راﺳﺘﺴﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ دﺷﻮاري ﭘﻴﺶ ﻣﻲ ﺁﻣﺪ‪ ،‬و ﺁن اﻳﻨﮑﻪ اﻣﺎم زﻣﺎن ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻓﺮزﻧﺪ ﺣﺴﻦ ﻋﺴﮕﺮي ﺑﺎﺷﺪ و از ﻣﮑﻪ ﺑﻴﺮون ﺁﻳﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ اﻳﻦ‬ ‫دﺷﻮاري را ﺑﺮاي ﭘﻴﺮواﻧﺶ ﺁﺳﺎن ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ و راﻩ دادﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ دﻳﮕﺮي ﺑﻨﺎم اﻣﺎم زﻣﺎن ﺑﺮﺧﻴﺰد و ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ و ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮي از‬ ‫ﮔﺮوﻧﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺑﺎب از ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﻧﻴﺰ از ﺷﻴﺨﻴﺎن ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬و دﻳﮕﺮان ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺮوي از ﺁﻧﺎن ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫هﺮﭼﻪ هﺴﺖ ﻣﺮدم ﺳﻴﺪ ﺑﺎب را ﻧﺪﻳﺪﻩ و ﺳﺨﻨﻲ از او ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﺑﻪ او ﮔﺮوﻳﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺳﻴﺪ ﺑﺎب را از ﮔﺎ م ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬دوﻟﺘﻴﺎن ﺑﻪ زﻳﺮ‬ ‫ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻲ ﺁوردﻧﺪ و از دﺳﺘﺮس ﻣﺮدم دور داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺴﻲ او را دﻳﺪ‪ .‬از ﮔﻔﺘﻪ هﺎﻳﺶ هﻢ در ﺁ ن روزهﺎ ﺟﺰ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺳﻮرﻩ ﮐﻮﺛﺮ و ﻳﺎ‬ ‫ﻋﺮﺑﻲ ﺑﺎﻓﻴﻬﺎي دﻳﮕﺮي از ﺁﻧﮕﻮﻧﻪ در دﺳﺖ ﻧﻤﻲ ﺑﻮد‪ ،‬و اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ هﺎ ﻧﻪ ﭼﻴﺰﻳﺴﺖ ﮐﻪ در ﻣﺮدم هﻨﺎﻳﺪ و ﻣﺎﻳﻪ ﺗﮑﺎن اﻳﺸﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﺁن ﺷﻮر و ﺗﮑﺎن در ﻣﻼﻳﺎن ﺷﻴﺨﻲ و در ﻣﺮدم ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭘﻨﺪارهﺎي ﮐﻬﻦ و ﻧﻮ ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﻧﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺷﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﻳﺎ راﺳﺘﮕﻮﻳﻲ‬ ‫ﺳﻴﺪ ﺑﺎب‪ .‬اﻳﻦ ﺷﻮر و ﺗﮑﺎن ﺑﻪ دروغ ﺳﺎزﻳﻬﺎي ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ و ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ روح و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﺳﻴﻤﺮي و ﺑﻪ ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻴﻬﺎي ﺷﻴﺦ ﺻﺪوق و‬

‫ﺷﻴﺦ ﻣﻔﻴﺪ و ﻣﺠﻠﺴﻲ‪ ،‬و ﭘﺲ از هﻤﻪ ﺑﻪ ﮔﺰاف ﮔﻮﺋﻴﻬﺎي ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ و ﺳﻴﺪ رﺷﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﻣﻲ داﺷﺘﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺳﻴﺪ ﺑﺎب و دﻋﻮي‬ ‫هﺎي او‪ .‬اﻳﻦ ﭼﻴﺰﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﺎي هﻴﭻ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻧﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻳﮏ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﻴﮕﻤﺎن در ﺷﻮر و ﺗﮑﺎن ﻣﺮدم ﮐﺎرﮔﺮ اﻓﺘﺎدﻩ ﺣﺎل ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ دوﻟﺖ اﻳﺮان و ﻧﻮﻣﻴﺪي ﻣﺮدم از ﺁن ﺑﻮدﻩ‪ .‬در زﻣﺎن ﻓﺘﺤﻌﻠﻴﺸﺎﻩ‬ ‫ﮐﻪ اﻳﺮان ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﺎ روس در ﺟﻨﮓ ﻣﻲ ﺑﻮد و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻗﻔﻘﺎز را ﺑﺎ هﻔﺪﻩ ﺷﻬﺮ ﺣﮑﻤﺮان ﻧﺸﻴﻦ ﺁن از دﺳﺖ داد ﻣﺮدم داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﺳﻮي ﺷﻤﺎل‬ ‫ﺑﺎ دوﻟﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺗﻮاﻧﺎي ﺁزﻣﻨﺪي هﻤﺴﺎﻳﻪ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﻧﺪ و از ﺁﻧﺴﻮ هﻤﻴﺸﻪ در ﻓﺸﺎر و ﺳﺨﺘﻲ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ در زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﮐﻪ اﻳﺮان ﻟﺸﮕﺮ‬ ‫ﺑﺴﺮ هﺮات ﮐﺸﻴﺪ و ﭘﺲ از ﺟﻨﮕﻬﺎ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﻳﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎر هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﻣﻴﺨﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ دﺳﺖ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻴﺎن ﺳﺮ ﺑﺮﺁوردﻩ و‬ ‫ﮐﺸﺘﻴﻬﺎﺷﺎن ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر و ﺑﻴﻢ دادن ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ را ﻧﺎﭼﺎر ﮔﺮداﻧﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ دﺳﺖ از هﺮات ﺑﺮدارد و ﺑﺎزﮔﺮدد‪ ،‬اﻳﻦ زﻣﺎن ﻣﺮدم داﻧﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ از ﺳﻮي ﺟﻨﻮب ﻧﻴﺰ ﺑﺎ دوﻟﺖ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ و ﺁزﻣﻨﺪ دﻳﮕﺮي هﻤﺴﺎﻳﻪ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ اﻳﺮان ﻧﺎﺗﻮان در ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو دوﻟﺖ ﺗﻮاﻧﺎ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ ﺟﺰ‬ ‫ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﺨﻮاهﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﭼﻮن در هﻤﺎن زﻣﺎﻧﻬﺎ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﻧﺎﺧﻮش ﺷﺪﻩ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﮑﺎر ﻣﻲ ﭘﺮداﺧﺖ و رﺷﺘﻪ ﮐﺎرهﺎي ﮐﺸﻮر ﺑﺪﺳﺖ ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا‬ ‫ﺁﻗﺎﺳﻲ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﺰ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ و ﻧﺎﺷﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ازو دﻳﺪﻩ ﻧﻤﻴﺸﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﻴﮑﺒﺎر از دوﻟﺖ ﻧﻮﻣﻴﺪ ﮔﺮدﻳﺪﻩ و ﭼﻮن ﭘﻨﺎهﮕﺎهﻲ ﺟﺰ اﻣﺎم ﻧﺎﭘﻴﺪا ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ‬ ‫و روزﻧﻪ اﻣﻴﺪي ﺟﺰ از ﺳﻮي ﭘﻴﺪاﻳﺶ او ﺑﺎز ﻧﻤﻲ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬از اﻳﻨﺮو دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺁن اﻣﺎم و ﭘﻴﺪاﻳﺶ او هﺮﭼﻪ ﻓﺰوﻧﺘﺮ ﮔﺮدﻳﺪﻩ و راﺳﺘﻲ را ﻣﺮدم‬ ‫ﺧﻮاهﺎن و ﺟﻮﻳﺎن ﮐﺴﻲ ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﺎن دﻋﻮاﻳﻲ ﺑﺮﺧﻴﺰد‪.‬‬ ‫ﻣﻴﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﺑﺎب ﺑﻪ ﻳﮏ زﻣﻴﻨﻪ درﭼﻴﺪﻩ و ﺑﺴﻴﺎر ﺁﻣﺎدﻩ اي رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺷﺎﻳﻨﺪﮔﻲ داﺷﺘﻲ ﻳﮏ ﮐﺎر ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﺎﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﻴﺪي‪ .‬ﺑﺎب را ﮐﻪ‬ ‫در ﺷﻴﺮاز ﺑﻪ ﺑﺰم ﺣﺴﻴﻨﺨﺎن ﺑﺮدﻩ ﺑﮕﻔﺘﮕﻮ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ اﮔﺮ ﺑﺠﺎي ﻋﺮﺑﻴﻬﺎي ﻏﻠﻂ ﮐﻪ زﺑﺎن رﻳﺸﺨﻨﺪ ﻣﻼﻳﺎن را ﺑﺎز ﮐﺮد و او را در دﻳﺪﻩ هﺎ ﺧﻮار‬ ‫ﮔﺮداﻧﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﭘﺮﻣﻐﺰ ارﺟﺪاري ﭘﺮداﺧﺘﻲ و ﮔﻤﺮاهﻴﻬﺎي ﻣﻼﻳﺎن و ﺳﺘﻤﮕﺮﻳﻬﺎي درﺑﺎرﻳﺎن را ﺑﻪ رُﺧﺸﺎن ﮐﺸﻴﺪي و از درﻣﺎﻧﺪﮔﻲ دوﻟﺖ و‬ ‫ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ ﮐﺸﻮر ﺳﺨﻦ راﻧﺪي هﺮ ﺁﺋﻴﻨﻪ ﺳﺮﮔﺬﺷﺘﺶ ﺁن ﻧﺒﻮدي ﮐﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻲ ﺷﻮر ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرﮔﺘﺮي ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰد و دوﻟﺖ‬ ‫ﻗﺎﺟﺎري را ﺑﺮاﻧﺪازد‪ .‬وﻟﻲ از ﺑﺲ درﻣﺎﻧﺪﻩ و ﺑﻴﻤﺎﻳﻪ ﻣﻲ ﺑﻮد ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ از ﭼﻨﻴﻦ زﻣﻴﻨﻪ اي ﺳﻮد ﺟﻮﻳﺪ و ﺧﻮد را و دﻳﮕﺮان را ﺑﮑﺸﺘﻦ داد‪.‬‬ ‫از ﭼﻴﺰهﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﺑﻪ رخ ﺟﻬﺎن ﻣﻴﮑﺸﻨﺪ داﺳﺘﺎن ﻗﺮﻩ اﻟﻌﻴﻦ و ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ اوﺳﺖ‪ .