Flimkien Diċembru 2014

Newspaper Post

Diċembru 2014 | Numru 121

13

Children learn what they live

18 10

Il-Milied it-tajjeb lil kulħadd

Ġermanja vs Ingilterra

14 L-Arti tal-Imħabba 25

It-tarbija tkellem lill-ġenituri 30 A weatherful prayer

Il-keded ta’ Marija u Ġużeppi

17

6 Il-Kmandamenti • 21 Ittri mill-qarrejja • 25 Inizjattivi ġodda fiż-Żurrieq 27 Logħob • 29 Paġna tat-tfal

BSL

Britannia Tours … your holiday starts here!

FROM

Short break in

¢399

Amsterdam 7-10 February

(10 February - Public Holiday

FROM

¢399 Short break in

Salzburg 7-10 February

(10 February - Public Holiday

Carnival in

Viareggio, Toscana

FROM

¢399

13-17 February All prices are based on Triple Sharing and include Flights, Hotel, Transfers, services of Tour Leader and all Taxes (Conditions Apply).

Valletta - Head Office - Tel: 2123 8039, 2124 5418, 2124 1904 Paola Branch - Tel: 2180 9930 Mosta Branch - Tel: 2141 3030 Gozo Branch - Rabat Tel: 2156 5620

Editorjal • Dun A nton Por telli

Jista’ jkun...

M

eta ngħidu Glorja lil Alla fl-għoli tas-smewwiet, u naraw l-anġli fissema, u nħarsu lejn il-Maġi jaduraw lil Ġesù, jista’ jkun li ninsew li l-Iben ta’ Alla kien bniedem bħalna, tad-demm u l-laħam, tarbija li bkiet meta kellha l-għatx u l-ġuħ, u li kellha bżonn l-għożża tal-ġenituri biex tikber f’saħħitha, f’ġisimha u f’ruħha.

Jista’ jkun li ninsew din l-umanità ta’ Ġesù, u nimmaġinawh mimli saħħa qisu qatt ma marad, qatt ma għeja, qatt ma ġie bżonn xejn u ħadd, forsi mingħalina li dawn l-affarijiet ma jħalluhx jidher perfett f’kollox.

Fil-fatt, l-oppost huwa l-veru, u dan għandu jolqotna kif: • propju fid-dgħufija ta’ Ġesù, hemm ilglorja ta’ Alla l-Imbierek; • fiċ-ċokon ta’ Ġesù, hemm il-qawwa tiegħu; • fil-faqar ta’ Ġesù, hemm il-ġid kollu li ta lilna; • fix-xejn tiegħu dehret il-ħajja ta’ Alla u talIspirtu s-Santu li sostnieh; • kuljum kellu bżonn jiltaqa’ mal-Missier fit-talb biex ikollu fih il-qawwa tal-Ispirtu ħalli jkompli l-missjoni tiegħu. Ħalli nimla l-vojt tiegħi bil-preżenza ta’ Ġesù.

Inħallih jitwieled ġewwa fija.

U hekk ikolli Milied tassew qaddis.

Open Weekend f’Dar Frate Jacoba Triq Wied iż-Żiju, Wied il-Għajn 6-8 ta’ Diċembru is-Sibt (6) mill-5pm sas-7:30pm (quddiesa: 5pm), il-Ħadd (7) mid-9am sas-7pm (quddies: 9am, 5pm) u t-Tnejn (8) mid-9am sas-7pm (quddies: 9am, 5pm) Tel: 2099 5249 youthalivefoundation@gmail.com www.youth-alive.net

Messaġġ tal-Isqof

4 | Flimkien

Inneħħu t-tikketti

F

il-Milied tal-1914, it-truppi Ġermaniżi u Franċiżi, kif ukoll dawk Skoċċiżi u Ingliżi, waqfu mill-ġlied, u ċċelebraw il-Milied flimkien bil-kant, u bis-siġar tal-Milied żgħar bejn it-trunċieri f’NoMan’s-Land. Jingħad li lagħbu wkoll logħba futbol. (Ara l-artiklu f’paġna 10.) Għal dak il-mument, bħal donnhom insew li kienu għedewwa ta’ xulxin u ferħu flimkien bittwelid ta’ Ġesù Bambin.

Bl-Ingliż, dal-mument straordinarju huwa magħruf bħala The Christmas Truce, bilĠermaniż Weihnachtsfrieden, bil-Franċiż Trêve de Noël. Dwaru sar film mill-isbaħ fl-2005, Joyeux Noël, li ispira l-produzzjoni ta’ opra, Silent Night, u li fl-2012 ħadet il-Pulitzer Prize for Music.

F’dak il-waqfien mill-ġlied, is-suldati Ingliżi, Franċiżi u Ġermaniżi, li fuq il-karta kienu għedewwa ta’ xulxin, irrealizzaw li Tweġiba għall-Mini-Kwizz X’nifhmu bil-“Kunċizzjoni Immakulata”?

Fil-festa tal-Kunċizzjoni Immakulata ta’ Marija aħna niċċelebraw il-fatt li Marija ġiet konċeputa mingħajr dnub tan-nisel fil-ġuf ta’ ommha (li skont it-tradizzjoni kienet Sant’Anna). Jiġifieri Marija kienet mingħajr dnub sa mill-bidu nett tależistenza tagħha. Din il-festa mhijiex dwar il-konċepiment ta’ Ġesù fil-ġuf ta’ Marija, li fil-fatt niċċelebrawh fil-25 ta’ Marzu (il-Lunzjata). Ara paragrafu 491 talKatekiżmu għal aktar tagħrif.

t-twelid ta’ Ġesù Kristu kien dawl li jfakkarna li kull bniedem, hu min hu, huwa bniedem, huwa ħolqien ta’ Alla u għalhekk iben jew bint l-istess Missier.

Il-kelma ‘għadu’, ‘aggressur’ jew ‘difensur’ huma tikketti li nagħtu aħna l-bnedmin lil bnedmin oħra, għax fir-realtà aħna lkoll aħwa.

Nitolbu biex dawn it-tikketti nissuperawhom, aħna u nfittxu d-dinjità tal-umanità li tgħaqqadna, li għaliha Ġesù Kristu ta ħajtu.

Charles J. Scicluna Isqof Titulari ta’ San Leone, Amministratur Appostoliku sede vacante

Kartolina tal-Milied

F’Diċembru se titqassam kartolina li tinfetaħ fi presepju żgħir. Mhux se titqassam malħarġa ta’ Diċembru tal-magażin Flimkien imma għal nofs Diċembru.

Fuq wara fiha ħsieb meħud mid-diskors li għamel Papa Franġisku fil-lejl tal-Milied li għadda: “F’dan il-Lejl naqsmu flimkien il-ferħ tal-Vanġelu: Alla jħobbna, tant iħobbna li tana lil Ibnu bħala ħuna, bħala dawl li jinfed id-dlamijiet tagħna. Il-Mulej itennilna: “La tibżgħux” (Lq 2:10). Kif qalu l-anġli lir-rgħajja: “La tibżgħux”. U anki jien intenni lilkom ilkoll: La tibżgħux! Missierna hu paċenzjuż, iħobbna, jagħtina lil Ġesù biex idawwalna fil-mixja tagħna lejn l-art imwiegħda. Hu d-dawl li jdawwal id-dlamijiet. Hu l-ħniena: Missierna jaħfrilna dejjem. Hu l-paċi tagħna.

Ammen.”

Il-Milied it-tajjeb lil kulħadd.

