Numru 117
Newspaper Post
Awwissu 2014 |
Irbaħ Vodafone Smart Android Kompetizzjoni: paġna 14
3 Editorjal 4 Il-kelma tal-Arċisqof 4 Naziżmu, Gwerra u Konċilju 6 Ma jkollokx alla ieħor għajri 7 Ġawhar ta’ Franġisku 9 Sinfonija mhux mitmuma 10 Uliedna: Consistency 13 Illejla għandek x’tiekol? 14 Ġid u perikli 18 Jacob, it-Titanium Man 19 Tiċċekkjah il-lunch? 21 Ittri mill-Qarrejja 23 Il-Parroċċa ta’ Marsaxlokk 25 Perikli fil-vjaġġ 27 Logħob 29 Ġirien ġodda 30 Hekk aħjar!
BSL
Britannia Tours … your holiday starts here! MINN
¢399
Macedonia 13-20 Awwissu, 20-27 Awwissu
MINN
¢399
Thessaloniki/ Northern Greece 13-20 Awwissu, 20-27 Awwissu
Lourdes MINN
¢499 MINN
¢539 MINN
¢539
4 Full Days 11-16 August, 25-30 August
5 Full Days 15-21 August 5 Full Days 6-12 August, 20-26 August
All prices are based on Triple Sharing and include Flights, Hotel, Transfers, services of Tour Leader and all Taxes (Conditions Apply). Valletta - Head Office - Tel: 2123 8039, 2124 5418, 2124 1904 Paola Branch - Tel: 2180 9930 Mosta Branch - Tel: 2141 3030 Gozo Branch - Rabat Tel: 2156 5620
Editorjal • Dun A nton Por telli
Wiċċ tifla żgħira
M
eta tħares lejn ir-ritratt tal-faċċata tal-Flimkien ta’ dan ix-xahar faċli tgħid: Xi ħlewwa! Imma rridu ngħidu wkoll: X’fada f’idejna l-Mulej! Min jaf x’għad iseħħ minn din ittarbija! X’responsabbiltà għandhom dawk li qed irabbuha! X’responsabbiltà għandna lkoll kemm aħna! Għaliex fil-verità, bħalma ġara lilna, hekk għad jiġri minn din it-tarbija: se tikber u tgħix skont il-valuri li għandhom dawk li jrabbuha, skont l-ambjent ta’ madwarha. Aħna nixtiequ li l-valuri li se jdawru lil din it-tifla jkunu valuri umani Nsara, għaliex dawn mhux biss iwasslu għad-dinjità sħiħa tal-bniedem imma wkoll jimlewh bil-valuri li tana Ġesù, fuq kollox dawk tal-imħabba, talħniena, u tal-maħfra. Dawn huma l-kwalitajiet li jkollu n-Nisrani veru dixxiplu ta’ Ġesù. U d-dixxiplu jrid jgħix dawn il-valuri kull ħin tal-jum, u ma’ kull min jiltaqa’ miegħu. Kull wiċċ ta’ tfiel jew tifla żgħira bħal talfaċċata għandu jfakkarna fir-responsabbiltà li għandna li ngħaddu valuri Nsara lil uliedna u fl-ambjent fejn ngħixu.
Awwissu 2014
Magażin ta’ kull xahar maħruġ mill-Kulleġġ tal-Kappillani u titqassam b’xejn lill-familji Maltin. Biex tirriklama fuq Flimkien ċempel fuq 2590 6400 jew 2137 4942 Email: flimkien@maltadiocese.org jew bil-posta Indirizz Editorjali Flimkien, Kulleġġ tal-Kappillani, Kurja, il-Furjana Email: flimkien@maltadiocese.org Il-kitba li tidher fuq Flimkien apparti l-Editorjal mhux neċessarjament tirrifletti l-opinjoni tal-Bord Editorjali Editur Carmel Conti
Grafika Outlook Coop
Stampar Velprint Ltd
Ritratt tal-faċċata: Jael ħdejn il-baħar. Ritratt meħud minn Ruth Tabone
Mini-Kwizz
X’niċċelebraw fil-festa tal-Assunta? Tweġiba f’pagna 4
Catherine Spiteri Kors tal-Purtieri
Ibnek jew bintek gay? Drachma Parents Group huwa grupp ta’ ġenituri Kattoliċi b’ulied gay. Jissapportjaw ġenituri oħrajn bħalhom, u jgħinuhom jifhmu, jaċċettaw u jkunu ta’ sapport huma stess għal uliedhom, li huma wlied Alla. • Dati tal-laqgħat li jmiss: 21 ta’ Awwissu, 18 ta’ Settembru, fit-8pm. • Il-laqgħat isiru f’Mount St Joseph Retreat House, Mosta. Ċempel 7944 2317 għal aktar tagħrif jew biex tirċievi b’xejn fuljett b’mistoqsijiet u tweġibiet dwar is-suġġett.
Trid t˙it purtieri sbie˙ mhux tas-soltu, b’sistema moderna ta’ kif g˙andek t˙affef ix-xog˙ol? Nitg˙allmu bedspreads, soft furnishings, u ’l fuq minn 100 pavaljun differenti. Mela ejja g˙al dan il-kors li hu tajjeb g˙al min jaf i˙it kif ukoll g˙al min ma jafx i˙it. Il-lezzjonijiet jing˙ataw minn g˙alliema b’il fuq minn 20 sena esperjenza u kkwalifikata barra. Il-kors isir il-Blata l-Bajda Tel: 2157 8951 / 7957 8951
Il-Kelma tal-Arċisqof • Mons P. Cremona O.P. STORJA TAL-KNISJA FIL-QOSOR (16)
Għal umanità aħjar
Ġ
esù ġie fid-dinja biex jgħallimna fuq il-Missier, dwar il-Misteru tat-Trinità Qaddisa, u biex isalvana. Ġie wkoll biex jgħallimna kif inġibu ruħna biex ikollna umanità aħjar u li twassal għall-ħajja ta’ dejjem. Fost dan it-tagħlim insibu dawn filVanġelu skont San Mattew (10:24-33): 1. “Biżżejjed għad-dixxiplu jekk jixbah lill-imgħallem tiegħu!” Ġesù qed jgħidilna biex naċċettaw lilu bħala l-imgħallem tagħna u nimxu fuq il-passi tiegħu. Huwa jaf li aħna dgħajfin, għalhekk qal li m’hemmx dixxiplu aqwa mill-imgħallem, madankollu xorta jridna nimxu warajh! 2. “Aktar ibżgħu minn dak li jista’ jeqred kemm ir-ruħ u kemm il-ġisem fl-infern.” Ħafna drabi aħna attenti minn dawk li jistgħu jagħmlulna ħsara fil-ġisem – u sewwa nagħmlu – imma rridu nibżgħu aktar minn min jista’ jtellifna l-Ġenna! 3. “Mela xejn la tibżgħu: intom aqwa minn ħafna għasafar tal-bejt.” Jekk Alla jieħu ħsieb l-għasafar tal-bejt, kemm aktar jieħu ħsieb tagħna l-bnedmin! Tweġiba għall-Mini-Kwizz: L-Assunta Il-kelma ‘Assunta’ tfisser ‘ġiet imtellgħa’. IlKnisja tgħallem li fit-tmiem ta’ ħajjitha Marija ġiet imtellgħa s-sema bir-ruħ u l-ġisem. L-Assunzjoni ta’ Marija nfakkruha fil-15 ta’ Awwissu, u f’Malta nsibuha bħala ‘Santa Marija’. Il-Knisja Ortodossa temmen li Marija mhux biss telgħet is-sema bir-ruħ u l-ġisem imma wkoll li ma mitietx. Isejħu din ilfesta bħala Dormizzjoni (raqda) u mhux Assunzjoni. Meta Piju XII ddikjara d-domma talAssunzjoni fl-1 ta’ Novembru, 1950, ma qagħadx jidħol fil-kwistjoni jekk mitietx jew le; iddikjara biss it-tlugħ tagħha fis-sema birruħ u l-ġisem, u dan bħala sinjal tar-rebħa tagħha fuq id-dnub u l-mewt.