‬در ﭼﻨﺎن زﻣﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻳﮑﻲ از هﺰار ﻣﺮدم اﻳﺮان ﺳﻮاد ﻧﻤﻲ‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ ا ﻳﻦ زن درس ﺧﻮاﻧﺪﻩ و ﻳﮑﻲ از داﻧﺎﻳﺎن ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻴﺮﻓﺘﻪ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﭼﻮن ﺑﻪ ﺑﺎب ﮔﺮوﻳﺪﻩ ﺑﻴﮑﺒﺎر دﺳﺖ از ﺷﻮهﺮ و ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺴﺘﻪ و هﻤﺮاﻩ‬ ‫ﻣﺮدان ﺳﺮ ﺑﮑﻮﻩ و ﺑﻴﺎﺑﺎن ﻧﻬﺎدﻩ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ﺁﻧﺮاﻩ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪.‬‬ ‫ﻣﻴﮕﻮﻳﻴﻢ‪ :‬راﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮﻩ اﻟﻌﻴﻦ ﻳﮑﻲ از زﻧﺎن ﮐﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻬﺎن ﺑﻮدﻩ‪ .‬ﭼﻪ در درس ﺧﻮاﻧﺪن او و ﭼﻪ از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻴﺮون ﺟﺴﺘﻨﺶ ﺷﮕﻔﺖ ﺁور‬ ‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﮐﺲ ﻧﺎﺁﮔﺎﻩ ﭼﻮن اﻳﻨﻬﺎ را ﺷﻨﻮد ﺑﺎ ﺧﻮد ﺧﻮاهﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻪ ﺑﻮدﻩ داﺳﺘﺎن ﺑﺎب ﮐﻪ اﻳﻦ زن را ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن دﻳﻮاﻧﻪ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ؟‪ «...‬و ﮔﻤﺎن‬ ‫ﺧﻮاهﺪ ﺑﺮد ﮐﻪ ﺑﺎب را ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﺰرﮔﻲ درﮐﺎر ﺑﻮدﻩ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﮔﻤﺎن را ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻤﻲ ﺑﺮد‪ .‬ﭼﻴﺰﻳﮑﻪ هﺴﺖ ﻣﺎ ﻧﺎﺁﮔﺎﻩ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ اﻳﻢ‪ .‬ﻣﺎ از ﻳﮑﺴﻮ ﮔﻔﺘﻪ هﺎي ﺑﺎب را در دﺳﺖ ﻣﻴﺪارﻳﻢ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ او را ﻣﻲ‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﻴﻢ‪ .‬از ﻳﮑﺴﻮ هﻢ از ﺣﺎل ﻗﺮﻩ اﻟﻌﻴﻦ ﺁﮔﺎهﻴﻢ و ﺁﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻣﺎﻳﻪ دﻳﻮاﻧﮕﻲ او ﺑﻮدﻩ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ‪ .‬اﻳﻨﺴﺖ ﮔﻤﺎن دﻳﮕﺮي ﻧﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺮد‪.‬‬ ‫ﻣﺎ ﻧﻴﮏ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﺳﻴﺪ ﺑﺎب ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اي ﺟﺰ ﺁن ﻋﺮﺑﻴﻬﺎي ﻏﻠﻂ و ﺑﻲ ﻣﻌﻨﻲ ﻧﻤﻲ داﺷﺘﻪ و ﭼﻨﺪان ﺑﻴﻤﺎﻳﻪ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ از هﺮ ﺁزﻣﺎﻳﺸﻲ ﺳﺮاﻓﮑﻨﺪﻩ‬ ‫و ﺷﺮﻣﻨﺪﻩ ﺑﻴﺮون ﻣﻲ ﺁﻣﺪﻩ‪ .‬ﭼﻨﺪان ﺗﻬﻴﺪﺳﺖ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﻲ ﺁوردﻩ و ﻣﻴﮕﻔﺘﻪ‪» :‬ﻧﺎم ﻣﻦ ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ در ﺷﻤﺎرﻩ اﺑﺠﺪي ﺑﺎ رب ﻳﮑﻴﺴﺖ«‪.‬‬ ‫اﻳﻨﺮا دﻟﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي ﺧﻮد ﻣﻲ ﺁوردﻩ‪.‬‬ ‫از ﺁﻧﺴﻮ از درﺳﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﻗﺮﻩ اﻟﻌﻴﻦ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺑﻮد و از داﻧﺴﺘﻪ هﺎي او ﺁﮔﺎهﻴﻢ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ و ﺷﻌﺮهﺎﻳﻲ از او در دﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻴﮏ‬ ‫ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ در ﻣﻐﺰ او ﭼﻪ ﭼﻴﺰهﺎﻳﻲ ﺁﮐﻨﺪﻩ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ و هﻤﻴﻦ ﭼﻴﺰهﺎ او را ﺑﻪ ﺗﮑﺎن ﺁوردﻩ‪ .‬ﺷﻌﺮهﺎﻳﻲ درهﻢ )ﻣﻠﻤﻊ( ﭘﺎﺋﻴﻦ از ﻗﺮﻩ اﻟﻌﻴﻦ اﺳﺖ)‪(٢٠‬‬ ‫و ﻣﺎ ﭼﻮن ﻣﻲ ﺧﻮاهﻴﻢ از او ﻧﻴﺰ ﻳﺎدﮔﺎري در اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺎﺷﺪ هﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﻲ ﺁورﻳﻢ‪:‬‬ ‫ﺣـﺬﺑـﺎت ﺷـﻮﻗـﮏ اﻟﺠﻤـﺖ ﺑﺴـﻼﺳـﻞ اﻟﻐـﻢ و اﻟﺒـﻼ‬ ‫هﻤـﻪ ﻋـﺎﺷﻘـﺎن ﺷﮑﺴﺘـﻪ دل ﮐـﻪ دهﻨـﺪ ﺟﺎن ﺑﻪ رﻩ ﺑﻼ‬ ‫اﮔـﺮ ﺁن ﺻﻨــﻢ ز رﻩ ﺳﺘــﻢ ﭘـﻲ ﮐﺸﺘـﻦ ﻣـﻦ ﺑﻲ ﮔﻨﻪ‬ ‫ﻟﻘــﺪ اﺳﺘﻘــــﺎم ﺑﺴــﻔـﻴـﻪ ﻓﻠﻘـﺪ رﺿﻴـﺖ ﺑﻤﺎ رﺿﻲ‬ ‫ﺗـﻮ ﺑـﻪ ﻣﻠـﮏ و ﺟﺎﻩ ﺳﮑﻨـﺪر ﻣﻦ و رﺳﻢ و راﻩ ﻗﻠﻨﺪري‬ ‫اﮔﺮ ﺁن ﺧﻮﺷﺴﺖ ﺗﻮ درﺧﻮري وﮔـﺮ اﻳﻦ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺮا ﺳﺰا‬ ‫ﺑﮕــﺬر ز ﻣﻨـﺰل ﻣـﺎ و ﻣــﻦ ﺑﻨﻤـﺎ ﺑﻪ ﻣﻠـﮏ ﻓﻨـﺎ وﻃﻦ‬ ‫ﻓــﺎذا ﻓﻌـﻠــﺖ ﺑـﻤﺜــﻞ ذا ﻓﻠﻘـﺪ ﺑﻠﻐـﺖ ﺑـﻪ ﺗﻤﺎﺷـﺎ‬ ‫ﺳﺤــﺮي ﻧﮕـﺎر ﺳﺘﻤﮕــﺮم ﻗﺪﻣـﻲ ﻧﻬـﺎد ﺑـﻪ ﺑﺴﺘـﺮم‬ ‫ﻓــﺎذا رأﻳــﺖ ﺟـﻤــﺎﻟــﻪ ﻃﻠــﻊ اﻟﺼﺒـﺎح ﮐـﺎﻧﻤـﺎ‬ ‫ﻟﻤﻌــﺎت وﺟﻬـﮏ اﺷـﺮﻗﺖ و ﺷﻌـﺎع ﻃﻠﻌﺘـﮏ اﻋﺘﻠﻲ‬ ‫ز ﭼـﻪ رواﻟﺴـﺖ ﺑـﺮﺑـﮑـﻢ ﻧﺰﻧـﻲ؟ﺑـﺰن ﮐﻪ ﺑﻠـﻲ ﺑﻠﻲ‬ ‫ز ﺟـﻮاب ﻃﺒـﻞ اﻟﺴـﺖ او زوﻻ ﭼﻮ ﮐﻮس ﺑﻼ زدﻧـﺪ‬ ‫هﻤـﻪ ﺧﻴﻤـﻪ زد ﺑﻪ درد دﻟﻢ ﺳﭙـﻪ ﻏـﻢ و ﺣﺸــﻢ ﺑﻼ‬ ‫ﭼﻪ ﺧﻮش ﺁﻧﮑﻪ ﺁﺗﺶ ﺣﻴﺮﺗﻲ ز ﻧﻴـﻢ ﺑﻪ ﻗﻠـﻪ ﻃـﻮر دل‬ ‫ﻓﺼـﮑـﮑـﺘـﻪ و ﺟـﻌـﻠﺘــﻪ ﻣﺘـﺪ ﮐـﺪﮐـﺎ ﻣﺘـﺰﻟــﺰﻻ‬ ‫ﭘـﻲ ﺧـﻮان دﻋﻮت ﻋﺸﻖ او هﻤﻪ ﺷﺐ زﺧﻴﻞ ﮐﺮوﺑﻴـﺎن‬

‫رﺳـﺪ اﻳـﻦ ﺳﻔﻴـﺮ ﻣﻬﻴﻤﻨـﻲ ﮐﻪ ﮔﺮوﻩ ﻏﻤـﺰدﻩ اﻟﺼـﻼ‬ ‫ﻣﻦ و وﺻﻒ ﺁن ﺷﻪ ﺧﻮﺑﺮو ﮐﻪ زدﻧـﺪ ﺻﻮت ﺑـﻼ ﺑﺮو‬ ‫ﺑـﻪ ﻧﺸـﺎط و ﻗﻬﻘﻬﻪ ﺷﺪ ﻓﺮو ﮐﻪ اﻧﺎ اﻟﺸﻬﻴـﺪ ﺑﻪ ﮐﺮﺑــﻼ‬ ‫ﭼـﻮ ﺷﻨﻴـﺪ ﻧﺎﻟـﻪ ﻣـﺮگ ﻣﻦ ﭘﻲ ﺳﺎز ﻣﻦ ﺷﺪ وﺑﺮگ ﻣﻦ‬ ‫ﻓـﻤﺸـــﻲ اﻻ ﻣﻬــﺮ و ﻻ و ﺑﮑـﻲ ﻋﻠـﻲ ﻣﺠﻠـﺠـﻼ‬ ‫هﻠـﻪ اي ﮔــﺮوﻩ اﻣـﺎﻣﻴــﺎن ﺑﮑﺸﻴــﺪ هﻠﻬﻠـﻪ اﻳﻦ زﻣﺎن‬ ‫ﮐـﻪ ﻇﻬـﻮر دﻟﺒـﺮ ﻣﺎ ﻋﻴــﺎن ﺷﺪ و ﻓﺎش و ﻇﺎهﺮ وﺑﺮﻣﻼ‬ ‫ﮔـﺮﺗـﺎن ﺑــﻮد ﻃﻤـﻊ ﻟﻘــﺎ ورﺗـﺎن ﺑـﻮد هـﻮس ﺑﻘـﺎ‬ ‫ز وﺟــﻮد ﻣﻄﻠﻘـﻪ ﻣﻄﻠﻘــﺎ ﺑـﺮ ﺁن ﺻﻨـﻢ ﺑﺸـﻮﻳـﺪ ﻻ‬ ‫ﺗﻮ ﮐﻤﺎن ﮐﺸﻴﺪﻩ ودرﮐﻤﻴـﻦ ﮐﻪ زﻧﻲ ﺑﺘﻴﺮم و ﻣﻦ ﻏﻤﻴﻦ‬ ‫هﻤـﻪ ﻏﻤـﻢ ﺑـﻮد از هﻤﻴـﻦ ﮐﻪ ﺧـﺪا ﻧﮑﺮدﻩ ﮐﻲ ﺧﻄﺎ‬ ‫ﺗـﻮ ﮐﻪ ﻓﻠـﺲ ﻣﺎهـﻲ ﺣﻴﺮﺗﻲ ﭼﻪ زﻧـﻲ ز ﺑﺤﺮ وﺟﻮد دم‬ ‫ﺑﻨﺸﻴﻦ ﭼﻮ »ﻃﻮﻃﻲ« و دﻣﺒﺪم ﺑﺸﻨـﻮ ﺧـﺮوش ﻧﻬﻨـﮓ ﻻ‬ ‫در ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮﻩ اﻟﻌﻴﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮدﻩ‪ :‬ﭘﺪر او ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻼﺻﺎﻟﺢ و ﻋﻤﻮهﺎﻳﺶ ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻲ و ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻼﻋﻠﻲ از ﻣﺠﺘﻬﺪان ﺑﺰرگ ﺁﻧﺰﻣﺎن‬ ‫ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ و در ﻗﺰوﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻲ ﺑﺰرگ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ‪.‬دو ﻣﺪرﺳﻪ در ﭘﻬﻠﻮي ﺧﺎﻧﻪ هﺎﺷﺎن ﺑﻨﻴﺎد ﮔﺰاردﻩ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻳﮑﻲ ﺑﺰرگ ﺑﺮاي ﻃﻠﺒﻪ هﺎ و‬ ‫دﻳﮕﺮي ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺮاي ﻓﺮزﻧﺪان و ﺑﺴﺘﮕﺎن ﺧﻮدﺷﺎن )اﻳﻦ ﻣﺪرﺳﻪ هﺎ اﮐﻨﻮن هﻢ ﺑﺮﭘﺎﺳﺖ و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺁﻧﻬﺎ را دﻳﺪﻩ ام(‪.‬‬ ‫ﻣﻼ ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ هﻤﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ اﺣﺴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻗﺰوﻳﻦ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد او را ﺗﮑﻔﻴﺮ ﮐﺮد و هﻴﺎهﻮي ﺑﺰرﮔﻲ در ﺳﺮاﺳﺮ اﻳﺮان ﺑﺮاﻩ‬ ‫اﻧﺪاﺧﺖ ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﺑﺮادرش ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻼﻋﻠﻲ و ﻳﮑﻲ از ﺧﻮﻳﺸﺎﻧﺶ ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻼﻋﺒﺪاﻟﻮهﺎب از ﺷﺎﮔﺮدان ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ و از ﭘﻴﺮوان او ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ )ﻣﻼ‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺳﭙﺲ از ﭘﻴﺮوان ﺑﺎب ﻧﻴﺰ ﮔﺮدﻳﺪ(‪.‬‬ ‫ﻗﺮﻩ اﻟﻌﻴﻦ از ﺑﭽﮕﻲ درس ﺧﻮاﻧﺪﻩ و ﭼﻮن هﻤﻴﺸﻪ در ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻋﻤﻮهﺎ و ﻋﻤﻮزادﮔﺎن و ﭘﺪر و ﺑﺮادراﻧﺶ ﮐﻪ ﮔﺮوهﻲ ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ »ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ هﺎ«‬ ‫ﻣﻴﺮﻓﺘﻪ از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻬﺮﻩ ﺟﺴﺘﻪ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺪرﺳﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺎن ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و در ﻣﻴﺎﻧﻪ راهﻲ ﺑﺎز ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ ﺑﻪ درﺳﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﮔﻮش دادﻩ ‪.