4142 7 0 0 8 l Cal for a ple EE sam

FR

Available from pharmacies and all leading outlets Terms & Conditions, until stocks last

Pemix House Eucharistic Congress Road Mosta - Malta freephone 80074142 www.pemix.com.mt

Kmandamenti (5) • Dun Hector Scerri

6 | Flimkien

La

toqtolx A

lla biss huwa s-sid tal-ħajja, mill-bidu sat-tmiem naturali tagħha. Il-ħajja ta’ kull bniedem, hu min hu, jew hi min hi, hija qaddisa. F’ebda ċirkustanza, ħadd ma jista’ jippretendi li direttament jeqred il-ħajja ta’ bniedem ieħor.

L

-Iskrittura tkellimna dwar il-qdusija tal-ħajja. Biżżejjed niftakru fir-rakkont tal-qtil ta’ Abel minn ħuh Kajjin, filktieb tal-Ġenesi. Il-ħames Kmandament jipprojbixxi l-qtil ta’ persuna oħra. Il-qtil dirett u volontarju huwa dnub gravi ħafna.

F

it-tagħlim tal-Knisja niltaqgħu madduttrina dwar id-difiża legittima tiegħek innifsek (self-defence). San Tumas ta’ Aquino jgħid: “L-azzjoni għaddifiża tiegħek innifsek jista’ jkollha żewġ effetti: wieħed hu l-ħarsien ta’ ħajtek u l-ieħor il-mewt ta’ min ħebb għalik... Effett wieħed biss trid (il-ħarsien ta’ ħajtek); l-ieħor (il-mewt ta’ min ipprova joqtlok) ma tridux”.

Huwa leġittimu li inti tħares id-dritt tiegħek għall-ħajja, imma m’għandekx tuża vjolenza aktar milli meħtieġ.

B

’dan il-Kmandament aħna msejħin nirrispettaw kull ħajja sa minn qabel it-twelid sal-mewt naturali. L-abort, l-ewtanasja u s-suwiċidju huma nuqqasijiet gravi kontra r-rispett lejn il-ħajja umana.

D

war il-piena kapitali, il-Knisja tħeġġeġ lill-pajjiżi li għadhom jipprattikawha biex jevitawha, peress li llum jeżistu mezzi oħra biex is-soċjetà tkun imħarsa minn persuni meqjusin “perikolużi”. Fil-fatt, il-każi li fihom huwa meħtieġ fuq li meħtieġ li lill-ħati tingħatalu l-piena tal-mewt huma tant rari li prattikament ma jeżistux (Katekiżmu, 2267).

“F’idejn Alla hi l-ħajja ta’ kulma jgħix, f’idejh in-nifs tal-ħajja kollha” (Ġob 12:10).

F

id-dawl ta’ dan il-Kmandament ukoll aħna għandna d-dmir li nieħdu ħsieb saħħitna u saħħet ħaddieħor. Permezz tar-rażan (temperanza) għandna nevitaw l-esaġerazzjoni fl-ikel, ix-xorb, it-tipjip u l-mediċini.

I

s-sewqan perikoluż ukoll imur kontra dan il-Kmandament. Is-sewqan perikoluż u n-nuqqas tal-ħarsien tar-regolamenti tattraffiku, bħal veloċità eċċessiva, ipoġġu l-ħajja tiegħek u ta’ ħaddieħor f’periklu.

I I

t-traffikar tad-droga jmur kontra l-ħames Kmandament.

l-ħajja hija prezzjuża wisq, u bl-ebda mod m’għandna nagħmlu ħsara jew inpoġġu l-ħajja tagħna jew ta’ ħaddieħor fil-periklu, aktar u aktar jekk ma jistax jiddefendi lilu nnifsu għax ikun vulnerabbli.

Fr Kevin Schembri • Diċembru 2014 | 7

Il-keded ta’

Marija u Ġużeppi

I

Irridu jew ma rridux, il-keded ma nistgħux inneħħuhom minn ħajjitna. Forsi kultant jirnexxilna niskapulaw xi waħda, imma malajr tiġi oħra. Waħda tgħaddi, u oħra titfaċċa, u ġieli mingħajr ma nilħqu nieħdu ftit tan-nifs bejn waħda u oħra!

ż-żwieġ u l-familja huma l-aktar żewġ realtajiet li fihom nieħdu keded. U xi drabi l-kedda tkun kbira. Jew minħabba xi inċident jew xi nuqqas ta’ ftehim, minħabba t-trobbija tal-ulied jew xi mard, l-indħil żejjed ta’ xi ħadd jew konflitti serji bejnietna. Xi drabi jmissu lilna direttament, drabi oħra lill-għeżież tagħna. Daqqa naraw il-kedda ġejja mill-bogħod, u daqqa tiġi fuqna għal għarrieda!

F’mumenti bħal dawn, bir-raġun nistaqsu: “Fejn hu Alla?” Kultant naħslu negħjew, naqtgħu qalbna u nitilfu kemm il-fidi fiH kif ukoll il-fiduċja f’kulħadd. Kemm se ndum nitlob għalxejn? Kedda waħda wara l-oħra!

Ma nistgħux nieħdu ftit tar-ruħ! Veru li Alla nsiena!

Imma fl-eqqel ta’ dawn il-keded, tajjeb niftakru wkoll li Alla tagħna jaf eżatt xi tfisser tieħu kedda! Bħala bniedem li għex fostna l-bnedmin, kien espost għalihom daqs kull wieħed u waħda minna.

Saħansitra l-Familja Mqaddsa li għażel li jitwieled fiha ħadet kedda wara l-oħra anki fit-twelid tiegħu stess! Jiġuni f’moħħi tliet keded kbar li minħabba fihom min jaf kemm-il darba Ġużeppi u Marija ma setgħux jorqdu billejl minħabba t-thewdin, il-biża’ u l-inkwiet.

L-ewwel kedda Marija toħroġ tqila mingħajr ma kienet għadha marret toqgħod ma’ Ġużeppi. Kif se tispjegalu? U kif kien se jemmen li dan kollu kien “opra tal-Ispirtu s-Santu”? Aktar minn hekk, kif kienu se jeħduha tal-familja, il-ġirien u n-nies ta’ Nazaret? F’għajnejn kulħadd jew hi u Ġużeppi kienu żbaljaw bilkbir jew inkella hi kienet ittradiet il-wegħda solenni li kienet għamlet lill-għarus tagħha.

Kienet se tiġi fi lsien in-nies u b’ċans kbir li titħaġġar. Min-naħa l-oħra Ġużeppi kien se jitlef ħafna mid-dinjità tiegħu bħala raġel.

Forsi għalhekk ukoll li ma damitx ma telqet u

8 | Flimkien

tbiegħdet minn Nazaret u marret tħaffef lejn l-għoljiet biex tgħin lil Eliżabetta!...

It-tieni kedda Wara li Ġużeppi jagħmel ħiltu kollha biex jemmen u jaċċetta li Marija kienet tqila bil-ħidma tal-Ispirtu Qaddis, tasal l-aħbar li jridu jmorru lejn Betlem biex jinkitbu fiċ-ċensiment. U l-ħsibijiet f’moħħu jberrnu: “Imma dan li se jitwieled żgur l-Iben ta’ Alla?

Kieku tassew din l-affari mmexxija mill-id setgħana t’Alla, kieku l-affarijiet ma jmorrux ftit aħjar u ma jkunux kemxejn aktar komdi, imqar għal ommu?” Imma hu jitlaq xorta waħda għal vjaġġ twil. Biex tgħaxxaqha, meta jaslu ma jsibux post fil-lukanda. U mhux biss għalih, imma la għal Marija li għalqilha ż-żmien biex twelled u lanqas għal dan it-tifel li l-Mulej kien qal li se jagħtih “it-tron ta’ David missieru”.