Naziżmu, Gwerra u Konċilju 1922-39 Pontifikat ta’ Piju XI. Joħroġ l-enċiklika Casti connubii dwar iż-żwieġ. Ma jħallix lil Benito Mussolini jikkontrolla l-Azzjoni Kattolika u l-Knisja; jopponi diversi miżuri Faxxisti; joħroġ l-enċikliċi Quadragesimo anno (żviluppa d-duttrina soċjali tal-Knisja li kien hemm fir-Rerum novarum) u Divini Redemptoris (ħeġġeġ għall-ġustizzja soċjali, ikkundanna l-ateiżmu Komunista u l-anti-Semitiżmu). 1933 Adolf Hitler jieħu l-poter fil-Ġermanja. 1936-39 Gwerra ċivili fi Spanja. Dittatorjat ta’ Francisco Franco. Jinqatlu ħafna saċerdoti, reliġjużi u lajċi. 1939-45 It-Tieni Gwerra Dinjija. Hu stmat li mietu aktar minn 60 miljun persuna; l-aktar gwerra mdemma li qatt rat id-dinja. 1940 Bidu tal-ħakma Komunista fi 13-il pajjiż fl-Ewropa; persekuzzjonijiet kontra l-Kattoliċi u reliġjonijiet oħra. 1950 Piju XII jipproklama d-domma tat-Tlugħ fis-Sema ta’ Marija (L-Assunta). 1958-63 Pontifikat ta’ Angelo Roncalli (Ġwanni XXIII). Jibda l-Konċilju Vatikan it-Tieni. 1962-65 Il-Konċilju Vatikan it-Tieni joħroġ 16-il dokument ta’ tiġdid u riforma fil-Knisja. 1963-78 Pontifikat ta’ Pawlu VI (Giovanni Battista Montini). Imexxi l-Knisja fiż-żmien imqalleb ta’ wara l-Konċilju.
aEYES aTEETH EARS
Cleartone Hearing is the official Malta & Gozo distributor of Unitron hearing instruments and is pleased to offer FREE hearing tests and evaluations to all clients across Malta and Gozo. Join us at one of our Malta & Gozo clinics, running from Saturday 30th August - Friday 5th September. Our Hearing Aid Audiologist will be available to advise you on the latest hearing aid technology. A standard clinic fee will apply.
CLEAR-TONE HEARING 11 Shalom, Frans Dingli Street, Attard, Malta Atd
Call: 21430571 / (mob) 79418101
y nt a rr ble a l w aila a ob w av l G o n
6 | Flimkien
Il-Kmandamenti • Fr Hector Scerri
Il-Kmandamenti nsibuhom darbtejn fl-Iskrittura: fil-ktieb tal-Eżodu (20:2-17) u tadDewteronomju (5:6-21). Tħarisx lejhom bħala lista ta’ x’m’għandekx tagħmel imma bħala gwida ċerta biex tgħinek tgħix ħajja tajba, f’għaqda ma’ Alla u f’armonija mal-proxxmu. Il-ħarsien tal-kmandamenti jgħinek tpoġġi fil-prattika d-don tal-libertà li biha Alla żejjen lilna l-bnedmin. F’dan ix-xahar nibdew bl-ewwel kmandament:
Jien hu Alla Sidek: ma jkollokx alla ieħor għajri
P
ermezz tal-Ewwel Kmandament, Alla jgħidilna li aħna għandna nqimu u nagħtu ġieħ lilu biss. M’għandniex naduraw allat oħra. L-ewwel sejħa li Alla għamel lill-poplu tiegħu fit-Testment ilQadim, kif ukoll lilna li aħna l-poplu l-ġdid tiegħu, hi li nagħtuh l-ewwel post.
I
l-poplu ta’ Iżrael fit-Testment il-Qadim kien imdawwar minn kotra ta’ popli li kienu jqimu bosta allat. Alla kien diġà wera lilu nnifsu lil Abraham u lill-patrijarki li ġew warajh (Iżakk, Ġakobb, eċċ.). Wera lilu nnifsu wkoll lil Mosè u lill-poplu, speċjalment meta għaddew mill-esperjenza tal-ħelsien mill-jasar. Alla, għalhekk, ried li l-poplu li hu stess kien għażel u ħeles, jagħtih l-ewwel post, u ma jmurx wara allat oħra li kienu biss frott l-immaġinazzjoni kollettiva u kulturali ta’ popli oħra.
M
eta nistqarru l-Ewwel Kmandament inkunu qed nistqarru li nemmnu f’Alla wieħed u veru, u li m’aħniex se mmorru wara allat oħra. Dawn jistgħu jieħdu l-forma ta’ ħafna ħwejjeġ li jistgħu jsiru idoli għalina: il-flus, il-poter, l-ambizzjoni...
M
eta nistqarru l-Ewwel Kmandament inkunu qed naduraw lil Alla, nidħlu f’relazzjoni miegħu permezz tattalb, u nintrabtu miegħu.
Pieter Bruegel the Elder: The Tower of Babel
F A
ost id-dnubiet kontra l-Ewwel Kmandament insibu l-ateiżmu, li jiċħad lil Alla jew ma jaċċettax li hemm Alla.
ktar ma npoġġu fil-prattika l-Ewwel Kmandament aktar inkunu qegħdin nikbru fit-tliet virtujiet teologali (il-fidi, it-tama u l-imħabba). Aħna nemmnu f’Alla u f’dak li hu qalilna. Aħna nittamaw li dak li għarrafna għad iseħħ. Aħna nħobbu lilu, lill-proxxmu tagħna, u saħansitra l-għadu tagħna. L-imħabba twassalna biex nagħtu lil Alla dak li aħna fid-dmir li nagħtuh bħala ħlejjaq tiegħu. “Ħobb, mela, lill-Mulej, Alla tiegħek, b’qalbek kollha, b’ruħek kollha u b’saħħtek kollha” (Dewt 6:5).
Kliem il-Papa
Awwissu 2014 | 7
Ġawhar ta’ Franġisku Ġabra ta’ sentenzi memorabbli tal-Papa Franġisku, maqlubin għall-Malti minn Tony Mifsud Tkunux irġiel u nisa mdejqin. In-Nisrani qatt m’għandu jkun imdejjaq! Xi wħud minna ma jsibux sodisfazzjon fis-saċerdozju, u jispiċċaw saċerdoti mdejqin, qishom kolletturi talantikitajiet, minflok rgħajja ‘riħa tan-nagħaġ’. Jien dan nitlob minnkom: kunu rgħajja ‘riħa tan-nagħaġ’! Għal Alla aħna m’aħniex sempliċi numri. Għalih aħna importanti, anzi l-aktar ħaġa importanti. Avolja midinbin, nibqgħu l-aktar ħaġa għal qalbu. Il-Mulej għad jiġġudikana fuq kemm ħabbejna lil ħutna, l-aktar dawk debboli u filbżonn. Ħbieb, oqogħdu attenti meta tmorru kontra l-kurrent, għax dan tajjeb għall-qalb, veru, imma trid il-kuraġġ biex tgħum kontra l-kurrent. Hu Ġesù li jagħtina dan il-kuraġġ! Għeżież żgħażagħ, intrabtu ma’ ideali kbar, ma’ dak li hu l-aktar importanti. Aħna l-Insara ma ġejniex magħżula mill-Mulej għal affarijiet żgħar. Itfgħu għajnejkom fuq l-aktar ideali għoljin u nobbli.
Aħna m’aħniex insara parttime, għal ċerti mumenti biss, għal xi ċirkustanzi jew xi deċiżjonijiet. Ħadd ma jista’ jkun Nisrani jekk mhux Nisrani full-time. L-importanti mhux kemm nitkellmu iżda kif nitkellmu: bil-ħajja li ngħixu. Ilkontribut prinċipali li nistgħu nagħtu huwa l-mod kif ngħixu l-vanġelu. Il-Knisja mhijiex xi moviment politiku; aħna m’aħniex xi NGO! Nippreferi Knisja li jkollha xi ftit inċidenti milli Knisja marradija għax dejjem magħluqa fiha nfisha! Ma nistgħux inkunu Nsara ‘illamtati’ jew ‘ultra bravi’ li kapaċi jitkellmu fuq itteoloġija qishom qed jieħdu tazza te. Le, irridu nkunu Nsara kuraġġużi u noħorġu nfittxu n-nies, li huma l-ġisem ta’ Kristu.
