Flimkien Ġunju 2016

Newspaper Post

Ġiunju 2016 | Numru 139

Mhux għalissa... imbagħad naraw! 14

Tlett ijiem ġo farmhouse? 9

Għaż-żgħażagħ: Id-deċiżjoni li kellha tieħu Carla

B’idejn il-Papa madwarek 10

Amoris Laetitia: Ittra ta’ mħabba minn Papa Franġisku

Ma nixtiqux jispiċċa! 12 Kors fit-Teoloġija fl-Università

Kif tinduna li l-Mulej qed isejjaħlek għal saċerdot?

Jirritornaw żewġ rubriki:

Kont taf? 19 Viżta għand it-tabib 22 It-Tewm 25 Kif tinduna li spiċċa l-lejl? 30

BSL

Britannia Tours … il-vjaææ tiegœek jibda hawn!

Vjaææi gœal Lourdes 3, 4, 5 T’IJIEM

minn Lulju sa’ Settembru

minn

¢479

Fatima Inÿuru: Fatima, Coimbra, Lisbon, Tomar, Mira d’Aire u oœrajn

10-18 Lulju, 7-15 Awwissu

Vatikan - Padre Pio Medjugorje

Inÿuru: Ruma, Vatikan, Assisi, Pietrelcina, San Giovanni Rotondo, Foggia u oœrajn

13-24 Lulju

San Giovanni Rotondo, Assisi u Ruma ESKURSJONIJIET KOLLHA NKLUŸI

15-22 Awwissu

Lourdes, Costa Brava u Barçellona

Inÿuru: Lourdes, Gavarnie, St Jean de Luz u oœrajn

8-16 Settembru

minn

¢599

minn

¢699

minn

¢799

minn

¢549

Il-prezzijiet huma kollha bbaÿati fuq akkomodazzjoni trippla u jinkludu t-titjiriet, lukanda, trasferimenti, servizzi ta’ tour leader u t-taxxi kollha (Kundizzjonijiet japplikaw).

Valletta Branch - Tel: 2123 8039 Paola Branch - Tel: 2180 9930 Mosta Branch - Tel: 2141 3030 Gozo Branch - Rabat Tel: 2156 5620 bsl.com.mt

E d ito r j a l • D u n A n to n P o r te l l i

Il-kuluri tal-pagun

F

il-faċċata ta’ dan ix-xahar jidher pagun sabiħ, wieħed minn grupp ta’ paguni li hemm fil-Ġonna ta’ San Anton. Ras u ġisem il-pagun jagħtuna ħjiel tajjeb tal-kuluri sbieħ li l-Mulej żejjen bihom lil dan l-għasfur.

Ftakart f’wieħed mix-Xa tal-Persja li kien joqgħod fuq tron imsejjaħ “tal-pagun” minħabba l-kuluri straordinarji tal-ħaġar prezzjuż imwaħħla miegħu.

Anki fil-Bibbja jissemma’ l-pagun meta, biex juri kemm Salamun kien sultan qawwi u għani, l-Ewwel Ktieb tas-Slaten jgħid li numru ta’ iġfna darba kull tliet snin kienu jmorru jġibu deheb, fidda, avorju, xadini u paguni (1Slat 10:22).

Ftakart ukoll fil-kuluri sbieħ isebbħu ħafna katidrali u knejjes b’immaġni ta’ Ġesù, l-Imgħallem u l-Mulej ta’ kulħadd.

Imma anke l-ħajja tagħna hija mżewqa b’ħafna kuluri: ta’ ferħ u ta’ niket; kuluri li jkanġu u jsiru sbieħ jew koroh skont l-aptiti, il-burdati u s-sitwazzjonijiet tal-ħajja tagħna.

Il-mumenti ta’ ferħ u dwejjaq, ta’ ċelebrazzjoni u niket, huma parti mill-ħajja.

Kultant ikun hemm ħajta li tgħaqqadhom flimkien: jew negattiva li twassal għat-tgergir u l-qtigħ il-qalb; jew pożittiva li tidher fi tbissima, il-paċi u kelma tajba lil xulxin.

Bil-preżenza ta’ Ġesù fina, aħna l-Insara nġorru kuluri sbieħ tal-Mulej li kapaċi jbiddel anki n-niket tagħna f’ferħ – il-ferħ tiegħu, frott l-imħabba tiegħu għalina.

Discovering a healthy lifestyle Irtir residenzjali li jinkludi inputs minn min imexxi l-irtir, xogħol manwali fil-ġnien, sharing fil-grupp u riflessjoni personali.

Imexxu Fr Godwin Preca SJ u Jean Paul Cauchi Mill-Ħamis 30 ta’ Ġunju sal-Ħadd 3 ta’ Lulju Mount St Joseph, Mosta: 22760201; email: info@mtsjoseph.org

Ġunju 2016 • Numru 139

Magażin ta’ kull xahar maħruġ mill-Kulleġġ tal-Kappillani u jitqassam b’xejn lill-familji Maltin.

Biex tirriklama fuq Flimkien ċempel fuq 2137 4942 jew 7959 3727 Email: flimkien@maltadiocese.org jew bil-posta Indirizz Editorjali Flimkien, Kulleġġ tal-Kappillani, Kurja, il-Furjana Email: flimkien@maltadiocese.org Il-kitba li tidher fuq Flimkien apparti l-Editorjal mhux neċessarjament tirrifletti l-opinjoni tal-Bord Editorjali.

Editur Carmel Conti

Grafika Outlook Coop

Stampar Velprint Ltd

Ritratt tal-faċċata: meħud minn Raymond Zammit

K E L M A TA ’ F RAN Ġ I S K U

Inkomplu niktbu l-Vanġelu

Il-Vanġelu hu l-ktieb tal-ħniena ta’ Alla, li wieħed għandu jaqra u jerġa’ jaqra, għax dak li Ġesù qal u għamel hu espressjoni tal-ħniena tal-Missier. Imma mhux kollox ġie miktub. Il-Vanġelu tal-ħniena jibqa’ dejjem ktieb miftuħ, li fuqu jissoktaw jinkitbu s-sinjali tad-dixxipli ta’ Kristu, ġesti konkreti ta’ mħabba, li huma l-aqwa xhieda tal-ħniena. Ilkoll kemm aħna msejħin insiru kittieba ħajja tal-Vanġelu, ħabbara tal-Bxara t-Tajba lil kull bniedem tal-lum. Dan nistgħu nagħmluh billi nqiegħdu fil-prattika l-għemejjel talħniena li jmissu l-ġisem u r-ruħ, li huma l-istil tal-ħajja tan-Nisrani.

Il-Ħadd, 2 ta’ April, 2016

Flimkien fuq Radju Marija Programm ġdid dwar il-kontenut tal-magażin Flimkien. Kull l-ewwel Erbgħa u l-ewwel Ħamis tax-xahar fl-10:00am.

When I grow up I want to be.....

By donating â‚Ź2.33 on

50617374

you can feed 7 children for one day.

By donating â‚Ź6.99 on

50618820

you can buy books for one child for a year.

Please help these children achieve their dreams when they grow up, so they can be fully ALIVE.

w w w.missio.org.mt

Ġunju 2016 | 5

I l- K e l m a ta l-A rċ is q o f

Nuruhom, mhux ngħidulhom biss!  Charles J. Scicluna • Arċisqof ta’ Malta

Għ

all-Knisja, Ġunju huwa marbut mal-Ewkaristija. Fih normalment niċċelebraw ilfesti tal-Ġisem u d-Demm tal-Mulej (Corpus Domini) u tal-Qalb ta’ Ġesù. F’ħafna parroċċi Ġesù Ewkaristija jingħata għall-ewwel darba lit-tfal ċkejknin f’mument straordinarjament importanti għalihom.

Barra minn hekk, lejn l-aħħar ta’ Ġunju ssir il-festa ta’ San Pietru u San Pawl, l-Appostli li b’ħajjithom taw l-ikbar xhieda għallEvanġelju u x-xandir tiegħu bħaż-żerriegħa li taqa’ fl-art u tmut biex tagħmel il-frott – sewwa sew kif għamel Ġesù meta ta lilu nnifsu għalina u kif jagħmel f’kull Quddiesa li l-Knisja tiċċelebra madwar id-dinja kollha.