U propju f’nofs din il-kedda, u fil-qalba tas-solitudni ta’ din il-koppja żagħżugħa, Ġesù jitwieled, waqt li Betlehem tibqa’ rieqda, indifferenti, aljenata. Ġużeppi jħares lejn din it-tarbija fil-maxtura, fraġli u dipendenti bħal kull tarbija oħra, u jaħseb u jhewden….

It-tielet kedda Waqt li Ġużeppi u Marija jkunu għadhom qed jirkupraw minn din it-trawma li kienu għaddew minnha, taslilhom l-agħar aħbar li jistgħu jirċievu ġenituri ta’ tarbija ġdida:

Erodi qed ifittxu biex joqtlu! Il-Familja Mqaddsa ssir familja refuġjata, u taħrab lejn l-Eġittu. Vjaġġ itwal u aktar diffiċli millewwel wieħed. U fit-triq lejn l-Eġittu, post ġdid u barrani, jerġa’ jistaqsi bejnu u bejn ruħu dwar it-Tarbija-Messija li qed iħarrab miegħu, filwaqt li Marija kienet iżżomm dan kollu f’moħħha u taħseb fuqu f’qalbha.

U waqt li għaddiet minn kedda għal oħra, il-Familja Mqaddsa kompliet miexja lejn l-Eġittu b’nifisha maqtugħ, imma bil-Prinċep tal-Paċi preżenti fosthom, jagħtiha l-ħajja, u jħabbar wegħda li lilna wkoll tagħtina ftit nifs: Alla hu dejjem magħna, anki fil-keded.

Forsi l-aktar fil-keded.

U l-keded tal-Familja Mqaddsa ma waqfux hemm…

Ibnek jew bintek gay?

Drachma Parents Group huwa grupp ta’ ġenituri Kattoliċi b’ulied gay. Jissapportjaw ġenituri oħrajn bħalhom u jgħinuhom jifhmu, jaċċettaw u jkunu ta’ sapport huma stess għal uliedhom, li huma wlied Alla.

• Il-laqgħa li jmiss: il-Ħamis 18 ta’ Diċembru, fis-7:30pm, Mt St Joseph, Mosta.

• It-Tnejn, 29 ta’ Diċembru jkun hemm quddiesa fil-Millennium Chapel, Paceville, fis-7:30pm.

• Il-laqgħa ta’ wara: il-Ħamis 15 ta’ Jannar, fis-7:30pm, Mt St Joseph, Mosta. Ċempel 7944 2317 għal aktar tagħrif jew biex tirċievi b’xejn fuljett b’mistoqsijiet u tweġibiet dwar is-suġġett.

Sa ftit snin ilu, il-kunċett ta’ riabilitazzjoni fiżika wara xi operazzjoni jew żmien l-isptar ma kienx popolari. It-terapisti - bħal fiżjoterapisti, itterapisti okkupazzjonali u t-tobba - kienu jaħdmu waħedhom mal-pazjent u mhux bħala membri ta’ tim ta’ ċentru ta’ riabilitazzjoni.

It-terminu ‘riabilitazzjoni’ jfisser li l-pazjent jerġa’ jakkwista l-kapċitajiet fiżiċi tiegħu li kellu qabel ma jkun daħal l-isptar. Dawn jinkludu li tinħasel waħdek, timxi, titla’ t-taraġ waħdek, tilbes u aktar.

Is-sigriet taċ-ċentri ta’ riabilitazzjoni hu t-tim multidixxiplinarju bi professjonisti li jaħdmu flimkien mal-pazjent biex hekk jikkumplimentaw ix-xogħol ta’ xulxin għall-ġid tal-istess pazjent.

It-tim jinkludi professjonisti varji bħal speċjalisti, tobba, nurses, carers, fiżjoterapisti, terapist okkupazzjonali, speech language pathologists, social workers, spiżjara u psikoloġisti fost oħrajn. Dawn jeżaminaw il-pazjent u jfasslu pjan ta’ kif l-aħjar jgħinuh, dejjem bl-iskop aħħari li l-pazjent imur lura d-dar tiegħu.

Il-kura li tingħata minn dawn il-professjonisti tikkomplimenta lil xulxin. Dan ifisser li jekk it-terapista okkupazzjonali jgħallem il-pazjent kif jinħasel, il-carer tkompli temfasizza dan

Gym/pool Membership Gift Vouchers għal qraba tagħkom.

Rigal sabiħ għall-festi tal-Milied. Jibdew minn €100 għal xahar.

Għal aktar informazzjoni, ċempel fuq 2133 9000 jew ibgħat email fuq info@livelife.com.mt www.livelifemalta.com • www.facebook.com/livelifemalta 46, Manwel Dimech Street, Sliema

Avviż bi ħlas

Għandek bżonn Riabilitazzjoni Fiżika? Din xi tkun?

mal-pazjent. Jekk il-pazjent bl-għajnuna tattabib u l-ispiżjar inaqqas l-uġigħ, hu jaħdem aħjar mal-fiżjoterapista. Ix-xogħol tat-tim multidixxiplinarju hu katina. Wieħed ma jistax jeskludi lanqas il-qraba tal-pazjent minn dan it-tim. Ċentri ta’ riabilitazzjoni - apparti minn staff mediku kkwalifikat - għandu joffri attrezzatura u tagħmir modern biex jgħin il-pazjent u t-terapista li jkun qed jaħdem miegħu. Dawn jinkludu gyms, kmamar privati għat-terapija u pool. It-teknoloġija llum tipprovdi għodda siewja biex tiffaċilita, tistimula u tinkoraġġixxi s-suċċess tar-riabilitazzjoni. Dawn jinkludu sodod mekkanizzati, lifters, tagħmir tal-gym u apparat għat-terapija.

Waqt iż-żmien goċ-ċentru, l-pazjent jaħdem għall-indipendenza fiżika minn filgħodu sa filgħaxija għax kull ħidma ser isservi għal meta jmur id-dar. Attività sempliċi, bħal tieħu kolazzjon waħdek, tgħin il-carer waqt il-banju, tipprova tuża t-toilet waħdek, eżerċizzi fil-gym jew fil-pool, prattika tal-mixi u tat-taraġ, tipprova tilbes u tinża waħdek u tidħol waħdek fis-sodda hi parti mir-riabilitazzjoni tiegħek.

Aktar ma tirrepeti, aktar aħjar, sakemm tħossok li kapaċi tmur lura d-dar.

Mhux kull kundizzjoni medika tirrispondi għar-riabilitazzjoni fl-istess mod. Ċertu kundizzjonijiet bħal puplesija, wara trattament aggressiv tal-kanċer jew trawma wara inċident tat-traffiku jieħdu aktar żmien. Madankollu jwieġbu sew għat-terapija li jirċievu.

LiveLife hu ċentru ta’ riabilitazzjoni privat li jinsab tas-Sliema u joffri dak kollu msemmi f’dan l-artiklu, f’ambjent trankwill u seren fejn il-pazjent ikun mgħejjun biex jakkwista l-indipendenza fiżika tiegħu fl-iqsar żmien possibbli.

10 | Flimkien

Fil-Milied ta’ 100 sena ilu

Ġermanja vs Ingilterra

F

Logħba futbol bejn l-Ingilterra u l-Ġermanja dejjem akkanita.

Aħseb u wara waqt gwerra.

l-Ewwel Gwerra Dinjija, propju mitt sena ilu dan ix-xahar, intlagħbet logħba futbol li fiha ma ġie skurjat l-ebda gowl … imma rebħu ż-żewġ naħat.

Baqgħet magħrufa bħala The Christmas Truce – il-waqfien mill-ġlied fi żmien il-Milied u li sar simbolu tar-rebħa talbniedem fuq id-diffikultajiet li jiltaqa’ magħhom. Imma x’ġara sewwa sew f’No-Man’s-Land bejn is-suldati Ingliżi u Ġermaniżi f’dawk il-ġranet tal-Milied tal1914?