Alla tagħna mhux xi alla talispray, mhuwiex astratt. Nistgħu mmissuh, u għandu isem. Jismu ‘Imħabba’. Tibżgħux minn xi falliment, tibżgħux li taqgħu. Meta tkun qed timxi, ma jimpurtax jekk taqa’, iżda importanti li ma tibqax fl-art. Qum mill-ewwel, u ibqa’ miexi. Jekk f’dawn iż-żminijiet l-Insara ma jkunux rivoluzzjonarji, ma jistgħux ikunu Nsara. Iridu jkunu rivoluzzjonarji permezz tal-grazzja. Hi l-grazzja li tana Alla l-Missier permezz ta’ Ġesù, li kien imsallab, miet u qam, li tagħmilna rivoluzzjonarji ... Huwa Hu li jibdilna! Irridu nippritkaw il-Vanġelu bl-eżempju tagħna, imbagħad bi kliemna. Hu b’ħajjitna li l-oħrajn iridu l-ewwel jaqraw il-Vanġelu.
Fava Trading Ltd | t/a Chemex Malta | T: 00356 2137 6929 | F: 00356 2137 8190
Riflessjoni • Joe Galea
Sinfonija mhux mitmuma
H
uma ħafna l-kompożituri li ħallew biċċiet ta’ mużika li għal xi raġuni huma kkunsidrati bħala mhux kompluti jew ‘mhux mitmuma’. Fost l-oħrajn hemm it-Tmien Sinfonija ta’ Franz Schubert, miktuba fl-1822 imma li ma ndaqqitx qabel l-1865, wara mewtu. Minn xi sketches jidher li din il-mużika kellha tkun b’erba’ movimenti imma nstabu biss żewġ movimenti kompluti fl-arkivji tal-orkestra fejn kien bagħathom Schubert. L-istoriċi tal-mużika waslu biex jagħtu forma lil din il-kompożizzjoni li baqgħet waħda mill-aqwa ta’ Schubert. Dan ifakkarni f’sinfonija oħra mhux mitmuma, kif hemm fil-ktieb dwar
Awwissu 2014 | 9
Santa Tereża tal-Bambin Ġesù “Tereża, xi sigrieti tal-ferħ”, miktub minn Fr Pierre Descouvemont. Jgħid li s-sinfonija hi int u jien għax aħna wkoll nistgħu nqabblu lilna nfusna ma’ sinfonija ‘mhux kompluta’. Il-mard, in-nuqqas ta’ komprensjoni milloħrajn, il-waqgħat tagħna, id-dnubiet tagħna u, finalment, il-mewt tagħna ma jħalluniex indoqqu s-sinfonija kif tkun imfassla għalina. Imma x’jimporta? Alla jitlobna preċiżament li nittamaw li xi darba Hu jkun kapaċi jibdel, f’Alleluja eterna, is-sinfonija ta’ ħajjitna, sinfonija fejn in-noti stunati qegħdin hemm, fejn ix-xewqat tawlu ħafna żmien, fejn is-silenzji ma kinux dejjem rispettati (għax ta’ min ngħidu li fil-mużika hemm ukoll dawk li jissejħu ‘pawsiet’, fejn il-mużiċist irid jiskot u jistenna). L-importanti hu li waqt is-sinfonija nkunu għamilna ħilitna biex indoqqu, li konna bħal tifel żgħir taħt il-ħarsa mimlija stagħġib u mħabba ta’ missieru. Fil-mużika hemm ukoll sinjali ta’ moviment u ta’ espressjoni li jindikaw jekk għandhiex tindaqq bil-mod jew bil-għaġla. Dawn jagħtu l-kulur lis-sinfonija, u huma indikati b’sinjali li normalment ikunu bitTaljan. Is-sinfonija tagħna, għalkemm mhux kompluta, irridu ndoqquha bil-moviment non troppo presto, jew moderato, jiġifieri b’mod li ma ngħaġġlux iktar milli qed jistenna s-surmast divin tal-orkestra! Irridu naraw jekk għandniex nużaw il-piano, il-forte jew il-fortissimo. Hu Alla li qed jidderieġi lid-diversi mużiċisti flimkien. Hu għandu quddiemu l-partitura tal-mużika ta’ kull strument tal-orkestra biex jara fejn il-mużiċisti għandhom jidħlu fil-biċċa mużika li tmiss lilhom. Għandu f’idejh il-partitura oriġinali, u jagħder lil min joħroġ xi ftit minnha, jibqa’ lura jew jistona. L-aqwa li s-sinfonija tindaqq con cuore, bilqalb kollha tagħna!
10 | Flimkien
Uliedna
Consistency ildren The key to well-behaved ch
Consistency means that rules and expectations are the same from one time to another. Consistency makes the child’s world predictable and less confusing. It frees their minds of worry about what might happen and teaches them accountability for their actions. Why is consistency important? • Consistency gives a child a sense of security. They learn they can rely on their parents and trust that their needs will be met. This helps in the bonding process. • Children with consistent parents experience less anxiety. • Developing a daily routine with regular rising times, bedtimes, after-school schedules, and meal times will cultivate a more peaceful home life. • Consistency helps a child develop a sense of responsibility because they know what their parents expect from them. • Children who have consistent rules with predictable consequences are less likely to “push the limits” and constantly test their parents by misbehaving. They learn quickly that “no” means “no”. • Investing early in consistent parenting pays off huge dividends later. There will be considerably less temper tantrums, arguing and bargaining as the children grow.
• Without consistency children must “guess” daily which actions are appropriate. They wonder if everything that takes place happens because he or she did something to make it happen. • Inconsistent parenting causes confusion, poor self-esteem and, oftentimes, very negative values. How can I be a more consistent parent? • Consider carefully which values are important to you and your family, and make your rules accordingly. • Do not set up too many rules for young children; these will overwhelm both you and them. Pick three or four to start with and increase them as your child matures. • Make sure that the rules and consequences you set in place are ones you are prepared to enforce. • Life is hectic and some days it seems easier to just let some things slide, but, by
Awwissu 2014 | 11
•
•
•
•
doing this you will be giving your child an incentive to push boundaries and test your limits. Both parents will not always agree upon every rule and consequence. Talk these issues over privately and strive towards a workable compromise. Be consistent with your praise of positive behaviours. This teaches your child what pleases you and reinforces appropriate conduct. Some parents find that developing reward charts, using stickers or stars, helps them to remain on track. If this doesn’t work for your family try something else, such as posting a list of rules and consequences where they can be easily seen. Each child has a unique temperament. Adjust your approach to fit the child. Some children are easily guided; others may be somewhat stubborn and persistent.
It takes a great deal of patience and determination to parent consistently. However, watching your children develop into secure, responsible, and confident young adults is well worth it! Meħuda mill-websajt ta’ Natural News
Get the Support You Need.
If you don’t understand how important consistency is or you don’t know how to apply it on a regular basis in your home, you need to get help. There are parenting skills courses and professionals who can help you.
Consistency in practice See how Steve deals with his young daughter, Helen, when she refuses to pick up her toys at the appointed hour.
S
teve reminds her once of the family rule, and she steadfastly refuses. He comes over, swoops her up in his arms and says, “Helen, you know the family rule. When it is time to stop playing and clean up, we give you a five-minute warning and then tell you when the time is up. If a child in our family doesn’t stop playing and clean up, then they not only need to clean up right away, but they also have to go to bed without a story because the parents have to help with the cleanup. So you will need to start right now cleaning up, and then head directly to bed without story.” Do you consider this situation as unrealistic or impractical? It is not. This incident shows that: • there exist family rules in this household; • you do not have to shout at or spank your child; • even when a child misbehaves, he or she is treated with dignity; • the consequence is proportionate to the misbehaviour; • the consequence is not a punishment but a natural and direct consequence of the child’s behaviour (no bed-time story because parents would need the time to clean-up); • if a child breaks a family rule, it will be dealt with in the same fashion whenever it happens, as the same routine is generally followed day in and day out; • parents are in agreement as to how such issues are handled, no matter which parent is involved.
