Flimkien - Awwissu 2018

Newspaper Post

Awwissu 2018 | Numru 165

Ulied jew ħbieb? 8 X’għandi nkun, l-aqwa ġenitur jew l-aqwa ħabib?

Tibdila ta’ nappy 10 X’hemm ‘qaddis’ jew ‘spiritwali’ fiha?

Il-parabbola tal-lapes 12 Qatt taħseb li ħajtek ma tiswa xejn, li bik jew mingħajrek xorta.

Ngħożżu l-ħajja bl-imħabba 14 Messaġġ mill-Isqof Awżiljarju Elett, Mons. Joseph Galea-Curmi

Immorru għal sleepover? 22 Monica u Roberta semgħu lil ommijiethom jiddiskutu dwar sleepovers u slumber parties.

Min għandu raġun? 26 Tiġieġa jew serduk? Ħrafa Lhudija dwar min jibqa’ ma jridx jara.

Ma nistax norqod! 30 Xi wħud mill-aħjar diskursati li kelli miegħu seħħew qabel tlugħ ix-xemx.

BSL

Britannia Tours … il-vjaææ tiegœek jibda hawn!

PELLEGRINAÆÆI U ÆITI GŒAL

LOURDES

INŸURU Lourdes, Pont d’Espagne, Gavarnie, Artouste u El Portalet

3 T’IJIEM Kull nhar ta’ Æimgœa sat-Tnejn Il-Æimgœa | Tluq Malta fil-5.00pm u nÿul Lourdes fis-7.25pm It-Tnejn | Tluq Lourdes fit-8.15pm u nÿul Malta fl-10.30pm 17 - 20 ta’ Awwissu 24 - 27 ta’ Awwissu 31 ta’ Awwissu - 3 ta’ Settembru

minn

¢489

TITJIRIET

¢99 ¢299 biss bit-taxxi inkluÿi

minn

BED & BREAKFAST

4 T’IJIEM Kull nhar ta’ Tnejn sal-Æimgœa It-Tnejn | Tluq Malta fil-5.00pm u nÿul Lourdes fis-7.25pm Il-Æimgœa | Tluq Lourdes fit-8.15pm u nÿul Malta fl-10.30pm 27 - 31 ta’ Awwissu 3 - 7 ta’ Settembru

minn

¢559

L-AŒŒAR DATI… L-AŒŒAR FTIT POSTIJIET Il-prezz huwa bbaÿat fuq akkomodazzjoni trippla u jinkludi t-titjiriet, lukanda, trasferimenti, servizzi ta’ tour leader u t-taxxi kollha. (Kundizzjonijiet japplikaw - çemplu gœal aktar dettalji) Valletta Branch - Tel: 2123 8039 Paola Branch - Tel: 2180 9930 Mosta Branch - Tel: 2141 3030 Gozo Branch - Rabat Tel: 2156 5620 bsl.com.mt

E d ito rjal

Awwissu 2018 • Numru 165

Merħba ...

I

l-magażin Flimkien huwa storja sabiħa li bdiet 14-il sena ilu b’inizjattiva tal-Kulleġġ tal-Kappillani Maltin; żerriegħa żgħira li fetħet u li llum il-ġurnata kibret mhux ħazin.

Għalkemm għadu żagħżugħ, Flimkien sar parti mill-ħajja tal-familji Maltin, grazzi għallħidma ta’ ħafna nies, speċjalment Mons. Anton Portelli. Storja li qed tkompli, li ma tagħmilx ħafna ħoss, iżda li żgur tinstema’ għax tasal kważi fil-familji Maltin kollha; storja li bniet ħafna pontijiet u djalogi ma’ ħafna nies fi djarhom.

Ix-xewqa tagħna hija li Flimkien ikompli jasal għand il-familji Maltin kollha. Nixtiquk li int ukoll ikollok sehem magħna f’din l-istorja sabiħa billi taqrah, tikteb fih, tqassmu, ixxerrdu mal-oħrajn, u jekk tista’ billi tirriklama fih.

Ix-xewqa tagħna hi li flimkien inkomplu nħabbru lil Kristu lill-Maltin kollha b’lingwaġġ modern u attraenti. Nixtiequ li b’koerenza u awtentiċità mal-Vanġelu ngħinu l-bniedem filmixja tiegħu ta’ kuljum u hekk inħejju l-miġja tas-saltna ta’ Alla fostna.

Grazzi, Dun Anton, u nawgurawlek ħafna ħidma bħala Arċipriet tal-Parroċċa ta’ Stella Maris, Tas-Sliema, u f’oqsma oħra tad-Djoċesi. Żgur li l-Kulleġġ tal-Kappillani u l-Bord talFlimkien ikomplu jsibu fik ħabib li dejjem toffri l-għajnuna tiegħek. Fr Joe Mizzi

Mother & Baby Club Il-playgroups tal-Mother & Baby Club (Moviment ta’ Kana) jerġgħu jibdew minn Ottubru. L-età tat-tfal tvarja bejn sena u nofs u tliet snin. Jiltaqa’ grupp ieħor għall-età ta’ bejn għaxar xhur u sena u nofs. Isiru f’diversi lokalitajiet f’Malta, dejjem filgħodu. Ċempel lil Tania Cortis fuq 21433673 / 79326034.

Il-Klabb għandu bżonn voluntiera biex jaħdmu bħala playgroup leaders. Min hu interessat iċempel fuq l-istess numru.

Magażin ta’ kull xahar maħruġ mill-Kulleġġ tal-Kappillani u jitqassam b’xejn lill-familji Maltin.

Biex tirriklama fuq Flimkien ċempel fuq 2182 8931 jew 7946 1470 Email: flimkien@maltadiocese.org jew bil-posta Indirizz Editorjali Flimkien, Kulleġġ tal-Kappillani, Kurja, il-Furjana Email: flimkien@maltadiocese.org Il-kitba li tidher fuq Flimkien apparti l-Editorjal mhux neċessarjament tirrifletti l-opinjoni tal-Bord Editorjali.

Editur Carmel Conti

Grafika Outlook Coop

Stampar Velprint Ltd

... u Saħħiet

X

ieraq li wara aktar minn 14-il sena, l-amministrazzjoni tal-Flimkien tgħaddi f’idejn xi ħadd aktar żagħżugħ. Sa mit-twelid tiegħu, il-Flimkien ried ikun mezz stampat li jwassal għand il-familji Maltin tagħlim u tagħrif li jgħin l-iżvilupp Nisrani ta’ kulħadd. Nemmen li bl-isforzi tal-Bord Editorjali dan l-iskop baqa’ dejjem ċar u ppruvajna nilħquh dejjem.

Il-Flimkien sar u baqa’ l-magażin l-aktar stampat u moqri fil-familji Maltin. Kien hemm mumenti ta’ diffikultà, imma l-Flimkien dejjem mexa ’l quddiem bil-ħila tal-Bord, tal-kittieba, tal-qarrejja, tad-designers, tal-istampatur, kif ukoll ta’ min jirriklama fih.

Għalija kien żmien ta’ esperjenza sabiħa. Ilkwalità tal-kitba u tal-istampar dejjem ħallew riżultati tajba: in-nies jafu jaqraw u japprezzaw il-ħidma kbira li ssir kull xahar biex joħroġ il-Flimkien. Jalla dan il-ġid ikompli fiż-żmien li ġej, bl-għajnuna ta’ Alla. Saħħiet.