L-Ewwel Tqarbina: It-tfal ċkejknin tagħna jirċievu ġewwa fihom lil Ġesù bil-ġisem, bid-demm, bir-ruħ u bid-divinità tiegħu. Ġo fihom jibda jgħix Alla nnifsu u jdewwaqhom il-ħajja tiegħu. Ħelwin it-tfal u jħolluk bil-ħlewwa tagħhom. Ħaġa sabiħa li l-ġenituri u l-qraba ta’ dawn it-tfal mhux biss iressqu lil uliedhom lejn Ġesù fl-Ewkaristija iżda wkoll jersqu magħhom! Tkun grazzja ta’ Alla għallfamilji tagħna li dan ikun mument fejn ilkoll niskopru mill-ġdid il-qawwa tal-imħabba ta’ Alla f’dan is-Sagrament!

Mingħajr dan l-ikel li jsostnina l-imħabba tagħna lejn Alla u lejn xulxin tibqa’ difettuża, imxellfa jew imtebbgħa. B’dan l-ikel ilħajja tagħna tissaffa mill-egoiżmu li jkisser ir-relazzjonijiet ta’ bejnietna u jdaħħalna fid-dlam li ma jħalliniex naraw lil xulxin sbieħ kif jarana Alla. Tkun ħaġa sabiħa li lil dawn it-tfal mhux biss ngħidulhom imma nuruhom kif jersqu lejn din l-għajn tal-ħajja

u l-imħabba biex imbagħad huma stess, bħalna, jgħadduha lil ħaddieħor.

L-Imnarja: Dakinhar ta’ San Pietru u San Pawl, jiena se nordna għall-ewwel darba grupp ta’ żgħażagħ bħala saċerdoti. Dawn iż-żgħażagħ b’ġenerożità kbira se jagħtu ħajjithom, bħal Ġesù li sejħilhom, għal Alla u għall-poplu tiegħu, biex id-dinja tkompli tissebbaħ bil-preżenza qaddisa tagħhom u anki bl-Ewkarestija li huma jiċċelebraw.

Nitolbu ħafna għalihom. Il-ġenituri tagħhom ukoll huma ġenerużi, u f’isem Ġesù nirringrazzjahom ta’ din l-għotja.

Nitlob, u nixtieq bil-ħerqa, li tingħaqdu miegħi f’din it-talba, li l-ġenerożità tagħhom tkun tittieħed, ħalli jkollna iktar żgħażagħ li lesti jitqaddsu biex jagħtu ħajjithom b’imħabba, u iktar ġenituri biex iħeġġu f’uliedhom ix-xewqa u r-rieda li jagħmlu din l-għotja.

6 | Flimkien

Ġ aw h a r I n s a r a (11) D u n Hec to r S c e r r i

Huwa biss fid-dlam li naraw il-kwiekeb Martin Luther King (1929-1968) kien attivista importanti filġlieda għad-drittijiet tas-‘Suwed’ fl-Istati Uniti fil-ħamsinijiet u s-sittinijiet tas-seklu l-ieħor.

Kien pastor Battista. Mexxa moviment mingħajr vjolenza biex jipperswadi li s-‘Suwed’ għandhom drittijiet daqs il‘Bojod’. Mexxa l-famuża ‘Mixja lejn Washington’ fl-1963, ġrajja li għadha tissemma’ sal-lum.

Kien predikatur u oratur ta’ kapaċità kbira, u awtur ta’ bosta kotba. Miet assassinat.

“Fit-tmiem, aħna niftakru mhux il-kliem tal-għedewwa tagħna imma s-skiet tal-ħbieb tagħna.”

“Il-fidi hi li tagħmel l-ewwel pass, anke meta ma tistax tara t-taraġ kollu.”

“Id-dlam ma jistax ikeċċi d-dlam tagħna: huwa biss id-dawl li jista’ jagħmel dan.

Il-mibegħda ma tistax tkeċċi l-mibegħda: hi l-imħabba biss li tista’ tagħmel dan” (A Testament of Hope).

“Jekk raġel huwa kennies, hu għandu jiknes it-toroq hekk tajjeb kif Michelangelo pitter, jew hekk kif Beethoven ikkompona l-mużika, jew hekk kif Shakespeare kiteb il-poeżija. Għandu jiknes it-toroq tant tajjeb li l-qtajja’ tas-sema u tal-art għad jieqfu u jgħidu: Hawn għex kennies mill-aqwa li qeda dmiru sewwa.”

“Bniedem jitkejjel mhux mill-mumenti ta’ kumdità u l-konvenjenza li jsib ruħu fihom, imma fejn ikun f’waqtiet ta’ sfida u ta’ kontroversja.”

“Hemm raġuni aħħarija, naħseb, l-għala Ġesù jgħid ‘Ħobbu l-għedewwa tagħkom.’

Hija din: li l-imħabba fiha qawwa li tifdi.

Din il-qawwa, bil-mod il-mod, tittrasforma l-individwi. Kompli agħmilha ta’ ħabib ma’ dawk il-persuni. Ibqa’ ħobbhom, u ma jdumux jissaportu wisq. Għall-bidu jirreaġixxu b’diversi modi. Jirreaġixxu bilguilt feelings, u xi drabi jobogħduk aktar minn qabel, imma int ibqa’ ħobbhom. U permezz tal-qawwa ta’ mħabbtek, huma jaslu biex iċedu. Dik hi l-imħabba ... taraha?

Hija mħabba li tifdi, u dan hu għaliex Ġesù jgħidilna biex inħobbu. Hemm xi ħaġa speċjali dwar l-imħabba li tibni u li toħloq.

Hemm, imbagħad, xi ħaġa dwar il-mibegħda li ċċarrat u teqred. Għalhekk, ħobbu l-għedewwa tagħkom” (Loving Your Enemies).

“Jien għandi ħolma li l-erba’ wlied żgħar tiegħi għad jgħixu f’nazzjon fejn ikunu ġġudikati mhux skont il-kulur tal-ġilda tagħhom imma aktar mill-kontenut talkarattru tagħhom.”

“Huwa biss fid-dlam li naraw il-kwiekeb.”

“Il-maħfra mhix azzjoni okkażjonali imma atteġġjament kostanti.”

“Il-bniedem li mhux kapaċi jmut għal xi ħaġa mhuwiex kapaċi jgħix” (Awtobijografija).

Ġunju 2016 | 7

X’inhu qassis? X’inhu djaknu?

98. X’inhu l-qassis fil-Knisja?

Il-qassis hu dak li hu magħżul biex jaħdem flimkien mal-isqof fil-ħidma tal-predikazzjoni u taċ-ċelebrazzjoni tasSagramenti (Presbyterorum Ordinis, 7).

99. X’inhu d-djaknu?

Id-djaknu hu dak li hu magħżul biex jaħdem flimkien mal-isqof u malqassisin fil-predikazzjoni, fil-liturġija u fit-tqassim tal-karità u fil-ħidma soċjali tal-Knisja (Lumen Gentium, 29).

100. Min jordna l-isqfijiet, il-qassisin u d-djakni?

L-isqfijiet, il-qassisin u d-djakni jordnawhom l-isqfijiet bil-kunsens tal-poplu t’Alla.

101. F’numru 67 konna għedna li l-kelma ‘sagrament’ tfisser ‘misteru’. Kull sagrament juri u jwettaq il-misteru talKnisja nnifisha u dan il-misteru jiġbor fih il-ħidma ta’ Kristu bħala saċerdot.

Mela liema misteru tal-Knisja juri u jwettaq is-Sagrament tal-Ordni Sagri?

Il-misteru tal-Knisja li s-Sagament talOrdni Sagri juri u jwettaq hu s-sehem partikulari fis-Saċerdozju ta’ Kristu permezz ta’ konsagrazzjoni għal dejjem għall-ħidma ministerjali. Dan hu l-karattru tal-Ministeru jew tal-Ordni Sagri.

Kitba: Herbert McCabe O.P. Traduzzjoni: Arthur G. Vella S.J.

102. F’numru 67 konna għedna wkoll li kull sagrament juri l-misteru tasSaltna t’Alla, tal-Ispirtu t’Alla fina, jiġifieri juri l-misteru tal-grazzja.

Liema misteru tal-Grazzja juri u jwettaq s-sagrament tal-Ordni Sagri?

Il-misteru tal-Grazzja li dan is-sagrament juri u jwettaq jinsab f’dik il-preżenza tal-Ispirtu s-Santu li biha l-ministri jsiru mhux biss uffiċjali tal-Knisja iżda rappreżentanti bid-dieher ta’ Kristu u ħabbara tal-Bxara t-Tajba bil-ħajja li jgħixu.