L-armati fuq iż-żewġ naħat kienu jinsabu fit-trunċieri, faċċata ta’ xulxin, imdawrin bil-barbed wire. Bejniethom in-No-Man’sLand f’xi postijiet mhux wiesgħa aktar minn 30 jarda.

Il-ħajja fit-trunċieri kienet tal-waħx. Kont tisma’ s-snajpers jisparaw kontinwament lil kull ħaġa li jaraw tiċċaqlaq. L-isparar kien iħalli mejtin kuljum. Is-suldati ma kinux jistgħu joħorġu jidfnu lil sħabhom għax

jinqatlu huma wkoll. Minbarra dan kien hemm ukoll ix-xita, is-silġ u l-bard. Ħafna mit-trunċieri kienu l-ħin kollu mgħarrqin bl-ilma, tant li saqajn is-suldati kienu jiffjammaw bis-silġ u l-mard tat-trunċieri.

Ftit jiem qabel il-Milied iż-żewġ naħat kienu rċevew pakketti tal-ikel u rigali millfamilji tagħhom. Is-sema, mingħajr sħaba waħda, kompla jgħin biex iqawwi qlub dawk l-imsejknin suldati fuq dawk iż-żewġ naħat ta’ No-Man’s-Land.

L-ewwel pass jidher li għamluh is-suldati Ġermaniżi. Filgħaxija tal-24 ta’ Diċembru bagħtu kejk taċ-ċikkulata lis-suldati Ingliżi, flimkien ma’ nota tissuġġerixxi waqfien millġlied biex ikunu jistgħu jorganizzaw kunċert tal-Milied. Fuq iċ-ċnut kienu poġġew siġar tal-Milied u xi fanali mixgħula.

Is-suldati Ingliżi aċċettaw u offrew lill-Ġermaniżi xi sigaretti u tabakk. Din l-atmosfera ta’ rieda tajba malajr xterdet matul il-biċċa l-kbira tat-trunċieri.

Diċembru 2014 | 11

Is-suldati miż-żewġ naħat għajtu lil xulxin, kantaw flimkien, u ħarġu minn posthom biex jiltaqgħu jitkellmu f’NoMan’s-Land, taw rigali lil xulxin, u xi wħud minnhom organizzaw anki logħba futbol.

Il-logħba futbol saret forsi għax ma setgħux jikkomunikaw tajjeb bil-lingwa tagħhom.

Kien mod kif setgħu jiffraternizzaw: bla lasti, bla gowls, free-for-all. Urew li n-nazzjonijiet jistgħu jissetiljaw il-kwistjonijiet ta’ bejniethom mhux bilfors bilgwerra.

Il-Ġermaniżi kantaw O Lejl ta’ Skiet, u l-Ingliżi wieġbu Oh come all ye faithful u The First Noel. Il-Ġermaniżi reġgħu b’O Tannenbaum, u l-Ingliżi u l-Iskoċċiżi kantaw Auld Lang Syne. Il-kmandanti fuq iż-żewġ naħat ma ħadu gost xejn b’dan, u ordnawlhom jidħlu f’posthom, imma s-suldati ma obdewx. F’xi postijiet il-waqfien mill-ġlied spiċċa l-għada, f’nhar il-Milied; f’oħrajn baqa’ sejjer salgħada u saħansitra anki sa Jannar. Hu stmat li tul it-trunċiera kollha kien hemm mal100,000 suldat li ħadu sehem f’dan il-waqfien mill-ġlied. Ħaġa waħda hi żgura: rari fi gwerra sseħħ ħaġa bħal din. Hawn forsi aħjar inħallu f’idejn Frank Richards, suldat Ingliż li dakinhar kien hemm: “Il-Milied filgħodu waħħalna tabella bilkliem A Merry Christmas. Anki l-Ġermaniżi kienu għamlu bħalha. F’daqqa waħda tnejn minn tagħna qamu bilwieqfa u waddbu l-armi u l-ekwipaġġament mal-art, telgħu fuq il-parapett, u għollew idejhom fuq rashom b’sinjal li mhux armati. Żewġ Ġermaniżi min-naħa l-oħra għamlu l-istess, u ltaqgħu magħhom fin-nofs, ħadu b’idejn xulxin, u mbagħad aħna għamilna bħalhom.

Il-kmandant tagħna, imlaqqam Buffalo Bill, daħal jiġri fit-trunċiera biex ma jħalliniex noħorġu minn postna, imma

l-grupp kollu kien diġà laħaq ħareġ, u anki l-Ġermaniżi. Meta ra li ma seta’ jagħmel xejn, Buffalo Bill ħareġ magħna hu wkoll, flimkien ma’ uffiċjali oħra. Ma titwemminx, imma aħna u l-Ġermaniżi ltqajna propju f’nofs No-Man’s-Land, bl-uffiċjali magħna! Wieħed mill-Ġermaniżi qal li xtaq kellu kamera biex jieħu ritratt imma la huma u lanqas aħna ma stajna jkollna kameras. (Nota: Fil-fatt kienu ttieħdu xi ritratti.)

Bqajna hekk il-ġurnata kollha. Xi Ġermaniżi kienu jafu jitkellmu bl-Ingliż.

It-trunċieri tagħhom ma tantx kienu aħjar minn tagħna. Qbilna bejnietna lkoll li konna xbajna bilgwerra u xtaqnieha tintemm kemm jista’ jkun malajr. Madankollu ma ħallejnihomx jidħlu fit-trunċieri tagħna, u lanqas huma ma ħallew lilna f’tagħhom.

Buffalo Bill offra lill-uffiċjali Ġermaniżi pudina tal-Milied. Min-naħa tiegħu l-kmandant Ġermaniż offrielna żewġt ikrietel birra u serrħilna moħħna li ma konniex se niskru! Kulħadd xorob bis-saħħa ta’ xulxin.

L-uffiċjali ftiehmu li l-waqfien mill-ġlied kellu jintemm mad-daqq ta’ nofsillejl. Ma’ nżul ix-xemx kulħadd mar lura f’postu. Ilbirra nxtorbot kollha. L-uffiċjal Ġermaniż kellu raġun: ħadd ma siker biha. Kienet birra Franċiża, u ma kienet tajba xejn; il-Franċiżi mhux għall-birra huma famużi!

Qabel daqq nofsillejl tkellimna bejnietna s-suldati Ingliżi. Iddeċidejna li ma nisparawx qabel jibdew huma. L-għada tal-Milied ħadd ma spara balla waħda. Kull naħa stenniet linnaħa l-oħra tibda hi. Wieħed mill-Ġermaniżi staqsiena jekk il-birra għoġbitniex.

Weġibnieh li kienet naqra batuta imma xorta apprezzajnieha. Dakinhar filgħaxija ġie battaljun ieħor biex jibdilna minħabba li l-awtoritajiet ma kinux qablu mal-aġir tagħna.”

Uliedna • Dorothy Law Nolte

Diċembru 2014 | 13

Children learn what they live If children live with criticism, they learn to condemn.

If children live with hostility, they learn to fight.

If children live with fear, they learn to be apprehensive.

If children live with pity, they learn to feel sorry for themselves.

If children live with ridicule, they learn to feel shy.

If children live with jealousy, they learn to feel envy.

If children live with shame, they learn to feel guilty.

If children live with encouragement, they learn confidence.

If children live with tolerance, they learn patience.

If children live with praise, they learn appreciation.

If children live with acceptance, they learn to love.

If children live with approval, they learn to like themselves.

If children live with recognition, they learn it is good to have a goal.

If children live with sharing, they learn generosity.

If children live with honesty, they learn truthfulness.