Dun Anton Portelli Korrezzjoni: Qarrej ġibdilna l-attenzjoni li Marko Rupnik, li għamel il-mużajċi f’Ta’ Pinu (Xbieha tiegħi u tiegħek, Lulju, paġna 14), huwa fil-fatt mis-Slovenja.

€12.50 fix-xahar

Għ

al bosta tfal fil‑bżonn, il‑faqar u n‑nuqqas ta’ tama huma preżenzi kontinwament f’ħajjithom.

Infatti, ħajjithom ma twiegħedx futur partikolarment pożittiv.

Maqbudin f’ċiklu ta’ faqar u esplojtazzjoni, dawn it‑tfal huma mċaħħda minn edukazzjoni xierqa u kull forom oħra ta’ żvilupp.

Kull m’għandhom bżonn huwa xi ħadd li jemmen fil‑ħolm tagħhom u li jagħtihom iċ‑ċans għal futur aħjar.

Bis‑saħħa tal‑programm Child Sponsorship ta’ Missio, inti qed tkun dak ir‑raġġ ta’ dawl fil‑ħajja tagħhom.

B’hekk tkun qed tipprovdilhom aċċess għall‑edukazzjoni, servizzi ta’ kura għas‑saħħa, u ilma tax‑xorb nadif.

Child Sponsorship iwiegħed li aħna naħdmu id f’id mat‑tfal, il‑ġenituri tagħhom, komunitajiet u oħrajn, sabiex niżguraw illi t‑tfal kollha jkunu mgħajxin u b’saħħithom.

M essaġ ġ tal-A rċ isq o f

Awwissu 2018 | 5

Tagħlaqx il-bieb ta’ darek għal min għandu bżonn

F

il-festa ta’ San Benedittu, Patrun talEwropa, l-Arċisqof Charles J. Scicluna tkellem dwar il-kariżma tal-ospitalità ta’ San Benedittu u l-mod kif din għandha tiġi applikata fl-Ewropa llum. Dan jgħodd b’mod partikolari għal dawk il-persuni ta’ kulturi u twemmin differenti li jħabbtu fuq il-bibien tal-pajjiżi Ewropej għall-għajnuna.

Siltiet mill-omelija tal-Arċisqof

“Nitlob biex min għandu s-setgħa, inkluż f’pajjiżna, jifhem li meta tilqa’ lil min qiegħed fil-periklu tal-mewt ikollok il-barka, għax Alla jieħu ħsieb il-qaddejja tiegħu.

Imma jekk tagħlaq qalbek, jekk tagħlaq il-bieb ta’ darek għal min għandu bżonn, is-saħta ġġibha fuqek u b’idejk.”

“Aħna l-Maltin inħossuna ċkejknin, u hekk aħna. F’sitwazzjonijiet konkreti nirrealizzaw li l-affarijiet ma nistgħux insolvuhom weħidna imma għandna bżonn is-solidarjetà ta’ ħaddieħor; għandna bżonn is-solidarjetà tal-Ewropa kollha. Il-piż irid jinqasam bejn kulħadd, imma għajb għalina jekk aħna nagħlqu l-bieb, jekk inwebbsu qalbna, jekk min ifakkarna x’jiġifieri verament tkun Nisrani, l-unika ħaġa li nagħmlulu huwa li ngħajruh, nikkritikawh u nikkundannawh.”

“Ma nkunux aħna eżempju ta’ bieb li jingħalaq, ta’ qalb li tibbies, ta’ min jagħlaq għajnejh biex ma jarax il-bżonn ta’ ħuh imneżża’ minn kull dinjità.”

Aqra l-omelija sħiħa bil-Malti http://knisja.org/SanBenedittu2018 jew bl-Ingliż http://knisja.org/StBenedict2018 jew billi ssegwi l-QR code:

THE SUZUKI

BALENO

Starting From

www.suzuki.com.mt Industrial Motors Ltd. 1, Antonio Bosio Street, Msida MSD 1341 Tel: 20160000 Mob: 99991666 Email: sales@suzuki.com.mt Mizzi Motors Ltd. Mgarr Road, Ghajnsielem, GSM 9016 Tel: 21556942 Mob: 99782000 Email: sales-gozo@mizzimotors.com.mt

€10,999*

(*Price incl. Scrappage Scheme)

Ħafna nies idumu biex itejbu s-smigħ tagħhom. Jagħmlu ħajjithom aktar diffiċli għalxejn. Jekk m'intix moqdi fis-smiegħ, kellimna.

■ Test b'xejn ■ Noffru l-aqwa teknoloġija, u fuq kollox, servizz eċċezzjonali.

■ Prezzijiet jibdew minn €350.

■ Perijodu ta' prova biex tkun ċert li mort għall-aħjar.

■ Nagħmlu viżti fid-djar ukoll.

■ Matul 21 sena, għinna mijiet ta’ nies, nagħmlu ħilitna miegħek ukoll.

■ Isma’ u gawdi d-diskors, telefon, televiżjoni, radju u mobile.

Għin lilek innifsek u lil ta' madwarek.

Ċempel fuq 21576171 jew ibgħat email fuq info@beacon.com.mt

Tħobb tisma ir-radju jew TV biex tistrieħ ?

■ jintlibsu bħal headband madwar ir-ras ■ Jintużaw minflok headphones ■ ma jkollok xejn ġo widnejk ■ Magħmulin minn materjal komdu ■ Ta’ madwarek ma’ jisimgħu xejn ■ Għandna ukoll bħalhom għal min jiġri jew jgħamel l-isport.

Għin lilek innifsek u lil ta' madwarek.

Ċempel fuq 21576171 jew ibgħat email fuq info@beacon.com.mt

ULIEDNA

8 | Awwissu 2018

Ulied jew ħbieb?

X’għandi nkun? L-aqwa ġenitur jew l-aqwa ħabib?

X

i drabi tisma’ żgħażagħ jgħidu, “Ommi l-akbar ħabiba tiegħi.” Tisma’ wkoll ġenituri jgħidu, “Jien ninżel għal-livell tagħhom, qisni oħthom, mhux ommhom.”

Probabbli jkunu qed jifhmu li jħossuhom viċin tagħhom, li mhumiex qishom xi dittaturi li jagħtu l-ordnijiet u wliedhom qishom l-iskjavi; li jieħdu gost ikunu filpreżenza ta’ xulxin bħalma jkunu l-ħbieb.

Sfortunatament ir-relazzjoni bejn ġenituri u wlied xi drabi tkun fl-estrem l-ieħor, bil-ġenitur dejjem irid li tgħaddi tiegħu, aggressiv u awtoritarju.

Imma fil-fatt li tkun ‘ġenitur’ u ‘ħabib’ mhumiex l-istess.

Bejn il-ħbieb hemm relazzjoni bejn tnejn ‘indaqs’, imma bejn ġenituri u wlied hemm relazzjoni ta’ ‘ġerarkija’. Hemm differenza flawtorità u fir-responsabbiltà. U din l-awtorità u r-responsabbiltà twassal lill-ġenituri biex jieħdu deċiżjonijiet fl-aħjar interess ta’ wliedhom, bħal liema injezzjonijiet jieħdu, liema skejjel imorru, liema fidi jgħaddulhom, eċċ.