‬از‬ ‫ﮐﺸﺎﮐﺶ ﺷﻴﺨﻲ و ﻣﺘﺸﺮع ﮐﻪ از ﺧﺎﻧﻪ اﻳﺸﺎن ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻧﻴﮏ ﺁﮔﺎﻩ ﮔﺮدﻳﺪﻩ‪ ،‬و هﻤﺎﻧﺎ ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ ﮔﺮاﻳﻴﺪﻩ و ﮔﺮوﻳﺪﻩ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﮔﻮﻳﺎ هﻤﺮاﻩ ﺷﻮهﺮش )ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ( ﺑﻪ ﻋﺮاق ﻋﺮب رﻓﺘﻪ و در ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ ﺁﺷﻨﺎ ﮔﺮدﻳﺪﻩ و از ﮐﺴﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ‬ ‫ﭼﺸﻢ ﺑﺮاﻩ اﻣﺎم زﻣﺎن و ﮔﻮش ﺑﻪ ﺷﻨﻴﺪن ﺁواز او دوﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻩ‪ .‬اﻳﻨﺴﺖ هﻤﺎﻧﮑﻪ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺳﻴﺪ ﺑﺎب را ﺷﻨﻴﺪﻩ ﭘﻴﺮوي او ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﻳﮏ ﺷﻮر‬ ‫ﺷﮕﻔﺖ ﺁوري ﺑﻪ هﻮاداري از او ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و از ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺎ ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﻴﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد و از ﺑﻐﺪاد ﺑﻪ اﻳﺮان ﺁﻣﺪﻩ و در هﻤﻪ ﺟﺎ ﺷﻮري ﺑﺮﭘﺎ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ‪.‬‬ ‫در ﻗﺰوﻳﻦ هﻢ در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﻣﻲ زﻳﺴﺘﻪ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺎ ﭘﻴﺮوان ﺑﺎب هﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﻴﺪاﺷﺘﻪ‪ .‬اﻳﻨﺴﺖ ﭼﻮن ﺑﺎﺑﻴﺎن ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻼﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ را ﮐﻪ ﻋﻤﻮي او ﻣﻲ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﺸﺘﻪ اﻧﺪ و ﮔﻤﺎن هﻤﺪﺳﺘﻲ ﺑﻪ او ﻣﻴﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬از ﺧﺎﻧﻪ اش ﺑﻴﺮون ﺟﺴﺘﻪ و هﻤﺮاﻩ ﮐﺴﺎﻧﻲ از ﺑﺎﺑﻴﺎن ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺁﻣﺪﻩ و از اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ رﺷﺖ رﻓﺘﻪ ﮐﻪ‬ ‫داﺳﺘﺎﻧﺶ را در ﺗﺎرﻳﺨﻬﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻲ ﮔﻤﺎﻧﺴﺖ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻗﺮﻩ اﻟﻌﻴﻦ ﺑﺎب را ﻧﺪﻳﺪﻩ و از ﺳﺨﻨﺎن او ﻧﻴﺰ ﺟﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻤﻲ ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬و ﺑﻲ‬ ‫ﮔﻔﺘﮕﻮﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻮرﻳﺪﮔﻲ او از ﻣﻐﺰ ﺧﻮدش ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬از ﺁن ﭘﻨﺪار هﺰار ﺳﺎﻟﻪ اﻣﺎم زﻣﺎن ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬از ﺁن ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻴﻬﺎي ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ‪ .‬از‬ ‫ﺁن ﺷﻌﺮهﺎﻳﺶ ﻧﻴﮏ ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻐﺰ او ﺑﺪﺁﻣﻮزﻳﻬﺎي ﺷﻴﻌﻴﺎن و ﭘﻨﺪارهﺎي ﺻﻮﻓﻴﺎن و ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻴﻬﺎي ﻣﻐﺰ ﺁﺷﻮب ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ درهﻢ ﺁﻣﻴﺨﺘﻪ و‬ ‫ﺗﮑﺎﻧﻲ در وي ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺁن ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﭘﻨﺪاري اﻣﺎﻣﺎن و ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﻲ و از ﺧﻮد ﮔﺬﺷﺘﮕﻲ ﮐﻪ »ﻳﮏ ﺷﻴﻌﻲ ﺧﺎﻟﺺ« را در راﻩ ﺁﻧﺎن ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻪ ﭘﻴﺪاﻳﺶ اﻣﺎم زﻣﺎن و ﺷﻮري ﮐﻪ از ﺷﻴﻌﻴﺎن در ﭼﻨﺎن روزي ﭘﺪﻳﺪار ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﭘﻨﺪار »وﺣﺪت وﺟﻮد« و ﮐﻮﺷﺶ ﺑﻪ »ﻓﻨﺎ ﻓﻲ‬ ‫اﷲ« ﺻﻮﻓﻴﺎن ﮐﻪ ﺁرزوي هﺮ »اﻧﺴﺎن ﮐﺎﻣﻞ« ﺷﻤﺮدﻩ ﻣﻴﺸﺪ‪ ،‬و »ﻋﺸﻖ« ﺑﻴﻨﺎم و ﻧﺸﺎﻧﻲ ﮐﻪ در ﺷﻌﺮهﺎي ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﺎ ﺁن ﺁب و ﺗﺎب ﭘﻴﺎﭘﻲ ﻳﺎدش‬ ‫رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﭼﻴﺰهﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ در دل اﻳﻦ ﺷﻴﺮ زن ﺟﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ و او را ﻧﺎﺁﺳﻮدﻩ ﻣﻲ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﻌﺮهﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﻧﺎﺁﺳﻮدﮔﻲ ﻣﻐﺰ اوﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﺳﺨﻨﺎن ﺗﻨﺪﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ و ﺷﻮرﻳﺪﮔﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ اش را ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ...‬وﻟﻲ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ از ﺁﻧﻬﺎ در ﻣﻲ ﺁﻳﺪ؟!‪ ...‬روي ﺳﺨﻨﺶ ﺑﺎ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ؟‪...‬‬ ‫ﺑﻪ ﮐﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪» :‬ز ﭼﻪ رواﻟﺴﺖ ﺑﺮﺑﮏ ﻧﺰﻧﻲ ﺑﺰن ﮐﻪ ﺑﻠﻲ ﺑﻠﻲ«؟!‪ ...‬ﮐﻪ را ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪» :‬ﺑﮕﺬر ز ﻣﻨﺰل ﻣﺎ و ﻣﻦ ﺑﻨﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﻠﮏ ﻓﻨﺎ وﻃﻦ«؟!‪...‬‬ ‫ﻳﮏ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﮕﻮﻳﻢ‪» :‬از اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﺗﻮان ﻓﻬﻤﻴﺪ؟!‪ «...‬ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ او را داراي ﭼﻪ راهﻲ و ﺑﺎوري ﺗﻮان ﺷﻨﺎﺧﺖ؟!‪ ...‬ﺑﮕﺬرﻳﺪ از ﺁﻧﮑﻪ‬ ‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺧﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ هﺮ ﺷﻌﺮي ﮐﻪ داراي »ﻣﻀﻤﻮﻧﮑﻲ« ﺑﺎﺷﺪ ﺁﻧﺮا ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﻟﺬت ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﺧﻮي اﻳﺮاﻧﻲ در ﮔﺬرﻳﺪ و از ﺁﻧﺮاﻩ‬ ‫ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ ﮐﻪ از اﻳﻦ ﺷﻌﺮهﺎ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﺗﻮان ﻓﻬﻤﻴﺪ؟!‪ ...‬ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ اش ﭼﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻪ و ﭼﻪ راهﻲ را دﻧﺒﺎل ﮐﺮدﻩ؟!‪ ...‬در اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاهﻴﺪ دﻳﺪ‬ ‫ﺟﺰ ﺳﺨﻨﺎن ﺁﺷﻔﺘﻪ و ﺷﻮراﻧﮕﻴﺰي ﮐﻪ از ﻳﮏ ﻣﻐﺰ ﺁﺷﻔﺘﻪ و ﺷﻮرﻳﺪﻩ اي ﺗﺮاوﻳﺪﻩ ﻧﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ داﺳﺘﺎن ﻗﺮﻩ اﻟﻌﻴﻦ ﺷﮕﻔﺖ ﺁور اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ دﻟﻴﻠﻲ از ﺁن ﺑﻪ ﺳﻮد ﮐﻴﺸﻬﺎي ﺑﺎﺑﻲ و ﺑﻬﺎﺋﻲ ﻧﺘﻮان درﺁورد‪ .‬در ﮐﻮﺷﺸﻬﺎ ﻧﻴﺰ زﻳﺎن ﻗﺮﻩ‬ ‫اﻟﻌﻴﻦ ﮐﻤﺘﺮ از ﺳﻮدش ﻧﺒﻮدﻩ‪ .‬در ﺟﺴﺘﻦ او از ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮهﺮ و هﻤﺮاهﻴﺶ ﺑﺎ ﻣﺮدان و ﺁن داﺳﺘﺎن دﺷﺖ ﺑﻪ دﺷﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬ ‫اﻧﺪ دﺳﺘﺎوﻳﺰ دﺷﻤﻨﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔﺮدﻳﺪﻩ ﺗﺎ دﺳﺘﺎوﻳﺰ دوﺳﺘﺎن‪.‬‬ ‫اﻳﻨﺴﺖ در ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ دﻳﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺧﻮاهﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن او را هﻤﭙﺎي ﻓﺎﻃﻤﻪ زهﺮاي ﺷﻴﻌﻴﺎن ﻣﻲ ﺷﻤﺎرﻧﺪ در ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن‬ ‫ﺗﻬﺮان ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪» :‬ﻗﺮﻩ اﻟﻌﻴﻦ ﻳﮏ دﻓﻌﻪ ﺑﻲ ﺣﮑﻤﺘﻲ ﮐﺮد و هﻨﻮز از ﮐﻠﻪ ﻣﺮدم ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻪ در ﺁورﻳﻢ«‪.‬‬ ‫در ﻣﻴﺎن ﻳﺎران ﺑﺎب ﺁﻧﮑﻪ داﺳﺘﺎﻧﺶ ﺷﮕﻔﺖ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻣﻼﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ زﻧﺠﺎﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺮد ﻳﮑﻲ از ﻣﻼﻳﺎن ﺑﺰرگ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻴﺮﻓﺘﻪ و ﺧﻮد ﺷﻴﺨﻲ‬ ‫ﻧﻤﻲ ﺑﻮدﻩ و ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﺑﻪ ﺑﺎب ﮔﺮوﻳﺪﻩ و ﺑﺎ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ‪.‬‬