If children live with fairness, they learn justice.

If children live with kindness and consideration, they learn respect.

If children live with security, they learn to have faith in themselves and in those about them.

If children live with friendliness, they learn the world is a nice place in which to live.

Kotba • Anna Caruana Colombo

14 | Flimkien

L

L-Arti tal-Imħabba

-Arti tal-Imħabba huwa l-isem ta’ ktieb b’siltiet qosra minn kitbiet u diskorsi ta’ Chiara Lubich, il-fundatriċi talMoviment tal-Fokolari.

“Inħobbu lil kulħadd”, “Nibdew inħobbu aħna l-ewwel”, “Inħobbu ’l għajrna bħalna nfusna” huma t-titoli ta’ xi kapitli tal-ktieb.

Għaliex “Arti”? Għaliex bħal kull arti, jinħtieġ taħriġ kontinwu biex din l-imħabba tissarraf f’ħajja.

Meta żar iċ-Ċentru talMoviment tal-Fokolari, San Ġwanni Pawlu II qal: “L-imħabba hija x-xrara ispiratriċi ta’ dak kollu li intom, ta’ dak kollu li tagħmlu fid-dinja. Hemm radikaliżmu fl-imħabba li hu tagħkom, radikaliżmu li

jiskopri l-profondità tal-imħabba fid-diversi sitwazzjonijiet, u li jfittex li jrebbaħ dejjem din l-imħabba f’kull ċirkostanza, f’kull diffikultà.”

Ngħid għalija, dan il-ktieb ifakkarni, bi ħsieb żgħir kull filgħodu, biex ma niqafx fl-egoiżmu tiegħi iżda nkun lesta nħares lejn iċ-ċirkostanzi tal-ħajja u l-persuni li niltaqa’ magħhom b’din il-ħarsa ta’ mħabba, kif iħares lejna l-Mulej. Dan il-ktieb jgħinni nikber fil-Mulej, u meta nieqaf inħobb, nerġa’ lura, nerġa’ nibda nħobb, nerġa’ nsib il-Mulej.

Biex takkwista l-ktieb ċempel 21385801 jew 21486112 jew ibgħat email: focmmt@go.net.mt. Rigal tal-Milied utli għal kulħadd u kull età. Għall-Milied hemm offerta speċjali.

à t i ż o r e n e

G

’ a t a Fest

L-aÓjar taLent LokaLi

1 ta’ jannar

Xandira teLeviÛiva Fuq L-istazzjonijiet LokaLi €10 Organizzata minn Radju RTK

Cempel issa

516 02 012 €15 517 02 013 €25 518 02 014 €7 sMs 506 18 922

apS achieve loanS for profeSSional qualificationS

learn, achieve, perform & earn Upgrading your academic profile requires foresight and determination. Wisdom will ultimately drive your career in the direction you’ve been dreaming of. APS Achieve aims at minimising your financial burden to focus on your studies and achieve career progression. Plan your future carefully, then get in touch with us and find out how easily your dream can turn into a rewarding reality.

Apply online on apsbank.com.mt/achieve

facebook .com

2122 6644

/apsbank

apsbank.com.mt

values you can bank on

APS Bank is licensed by the Malta Financial Services Authority.

Riflessjoni • Don Tonino Bello

18 | Flimkien

Il-Milied it-tajjeb

lil kulħadd!

L

ilek, John, li ilek snin twal wiċċek ’il fuq fis-sodda, bla ma tiċċaqlaq, wara dak l-inċident tat-traffiku. Il-Milied it-tajjeb lilek ukoll, Franco, li berbaqt kemxa ġmielha biex fil-lejl tal-Milied tiddeverti u tidħak!

Lilek, John, li mhux se jirnexxilek tattendi l-quddiesa ta’ nofsillejl, imma se nkun hemm jien biex niddeskrivilek x’inkun qed nara, u nassigurak li Ġesù ġie biex jagħti sens littraġedja tiegħek, u li fil-lejl qaddis, anzi f’kull lejl, huwa jitlaq mill-maxtura u jiġi ħdejk, u jieħu mis-sħana tiegħek.

Imma int ukoll, Franco, m’int se tara xejn.

Int m’għandekx moħħ dawn l-affarijiet, għax okkupat b’affarijiet oħra. Nixtieqek tifhem, imma, li l-bozoz kollha tal-postijiet fejn se tgħaddi l-lejl tal-Milied u tberbaq flusek ma jistgħux jarmu dawl biżżejjed biex jagħtu sens lil ħajtek.

Il-Milied it-tajjeb, Katia, li l-għada talMilied se tiżżewweġ lil Marco, u lilek ukoll, Rosanne, li x-xahar l-ieħor iffirmajt il-karti tas-separazzjoni minn żewġek George li telqek u mar jgħix ma’ oħra.

Lilek, Katia, li biżżejjed tħares lejn ilgrotta biex tiftakar fil-festa ta’ meta Alla tgħarras mal-umanità kollha. Imma lilek, Rosanne, li għall-ewwel darba se tqatta’ dawn il-festi d-dar waħdek, u li lanqas biss għandek aptit tmur għall-ikel ma’ tal-familja, nixtieq infissirlek li dak li qed tħoss int mhux differenti ħafna minn dak li ħass Ġesù fil-lejl qaddis meta għalqulu l-bieb f’wiċċu. Il-Milied it-tajjeb lilek ukoll, George, biex fit-tarbija talgrotta jirnexxilek tilmaħ il-fedeltà ta’ Alla, u ma ddumx ma terġa’ lura fejn hu postok.

Il-Milied it-tajjeb, Karm, li tgħix f’dar talanzjani, li qabel torqod tipprova titħannen

Diċembru 2014 | 19

Il-Milied it-tajjeb lilek, Lorraine, li din bl-innijiet tal-Milied, u ġġib quddiem għajnejk is-sena tħoss aktar viċin il-misteru tal-Milied it-tifkiriet ta’ meta kont għadek tfal, tifkiriet għax twelditlek tarbija l-ġmiel tagħha. U lilek numerużi aktar min-nagħaġ tal-presepju, ukoll, Marta, li din is-sena tlift lil bintek li u forsi jgħaddilek il-ħsieb li dan jista’ jkun kienet għadha fl-aqwa tagħha. l-aħħar Milied tiegħek.

Happy Christmas, Bryan, suldat f’art Anki lilek, Antonella, il-Milied it-tajjeb! Int li għad għandek għoxrin sena imma li tħossok barranija, tiġġieled gwerra bla sens u li ħadd ma jaf għalfejn bdiet, bogħod mill-familja ta’ disgħin, u li ftit ilu ħlift li ma tridx tqerr u tiegħek, qatt ma taf jekk l-aħħar vjaġġ li se tisma’ quddies aktar. Il-Milied it-tajjeb, xorta tagħmel b’dik il-jeep hux se jkun l-aħħar waħda, u nitlob għalik biex forsi ssib ħames wieħed għax ittajrek xi bomba. Jalla l-Milied minuti waħdek quddiem il-presepju. Jalla terġa’ tibda tħoss l-istess emozzjonijiet ta’ ferħ tas-sena d-dieħla jsibek id-dar, mal-familja, u l-paċi tkun ħadet post il-mibegħda u t-tifrik li u paċi li ftit snin ilu anki sempliċi innu jew int imdawwar bihom bħalissa. presepju kienu jqajmu fik.