Il-ġenituri ma għandhomx jinsew ir-rwol propju tagħhom. Jekk jippruvaw ikunu biss ‘ħbieb’ jew ‘aħwa’ ta’ wliedhom sempliċement għax uliedhom rikbuhom jew għax jibżgħu minnhom, allura se jispiċċaw biex huma stess isiru qishom ulied uliedhom!

Ma aħniex ngħidu li ma għandniex nilagħbu u nibbużullottjaw magħhom. Dak

ma jtellef xejn mill-awtorità. Anzi, it-tfal trid tkun kapaċi tidħak magħhom … inkella jispiċċaw jidħku bik.

Imma l-ħajja ta’ kuljum tinvolvi limiti, ‘boundaries’. Min jaf kemm-il darba l-ġenituri u l-ulied ikollhom ‘jinnegozjaw’ dawn il-limiti: ma’ min joħorġu, fejn imorru, x’ħin jidħlu lura d-dar, eċċ. Diskussjonijiet u negozjati bħal dawn naturalment għandhom isiru f’atmosfera ‘friendly’ – allaħares le – imma finalment huma l-ġenituri li għandhom ipoġġu l-limiti.

Nieħdu bħala eżempju l-ordni (jew id-diżordni) fil-kamra ta’ wliedna. Veru li l-kamra tagħhom hija l-ispazju tagħhom, u li ċertu ammont ta’ ‘imbarazz’ għandu jkun permissibbli. Trid tismagħhom, tirrispetta l-privatezza tagħhom u tagħmel il-kompromessi li hemm bżonn, għax hawn qed nitkellmu dwar ‘teenagers’. Imma ma għandhomx jiġu injorati sitwazzjonijiet li jistgħu jġibu mikrobi jew perikli, bħal platti bil-fdalijiet tal-ikel, fliexken tal-alkoħol, perikli bl-elettriku.

Irid ikun hemm konsegwenzi (mhux kastigi) għad-deċiżjonijiet li jieħdu, basta dawn ikunu konsegwenzi realistiċi.

Tagħtihomx konsegwenzi li m’intix kapaċi żżomm jew li jkunu sproporzjonati. U biex dawn iżżommhom trid tkun ‘ġenitur’ – mhux sempliċement ‘ħabib’ jew ‘oħt’.

Aktar ma jikbru, uliedna jsiru aktar kapaċi jieħdu deċiżjonijiet huma. Biex persuna

Awwissu 2018 | 9

titgħallem tfendi għal rasha, trid titgħallem tiddeċiedi, imma ċerti deċiżjonijiet iridu jsiru ‘within safety limits’. Meta wliedna jkunu għadhom ta’ ċerta età, huma l-ġenituri li jridu jissettjaw dawn il-limiti.

Meta l-ġenituri ma jimmonitorjawx l-attivitajiet ta’ wliedhom ‘teenagers’ jew jissodisfawlhom kull kapriċċ tagħhom (għax ‘qisna ħbieb’) jew għax ma jagħtux kas, allura se jkun aktar diffiċli għal uliedhom ‘teenagers’ li jimmaturaw.

Meta mbagħad uliedna jikbru, u jekk irrelazzjoni ta’ bejnietna tkun waħda tajba, se jkun hemm inqas bżonn li npoġġulhom limiti għax inkunu sirna ‘aktar indaqs’.

Aktar ma jikbru, uliedna jsiru aktar kapaċi jieħdu deċiżjonijiet huma.

Addattat u maqlub għallMalti minn kitba ta’ Cathleen McGreal

10 | Awwissu 2018

KO P PJ I

Tibdila ta’

Awwissu 2018 | 11

nappy X’hemm ‘qaddis’ jew ‘spiritwali’ fiha?

I

l-qdusija u l-ispiritwalità tal-koppja tiddependi mid-deċiżjonijiet li jieħdu ta’ kuljum biex iħobbu aktar lil xulxin u lil uliedhom. Kull koppja li tinħabb tkun qed turi lid-dinja kollha li l-ispiritwalità fiżżwieġ hi possibbli.

Għalhekk staqsu lilkom infuskom: f’liema stat tinsab l-ispiritwalità fir-relazzjoni tagħna?

Pereżempju, għalija u għal żewġi, jew għal marti, il-qdusija tagħna nsibuha meta: • inbiddlu n-nappies tat-tarbija tagħna; • insibu ħin biex nitkellmu flimkien filkwiet; • nieklu flimkien; • nagħmlu l-att ta’ mħabba bejnietna; • nitolbu flimkien u mat-tfal; • naħfru lil xulxin; • nissapportjaw u ninkuraġġixxu lil xulxin; • nissapportjaw lil ħutna u l-ġenituri tagħna; • elf ħaġa oħra bħal dawn.

Mhix ikkomplikata Taħsibx li l-ispiritwalità hija xi ħaġa kkumplikata żżejjed, għax mhijiex! Filfatt hija sempliċi, anki jekk mhux ħafifa.

Fil-passat kien jitqies spiritwali biss min jgħaddi ħafna ħin fit-talb, imur il-knisja, iqerr u jsum. Dawn huma importanti, ma hemmx dubju, imma l-ispiritwalità tażżwieġ tagħna fid-dinja tal-lum tiddependi l-aktar minn kif ngħixu l-ħajja miżżewġa tagħna flimkien kuljum. L-akbar diffikultà qiegħda fil-kelma ‘kuljum’.

“Probabbli li int se tkun l-unika verżjoni tal-Vanġelu li ħaddieħor se jkun ra f’ħajtu.” Qatt smajtha din issentenza? Għalhekk staqsi: • L-imħabba tagħna għal xulxin jistgħu jinnutawha u jarawha dawk li jgħixu magħna u madwarna?

• Meta n-nies jarawna fis-supermarket, imwaħħlin fit-traffiku, fil-kju, fil-knisja … jaraw fina koppja li tinħabb?

• Ħaddieħor jista’ jara l-ispiritwalità tagħna fil-fedeltà tagħna lejn xulxin, fir-rispett lejn xulxin, f’li nagħmlu l-affarijiet flimkien u għal xulxin, filmod kif nitkellmu bejnietna, u fil-mod kif nitkellmu fuq xulxin?

12 | Awwissu 2018

Il-parabbol D

ak Li Joħloq il-Lapsijiet ressaq il-lapes fil-ġenb biex ikellmu għalih waħdu qabel ma poġġieh fil-kaxxa. “Ħames affarijiet għandek bżonn tkun taf qabel nibagħtek fid-dinja,” qal lil-lapes.

“Ftakarhom dejjem u tinsiehom qatt, u tara kif issir l-aħjar lapes li tista’ tkun.

L-EWWEL: Inti se tkun kapaċi tagħmel ħafna ħwejjeġ kbar, imma biss jekk tħalli lilek innifsek f’idejn Xi Ħadd.

IT-TIENI: Minn żmien għal żmien se tweġġa’ meta tiġi ttemprat, imma dan ikollok bżonnu biex issir lapes aħjar.

IT-TIELET: Se tkun tista’ tikkoreġi l-iżbalji li tkun għamilt.

IR-RABA’: L-aktar ħaġa importanti li għandek hija dak li għandek ġo fik.

U L-ĦAMES: Kull fejn tintuża, ara li tħalli l-marka tiegħek warajk. Tkun xi tkun ilkundizzjoni, qis li tibqa’ tikteb.”

