Flimkien - Frar 2018

Newspaper Post

Frar 2018 | Numru 159

RELAZZJONIJIET

X’monotonija ta’ żwieġ! 8 RANDAN 2018

Tibqax nifsek maqtugħ! 7 ULIEDNA

If I had to raise my child again 28

ŻGĦAŻAGĦ

Eroj ta’ veru 22 SAN PAWL

L-Ewwel Ittra ta’ San Pawl lill-Maltin 19

BSL

Britannia Tours … il-vjaææ tiegœek jibda hawn!

- filL-Ghid

Lebanon

Il-meravilja fil-Mediterran!

27 ta’ Marzu - 2 ta’ April

30 ta’ Marzu - Festa Pubblika u 31 ta’ Marzu - Festa Nazzjonali

INŸURU Beirut, Saida, Tyre, Baalbek, Anjar, Ksara, Zahle, Harissa, Byblos, Jeita Grotto, Qadisha Valley, Our Lady of Balamand Monastery, Cedars of Becharreh, Beiteddine u Deir El Qamar Il-prezzijiet huma kollha bbaÿati fuq akkomodazzjoni trippla u jinkludu t-titjiriet, lukanda, trasferimenti, servizzi ta’ tour leader u t-taxxi kollha (Kundizzjonijiet japplikaw).

Valletta Branch - Tel: 2123 8039 Paola Branch - Tel: 2180 9930 Mosta Branch - Tel: 2141 3030 Gozo Branch - Rabat Tel: 2156 5620 bsl.com.mt

E d ito r j al • D u n A n to n P o r telli

Qalb bejn tnejn

K

emm hu sabiħ li l-qalb li hemm flistampa tal-faċċata hija maħluqa minn żewġ persuni li jħobbu lil xulxin!

Hija mħabbithom li timla l-qalb. Is-swaba’ jibqgħu jiffurmaw il-qalb sakemm ikun hemm l-imħabba u diment li l-vojt tan-nofs jimtela b’qawwa kbira u b’saħħitha.

Din il-qalb mhijiex tad-demm u l-laħam; hija aktar b’saħħitha minn hekk. Hija qalb li tiflaħ għat-tbatija u l-inkwiet tal-ħajja; qalb li trid għajnuna u sapport; qalb li ma tibqax magħluqa fiha nnifisha imma li tinfetaħ għall-oħrajn, li tifraħ bl-oħrajn u li tferraħ lill-oħrajn.

Hija qalb magħmula mill-imħabba bejn żewġ persuni, qalb li tgħaqqadhom flimkien u ssir ħaġa waħda. Ejjew nifirħu b’tant qlub li hawn bħal din! Veru li ma jidhru fl-ebda stampa imma huma veri, sħaħ u jżommu tant familji magħqudin.

Niftakru f’min ħareġ idu u qed jistenna l-id l-oħra biex tersaq lejha ħalli jiffurmaw din ilqalb waħda, li tħobb b’mod sħiħ.

Ma ninsewx ukoll lil min din qalbu hija maqsuma minħabba t-telfa tan-nofs l-ieħor, telfa li ħafna drabi ma tistax tissewwa u li tkun inbidlet fi tbatija.

Il-Mulej joħroġ idu u joffrilna l-qalb tiegħu stess. Jiena lest li noħroġ qalbi ħalli ssir ħaġa waħda ma’ tiegħu?

Frar 2018 • Numru 159

Magażin ta’ kull xahar maħruġ mill-Kulleġġ tal-Kappillani u jitqassam b’xejn lill-familji Maltin.

Biex tirriklama fuq Flimkien ċempel fuq 2137 4942 jew 7959 3727 Email: flimkien@maltadiocese.org jew bil-posta Indirizz Editorjali Flimkien, Kulleġġ tal-Kappillani, Kurja, il-Furjana Email: flimkien@maltadiocese.org Il-kitba li tidher fuq Flimkien apparti l-Editorjal mhux neċessarjament tirrifletti l-opinjoni tal-Bord Editorjali.

Editur Carmel Conti

Grafika Outlook Coop

Stampar Velprint Ltd

K elma ta’ Fr a nġ isku

Fidi fi bżonn ta’ ċaqliqa

Fidi li ma tinkwetaniex hija fidi li tinsab fl-inkwiet. Fidi li ma tkabbarniex hija fidi li għandha bżonn tikber. Fidi li ma tqajjimx mistoqsijiet hija fidi li ta’ min tagħmel il-mistoqsijiet lilha. Fidi li ma tqanqalniex hija fidi li teħtieġ tiġi mqanqla. Fidi li ma ċċaqlaqniex hija fidi li għandha bżonn ċaqliqa. Tabilħaqq, fidi li hi biss intellettwali jew bierda hija biss ħjiel u idea vaga ta’ fidi. Issir fidi vera kemm-il darba tmissilna qalbna, ruħna, l-ispirtu tagħna u dak kollu li aħna; kemm-il darba tħalli lil Alla jitwieled u jerġa’ jitwieled fil-maxtura ta’ qalbna.

(Il-Ħamis, 21 ta’ Diċembru, 2017)

‘Prinċipju u Fundament’ hekk kif jidher fl-Arti L-Eżerċizzi Spiritwali li kiteb San Injazju jibdew bil-‘Prinċipju u Fundament’, jiġifieri li l-bniedem maħluq għal Alla, l-istess Alla li jagħżel li Hu stess jingħata lill-bniedem. Dawn iżżewġ taħditiet jiffukaw dwar kif l-istess prinċipji nsibuhom fil-letteratura u fl-arti.

Nhar il-Ġimgħa 23 ta’ Frar u nhar il-Ġimgħa 9 ta’ Marzu. Mis-7pm sad-9pm.

Mount St Joseph Retreat House, Tarġa Gap, Mosta. Imexxi Fr Konrad Grech sj.

Għal aktar dettalji: info@mtsjoseph.org jew ċempel 22760000.

€12.50 fix-xahar

Għ

al bosta tfal fil‑bżonn, il‑faqar u n‑nuqqas ta’ tama huma preżenzi kontinwament f’ħajjithom.

Infatti, ħajjithom ma twiegħedx futur partikolarment pożittiv.

Maqbudin f’ċiklu ta’ faqar u esplojtazzjoni, dawn it‑tfal huma mċaħħda minn edukazzjoni xierqa u kull forom oħra ta’ żvilupp.

Kull m’għandhom bżonn huwa xi ħadd li jemmen fil‑ħolm tagħhom u li jagħtihom iċ‑ċans għal futur aħjar.

Bis‑saħħa tal‑programm Child Sponsorship ta’ Missio, inti qed tkun dak ir‑raġġ ta’ dawl fil‑ħajja tagħhom.

B’hekk tkun qed tipprovdilhom aċċess għall‑edukazzjoni, servizzi ta’ kura għas‑saħħa, u ilma tax‑xorb nadif.

Child Sponsorship iwiegħed li aħna naħdmu id f’id mat‑tfal, il‑ġenituri tagħhom, komunitajiet u oħrajn, sabiex niżguraw illi t‑tfal kollha jkunu mgħajxin u b’saħħithom.

M essaġ ġ tal-A rċ is q o f

Frar 2018 | 5

Pawlu u Valentinu

G

ħal darba oħra fi ftit snin, iż-żmien tar-Randan se jibda qrib ħafna l-festa li aħna l-Maltin nagħmlu b’solennità kbira lill-Appostlu Missierna San Pawl, meta aħna nfakkru n-nawfraġju providenzjali tiegħu fuq ix-xtut tal-gżejjer tagħna.

Qawl Latin jgħid: “Mors tua vita mea” (Il-mewt tiegħek hi l-ħajja tiegħi.) Dan hu tassew minnu meta nħarsu lejn it-tempesta qalila li dakinhar ħakmet il-ġifen li fuqu kien San Pawl u sħabu. Kienet tempesta li fiha raw il-mewt imma ħelsuha ħafif anke bl-għajnuna ta’ missirijietna li għenuhom u laqgħuhom.

Imma dan il-qawl huwa iktar minnu jekk napplikawh għal dak li l-Appostlu Misserna wasslilna: jiġifieri l-aħbar tal-imħabba kbira ta’ Alla għalina meta Ġesù ta lilu nnifsu u miet fuq is-salib u rxoxta. Din hija l-ġrajja li r-Randan irid iwassalna biex niċċelebraw b’ferħ kbir.

Il-miġja ta’ San Pawl fil-gżejjer tagħna hija sinjal tal-providenza tal-għaġeb li Alla juri magħna. Il-qagħda tiegħu fostna għal tliet xhur hija sinjal tar-rieda ta’ Alla li jgħix magħna l-Maltin, jaqsam magħna dak kollu li hu tagħna, kif ukoll jaqsam magħna dak li hu tiegħu. Tana lil Ibnu, jgħidilna l-Appostlu, u miegħu jagħtina kollox (ara Rum 8,32).

Tana kollox biex nagħtu kollox. Kultant aħna għandna ħabta li naqilgħu b’idejna miftuħa

iżda nagħlquhom meta niġu biex nagħtu!

Imma San Pawl jgħallimna: b’xejn ħadna, b’xejn għandna nagħtu.

Ir-Randan ifakkarna sewwa f’dan il-ħsieb nobbli li ġej minn Alla, l-iktar fejn għandu x’jaqsam mal-maħfra, il-mogħdrija u l-ħniena.