Il-Milied it-tajjeb, Alex, li issa tlift kont talIl-Milied it-tajjeb, Francesca, li din is-sena ġranet, u li għalik il-Milied se jkun jum bħallrġajt skoprejt il-fidi tiegħek u fhimt li Alla oħrajn: ġirja frenetika waħda biex takkwista jħobbok tassew. Dan se jkun Milied ġdid l-joint li jmissek. għalik, mimli bil-preżenza tiegħu. Jalla tkun Il-Milied it-tajjeb, Marina, li se tqatta’ l-lejl xhud għal ħaddieħor biex ħaddieħor ukoll jittieħed minnek u jagħmel il-mixja li għamilt qaddis l-isptar, fost il-morda, biex twasslilhom ftit faraġ, kelma, int! ...dak it-tifel imkebbeb fil-faxex u mqiegħed karezza żgħira, Il-Milied fil-maxtura, ladarba ssir tafu, tħossok mediċina, kikkra it-tajjeb, Ivan, li te. Dan żgur li qiegħed l-isptar, li ma tistax tgħaddi aktar mingħajru se jkun wieħed u li issa li t-tobba telqu, għandek seba’ mitt sena li jidħlu mill-isbaħ Milidijiet li qatt kellek.

Il-Milied it-tajjeb lil kulħadd, imma propju l-viżitaturi forsi jkollok ma’ min tgħid kelma. lil kulħadd: lil min hu ferħan u min qed ibati, Il-Milied it-tajjeb, Pierre, li qiegħed il-ħabs, min għandu bix-xaba’ u min hu fqir, min u li ma jiġi jarak ħadd għax ħadd ma jrid jaf jemmen u min ma jemminx, min hu straight bik wara li f’ħajtek għamilt ħafna żbalji kbar. u min hu gay. Lil kulħadd, illejla rridu Lilek ukoll, il-Milied it-tajjeb.

Il-Milied it-tajjeb, Marija, li għandek ħames neħdulkom b’idejkom, biex kulħadd jintebaħ snin, u li stennejt dan il-Milied fuq ix-xwiek, u li dak it-tifel imkebbeb fil-faxex u mqiegħed li int kuntenta b’ommok u b’missierek u b’ħuk fil-maxtura, ladarba ssir tafu, tħossok li ma tistax tgħaddi aktar mingħajru. iż-żgħir. Magħhom se tgħix dan il-Milied, u għalik se jkun jum mill-isbaħ.

U l-Milied it-tajjeb lilek ukoll, Ibrahim, li (Liberament addattata minn kitba dan il-Milied, bħas-sena l-oħra, se tkun fost ta’ Don Tonino Bello, Isqof ta’ Molfetta, l-aktar persuni li jixbhu lit-tarbija ta’ Betlem: li miet fl-1993) bogħod minn art twelidek, bla dar, bla futur, bla tama, u b’tikketta kbira mwaħħla fuq Il-Milied it-tajjeb ukoll lill-qarrejja, rasek: Klandestin. Jalla ssib min jiftaħlek ilil-kontributuri, id-distributuri u kull bieb. Jalla nittrattaw miegħek bħala bniedem min b’xi mod hu involut biex il-magażin bħalna, iben Alla.

Flimkien jasal fil-familji Maltin. Grazzi.

Magażin ta’ kull xahar maħruġ mill-Kulleġġ tal-Kappillani u titqassam b’xejn lill-familji Maltin.

Biex tirriklama fuq Flimkien ċempel fuq 2590 6400 jew 2137 4942 Email: flimkien@maltadiocese.org jew bil-posta Indirizz Editorjali Flimkien, Kulleġġ tal-Kappillani, Kurja, il-Furjana Email: flimkien@maltadiocese.org Il-kitba li tidher fuq Flimkien apparti l-Editorjal mhux neċessarjament tirrifletti l-opinjoni tal-Bord Editorjali Editur Carmel Conti

Grafika Outlook Coop

Stampar Velprint Ltd

Mini-Kwizz

X’nifhmu meta ngħidu “Kunċizzjoni Immakulata” ta’ Marija?

AĦSEB FUQHA The only real blind person at Christmas-time is he who has not Christmas in his heart.

H ele n K elle r

Biex il-kliem ikun sew Martin Morana Termini - Toponomi - Kliem Malti antik - Aneddoti mill-istorja - Folklor - Indiċi ta’ 2,500 kelma

Għal aktar informazzjoni fittex fuq: https://sites.google.com/site/biexilkliemikunsew/ jew ikteb fuq l-imejl: mohba2007@gmail.com

Diċembru 2014 | 21

Ittri mill-qarrejja

Ittri mill-qarrejja ITTRA REBBIEĦA

Lanqas taċ-ċekċik!

Fil-ħarġa ta’ Novembru dehret ittra dwar imġiba fil-knisja bit-titlu: “Mhux post it-tpaċpiċ”.

U jien inżid: “U lanqas taċ-ċekċik!” Nisma’ quddies f’diversi parroċċi nhar ta’ Ħadd, imma kważi kullimkien il-ħin tal-Kredu sar il-ħin li fih kulħadd ifetfet fil-portmoni u jċekċek il-muniti, qisna b’seba’ mitt sena li neħilsu minnhom u nitfgħuhom fil-qoffa. Ħafna drabi dawn il-qfief jibdew iduru fit-triq tagħhom min-naħa ta’ wara tal-knisja, u sakemm jaslu sa quddiem jirnexxilhom iħarbtu u jfixklu lil kulħadd b’mod li bilkemm inkunu nafu x’qed ngħidu fil-Kredu u għal min qed nitolbu fit-Talb tal-Fidili. M’hemmx mod aktar dinjituż kif isir il-ġbir waqt il-quddiesa?

Charmaine D’Amato, Ħal Qormi AVUKAT - Dr R. Zammit LL.D

Żjieda fil-kera Għandna dar mikrija lil ħaddieħor fi triq prinċipali. F’din id-dar kbira hemm intrata, kontro-entrata, kċina u bitħa żgħira. Fuq, hemm ħamest ikmamar. Qabel ħarġet il-liġi dwar il-kera din id-dar kienet mikrija Lm15 fis-sena. Wara, saret €180 fis-sena, u sas-sena l-oħra bqajna nirċievu din il-kera. Nixtieq inkun naf kemm aħna għandna dritt nitolbu din is-sena li tagħlaq fil-31 ta’ Diċembru 2014.

CS, Imsida Permezz tal-Att 10 tal-2009, il-kera talpostijiet ta’ residenza kollha, fejn din il-kera kienet anqas minn €185 fis-sena, kellha togħla għal €185 fis-sena, b’effett mill-ewwel kera dovuta wara l-1 ta’ Jannar, 2010. Jekk ilkera kienet ogħla, allura kellha tibqa’ hekk.

Din il-kera ta’ €185 fis-sena (jew il-kera ogħla li tkun qed titħallas) kellha terġa’ togħla mal-ewwel kera dovuta wara l-1 ta’ Jannar, 2013. Iż-żieda kellha tkun proporzjonata ITTRI MILL-QARREJJA L-ittri għandhom juru l-isem sħiħ u l-lokalità. Kull ittra tista’ tiġi mqassra u editjata. L-ittra li titla’ bil-polza bejn dawk li jidhru f’dak ix-xahar tirbaħ żewġ kotba mingħand Merlin Publishers Ltd. Email: flimkien@maltadiocese. org; Posta: Flimkien, Ittri millQarrejja, Kurja, Floriana.

maż-żieda fl-indiċi tal-inflazzjoni kif jirriżulta mill-Art. 13 tal-Ordinanza li Tneħħi l-Kontroll tad-Djar. Il-kera għandha tibqa’ togħla bl-istess mod, jiġifieri skont iż-żieda fl-indiċi tal-għoli tal-ħajja, kull tliet snin. Għahekk l-awment li jmiss jibda jseħħ mill-ewwel kera dovuta wara l-1 ta’ Jannar, 2016. Hu essenzjali li l-qarrej imur għand avukat biex jagħtih spjegazzjoni dettaljata u jinħadmu ċ-ċifri involuti.