Il-lapes fehem u wiegħed li jibqa’ jiftakar dan kollu. Wara dan, daħal fil-kaxxa, kuntent li għandu skop f’ħajtu.

T

he Pencil Maker took the pencil aside just before putting him into the box.

“There are five things you need to know,” he told the pencil, “before I send you out into the world. Always remember them and never forget, and you will become the best pencil you can be.

ONE: You will be able to do many great things, but only if you allow yourself to be held in Someone’s hand.

TWO: You will experience a painful sharpening from time to time, but you’ll need it to become a better pencil.

THREE: You will be able to correct any mistakes you might make.

FOUR: The most important part of you will always be what’s inside.

AND FIVE: On every surface you are used on, you must leave your mark. No matter what the condition, you must continue to write.”

The pencil understood and promised to remember, and went into the box with purpose in its heart.

Awwissu 2018 | 13

a tal-lapes Issa poġġi lilek innifsek minflok il-lapes.

Ftakar dejjem f’dawn il-ħames affarijiet, u qatt tinsiehom, u tara kif issir l-aħjar persuna li tista’ ssir.

L-EWWEL: Int se tkun kapaċi tagħmel ħwejjeġ kbar, imma biss jekk tħalli lilek innifsek f’idejn Alla. U ħalli wkoll nies oħrajn igawdu mill-ħafna doni li għandek.

IT-TIENI: Minn żmien għal żmien se tbati għax se tiġi ttemprat, u dan billi tiltaqa’ ma’ diversi problemi, imma dan int ikollok bżonnu biex issir persuna aħjar.

IT-TIELET: Se tkun tista’ tikkoreġi l-iżbalji li tkun għamilt.

IR-RABA’: L-aktar ħaġa importanti li għandek hija dak li għandek ġo fik.

U L-ĦAMES: Minn kull fejn tgħaddi, qis li tħalli l-marka tiegħek warajk. Tkun xi tkun is-sitwazzjoni, ibqa’ agħmel id-dmir tiegħek.

Now replacing the pencil with you, always remember these five things, and never forget them, and you will become the best person you can be.

ONE: You will be able to do many great things, but only if you allow yourself to be held in God’s hand. And allow other human beings to access you for the many gifts you possess.

TWO: You will experience a painful sharpening from time to time, by going through various problems, but you’ll need it to become a stronger person.

THREE: You will be able to correct any mistakes you might make.

FOUR: The most important part of you will always be what’s on the inside.

AND FIVE: On every surface you walk through, you must leave your mark. No matter what the situation, you must continue to do your duties.

Qatt taħseb li ħajtek ma tiswa xejn, li bik jew mingħajrek xorta.

14 | Awwissu 2018

M O N S . J O S E P H G A L E A- C U R M I

Awwissu 2018 | 15

Ngħożżu l-ħajja bl-imħabba

W

ara li l-Papa Franġisku għoġbu jaħtarni Isqof Awżiljarju ta’ Malta, għażilt bħala motto tal-episkopat tiegħi Vitam alere caritate li jfisser: Ngħożżu l-ħajja bl-imħabba. Dan nixtieq li jkun ta’ ispirazzjoni speċjali għalija fil-missjoni ta’ Isqof.

Ngħożżu l-ħajja umana – mill-bidu nett tagħha, mit-tnissil meta għadha ftit ċelloli, sat-tmiem naturali tagħha.

Ngħożżu l-ħajja meta għadha fil-ġuf, kif ukoll meta titnissel barra l-ġuf; imma ngħożżu wkoll il-ħajja ta’ min qiegħed maqbud f’nofs il-Mediterran jissielet biex jgħix, ta’ min għandu ħajtu mhedda minħabba nuqqas tal-affarijiet bażiċi tal-ħajja. Ngħożżu l-ħajja u nħarsuha minn kull periklu u theddid, fid-dar, filpostijiet tax-xogħol, fit-toroq. Ngħożżuha billi nevitaw dak kollu li jqegħdha f’riskju.

Il-ħajja umana hi għażiża għax hija don

ta’ Alla mogħtija lilna biex inħarsuha u nipproteġuha.

Ngħożżu l-ħajja bl-imħabba, għax hi l-imħabba li tgħinna nsibu l-milja f’ħajjitna, kif uriena Ġesù; l-imħabba li tfisser qalb kbira, miftuħa għal kulħadd, li tnissel ferħ u paċi. Il-ħajja hi sabiħa meta ngħixuha bl-imħabba, meta kliemna u għemilna jwasslu din l-imħabba, ukoll fid-dettalji żgħar ta’ kuljum. Hi din il-qalb mimlija mħabba li tgħinna ngħidu kelma ta’ ġid, ta’ inkoraġġiment, ta’ kompassjoni, ta’ maħfra, u fl-istess waqt naħdmu kontra dak kollu li joħloq il-firda u jġib il-mibegħda, dak li jinsulta jew iweġġa’.

L-imħabba tagħmel mill-ħajja ordinarja tagħna ħajja bis-sens, ħajja li togħġob u tagħti ġieħ lil Alla.

Mill-qalb nitlobkom titolbu għalija biex dan ikun il-messaġġ li nwassal tul l-episkopat tiegħi.

L-Ordinazzjoni Episkopali tal-Isqof Awżiljarju Elett, Mons.

Joseph Galea-Curmi, se ssir nhar is-Sibt 4 ta’ Awwissu, fis7pm fil-Kattidral, l-Imdina. Kulħadd mistieden.

Nhar il-Ġimgħa 3 ta’ Awwissu, fis-7.30pm se ssir velja ta’ talb fil-knisja parrokkjali ta’ San Ġużepp Ħaddiem, B’Kara, li fiha jitbierku l-insinji episkopali. Kulħadd mistieden.

OLD RAILWAY TRACK S a n ta V e n e r a

Enhancing luxury with an affordable Mediterranean flair.

Old Railway Track, Santa Venera | +356 2147 2241 | bridgepoint.com.mt

MELFARE TC

Konferenza Nazzjonali “ANZJANI - ĠUSTIZZJA SOĊJALI jew ESKLUŻJONI?” Is-Sibt 29 ta’ Settembru 2018 mid-9am sa 12pm, Istitut Kattoliku. Il-Furjana.

DĦUL B’XEJN | RIĊEVIMENT WARA

18 | Awwissu 2018

Fr S te fan Attar d Parabb o li

Ġ

ibilhom parabbola oħra u qalilhom: “Is-Saltna tasSmewwiet tixbah lil wieħed raġel li żara’ żerriegħa tajba flgħalqa tiegħu. Iżda xħin in-nies kienu reqdin, ġie l-għadu tiegħu, żara’ s-sikrana qalb il-qamħ u telaq. Meta mbagħad il-qamħ nibet u ħareġ is-sbul, tfaċċat ukoll is-sikrana. Resqu l-qaddejja fuq sid l-għalqa u qalulu, ‘Sinjur, int mhux żerriegħa tajba żrajt fl-għalqa tiegħek? Mela dis-sikrana mnejn ġiet?’ Iżda hu qalilhom, ‘Dil-biċċa għamilhieli xi għadu tiegħi.’ ‘Tridx immorru niġbruha?’ qalulu l-qaddejja. ‘Le,’ qalilhom, ‘għax intom u tiġbru s-sikrana għandkom mnejn taqilgħu magħha l-qamħ ukoll. Erħulhom jikbru t-tnejn flimkien sal-ħsad; meta mbagħad jasal il-ħsad, ngħid lill-ħassada, ‘Iġbru s-sikrana l-ewwel, u orbtuha qatta qatta għall-ħruq, imbagħad qiegħdu l-qamħ fil-maħżen tiegħi.’”