‫داﺳﺘﺎن او اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ در ﺁﻧﺰﻣﺎن ﻳﮑﻲ از دوﺗﻴﺮﮔﻲ هﺎ ﻣﻴﺎن ﻣﻼﻳﺎن دوﺗﻴﺮﮔﻲ اﺧﺒﺎري ﺑﺎ اﺻﻮﻟﻲ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ‪ .‬ﻳﮑﺪﺳﺘﻪ از ﻣﻼﻳﺎن اﺧﺒﺎري و ﻳﮏ‬ ‫دﺳﺘﻪ اﺻﻮﻟﻲ ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ و اﻳﻨﺎن ﺑﺎ ﻳﮏ دﻳﮕﺮ دﺷﻤﻨﻲ ﺳﺨﺘﻲ ﻣﻲ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪ اﺧﺒﺎري را ﺑﺎ ﻳﮏ ﺗﻦ از ﺷﺎﮔﺮداﻧﺶ در ﮐﺎﻇﻤﻴﻦ‬ ‫ﮐﺸﺘﻨﺪ و رﻳﺴﻤﺎن ﺑﻪ ﭘﺎهﺎﺷﺎن ﺑﺴﺘﻪ در ﮐﻮﭼﻪ هﺎ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫در زﻧﺠﺎن ﻣﻼﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ اﺧﺒﺎري‪ ،‬و دﻳﮕﺮ ﻣﻼﻳﺎن اﺻﻮﻟﻲ ﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و از اﻳﻨﺮو ﮐﺸﺎﮐﺶ و دﺷﻤﻨﻲ در ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺷﺎن ﻣﻴﺮﻓﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﻼ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﻋﻠﻲ ﭘﻴﺮوان ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻲ داﺷﺖ و ﺧﻮد ﻣﺮد ﺑﻴﺒﺎﮐﻲ ﻣﻲ ﺑﻮد ﻣﻼﻳﺎن و هﻤﭽﻨﻴﻦ دوﻟﺘﻴﺎن از او ﺗﺮﺳﻴﺪﻩ ﻧﺎﻣﻪ هﺎ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ در ﺳﺎﻟﻬﺎي‬ ‫اﺧﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﻣﻲ ﺑﻮد و ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا ﺁﻗﺎﺳﻲ دﺳﺘﻮر ﻓﺮﺳﺘﺎد ﮐﻪ ﻣﻼﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺗﻬﺮان رواﻧﻪ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻼﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﭼﻨﺪ‬ ‫زﻣﺎﻧﻲ در ﺗﻬﺮان ﻣﻲ زﻳﺴﺖ ﺗﺎ ﭼﻮن ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﻣُﺮد و در ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺁﺷﻔﺘﮕﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻓﺮﺻﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ زﻧﺠﺎن رﺳﺎﻧﻴﺪ‪.‬‬ ‫در زﻧﺠﺎن ﭘﻴﺮوان ﭘﻴﺸﻮا ﺑﺰرﮔﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻼﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﭼﻮن ﻣﻴﺪاﻧﺴﺖ دوﻟﺖ او را ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﻧﺨﻮاهﺪ ﮔﺬاﺷﺖ ﺑﻪ ﻧﮕﻬﺪاري ﺧﻮد ﭘﺮداﺧﺘﻪ‬ ‫ﺁﺷﮑﺎرﻩ ﺑﻪ دوﻟﺘﻴﺎن و ﻣﻼﻳﺎن دﺷﻤﻨﻲ ﻧﺸﺎن داد‪ .‬در هﻤﺎن هﻨﮕﺎﻣﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي ﺁﺷﮑﺎر ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ و هﻤﮕﻲ ﭘﻴﺮواﻧﺶ ﺁﻧﺮا ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬و ﮐﻢ ﮐﻢ‬ ‫ﮐﺎر ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي اﻧﺠﺎﻣﻴﺪﻩ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪» :‬ﻣﻼﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﺑﺎوري ﺑﻪ ﺑﺎب ﻧﻤﻴﺪاﺷﺘﻪ و ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي را دﺳﺘﺎوﻳﺰي ﺑﺮاي ﺟﻨﮓ ﺑﺎ دوﻟﺘﻴﺎن و ﻣﻼﻳﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد«‪ .‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﻧﻪ‬ ‫راﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﻣﺮد ﺳﺎدﻩ و ﺑﻲ ﻧﻴﺮﻧﮕﻲ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ‪ .‬ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻣﻼﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ از ﺑﺲ ﺑﻪ ﻣﻼﻳﺎن و دوﻟﺘﻴﺎن ﺧﺸﻤﻨﺎک‪ ،‬و در ﭘﻲ‬ ‫ﭼﻨﮓ و ﮐﻴﻨﻪ ﺟﻮﻳﻲ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ هﻤﺪردي و هﻢ ﺳﻬﺸﻲ ﺑﺎ ﺑﺎﺑﻴﺎن او را ﺑﻪ ﺑﺎب ﮔﺮواﻧﻴﺪﻩ‪.‬‬ ‫هﺮﭼﻪ هﺴﺖ ﺑﺎ ﺁﺷﻨﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎﻳﮕﻲ و درﻣﺎﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎب‪ ،‬و ﺑﻲ ارﺟﻲ ﮔﻔﺘﻪ هﺎي او ﻣﻴﺪارﻳﻢ ﻧﺸﺪﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻣﻼﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ از روي ﻓﻬﻢ‬ ‫و داوري ﺧﺮد ﺑﻪ ﺑﺎب ﮔﺮوﻳﺪﻩ ‪.‬ﻣﻼﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎي او را دﻳﺪﻩ ام)‪ ،(٢١‬ﻧﻪ ﺁن ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﭘﻮﭼﻲ ﺳﺨﻨﺎن ﺑﺎب و ﻏﻠﻂ ﺑﻮدن‬ ‫ﺁﻧﻬﺎ را ﻧﻔﻬﻤﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا ﺟﺎﻧﻲ در ﻧﻘﻄﻪ اﻟﮑﺎف درﺑﺎرﻩ ﻣﻼﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎي ﺑﻴﭙﺎﻳﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﺣﻘﻴﺮ در داراﻟﺨﻼﻓﻪ در ﻣﻨﺰل ﻣﺤﻤﻮد‬ ‫ﺧﺎن ﮐﻼﻧﺘﺮ ﺧﺪﻣﺖ اﻳﺸﺎن رﺳﻴﺪم و ﺁﻧﺠﻨﺎب ﻣﺤﺒﻮس ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ اﺧﻼص ﮐﻴﺸﻲ ﺑﻪ ﺁﻧﺤﻀﺮت«‪.‬‬ ‫درﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻣﻦ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ در زﻧﺠﺎن در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ و ﺑﺎزرﺳﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺮداﺧﺘﻪ ام و از روي ﮔﻔﺘﻪ هﺎي ﭘﻴﺮﻣﺮدان و از روي‬ ‫ﺑﺮﺧﻲ ﻳﺎدداﺷﺘﻬﺎ اﻳﻦ ﺑﻴﮕﻤﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻼﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﭘﻴﺶ از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي ﻧﻨﻤﻮدﻩ‪ ،‬و ﮔﻮﻳﺎ در هﻤﺎن هﻨﮕﺎم درﻧﮓ در ﺗﻬﺮاﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﺑﺎب و ﭘﻴﺮوان او ﺑﻪ هﻢ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ از زﺑﺎن ﺧﻮد ﻣﻼﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬هﻤﻴﻨﮑﻪ ﺧﺒﺮ ﻇﻬﻮر ﺁن ﺟﻨﺎب ﺑﻪ ﻣﻦ رﺳﻴﺪ و ﺑﻘﺪر ﻳﮏ ﺻﻔﺤﻪ ﮐﻮﭼﮏ از ﺁﻳﺎت ﺁن ﻧﻘﻄﻪ ﻓﺮﻗﺎن‬ ‫را دﻳﺪم هﻮش از ﺳﺮم ﺑﺪر ﺷﺪ و ﺑﻲ اﺧﺘﻴﺎر در ﻋﻴﻦ اﺧﺘﻴﺎر ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺣﻘﻴﺖ اﻳﺸﺎﻧﺮا ﻧﻤﻮدم‪ ...‬زﻳﺮا ﮐﻪ ﻣﻌﺠﺰﻩ اﺷﺮف ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ را از اﻳﺸﺎن دﻳﺪم‬ ‫هﺮﮔﺎﻩ اﻧﮑﺎر ﻣﻴﮑﺮدم اﻧﮑﺎر ﺣﻘﻴﺖ ﻣﺬهﺐ اﺳﻼم را ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم«‪ .‬ﻣﺎ ﻧﻤﻲ داﻧﻴﻢ اﻳﻦ دروﻏﻬﺎ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻳﺎ ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا ﺟﺎﻧﻲ از ﺧﻮد‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن راﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻣﻼﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﺑﻴﻤﺎﻳﻪ ﺗﺮ و ﻧﺎﻓﻬﻤﺘﺮ از ﺧﻮد ﺑﺎب ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ‪ .‬ﻧﺎﻓﻬﻤﻲ و ﺑﻴﻤﺎﻳﮕﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ از اﻳﻦ ﭼﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﻲ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﺎﻓﻴﻬﺎي ﻏﻠﻂ و ﭘﻮچ ﺑﺎب را ﺑﺎ ﺁﻳﻪ هﺎي ﻗﺮﺁن ﺑﻪ ﻳﮏ ارج ﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬ﻣﺎ در ﭘﻴﺸﺘﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﮔﻔﺘﻪ هﺎي ﺑﺎب در »ﺗﻔﺴﻴﺮ‬ ‫ﺳﻮرﻩ ﮐﻮﺛﺮ« ﮐﻪ ﺁﻧﺮا در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺮﺁن و در ﺁﻏﺎز ﮐﺎر ﺧﻮد ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺁوردﻳﻢ و در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ دﻳﮕﺮي را ﻣﻲ ﺁورﻳﻢ ﺗﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن در ﭘﻴﺶ ﭼﺸﻢ‬ ‫دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎب در اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﺧﻮد ﺳﻮرﻩ را »ﺗﻔﺴﻴﺮ« ﮐﺮدﻩ و ﻳﮏ رﺷﺘﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﭘﻮچ و ﺷﮕﻔﺖ ﺁوري ﺑﻬﻢ ﺑﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ و ﺑﻪ‬ ‫ﻳﮑﺎﻳﮏ ﺣﺮﻓﻬﺎي ﺁن »ﺗﻔﺴﻴﺮ« ﺁﻏﺎزﻳﺪﻩ ﮐﻪ درﺑﺎرﻩ اﻟﻒ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫ﺛﻢ اﻻﻟﻒ اﻟﻘﺎﺋﻤﻪ ﻋﻠﻲ ﮐﻞ ﻧﻔﺲ اﻟﺘﻲ ﺗﻌﺎﻟﺖ و اﺳﺘﻌﺎﻟﺖ و ﻧﻄﻘﺖ و اﺳﺘﻨﻄﻘﺖ و دارت و اﺳﺘﺪارت و اﺿﺎﺋﺖ ﻓﺎﺳﺘﻀﺎﺋﺖ و اﻓﺎدت و اﺳﺘﻔﺎدت و‬ ‫اﻗﺎﻣﺖ و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ و اﻗﺎﻟﺖ و اﺳﺘﻘﺎﻟﺖ و ﺳﻌﺮت و اﺳﺘﺴﻌﺮت و ﺗﺸﻬﻘﺖ و اﺳﺘﺸﻌﻘﺖ و ﺗﺼﻌﻘﺖ و اﺳﺘﺼﻌﻘﺖ و ﺗﺒﻠﺒﻠﺖ و اﺳﺘﺒﻠﺒﻠﺖ و ان ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺤﻴﻦ اذن اﷲ ﻟﻬﺎ ﻓﺘﻠﺠﻠﺠﺖ ﺛﻢ ﻓﺎﺳﺘﻠﺠﻠﺠﺖ و ﺗﻼﻟﺌﺖ ﺛﻢ ﻓﺎﺳﺘﻼﻟﺌﺖ و ﻗﺎﻟﺖ ﺑﺎ ﻋﻠﻲ ﺻﻮﺗﻬﺎ ﺗﻠﮏ ﺷﺠﺮﻩ ﻣﺒﺎرﮐﻪ ﻃﺎﺑﺖ و ﻃﻬﺮت و ذﮐﺖ و ﻋﻠﺖ‬ ‫ﻧﺒﺘﺖ ﻣﻦ ﻧﻔﺴﻬﺎ ﺑﻨﻔﺴﻬﺎ ﻟﻨﻔﺴﻬﺎ اﻟﻲ ﻧﻔﺴﻬﺎ‪...