F’dar Manresa, Għawdex: Irtir bl-Ikoni Mill-Ġimgħa, 5 filgħaxija, sal-Ħadd, 7 ta’ Diċembru, wara nofsinhar. Jitmexxa minn Dun Gerard Buhagiar, Rettur tasSantwarju Ta’ Pinu.

Nilqgħu lil Dak li ġej!

Irtir ta’ tħejjija għall-Milied, Mill-Ġimgħa, 12 filgħaxija, sal-Ħadd, 14 ta’ Diċembru, wara nofsinhar. Jitmexxa minn Fr Edgar Busuttil, SJ.Ċempel 2155 6635 j ew email: manresagozo@gmail.com

Parroċċi Maltin: Iż-Żurrieq • Dun Karm Attard

Diċembru 2014 | 23

Inizjattivi ġodda fiż-Żurrieq

I

l-parroċċa taż-Żurrieq hi waħda milleqdem parroċċi f’Malta. Kienet diġà parroċċa qabel l-1436. Iż-Żurrieq fih bosta bini qadim u ta’ valur storiku, fosthom il-knisja ddedikata lil Santa Katarina, diversi knejjes filjali bħall-kappella ta’ Ħal Millieri, il-mitħna tax-Xarolla, il-katakombi biswitha, it-Torri Puniku, it-Torri ta’ Bubaqra, l-Armerija, il-maħżen ta’ Mattia Preti, u l-palazz tan-Nigret.

Fost il-personalitajiet magħrufa fiż-Żurrieq jispikka Mattia Preti li ħalla patrimonju għani ħafna u għamel żmien twil jgħix fostna. Hemm ukoll Dun Matteolo Saliba li ddisinja l-pjanta tal-knisja parrokkjali; ilProfessur Pietru Pawl Saydon, li ta kontribut kbir fl-istudji bibliċi; il-Professur Stefano Zerafa, espert fil-botanika; Santu Formosa; u l-poeta Dun Gużepp Farrugia.

Iż-Żurrieq għandu popolazzjoni ta’ ftit aktar minn 10,000, b’età medja 39 sena.

Għalhekk nistgħu ngħidu li l-popolazjoni tal-parroċċa hija relattivament żagħżugħa.

In-numru tal-familji jlaħħaq mat-3,700.

Fiż-Żurrieq niċċelebraw żewġ festi: il-festa titulari ta’ Santa Katarina u l-festa tal-Madonna

tal-Karmnu.

Il-ħidma pastorali fil-parroċċa titwettaq mhux biss bis-sehem tal-ħames saċerdoti imma wkoll bis-sehem ta’ ħafna lajċi impenjati fil-Kunsill Pastorali Parrokkjali u fil-kummissjonijiet bħalma hemm ukoll f’parroċċi oħra.

Din is-sena bdejna proġett ta’ mentoring, fejn grupp ta’ lajċi jimpenjaw ruħhom li jakkumpanjaw persuni oħrajn f’dak kollu li jkollhom bżonn. Proġett ieħor hu l-akkumpanjament ta’ nisa li jkunu qed jistennew tarbija. Għal dan għandna l-għajnuna ta’ qabla. Peress li dan hu proġett ġdid qed nimxu b’ħafna delikatezza, imma konvinti li qed inwasslu l-messaġġ li l-ħajja hi rigal tal-Ħallieq u għalhekk ta’ min jgħożżha u jgħixha bil-ferħ. Dan l-akkumpanjament ma jsirx biss sal-Magħmudija tat-tarbija imma wkoll wara.

Fil-viżta pastorali li saret fl-2013, l-Arċisqof irrakkomanda primarjament żewġ affarijiet: (1) li l-parroċċa jkollha ċentru pastorali adegwat għall-ħtiġijiet pastorali tal-lum (2) li l-parroċċa tinqasam f’żoni u jkunu l-għaqdiet li jieħdu r-responsabbiltà tal-evanġelizzazzjoni billi jitqassmu kull waħda f’żoni partikolari.

Mill-Qarrejja

Ministri tat-Tqarbin

Meta niġi biex nitqarben, qabel ma nqarben lil ħaddieħor fil-quddiesa, napprezza ħafna meta wieħed mill-patrijiet tal-parroċċa, qabel jagħtina s-Sagrament biex inqarbnu, jgħidilna: “Inti li ġejt imsejħa biex tagħti l-Ġisem ta’ Kristu lil ħutek, il-Mulej ibierkek.” Nissuġġerixxi li s-saċerdoti jgħidu din it-talba fuq ilministri tat-tqarbin.

Anna Tabone, Marsa Trinità

Feel comFortable, smart and stylish

Bi l f o rd

ofride

na ir a

Colour: Black Sizes: 35-42

Colour: Black Sizes: 36-42

Colour: Taupe Sizes: 35-42

z ava l a

nashir

de le mont

Colour: Taupe Sizes: 36-42

Colour: Black/Grey Sizes: 36-42

Colour: Grey/Black Sizes: 35-42

See the full range on S c h ollfoot h ea lth c en tre. c om

with winter ‘14 collection From scholl

a d e l i nda

coira

na la

Colour: Black Sizes: 37-42

Colour: Grey/Black Sizes: 36-42

Colour: Black Sizes: 36-42

cat he ri ne

cassie

r oa nne

Colour: Black/Brown Sizes: 36-42

Colour: Grey Sizes: 36-42

Colour: Black Sizes: 36-42

available from all Scholl foothealth centres in Valletta, mosta & fgura, abela’s health & Beauty centre (Gozo), Suffolk (Valletta) and level -2, the Point (tigne) While every effort has been made to ensure the accuracy of the information contained within this advert, prices may be subject to change and not all sizes and colours may be available.

26 | Flimkien

Saħħitna • Dr Anna Maria Vella

It-tarbija tkellem lill-ġenituri

B

ħalma qegħdin tinnutaw, jien qed nipprova nitbiegħed kemm jista’ jkun mill-idea li t-tqala hija xi marda. Din l-idea, li t-tqala hi xi marda, hi żbaljata għallaħħar. Il-ħafna biża’ li ngħixu waqt it-tqala jew il-ħafna sagrifiċċji li nagħmlu ħafna drabi jsiru għalxejn – naturalment sakemm ma jkunux ordnati speċifikament mit-tabib. Ċerti restrizzjonijiet ħafna drabi huma biss drawwiet u tradizzjonijiet tal-antik li jġiegħlu ħafna nisa jevitaw it-tqala għax jibżgħu li ħajjithom se tiġi kompromessa wisq.

Hawnhekk nixtieq ngħid xi ħaġa wkoll lill-irġiel li sa issa dejjem kellhom rwol kważi biss ta’ spettaturi. L-irġiel li jkollhom il-biżgħat u l-inkwiet tagħhom ħafna drabi jżommu kollox ġo fihom għaliex iħossu li marthom għandha biżżejjed inkwiet x’iġġorr. Imma m’għandux ikun hekk. Għalkemm l-omm tkun diġà qed tħossha “mamà”, il-missier jista’ jibda jgħix din l-esperjenza mal-mara tiegħu billi spiss jaqsam ma’ martu l-ħsibijiet li jkunu għaddejjin minn moħħu fuq it-tarbija li għandhom. B’hekk jinħoloq djalogu millbidunett fuq din it-tarbija li dalwaqt se tasal! Ir-raġel ukoll għandu jħossu “papà” mill-bidu, minn xħin isir jaf li martu hi tqila

bit-tarbija tiegħu!