Vanġelu skont San Mattew 13:24-30

Awwissu 2018 | 19

X’paċenzja rrid nieħu bik!

Il-parabbola tal-qamħ u s-sikrana

B

il-parabbola tal-qamħ u s-sikrana, li fl-għaqal tiegħu sid l-għalqa jħallihom jikbru flimkien sal-ħsad, Ġesù jurina xi żbilanċ kbir hemm bejn is-sabar ta’ Alla u n-nuqqas ta’ paċenzja tal-bnedmin. Aħna nixtiequ dinja perfetta ... u rriduha hekk issa!

U din id-dinja perfetta, bla problemi u bla oppożizzjoni mill-bnedmin, irridu niksbuha billi neliminaw lil dawk li jidhrilna mhux posthom hawn.

Forsi hemm ħafna individwi, nies, gruppi jew partiti li, kieku stajna, konna nħassruhom mill-istorja umana biex mingħalina jkollna ambjent aħjar, dinja serena, trankwillità sħiħa. Kemm insibuha diffiċli nagħtu ċans lill-oħrajn! Aktar tiġini faċli li naqta’ s-sentenza milli niskuża; li ntajjar ras dak li jkun milli nipprova nagħdru u nitlob għalih; li nisħet l-għedewwa tiegħi milli nberikhom.

Forsi ma tantx nindunaw li dawk li aħna nqisuhom ħżiena, għedewwa u xkiel f’ċertu sens huma vittmi anki huma għax waqgħu fin-nasba tal-għadu ta’ ruħhom. Naqraw f’din il-parabbola li “xħin in-nies kienu reqdin” għadu ta’ sid l-għalqa tefa’ s-sikrana,

imbagħad telaq inkiss inkiss. Bla dubju, Ġesù qed jirreferi għall-ħidma qarrieqa tax-xitan, l-awtur tal-ħażen li jgħix fid-dlamijiet, li jweġġa’ lill-umanità mbagħad jaħbi idu.

Għalhekk spiċċajna f’dinja li, għalkemm sabiħa, hija wkoll imċappsa waħda sew bilmiżerja tad-dnub li waqajna fih.

F’dan kollu, Alla jistenna lilna l-bnedmin bla ma jisfurzana. Huwa jsejjaħ bla ma jhedded, jistieden bla ma jwerwer. San Mattew, li għex mal-Mulej u miss b’idejh ilħniena u l-ħlewwa tiegħu, irrefera għal Ġesù bil-kliem: “Qasba mġelġla ma jiksirhiex, u musbieħ inemnem ma jitfihx, sa ma jwassal il-ġustizzja għar-rebħa” (Matt 12:20). Fl-istess ħin, San Pietru fetħilna għajnejna hekk: “Is-sabar li bih il-Mulej jeħodna qisuh bħala salvazzjoni tagħna” (2 Pt 3:15). Li ma kienx paċenzjuż magħna, kollha kemm aħna kien ikollna għalfejn ninkwetaw!

Tajjeb nagħrfu li s-sitwazzjoni prekarja tad-dinja, minflok ittaqqalna, għandha tħeġġiġna biex aħna wkoll nikbru fis-sabar, nipprattikaw il-ħniena, u ninterċedu għal dawk li donnhom huma aktar xkiel milli għajnuna f’ħajjitna.

FSWS

F S20 W|SAwwissu 2018

Meta webbist rasi, jien batejt Qatt ma bsart li minkejja dak kollu li għaddejt minnu kont se nkun kapaċi nasal sa hawn.

G

ħandi sbatax-il sena. F’ħajti għaddejt minn ħafna diffikultajiet. Sakemm kont għadni mmur l-iskola, diversi għalliema ppruvaw iwassluni għall-għajnuna u saħansitra ressquni lejn l-Aġenzija Appoġġ.

Wara li aċċettajt l-għajnuna, kelli ħaddiema soċjali għalija mis-servizz talYouth In Focus. Ma kienx faċli nitkellem ma’ persuna li ma kontx naf. Ma kontx miftuħ għall-għajnuna mill-ewwel, imma biż-żmien bdejt inħossni iktar komdu, u l-problemi li kelli bdejt nindirizzahom waħda waħda permezz tal-għajnuna tal-ħaddiema soċjali.

Indirizzajna l-problema tal-użu tad-droga sintetika li bdiet taffettwali ħajti bla ma kont indunajt. Tkellimna spiss fuq il-fatt li kont qed naqta’ kollox minn ħajti, anki l-familja u l-ħbieb. Irrealizzajt li dak kollu li kont inkun kuntent bih ma baqax jissodisfani, u għalhekk kont dort lejn id-droga biex mingħalija ttini affarijiet oħra u sodisfazzjon f’ħajti.

Bl-għajnuna tal-Adolescent Day Programme, bdejt nattendi programm ta’ tliet xhur. Flimkien ma’ żgħażagħ oħra tgħallimt kif nieħu ħsieb tiegħi nnifsi, kif inqassam ilflus li naqla’, kif naħdem f’tim, u kif nippjana għall-karriera tiegħi. Dan il-programm

kellu wkoll fażi ta’ dixxiplina mal-Armata ta’ Malta fejn tgħallimna nkunu ddixxiplinati flaffarijiet li nagħmlu.

“Verament ħadt gost u tgħallimt. Konna niltaqgħu kważi kuljum. Meta spiċċa l-programm, bqajt immur ta’ spiss għax kemm is-social workers kif ukoll il-youth workers jifhmuk u jippruvaw jgħinuk. Trid tkun int li taċċetta l-għajnuna. Meta webbist rasi, jien batejt!”

Wara dan il-programm ġejt irriferut għallfażi ta’ wara: Embark For Life. Hawn għenuni nattendi lezzjonijiet privati biex nikseb lura dak li kont tlift mill-iskola. Ingħatajt l-opportunità wkoll li nagħmel taħriġ f’dak li kien jinteressani immens: stilista tax-xagħar.

Ninsab sodisfatt ħafna li sibt nies li emmnu fija u li kienu lesti jgħinuni. Qatt ma bsart li minkejja dak kollu li għamilt u li għaddejt minnu kont se nkun kapaċi nasal sa hawn.

Tul dan il-proċess, il-professjonisti baqgħu jappoġġjawni u jtuni l-ispazju tiegħi. Inħeġġeġ żgħażagħ bħali biex ifittxu l-għajnuna ta’ dawn is-servizzi għax verament jgħinuk. Fuq kollox, jaċċettawk kif int.

Agħmel kuntatt ma’ Youth In Focus – 22985000; Adolescents Day Programme – 2122 0274; Embark 4 Life – 2099 8027.

żgħa ż agħ

22 | Awwissu 2018

Immorru għas-sleepover?

Monica u Roberta semgħu lil ommijiethom jiddiskutu dwar sleepovers u slumber parties.

Omm Monica: Se tibgħatha t-tifla għassleepover?