103. X’nifhmu meta ngħidu li l-Knisja hi infallibbli?

Meta ngħidu li l-Knisja hi infallibbli nifhmu li kull meta titkellem bħala Knisja Universali, u f’isem il-Knisja Universali, il-Knisja – taħt it-tmexxija tal-Ispirtu s-Santu – ma tistax tgħallem xi ħaġa kontra l-Vanġelu, jiġifieri ma tistax tiżbalja fi ħwejjeġ ta’ fidi u morali.

104. Il-Knisja kif tħaddem l-infallibbiltà tagħha?

Il-Knisja tħaddem jew teżerċita l-infallibbiltà tagħha: (a) fit-tagħlim tal-isqfijiet u ta’ predikaturi oħra; (b) meta f’okkażjonijiet speċjali jissejjaħ Konċilju Ekumeniku biex jaqta’ xi punt diskuss ta’ duttrina billi juri jekk jaqbilx jew le mat-tagħlim komuni tal-Knisja; (ċ) u, xi kultant, meta l-Papa jieħu deċiżjoni dwar tagħlim (ex cathedra), barra minn Konċilju Ekumeniku, iżda b’konsultazzjoni mal-isqfijiet l-oħra.

Deċiżjonijiet infallibbli bħal dawn huma rari ferm (Lumen Gentium, 25).

Darba oħra: Iż-Żwieġ

0%

SIT PO LE DE ILAB AVA

Starting from

â‚Ź8,999

Price includes Scrappage Scheme

VISIT OUR NEW SHOWROOM AT ANTONIO BOSIO STREET, MSIDA! Industrial Motors Ltd. 1, Antonio Bosio Street, Msida MSD 1341 Tel: 2016 0751/2 Mob: 99991666 Email: info-iml@iml.mizzi.com.mt Mizzi Motors Ltd. Mgarr Road, Ghajnsielem, GSM 9016 Tel: 21556942 Mob: 99782000 Email: jcassar@mizzimotors.com.mt

www.suzuki.com.mt

Ġunju 2016 | 9

ŻG ĦA Ż AG Ħ S i lva n a C a r d o n a

Tlett ijiem ġo

C

farmhouse?

arla kienet drat tagħmel dejjem l-istess ħaġa kuljum: tqum filgħodu, taqbad tal-linja, tmur l-iskola, terġa’ lura d-dar, tintefa’ tara episodju, tlesti l-istudju, torqod ftit (jew ħafna), imbagħad tqum u toħroġ mal-ħbieb. L-għada l-istess, tqum għajjiena, kważi b’nofs ħeġġa u terġa’ taqbad tal-linja, tmur l-iskola, lura d-dar, tara episodju ieħor waqt li tiekol, imbagħad torqod, tqum u terġa’ toħroġ mal-ħbieb....

Issa kien ġej long weekend u ħbiebha webbluha tmur magħhom ġo farmhouse bil-pixxina. Dażgur li tmur! Imma ġara li ħabib ieħor tagħha, li kienet saret tafu xi ftit tal-ġimgħat qabel u li veru kellha grazzja miegħu, kellu xi ħaġa oħra ppjanata għal dak l-istess tmiem il-ġimgħa. Kien se jattendi tlett ijiem irtir għaż-żgħażagħ u ħajjarha tattendi miegħu.

Kienet bejn ħaltejn: weekend ġo farmhouse kieku jogħġobha, imma ma xtaqitx tgħid le lill-ġuvni li tiffansja – avolja dan l-irtir ma tantx ratu ħobż għal snienha!

Fl-aħħar qatgħetha li tibbukkja għall-irtir. Jekk xejn, tkun ħdejh!

Malli daħlet fid-dar talirtiri sabet grupp ta’ żgħażagħ kollha deċiżi li għal ftit jiem iħallu l-ġenn tassoltu u jesperjenzaw it-trankwillità u l-paċi.

Introduċew lilhom infushom u ngħataw ilprogramm.

Kellhom ħin biex jiffukaw fuq id-doni tal-Ispirtu s-Santu u jiskopru t-talenti

li għandhom u kif jistgħu jikbru fihom għall-ġid tagħhom u tal-oħrajn. Kellhom ħin japprezzaw is-sabiħ tal-ħbiberija u jduqu l-preżenza t’Alla fis-sbuħija tan-natura li kien hemm madwar il-post. Setgħu jesperjenzaw is-sempliċità tal-ħajja billi jitfu l-mowbajl u l-internet u jfittxu l-kwiet. B’hekk setgħu jsibu ħin u spazju biex jaħsbu fuq ħajjithom u r-relazzjoni tagħhom ma’ Alla.

Carla kienet sejra tajjeb. Ħadet gost tagħmel ħbieb ġodda, tkanta, titlob, u tisma’ l-esperjenzi ta’ żgħażagħ oħra. Indunat kemm hi ħaġa tajba li xi kultant taqta’ ftit mir-rutina tas-soltu u tiskopri esperjenzi ġodda. Imma f’ħin minnhom ingħatat sett ta’ mistoqsijiet mill-qoffa u kellha tmur tweġibhom f’qalbha... u quddiem dawn ilmistoqsijiet sabet sfida kbira: “Int min int? Kif tiddeskrivi lilek innifsek? F’liema stadju tal-ħajja wasalt? X’int tagħmel eżatt b’ħajtek? X’inhuma l-prijoritajiet fil-ħajja tiegħek? Qatt ħsibt dwar il-pjan t’Alla għalik?”

U f’qalbha wieġbet: “Boqq, ma nafx!”

Id-diskussjoni li nħolqot għenitha twieġeb dawn ilmistoqsijiet fundamentali.

It-tlett ijiem malajr taru, imma l-ġid li ħadet Carla se tibqa’ ġġorru ħajjitha kollha.

Inti titħajjar tattendi xi rtir li jsiru apposta għaż-żgħażagħ, kemm f’Malta kif ukoll barra?

10 | Flimkien

Am o r is L a etiti a

B’idejn il-Papa madwarek Ittra ta’ mħabba mill-Papa li taf tqabbiżlek dmugħ ta’ ferħ!

F’April li għadda l-Papa ħareġ Eżortazzjoni Appostolika bl-isem “Amoris Laetitia” (Il-Ferħ talImħabba). Hija dwar l-imħabba fil-familji tagħna.

Il-kelma “eżortazzjoni” tfisser “tħeġġiġa”. FlEżortazzjoni “Amoris Laetitia” tista’ tistħajjel lill-Papa jkellmek b’idejh madwarek. Mhijiex tqila u lanqas mhi intenzjonata biss għassaċerdoti. Hija kitba li tmisslek qalbek u tikkommovik. Taf tqabbiżlek demgħa ta’ ferħ!

L-interess tagħna f’din l-Eżortazzjoni m’għandux ikun limitat biss għal dawk il-partijiet fejn il-Papa jittratta kwistjonijiet “jaħarqu” bħal jekk koppji ddivorzjati li reġgħu żżewġu għandhomx jitqarbnu.

Din l-Eżortazzjoni ħarġet bħala konklużjoni taż-żewġ Sinodi tal-Isqfijiet li saru fl-2014 u l-2015. Hija dwar is-sbuħija tal-imħabba. Fiha riflessjoni mill-isbaħ dwar il-kliem ta’ San Pawl meta qal li l-imħabba taf tistabar u tħenn, mhijiex għajjura u ma tintefaħx biha nnifisha, ma titkabbarx fuq

l-oħrajn, ma tifraħx bl-inġustizzja (1 Kor 13:47). Hija l-aktar silta li tingħażel mill-għarajjes stess fil-quddiesa taż-żwieġ tagħhom.

Il-Papa jgħid li din l-imħabba ssib postha fil-ħajja tal-familja. Jgħid ukoll li l-imħabba tista’ tikber saħansitra permezz tal-istess kriżijiet u diffikultajiet li jinqalgħu.

Tabilħaqq, l-imħabba hija arti, xi ħaġa li trid taħdem ħafna għaliha, b’ċerta kura, delikatezza u perseveranza. L-imħabba hija vjaġġ. U dan il-vjaġġ tal-imħabba, jgħid ilPapa, irridu nippreparaw għalih.

Hija l-istess esperjenza li jkollna tal-ħajja fil-familja li tippreparana għal dan il-vjaġġ.