‬‬ ‫ﻳﮏ ﻧﮑﺘﻪ در ﮐﺎر ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮي و ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﮐﻴﺸﻬﺎ در ﻣﻴﺎن ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ و ﮐﺴﺎﻧﻴﮑﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﮔﺮوﻧﺪ‪ ،‬راﺳﺘﻲ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ از‬ ‫ﻣﻴﺎن ﭘﻨﺪارهﺎﻳﻲ درﺁﻣﺪﻩ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﭘﻨﺪارهﺎﻳﻲ ﻣﻲ اﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ راﺳﺘﻲ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ داﺳﺘﺎن اﻣﺎم ﻧﺎﭘﻴﺪا در ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي ﮔﺮهﻲ در رﺷﺘﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎﺳﺖ ‪.‬ﮐﺴﻲ را ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ هﺰار ﺳﺎﻟﺴﺖ زﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ‬ ‫ﮐﺴﻲ هﺰار ﺳﺎل زﻧﺪﻩ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﺪ؟!‪ ...‬ﺧﺪا ﭼﺮا ﮐﺴﻲ را هﺰار ﺳﺎل زﻧﺪﻩ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﺗﺎ روزي ﺑﻴﺮون ﺁوردش؟ ﻣﮕﺮ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ هﻤﺎن‬ ‫هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﺑﻴﺮون ﺧﻮاهﺪ ﺁورد ﺑﻴﺎﻓﺮدش؟!‪ ...‬ﭘﺲ از هﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ‪ ،‬ﭼﺮا ﺑﻴﺮون ﻧﻤﻲ ﺁﻳﺪ؟ ‪!...‬ﺗﺎ ﮐﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻻﺑﻪ ﮐﺮد و ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻧﺶ را ﺧﻮاﺳﺖ؟!‪...‬‬ ‫در ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي و ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮي ﺑﺎري اﻳﻨﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ اﻳﻦ ﻳﮑﻲ از ﺷﻮﻧﺪهﺎﺋﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻳﻪ رواج اﻳﻦ ﮐﻴﺸﻬﺎ ﺷﺪﻩ‪.‬‬ ‫ﭼﻴﺰﻳﮑﻪ هﺴﺖ در ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي و ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﮔﺮﻩ هﺎي دﻳﮕﺮي هﺴﺖ‪ .‬از اﻳﻨﺮو ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ از ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ﺑﺎﺑﻲ ﻳﺎ ﺑﻬﺎﺋﻲ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫ﻳﮑﻲ ﭘﺎﻳﺪار ﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎرهﺎ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻳﮑﺒﺎر ﺑﻴﺪﻳﻦ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﮐﻪ اﮐﻨﻮن هﺴﺘﻨﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮﺷﺎن ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﺎﺑﻴﺎن‬ ‫و ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﭘﻴﺸﮕﺎم ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻳﮏ دﺳﺘﻪ هﻢ از ﺟﻬﻮدﻳﮕﺮي ﻳﺎ از زردﺷﺘﻴﮕﺮي ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﻨﮓ ﺁﻣﺪﻩ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﻨﺪارهﺎي ﺗﺎزﻩ ﺁوردﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫از ﮐﺴﺎﻧﻴﮑﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي رﻓﺘﻪ و از ﺁن ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ اﻧﺪ ﻳﮑﻲ ﻣﻴﺮزا ﺁﻗﺎﺧﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﻲ و دﻳﮕﺮي هﻤﺸﻬﺮي او ﻣﻴﺮزا اﺣﻤﺪ روﺣﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻗﺒﺮس رﻓﺘﻪ اﻧﺪ و ﻣﻴﺮزا ﺁﻗﺎﺧﺎن ﺧﻮاهﺮ ازل را ﺑﻪ زﻧﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬ﮐﺘﺎب هﺸﺖ ﺑﻬﺸﺖ ﮐﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺎﺑﻴﮕﺮﻳﺴﺖ از ﻳﮑﻲ از اﻳﻨﻬﺎﺳﺖ ‪.‬ﺑﺎ‬ ‫اﻳﻨﺤﺎل هﺮدو از ﺑﺎﺑﻴﮕﻴﺮي ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ در ﭘﺎﻳﺎن زﻧﺪﮔﺎﻧﻴﺸﺎن از ﺷﺎﮔﺮدان ﺳﻴﺪ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﻳﻦ اﺳﺪﺁﺑﺎدي ﺷﻤﺮدﻩ ﻣﻲ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻧﺎم‬ ‫ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ)‪.(٢٢‬‬ ‫ﺁﻧﭽﻪ در ﭘﺎﻳﺎن ﮐﺘﺎب ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻮﻳﺴﻢ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ از ﺳﻪ ﻳﺎ ﭼﻬﺎر ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ اي ﺑﻨﺎم« ﻳﺎدداﺷﺘﻬﺎي ﮐﻴﻨﻴﺎزداﻟﻐﻮرﮐﻲ« ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺁﻣﺪﻩ ﮐﻪ‬ ‫»زﻧﺠﻴﺮ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ« ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ و ﮐﺴﺎﻧﻲ ﻧﺴﺨﻪ هﺎﻳﻲ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ و ﺁن ﻣﻲ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﻲ ﻧﻴﺰ دو ﺳﻪ روزﻧﺎﻣﻪ ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﭼﺎپ‬ ‫رﺳﺎﻧﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺷﺪﻩ ﺁن اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﺮﻧﺲ داﻟﻐﻮرﮐﻲ در ﺳﺎل ‪ ١٢۴۶) ١٨٣١‬ﻗﻤﺮي( ﮐﻪ زﻣﺎن ﻓﺘﺤﻌﻠﻴﺸﺎﻩ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ ﺑﻪ اﻳﺮان ﺁﻣﺪﻩ ﮐﻪ ﮐﺎرﮐﻦ‬ ‫ﺳﻔﺎرت روس ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ‪ .‬وﻟﻲ در اﻳﻨﺠﺎ در ﻧﺰد ﻣﻼﻳﻲ ﺑﻨﺎم ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ درس ﺧﻮاﻧﺪن ﭘﺮداﺧﺘﻪ و اﺳﻼم ﺁﺷﮑﺎر ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ ﮐﻪ رﺧﺖ ﻣﻼﻳﻲ ﻣﻲ‬ ‫ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ و زن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺁﻣﺪ و رﻓﺖ ﻣﻴﮑﺮدﻩ‪ .‬ﻟﻴﮑﻦ در ﻧﻬﺎن هﻤﭽﻨﺎن ﮐﺎرﮐﻦ دوﻟﺖ ﺧﻮد ﻣﻴﺒﻮدﻩ و ﺑﻪ ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ‬ ‫ﻣﻴﭙﺮداﺧﺘﻪ‪ .‬اﻳﻨﺴﺖ ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﻴﮑﻪ ﺁﺷﻨﺎ ﮔﺮدﻳﺪﻩ )ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﻲ ﻧﻮري و ﺑﺮادرش ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﻲ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ( هﻤﮕﻲ را ﺑﺎ دادن ﭘﻮل ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ واﻣﻴﺪاﺷﺘﻪ و ﮐﺎرهﺎﻳﻲ ﺑﻪ زﻳﺎن اﻳﺮان ﻣﻴﮑﺮدﻩ‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭼﻮن ﻓﺘﺤﻌﻠﻴﺸﺎﻩ ﻣُﺮدﻩ و ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﺑﺠﺎي او ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم ﺑﺎ ﺣﮑﻴﻢ اﺣﻤﺪ ﻧﺎﻣﻲ از ﻣﻼﻳﺎن ﺗﻬﺮان ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﻧﺪ ﭘﺎدﺷﺎهﻲ را‬ ‫از ﻗﺎﺟﺎرﻳﺎن ﺗﺮک درﺁوردﻩ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪان زﻧﺪي ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ ،‬داﻟﻐﻮرﮐﻲ ﺑﻪ دﺳﺘﻴﺎري ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﻲ از اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﺁﮔﺎﻩ ﮔﺮدﻳﺪﻩ و ﺑﻪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي‬ ‫ﮐﻮﺷﻴﺪﻩ‪ .‬ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﻲ زهﺮ ﺑﻪ ﺣﮑﻴﻢ اﺣﻤﺪ ﺧﻮراﻧﻴﺪﻩ و ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ را از ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺁﮔﺎهﺎﻧﻴﺪﻩ و ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻦ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم‬ ‫واداﺷﺘﻪ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ داﻟﻐﻮرﮐﻲ ﺑﻪ روﺳﺴﺘﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ و از ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻨﺎم درس ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻪ ﮐﺮﺑﻼ رﻓﺘﻪ و در ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺎ ﻣﻴﺮزا ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪﺑﺎب ﺁﺷﻨﺎ ﮔﺮدﻳﺪﻩ‪ ،‬و ﭼﻮن‬ ‫ﻣﻴﺮزا ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﭼﺮس ﻣﻲ ﮐﺸﻴﺪﻩ داﻟﻐﻮرﮐﻲ ﺑﻪ او ﭼﻴﺮﮔﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪ دﻋﻮي اﻣﺎم زﻣﺎﻧﻴﺶ واداﺷﺘﻪ و ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي را او ﺑﻨﻴﺎد ﻧﻬﺎدﻩ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ هﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ روﺳﺴﺘﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ و اﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﻌﻨﻮان ﺳﻔﺎرت ﺑﻪ اﻳﺮان ﺁﻣﺪﻩ در اﻳﻨﺠﺎ از ﺷﻮرش ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي ﺑﻪ هﻮاداري ﮐﻮﺷﻴﺪﻩ‪.