Dawn mingħand Alla u anke mingħand min jixtiqilna l-ġid naqilgħuhom b’xejn. Għaliex ma għandniex nagħtuhom ukoll b’xejn, mingħajr kundizzjonijiet u limitazzjonijiet, mingħajr ma nistennew xejn lura?

Ras ir-Randan se jaħbat fl-14 ta’ Frar, jum ilmaħbubin. Din l-imħabba, li għandha l-għajn u l-enerġija tagħha minn Alla, għandna bżonnha lkoll biex ngħixu fis-serenità, fissliem u fl-armonija fil-komunità Nisranija u fis-soċjetà ċivili. Mhix imħabba li tħobbha kif trid, meta trid u kif jogħġbok, imma hija mħabba li tagħti lil min għandu bżonn dak li għandu bżonn fil-ħin li għandu bżonnu.

San Pawl u San Valentinu din is-sena se jgħinuna, dejjem jekk aħna rridu, biex iżżmien tar-Randan jagħmilna iktar konxji li l-imħabba hija l-ħajja li tgħaqqadna ma’ Ġesù fi tbatijietu u trebbaħna miegħu fil-qawmien tiegħu mill-imwiet.

Nagħtukom il-barka pastorali tagħna.

Charles J. Scicluna + Arċisqof ta’ Malta

from Starting

€8,999* per month or €180*

0%

DE AVA POSIT ILAB LE

*Prices include Scrappage Scheme Industrial Motors Ltd. 1, Antonio Bosio Street, Msida MSD 1341 Tel: 20160000 Mob: 99991666 Email: sales@suzuki.com.mt Mizzi Motors Ltd. Mgarr Road, Ghajnsielem, GSM 9016 Tel: 21556942 Mob: 99782000 Email: sales-gozo@mizzimotors.com.mt

www.suzuki.com.mt

R A N DA N 201 8

Frar 2018 | 7

Tibqax nifsek maqtugħ!

4

Suġġerimenti tal-Papa Franġisku għar-Randan, li din is-sena jibda fl-14 ta’ Frar

X’inhu r-Randan?

Għal xiex ngħidu le fir-Randan?

1

Ir-Randan hu triq li twassal għar-rebħa tal-ħniena fuq dak kollu li jipprova jgħaffiġna jew jeħodilna d-dinjità ta’ wlied Alla.

Għalfejn l-irmied?

2

Il-ġest tal-irmied ifakkarna fil-qagħda oriġinali tagħna, li aħna magħmulin mit-trab, imma trab fl-idejn kollha mħabba ta’ Alla li nefaħ l-ispirtu talħajja tiegħu fuq kull wieħed u waħda minna, u hekk irid ikompli jagħmel: irid jibqa’ jagħtina dak in-nifs tal-ħajja li jsalvana minn qtugħ in-nifs li jifga, ilqtugħ in-nifs tal-egoiżmu, l-ambizzjoni u l-indifferenza.

5 X’inhu, mela, ir-Randan?

3 Xi jfisser “tgħix ir-Randan”?

Ifisser nixxennqu għal dan in-nifs talħajja li l-Missier ma jehda qatt joffrilna qalb it-tajn tal-istorja tagħna. In-nifs tal-ħajja ta’ Alla jeħlisna minn dak il-qtugħ ta’ nifs li ħafna drabi lanqas nintebħu bih, li sirna narawh bħala xi ħaġa ‘normali’, għax drajna f’arja kollha diqa, fejn it-tama saret ħaġa rari.

• Le għall-indifferenza ta’ meta naħsbu li l-ħajja tal-ieħor mhix biċċa tagħna.

• Le għat-tinġis velenuż tal-kliem vojt u bla sens.

• Le għall-kritika ħarxa u mgħaġġla.

• Le għal talb li nagħmluh biss biex inserrħu l-kuxjenza.

• Le għal karità li nagħmluha biss biex inħossuna sodisfatti.

• Le għal sawm li nagħmluh biss biex inħossuna tajjeb magħna nfusna.

• Le jekk ma rridux niltaqgħu mal-pjagi ta’ Kristu preżenti fil-pjagi ta’ ħutna.

• Hu ż-żmien biex nistaqsu lilna nfusna: X’kien jiġri minna kieku Alla kellu jagħlqilna l-bieb f’wiċċna? X’kien jiġri minna mingħajr il-ħniena tiegħu li ma waqfitx taħfrilna u tatna dejjem opportunità biex nibdew mill-ġdid?

• Żmien biex niftħu qalbna għan-nifs tal-Uniku wieħed li kapaċi jibdel it-trab tagħna f’umanità.

• Ir-Randan mhuwiex iż-żmien li nċarrtu lbiesna quddiem il-ħażen li jdawwarna, imma pjuttost li nagħmlu wisa’ f’ħajjitna għall-ġid kollu li nistgħu nagħmlu.

• Żmien li fih nitneżżgħu minn dak li jaqtagħna għalina weħidna, jagħlaqna fina nfusna u jipparalizzana.

• Hu ż-żmien tal-ħniena, meta ‘it-trab tagħna’, bil-qawwa tan-nifs tal-ħajja ta’ Alla, jinbidel fi ‘trab tal-imħabba’.

8 | Frar 2018

RELAZZJONIJIET

X’monotonija ta’ żwieġ!

Xi suġġerimenti sempliċi u prattiċi għal meta ż-żwieġ ma jibqax frisk, anzi jibda jidbiel.

1. Tiddeċiedu xejn! L-ewwel nett, jekk tħossukom irrabjati jew imħawdin ħafna, tiħdux deċiżjonijiet drastiċi. Ikkalmaw ftit l-ewwel, għax f’mumenti bħal dawn hemm ċans kbir li tieħdu deċiżjonijiet li wara jiddispjaċikom li ħaddtuhom. Ċerti sitwazzjonijiet jistgħu jirrikjedu għajnuna minn xi ħadd barra mill-koppja, minn persuni professjonali (mhux membri oħra tal-familja). Din tista’ tkun waħda mill-aktar deċiżjonijiet importanti biex issalvaw jew tagħtu ħajja ġdida lir-relazzjoni tagħkom.

Fittxu għajnuna mingħand min kapaċi jgħinkom. Jekk is-sitwazzjoni mhijiex daqshekk serja, araw issibux dawn issuġġerimenti li ġejjin jgħinukom.

2. Oħorġu! Anki jekk ma jkollkomx aptit, oħorġu. Tibqgħux il-ħin kollu d-dar, ikkakkmati ġewwa. Jagħmel tajjeb lillburdata, okkażjoni biex tilbsu ħwejjeġ oħra, tmorru xi post differenti, arja ġdida, issibu fuqiex titkellmu. Ħudu ġurnata ‘off’, morru ħudu platt għaġin, araw film jew morru passiġġata ħdejn il-baħar jew attendu ‘gym’ jew ‘yoga’ jew xi kors flimkien. Xejn tad-dinja l-oħra, imma oħorġu. Jekk tara li l-ieħor donnu qed iġibha bi kbira u għandu bżonn imbuttatura żgħira, ‘insisti’ ftit – imma mhux iżżejjed.

3. Tbissem aktar! L-inqas ħaġa li wieħed ikollu aptit jara meta jidħol lura d-dar filgħaxija huwa xi wiċċ kollu nervi jew imqarras jew bil-geddum. Dażgur mhux faċli wara xi ġurnata iebsa, imma tista’ tuża l-aħħar nofs siegħa li jkun baqagħlek biex

tasal lura d-dar filgħaxija biex fiha tibdel ilburdata u tagħti lil martek jew żewġek l-aħjar ‘naħa’ tiegħek innifsek, minflok tisfoga fuqu jew fuqha t-tensjoni u l-għeja li tkun akkumulajt matul il-ġurnata.

4. Tintelaqx. Żomm ruħek ‘smart’; agħti kas ta’ kif tidher u x’tilbes, anki ġewwa. Dan ma jfissirx li tilbes l-ingravata jew it-tkaken il-ħin kollu, imma d-dar toqgħodx bi lbies mitluq u mqanċaċ, leħja twila, imħabbel. Żomm ruħek ‘smart’ ukoll billi tieħu ħsieb il-figura. Anki jekk ma jkollokx aptit, agħmel sforz, għall-inqas ‘għalih’ jew ‘għaliha’, hekk, sempliċement biex tħobb lill-ieħor.

5. Ħin flimkien. Anki fejn hemm it-tfal, il-koppja trid tara kif tagħmel biex issib ftit ħin flimkien. Kuljum. Ħin flimkien jagħti l-ossiġnu lir-relazzjoni. Tħallux it-televixin jew il-‘mobile’ jew ‘facebook’ jeħdulkom il-ftit ħin li tistgħu tqattgħu flimkien, anki jekk dan ikun biss ftit minuti ħdejn xulxin waqt li tieħdu kikkra te. Imma tridu tkunu hemm għal xulxin, mhux biss ħdejn xulxin. Irid ikun ħin ta’ kwalità. Tiftakar kif kontu tagħmlu meta kontu għadkom namrati?

6. Aħna ma għadniex ta’ dawn l-affarijiet!

Din hi waħda mill-aktar sentenzi li tisma’ minn fomm koppji miżżewġin meta ssemmilhom il-kumplimenti u l-karezzi.

Il-verità hi li l-kumplimenti u l-karezzi bejn tnejn li jinħabbu qatt ma jgħaddi żmienhom.