Imbagħad, meta bħala żgħażagħ inkomplu nikbru, din il-preparazzjoni tkompli permezz tal-għajnuna li nirċievu minn dawk li jmexxuna. Il-Papa jfakkarna li l-edukazzjoni

Ġunju 2016 | 11

sesswali trid tkun pożittiva u prudenti (paragrafu 280) u jagħti importanza kbira littħejjija tal-koppji għaż-żwieġ.

Papa Franġisku jitkellem b’mod realistiku dwar il-problemi fil-vjaġġ tal-imħabba.

Jagħmel appell biex nitgħallmu ngħinu lil xulxin u naħdmu dejjem biex insaħħu ż-żwieġ u l-ħajja fil-familja. Huwa jgħidha ċar u tond: “L-ebda familja ma taqa’ mis-sema jew tkun iffurmata b’mod perfett” (352).

F’kull stadju tal-vjaġġ irridu nibqgħu niftakru liema hi d-destinazzjoni vera tagħna, u qatt ma naqtgħu qalbna. Din id-destinazzjoni nilħquha permezz ta’ mħabba fidila fiż-żwieġ. Hija l-post fejn Alla jgħammar tassew u t-triq li twassal għallqdusija. Hija triq li fiha aħna qatt m’aħna se nkunu mingħajr il-preżenza tiegħu.

L-imħabba fil-familja hija “spazju mdawwal minn Alla” (317) u dan l-ispazju ħaqqu qima u li nieħdu ħsiebu (307).

Madankollu l-Papa jrid il-Knisja tkun bħal “sptar fuq il-kamp tal-battalja” u li tieħu ħsieb b’mod partikolari ta’ dawk li qegħdin “f’sitwazzjonijiet li għadhom ma jaqblux jew li m’għadhomx jaqblu aktar mat-tagħlim tagħha dwar iż-żwieġ” (292). Din hi l-aktar parti sensittiva tal-Eżortazzjoni “Amoris Laetitia”. Filwaqt li jippreżenta l-verità tat-tagħlim tal-Knisja dwar iż-żwieġ huwa jfakkarna dwar verità kbira oħra: il-verità dwar il-ħniena bla tarf li Alla għandu għal kull wieħed minna.

F’din l-Eżortazzjoni ma nfittxux biss x’jgħid il-Papa dwar il-kwistjoni jekk persuni ddivorzjati li reġgħu żżewġu għandhomx jitqarbnu. L-aktar importanti hu li kull wieħed minna jipprova jifhem b’mod aktar profond kif jinsab quddiem Alla. Meta ma naħbu xejn minnu. Meta nirriflettu fil-kwiet tat-talb. Meta niftħu qalbna għall-pjan tal-għaġeb li Alla għandu biex jagħmilna ferħana. Allura mbagħad nibdew nisimgħu s-sejħa tal-kuxjenza, dak is-santwarju fejn

Jalla l-qari ta’ din l-Eżortazzjoni jimliek ferħ u kuraġġ. Ħu ħsieb aqraha. Aqraha bil-mod. Aqraha waħdek, id-dar, jew flimkien malgħeżież tiegħek. Jew fl-għaqda fejn tattendi. Agħmlu xi ħaġa filparroċċa tagħkom dwarha!

jinstema’ l-leħen ta’ Alla ġo fina. Hemm ikollna nammettu d-dgħufijiet passati tagħna u nagħrfu liema hu l-pass li jmiss fil-vjaġġ tagħna. Il-Papa jsejjaħ dan kollu “dixxerniment”. L-aħjar mod li dan isir hu bl-għajnuna ta’ gwida bl-esperjenza, ġeneralment saċerdot.

Persuni f’dawn is-sitwazzjonijiet, jgħid il-Papa, għandhom jitkellmu bil-kunfidenza kollha mal-konfessur tagħhom jew ma’ xi persuni lajċi li ħajjithom hi impenjata għallMulej. Minn dawk li jakkumpanjawhom żgur isibu xi dawl biex jgħinhom jifhmu aħjar issitwazzjoni tagħhom u jagħrfu t-triq (312).

L-imħabba fil-familja hija l-ewwel mod kif l-imħabba ta’ Alla ssir “ta’ veru” fid-dinja tagħna u li permezz tagħha l-“Vanġelu tatTama” jiġi mħabbar, anki f’sitwazzjonijiet ibsin u diffiċli.

Jalla l-qari ta’ din l-Eżortazzjoni jimliek ferħ u kuraġġ. Ħu ħsieb aqraha. Aqraha bilmod. Aqraha waħdek, id-dar, jew flimkien mal-għeżież tiegħek, jew fl-għaqda fejn tattendi. Agħmlu xi ħaġa fil-parroċċa tagħkom dwarha!

Forsi ssib li lilek ukoll tkun qabżitlek demgħa int u taqraha – demgħa ta’ ferħ, naturalment!

12 | Flimkien

Ko r s fit-T eo lo ġi j a

Ma nixtiqux jispiċċa!

J a mes M u l h o l l a n d

S

a minn fuq il-bankijiet tal-iskola kienet bdiet l-imħabba tiegħi lejn is-suġġett tar-reliġjon. Din kibret miegħi tul is-snin u fil-limitazzjonijiet tiegħi bqajt ninteressa ruħi fis-suġġett u nipprova niskopri lil Alla billi nfittex u naqra. Kont ukoll nattendi xi kors qasir dwar il-Bibbja organizzat minn xi għaqda jew parroċċa.

Iżda sentejn ilu qrajt l-avviż fil-Flimkien u ddeċidejt napplika għall-Kors tat-Teoloġija ta’ filgħaxija li jsir fil-Fakultà tat-Teoloġija flUniversità ta’ Malta. Illum inħossni kuntent bid-deċiżjoni li ħadt!

Matul dawn is-sentejn inħoss li diġà ksibt għarfien profond dwar il-Kelma ta’ Alla kif ukoll dwar oqsma oħra tal-fidi u r-reliġjon li jien qatt ma studjajthom qabel, bħallfilosofija u l-etika. Illum nara kemm dawn huma ta’ għajnuna biex nifhem aktar lil Alla u ngħix ħajja Nisranija.

B’wiċċi minn quddiem ngħid li t-tagħlim li rċevejt u r-riċerka li għamilt s’issa kienu ta’ benefiċċju kbir għalija biex nikber spiritwalment u akkademikament. Għenuni niskopri kif Alla jaħdem mal-bniedem u fhimt ftit aktar x’irid Alla minni fiċ-ċirkustanzi ta’ ħajti.

Il-Kors tat-Teoloġija sibtu ta’ għajnuna kbira fl-aktar mumenti diffiċli li għaddejt minnhom għax għenni nara l-episodji ta’ ħajti minn lenti spiritwali. Għenni wkoll niskopri li l-fidi u r-raġuni jimxu id f’id u mhux kontra xulxin.

L-esperjenza tiegħi fil-Fakultà tat-Teoloġija tagħtini aktar ħeġġa biex niskopri u nifhem aħjar l-iskop ta’ ħajti. Ma nixtieqx nara dak iljum li fih se jiġi fi tmiemu dan il-kors!

Minn qalbi, inħeġġek biex tagħmel kuraġġ u tieħu dan il-pass li għamilt jien (bħal ħafna oħrajn miegħi u qabli) u tara s-sbuħija ta’ din l-esperjenza.

Korsijiet offruti fis-sena akkademika 2016-2017:

Master of Arts in Business Ethics, Master of Arts in Spirituality, Master of Arts in Spiritual Companionship, Master of Arts in Religious Studies, Master of Arts in Theology, Licentiate in Sacred Theology, Bachelor of Sacred Theology, Bachelor of Arts (Honours) in Theology, Bachelor of Arts in Theology & Human Studies u Diploma Religious Studies.

Dawn il-korsijiet ikunu full-time jew part-time. Għal aktar informazzjoni: www.um.edu.mt/theology; il-paġna Facebook “Faculty of Theology University of Malta”; Tel. 2340 2767. Email: theology@um.edu.mt

Home Safety Tips Falls

2

1

3

Install light switches at both the top and bottom of stairways

Install grab bars or even a walk-in-shower can help increase home safety

Keep all walkways clear of any clutter

6

4

Emergencies

5

Do not overload your plug sockets or extension cables

Wear an On-Wrist Fall Trigger to be safe and continue living independently

Choose a smoke detector that is linked to a Telecare monitoring centre

Peace of mind at

home

emCare Hub This is the central device for all your monitoring needs. Simple and easy to use the hub is accessible with just the touch of a button. All our devices will automatically alert the call centre in case of falls, fire or intruders.