‬‬ ‫اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺷﺪة ﺁن ﻳﺎدداﺷﺖ دراز‪ .‬ﺑﻲ ﮔﻤﺎن ﭼﻴﺰ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻳﺴﺖ و ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﻲ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪ ﻳﮏ ﻣﺮد ﺑﻴﻤﺎﻳﻪ ﺑﻠﻨﺪﭘﺮوازي ﮐﻪ در ﺗﻬﺮاﻧﺴﺖ‬ ‫و ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﮔﺮداﻧﻴﺪن ﺧﻮد ﻣﻲ ﮐﻮﺷﺪ اﻳﻦ را ﺳﺎﺧﺘﻪ و از ﻳﮏ راﻩ دزداﻧﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ)‪.(٢٣‬‬ ‫اﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻣﻲ ﺧﻮاهﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﮐﻴﺶ ﺷﻴﻌﻲ راﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻴﺨﻴﮕﺮي راﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ و ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ از ﻋﻠﻤﺎي ﭘﺎک و ﻧﻴﮏ ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ‬ ‫اﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﻴﺶ ﺑﺎﺑﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﺞ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﺁﻧﺮا ﻳﮏ ﮐﺎرﮐﻦ ﺳﻴﺎﺳﻲ روﺳﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردﻩ‪ .‬اﻳﻨﺴﺖ ﺧﻮاﺳﺖ او‪ .‬وﻟﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ دروﻏﻲ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ و رﻧﺞ ﺑﻴﻬﻮدﻩ ﮐﺸﻴﺪﻩ‪ .‬زﻳﺮا ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي و ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮي از ﺷﻴﺨﻴﮕﺮي و ﺷﻴﻌﻴﮕﺮي زاﺋﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﻲ‬ ‫ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻓﻼن روﺳﻲ ﻳﺎ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺁﻧﺮا ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردﻩ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎر ﻧﻴﮏ‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﺑﺎب را داﻟﻐﻮرﮐﻲ ﺑﻪ دﻋﻮي ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ‪ .‬اﻣﺎ زﻣﻴﻨﻪ را ﺑﺮاي دﻋﻮي اﻣﺎم‬ ‫زﻣﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﺑﺎﺑﻲ او ﮐﻪ درﭼﻴﺪﻩ ﺑﻮد؟!‪ ...‬ﺁﻳﺎ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي را ﮐﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ دﻋﻮﻳﺴﺖ ﻧﻴﺰ داﻟﻐﻮرﮐﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻩ؟!‪ ...‬ﮐﺴﺎﻧﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬ ‫ارج ﻣﻴﮕﺰارﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻲ ارج اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺑﻬﻢ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي و ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮي ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ دوﻟﺘﻬﺎي هﻤﺴﺎﻳﻪ اﻳﺮان‪ ،‬در ﺁن ﺑﺎرﻩ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺨﻨﻲ ﻣﻲ ﭘﺮدازﻳﻢ‪:‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺟﻨﺒﺶ ﺑﺎﺑﻴﮕﺮي را در اﻳﺮان روس ﻳﺎ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﭘﺪﻳﺪ ﻧﻴﺎوردﻩ و ﺧﻮد ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪي ﺁورد‪ .‬وﻟﻲ ﭘﺲ از ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪن ﻧﺎﭼﺎري ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ‬ ‫ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﺳﻮدﺟﻮﻳﻲ از ﺁن ﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﭽﻪ داﻧﺴﺘﻪ اﻳﻢ ﺑﻬﺎء در ﺗﻬﺮان ﺑﺎ ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ روس ﺑﻬﻢ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﻣﻴﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ ﭼﻮن ﺑﻪ زﻧﺪان‬ ‫اﻓﺘﺎد روﺳﻴﺎن ﺑﻪ رهﺎﺋﻴﺶ ﮐﻮﺷﻴﺪﻩ و از ﺗﻬﺮان ﺗﺎ ﺑﻐﺪاد ﻏﻼﻣﻲ از ﮐﻨﺴﻮﻟﺨﺎﻧﻪ هﻤﺮاهﺶ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ‪ .‬ﭘﺲ از ﺁن ﻧﻴﺰ دوﻟﺖ اﻣﭙﺮاﺗﻮري روس در‬ ‫ﻧﻬﺎن و ﺁﺷﮑﺎر هﻮاداري از ﺑﻬﺎء و دﺳﺘﻪ او ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪادﻩ‪ .‬اﻳﻨﺴﺖ در ﻋﺸﻖ ﺁﺑﺎد و دﻳﮕﺮ ﺟﺎهﺎ ﺁزادي ﺑﻪ اﻳﺸﺎن دادﻩ ﺷﺪﻩ‪.‬‬ ‫از ﺁﻧﺴﻮ اﻧﮕﻠﻴﺴﻴﺎن ﺑﻨﺎم هﻢ ﭼﺸﻤﻲ ﮐﻪ در ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺷﺮﻗﻲ ﺧﻮد ﺑﺎ روﺳﻴﺎن ﻣﻲ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﻲ ازل ﮐﻪ از ﺑﻬﺎء ﺟﺪا ﮔﺮدﻳﺪﻩ دﺳﺘﻪ دﻳﮕﺮي‬ ‫ﺑﻨﺎم ازﻟﻴﺎن ﻣﻴﺪاﺷﺖ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﻧﻤﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻮﻳﮋﻩ ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻗﺒﺮس ﮐﻪ ﻧﺸﻴﻤﻨﮕﺎﻩ ازل ﻣﻲ ﺑﻮد ﺑﺪﺳﺖ اﻳﺸﺎن اﻓﺘﺎدﻩ ﮐﻪ دﻟﺒﺴﺘﮕﻴﺸﺎن ﺑﻪ‬ ‫او و ﭘﻴﺮواﻧﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔﺮدﻳﺪﻩ‪.‬‬ ‫ﭼﺎپ ﮐﺘﺎب ﻧﻘﻄﻪ اﻟﮑﺎف ﮐﻪ ﭘﺮوﻓﺴﻮر ﺑﺮاون ﺑﻪ ﺁن ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و ﺁن »ﻣﻘﺪﻣﻪ« دﻟﺴﻮزاﻧﻪ اي ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﻋﻨﻮاﻧﺶ دﻟﺴﻮزي ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ و‬ ‫دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺁﺷﮑﺎر ﺷﺪن ﺁﻣﻴﻐﻬﺎي ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ اﻧﮕﻴﺰﻩ ﻧﻬﺎﻧﻴﺶ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ از ازل و از ﺑﺎﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ‪.‬‬ ‫ﺳﺎﻟﻬﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ و از دو دﺳﺘﻪ ﺁن ﻳﮑﻲ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ از روﺳﻴﺎن ﻣﻲ دﻳﺪﻩ و اﻳﻦ ﻳﮑﻲ از هﻮاداري اﻧﮕﻠﻴﺴﻴﺎن ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻲ ﺟﺴﺘﻪ و اﻳﻦ‬ ‫ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ و هﻮاداري در ﭘﻴﺸﺎﻣﺪهﺎي درون اﻳﺮان ﺑﻲ هﻨﺎﻳﺶ ﻧﻤﻲ ﺑﻮدﻩ ﺗﺎ هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ‪ .‬ﭼﻮن در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺁن ﺟﻨﮓ‬ ‫از ﻳﮑﺴﻮ دوﻟﺖ اﻣﭙﺮاﺗﻮري روس ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎي ﺧﻮد ﺑﺮاﻓﺘﺎد از ﻣﻴﺎن رﻓﺖ و از ﻳﮑﺴﻮ دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﮐﻪ ﻋﮑﺎء ﮐﺎﻧﻮن ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮي‬ ‫در ﺁﻧﺠﺎﺳﺖ‪ ،‬دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬از ﺁن ﺳﻮي ﺗﺎ اﻳﻦ هﻨﮕﺎم ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﻲ ﻣﺮدﻩ و دﺳﺘﮕﺎﻩ او ﺑﻬﻢ ﺧﻮردﻩ و ازﻟﻴﺎن ﭼﻪ در اﻳﺮان و ﭼﻪ در دﻳﮕﺮ ﺟﺎهﺎ‬ ‫ﺳُﺴﺖ و ﮔﻤﻨﺎم ﮔﺮدﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ اﻳﻦ ﭘﻴﺸﺎﻣﺪهﺎ ﺁن ﺣﺎل ﭘﻴﺶ را از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻳﮑﻲ از داﺳﺘﺎﻧﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ دﺳﺘﺎوﻳﺰ ﺑﺪﺳﺖ ﺑﺪﺧﻮاهﺎن ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮي دادﻩ و راﺳﺘﻲ را داﺳﺘﺎن ﻧﻨﮓ ﺁوري ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺁﻧﺴﺘﮑﻪ ﭘﺲ از ﭼﻴﺮﻩ ﮔﺮدﻳﺪن‬ ‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻴﺎن ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء درﺧﻮاﺳﺖ ﻟﻘﺐ »ﺳِﺮ« از ﺁن دوﻟﺖ ﮐﺮدﻩ و ﭼﻮن دادﻩ اﻧﺪ‪ ،‬روز رﺳﻴﺪن ﻓﺮﻣﺎن و ﻧﺸﺎن در ﻋﮑﺎء ﺟﺸﻨﻲ ﺑﺮﭘﺎ‬ ‫ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ و ﻣﻮزﻳﮏ ﻧﻮازﻳﺪﻩ اﻧﺪ ودر هﻤﺎن ﺑﺰم ﭘﻴﮑﺮﻩ اي ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء اﻳﻨﺮا ﺷﻮﻧﺪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮي و ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪي‬ ‫ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ و ﮐﺮدﻩ‪ .‬وﻟﻲ راﺳﺘﻲ را ﺟﺰ ﻣﺎﻳﻪ رﺳﻮاﻳﻲ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ و ﺟﺰ ﺑﻪ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺪ اﻓﺰود‪.‬‬