Qatt ma jgħaddi żmien għal kumplimenti bħal “Dak l-għaġin għamiltu veru tajjeb, prosit!” jew “Kemm tixraqlek dik il-libsa blu!”

Frar 2018 | 9

jew “Kemm għandek għajnejk sbieħ!” jew “Grazzi talli lbieraħ wassalt lil ommi d-dar.”

Jekk il-kumplimenti u l-karezzi hu żmienhom fl-għerusija, mela aħseb u ara fiż-żwieġ!

7. X’jiġi l-ewwel. Ir-relazzjoni ta’ bejnietkom tiġi l-ewwel. Kwalunkwe ħaġa oħra tiġi wara.

Sfortunatament fl-ewwel post spiss jidħol ix-xogħol, il-ħbieb, il-passatemp, xi drabi anki l-politika. Dan ma jfissirx li tingħalqu jew tibqgħu dejjem bejn l-erba’ ħitan, u lanqas ma jfisser li x-xogħol mhux importanti. Ifisser li l-prijorità tibqa’ dejjem ir-relazzjoni. Il-flus, il-paga, il-‘part-time’, il-karozza, is-safar mhumiex aktar importanti mir-relazzjoni tagħkom. Xi drabi, jekk ma toqogħdux attenti, anki persuni importanti f’ħajjitkom, bħal uliedkom jew tal-familja, jistgħu jidħlu bejnietkom! Hawn jidħol il-bilanċ – u dan issibuh jekk ma tinsewx dak li hemm f’numru 5.

8. Ħames minuti. Jekk verament tridu, tistgħu ssibu ħin mhux biss bejnietkom bħala koppja imma wkoll ħin fil-preżenza ta’ Dak li takom in-nifs tal-ħajja, li f’dirgħajh iżommkom u jħaddankom, anki jekk ma tindunawx. Kulma hemm bżonn huma ħames minuti fis-skiet flimkien biex tirringrazzjawh tal-ġurnata, biex titolbu maħfra (anki lil xulxin), biex titolbuh ikun preżenti fl-avvenimenti tal-familja tagħkom.

L-intimità spiritwali għandha ħabta tfur u taffettwa oqsma oħra tal-intimità ta’ bejnietkom.

9. ‘Marriage enrichment’. Tista’ tkun idea tajba wkoll li tattendu kors ma’ koppji oħrajn fejn titgħallmu jew tiftakru modi kif tistgħu tagħtu ħajja mill-ġdid lirrelazzjoni. Tiddejqux tħallu t-tfal ma’ xi ħadd, għax minn kors jew ‘weekend’ bħal dan tibbenefikaw mhux biss intom imma anki wliedkom.

10. L-intimità sesswali. L-għeja, l-ansjetà u t-tensjonijiet huma l-akbar għedewwa tal-intimità sesswali. Jekk hemm xi affarijiet li qed itellfukom (tfal li jdumu ma jorqdu, xogħol żejjed, inkwiet, eċċ.) araw kif tistgħu tissetiljawhom. L-intimità sesswali mhijiex xi swiċċ li tixegħlu u titfih kull xħin trid. Anki għal dan, ftakru ftit f’numru 5.

10 | Frar 2018

URĠ I J AM P. M a rc ello G h i r la n d o O F M S A L M I G Ħ LAILT K U L JU

Is-setgħa u l-providenza ta’ Alla Salm 33, li silta minnu tifforma parti mit-Te Deum: “Ħa tkun, Mulej, it-tjieba tiegħek fuqna, kif fik hi t-tama tagħna.”

Għannu, ġusti, bil-ferħ lill-Mulej; jixirqilhom ifaħħruh in-nies sewwa.

Faħħru l-Mulej bid-daqq taċ-ċetra; għannulu fuq l-arpa b’għaxar kordi.

Għannulu għanja ġdida; doqqulu bis-sengħa u b’leħen qawwi.

Għax sewwa hi l-kelma tal-Mulej, kollox bil-fedeltà huwa għamel.

Hu jħobb id-dritt u s-sewwa; bit-tjieba tal-Mulej mimlija l-art.

Bil-kelma tal-Mulej saru s-smewwiet, u b’nifs fommu t-tiżjin kollu tagħhom.

Bħal f’ġarra l-ilmijiet ġabar, u l-ibħra kbar fi mħażen. Ħa tibża’ mill-Mulej l-art kollha; Jitbeżża’ minnu kull min jgħammar fid-dinja.

Għax hu tkellem, u hi saret; hu ordna, u hi twaqqfet.

Il-Mulej ixejjen il-fehmiet tal-ġnus, ifixkel il-ħsibijiet tal-popli.

Imma l-fehma tal-Mulej tibqa’ għal dejjem, minn żmien għal żmien il-ħsibijiet ta’ moħħu.

Hieni l-ġens li l-Mulej hu Alla tiegħu, il-poplu li hu għażel b’wirtu.

Mill-għoli tas-smewwiet iħares il-Mulej, u jara l-bnedmin kollha; mill-post fejn jgħammar jistħarreġ fuq dawk kollha li jgħixu fuq l-art.

Hu jsawwar il-qalb ta’ kull wieħed, u jagħraf għemilhom kollu.

Ma jagħmel xejn is-sultan bl-eżerċtu tiegħu kollu, anqas ma jeħlisha l-gwerrier bil-ħila kollha tiegħu.

Xejn ma jiswa ż-żiemel għar-rebħa, b’saħħtu kollha ’l ħadd ma jeħles.

Ara, għajnejn il-Mulej fuq dawk li jibżgħu minnu, fuq dawk li jittamaw fit-tjieba tiegħu, Biex jeħilsilhom mill-mewt ħajjithom, u jaħjihom fi żmien il-ġuħ.

Ruħna tixxennaq għall-Mulej, hu l-għajnuna u t-tarka tagħna.

Fih jinsab l-hena ta’ qalbna, fl-isem qaddis tiegħu t-tama tagħna. Ħa tkun, Mulej, it-tjieba tiegħek fuqna, kif fik hi t-tama tagħna.

Frar 2018 | 11

“Bil-kelma tal-Mulej saru s-smewwiet!”

Ma għandhiex tibqa’ ħanqa ta’ ħmar il-kelma qawwija tal-Papa Franġisku li kontinwament isejjaħ lill-bniedem biex ikun ħarries responsabbli tal-ħolqien biex b’hekk iżewwaq l-istorja tal-popli li jgħammru fid-dinja kbira u sabiħa tagħna. Huwa b’hekk li l-bniedem tassew jitlaqqam fil-kelma ħallieqa ta’ Alla, għajn tal-univers u ta’ ġrajjiet il-ġnus.

Hu f’dan id-dawl li nistgħu nidħlu fl-għanja ferrieħa ta’ dan is-Salm 33.

Huwa Salm li jfakkarna kif il-bniedem tal-Bibbja jħares lejn in-natura bħala ħolqien, sinjal qawwi u effikaċi tal-Ħallieq. Huwa Salm li bil-lirika melodjuża tiegħu jgħanni lill-kelma divina li toħloq u tmexxi d-dinja, kelma li sseddaq il-ġrajjiet feddejja fl-istorja tal-bniedem.

“Bil-kelma tal-Mulej saru s-smewwiet!” Il-bniedem, daqslikieku kor b’ħafna vuċijiet, jingħaqad f’innu ta’ radd il-ħajr għal din il-kelma ta’ Alla li mix-xejn u l-kaos ħolqot il-ġmiel tal-ħolqien. Hija l-istess kelma li ssir providenza għall-bniedem li jemmen u jafda f’din il-kelma divina, għax “Hu

jsawwar il-qalb ta’ kull wieħed, u jagħraf għemilhom kollu ... Ara, għajnejn il-Mulej fuq dawk li jibżgħu minnu, fuq dawk li jittamaw fit-tjieba tiegħu.”

“Bil-kelma tal-Mulej saru s-smewwiet!” Mhux ta’ b’xejn li Pawlu, fl-Ittra tiegħu lir-Rumani, ifakkarna li l-bniedem jista’ jagħraf lil Alla millħlejjaq: “għax dak li wieħed jista’ jagħraf minn Alla kien, iva, irrivelat lilhom; Alla stess urihulhom. Il-kobor tiegħu li ma jidhirx, jiġifieri s-setgħa tiegħu ta’ dejjem u d-divinità tiegħu, huma setgħu jagħrfuh sa mill-ħolqien taddinja, permezz tal-ħlejjaq” (1:19-20). Min jagħraf dan, jixxennaq għall-Mulej: “hu l-għajnuna u t-tarka tagħna. Fih jinsab l-hena ta’ qalbna, fl-isem qaddis tiegħu t-tama tagħna.”

“Bil-kelma tal-Mulej saru s-smewwiet!” Fid-dawl ta’ dan l-innu lil Alla ħallieq u providenti forsi wkoll nifhmu dak li kiteb il-Ġiżwita Teilhard de Chardin meta qal: “L-univers u l-istorja tal-bnedmin għandhom l-istess punt ta’ tluq u jiltaqgħu fl-istess skop: meta wieħed jikkontempla l-organizzazzjoni tad-dinja maħluqa, il-bniedem jiskopri s-sens tad-destin tiegħu u tal-istorja univerali tal-fidwa.”

KWIZZ

12 | Frar 2018

X’taf fuq Pawlu?

Kwizz ibbażat fuq dak li nsibu dwaru fl-Atti tal-Appostli u f’xi ittri tiegħu. Żomm ħdejk il-Bibbja u aqra s-siltiet ikkwotati.