On-Wrist Fall Alert

Smoke Detector

Intruder Alarm

Detects falls and waterproof

Alerts emergency services

Intruder and no motion alert

Call us today on

2142 4949

Visit our web page

www.myemcare.com

14 | Flimkien

F r C h a r lo n M u s c at

Mhux għalissa… imbagħad naraw!

H

ekk jgħidu xi żgħażagħ meta nistaqsihom jekk jikkunsidrawx is-sejħa għal qassis. Forsi aħna wkoll nistaqsu: “Kif jista’ żagħżugħ jinduna li l-Mulej qed isejjaħlu għal din it-triq? Hemm xi sinjali?”

Il-Mulej jibgħat diversi sinjali f’ħajjitna, u rridu nkun attenti għalihom għax jistgħu jaħarbulna bħal leħħa ta’ berqa. Meta nitkellmu fuq sinjali ma rridux naħsbu f’xi viżjoni jew xi leħen li jkellimna. Ir-realtà hi li ħafna drabi Alla jkellimna fil-ħajja ordinarja ta’ kuljum, permezz tal-ġrajjiet u l-esperjenzi li ngħaddu minnhom. Kieku kellna ngħarblu fil-fond dawn l-esperjenzi, fihom jaf ikun hemm messaġġ prezzjuż. X’messaġġ hu dan?

Il-messaġġ huwa l-imħabba tremenda li l-Mulej għandu għal kull persuna u s-sejħa li jagħmel lil dik il-persuna sa mill-bidu.

Il-bniedem jista’ jiċħad din l-imħabba, iżda din tibqa’ hemm, tfittex lill-bniedem. U meta ssibu, u hu jaċċetta din l-imħabba, hemmhekk ikun jista’ jwieġeb ukoll għas-sejħa tiegħu.

Jista’ jkun hemm diversi sinjali li Alla jibgħat sabiex bniedem jagħraf li huwa msejjaħ għal saċerdot Djoċesan. Forsi jkun jogħġbu x-xogħol tal-qassis: li jqaddes, jipprietka, jgħammed, iqarben il-morda.

Imma dan jiddeskrivi biss il-ħidma. L-aktar li għandu jattira żagħżugħ lejn is-saċerdozju mhijiex il-ħidma li qassis iwettaq imma pjuttost il-vokazzjoni iktar interjuri u intima tiegħu.

Il-vokazzjoni hija aktar profonda millħidma għax tgħin lil dak li jkun jiskopri lilu nnifsu, jagħraf id-dgħufija tiegħu, u fl-istess ħin isir dak li hu msejjaħ li jkun: bniedem sħiħ.

Dan huwa l-iskop taċ-Ċentru talVokazzjonjiet Djoċesani, li jlaqqa’ diversi preadolexxenti, adolexxenti u żgħażagħ minn parroċċi u skejjel differenti. Bħala ikona jippreżenta lil Ġesù fil-mixja tiegħu mad-dixxipli ta’ Għemmaws fejn iż-żewġ dixxipli poġġewlu l-mistoqsijiet, il-beżgħat u l-inċertezzi tagħhom.

L-għan tagħna huwa li qabelxejn inlaqqgħu lill-adolexxenti ma’ Ġesù, ngħinuhom ikollhom esperjenza tiegħu (u miegħu) f’ħajjithom. Imbagħad, eventwalment, ikunu f’qagħda li jifhmu li Ġesù qed isejħilhom għal xi ħaġa sabiħa, għal ħajja qrib tiegħu, mimlija u sħiħa. Meta jagħrfu dan, nippreżentawlhom il-possibbiltà tal-ħajja saċerdotali jew reliġjuża.

Iċ-Ċentru tal-Vokazzjonijiet Djoċesani jorganizza laqgħat u live-ins ta’ formazzjoni għall-istudenti mill-Form 1 sas-6th Form.

Jorganizza wkoll dawk li nsejħulhom Nicodemus Encounters li huma laqgħat informali fil-parroċċi għal żgħażagħ ta’ ’l fuq minn 18-il sena.

Fr Charlon Muscat huwa d-Direttur taċ-Ċentru tal-Vokazzjonijiet u jista’ jiġi kkuntattjat bl-email: info@vokazzjoni.com

SPRING SUMMER 2016

Alaxias

Boa Vista

black

white

sizes:

36-42

sizes:

36-42

Catalina grey sizes:

36-42

Lulu

Taila

Taila

black

green

white

sizes:

36-42

sizes:

36-42

sizes:

36-42

Linkol

Snipul

Ceara

silver

gold or black

brown

sizes:

36-42

sizes:

36-42

Scholl Sun

Yona

white

black

sizes:

36-42

sizes:

36-42

sizes:

36-42

Phebe grey sizes:

36-42

Ajede beige sizes:

36-42

Polidora white sizes:

36-42

Rosaline white sizes:

36-42

Rosailne blue sizes:

36-42

Mindy / flower suede sizes: 35-42

off white

sizes:

Glossy silver sizes:

sizes:

35-42

white

36-42

red

black

Kenna sizes:

Domilla

Sbrilli

36-42

Gandia bronze

35-42

sizes:

35-42

Available from Scholl Foothealth Centres at: The Point-Tigne, The Plaza Shopping Centre-Sliema, Mosta, Fgura and Valletta. Suffolk Valletta, Abela’s Health and Beauty Centre Victoria-Gozo, and from all leading pharmacies (Scholl).

Tel: 20601148

F O O T H E A LT H C E N T R E

www.schollfoothealthcentre.com While every effort has been made to ensure the accuracy of the information contained within this advert prices may be subject to change and not all sizes and colours may be available.

Kont Taf? 300,000

Kemm mietu s’issa fis-Sirja f’ħames snin ta’ gwerra ċivili. Il-biċċa l-kbira kienu Nsara. Hemm min isostni li n-numru hu ħafna akbar. Barra dawn, l-istess gwerra ħolqot aktar minn 7 miljun refuġjat.

Ittri żgħar

Meta tiġi biex tikteb l-ismijiet talmuniti, l-istaġuni u s-sekli, uża ittri żgħar għall-ewwel ittra: Jiswa tliet ewro. Tawni lira sterlina.

Tlift disa’ dollari.

Għaddiet ir-rebbiegħa. Waslet il-ħarifa. Ġej is-sajf.

Għex fis-seklu dsatax. Qegħdin fisseklu wieħed u għoxrin.

(Għal aktar tagħrif ara Deċiżjonijiet talKunsill Nazzjonali tal-Ilsien Malti).

L-Olimpijadi ta’ Rio

Numru ta’ midalji: 4,924.

Se jkun hemm 42 sport. l-ewwel Olimpijadi fl-Amerika ta’ Isfel. se jsiru mill-5 sal-21 ta’ Awwissu.

10,500 atleti minn 206 pajjiż.

L-atleta li l-aktar rebaħ midalji s’issa hu Michael Phelps (18-il midalja tad-deheb fl-għawm fl-Olimpijadi ta’ Ateni, Beijing u Londra).

Ġunju 2016 | 19

℞

Meta t-tabib jagħmillek il-preskrizzjoni, qabel l-isem tal-pilloli jew il-mediċina li jagħtik jikteb ℞. Xi drabi jikteb R x jew sempliċement Rx. Xi tfisser? L-oriġini ta’ dan is-simbolu ġej mill-Medjuevu u huwa abbrevjazzjoni tal-kelma Latina Recipe, jiġifieri “ħu” (take).

Simboli tal-Evanġelisti

L-Evanġelisti huma erbgħa: Mattew, Mark, Luqa u Ġwanni. Is-simboli tagħhom huma bniedem jew anġlu (Mattew), iljun (Mark), għoġol (Luqa), u ajkla (Ġwanni). Dawn ġejjin minn żewġ siltiet mill-Profeta Eżekjel (1:1-14 u 10:1-22) u mill-Apokalissi (4:5-11). FlApokalissi nsibu: “Quddiem it-tron rajt … erba’ Ħlejjaq Ħajjin … l-ewwel Ħliqa Ħajja donnha LJUN, it-tieni Ħliqa Ħajja qisha GĦOĠOL, it-tielet Ħliqa Ħajja b’wiċċ ta’ BNIEDEM, u r-raba’ Ħliqa donnha AJKLA ttir. U l-erba’ Ħlejjaq Ħajjin … lejl u nhar ma jieqfu qatt itennu: ‘Qaddis, Qaddis, Qaddis il-Mulej, Alla li jista’ kollox, li kien, u li hu, u li ġej.”