L-ispalla hija ġog versatili ħafna li tgħina nagħmlu ħafna movimenti estremi f’raġġ kbir ta’ spazju. L-anatomija tal-ispalla tippermetti dawn il-movimenti, biss fl-istess ħin tagħmel dan il-ġog inqas stabbli minn ġogi oħra bħallirkoppa jew il-minkeb. Minħabba f’hekk l-ispalla tiddependi ħafna fuq is-saħħa talmuskoli, il-ligamenti u anke il-qoxra (capsule) li l-ispalla hi miksija biha. Problema komuni fl-ispalla hi l-FROZEN SHOULDER. Is-sintomi huma ugigħ flispalla li jinżel sal-komma fid-driegħ, nuqqas ta’ moviment li maż-żmien jsir aktar limitat tant li l-persuna ma’ tkunx tista’ tagħmel ħafna mill-bżonnijiet li jkolla bħal tinħasel, tilbes jew anke tippetna xagħarha. L-uġigħ hu komuni anke ma’ l-irqad tant li ma tkunx tista’ ssib pożizzjoni komda biex torqod. Il-kawża tal-Frozen Shoulder tista’ tkun varja bħal wara xi waqa’ fejn tkun ħadt skoss fuq spallejk, jew wara li tkun strapazzajt ħafna idek u ma tkunx imdorri jew ġieli tiġi waħeda. Hija komuni fost min ibati bid-dijabete. Ilkawża ta’ l-uġigħ u nuqqas ta’ moviment liberu hu li peress li l-qoxra (capsule) bħal tinġibed lura u ma tibqax naqra ixxamplata biex tħalli l-moviment liberu, il-persuna tħoss bħal qiesa liebsa xi ħaġa issikkata ħafna. L-aħjar rimedju għall- Frozen Shoulder hi li tinduna bil-kundizzjoni kmieni kemm tista’ biex tibda il-kura malajr u b’hekk tevita li l-qoxra tinġibed aktar. Sħanat għandhom jgħinu biex jirrilassaw il-muskoli biex hekk
Livelife bħala promotur għal Anzjanità Attiva, joffri sħubija għall-Gym jew Pool bi prezzijiet kompetittivi. Joffri wkoll il-Flexifit Classes għal dawk li jixtiequ jibdew tip ta’ eżerċizzju b’differenza. Livelife joffri s-servizz ta’ Respite għal persuni li l-qraba jew carers tagħhom ser isiefru għall-btajjel tas-sajf. Ċemplu fuq 2133 9000 għal aktar informazzjoni.
Għal aktar informazzjoni, ċempel fuq 2133 9000 jew ibgħat email fuq info@livelife.com.mt www.livelifemalta.com • www.facebook.com/livelifemalta 46, Manwel Dimech Street, Sliema
Avviż bi ħlas
Frozen shoulder
kif dawn ikunu rilassati tħaddem l-ispalla b’movimenti diversi biex bil-mod terga’ ġġebbed il-capsule għat-tul naturali tagħha. L-eżercizzji ser jikkawżaw ftit ta’ uġigħ izda dan hu bżonjuż. Il-fiżjoterapista tiegħek jista’ wkoll, b’teknika speċjali jħaddem il-ġog biex dan jinħall aktar. Hemm ħafna eżercizzji differenti li wieħed jista’ jagħmel anke f’xi pool bl-ilma sħun. L-għum hu ta’ benefiċċju kbir għal min għandu Frozen Shoulder. F‘każijiet estremi ta’ limitazzjoni ta’ moviment, speċjalista ta’ l-ortopedija jista’ jirrakomanda li jħaddem l-ispalla taħt il-loppju. Wara, jkun hemm bżonn ta’ terapija intensiva biex dak li jkun mirbuħ waqt l-intervent ma jintilifx. Livelife hu ċentru privat ta’ riabilitazzjoni li joffri kura, pariri u taħriġ għal kull min għandu l- problema tal- Frozen Shoulder jew problemi oħra relatati ma’ muskoli jew ġogi. Terapisti kwalifikati u ta’ esperjenza, attrezzatura bħal gyms u pool, u apparat modern ta’ riabilitazzjoni għandhom jgħinuk biex issolvi il-problema tieghek. It-trattament jibda b’ezami ddettaljat biex jiġu identifikati l-problemi, u minn hemm tibda l-kura.
Ekonomija ‘Oħra’
Awwissu 2014 | 13
Illejla għandek x’tiekol?
S
kont l-OECD (Organisation for Cooperation and Economic Development) l-inugwaljanza bejn issinjuri u l-fqar fid-dinja llum laħqet l-ogħla livell fl-aħħar 30 sena. Jekk tipparaguna l-income tal-aktar pajjiżi sinjuri ma’ dak tal-ifqar pajjiżi membri fl-OECD, issib li l-income tal-pajjiżi sinjuri bħala medja huwa 9 darbiet ogħla minn dak tal-fqar! Terġa’, f’xi pajjiżi d-differenza hija akbar minn hekk: fl-Ingilterra l-income tas-sinjuri huwa 12-il darba ogħla minn dak tal-fqar; fl-Istati Uniti 14-il darba; filMessiku 25 darba; fil-Brażil 50 darba! Għaliex din id-differenza bejn id-dħul tas-sinjuri u tal-fqar? Skont il-kittieb tarrapport, Michael Foster, raġuni minnhom hija li l-aktar 1% tal-popolazzjoni fid-dinja li huma sinjuruni dan l-aħħar irduppjaw l-income tagħhom. Raġuni oħra hija li l-benefiċċji fiskali (tat-taxxa) mhumiex jitgawdew minn min qiegħed ‘isfel nett’. F’Ottubru 2012, il-FAO (Food and Agriculture Organisation) ħabbret li fiddinja hawn biljun (1,000 miljun) bil-ġuħ. Dawn jeħtieġu 30 biljun dollaru kull sena biex jiġu salvati. Sadattant, 6 banek ċentrali (fl-Istati Uniti, l-UE, il-Ġappun, il-Kanada, l-Ingilterra u l-Iżvizzera) dan l-aħħar irnexxielhom isibu 180 biljun biex salvaw numru ta’ banek privati mill-falliment. Fl-Istati Uniti ngħata ‘pakkett ta’ salvataġġ’ lill-banek li kien jammonta 17-il triljun dollaru. Kieku kellek tiddividi dawn is-17-il triljun (li nstabu biex salvaw il-banek privati) bit-30 biljun li hemm bżonn kull sena għal kontra l-ġuħ, issib li jkun hemm flus biżżejjed biex tisparixxi l-problema tal-ġuħ fid-dinja għas-600 sena li ġejjin!
Xi fatti u figuri dwar il-faqar u l-għana fid-dinja
40%
tal-ġid kollu taddinja hu kkontrollat minn 1% talpopolazzjoni.
85%
tal-ġid tad-dinja huwa f’idejn 10%.
Skont il-Ġnus Magħquda, ikun biżżejjed terz tan-nefqa militari li ssir kull sena biex tissolva l-problema tal-faqar fid-dinja. Fl-2012, fid-dinja kien hawn 1,226 persuna li l-ġid tagħhom kien ilaħħaq mill-inqas biljun dollaru kull wieħed. Il-ġid ta’ kull wieħed minnhom kien medja ta’ 3.7 biljun dollaru (kollha flimkien, il-ġid kollu tagħhom jammonta 4.6 triljun dollaru)! 3.5 biljun persuna (nofs il-popolazzjoni taddinja) jgħixu b’2 dollari kuljum; f’xi pajjiżi, bħallĦaiti, inqas minn hekk. Illejla, meta tpoġġi rasek fuq l-imħadda, ftakar li madwar biljun persuna (elf miljun) oħra fid-dinja jkunu se jmiddu rashom xi mkien … fuq stonku vojt!