1. Pawlu twieled fil-belt ta’: (a) Damasku (b) Tarsu (ċ) Ruma 2. Fil-bidu, ismu propja kien: (a) Sawl (b) Luqa (ċ) Serġju huwa 3. L-ew wel li niltaqgħu ma’ Pawlu ta’: rju arti fit-Testment il-Ġdid waqt il-m (a) San Ġakbu (b) San Ġwann Battista (ċ) San Stiefnu

4. Pawlu kkonverta hu u sejjer biex jaqbad l-Insara fil-belt ta’: (a) Antijokja (b) Damasku (ċ) Efesu 5. Darba waħda Pawlu kellu jaħrab minn Damasku: (a) imniżżel mas-sur f’qoffa (b) riekeb fuq żiemel (ċ) bid-dgħajsa

6. Pawlu pprova jingħaqad madx dixxipli imma ma aċċettawhx għa kien el beżgħu minnu peress li qab r jippersegwita lill-Insara. Fl-aħħa lih: aċċettawh għax qabeż għa (a) Pietru (b) Ġakbu (ċ) Barnaba 7. Pawlu għadda ħafna żmien jgħix f’Antijokja, li kienet saret iċċentru għall-Insara wara li dawn . tferrxu minħabba l-qtil ta’ Stiefnu F’din il-belt, għall-ewwel darba s-segwaċi ta’ Ġesù bdew jissejħu: (a) Mgħammdin (b) Dixxipli (ċ) Insara

8. Pawlu jissejjaħ “Appostlu tal-ġnus” għax għamel numru ta’ vjaġġi biex iwassal l-Aħbar itTajba. Kemm-il vjaġġ għamel? (a) 2 (b) 3 (ċ) 7

Frar 2018 | 13

9. L-ew wel Konċilju tal-Knisja, li fih Pawlu ha sehem attiv ħafna, sar fil-belt ta’: (a) Antijokja (b) Ġerusalemm (ċ) Vatikan 10. Matul il-vjaġġi tiegħu Pawlu ma kienx jibqa’ b’idu fuq żaqqu. Biex jgħin lilu nnifsu kien jaħdem bħala: (a) fuħħar (b) ragħaj (ċ) jagħmel it-tined 11. Għat-tieni vjaġġ Pawlu ħa mie għu lil: (a) Sila (b) Mark (ċ) Luqa 12. Matul it-tielet vjaġġ missjun arju (Atti 18:23 sa 21:26) l-arġentiera ta’ belt kbira beżgħu li se jitilfu ħobżho m għax Pawlu tkellem kontra l-istatwi talfidda tal-alla mara Artemis, li huma kien u jbigħu. Pawlu kważi nqatel mill-fo lla mgħaddba għalih (Atti 19:21-41).

F’liema belt? (a) Korintu (b) Ateni (ċ) Efesu

Tweġibiet fuq paġna 14

13. Fl-aħħar żjara tiegħu fi Troas, Pawlu kien qed jitkellem mal-In sara tal-belt billejl meta f’daqqa waħ da: (a) waqa’ xi ħadd għal isfel (b) ġew il-Lhud biex jaqbduh (ċ) ġie Luqa jgħidlu li wasal il-ġifen biex imorru lura 14. Wara t-tielet vjaġġ, Pawlu ma r Ġerusalemm u ta rapport dwar ilħidma tiegħu. Akkużawh li kie n qed jgħallem lil-Lhud biex ma jagħ tux kas tal-liġi. Intalab jagħti prova li kie n lest jobdi l-liġi. X’kienet din il-p rova? (a) li jqaxxar xagħru (b) li jgħallem fis-sinagoga (ċ) li jerġa’ jagħmel iċ-ċirkonċiżjoni 15. Fil-vjaġġ lejn Ruma qamet maltempata kbira li damet 14-il jum u spiċċa Malta. Kemm kien hemm nies fuq il-ġifen? (a) 77 (b) 276 (ċ) 320 16. X’kien jismu l-prinċep ta’ Mal ta meta wasal Pawlu? (a) Publju (b) Feliċ (ċ) Kornelju

14 | Frar 2018

X’taf fuq Pawlu?

Tweġibiet 1(ċ) Tarsu, belt fl-Asja Minuri (illum it-Turkija).

2(a) Sawl, imma minn kapitlu 13:9 tal-Atti talAppostli jibda jissejjaħ ukoll Pawlu.

3(ċ) Stiefnu. Dawk li ħaġġruh qiegħdu ħwejjiġhom f’riġlejn Sawl, li kien fehma waħda magħhom filmewt ta’ Stiefnu (Atti 8:1-3; 1 Korintin 15:9; Galatin 1:13).

4(b) Damasku. Fl-Atti tal-Appostli nsibu tliet rakkonti tal-konverżjoni tiegħu. Fl-ewwel wieħed (9:1-19) fi triqtu lejn Damasku, Sawl waqa’ fl-art wara li ra dawl kbir u sema’ leħen jgħid: “Sawl, Sawl, għaliex qed tippersegwitani?” It-tieni rakkont insibuh fix-xhieda li ta quddiem folla kbira f’Ġerusalemm (22:1-22). It-tielet meta xehed quddiem is-Sultan Agrippa II (26:1-24). Pawlu għama b’dawl qawwi u ttieħed Damasku fejn reġa’ ġie jara bl-għajnuna ta’ Ananija li aktar tard għammdu.

5(a) It-tagħlim tiegħu fis-sinagogi qajjem ferment sħiħ fost il-Lhud li ppruvaw joqtluh. Kellu jaħrab f’qoffa għax il-Lhud kienu jgħassu lejl u nhar malbibien ta’ Damasku (Atti 9:23).

6(ċ) Barnaba. Ara Atti 9:26-27.

7(ċ) Insara. Ara Atti 9:26.

8(b) Tlieta. Fl-ewwel vjaġġ (Atti kap 13 sa kap 14) Barnaba u Sawl marru Ċipru u mbagħad Pafos.

Wara salpaw għall-Asja Minuri fejn żaru l-bliet ta’ Perġi, Antijokja ta’ Pisidja, Ikonju, Listra (fejn Pawlu ġie mħaġġar u kważi maqtul) u Derbi.

9(b) Ġerusalemm. Iddiskutew jekk dawk li jikkonvertu u jsiru Nsara kellhomx joqogħdu wkoll għaċ-ċirkonċiżjoni u l-liġi ta’ Mosè. Pawlu u Barnaba ntbagħtu jitkellmu mal-appostli u d-dixxipli. Iddeċidew li min jikkonverti ma kellux għalfejn jiġi ċirkonċiż (Atti kap 15).

10(ċ) Jagħmel it-tined (Atti 18:3).

11(a) Sila. Pawlu nfired minn ma’ Barnaba għax ma qablux dwar jekk kellhomx jieħdu magħhom lil Mark, għalhekk dan ingħaqad ma’ Barnaba filwaqt li Sila mar ma’ Pawlu. F’dan il-vjaġġ reġgħu marru Derbi u Listra, fejn iltaqgħu ma’ Timotju. Fi Troas, Sawl kellu viżjoni u ddeċieda li jmur il-Maċedonja. Kellu jgħaddi minn Filippi, fejn għammed lil Lidja u lil żewġha kif ukoll fejjaq tfajla mill-ispirti. Pawlu u Sila ġew arrestati u msawta imma nħelsu mill-ħabs b’terremot.

F’Tessalonika reġgħu xellfuha mal-Lhud u qam irvell fil-belt. F’Ateni, Pawlu qal lin-nies li “Alla mhux magħruf” (li lilu kienu bnew artal) fil-fatt kien Kristu (Atti 17:16-34). Minn hemm mar Korintu għal tliet snin. Hemm ukoll xi Lhud xlewh li kien qed jgħallem lill-poplu biex ma jimxux skont il-liġi ta’ Mosè, imma l-Prokonslu Galljon ma riedx jidħol f’din il-kwistjoni u ħallieh imur (Atti 18:17).

12(ċ) Efesu.

13(a) Żagħżugħ jismu Ewtiku kien bilqiegħda f’ħoġor ta’ tieqa. Peress li Pawlu dam ħafna jitkellem, ħadu n-ngħas u waqa’ tliet sulari. Pawlu niżel isfel, tbaxxa fuqu, refgħu u qal: “Tibżgħu xejn, għax ruħu għadha fih.” (Atti 20:7-12) 14(a) Li jqaxxar xagħru (Atti 21:26). Ġimgħa wara, xi Lhud lemħuh f’Ġerusalemm u xewxu lill-folol kontrih. Riedu joqtluh imma l-gwardji Rumani salvawh. Deher quddiem is-Sanhedrin u quddiem il-Gvernatur Feliċ li ma sabx fuqiex jiġġudikah.

Imma minħabba l-ineffiċjenza u l-indeċiżjoni ta’ Feliċ, Pawlu baqa’ fil-ħabs sentejn sħaħ.

15(b) 276. F’ħin minnhom il-baħrin riedu jaħarbu bid-dgħajsa, imma Pawlu wissa’ liċ-ċenturjun Ġulju li jekk jagħmlu hekk kien se jmut kulħadd.

Meta l-ġifen inkalja, is-suldati riedu joqtlu lillpriġunieri biex ma jaħarbux imma Ġulju, biex isalva lil Pawlu, ma ħallihomx. Aqra 27:1 sa 28:10.