Omm Roberta: Dejjem b’xi moda ġdida għandek tgħid! Għadni qed naħsibha. Din il-kelma ‘sleepover’ ma togħġobni xejn. Ibqa’ ċerta li fis-sleepovers ftit li xejn ikun hemm ‘sleep’. Imbagħad wara din l-imbierka sleepover stennieha tiġi d-dar kollha nervi, burdata ħażina, b’ngħas ma tarax art u għajjiena mejta – u l-għada skola suppost!

Omm Monica: Ħeqq, min-naħa l-oħra jagħmlilhom tajjeb ukoll jitħalltu ftit maloħrajn.

Omm Roberta: Taf x’naf ingħid, imma?

Qabda żgħażagħ ma jafux x’jaqbdu jagħmlu bihom infushom f’nofs ta’ lejl xi ħmerija jafu jagħmlu.

Omm Monica: Hekk hu. Ma jridu xejn biex jipprinsipjaw xi bawxata. Nippreferi ‘late-over’ milli sleepover, għax immorru niġbruha lura tard, għal xi nofsillejl, imma mbagħad torqod għandna d-dar, mhux għand ħaddieħor fejn ma nafx x’qed jiġri.

Omm Roberta: Naf b’każ fejn f’nofs ta’ lejl tliet tfajliet telqu mis-suppost sleepover fejn kienu u marru jiltaqgħu ma’ grupp ta’ ġuvintur

Awwissu 2018 | 23

li kienu qed jagħmlu sleepover xi mkien ieħor.

Xi sleep sleep?! Imnalla għaddiet karozza tal-pulizija għax sabuhom mexjin ħafjin fissagħtejn ta’ filgħodu. Immaġinak iċemplulek il-pulizija billejl u jgħidulek, “Sinjura, hawn l-għassa tal-pulizija. Taf fejn qiegħda bintek bħalissa?”

Omm Monica: Jien għalhekk nippreferi ‘late-over’, kif għedtlek, għax naf fejn ikunu qegħdin u ma’ min.

Omm Roberta: Ninkwieta aktar jekk inkun naf li joqogħdu jibagħtu t-tweets u r-ritratti tagħhom infushom bl-Instagram u jibagħtu Snapchats, jaraw vidjos fuq YouTube jew jibdew Rumrs. Qisna qegħdin f’xi Grande Fratello jew xi ‘reality show’ oħra. Fi sleepovers ukoll xi wħud jiftiehmu bejniethom biex jibbuljaw lil xi wieħed minnhom.

Omm Monica: Irrid nitkellimha ftit magħha ħa nara x’taħseb hi.

Omm Roberta: Jien nippreferi nibqa’ mqajma u nitlef ftit ngħas sakemm nistenna biex immur niġborha minn xi mkien milli

mmur norqod qisni ħassa u ma nafx x’qed jiġri mit-tifla.

Omm Monica: Jekk jirnexxilna nikkonvinċuhom jagħmlu late-over minflok sleepover, f’xi ħin beħsiebni mmur neħodilhom dixx pizza bi skuża biex niċċekkja ftit x’qed jiġri.

Aħseb ftit: Taqbel mas-sleepovers?

Jew tippreferi late-overs?

X’kont tgħid kieku kont Monica jew Roberta?

Qatt tkellimt mal-ġenituri jew ma’ sħabek dwar dan?

24 | Awwissu 2018

M iriam E llul PAĠ N A L E T T E R A R J A

POEŻIJA REBBIEĦA

Qum, xammar, kebbes La tistenniex li l-bajtra taqa’ f’ħalqek, Qum minn fejn int u ħu l-inizjattiva.

Xammar il-kmiem u tajjar ftit xrar minnek.

X’tiswa dik ħajtek jekk ma żżommhiex attiva?

Aktar ma tagħti, aktar tħossok mimli; Aktar ma tagħti, aktar tħossok tfur; Aktar ma tagħti w tara nies ferħana, Aktar toktor bil-hena – illum, fil-futur.

Hemm tant xi jsir jekk tħares biss madwarek.

Hemm bosta xogħol jistenna l-idejn tiegħek.

X’ser tieħu bl-għażż? X’tikseb bin-negliġenza?

Minnhom it-tnejn xejn m’int ser tieħu miegħek.

Agħti ħafna mill-ħin żejjed li jkollok; Agħti minn saħħtek li biha int imżejjen; Agħti minn qalbek dik l-imħabba tbaqbaq; B’hekk biss it-telqa, l-għażż int tista’ xxejjen.

Qatt tgħix mitluq. Qatt tgħix indifferenti.

Int ma twelidx ftit laħam, par għajnejn. Ħaddem ftit moħħok; dirgħajk użahom sewwa, Biex f’din id-dinja ma tkunx ġejt għalxejn.

Flok toqgħod f’rokna żżomm il-fanal mitfi, Tkebbes bil-ħeġġa w ħrara tan-nirien; Mur dur, ixgħel il-qlub l’ilhom mitfija.

Qed jistennewk! Tinsa lil ħadd! Imkien!

Kemm tħossok sodisfatt bis-sehem li tagħti!

Kemm sliem tħoss fik jekk tirfed lill-muġugħ!

Kemm tibda qalbek tfawwar b’hena w paċi!

Bħal tħossok minn mal-art maqtugħ, merfugħ.

Piju Spiteri

Forsi ma tafx li għandek tant talenti Moħbija fik, u għal snin mitluqin.

Sibhom, ħaddimhom, dejjem żviluppahom, Tħallihom qatt minsija w misturin.

U f’kulma tagħmel matul ħajtek, ftakar Li jgħodd mhux dak li int trekken għalik.

Li jgħodd huwa li tagħti w tagħti w tagħti, Mingħajr ma tħalli r-regħba tagħmel bik.

Ibgħat novella jew poeżija qasira għal din il-paġna. Il-kitba li titla’ bil-polza tirbaħ żewġ kotba mingħand Merlin Publishers Ltd. Ibgħat preferibbilment bl-email hekk: flimkien@maltadiocese.org jew mirell60@gmail.com jew 29, Miramaki, Triq Biagio Galea, Tarxien.

D ott. G o d f re y Agius S aħħitna

Awwissu 2018 | 25

Il-Cannabis mediċinali Veru li l-mediċina magħmula mill-Cannabis hija l-aħjar mediċina għall-uġigħ kroniku?

S

peċjalment meta jkun kroniku, l-uġigħ ibiddillek il-kwalità tal-ħajja. L-uġigħ jista’ jkun akut jew kroniku. L-uġigħ akut jiġi minn xi ħsara tal-organi li tkun għaddejja fil-ġisem tagħna. Dan fih innifsu hu bżonnjuż għax jurina li hemm xi ħaġa sejra ħażin u rridu naraw x’inhi.

Meta l-uġigħ itawwal aktar milli suppost, isir kroniku jew persistenti. L-uġigħ kroniku huwa kkumplikat għax jinvolvi s-sistema bijoloġika, is-sistema psikoloġika u s-sitwazzjoni soċjali tal-marid. Aktar minn 100 miljun persuna fl-Ewropa jbatu minn uġigħ kroniku.

Meta l-uġigħ jippersisti, ma jibqax jindika biss il-ħsara f’xi parti tal-ġisem iżda jsir piż tqil fuq il-marid u min jieħu ħsiebu.

Sfortunatament, ftit huma effettivi l-mediċini li nużaw kuljum għal dan it-tip ta’ wġigħ.