14 | Flimkien
Teknoloġija • Josita Dalli
Ġid u Perikli
Dan ix-xahar se naraw fil-qosor x’hemm tajjeb u x’hemm ħażin fl-internet Il-ġid • L-internet fih minjiera ta’ informazzjoni: is-search engines u s-siti elettroniċi jagħtuk aċċess faċli għattagħrif kollu li jeżisti. • L-internet jagħmel it-tagħlim aktar interessanti għax joffri informazzjoni aġġornata, stampi, kotba elettroniċi, logħob u filmati li t-tfal jistgħu jaraw u bihom jifhmu aħjar. • Bl-internet tista’ tikkomunika faċilment ma’ nies mid-dinja kollha għax ineħħi l-fruntieri ġeografiċi. Il-perikli • Uliedek jistgħu jaraw kontenut mhux xieraq għalihom, jew li hu espliċitu. • Ħafna ħin quddiem apparat diġitali jista’ jkollu effett fuq is-saħħa ġenerali tat-tfal, bħall-għajnejn, il-ħiliet soċjali, il-pożizzjoni u l-konċentrazzjoni; jista’ jwassal għal stil ta’ ħajja passiva. • Jekk uliedek ikunu waħedhom, itteknoloġija tista’ tesponihom għallibbulljar elettroniku (cyber bullying). X’tista tagħmel? 1. OĦLOQ kont (account) fil-kompjuter tal-familja, issettjat apposta għal uliedek, u uża l-‘kontrolli tal-ġenituri’ u għodod bħall-Google SafeSearch. 2. FTIEHEM ma’ wliedek fuq lista ta’ siti elettroniċi li jistgħu jaraw u spjegalhom x’dettalji personali m’għandhomx jagħtu meta jkunu fuq l-internet (bħall-isem taliskola, l-indirizz tad-dar). 3. IDDEĊIEDI kemm idumu fuq l-internet u jilagħbu fuq il-kompjuter.
4. IKKUNSIDRA l-fatt li l-aħwa l-kbar jistgħu jkunu qed juru lil ħuthom iż-żgħar materjal mill-internet fuq il-mowbajl, l-apparat tallogħob u tagħmir ieħor li ma jkunx xieraq għalihom. Oħloq numru ta’ regoli għal dan li jkunu japplikaw għall-familja kollha. 5. TKELLEM ma’ ġenituri oħra u ara x’jaħsbu fuq suġġetti bħall-età ta’ meta t-tfal jista’ jkollhom mobile. Iċċedix għall-pressjoni li jistgħu jagħmlulek uliedek biex jużaw ċerti teknoloġiji jekk taħseb li mhumiex kbar jew maturi biżżejjed għalihom – jiffittawk kemm jiffittawk! 6. SIR MIDĦLA tal-kategoriji tal-età u taddeskrizzjonijiet tal-logħob, ta’ kif tara t-televixin mill-internet, tal-films u talapps, biex ikollok moħħok mistrieħ li t-tfal qed jaċċessaw biss kontenut li hu tajjeb għalihom. Is-sit ibrowsesafely.com.mt jgħinek tħossok aktar kunfidenti fid-dinja teknoloġika ta’ wliedek u jgħinek tieħu deċiżjonijiet infurmati. Il-kampanja ibrowsesafely imnedija minn Vodafone Malta tappoġġa l-kampanja BeSmartOnline. Żur facebook.com/ibrowsesafely.com.mt. Kompetizzjoni Vodafone Irbaħ Vodafone Smart Android Tista’ tirbaħ mowbajl Smart Android offrut minn Vodafone jekk taqra l-artiklu u ssemmi ġid wieħed jew periklu wieħed tal-internet imsemmijin hawn fuq. Il-kompetizzjoni hi miftuħa biss għall-ADULTI. Ibgħat it-tweġiba sal-15 ta’ Awwissu: Flimkien, Kompetizzjoni Vodafone, Kurja, Floriana. Rebbieħ ta’ Lulju: D. Zammit, Raħal Ġdid
New
HALF THE SUGAR & CALORIES
OF A REGULAR SOFT DRINK
Great Kinnie taste with a tangy orange twist with sugar and sweetener: Stevia – Sweet taste from a natural source
/kinnie.mt
www.kinnie.com
WE PROTECT YOUR VALUES
Call us on 2559 8000 - insurance@untours.com.mt The company is regulated by the Malta Financial Services Authority and authorised to act as an insurance agency for QICI. QICI are rated A+ by Standard and Poor's.
18 | Flimkien
Survivors Malta Sarah Cachia
Jacob,
it-Titanium man F
i Frar tal-2013, ibni Jacob, ta’ 15-il sena, marad serjament b’infezzjoni li attakkatlu moħħu. Kellu ħafna kumplikazzjonijiet, infatti l-kirurgu avżana li ma kien hemm l-ebda mod kif seta’ jerġa’ jpoġġi lura dik il-parti tal-kranju li kellu jneħħi biex salvalu ħajtu. Jacob kellu jissielet għal ħajtu fl-ITU. Kellu jagħmel tliet operazzjonijiet b’kollox, imma rnexxielu jeħlisha minn ħalq il-mewt, u rebaħ ilbattalja. Jacob qatta’ ħames xhur l-isptar. Ilprogress li għamel minn dakinhar huwa tassew fenomenali. Wara diversi sessjonijiet intensivi ta’ rijabilitazzjoni, Jacob illum kapaċi jimxi waħdu, avolja xi kultant ikollu bżonn l-għajnuna ta’ xi ħadd l-aktar biex jitla’ t-taraġ. Jacob irrepeta l-aħħar sena tal-istudji sekondarji u għamel l-O levels f’Mejju li għadda. Jixtieq ikompli l-istudji tiegħu flInformatika. F’Marzu tal-2014, Jacob għamel l-aħħar operazzjoni maġġuri. It-tobba waħħlulu biċċa tat-titanju minflok l-għadma talkranju li qatt ma setgħet terġa’ tintuża. L-operazzjoni kienet suċċess. Illum ħafna jsibu lil Jacob bħala Titanium Man. Għal dawk li għaddejjin minn trawma simili għal dik li għadda minnha hu, Jacob għandu messaġġ importanti: QATT TAQTA’ QALBEK!
Jien qatt ma ħallejt lil Jacob waħdu matul il-ħames xhur fl-isptar. F’dan il-“vjaġġ” twil li għaddejna minnu flimkien iltqajna ma’ diversi morda oħra li farrġuna billi qasmu magħna l-istorja u l-problemi tagħhom. Hekk kif Jacob ħareġ mill-isptar, iddeċidejna li niffurmaw grupp ta’ sapport fuq Facebook, Survivors Malta, għal familji bħalna li għexu xi esperjenza ta’ mard jew diżabilità. Permezz tal-grupp wieħed jista’ jaqsam l-istorja tiegħu ma’ oħrajn u jkun ta’ ispirazzjoni u motivazzjoni għal min ikun qed isibha diffiċli jissielet ma’ dak li toffri l-ħajja. Il-grupp dejjem jikber u llum għandu 1,336 membru! Aħna naħsbu li s-sapport ikun aktar effettiv jekk ikun ġej minn dawk li jkunu ġarrbu, u li għaddew mit-tlajja’ u l-inżul tal-ħajja. Il-grupp tagħna mhuwiex u lanqas bi ħsiebna nagħmluh NGO, imma naħdmu ma’ ħafna organizzazzjonijiet oħra b’kuxjenza soċjali u ninkoraġġixxu lill-membri biex jieħdu sehem fl-attivatijiet ta’ dawn l-assoċjazzjonijiet. Ma nagħmlux ġbir ta’ fondi, imma s-sapport li nagħtu huwa millqalb! Fittixna fuq Facebook, u ssieħeb magħna biex nagħmlu Survivors Malta post fejn min ikun għatxan għal kelma ta’ faraġ ikollu fejn imur!