Bil-maqlub

Fl-1961 il-pittura famuża ta’ Henri Matisse “Le Bateau” (Id-dgħajsa) iddendlet mal-ħajt fil-Museum of Modern Art ta’ New York. Imma 46 jum wara xi ħadd induna … li l-pittura kienet iddendlet rasha ’l isfel! U jekk tħares sew lejn l-istampa żgur li ma tagħtihomx tort!

Kif suppost

Rasha ’l isfel!

20 | Flimkien

Net w e r k Di n j i ta’ Ta l b

Weħidha f’belt kbira

L

indsay kienet aktar ferħana f’Kabul, il-belt kapitali tal-Afganistan. Minkejja l-isplużjonijiet tal-bombi li spiss kienu jfaqqgħu ftit bogħod mill-aġenzija fejn kienet taħdem, hija tippreferi l-ħajja f’Kabul milli dik fil-belt fejn trabbiet, fl-Ewropa tal-Punent. Minkejja kollox, f’Kabul qatt ma kienet tħossha weħidha.

“Għall-ewwel darba fil-ħajja tiegħi ta’ mara adulta, f’Kabul ma ħassejtnix iżolata,” tistqarr Lindsay. “Kont inħossni magħquda mal-bqija tan-nies. Kollha konna nixtiequ ħaġa waħda.

Kont inħoss li lkoll konna qed nittamaw u naħdmu biex intejbu d-dinja ta’ madwarna.”

Meta s-sitwazzjoni fl-Afganistan saret perikoluża wisq, Lindsay kellha tirritorna pajjiżha fejn taħdem f’uffiċċju. Hawnhekk qed tħoss in-nuqqas tal-kumpanija sempliċi li kienet drat. Tħossha mxennqa għal xi ħadd f’ħajjitha ma’ min tiltaqa’ b’mod regolari, imqar biex imorru jaraw film jew jieħdu kafè flimkien. Ix-xogħol hu l-aktar li jagħtiha sodisfazzjon. Min jaf kif kienet tkun ħajjitha li kieku ma kellhiex ix-xogħol! Minkejja li għandha biss 44 sena, Lindsay qed tħossha qisha anzjana, u ħuta barra mill-ilma.

Dan l-aħħar moħħha spiss imur fuq ilħafna anzjani weħidhom u fuq l-emarġinati li jgħixu f’dik il-belt kbira fejn twieldet u trabbiet, u fejn issa qed taħdem u tgħix.

Min jaf kemm iħossuhom weħidhom u abbandunati!

Intenzjoni tal-Papa għal Ġunju: Biex fl-ibliet il-kbar l-anzjani, l-emarġinati u dawk li sfaw weħidhom jiltaqgħu ma’ nies li jagħtu kashom.

Nitlob Mulej, grazzi tal-persuni li jriduli l-ġid.

Fakkarni f’dawk li ma nfittixhomx għax naħseb li m’għandix bżonnhom.

Wittilhom it-triq biex huma wkoll isibu lil min iwasslilhom il-ħlewwa u l-kobor ta’ mħabbtek.

X’nista’ nagħmel • Insib ħin fil-ġurnata fejn nitfi l-mowbajl u noqgħod nitkellem ftit ma’ dawk li nħobb. Ma nħalli lil ħadd u lil xejn itellifni milli nikkomunika tajjeb.

• Fil-contacts list li għandi fil-mowbajl tiegħi nara hemmx xi ħadd li forsi qed ibati jew iħossu waħdu u mwarrab mill-oħrajn. Nagħtih sorpriża billi nċempillu b’xi skuża jew oħra – kemm nurih li jimpurtani minnu.

• Meta nżur xi dar tal-anzjani jew l-isptar nistaqsi hemmx xi ħadd li ħadd ma jmur iżuru. Forsi d-darba li jmiss inqatta’ mqar żewġ minuti ħdejh!

22 | Flimkien

S AĦĦ I T NA L- E WW E L D ott. G o d f r e y Agi u s

Qed nerġgħu nibdew ir-rubrika dwar is-saħħa. Grazzi lil Dott. Godfrey Agius għal din is-serje li se jkun qed jikteb. Jekk għandek xi mistoqsijiet jew suġġeriment dwar suġġetti, iktbilna: Flimkien, Saħħitna l-Ewwel, Kurja, Floriana.

K

Viżta regolari għand it-tabib

ulħadd jaf li f’dawn l-aħħar 30 sena qed jiżviluppaw aktar kanċers, mard tal-qalb, pressjoni għolja, kolesterol għoli, dijabete, fost kundizzjonijiet oħra. Ħafna minn dawn huwa minħabba l-istil ta’ ħajja li hu differenti minn dak li konna ngħixu bih qabel. Sirna nieklu ikel b’ħafna preżervattivi u melħ. Qed ikollna wkoll stress akbar fuq ix-xogħol u fil-ħajja inġenerali.

Nispera li f’din is-serje ta’ artikli nkun nista’ nispjega li dan in-nuqqas ta’ saħħa qegħdin inġibuh b’idejna stess u li ħafna mill-mard, stress, tensjoni u dipressjoni huwa proprju minħabba dan l-istil ta’ ħajja.

Din is-sitwazzjoni nistgħu nibdluha billi nibdlu d-dieta tagħna, nieklu ikel nadif, aktar organiku u b’anqas preżervattivi; nieklu aktar frott u ħaxix frisk, u nnaqqsu l-istress b’modi oħra, anki billi nagħmlu aktar eżerċizzju.

Wieħed irid jagħmel ukoll viżta regolari għand it-tabib tiegħu, check-up komplet tal-qalb, il-pulmun, u l-organi taż-żaqq, tal-pressjoni, tal-piż, tal-BMI (Body-Mass Index) u xi testijiet tad-demm għall-anemija, id-dijabete, il-fwied, il-kolesterol, il-kliewi, il-prostata, u t-thyroid.

Jagħmel ukoll bone density scan, mammogram, chest X-ray, ECG, check-up tal-ġilda għal xi tbajja’ kannella jew għazz li qed jiskuraw, test tal-ippurgar għal xi traċċi ta’ demm, test tal-awrina u testijiet oħra li t-tabib jirrakkomanda.

Għal dawn iċ-check-ups m’hemmx età, u wieħed jista’ jibda jagħmilhom mill-età ta’ 20 sena, għalkemm xi testijiet minn dawn m’hemmx għalfejn isiru f’età żgħira.

Importanti li nitkellmu mat-tabib u nagħtuh l-‘istorja’ tagħna u xi dettalji dwar xi mard fil-familja, safar f’postijiet b’iġjene baxxa, sports jew passatempi li nagħmlu li jitolbu ċertu livell ta’ saħħa fiżika, xi tipjip jew abbuż mill-alkoħol, droga jew mediċini li wieħed jieħu regolari. Dan kollu jgħin lit-tabib biex jista’ jagħti pariri aħjar u aktar dettaljati għall-istat tas-saħħa tagħna.

Dawn iċ-check-ups għandhom isiru kull sena, għalkemm meta t-tabib ikollu r-riżultati f’idejh jista’ jirrakkomanda li xi testijiet isiru aktar spiss, pereżempju l-mediċina għatthyroid fejn wieħed irid jara regolarment kif qiegħed id-demm u jżid jew inaqqas id-doża skont il-bżonn.

I T T R I M I LL- QARR E JJA

Ġunju 2016 | 23

ITTRA REBBIEĦA

Inħallu kollox għaddej?

Inħossni tassew iddiżgustat b’xi wħud mill-produzzjonijiet Maltin tal-palk u t-tv minħabba l-kliem ħażin, baxx u maħmuġ li fihom. Mhux se nirrepetihom hawn, imma bis-saħħa ta’ dawn is-suppost produzzjonijiet il-palk u l-ilsien Malti lura sejrin mhux ’il quddiem. Uliedna qed jitgħallmu malajr il-Malti baxx, vulgari u maħmuġ. U m’iniex la qed niskrupla u lanqas nipprova nilgħabha tal-qaddis – anki jekk forsi hawn min ittimbrani hekk. Ma narax lanqas li hi tad-daħk jew xi arti li jingħad id-dagħa. S’issa wasalna sa “ħaqq” u mbagħad isemmu l-ewwel ittri tal-kelma ta’ wara. Ftit ieħor – nittama li le – jibdew jgħidu l-kelma sħiħa. Kliem baxx u dagħa la hu letteratura, la arti, la realiżmu u lanqas xi kapaċità. U mhux biss għax hemm it-tfal jisimgħu kollox.