‫ﭘﺎﻳﺎن‬

‫در ﭘﺎﻳﺎن ﭼﺎپ دوم‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺎرهﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﻳﻢ ﻣﺎ را ﺑﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن دﺷﻤﻨﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب واداﺷﺘﻪ دﻟﺴﻮزي ﺑﻪ ﺣﺎل ﻣﺮدم اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮوز ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮي‬ ‫در اﻳﻦ ﮐﺸﻮر ﻳﮑﻲ از ﮔﺮﻓﺘﺎرﻳﻬﺎﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﻴﺶ هﻢ ﺧﻮد ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن و هﻢ دﻳﮕﺮان را ﺑﻪ رﻧﺞ اﻧﺪاﺧﺘﻪ‪.‬‬

‫اﻣّﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن‬

‫‪:::‬‬

‫ﻧﺨﺴﺖ هﻤﻪ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﺁﻧﺎن دﺳﺘﻪ ﮐﻮﭼﮑﻲ هﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺮدم ﮐﻪ ﺁﻧﺎن را دﺷﻤﻦ ﻣﻴﺪارﻧﺪ هﺮ زﻣﺎن ﻓﺮﺻﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ از ﮔﺰﻧﺪ و ﺁﺳﻴﺐ ﺑﻪ اﻳﺸﺎن‬ ‫ﺧﻮدداري ﻧﻤﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ هﻤﻴﻦ اﻣﺴﺎل ﺁن ﭘﻴﺸﺎﻣﺪ ﻧﻨﮓ ﺁور در ﺷﺎهﺮود رخ داد‪.‬‬ ‫دوم هﺮ ﺑﻬﺎﺋﻲ ﭼﻪ زن و ﭼﻪ ﻣﺮد‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﮐﻴﺶ ﺧﻮد ﻧﺎﭼﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ »ﺗﺒﻠﻴﻎ« ﮐﻨﺪ و اﻳﻦ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻧﻮد و ﻧﻪ درﺻﺪ ﺑﻴﻬﻮدﻩ اﺳﺖ و ﺟﺰ ﻣﺎﻳﻪ‬ ‫ﺷﺮﻣﻨﺪﮔﻲ ودل ﺁزردﮔﻲ ﺑﻪ ﺧﻮد »ﺗﺒﻠﻴﻎ ﮐﻨﻨﺪﻩ« ﻧﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪﺑﺨﺘﺎن ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ رﻧﺞ ﺑﻴﻬﻮدﻩ را ﺑﺨﻮد هﻤﻮار ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻮم ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﭼﻮن ﺗﺸﻨﻪ »ﺗﺒﻠﻴﻎ« ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻪ »ﻣﺒﻠﻎ« ﭘﻮل ﻣﻲ دهﻨﺪ و ﭘﺎس ﻣﻲ ﮔﺰارﻧﺪ و ﻧﻮازش ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ اﻳﻦ ﺧﻮد زﻣﻴﻨﻪ اي ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردﻩ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺮدان ﺑﻲ دﻳﻦ و ﺑﻲ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﮐﻪ هﻨﺮﺷﺎن ﺟﺰ ﺳﺨﻨﺒﺎﻓﻲ و زﺑﺎن ﮔﺮداﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺎم »ﻣﺒﻠﻎ« ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﺑﻨﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻣﻲ‬ ‫ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻬﺮﻩ ﺟﻮﺋﻴﻬﺎ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﻮﺷﮕﺬراﻧﻲ هﺎ ﻣﻲ ﭘﺮدازﻧﺪ و ﭼﻮن اﻧﺪک رﻧﺠﺸﻲ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻧﺪ اﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﻴﺮون ﻣﻲ ﺁﻳﻨﺪ و ﺑﻨﺎم ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻳﺐ‬ ‫ﺧﻮردﻩ ﺑﻮدم ﺟﺎ ﺑﺮاي ﺧﻮد در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎز ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ دﺷﻤﻨﻲ هﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻲ ﺷﺮﻣﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﻣﻲ ﭘﺮدازﻧﺪ و هﺮﭼﻪ‬ ‫دﻟﺸﺎن ﻣﻲ ﺧﻮاهﺪ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ رﻧﺞ و زﻳﺎﻧﻲ ﮐﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮي ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ‪:‬‬ ‫ﺑﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن دﺷﻤﻦ اﻳﻦ ﺗﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎز ﺑﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮﺳﺖ ﮐﻪ از درون دل ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ و ﮔﺮﻓﺘﺎري اﻳﻦ ﺗﻮدﻩ را ﻣﻲ ﺧﻮاهﻨﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﺁﻧﺎن ﮐﻪ‬ ‫از ﻣﺮدم اﻳﻦ هﻤﻪ رﻧﺞ ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ و در اﻳﻦ ﺻﺪ ﺳﺎل ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﺁزادي ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺑﺪﺳﺖ ﺁورﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎرﻳﺴﺖ ﮐﻪ در ﺁرزوي ﺑﻬﻢ ﺧﻮردن اﻳﻦ‬ ‫ﮐﺸﻮر ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁزادي ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از رازهﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﮐﻪ ﻧﻤﻲ ﺧﻮاهﻢ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺁﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺮﺣﺎل ﻣﺎ ﻣﻲ ﺧﻮاهﻴﻢ اﻳﻦ دوﺗﻴﺮﮔﻲ از ﻣﻴﺎن ﺑﺮﺧﻴﺰد )ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاهﻴﻢ دوﺗﻴﺮﮔﻲ هﺎي دﻳﮕﺮ از ﻣﻴﺎن ﺑﺮﺧﻴﺰد( و اﻳﻦ ﮐﺘﺎب را ﺑﻪ ﺁن‬ ‫ﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺎ ﻧﻤﻲ ﮔﻮﺋﻴﻢ ﺑﻬﺎﺋﻲ هﺎ دﺳﺖ از ﮐﻴﺶ ﺧﻮد ﺑﮑﺸﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﺋﺒﻢ اﮔﺮ ﮐﻴﺶ ﺑﻬﺎﺋﻲ ﺁن ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ را دارد ﮐﻪ ﺟﻬﺎن را راﻩ‬ ‫ﺑﺮد ﻧﺸﺎن ﺑﺪهﻨﺪ و ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺧﻮاهﻴﻢ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن هﻤﺪﺳﺖ ﮔﺮدﻳﻢ و ﺁﻧﺮا در ﺳﺮاﺳﺮ اﻳﺮان رواج دهﻴﻢ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻧﺪارد در ﺁن ﺣﺎل ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ دﺳﺖ ﺑﺮدارﻧﺪ و ﺧﻮد را و دﻳﮕﺮان را ﺑﻪ رﻧﺞ ﻧﻴﻨﺪازﻧﺪ‪ .‬ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﺑﻪ اﻳﺮادهﺎي ﻣﺎ ﭘﺎﺳﺦ دهﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﭼﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ را هﻢ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﭼﺎپ ﻧﺨﺴﺖ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن )هﻤﭽﻮن ﺷﻴﻌﻴﺎن و دﻳﮕﺮان( ﺑﻪ ﮐﻴﻨﻪ ﺟﻮﺋﻴﻬﺎي ﭘﺴﺘﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ رﻳﺤﺎﻧﻲ ﻧﺎم ﮐﻪ ﻳﮑﻲ از ﺳﺮدﺳﺘﮕﺎن اﻳﺸﺎن اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ رﻓﺖ و ﻧﺎﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﻼﻳﺎن ﺁﻧﺠﺎ در ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردن دﺳﺘﮕﺎﻩ وﺣﺸﻴﮕﺮﻳﻬﺎي‬ ‫ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎﻩ ﺁﻧﺠﺎ هﻤﺪﺳﺘﻲ ﻧﻤﻮد و ﭘﻮﻟﻬﺎ در ﺁﻧﺮاﻩ ﺑﻴﺮون رﻳﺨﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ در ﺗﻬﺮان ﺑﺮﺧﻲ ﻳﺎوﻩ ﮔﻮﺋﻴﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺗﻠﻔﻦ ﻳﺎ از راهﻬﺎي دﻳﮕﺮي دﻳﺪﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻳﮏ ﺑﻬﺎﺋﻲ ﺑﻨﺎم ﻣﺤﻤﺪ رﻓﻴﻊ ﮐﺘﮑﻲ از دﺳﺖ ﭘﺎﮐﺪﻳﻨﺎن ﺧﻮرد‪ .‬اﻳﻦ هﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ دﻳﮕﺮي از زﻳﺎﻧﻬﺎي اﻳﻦ دوﺗﻴﺮﮔﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮐﺴﺮوي‬ ‫*****************************************‬