Spiritwalità • Joyce Zammit
I
Awwissu 2014 | 19
Tiċċekkjah il-lunch?
ddoqq il-qanpiena tal-break. Isa ħa ngħidu t-talba ta’ qabel l-ikel, nirringrazzjaw ’il Alla ta’ dak li pprovdielna ... imma moħħna f’dik il-lunch box għax għandna ħafna ġuħ! Irroddu s-salib tal-aħħar malajr, nerġgħu noqogħdu bilqiegħda, nifirxu s-sarvetta, niftħu l-lunch box, ħarsa ħafifa lejn il-kontenut, u ... nibdew nieklu! Tajjeb, ħej! Gidma oħra, u oħra, u oħra ... nieqfu, jgħaddilna ħsieb stramb minn moħħna … u nieqfu nieklu. It-togħma tal-ikel tajba ħafna kieku. Ikel tajjeb u jiġbed l-għajn għax magħmul sew. Imma ieqaf ftit!... Min lestieh dan l-ikel? Jgħidu li ‘mhux kulma jleqq hu deheb’! Min jaf hemmx xi ħaġa moħbija fil-ħobż?! Veru li kien xi ħadd mill-ġenituri tagħna li ppreparalna dan l-ikel. Veru wkoll li dawn suppost iħobbuna. Imma aħna żguri minn dan? Ġieli kellna bżonn xi ħaġa u t-talba tagħna qisha waqgħet fuq widnejn torox? Għalhekk, nerġgħu niflu sew x’qed nieklu.... Min jaf hemmx xi ħaġa ħażina li se tagħmlilna d-deni?! Naħseb qed tgħid f’qalbek; ‘xi stramberija din!’ Mela t-tfal tal-iskola qatt se tiġihom f’moħħhom li jiddubitaw mill-imħabba tal-ġenituri għalihom? Mela dawk qatt se jaħsbu, għal mument wieħed, li xi ħadd
mill-ġenituri se jagħlaq widnejh għallbżonnijiet tagħhom jew, agħar minn hekk, jagħmlilhom il-ħsara? Forsi dwar il-ġenituri ma jiġuniex dawn id-dubji, imma dwar Alla jiġuna! Jiġu mumenti li naħsbu li mhux qiegħed jisma’, li għamel jew ippermetta xi ħaġa biex iweġġagħna. Qisna dawk it-tfal li jiċċekkjaw il-lunch biex jaraw ommhom jew missierhom poġġewx xi velenu ġo fih. Ridikola l-idea! Mela kemm hi iżjed ridikola meta naħsbu hekk dwar Alla li l-unika ħaġa li jaf jagħmel hi li jħobb! Kif ittifel jiekol il-lunch mingħajr l-ebda inkwiet ġo moħħu, anzi b’ċertezza assoluta li l-ħobż sar b’imħabba kbira, hekk nixtieq li tkun il-fidi tiegħi f’Alla. Irrid ngħix il-ħajja, bilproblemi kollha tagħha, b’serħan il-moħħ għax jien maħbuba mill-akbar imħabba! Għalhekk, meta darba saċerdot staqsieni xi kwotazzjoni nixtieq li tinkiteb fuq illapida tal-qabar tiegħi, jien għedtlu din li ġejja, meħuda mill-Profeta Isaija: ‘Tista’ mara tinsa t-tarbija tagħha, u ma tħennx għal bin ġufha? Imqar jekk din tinsa, jien ma ninsiek qatt! Ara! Naqqaxtek fuq il-keffa ta’ jdejja’ (Is 49:15-16a).
AĦSEB FUQHA Quddiemek id-dinja kollha qisha traba fil-miżien, jew qatra nida tal-għodwa li tinżel fuq l-art. Iżda int tħenn għal kulħadd, għax tista’ kollox; Int tagħlaq għajnejk għad-dnubiet tal-bniedem biex huma jindmu. Għax int tħobb il-ħlejjaq kollha, u xejn ma tistmell minn dak kollu li għamilt; Li kien hemm xi ħaġa li stajt tobgħodha, int ma kontx tagħmilha. Kif setgħet tibqa’ xi ħaġa fid-dinja kieku int ma ridthiex? Jew kif setgħet iżżomm, kieku int ma sejjaħtilhiex? Imma int, O Sid li tħobb kull ma jgħix, Lil kulħadd tagħder, għax kollox huwa tiegħek. Għax f’kulħadd hemm in-nifs tiegħek bla ma qatt jintemm. Għalhekk int twiddeb bil-ftit il-ftit lil dawk li jonqsu, Twissihom u tfakkarhom fejn dinbu, biex jerġgħu lura mill-ħażen tagħhom, u fik, Mulej, iqiegħdu t-tama tagħhom. Ktieb il-Għerf 11:22-12:2
www.caremark.com.mt
Guarantees peace of mind…
Care and Support... any day, any time A team of well-trained care and support workers, led by reliable management, will seek to address your needs in your own home, at a reasonable cost. A range of care packages are available. Call us on 23456500 or email malta@caremark.com.mt Capital Business Centre, Entrance A, Taz-Zwejt Street, San Gwann
Rental Service Available! Quality products at affordable prices!
visit our website www.okmedical.com.mt to view 100’s of products online!
Ittri mill-qarrejja
Awwissu 2014 | 21
ITTRA REBBIEĦA
Flus rieqda
Ħafna Maltin isiefru għal btala, studju jew xogħol f’diversi pajjiżi, anki f’dawk barra miż-żona ewro. Meta jiġu lura, ħafna drabi jibqgħalhom fi bwiethom xi karti u muniti li ma jistgħux jintużaw f’Malta. Nissuġġerixxi li xi entità soċjali jew ta’ karità tagħmel appell biex jinġabru dawn il-flus biex jintużaw għall-ġid ta’ min hu fil-bżonn. Mill-ftit tal-ħafna tista’ tinġabar somma sabiħa. C. Aquilina, Ħ’Attard
Ġisem u Demm veru
Dan l-aħħar, għall-ħabta ta’ Corpus, inzertajt programm fuq stazzjon privat, imtella’ minn Knisja mhux Kattolika. Il-‘pastor’ beda jgħid li mhux veru li waqt il-quddiesa l-ħobż u l-inbid isiru l-Ġisem u d-Demm veru ta’ Kristu. Għedt lili nnifsi: (1) Min jaf kemm Maltin bħalissa qed jitħawdu u jiġu żgwidati! (2) Għaliex qatt jew rari tisma’ tagħlim sod u ċar fuq suġġetti bħal dawn fuq l-istazzjonijiet ‘tagħna’? C. Bartoli, il-Gżira
Rwol in-nanniet
Ftit ilu kelli x-xorti nsir nanna għat-tielet darba. Aħna n-nanniet għandna rwol importanti speċjalment illum meta spiss nagħtu sehem dirett fit-trobbija tan-neputijiet u nistgħu ngħaddu l-valuri Nsara lin-neputijiet tagħna f’dinja mimlija aljenazzjonijiet. J. Cilia, Raħal Ġdid L-ittri għandhom juru l-isem sħiħ u l-lokalità. Kull ittra tista’ tiġi mqassra u editjata. L-ittra li titla’ bil-polza bejn dawk li jidhru f’dak ix-xahar tirbaħ żewġ kotba mogħtija minn Merlin Publishers Ltd. Ibgħatha email: flimkien@maltadiocese.org jew bil-posta: Flimkien, Ittri mill-Qarrejja, Kurja, PO Box 90, il-Marsa
AVUKAT
Ngħix mal-ġenituri Għandi 50 sena u bqajt xebba, ngħix malġenituri anzjani li jeħtieġu ħafna għajnuna. Id-dar fejn noqogħdu hi propjetà ta’ ommi u missieri; ħuti kollha miżżewġin. Kemmil darba l-ġenituri jiġu neqsin, jien inkun nista’ nibqa’ ngħix fid-dar tal-ġenituri? Jistgħu ħuti jkeċċuni mid-dar? Jekk se jkolli nsib xi mkien ieħor fejn noqgħod, kemm nista’ ndum ngħix fid-dar tal-ġenituri? Għandi dritt għal xi ħaġa għal kemm inkun għamilt mal-ġenituri? Inkwetata. Kollox jiddependi minn dak li jridu l-ġenituri. Nissuġġerixxi li jagħmlu testment fejn jindikaw li wara l-mewt tal-aħħar wieħed fosthom, inti jkollok bħala legat id-dritt tal-użu u l-abitazzjoni tad-dar sakemm inti tmut jew sakemm tiżżewweġ jew sakemm tiddeċiedi li toħroġ mid-dar – skont liema jseħħ l-ewwel. Jekk ma jkunx hemm testment li jħallilek dan il-legat ħutek ikunu jistgħu jitolbu l-iżgumbrament tiegħek mid-dar u l-qasma jew il-bejgħ tagħha. Il-ġenituri jistgħu wkoll jagħtuk dritt ta’ kera fuq id-dar – imma dan irid ikun għal perjodu definit. Għalhekk, l-aħjar ikun li jsir testment kif għedna. Dwar id-drittijiet tiegħek għall-fatt li ħadt ħsiebhom, ilġenituri jistgħu jew iħallulek f’testment dak li jissejjaħ ‘legat remuneratorju’ jew, jekk ma jagħmlux hekk, inti tkun tista’ titlob u/jew tiftaħ kawża għas-serviġi li tkun irrendejt tul l-aħħar ħames snin mid-data li fiha inti tagħmel it-talba. Għalhekk jekk jgħaddu ħames snin middata tal-mewt, ma tkun tista’ titlob xejn għax it-talba ssir preskritta. Dr R. Zammit