16(a) Publju. San Pawl fejjaqlu lil missieru middisinterija u fejjaq il-morda li ressqulu. Wara tliet xhur mar Ruma fejn dam sentejn f’dar li kien kera, jilqa’ lil dawk kollha li kienu jiġu għandu u jgħallimhom dwar Ġesù.

Irtir fuq il-passi ta’ San Pawl u n-Nawfraġju tiegħu Filwaqt li niftakru fin-Nawfraġju ta’ San Pawl ngħixu mill-ġdid il-vjaġġ li għamel bil-baħar billi nżuru postijiet marbutin mal-istorja ta’ Pawlu u permezz tal-immaġinazzjoni u t-talb.

Mill-Ġimgħa 9 ta’ Frar 7pm sal-Ħadd 11 ta’ Frar 3pm. Mount St Joseph Retreat House, Tarġa Gap, Mosta. Imexxu Edward Warrington u Stanley Fiorini.

Għal aktar dettalji: info@mtsjoseph.org jew ċempel 22760000.

Irtir għall-familji Tixtieq jumejn għall-kwiet biex tiltaqa’ mal-Mulej iżda ma tafx ma’ min ser tħalli t-tfal żgħar? Dan l-irtir hu opportunità biex issib oażi ta’ kwiet għax ikun hemm ‘child minders’ li jorganizzaw attivitajiet għat-tfal kif ukoll reflessjonijiet addattati għalihom biex anke huma jibdew jagħrfu lil Alla bil-mod tagħhom. Ikun hemm riflessjonijiet fil-grupp, talb personali u talb bħala familja.

Bejn il-Ġimgħa 2 ta’ Marzu 7pm u l-Ħadd 4 ta’ Marzu 3pm. Mount St Joseph Retreat House, Tarġa Gap, Mosta. Imexxu Fr Pierre Grech Marguerat sj u Cristina Spiteri. Għal aktar dettalji: info@mtsjoseph.org jew ċempel 22760000.

Nixtri Albums, Pakketti u stickers tal-Futbol - Panini World Cup, Euro U Calciatori Kull Kundizzjoni AĊĊettata, InĦallas CASH dak il-Ħin

Ċempilli issa fuq 7909 4744 jew 7980 7743

NEED ASSISTANCE? WE’RE ALL IN!

Your care, our passion

OFFERS A UNIQUE STANDARD OF CARE TO SUPPORT YOU, YOUR FAMILY AND THE COMMUNITY

THE SERVICES WE OFFER: Elderly (Frail and/or Dementia) Physical Disability - Learning Disabilities Palliative/Terminal Care; End of life; Continuing care; Intermediate care (for service user coming from hospital to home) Hospital (acute, mental and community) Live-in-care caring for children and young people (with health needs or complex and challenging behaviour

WE ARE RECRUITING! - WE OFFER A REWARD SYSTEM THAT PAYS YOU HIGHER! TRAINING OPPORTUNITIES

Over 30 years of services in the UK. Call us today and take advantage of our expertise!

CONTACT US

2144 8837 9912 8988 info@realcareworld.com realcareworld.com

18 | Frar 2018

LO U R D E S : 16 0 S E N A WA R A

Dan kollu?

Kollni kurżità u xettiċiżmu, wasalt fl-istazzjon tal-ferrovija ta’ Lourdes, u għedt f’qalbi: “Dan kollu?”

L

-għada filgħodu mort sal-Cachot (kamra fqira fejn għexet Bernadette fiżżmien li dehritilha l-Madonna fl-1858) u żort Bartrès (raħal żgħir qrib Lourdes fejn Bernadette kienet tirgħa n-nagħaġ qabel bdew id-dehriet). Wara nofsinhar wasalt filGrotta. Dan hu biss għar vojt, qisu l-qabar ta’ Kristu. Kulma hemm statwa bajda, ġo ħofra.

Ftakart fl-affarijiet li l-Madonna kienet talbet minn Bernadette: tinżel tbus l-art kiesħa, taqla’ l-ħaxix u tieklu bin-nies iħarsu lejha u jidħku biha, tħammeġ wiċċha bit-tajn u tixrob min-nixxiegħa. X’ġejt nagħmel hawn?

Tgħidlix kif, imma b’xi mod ħassejt il-ħarsa ta’ Marija taqa’ fuqi, dik l-istess ħarsa li kienet waqgħet fuq Bernadette. U f’dik il-ħarsa sibt teżor, li hu l-mod ġdid kif bdejt inħares jien lejn l-oħrajn u lejn id-dnubiet tiegħi, mod ġdid kif inħares lejn dawk li jweġġgħuni, li minflok niddisprezzahom u niġġudikahom nibda npoġġi lili nnifsi f’nofshom u minflokhom. “Agħmel penitenza u itlob għall-midinbin” – naturalment inkluż jien!

Meta ġejt biex nitlaq minn quddiem dik il-Grotta vojta, poġġejt xemgħa żgħira u tajt kelma lili nnifsi li nipprova ma nitlaq qatt aktar minn hemm, li nibqa’ hemm għal dejjem, f’qalbi, ħajti kollha “imwaħħla ma’ dik il-blata” (Bernadette lis-Sorijiet tal-Ospizju, f’Lourdes). U hekk żgur nibqa’ nħoss fuqi

dik il-ħarsa kollha ħniena u mħabba. Xi darba għad imiss lili li “ngħaddi minn wied mudlam, li nġorr is-salib” (Bernadette lil Madre Roques, 25-6-1876).

Minn faċċata tal-Grotta, fuq in-naħa l-oħra tax-xmara, tlabt biex fil-vjaġġ ta’ ħajti nkompli nittieħed minn Bernadette, li bħalha nfittex dak li hu essenzjali, il-vera sbuħija, bogħod mill-ipokresija u minn dak li hu falz.

Tlabt għall-vera grazzja ta’ Lourdes: dik li minn qalbi tnixxi nixxiegħa ta’ ilma ħaj, ferħ li ħadd ma jista’ jeħodhuli, li l-mewt tista’ biss tkabbarhuli u tagħmlu infinit. Hemm nara titwettaq b’mod sħiħ il-wegħda moħbija filkliem: “Kuntenta, mhux f’din id-dinja imma fl-oħra” (il-Madonna lil Bernadette).

Jien ukoll, anki f’din id-dinja, nista’ nduq l-eternità jekk bħal Bernadette ngħid bla ma nieqaf, sal-mument ta’ mewti: “Alla tiegħi, inħobbok!” “Inħossni fil-paċi u ferħana!” u “Iva, Alla tiegħi, iva f’kollox u kullimkien: Iva!” (minn talba fuq in-naħa ta’ wara ta’ santa li Bernadette kienet tħobb tgħid).

Imbagħad naħseb li nerġa’ ngħid, imma b’enfasi differenti: “Dan kollu?”

Ġ użi S amm u t

Frar 2018 | 19

L-Ewwel Ittra ta’ San Pawl lill-Maltin Sa fejn nafu aħna, San Pawl ma kiteb ebda ittra lill-Maltin. Jekk kitbilna, allura din l-ittra żgur li ntilfet. Seta’ kiteb, imma seta’ wkoll ma kiteb xejn. Kieku kellu jiktbilna, forsi kien jgħidilna xi ħaġa bħal din li ġejja. Din l-ittra, minn idea ta’ Ġużi Sammut (Żurrieq), hi ispirata minn siltiet mill-Ewwel Ittra ta’ San Pawl lill-Korintin.

KAP 1 Tislima tal-bidu 1 Pawlu, li Alla ried isejjaħlu biex ikun appostlu ta’ Kristu Ġesù, u Luqa ħuna, 2 lill-Knisja ta’ Alla li qiegħda f’Malta; lil dawk li tqaddsu fi Kristu Ġesù, imsejħa biex ikunu qaddisin flimkien ma’ dawk kollha li f’kull pajjiż isejħu l-isem ta’ Ġesù Kristu, is-Sid tagħhom u tagħna: 3grazzja u sliem mingħand Alla Missierna u l-Mulej Ġesù Kristu.

Tifkira tal-ewwel żjara 4 Nitlobkom, ħuti, f’isem Sidna Ġesù Kristu, biex tiftakru fil-laqgħa sabiħa li għamiltuli meta ġejt fostkom kważi elfejn sena ilu.

5 Kien fil-pjan ta’ Alla Missierna u l-Mulej Ġesù Kristu li jiena niġi għandkom. 6Għadni niftakar f’widnejja l-kliem tal-anġlu tal-Mulej li deherli meta konna f’nofs dik il-maltempata kbira u qalli: 7“Tibżax, Pawlu, jeħtieġ li inti tidher quddiem Ċesari. Ara, Alla tak ilgrazzja li dawk kollha li qegħdin jivvjaġġaw

20 | Frar 2018

miegħek isalvaw.” 8Niftakar ukoll li jien għedt lil dawk li kienu miegħi: “Qawwu qalbkom, ħbieb, jinħtieġ li naħbtu ma’ gżira.” 9Dik il-gżira kellha tkun pajjiżkom, Malta.

10 F’dawk it-tliet xhur li għamilt magħkom, intom urejtu miegħi u ma’ dawk kollha li salvaw mill-għarqa ġenerożità, ospitalità u mħabba tassew kbira. 11Fraħt ħafna li intom aċċettajtu lil Kristu u t-tagħlim tiegħu, u li għadkom hekk sal-lum. 12Għadni niftakar b’mod speċjali lil Publju, li għadni ngħożż f’qalbi; niftakar ukoll lil missieru u l-morda kollha tal-gżira li ġibtuli biex infejjaqhom.