‫ﭘﺎورﻗﯽ‬ ‫‪ -١‬ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺷﺪﻩ ﻣﻌﻨﻲ ﺁﻧﮑﻪ‪» :‬اﻣﺎﻣﺎن از ﻗﺮﻳﺶ ﭼﺎرﺗﻦ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻲ و ﺳﻪ ﭘﺴﺮ او‪ ،‬ﻳﮑﻲ ﺣﺴﻦ‪ ،‬دﻳﮕﺮي ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬دﻳﮕﺮي ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﻧﺨﻮاهﺪ‬ ‫ﻣﺮد ﺗﺎ ﻟﺸﮕﺮهﺎ ﺑﮑﺸﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺗﺎ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﻧﺎﭘﻴﺪاﺳﺖ و در ﮐﻮﻩ رﺿﻮي در ﻧﺰد او ﺁب و اﻧﮕﺒﻴﻦ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪».‬‬ ‫‪ - ٢‬در ﭘﻨﺠﺎﻩ و ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﮐﻪ ﻣﻬﺪي ﻳﺎ ﻣﺘﻤﻬﺪي ﺳﻮراﻧﻲ در ﺳﻮدان ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺑﺎ اﻧﮕﻠﻴﺴﻴﺎن و ﻣﺼﺮﻳﺎن ﺟﻨﮕﻬﺎ ﮐﺮد و ﻧﺎم او ﺑﻪ اروﭘﺎ و‬ ‫دﻳﮕﺮ ﺟﺎهﺎ رﺳﻴﺪ‪ ،‬دارﻣﺴﺘﺮ ﺷﺮق ﺷﻨﺎس ﺟﻬﻮد ﻧﮋاد ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ﻳﮏ ﻧﺸﺴﺘﻲ درﺑﺎرﻩ ﻣﻬﺪﻳﮕﺮي ﮔﻔﺘﺎري راﻧﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺴﻦ ﺟﻬﺎﻧﺴﻮز ﺁﻧﺮا‬ ‫ﺑﻔﺎرﺳﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﭼﻴﺰهﺎﻳﻲ اﻓﺰودﻩ و ﺑﻨﺎم »ﻣﻬﺪي« ﮐﺘﺎﺑﻲ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪﻩ‪ ،‬ﻣﺎ در اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎي ﺧﻮد از ﺁن ﮐﺘﺎب ﺳﻮد‬ ‫ﺟﺴﺘﻪ اﻳﻢ‪.‬‬ ‫‪ - ٣‬ﻣﻌﻨﻲ ﺁﻧﮑﻪ‪» :‬زﻳﺪ را از ﺗﻨﻪ درﺧﺖ ﺁوﻳﺨﺘﻴﻢ و ﻣﻦ ﻣﻬﺪي ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻪ درﺧﺖ ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﺷﻮد‪».‬‬ ‫‪ - ۴‬ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ اﻳﻨﺴﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ درﺑﺎرﻩ ﻣﺤﻤﺪ راﺳﺖ درﺁﻳﺪ ﺁﻧﭽﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن در ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﺧﻮد ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ درﺑﺎرﻩ او رخ ﺧﻮاهﺪ داد‪».‬‬ ‫‪ - ۵‬ﻣﻌﻨﻲ اﻳﻨﮑﻪ‪» :‬هﺮ ﻣﺮدﻣﻲ دوﻟﺘﻲ را دارﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﻪ راهﺶ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ و دوﻟﺖ ﻣﺎ در زﻣﺎﻧﻬﺎي ﺁﺧﺮ ﭘﺪﻳﺪ ﺧﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ‪».‬‬ ‫‪ - ۶‬ﻧﺎم اﻣﺎم ﻧﺎﭘﻴﺪا را ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ و ﮐﻨﻴﻪ اش را اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎم و ﮐﻨﻴﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻧﻴﺰ هﻤﺎن ﻣﻲ ﺑﻮدﻩ‪.‬‬ ‫ﺧﺮَدهﺎي ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺳﻴﻤﺮغ و ﻏﻮل‪،‬‬ ‫‪ -٧‬ﻣﻌﻨﻲ ﺁﻧﮑﻪ‪» :‬ﺁﻳﺎ هﻨﮕﺎﻣﺶ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ﮐﻪ ﺳﺮداب ﺑﺰاﻳﺪ ﺁﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺁدﻣﻴﺶ ﻣﻲ ﭘﻨﺪارﻳﺪ‪ .‬ﺧﺎک ﺑﻪ ِ‬ ‫ﺳﻮﻣﻲ ﻧﻴﺰ ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردﻳﺪ‪».‬‬ ‫‪ - ٨‬ﮐﺘﺎب »داوري« ﮐﻪ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ‪.‬‬ ‫‪ - ٩‬اﻳﻦ ﺗﮑﻪ را ﺣﺴﻴﻨﻘﻠﻲ ﺟﺪﻳﺪاﻻﺳﻼم در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﺁوردﻩ‪.‬‬

‫‪ -١٠‬ﺧﻮن ﻟﺨﺘﻪ ﻳﺎ دﻟﻤﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ را ﭘﺨﺘﻪ ﻣﻲ ﺧﻮردﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ - ١١‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﻧﻮﻋﻲ ﺗﮑﻠﻢ ﻧﻤﻮدﻩ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﮑﻮت و ﺳﮑﻮن ﺣﺎﺿﺮان و ﺛﺒﻮت و رﺳﻮخ ﺗﺎﺑﻌﺎن ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪ - ١٢‬ﺧﻮاﺳﺘﺶ ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ و ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ - ١٣‬اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ از ﮐﺘﺎب »اﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ و اﻳﺮان« ﺁوردﻩ ﺷﺪﻩ و از ﺗﺎرﻳﺦ ﺁن ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ از ﻣﺮگ ﻣﻌﺘﻤﺪاﻟﺪوﻟﻪ )ﮐﻪ در رﺑﻴﻊ اﻻوﻟﻲ ﺁﻧﺴﺎل‬ ‫درﮔﺬﺷﺖ( ﺑﻮدﻩ‪ .‬ﻣﻴﺘﻮان ﭘﻨﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﻣﻪ رﺳﻴﺪﻩ وﻟﻲ ﻣﻌﺘﻤﺪاﻟﺪوﻟﻪ از ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﺑﺎب ﺧﻮدداري ﮐﺮدﻩ ﺗﺎ ﭘﺲ از ﻣﺮگ او‪ ،‬ﺑﺮادرزادﻩ اش‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬ ‫‪ - ١۴‬ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء در ﮐﺘﺎب »ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺳﻴﺎح« دراﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻧﮑﺘﻪ ﻧﺤﻮي ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ اﺣﺘﺠﺎج ﺑﻪ ﻗﺮﺁن ﻧﻤﻮد و اﻳﺘﺎن ﺑﻤﺜﻞ ﻣﻨﺎﻓﻲ ﻗﻮاﻋﺪ‬ ‫ﻧﺤﻮ از ﺁن ﺑﻴﺎن ﮐﺮد«‪ .‬ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ داﺳﺘﺎن را ﺑﻪ رﻧﮓ دﻳﮕﺮي اﻧﺪاﺧﺘﻪ و دروﻏﻲ از ﺧﻮد ﺑﻪ ﺁن اﻓﺰودﻩ‪ .‬زﻳﺮا ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﺎب‬ ‫ﻏﻠﻂ ﻧﺤﻮي ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﻏﻠﻄﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﺁﺷﮑﺎر )ﻧﻪ ﻧﮑﺘﻪ( ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﺎب درﻣﺎﻧﺪﻩ و ﭘﺎﺳﺨﻲ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ‪ .‬ﻧﻪ ﺁﻧﮑﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺘﻪ و از ﻗﺮﺁن ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪﻩ هﺎﻳﻲ‬ ‫ﻳﺎد ﮐﺮدﻩ‪ .‬اﻳﻦ ﻳﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ﺗﺎرﻳﺦ را ﮐﺞ ﮔﺮداﻧﻨﺪ و ﺑﻪ داﺳﺘﺎﻧﻬﺎ رﻧﮕﻬﺎي دﻳﮕﺮي دهﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ - ١۵‬هﻤﺎﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺟﺒﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و اﮐﻨﻮن ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﺑﺎﻧﮏ و دﻳﮕﺮ ادارﻩ هﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ - ١۶‬ﺧﻮد ﺑﻬﺎء در ﻳﮏ ﻟﻮح ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬و ﭼﻮن ﻣﻈﻠﻮم از ﺳﺨﻦ ﺧﺎرج ﺣﺴﺐ اﻻﻣﺮ ﺣﻀﺮت ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺣﺮﺳﻪ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻣﻊ ﻏﻼم دوﻟﺖ‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ اﻳﺮان و دوﻟﺖ ﺑﻬﻴﻪ روس ﺑﻌﺮاق و ﻋﺮب ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮدﻳﻢ‪».‬‬ ‫‪ - ١٧‬ﮐﺴﺎﻧﻴﮑﻪ ﺑﺨﻮاهﻨﺪ ﺁن ﺁﻳﻪ هﺎ را ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪» ،‬داوري« را ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ - ١٨‬ﮐﺘﺎب »ورﺟﺎوﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎد‪».‬‬ ‫‪ - ١٩‬ﺑﻴﺎن ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺑﺎب اﺳﺖ ﻧﺎاﻧﺠﺎم ﻣﺎﻧﺪﻩ‪.‬‬ ‫‪ - ٢٠‬اﻳﻦ ﺷﻌﺮهﺎ را از ﺻﺤﺒﺖ ﻻري ﺷﻤﺎردﻩ اﻧﺪ و ﺑﻪ ﺁﺧﺮ دﻳﻮان او ﻧﻴﺰ اﻓﺰودﻩ ﺷﺪﻩ ‪.‬وﻟﻲ ﻣﻦ ﺟﺴﺘﺠﻮﻳﻲ ﮐﺮدم و ﺑﻮدﻧﺶ را از ﻗﺮﻩ اﻟﻌﻴﻦ‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺎور ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮ داﻧﺴﺘﻢ‪ .‬ﺑﺮاون و دﻳﮕﺮان ﻳﺎد ﺁن ﺷﻌﺮهﺎ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ هﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ را در دﺳﺖ ﻧﻤﻲ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ - ٢١‬ﻣﻼ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﭘﻴﺶ از ﺑﺎﺑﻲ ﺑﻮدن ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﻳﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﺎپ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ‪ .‬وﻟﻲ ﻧﺴﺨﻪ هﺎﻳﻲ از ﺁﻧﻬﺎ در ﺧﺎﻧﻪ هﺎ هﺴﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﻳﮑﻲ از ﺁﻧﻬﺎ را‬ ‫ﺑﻨﺎم »ﺻﻮاﻋﻖ« ﺧﻮاﻧﺪﻩ ام‪.‬‬ ‫‪ - ٢٢‬ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ داﺳﺘﺎن اﻳﺸﺎن ﺑﺨﺶ ﻳﮑﻢ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺸﺮوﻃﻪ دﻳﺪﻩ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ - ٢٣‬درﺑﺎرﻩ اﻳﻦ ﻳﺎدداﺷﺘﻬﺎ ﮔﻔﺘﺎري ﮐﻪ در ﺷﻤﺎرﻩ ﭼﻬﺎرم ﭘﺮﭼﻢ ﻧﻴﻤﻪ ﻣﺎهﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ دﻳﺪﻩ ﺷﻮد‪.‬‬