Parroċċi Maltin: Marsaxlokk • Dun Mario Mangion
Awwissu 2014 | 23
Bi nhar u billejl
I
l-parroċċa ta’ Marsaxlokk taf il-bidu tagħha lil numru ta’ sajjieda, fil-parti l-kbira Żwieten, li biex jiffrankaw il-vjaġġ miżŻejtun u lura bnew djarhom ma’ xatt il-baħar. Marsaxlokk sar parroċċa fil-11 ta’ Jannar, 1897. L-ewwel kappillan kien Dun Salvatore Delia. Il-knisja parrokkjali ġiet iddedikata lill-Madonna tar-Rużarju ta’ Pompei wara wegħda li għamlet il-Markiża Rosalia Viani Testaferrata. Minkejja li għaddew bosta snin, Marsaxlokk għandu rabta qawwija malMadonna ta’ Pompei. Minkejja li l-iżvilupp fil-kostruzzjoni laħaq kullimkien, Marsaxlokk baqa’ jżomm ilkaratteristika tiegħu bħala raħal tas-sajjieda. Għadek tara diversi dgħajjes ilewnu l-baħar bil-kuluri tradizzjonali tagħhom, u fuq dawn qatt ma tonqos xi xbieha żgħira jew kbira talMadonna ta’ Pompei! Għalkemm żgħira, din il-parroċċa mhix nieqsa minn attività pastorali tul is-sena kollha. Nagħtu importanza xierqa lillpreparazzjoni tal-liturġija, l-aktar tal-Ħadd. Dan jixhduh numru ta’ nies li jattendu minn barra Marsaxlokk. Nagħtu attenzjoni speċjali lit-tfal u ż-żgħażagħ, u għandna wkoll numru sabiħ ta’ għaqdiet li jaħdmu biex iwasslu l-aħbar t-tajba. Issir ukoll ħidma kontinwa u siekta permezz taż-żjajjar fil-familji. Matul dawn l-aħħar xhur tajna importanza akbar lir-Rużarju, kemm fil-knisja kif ukoll fi gruppi żgħar li jiltaqgħu flimkien biex jitolbuh. Iż-żjara tal-kwadru mirakoluż talMadonna minn Pompei żgur li tibqa’ mnaqqxa
f’qalb kull Xlukkajr u f’qalb kull devot talMadonna. Ir-rabta ta’ Marsaxlokk mal-Madonna hija l-aktar espressa fil-ġranet tal-festa kif ukoll fil-jum iddedikat lill-Madonna ta’ Pompei, nhar it-8 ta’ Mejju, meta numru kbir ta’ pellegrini minn Malta kollha jiġu jinviżtaw lill-Madonna u jingħaqdu flimkien għasSupplika f’nofsinhar. Mill-1963 beda jsir ukoll pellegrinaġġ f’dan il-jum għażiż, u baqgħet tkun organizzata sal-lum. Dawn huma mumenti li kull Xlukkajr iħoss li għandu jkun preżenti fihom u b’ħeġġa kbira. Sa minn ċkunithom ix-Xlukkajra dejjem lissnu talba waħda lill-Madonna, u din nistednukom biex tagħmluha wkoll it-talba tagħkom: Madonna ta’ Pompei ħarisna bi nhar u billejl.
Mill-qarrejja
Unitajiet Parrokkjali
Dan l-aħħar il-parroċċi ġew aggruppati flimkien, skont il-viċinanzi, f’dawk li jissejħu ‘unitajiet’. Dik li ngħix fiha jien, pereżempju, hija Unità 12, u tiġbor fiha Ħal Tarxien, Paola, Fgura, Santa Luċija u Ħal Luqa. Nissuġġerixxi li fil-festi tal-parroċċi jew okkażjonijiet oħra l-kappillani jiġu mistiedna jiċċelebraw quddies għand xulxin kif smajt li jsir fil-Kottonera. Anki l-Kunsilli Pastorali Parrokkjali għandhom jiltaqgħu kull tant żmien bejniethom biex jiddiskutu kwistjonijiet li jolqtu ż-żona tagħhom. A. Busuttil, Ħal Tarxien
Time after time, under all circumstances You wear it just like normal underwear and get all the extra protection and security you need in everyday life.
For more information kindly e-mail tena@pharma-cos.com or call 2144 1870 Monday to Friday between 8am and 5pm
TENA Pants offer the perfect solution for both women and men with light to moderate leakage. It features a breathable, textile-like material, integrated absorbent core with extra capacity and soft elastics ensuring a comfortable fit. TENA Pants offer you security and discretion so you can experience the freedom to do whatever you want. Size ranges is from extra small to extra large with varying absorbancy levels. FeelDry™ gives outstanding dryness, through quick inlet absorption and excellent retention.
www.tena.com.mt TENA IS AVAILABLE FROM ALL PHARMACIES AND SUPERMARKETS
Saħħitna • Dr Anna Maria Vella
Awwissu 2014 | 25
Perikli fil-vjaġġ
F
’Lulju bdejna vjaġġ ta’ disa’ xhur flimkien ma’ Marianne u David, u li se jispiċċa meta, jekk Alla jrid, titwieled it-tarbija. Jekk Marianne ikollha x’taqsam ma’ David ġurnata qabel l-ovulazzjoni, jew fil-ġurnata stess, jew sa ġurnata wara l-ovulazzjoni, l-isperma tar-raġel tista’ tiltaqa’ mal-bajda talmara u tiffertilizzaha … u tibda ħajja ġdida! Raġel jipproduċi bejn 200 miljun u 500 miljun sperma kull darba li jkollu x’jaqsam ma’ mara. Il-kwantità tvarja minn wieħed għal ieħor u tiddependi fost affarijiet oħra mill-età, is-saħħa, u d-dieta tar-raġel. Din il-kwantità daqshekk kbira hi meħtieġa minħabba l-ħafna ostakoli li l-ispermi jridu jissuperaw qabel jaslu sal-bajda tal-mara. Numru kbir minnhom jintilfu saħansitra qabel jibdew il-vjaġġ għal ġol-ġuf tal-mara. L-ewwel nett l-aċidità tal-vaġina tal-mara toqtol il-maġġoranza tagħhom. Ostaklu ieħor huwa t-tul tal-vjaġġ, għax għalkemm il-vjaġġ hu twil biss ftit ċentimetri, meta tqis iċ-ċokon tal-isperma tirrealizza li l-vjaġġ huwa tassew twil. Xi wħud minn dawn l-ispermi jieħdu triq b’oħra u jmorru fil-fallopian tube l-ieħor. Hu għalhekk li n-natura ħasbet li jkun hemm numru daqshekk kbir! Kieku neżaminaw l-ispermi taħt mikroskopju, ninnutaw li dawn mhumiex kollha l-istess. Hemm minnhom bla denb, u hemm min ikollu tnejn! Hemm min jiċċaqlaq u jiġri, u hemm wieqaf. Hemm min żgħir ħafna, u hemm min akbar. Din id-diversità kollha turi li minn dawk il-200-500 miljun ikun hemm ħafna li ma jifilħux għall-vjaġġ li jgħaddi mill-vaġina għal ġot-tubi (fallopian tubes). L-isperma tar-raġel tibqa’ ħajja fil-mara għal madwar 24-72 siegħa. Il-bajda tal-mara tibqa’ ħajja sa 48 siegħa. Għal darba oħra
nirrealizzaw li wara kollox mhux daqshekk faċli li l-mara “tinqabad” tqila! Aħna se nassumu li sperma waħda minn ta’ David waslet u daħlet fl-ovum ta’ Marianne. Ġaladarba daħlet sperma waħda, ħadd mill-oħrajn kollha ma jkun jista’ jidħol. U hawn it-tarbija tkun tnisslet u nħolqot. Biex jinħoloq bniedem, hemm bżonn biss żewġ ċelloli! Minn dawn iż-żewġ ċelloli jiddependu ħafna affarijiet: jekk hux se jiġi tifel jew tifla, il-lewn tal-għajnejn u x-xagħar, jekk hux se jkun twil/a jew qasir/a. U dan kollu jkun qed jiġri meta l-ġenituri jkunu għadhom ma jafu b’xejn! Donnu Alla jrid ifakkarna li l-Ħallieq huwa Hu, u mhux aħna. Ifakkarna li għandu bżonna biex ikompli joħloq, imma l-firma fuq l-inkwadru hija biss tiegħu!