Mediċini qawwija bħal NSAIDs (NonSteroidal Anti-Inflammatory Drugs) jistgħu jittieħdu biss għal żmien qasir, għax fihom ħafna effetti kollaterali li jistgħu jkunu serji.

Mediċini alternattivi jeżistu, bħall-morfina u l-kodeina, iżda l-effetti kollaterali tagħhom meta jintużaw fit-tul huma aktar serji, bħallproblemi fin-nifs, u jistgħu jkunu fatali.

Biex tikkontrolla wġigħ kroniku hemm bżonn metodi li jinkludu dieta u tibdil fil-‘lifestyle’, minbarra li wieħed irid iżid ilmobilità tiegħu. Irid ukoll jitnaqqas l-istress billi jsiru eżerċizzji tal-ħsibijiet, bħall-yoga u eżerċizzju fiżiku ħafif, għax dan kollu jaffettwa l-impatt tal-uġigħ fuq il-marid.

Dawn il-każi ħafna drabi jeħtieġu li jiġu kkurati minn psikjatri u psikoterapisti.

Madankollu, fil-każ ta’ xi wħud l-uġigħ jibqa’ jippersisti.

Allura ma hemmx tama? Il-cannabis ilha tintuża aktar minn 5,000 sena. L-ingredjenti tal-Cannabis huma l-Cannabinoid (CBD) u t-Tetrahydrocannabinol (THC). Ilmarijuana hija l-aktar mediċina effettiva biex tikkontrolla ħafna tipi ta’ wġigħ persistenti; kapaċi tikkontrolla sintomi ta’ ansjetà, dipressjoni u nuqqas ta’ rqad.

Is-sistema tal-moħħ ECS (Endocannabinoid System) hija magħmula minn nervituri u ‘receptors’, u fiha għadd kbir ta’ ‘neurotransmitters’ li jikkontrollaw issistemi kollha tal-ġisem u l-bilanċ tiegħu.

Il-marijuana tidher li hija mezz biex jitnaqqas l-uġigħ kroniku. Hemm ħafna studji għaddejjin biex tinstab id-doża ideali u l-mod kif teħodha. Meta tqabbilha ma’ mediċini oħra, l-effetti kollaterali huma ftit li xejn, filwaqt li l-morfina u mediċini bħalha jħallu effetti kollaterali koroh u faċilment iwasslu għal ‘overdose’.

26 | Awwissu 2018

Ħ R A FA L H U D I J A

Min għandu raġun?

Awwissu 2018 | 27

F

ilgħaxija, Ruben u Benjamin marru s-suq biex jixtru x’jieklu. Wara ftit li waslu, Ruben qal lill-ieħor, “Haw, Ben, sibt das-serduk u xtrajtu.

Nistgħu mmorru d-dar, nagħmluh brodu u nikluh.”

Fi triqthom lejn id-dar, Benjamin ma setax jissaporti aktar. “Ruben, bqajt naħseb fuq dik it-tajra li xtrajt. Imma inti minn fejn ġibtha li dak serduk?

Naħseb li dik tiġieġa. Mir-rix biss tidher li tiġieġa.”

“U jien ngħidlek li minn saqajh ħoxnin jidher li hu serduk!” wieġeb Ruben.

“Mela xi tgħid għall-għalla fuq rasha? Kieku kien serduk kien ikollu għalla aktar ħamra u akbar. Qed ngħidlek, dik tiġieġa!” ħaqqaqha Benjamin.

Damu jikkustinjaw bejniethom dwar jekk hux tiġieġa jew serduk, sakemm fl-aħħar waslu d-dar, bil-geddum u miksurin. Il-brodu kellu jibqa’ jistenna. Tefgħu t-tajra ġo gaġġa u raqdu bin-nervi … u bil-ġuħ.

Filgħodu kmieni, meta x-xemx kienet għadha kif telgħet, instema’ serduk jidden. Tant idden bilqawwi li ħasadhom it-tnejn li huma.

Ruben kien se jaqbad jirrabja għax is-serduk kien tajjarlu n-ngħas kollu, imma fuq wiċċu malajr dehret tbissima kbira. Mela kellu raġun hu, wara kollox!

Dak kien serduk li kienu xtraw mhux tiġieġa! Dik hi l-prova kollha! Mhux il-kulur tar-rix jew il-ħxuna tas-saqajn, u lanqas l-għalla! La idden, mela kien serduk!

“Benjamin!” għajjat kollu eċċitament Ruben, li issa kien tajjar in-ngħas kollu u anki l-geddum talbieraħ. “Qed tara kif kelli raġun? Dak serduk, kif għedtlek jien, mhux tiġieġa. Smajtu jidden?”

“Smajt xi ħaġa, iva,” wieġeb Benjamin. “Kos, taf li ma kontx naf li anki t-tiġieġa tidden?!”

Min ma jridx jara … jibqa’ ma jarax.

Lo għ o b • C lau d ia C ini

28 | Awwissu 2018

U-Y P-T W-B H-K A+A GxK K+Q R-K N+B BxK KxC O-Y E-C

26 14

N O P Q R S T U V W X Y Z

K+C F+W WxK D-Z KxS G+Q D÷K E-W S+W NxN S÷K U-A W+X

1

2

3

4

5

6 7

8

9

10

11

12

13

14

16

15

17

18

19

Weqfin 1. Dari l-irġiel kienu jilbsuha ma’ qaddhom (5) 2. Kesħa fl-ajru (4) 4. Bih tirregola rotta ta’ vapur (4) 5. Twissija; riklam (5) 6. Oħxon (4) 7. Bihom ittella’ jew tniżżel piżijiet tqal (7) 8. Fjura bajda bin-nofs isfar li tikber mal-blat (7) 13. Sieħeb (5) 14. Jien u hu għandna l-istess ġenituri (4) 15. Bih tispara l-balal (5) 17. Omm il-Madonna (4) 18. Kanzunetta (4)

A B C D E F G H I J K L M

Tisliba

20

21

Soluzzjoni tax-xahar l-ieħor Mimduda: 1. SALIB, 3. BXARA, 7. VAŻETTI, 9. BNIN, 10. ANNU, 11. ĠESÙ, 12. MIJA, 16. ĠELU, 18. INRI, 19. ATTWALI, 20. TURIN, 21. ĦASSA. Weqfin: 1. SĦABA, 2. IRAN, 4. XITA, 5. AJJUT, 6. KERA, 7. VITELLA, 8. INDJANI, 13. AĠENT, 14. ĦAWĦ, 15. SITTA, 17. UTLI, 18. ILMA. Rebbieħ/a: M. Agius Ħal Kirkop Irbaħ voucher mingħand Alfsons Supermarket, il-Ħamrun. Ibgħat it-tweġiba sal-15 tax-xahar: Flimkien, Tisliba, P.O. Box 1, Il-Furjana

18

12

9 4

Alfakodo A 2 N 10

B 22 O 17

C 16 P 9

D 3 Q 14

E 18 R 21

F 13 S 7

G 26 T 11

H 4 U 24

I 20 V 6

J 19 W 15

K 25 X 8

L 5 Y 12

M 1 Z 23

Soluzzjoni tax-xahar l-ieħor

F’din il-logħba, l-ittri mill-A saż-Z għandhom valur numeriku. Ta’ xi wħud diġà jidhru filkolonni tal-lemin. Imla l-kumplament tal-valuri ta’ kull ittra billi tagħmel użu mill-ħjiel li hemm fil-kolonni tan-nofs.