M.A. Chircop

Spjega tal-Vanġelu tal-Ħadd

Nissuġġerixxi lill-qarrejja tal-magażin Flimkien biex jidħlu fil-websajt LAIKOS. Fil-kolonna fuq in-naħa tal-lemin issib kaxxa bit-titlu ‘L-Evanġelju tal-Ħadd’.

Fiha ssib ‘Qari tal-Vanġelu tal-Ħadd, produzzjoni Kyrios”. Hemm ukoll ilVanġelu għat-tfal li qed jintuża ħafna minn xi skejjel u klassijiet tad-duttrina.

Produzzjoni ta’ Joyce u Raymond Zammit.

Hemm ukoll riflessjonijiet minn Dun Pawl Camilleri, P. Hayden Wiliams OFM Cap, P. Marcello Ghirlando OFM – li huma kollha produzzjoni Kyrios. Il-kelliem jinbidel skont iż-żmien tas-sena liturġika. Issib ukoll riflessjoni minn P. Paul Chetcuti SJ, produzzjoni Kyrios. Dan il-kelliem ukoll jinbidel skont iż-żmien tas-sena liturġika.

Fl-ewwel paġna tal-Laikos issib link aġġornata għalihom kull ġimgħa.

HB, Tas-Sliema L-ittri għandhom juru l-isem sħiħ u l-lokalità.

Kull ittra tista’ tiġi mqassra u editjata. L-ittra li titla’ bil-polza bejn dawk li jidhru f’dak ix-xahar tirbaħ żewġ kotba mingħand Merlin Publishers Ltd. Email: flimkien@maltadiocese.org; Posta: Flimkien, Ittri mill-Qarrejja, Kurja, Floriana.

Sitt ostji fl-ispazju

Kien interessanti ħafna l-artiklu “Sitt ostji fl-ispazju” (Mejju) dwar Michael Hopkins li għamel żewġ mixjiet fl-ispazju fil-21 u l-24 ta’ Diċembru, 2013. Huwa wera pubblikament ilfidi tiegħu fl-Ewkaristija wara li sar Kattoliku meta tqarben fl-ispazju. Huwa ta kuraġġ u eżempju lil min isibha bi tqila jitqarben ta’ spiss jew forsi jitqarben darba fis-sena jew qatt. Filfatt din ma kenitx l-ewwel darba li astronawta jieħu miegħu “ħobż u nbid” fl-ispazju. Fl-20 ta’ Lulju, 1969, Buzz Aldrin kien fuq il-qamar u qara mill-Vanġelu skont San Ġwann: “Jiena d-dielja, intom il-friegħi. Min jibqa’ fija u jiena fih, dan jagħmel ħafna frott; għax mingħajri ma tistgħu tagħmlu xejn” (Ġwanni 15:5). Wara dan huwa ħa l-ħobż u l-inbid, u mbagħad ħareġ barra l-Lunar Module fuq wiċċ il-qamar ħdejn sieħbu Neil Armstrong.

P. Xuereb, Ħaż-Żabbar

Koppja Magħġuna fi Kristu Sentejn ilu nfetaħ il-proċess tal-Qaddejja ta’ Alla, Henry u Inez Casolani. Fuq il-websajt, li ġiet modernizzata u aġġornata, issib ktieb online bil-Malti (Koppja Magħġuna fi Kristu) u bl-Ingliż dwar ħajjithom, riflessjonijiet dwar l-ispiritwalità tal-koppja, u l-mixja tagħhom flimkien lejn il-qdusija fiż-żwieġ u fil-familja.

Issib ukoll it-talba jekk tixtieq titlob grazzja blinterċessjoni tagħhom. Il-link għall-websajt hija www.henryandinezcasolani.org.

FLEXORIN GEL huwa emulsjoni li hija fformulata speċifikament biex i�affi l-uġigħ tal-muskoli u anke tal-ġogi. Li jaghmel FLEXORIN GEL speċjali hu l-fa� li dan il-prodo� mhux xi ingwent ordinarju li hawn ħafna bħalhom fuq is-suq, iżda emulsjoni ta’ żejt u ilma mħall�n flimkien biex b’hekk ikun jista’ jippenetra l-ġilda (li ukoll hi magħmula minn saffi ta’ żejt u ilma) aħjar u b’mod ħafna aktar mgħaġġel.

Minħabba din ir-raġuni, FLEXORIN GEL kapaċi jilħaq ferm aħjar tessu� (�ssues) fil-ġisem li jistghu jibbenefikaw mill-ingredjen� a�vi (ac�ve ingredients) li mgħammar bih FLEXORIN GEL Barra mill-fa� li FLEXORIN GEL jippenetra l-ġilda malajr, FLEXORIN GEL mgħammar b’si� ingredjen� li huma xjen�fikament ippruva� li jtaffu l-uġigħ u in�ammazzjoni.

Għaldaqstant, FLEXORIN GEL joffri serħan mill-uġigħ u jtaffi l-in�ammazzjoni mill-ewwel. FLEXORIN GEL jista’ jiġi applikat sa tliet darbiet kuljum, huwa kklassifikat bħala medical device u għalhekk ma għandux bżonn preskrizzjoni tat-tabib.

FLEXORIN GEL jista jinxtara minn spiżeriji ewlenin madwar Malta w Għawdex u mill-Europharma Medical Centre, Triq Salvu Psaila, B’Kara Tel: 23859211 ; 23859272 info@europharma.com.mt

I F H E M DA K L I T I E KOL N u t r i z z j o n ista

Ġunju 2016 | 25

It-Tewm

B

il-Malti għandna qawl li jgħid: “Jekk ma tikolx it-tewm, ma ġġibx riħet ittewm!” Jiġifieri, oqgħod attent xi tgħid għax kliemek jikxfek. Naturalment il-qawl ġej mill-fatt li jekk tkun kilt it-tewm kulħadd se jinduna! Imma minkejja r-riħa li ddejjaq lil xi wħud, it-tewm fih ħafna benefiċċji għal saħħitna.

Nafu li jgħin biex jikkontrolla l-pressjoni u l-livell tal-kolesterol. Jgħin ukoll lil ġisimna biex jiġġieled l-infezzjonijiet. Ittewm jiġġieled kontra l-mard minħabba l-antiossidanti li fih. Dawn inaddfu ċ-ċirkolazzjoni u jgħinu l-imsaren jaħdmu sew. Jidher ukoll li min jieħu l-ammont ta’ tewm li suppost ibati inqas minn influwenzi u rjiħat, u dan minħabba li t-tewm jagħmel is-sistema immunitarja tal-ġisem (li tiġġieled kontra l-mard) aktar b’saħħitha. Studji u esperimenti oħra juru li t-tewm jista’ jgħin ukoll biex tittratta l-uġigħ fil-widnejn u anki l-hay fever.

Esperimenti li saru wkoll juru li jekk it-tewm ma jkunx frisk ikun aktar qawwi u aħjar għas-saħħa. Meta jkun iffermentat (u iswed) ikun l-aħjar. Hawn min jieħu l-pinnoli tat-tewm, li fihom it-tewm fl-ammont li suppost, imma t-tewm naturali hu dejjem l-aħjar. L-importanti huwa li ma tiħux aktar milli suppost għax tewm żejjed ukoll jista’ jagħmillek il-ħsara, pereżempju jista’ “jaħraq” l-istonku u l-imsaren u b’hekk jagħmlilhom il-ħsara.

Nagħlqu b’qawl ieħor Malti dwar it-tewm: “San Mattew qtigħ ir-rummien u żrigħ it-tewm.” Qawl agrikolu li jfisser li fit-tielet ġimgħa ta’ Settembru (fil-21 taħbat il-festa ta’ San Mattew, l-appostlu u l-evanġelista) jinqata’ r-rummien u jinżara’ t-tewm.