KAP 2 L-għanja tal-imħabba 1 Smajt, dan l-aħħar, imma, li l-mod ta’ ħajja li qed tgħixu llum mhux f’kollox jaqbel ma’ dak li għallimtkom jien. 2Għax ħuti, x’jiswa li jkollkom ħafna ittri wara isimkom, dar mill-aqwa u karozza mill-isbaħ, imma mbagħad ma tagħtux ħin u attenzjoni lillfamilja tagħkom? Kontu tkunu qiskom CD player iżarżar jew kompjuter iġġammjat.

3 U kieku kellkom l-aqwa impjieg u tafu l-aktar nies influwenti u importanti, 4 u kieku kellkom tkunu stmati minn kulħadd, imma ma kellkomx imħabba, ma kontu tkunu xejn.

5 U kieku kellkom tqassmu ċ-ċekkijiet għall-karità bla ma jkollkom imħabba, xejn ma jkun jiswielkom ta’ ġid. 6Għax l-imħabba taf tistabar u tħenn; 7l-imħabba twassal it-tfal l-iskola u l-Mużew bla ma toqgħod iġġibha bi kbira; 8l-imħabba tqum billejl biex tara x’għandha t-tifla li ma tiflaħx. 9L-imħabba mhijiex għajjura, ma tintefaħx biha nfisha, ma titkabbarx fuq l-oħrajn. 10L-imħabba tagħti sehemha

fil-volontarjat u tgħin lil min hu fil-bżonn bla ma ġġiegħel lill-ieħor iħossu obbligat lejha, bla ma tistenna l-grazzi jew il-prosit, bla daqq ta’ trombi.

11 L-imħabba ma tagħmilx dak li mhux xieraq; 12l-imħabba tagħmel dmirha u tagħti l-ġurnata xogħol li titħallas għaliha.

13 L-imħabba ddur bl-għeżież tagħha fil-mard u fin-niket; l-imħabba ma żżommx f’qalbha, anzi tiskuża lil ħaddieħor u tipprova taħfer; 14 l-imħabba ma tifraħx bid-deni ta’ ħaddieħor, ma tiġġudikax, ma tgħidx kliem żejjed u ma tqassasx fuq l-oħrajn.

15 L-imħabba tħobb tinġabar madwar ilmejda tal-ikel; 16l-imħabba tgħaqqad il-familja fit-talb; 17l-imħabba ssib ħin biex toqgħod tisma’ lil uliedha żgħażagħ jisfogaw ftit iddwejjaq tagħhom u jitkellmu dwar il-ħolm tagħhom; 18l-imħabba kollox tagħder, kollox temmen, kollox tittama, kollox tissaporti.

19 L-imħabba tqatta’ ftit ħin quddiem Ġesù Ewkaristija. 20Jgħibu l-kontijiet tal-bank, jiġġarrfu l-vilel, jinżlu x-shares, jaqgħu l-istocks u l-bonds. 22Alla biss ma jinbidilx, hu biss jibqa’ għal dejjem. 21L-imħabba ma tintemm qatt.

L-aħħar tislijiet Ishru, ħuti, u żommu sħiħ fil-fidi, kunu qalbiena, saħħu ruħkom ilkoll. 24Ħa jsir kollox fostkom bl-imħabba. 25Ħallikom mill-imberkin piki tal-festi jew tal-politika; ftakru li intom ilkoll Maltin, li intom demm wieħed. 26Jien inħeġġiġkom, ħuti, biex toqogħdu għall-kelma tal-isqfijiet tagħkom. 27Isellmulkom ħafna filMulej Luqa u Aristarku. 28Isellmulkom l-aħwa kollha. 29Sellmu lil xulxin b’bewsa qaddisa.

30 Din hi t-tislija tiegħi b’idi stess, Pawlu. 31Ilgrazzja ta’ Sidna Ġesù Kristu tkun magħkom.

32 L-imħabba tiegħi magħkom ilkoll fi Kristu Ġesù.

23

22 | Frar 2018

S . Ca r d o n a Żgħażagħ

Eroj ta’ veru

F

il-Karnival aħna mdorrijin niftiehmu bejnietna biex nilbsu kostum u mmorru nifirħu flimkien mal-briju li jkun hemm fit-toroq u l-pjazez tal-Belt.

Is-sena l-oħra, waqt li konna għadna d-dar ta’ Bertie, inpinġu wiċċna u nitfgħu l-isprej ikkulurit fuq xagħarna, ħuh iż-żgħir, ta’ sitt snin, li hu ffissat fuq is-Super Heroes, ħareġ jiġri mill-kamra tiegħu, tela’ jaqbeż fuq is-sufan, fetaħ idu u għajjat: “Arawni, jien Superman!”

Minnufih mar lura fil-kamra tiegħu, u reġa’ ħareġ jiġri u jaqbeż fuq is-sufan. Fetaħ idu u din id-darba għajjat: “Arawni, jien Iron Man!” U għat-tielet u r-raba’ darba reġa’ daħal u ħareġ liebes ta’ Batman u mbagħad ta’ Hulk, sakemm fl-aħħar ma kellux kostumi oħra x’jilbes. Ħsibna li mar jilgħab meta wara ftit ħin reġa’ ħareġ fuq is-sufan liebes xorts, fetaħ idejh u għajjat: “Arawni, dan huwa jien, Andrei, l-eroj ta’ veru!”

U bir-raġun! Għax Andrei huwa tassew eroj, hekk kif inhu, b’dak kollu li kapaċi jagħmel!

Qatt ħsibt kif int ukoll tista’ tkun eroj ta’ vera? Biex issir eroj ma hemmx għalfejn tilbes ta’ xi ħadd partikulari jew tippretendiha ta’ xi ħadd li fil-verità m’intix. Lanqas ma għandek għalfejn tistenna l-mument li ssir taf aktar jew meta se tiggradwa jew meta tiltaqa’ mattfajla jew ġuvni ideali tiegħek biex issir eroj.

Għall-kuntrarju, biex issir eroj hija ħaġa tassew sempliċi. Trid tħaddem il-kapaċitajiet u l-ħiliet li għandek u tuża dak kollu li akkwistajt sa issa – għall-ġid tal-oħrajn. Alla dejjem ifittex nies li jistgħu jagħmlu xi ħaġa b’dak li jafu u b’dak li diġà għandhom.

Anki lilek, Alla jsejjaħlek biex tmidd idejk u twettaq xi ħaġa li int kapaċi fiha u li tista’ tagħmilha. Forsi tgħid f’qalbek, “Lili qed isejjaħ Alla? Kif jista’ jkun? Naħseb li qed jagħżel persuna żbaljata, għax jien ma nafx, ma ninqalax u nistħi.”

Nistiednek tħares ftit lejn idejk u taħseb f’dawk l-affarijiet kollha li kapaċi tagħmel (tpinġi, issajjar, tikteb l-istejjer, iddoqq, eċċ.). Issa agħlaq idejk u aħseb ukoll f’dawk l-affarijiet materjali li għandek.

X’taf tagħmel inti u x’tista’ toffri minn dak li għandek?

Taqtax qalbek. Ibda minn dak li taf u minn dak li għandek, imbagħad bil-qawwa ta’ Alla ssib is-saħħa, il-kuraġġ, il-ġenerożità meħtieġa u r-rieda li timxi u tibqa’ għaddej f’dak li Alla jsejjaħlek twettaq.

Kemm hi ħaġa tal-għaġeb li Alla jinvolvi lil kull wieħed u waħda minna għall-qadi taloħrajn. B’hekk insiru eroj ta’ veru!

M i r iam E ll u l PAĠN A L E T T E R A RJ A

Frar 2018 | 23

X’ġara f’dik it-triq?

KITBA REBBIEĦA

J

osette, mara twajba u bieżla, kellha rasha iebsa wisq. Ħalliha tiekol kulma ssib imbasta kull filgħodu kmieni tmur timxi ħalli tipprova taħraq il-kolesterol li tkun żiedet. Uliedha kienu wissewha li kienet qed tiżbalja kull darba li tilbes ħwejjeġ skuri meta toħroġ timxi fid-dlam. Iżda kienet tgħid li ma tistax tmur timxi aktar tard u kienet tistħi tilbes ħwejjeġ ċari għax kienet taħseb li bihom tidher eħxen. Biex tikkuntenta lil uliedha xtrat ‘tracksuit’ sewda li fil-ġnub tagħha kellha żewġ linji bojod. Iżda dawn il-linji ma kinux biżżejjed biex isalvawlha ħajjitha għax ġimgħa qabel ma għalqet sittin sena, b’din it-‘tracksuit’ b’kollox, sfat imtajra minn karozza u mietet f’għadira demm taħt ħajt fi triq fejn qatt ma twaħħlu arbli taddawl.

Dak il-ħin tad-diżgrazzja, Thomas, issewwieq tal-karozza li tajritha, ma kienx għaddej b’veloċità qawwija imma kien evita xi ħofor li kien hemm fit-triq fid-diżabitat.