Il-ħames xahar tat-tqala huwa wieħed mill-isbaħ xhur ta’ dan il-perjodu tant sabiħ fil-ħajja tal-koppja. Wasalna f’punt trankwill meta kemm l-omm kif ukoll il-missier ikunu draw l-idea li ser tasal ħlejqa ġdida, fejn il-beżgħat li l-affarijiet jistgħu jmorru ħażin ikunu naqsu ħafna, fejn il-mara li kieku mhux għax tibda tespandi, ma tgħidx li għandha xi ħaġa differenti mis-soltu.

Madankollu, fit-tarbija jkunu qed jiġru affarijiet inkredibbli. Fil-ħames xahar tat-tqala t-tarbija tkun tiżen bejn 250 u 450 gramma, tkun twila bejn 15 sa 19-il ċentimetru. Ittarbija tkun miksija b’suf irqiq ħafna ma’ ġisimha kollu. Inkunu nistgħu naraw kemm ix-xahar kif ukoll il-ħuġbejn tat-tarbija.

L-omm ser tibda tħoss b’mod ċar ilmovimenti tat-tarbija tagħha. Għall-ewwel l-omm tinħasad b’dan il-moviment stramb ta’ ġo fiha, iżda malajr tinduna minn fejn ikun ġej u xi jkun ifisser dak li qed tħoss.

Tkun tixtieq li minn żmien għal ieħor terġa’ tħoss lil dik il-kreatura ta’ ġo fiha tagħmlilha s-sinjal li hi mimlija ħajja. Allura ħallihom kemm l-omm u kemm il-missier b’idejhom fuq żaqq l-omm jistennew li jħossu lit-tarbija tagħhom tiċċaqlaq – l-uniku mod kif tista’ “tikkomunika” magħhom!

Logħob • Claudia Cini

Diċembru 2014 | 27

Mimdudin 1. Mart Ġakobb fil-ktieb tal-Ġenesi (5) 3. 40 jum wara l-Għid il-Kbir (5) 6. Kitbu l-evanġelji (11) 8. Immexxijin; regolati (7) 12. Manjieri tajba (7) 15. Irċeviehom Mosè fuq is-Sinaj (11) 16. Molluska ovali mwaħħla mal-blat (5) 17. Hawn issib ir-Rotunda (5) Weqfin 1. Rewwixta; ribelljoni (5) 2. Ordni; amar (5) 4. Id-dixxipli mxew fuq il------ talImgħallem. (5) 5. Għamel bħal; ikkopja (5) 7. Poeżija ta’ niket bil-vers tal-ħdax (7) 9. Tiegħi għandha ħamest iswaba’ (3) 10. Frott iswed li jtabba’ (3) 11. Gvernatur ta’ dari (5) 12. Indaf; issaffa (5) 13. Armar ta’ bhima tal-ġbid (5) 14. Imexxi u jgħin lit-turisti (5)

Tisliba 1

2

3

6

A P-O B I+M C X÷Z D WxW E L-N F K+C G I÷Z H A÷Z I KxV J S+W K S÷Z L R-V M Y-U

4

N O P Q R S T U V W X Y Z

H-C G+N Y+V U-M T+F R÷Z D-X Q+M S÷M J-S CxZ B+N E-I

1

12

5

13

14

7

8

11

9

10

12

15

16

Irbaħ voucher mingħand BfitMalta Fitness Studio, 123, Triq il-Kbira, Żabbar (7979 0411).

Ibgħatha sal-15 tax-xahar: Flimkien, Tisliba, Kurja, PO Box 90, il-Marsa.

4

17

Rebbieħ: M.R. Debono, Ħal Qormi

Soluzzjoni ta’ Novembru

Mimdudin: 1. PRIMA, 3. KAĊĊA, 6. RESTAWRATUR, 8. PARRINU, 12. BAGALJA, 15. PAĊIFIKATUR, 16. UŻATI, 17. ĠARRA. Weqfin: 1. PARIR, 2. ISSEP, 4. ĊITRU, 5. AĦRAX, 7. WARRANI, 9. ARA, 10. NEJ, 11. TOPPU, 12. BOĊĊA, 13. AWTUR, 14. BORMA. Nota: GĦ u IE jieħdu kaxxa waħda

Alfakodo

Irbaħ voucher mingħand BfitMalta Fitness Studio, 123, Triq il-Kbira, Żabbar (7979 0411) billi tuża l-għajnuna fil-kolonni tan-nofs biex issib il-valuri neqsin. Ibgħatha sal-15 tax-xahar: Flimkien, Alfakodo, Kurja, PO Box 90, il-Marsa.

Soluzzjoni ta’ Novembru A 13 N 3 2

B 26 O 6

C 5 P 23

D 8 Q 25

E 12 R 17

F 19 S 2

G 22 T 9

H 14 U 18

I 21 V 24

J 1 W 10

K 7 X 15

L 20 Y 16

Rebbieħ: H. Sciberras, San Ġwann

Għalliema: Sara, kif tispelli “Milied”?

Sara: M-I-L-I-T Għalliema: Le. Id-dizzjunarju jispelliha M-I-L-I-E-D. Sara: Veru, imma inti staqsejtni kif nispelliha jien, mhux kif jispelliha d-dizzjunarju!

M 11 Z 4

Quality products at aordable prices!

Give a give worth more this Christmas.... 10% o all mobility and walking aids

Paġna tat-tfal • Claudia Cini • Disinn: Graziella Grech Cachia

Diċembru 2014 | 29

Ir-reċta

KOMPETIZZJONI Nissuġġerixxu li t-tfal jiddiskutu l-istorja mal-ġenituri tagħhom u wara jwieġbu l-mistoqsija. Ibagħtuha hekk: Flimkien, Komik, Kurja, PO Box 90, il-Marsa. L-ewwel ittra li tinfetaħ tirbaħ Kangaroo Ball mingħand BfitMalta Fitness Studio, 123, Triq il-Kbira, Żabbar (7979 0411).

Rebbieħ ta’ Novembru: D. Scerri, il-Marsa

IL-ĠURAT • • • • • • • •

Ilu jeżisti sa minn qabel id-dinosawri.

Kapaċi jaqbeż sa 200 darba t-tul tiegħu.

M’għandux widnejn, imma jisma’ minn żaqqu.

Ikanta billi jħokk saqajh ta’ wara ma’ ġwenħajh.

Ipassi fi gruppi li ġieli jlaħħqu l-miljun ġurat.

Jgħix madwar sena biss.

Iħobb jinħasel ta’ spiss.

Fil-Ġappun hu meqjus sagru.

30 | Flimkien

A weatherful

prayer

Oh Lord, rain your blessings over me.

Help me control my stormy temper.

Keep me calm in the tsunamis of my life.

And by the lightning show me the way, in the tempest ahead.

By the change of wind, direct me to the right path.

Flood me with your love and patience.

Let me not forget that one day or another dark clouds will hover over me, but keep me calm and strong.

Oh Lord, help me to endure, and when life becomes unbearable and I am about to give up, awaken me with a clap of thunder, bring me back to my senses, so I will still be there tomorrow to enjoy the rainbow and another sunny day. Amen.

Mibg침uta minn Alfred C Gauci Tonna

L-A침침ar Pa치na

RTK 4 Charity

Familji fil-Bżonn

Inti mistieden tiġi fl-uffiċċju ta’ Radju RTK, Blata l-Bajda, u tagħti d-donazzjoni tiegħek. (għal kull għotja tingħata irċevuta) JEW Agħti d-donazzjoni tiegħek permezz tat-telefon: 51602040 €10.00 51702041 €15.00 51802042 €25.00

JEW Ibgħat SMS: 50618921

JEW Permezz tal-Bank Accounts

(KAMPANJA RTK FAMILJI FIL-BŻONN) HSBC BOV APS

A/C A/C A/C

033 157108050 400 10162286 105 43110022

€7.00