Spinaċi bit-Tewm (4 porzjonijiet)

Ingredjenti: • mgħarfa butir mhux immellaħ • 6 irjus tewm imqattgħin irqiq • 2 boroż spinaċi frisk • kuċċarina tewm imfarrak • nofs lumija magħsura Metodu: Saħħan il-butir ġo taġen b’qiegħ oħxon fuq nar mhux qawwi. Ħallatlu t-tewm.

Sajjar u ħawwad sakemm it-tewm jibda jfuħ, għal xi 2 minuti. Żid l-ispinaċi ftit ftit, waqt li tħawwad sakemm dan jidbiel qabel ma żżid iktar, u dan għal xi 5 minuti. Ħallat il-lumi magħsur u żid il-frak tat-tewm.

F’Xarabank b’risq id-Dar tal-Providenza Għin biex tinbena Dar oħra

nHar iL-ĠiMGħa, 24 ta’ ĠUnJU 2016...

Ġunju 2016 | 27

Lo g ħ o b • C l au d i a Ci n i

2. “Għax fejn hemm it------ tiegħek, hemm tinsab qalbek ukoll.” - Mt 6:21 (5) 5. Parti minn kurvatura jew ċirku (3) 6. “F’kemm tgħid --- ” - jiġifieri f’radda ta’ salib (3) 7. Dawn ġejjin u sejrin fl-aħħar jinkisru (5) 9. Speranza (4) 10. Pranzu, ċena (4) 11. Fl-elezzjoni titfgħu ġol-kaxxa (3) 13. Qawl: Mix-xewk joħroġ il----- (4) 14. B’punti ndaqs (3) 15. Karta tal-logħob bin-numru wieħed (3) 17. Bihom tigdem u tiekol (4) 18. Ma jiftaħarx bih innifsu (4) 19. Jirreċta fuq il-palk (5) 20. Żgur li mhux le! (3) 21. Ġurnata (3) 22. Pjanta (5)

Weqfin

Tisliba 1

2

Irbaħ voucher mingħand Alfsons Supermarket, il-Ħamrun Ibgħat it-tweġiba sal-15 tax-xahar: Flimkien, Tisliba, Kurja, PO Box 90, il-Marsa.

4

5

6 7

8

9

10 11

12

13

14 15

17

1. Ommu kienet Santa Monika (5,6) 3. Bomblu, ġarra (3) 4. Jekk jaħdimlek bil-mod ma tantx taħraq kaloriji! (11) 7. Ġnien żgħir (7) 8. Ċerimonja (3) 12. Panda jew polari (3) 15. Jekk tiftaħ dan, tiekol żgur! (5) 16. L-Imdina mdawra bih (3)

3

16 18

19 20

21 22

Soluzzjoni tax-xahar l-ieħor Mimdudin: 2. FONTI, 5. IDU, 6. RAW, 7. MILIED, 9. OMMI, 10.

AĠIR, 11. TIR, 13. ETNA, 14. FRA, 15. ĠAB, 17. OĦTI, 18. LUDO, 19. ŻEBRA, 20. TUT, 21. ĠOB, 22. MANNA. Weqfin: 1. RINOĊERONTI, 3. NOL, 4. GWARDAROBBA, 7.

MILANIŻ, 8. DAR, 12. IRA, 15. ĠOBON, 16. BLA. Rebbieħ/a: M. Agius, il-Mosta

M

Sib il-Kliem I

ANTIK, GAĠĠA, ĦITAN, ISFEL, KOLLA, KUKER, MUTUR, TAFAL, TIKKA, XITLA. Qiegħed dawn l-għaxar kelmiet kull waħda fir-ringiela tagħha. Meta ssibilhom posthom, il-kaxxi l-griżi jkunu juru żewġ ismijiet ta’ membri tal-familja. Premju voucher ta’ €20 li jissarraf għand Scotts Supermarket.

Ibgħat biss iż-żewġ kelmiet (m’hemmx għalfejn il-grillja kollha) sal-15 tax-xahar: Flimkien, Sib il-Kliem, Kurja, Floriana.

X O

Tweġiba għax-xahar l-ieħor: MARZU u ĠUNJU. Rebbieħ/a: M. Muscat, il-Fgura

Flimkien fuq il-kompjuter tiegħek Flimkien tista’ taqrah ukoll online fuq il-websajt tal-Arċidjoċesi: www.maltadiocese.org

Nota: GĦ u IE jieħdu kaxxa waħda

Mimdudin

SU P P O R T E D EMPLOYMENT PROGRAMME Positive Supported Employment Cooperative Ltd

HOTLINE 7707 5555

Offering Support and Employment to the

VULNERABLE

197, Office B, Triq il-Marina, Pieta Malta.T: (+356) 2703 6602 | 2707 5555 | 2707 5556 | E: info@ma4se.org The official Supported Employment Cooperative affiliated to the Malta Association for Supported Employment. VO-1159 Malta Representative of the European Union of Supported Employment.

Ġunju 2016 | 29

paġ n a mte l l a’ mi n n C l au d i a Ci n i

Għalina t-tfal Kif inkun kreattiv • Tkun kreattiv billi tuża kemm tista’ t-talenti li għandek.

• Tkun kreattiv ifisser tagħraf liema huma t-talenti tiegħek.

• Żviluppa t-talenti li għandek billi titgħallem, tipprattika, tistaqsi, tfittex.

• Tkun kreattiv billi tagħmel l-affarijiet bil-mod tiegħek, bla ma tikkopja lil ħaddieħor.

• Tkun kreattiv jekk tagħmel xi ħaġa li minnha jgawdi wkoll xi ħaddieħor.

Tkellem mal-ġenituri dwar kif tista’ tkun kreattiv jekk: • tixtieq titgħallem iddoqq strument, tpinġi, tiżfen, tirreċta; • ġietek xi idea kif tagħmel xi ħaġa b’mod ġdid u differenti; • tixtieq tikteb poeżija; • tixtieq tagħmel xi kartolina jew rigal inti stess.

Kompetizzjoni bi premju Wara li timla l-kaxex kollha, ifforma kelma bl-ittri li hemm fil-kaxxi s-sofor.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Logħba bil-ballun.

Majjal.

Ir-raġel tal-mogħża.

Fih iġġorr li tkun xtrajt.

Statwa ċkejkna fil-presepju. Ħrafa; ġrajja.

Ibgħat it-tweġiba flimkien mad-dettalji tiegħek hekk: Flimkien, Kompetizzjoni Tfal, Kurja, P.O. Box 90, Marsa. L-ewwel tweġiba tajba li tinfetaħ tirbaħ żewġ biljetti għallIn Guardia, f’Forti Sant’Iermu.

Tweġiba għax-xahar l-ieħor: MARIJA. Rebbieħ/a: N. Bugeja Ħal Qormi

Pinġi l-istampa b’kuluri sbieħ u agħtiha lil missierek f’Jum il-Missier

30 | Flimkien

Meta jintemm il-lejl?

L-AĦĦAR PAĠ NA

Ir-rabbi qagħad bilqiegħda u staqsa liddixxipli tiegħu din il-mistoqsija: “Min jaf jgħidli meta jintemm il-lejl u meta jibda l-jum?”

Wieħed mid-dixxipli wieġeb: “Ħeqq, meta jkun hemm dawl biżżejjed biex tista’ timxi fit-triq bla ma jkollok bżonn tuża l-fanal.”

Ieħor wieġeb: “Meta jkun hemm dawl biżżejjed li tista’ tara d-differenza bejn nagħġa u kelb.”

Terġa’ ieħor qal: “Meta tista’ tagħraf siġra tat-tin minn siġra taż-żebbuġ.”

Kull darba r-rabbi jgħidilhom: “Le, mhux dik it-tweġiba t-tajba.”

Qam ir-raba’ wieħed u wieġeb: “Meta l-kwiekeb ma jidhrux aktar fis-sema.”

“Lanqas.”

Fl-aħħar ir-rabbi ġabarhom madwaru u qalilhom: “Tinduna li l-lejl spiċċa u beda l-jum meta tħares f’wiċċ xi ħadd barrani u tagħrfu bħala ħuk jew oħtok! Huwa f’dak ilmument biss li l-lejl iċedi postu għall-jum!”

FEELING FREE AT HOME

invest in comfort and safety for yourself or your parents

Exclusive local distributors of Stair Lifts, Recliners & Scooters

Tel: +356 21 252206, Fax: 21 252 207 Email: info@liftservices.com.mt Website: www.liftsservices.com.mt Lifts Services Ltd , Factory A25F Marsa Industrial Park, Marsa, Malta