Kien induna li hemm mara miexja quddiemu u fl-istess direzzjoni tiegħu meta kien tard wisq. Il-linji l-bojod tat-‘tracksuit’ induna bihom biss meta ra lil Josette iddur bid-daqqa li ħadet mal-karozza. Għalkemm id-daqqa tal-karozza ma kenitx fatali, Josette faqgħet rasha mal-ħajt tas-sejjieħ li kien hemm filġenb tat-triq. Il-mewt ta’ Josette ġabet ħafna tbatija lill-familja tagħha. Żewġha tant ħadha bi kbira li ftit ġimgħat wara tah attakk tal-qalb qawwi. Thomas

ukoll għadu jbati għax qabditu dipressjoni qawwija li mhix tħallih ikompli b’ħajtu.

Missieru u ommu dejjem imnikkta għax binhom inbidel minn żagħżugħ ferrieħi għal wieħed li jgħaddi ħinu fis-sodda jiċċassa fil-vojt.

Leli, bidwi anzjan, ukoll kien għaddej minn hemm dak il-ħin għax kien sejjer lejn ir-razzett tiegħu u tkexkex meta induna x’ġara. Kliem Thomas baqa’ jidwi f’moħħu: “Ma rajthiex! Kif stajt ninduna biha? Kont qed insuq kif suppost! Ma stajtx naraha!”

Malli wasal ir-razzett, Leli baqa’ sejjer dritt jilbes il-‘high visibility vest’ li kellu għal meta joħroġ liż-żiemel bis-serkin. Induna li hu wkoll kien qed jissogra ħafna meta kien jgħaddi minn dik it-triq fid-dlam. Dik issidrija safra bil-faxxi li jixgħelu bl-iċken ftit dawl setgħet issalvalu ħajtu.

Wieħed minn ulied Josette waħħal lapida tal-irħam filpost fejn mietet ommu, iżda ftit huma s-sewwieqa li jagħtu kasha.

L-uniku wieħed li qatt ma jista’ jinsa x’ġara huwa Thomas li ħajtu saret dalma kbira u tilef l-interess f’kollox.

Jimmy Mifsud

Ibgħat novella jew poeżija qasira għal din il-paġna. Il-kitba li titla’ bil-polza tirbaħ żewġ kotba mingħand Merlin Publishers Ltd. Ibgħat preferibbilment bl-email hekk: flimkien@maltadiocese.org jew mirell60@gmail.com jew 29, Miramaki, Triq Biagio Galea, Tarxien.

D ott. G o d f r e y Agi u s S aħħit n a

Frar 2018 | 25

L-osteoporożi fl-irġiel

D

an hu suġġett mhux daqshekk komuni madankollu jeżisti. Illum għandna mezzi aktar sofistikati biex ninvestigaw. Mhux biss bihom insibu aktar każijiet imma wkoll għandna kura għalihom.

20 fil-mija tal-każijiet ta’ osteoporożi huma rġiel, jiġifieri mhux daqshekk rari. Li jiġri huwa li l-għadam jirqaq minn ġewwa, isir aktar fraġli u jista’ jinkiser aktar. Innisa ġeneralment jgħixu aktar u l-irġiel jagħmlu aktar eżerċizzju li jipproteġik mill-osteoporożi, barra mill-fatt li l-ormon (hormone) li jeżisti fin-nisa (l-estroġenu, oestrogen) jinsab fi kwantità aktar baxxa flirġiel, u għalhekk id-differenza.

Il-kawża prinċipali tal-osteoporożi flirġiel hija n-nuqqas tal-ormon testosteron (testosterone). L-estroġenu jżomm l-għadam aktar b’saħħtu, u kull raġel ibiddel ittestosteron f’estroġenu biex isaħħaħ l-għadam b’mod naturali. Jekk tagħti l-estroġenu lir-raġel dan isaħħaħlu l-għadam.

Fil-ħajja tagħna l-għadam ikun il-ħin kollu għaddej minn proċess ta’ tibdil bi tneħħija ta’ ċelloli tal-għadam antiki ma’ ċelloli tal-għadam ġodda. Għal dan ikollna bżonn ammont sostanzjali ta’ kalċju u vitamina D biex l-għadam ikun b’saħħtu.

Is-saħħa tal-għadam tiddependi minn kemm jintużaw, bħall-muskoli. Jekk tużahom, jissaħħu; jekk ma jitħaddmux, jirtabu. Għalhekk l-eżerċizzju huwa importanti ħafna. L-anqas li wieħed jista’ jagħmel huwa mixi mgħaġġel ta’ 30 minuta kemm jista’ jkun spiss matul il-ġimgħa.

Hemm ukoll kwantità kbira ta’ mediċini li jistgħu jnaqqsu s-saħħa tal-għadam, bħallisteroids li jintużaw għall-ażma u mediċini utli ħafna għall-kanċer tal-prostata, li jikkawżaw rata għolja ta’ ksur tal-għadam.

Insemmu wkoll mediċini li jintużaw għall-

aċċessjonijiet, l-aktar meta dawn jittieħdu għal żmien twil mingħajr ma tieħu biżżejjed kalċju u vitamina D. Hemm ukoll kundizzjonijiet ta’ mard bħaddijabete, ir-‘rheumatoid arthritis’, mard kroniku tal-imsaren u d-demm li mingħajr dieta tajba (kalċju u vitamina D biżżejjed) u eżerċizzju jnaqqsu s-saħħa tal-għadam. It-tipjip huwa ħażin ukoll għax in-nikotina hija velenu għaċċelloli tal-għadam.

Biex wieħed jevita dan kollu hemm bżonn kwantità biżżejjed ta’ eżerċizzju u suppliment ta’ kalċju u vitamina D, li wieħed għandu bżonn biex il-kalċju jiġi assorbit mill-ġisem, inkella jintilef u jittieħed għalxejn. Għalkemm ħafna mill-vitamina D nġibuha mix-xemx, dan mhux biżżejjed mingħajr il-vitamina D supplimentari.

It-testijiet biex tkun taf fiex int huma t-test tad-demm u ‘bone density scan’ li llum jintużaw bħala rutina biex inżommu l-għadam b’saħħtu u nevitaw ksur, speċjalment talgħadma tal-ġenbejn (hip) li tista’ tibdillek ħajtek minn ħajja kompletament indipendenti għal ħajja fuq siġġu bir-roti jew f’dar talanzjani, u li l-ispina titgħawweġ u titgħaffeġ bil-piż tiegħek stess.

Għandek xi mistoqsija għat-tabib?

Ibgħatha bil-posta hekk: Flimkien, Saħħitna, P.O. Box 1, Il-Furjana jew bl-email: flimkien@maltadiocese.org

Normali

Osteoporożi

Lo għ o b • Clau d ia Ci n i

26 | Frar 2018

Tisliba

Mimdudin 1. Faxxa tal-qadd (5) 3. Aktar delikat (5) 7. Missier Iżakk (7) 9. Safra; xalata (4) 10. Materjal vulkaniku (4) 11. Mewġa li d-dgħajsa tħalli fil-baħar (4) 12. Ta ħajtu għal pajjiżu (4) 16. Jilbsu f’rasu suldat tal-gwerra (4) 18. Użin ta’ 28.35 gramm (4) 19. Laqgħa ma’ xi ħadd importanti (7) 20. Ħġieġa li biha tiffoka ċar (5) 21. Kus bil-widna u bix-xoffa (5)

1

2

7

4

2

N O P Q R S T U V W X Y Z

W-B H÷A DxO Z-D Y-M DxI C+Y T÷U D+N OxP L+A K÷D G-D

5

8

9

10

12

13

14

15

17

18

19

20

21

Soluzzjoni tax-xahar l-ieħor Mimduda: 1. FROTT, 3. SFOND, 7. FAMILJA, 9. RTAB, 10. LBIĊ, 11. ŻFIN, 12. AĠIR, 16. BOTT, 18. ATEU, 19. TARBIJA, 20. LIMBU, 21. KUPUN. Weqfin: 1. FGURA, 2. TRAB, 4. FAJL, 5. DOĊĊA, 6. MINA, 7. FARFETT, 8. ABBILTÀ, 13. ŻBALL, 14. TUBU, 15. BUBUN, 17. TALB, 18. AJRU. 11

25

Rebbieħ/a: T. Galea, Santa Luċija Irbaħ voucher mingħand Alfsons Supermarket, il-Ħamrun. Ibgħat it-tweġiba sal-15 tax-xahar: Flimkien, Tisliba, P.O. Box 1, Il-Furjana

Alfakodo Soluzzjoni tax-xahar l-ieħor

10

F’din il-logħba, l-ittri mill-A saż-Z għandhom valur numeriku. Ta’ xi wħud diġà jidhru fil-kolonni tal-lemin. Imla l-kumplament tal-valuri ta’ kull ittra billi tagħmel użu mill-ħjiel li hemm fil-kolonni tan-nofs.

Pereżempju, peress li L = O x K, mela L = 8. Hekk ukoll, ġaladarba P + U = 13 u U = 3, mela bilfors li P = 10. Ibgħat it-tweġiba sal-15 tax-xahar hekk: Flimkien, Alfakodo, P.O. Box 1, Il-Furjana. Premju voucher ta’ €20 li jissarraf għand Scotts Supermarket

A 15 H 14 O 4 V 16

B 20 I 6 P 10 W 11

C 7 J 19 Q 17 X 22

D 1 K 2 R 23 Y 26

E 12 L 8 S 13 Z 5

F 24 M 18 T 25

G 21 N 9 U 3

Rebbieħ/a: J. Ellul, Il-Furjana

Nota: GĦ u IE jieħdu kaxxa waħda

11

16

G-Q F÷D OxU T-J A+C V+M W+I DxP Z÷O M+Q UxA S+M X÷X

4

6

Weqfin 1. Għatba; skaluna (5) 2. Satar; warrab (4) 4. Bqija; tilqit (4) 5. Insetti bix-xewka (5) 6. Is-sieħba tar-raġel (4) 7. Fehma li Alla ma jeżistix (7) 8. Kif insejħu lil Omm Ġesù (7) 13. Kmamar żgħar f’ħabs (5) 14. L-ewwel bniedem li nqatel fid-dinja (4) 15. Daħla fejn jissewwew il-vapuri (5) 17. Smigħ (4) 18. Għażż, ħela ta’ ħin (4)

A B C D E F G H I J K L M

3

KLIEM GĦAREF

Kliem għaref Discipline?