Octopussy by SR Services - The Holy Platform!
TEL. 2133 1136, 2733 1136, sales@srgroup.com.mt MOB. 9947 7408, 9942 6218 FAX. 2134 1595
Logħob • Claudia Cini
Awwissu 2014 | 27
Mimdudin 1. Ġgant mitoloġiku Grieg (5) 3. Minnu jagħmlu l-ġobon u l-irkotta (5) 6. Bil-moħbi; segretament (11) 8. Resident; jgħix fil-lokal (7) 12. Ġenituri u wlied jgħixu flimkien (7) 15. Approvati; mogħtija l-permess (11) 16. Tajjeb għal fejn hu (5) 17. Qanfud il-baħar (5) Weqfin 1. Ħaġra prezzjuża ta’ lewn isfar (5) 2. Logħba fuq karta b’disa’ kaxxi forma ta’ gradilja (5) 4. Tgergira għax mhux kollox hu kif mixtieq (5) 5. Fetħa bla saqaf bejn erba’ ħitan (5) 7. Makakkeriji; diplomaziji (7) 9. Mingħajr (3) 10. Għadu mhux misjur (3) 11. Ġesù daħal Ġerusalemm riekeb fuqha (5) 12. Xaqq; apertura (5) 13. Progress; miljorament (5) 14. Frak li jinqala’ minn mal-qorriegħa (5)
Irbaħ voucher mingħand BfitMalta Fitness Studio, 123, Triq il-Kbira, Żabbar (7979 0411). Ibgħatha sal-15 tax-xahar: Flimkien, Tisliba, Kurja, PO Box 90, il-Marsa. A B C D E F G H I J K L M
Y+U P-J BxI A+R S-I UxQ Z÷Z G+Y T-C H+I IxU O÷N S-N
5
N O P Q R S T U V W X Y Z
S÷J D+U M-Y UxN F÷N W+V IxI E-F L+U X-L P+Q K-H BxB
2
Tisliba 1
2
3
6
4
5
13
14
7
8
11
9
10
12
15
16
17
Soluzzjoni ta’ Lulju
Rebbieħ: P. Gauci, Birkirkara
Mimdudin: 1. ĦANIN, 3. ĦABBA, 6. TESSERAMENT, 8. SAN MARK, 12. STUNATA, 15. SAN FRANĠISK, 16. AWTUR, 17. PRUNA. Weqfin: 1. ĦATAB, 2. NASES, 4. BREJK, 5. ATTUR, 7. ROMANZA, 9. ATT, 10. RAT, 11. BASLA, 12. SENAT, 13. AĊIDU, 14. TIKKA. Nota: GĦ u IE jieħdu kaxxa waħda
Alfakodo
Irbaħ voucher mingħand BfitMalta Fitness Studio, 123, Triq il-Kbira, Żabbar (79790411) billi tuża l-għajnuna fil-kolonni tan-nofs biex issib il-valuri neqsin. Ibgħatha sal-15 tax-xahar: Flimkien, Alfakodo, Kurja, PO Box 90, il-Marsa. 3
7
Soluzzjoni ta’ Lulju A 5 N 2
B 16 O 13
C 10 P 7
D 17 Q 14
E 22 R 19
F 4 S 1
G 18 T 15
H 11 U 8
I 23 V 20
J 12 W 9
K 24 X 21
L 26 Y 25
M 6 Z 3
Rebbieħ: V. Vella, Ħal Qormi
Paroli Raġel lil martu: Qrajt artiklu dwar kemm-il kelma jgħidu n-nisa f’ġurnata. Sabu li kuljum il-mara tgħid 30,000 kelma filwaqt li r-raġel jgħid biss 15,000. Il-mara lil żewġha: Dak għax aħna n-nisa jkollna nirrepetu kollox meta nkellmu lilkom! Raġel lil martu: X’inhu?
www.solarsolutions.com.mt
* Subject to EU formal grant approval
High Yield Investment Guaranteed
ff Feed in tari e bl Now availa
Hurry
higher rate ends on
31/10/2014 Call us on
21 424 750
Experience - Quality - Affordability
2/3 Tal-Balal Road, Xwieki, L/O G침arg침ur, Malta Flimkien_Mag-July-2014.indd 1
7/16/2014 11:43:05 PM
Paġna tat-tfal • Claudia Cini • Disinn: Graziella Grech Cachia
Awwissu 2014 | 29
Quddiesa
KOMPETIZZJONI Nissuġġerixxu li t-tfal jiddiskutu l-istorja mal-ġenituri tagħhom u wara jwieġbu l-mistoqsija. Ibagħtuha hekk: Flimkien, Komik, Kurja, PO Box 90, il-Marsa. L-ewwel ittra li tinfetaħ tirbaħ Kangaroo Ball mingħand BfitMalta Fitness Studio, 123, Triq il-Kbira, Żabbar (7979 0411). Rebbieħ ta’ Lulju: D. Scott, San Ġwann
KONT TAF? Il-Bebbuxu • • • • • • • •
L-aktar kreatura li timxi bil-lajma fid-dinja. Għajnejh jinsabu fit-tarf tal-antenni t-twal. Ixomm u jħoss bl-antenni l-qosra. Ilsienu tant hu aħrax li jqatta’ l-ikel bih. Il-bebbux kollu jbid il-bajd għax hu raġel u mara fl-istess ħin. Kapaċi jerfa’ oġġett 20 darba t-toqol tiegħu. Jgħix daqs kelb: bejn 15 u 20 sena. Imut jekk jiekol il-melħ jew iz-zokkor.
L-Aħħar Paġna • Michel Quoist
30 | Flimkien
the sea L
ord, I saw the sea attacking the rocks, somber and raging. From afar the waves gained momentum. High and proud, they leapt, jostling one another to be the first to strike. When the white foam drew back, leaving the rock clear, they gathered themselves to rush forward again. The other day I saw the sea, calm and serene. The waves came from afar, creeping, not to draw attention. Quietly holding hands, they slipped noiselessly and stretched at full length on the sand, to touch the shore with the tips of their beautiful, soft fingers. The sun gently caressed them, and they generously returned streams of light. Lord, grant that I may avoid useless quarrels that tire and wound without achieving results. Keep me from these angry outbursts that draw attention but leave one uselessly weakened.
Keep me from wanting to always outstrip others in my conceit, crushing those in my way. Wipe from my face the look of dark, dominating anger. Rather, Lord, grant that I may live my days calmly and fully, as the sea covers the whole shore. Make me humble like the sea, as, silently and gently, it spreads out, unnoticed. May I wait for my brothers and sisters and match my pace to theirs, that I may move upward with them. Grant me the triumphant perseverance of the waters. May each of my retreats turn into an advance. Give my face the light of clear waters. Give my soul the whiteness of foam. Illumine my life that it may sing like sunbeams on the surface of the sea. But above all, Lord, may I not keep this light for myself, and may all those who come near me return home eager to bathe in your eternal grace.