Ibgħat it-tweġiba sal-15 tax-xahar hekk: Flimkien, Alfakodo, P.O. Box 1, Il-Furjana. Premju voucher ta’ €20 li jissarraf għand Scotts Supermarket.

Rebbieħ/a: J. Mangion, Il-Gudja

Nota: GĦ u IE jieħdu kaxxa waħda

Mimdudin 1. Bil-kelma t-tajba toħroġ il-far minnha! (5) 3. Vaganza (5) 7. Tromba kbira tar-ram (7) 9. Ġesù darba qal: “Il- ---- huwa kbir imma l-ħaddiema ftit.” (4) 10. Partit politiku Ġermaniż li tmexxa minn Adolf Hitler.

(4) 11. Stalletti twal (4) 12. Musmar b’rasu ċatta (4) 16. Ħallieq ta’ kollox (4) 18. Dan il-mument (4) 19. Mara mill-Indja (7) 20. Malta mdawra bih (5) 21. Boċċu kbir (5)

C lau d ia C ini

Awwissu 2018 | 29

Għalina t-tfal Qaddis tax-Xahar: San Tarċisju

F’qiegħ il-baħar

Illustrazzjoni: Janet Vella

• Kien tifel martri li għex fit-tielet seklu f’Ruma.

• Li nafu dwaru hu minn dak li kiteb dwaru l-Papa Damasu I, li qabblu ma’ San Stiefnu, għax bħalu miet imħaġġar.

• Meta darba Tarċisju kien qed iwassal l-Ewkaristija lill-priġunieri Nsara, xi wħud riduh jagħtihielhom, imma hu pprefera jmut.

• Il-festa tiegħu nagħmluha fil-15 ta’ Awwissu.

• Huwa l-qaddis patrun tal-abbatini u ta’ dawk li jirċievu l-Ewwel Tqarbina.

Sib 7 differenzi

(1) sħaba xellug fuq (2) ġebel xellug isfel (3) kalzetta f’sieq ix-xellugija tat-tfajla (4) tieqa fid-dar fir-raħal fuq il-lemin (5) beritta tat-tfajla (6) ċinturin ma’ żaqq il-ġemel fil-bogħod (7) sħaba lemin fuq.

Fil-parti ta’ isfel hemm sitt oġġetti. Jekk tfittex tajjeb issibhom ukoll fl-istampa l-kbira. Wara agħtiha l-kulur.

Kompetizzjoni bi premju - Kidoku

A B Ċ D

Imla l-vojt kollu b’mod li l-kolonni, il-linji u kull kaxxa ta’ erbgħa jimtlew b’ A, B, Ċ u D, bla ma jkunu ripetuti.

Ibgħat it-tweġiba flimkien mad-dettalji tiegħek hekk: Flimkien, Kompetizzjoni Tfal, P.O. Box 1, Il-Furjana.

L-ewwel tweġiba tajba li tinfetaħ tirbaħ żewġ kotba tal-qari ta’ tfal mingħand Horizons.

Rebbieħ/a: J. Grima GIlson, Bħar iċ-Ċagħaq

Tweġiba tax-xahar l-ieħor:

B

Ċ

D

A

D

A

B

ċ

a

d

ċ

b

ċ

B

A

d

ĦSIEB

30 | Awwissu 2018

Ma nistax norqod!

Xi wħud mill-aħjar diskursati li kelli miegħu seħħew qabel tlugħ ix-xemx.

I

nzertajt fost l-40 fil-mija li xi darba jew oħra jbatu min-nuqqas ta’ rqad billejl, forsi minħabba stress, mediċini, ikel żejjed, ansjetà jew anki l-età.

Din li nqum f’nofs ta’ lejl hija xi ħaġa tassew ta’ dwejjaq. Iffortunat li hu, ir-raġel dejjem jorqod, jonħor u joħlom … imma jien nitqalleb fis-sodda u nisma’ l-arloġġ tal-knisja jdoqq kull kwarta. Imma fejn naqbad immur, u x’naqbad nagħmel?

Meta kont iżgħar, u kien itirli n-ngħas, kont nipprova ngħodd in-nagħaġ u ngħoddhom anki bil-quddiem u b’lura. Xi drabi wkoll kont nixgħel it-televixin jew naqbad ktieb biex naqra. Kultant kien jirnexxili nerġa’ nġib inngħas, imma ġeneralment le.

Illum in-nuqqas ta’ rqad ma għadux jinkwetani. Issa sirt narah bħala opportunità biex noqgħod ftit kwiet fil-preżenza ta’ Dak li qatt ma jongħos u lanqas jorqod. Issa rrealizzajt li taħdita miegħu hi l-aħjar ħaġa li nista’ nagħmel meta nitlef in-ngħas u ma nkunx naf kif se nerġa’ nġibu lura.

Xi drabi noqgħod nistħajlu b’idejh imdawrin dawramejt miegħi, iqiegħed idu fuqi u jgħidli, “Agħmel il-qalb, jiena hu, tibża’ xejn!”

Drabi oħra nbattal il-ħsibijiet tiegħi fuqu u nħallihom f’idejh. Wara kollox, miegħu

ma hemmx bżonn ħafna diskors, għax hu jaf mill-bogħod ħsibijieti. Mhux hekk qalilna? “Ejjew għandi, intom ilkoll li tinsabu mħabbtin u mtaqqlin, u jiena nserraħkom.”

Il-preżenza siekta tiegħu biżżejjed biex tikkalmani.

Kultant nistħajjilni xi waħda minn dawk li ltaqgħu miegħu; noqgħod inġib quddiem għajnejja l-ġrajja qisni kont preżenti dakinhar li ġrat. Xi drabi inkun Nikodemu li mar iħabbatlu l-bieb billejl. Drabi oħra nimmaġinani l-għama ta’ Ġeriko jitlob għaddawl, jew Tumas li ma jistax jemmen, inkella Żakkew fuq is-siġra.

L-aħjar diskursati tiegħi miegħu seħħew qabel tlugħ ix-xemx, fid-dlam u fis-skiet, bla distrazzjoni ta’ xejn. Xi drabi wkoll nerġa’ niltaqa’ man-ngħas li nkun tlift, u filgħodu nsib lili nnifsi rieqda fuq is-sufan, minflok ħdejn ir-raġel fis-sodda. Ma għadnix nara t-telf tan-ngħas bħala ħin ta’ dwejjaq.

Għalhekk, meta terġa’ tistenbaħ billejl, minflok toqgħod tgħodd in-nagħaġ, stħajlek li int stess nagħġa mdawra ma’ spalltu wesgħin, saqajk maqbudin f’idejh sodi, wiċċek qrib wiċċu u … zzz … zzz … zzz.

Liema hu l-aħjar ħin għalik biex titlob?

Qabelxejn, int issib ħin biex titlob?

FEELING FREE AT HOME

invest in comfort and safety for yourself or your parents Tel: 2125 2206 Email: info@liftservices.com.mt Website: www.liftservices.com.mt Lifts Services Ltd , Factory A25F Marsa Industrial Park, Marsa, Malta

YOU MAY GET UP TO €5000 BACK WITH GOVERNMENT GRANTS