When a child hits a child, we call it aggression.

When a child hits an adult, we call it hostility.

When an adult hits an adult, we call it assault.

When an adult hits a child, we call it … discipline.

Haim Ginott

Do not break the bruised reeds Some of us tend to do away with things that are slightly damaged. Instead of repairing them we say: “I don’t have time to fix it, I might as well throw it in the garbage can and buy a new one.” Often we also treat people this way. We say: “He has a problem with drinking. She is quite depressed. They have mismanaged their business ... we’d better not take the risk of working with them.” When we dismiss people out of hand because of their apparent woundedness, we stunt their lives by ignoring their gifts, which are often buried in their wounds.

But we all are bruised reeds, whether our bruises are visible or not. We must believe that strength is hidden in weakness, and that true community is a fellowship of the weak.

Henri J. Nouwen

Frar 2018 | 27

A prayer for those who live alone

Mibgħuta minn Michael Camilleri I live alone, dear Lord, Stay by my side.

In all my daily needs Be thou my guide.

Grant me good health, for that indeed, I pray, To carry on my work From day to day.

Keep pure my mind, My thoughts, my every deed, Let me be kind, unselfish In my neighbours’ need.

Spare me from fire, from floods, Malicious tongues, From thieves, from fear, And evil ones.

If sickness or an accident befall, Then humbly, Lord, I pray, Hear thou my call.

And when I am feeling low, Or in despair, Lift up my heart And help me in my prayer.

I live alone, Dear Lord, Yet, I have no fear, Because I feel your presence always very near.

Thank you Lord.

28 | Frar 2018

Dia n e Lo o ma n s U L I E D N A

If I had my child to raise over again

If I had my child to raise all over again, I would build self-esteem first, and the house later.

I would finger-paint more, and point the finger less.

I would do less correcting and more connecting.

I would take my eyes off my watch, and watch with my eyes.

I would care to know less, and know to care more.

I would take more hikes and fly more kites.

I would stop playing serious, and seriously play.

I would run through more fields and gaze at more stars.

I would do more hugging and less tugging.

I would see the oak tree in the acorn more often.

I would be firm less often, and affirm much more.

I would model less about the love of power, and more about the power of love.

Clau d ia Ci n i

Frar 2018 | 29

Għalina t-tfal

Qaddis tax-Xahar: San Tumas More • Twieled fis-7 ta’ Frar, 1478 f’Londra, l-Ingilterra.

• Kien avukat u kanċillier fil-gvern tar-Re Neriku VIII. • Darba ħasibha bis-serjetà jitlaqx il-karriera tiegħu u jidħol patri. Għalkemm ma sarx patri, huwa kien jattendi għall-eżerċizzi spiritwali magħhom.

• Ma riedx jirrikonoxxi lir-Re Neriku bħala l-kap tal-Knisja tal-Ingilterra.

• Wara li nġiebet xhieda falza kontrih, Tumas More ġie akkużat bi tradiment, inżamm priġunier fit-Torri ta’ Londra.

Qatgħulu rasu fis-6 ta’ Lulju 1535, fl-età ta’ 57 sena.

• Qabel miet qal: “Se mmut bħala l-qaddej fidil tar-re, imma qabelxejn bħala l-qaddej ta’ Alla.”

• Il-festa tiegħu niċċelebrawha fit-22 ta’ Ġunju.

Sib id-differenzi Sib mill-inqas disa’ differenzi bejn iż-żewġ stampi.

Tweġiba isfel nett.

Kompetizzjoni bi premju - Kidoku Imla l-vojt kollu b’mod li l-kolonni, il-linji u kull kaxxa ta’ erbgħa jimtlew b’ ❤, ▲, ●u ■, bla ma jkunu ripetuti.

Tweġiba tax-xahar l-ieħor:

Ibgħat it-tweġiba flimkien mad-dettalji tiegħek hekk: Flimkien, Kompetizzjoni Tfal, P.O. Box 1, Il-Furjana.

L-ewwel tweġiba tajba li tinfetaħ tirbaħ żewġ kotba tal-qari ta’ tfal mingħand Horizons.

Rebbieħ/a: E. Spina, Iż-Żurrieq Differenzi: (1) weraq tas-siġra fin-naħa ta’ fuq (2) ix-xemx (3) it-tieqa tad-dar (4) il-bieb tad-dar (5) tiġieġa sparixxiet (6) ħames flieles tat-tiġieġ minflok erbgħa (7) papra tħares in-naħa l-oħra (8) tliet flieles tal-papri minflok erbgħa (9) tifla minflok tifel.

30 | Frar 2018

L EĠĠ E NDA

Tliet siġriet

T

liet siġriet kienu fuq għolja, jitħaddtu dwar il-futur u l-ħolm tagħhom.

L-ewwel siġra qalet: ‘Nixtieq insir senduq sabiħ, mimli deheb u ħaġar prezzjuż, u kulħadd jammira sbuħiti.’

Qabżet it-tieni siġra: ‘Jien irrid insir vapur kbir u b’saħħtu, inġorr nies importanti, insalpa sa truf l-art.’

Tkellmet it-tielet: ‘U jien irrid inkun l-aktar siġra twila u dritta fid-dinja; in-nies iħarsu lejn il-friegħi tiegħi għoljin kważi sas-sema.

Hekk kulħadd jibqa’ jiftakarni.’

Għaddew is-snin jistennew il-ħolm tagħhom iseħħ. Jum fost l-oħrajn waslu xi ħaddiema biex jaqtgħuhom. Meta ġew għallewwel siġra, qalu: ‘Din tidher b’saħħitha; inbigħuha lil xi mastrudaxxa.’ Hi u tinqata’ s-siġra ħassitha sodisfatta li fl-aħħar se taqta’ xewqitha li ssir senduq, imma meta nġiebet fil-ħanut tal-mastrudaxxa, għamluha kaxxa li minnha jieklu l-annimali, poġġewha fi stalla u mlewha bit-tiben. Mhux hekk kienet ħolmot!

Meta waslu għat-tieni, il-ħaddiema qalu: ‘Din ukoll b’saħħitha. Inbigħuha lil xi tarzna li tagħmel vapuri kbar.’ Is-siġra tbissmet, għax il-ħolma tagħha wkoll kienet se sseħħ: kienet se ssir vapur kbir. Imma ġara li għamluha dgħajsa żgħira. Addijo l-ħolma tagħha li ssir vapur kbir li jġorr nies importanti!

It-tielet siġra bdiet tibża’ ħafna għax jekk tinqata’ ma kenitx se ssir siġra twila u dritta.

Imma f’kemm ilna ngħidu l-ħaddiema qatgħuha u meddewha fl-art ħdejn l-oħrajn.

Wara ftit tqattgħet fi twavel u tħalliet barra fix-xita u x-xemx. It-tliet siġriet bkew xortihom ħażina.

Għaddew ħafna snin sakemm darba waħda f’dik l-istalla daħlu mara u raġel. Il-mara kienet waslet biex twelled. Il-mara welldet u qiegħdet it-tarbija fil-maxtura, magħmula mill-injam tal-ewwel siġra. Dak il-ħin is-siġra ħasset li għandha fiha l-akbar teżor li qatt setgħet iġġorr!

Għaddew aktar snin u grupp ta’ rġiel telgħu fuq dgħajsa magħmula bl-injam tat-tieni siġra. Il-mexxej tagħhom ħassu għajjien u raqad fuq wara. F’nofs ta’ baħar qamet maltempata kbira. Is-siġra bdiet tinkwieta, imma dak li kien rieqed qam u ordna lill-baħar jiskot u l-maltempata waqfet u r-riħ siket. It-tieni siġra indunat li kienet qed iġġorr l-aktar persuna importanti li qatt setgħet iġġorr.

Fl-aħħar nett xi ħadd qabad it-tielet siġra.

Tkaxkret matul it-toroq dojoq ta’ belt qadima minn raġel li kien ġie fflaġellat, u ċċappset b’demmu. Lil dan ir-raġel sallbuh mal-injam tas-siġra, u għollewh fl-għoli sakemm miet.

U minn dakinhar kulħadd baqa’ jħares lejn dak ir-raġel li kien imsammar mas-siġra.

Il-ħolm tat-tliet siġriet kien seħħ ħafna aktar milli qatt kienu immaġinaw. Alla kien qabad il-ħolm tagħhom u nisiġhom fl-aktar ħolma sabiħa: il-ferħ tagħhom stess!

FEELING FREE AT HOME

invest in comfort and safety for yourself or your parents

Exclusive local distributors of Stair Lifts, Recliners & Scooters

Tel: +356 21 252206 Email: info@liftservices.com.mt Website: www.liftsservices.com.mt Lifts Services Ltd , Factory A25F Marsa Industrial Park, Marsa, Malta