Flimkien Frar 2013 by Archdiocese of Malta

Frar 2013 Numru 99

Editorjal 3 • Il-kelma tal-Arçisqof 4 • Stejjer ta’ fidi 4 Is-Sena tal-Fidi 6 • Sibt il-veru fer˙ 7 • Il-Knisja Ωag˙Ωug˙a f’Malta hija ˙ajja 9 • X’se naqbad inqerr? 10 • Il-mazz f’idejk 13 Jien mag˙kom dejjem 14 • G˙andna l-kura©© me˙tie©? 18 Qarrejja 19 Insewwi l-kelb? 21 • Vitamina B12 23 • G˙alqa mqabbla 23 IΩ-Ωrin© 25 • Log˙ob 27 • Tfal 29 • Iva, iddeçidejt! 30

BSL

Britannia Tours

. - gewwa L-Ghid

LOURDES

27 ta’ Marzu - 1 ta’ April

MINN

¢569

INŸURU Lourdes, Bartres, Meridien Shopping Arcade, Grotot ta’ Betherram, St Jean de Luz, Col d’Ibardin u Pont d’Espagne

. - gewwa L-Ghid

SANTIAGO DE COMPOSTELA

28 ta’ Marzu - 1 ta’ April (4 t’ijiem sœaœ) INŸURU Santiago de Compostela, ir-reæjun ta’ Galician u l-famuÿ Cape Finisterre

MINN

¢399

NATTENDU WKOLL IL-PURÇISSJONI TAL-ÆIMGŒA L-KBIRA ÆEWWA SANTIAGO

Il-prezzijiet kollha huma bbaÿati fuq tqassim tripla/twin, full board u huma nkluÿi Titjiriet, Lukanda, Trasferimenti, servizzi ta’ Tour Leader, Direttur Spiritwali u t-Taxxi (Kundizzjonijiet japplikaw) Valletta - Head Office - Tel: 2123 8039, 2124 5418, 2124 1904 Paola Branch - Tel: 2180 9930 Mosta Branch - Tel: 2141 3030 Gozo Branch - Rabat Tel: 2156 5620

editorjal dun anton portelli

Biex nista’ niddandan?

Rivista ta’ kull xahar ma˙ru©a mill-Kulle©© tal-Kappillani u titqassam b’xejn lill-familji Maltin kollha. Biex tirriklama fuq Flimkien ag˙mel kuntatt direttament bit-telefon fuq 2590 6400 jew 2137 4942 Email: flimkien@maltadiocese.org jew bil-posta

awn min jieħu gost jiddandan. Joqgħod juri dak li għandu: deheb, tiżjin, ilbies, intelliġenza, ħila, talenti. Dan jagħmlu biex jidher quddiem in-nies. Dan jista’ jkun ġej minn ħafna affarijiet bħal nuqqas ta’ apprezzament personali, sforz biex jitgħatta vojt interjuri, xewqa li turi li inti importanti, eċċ. Imma fil-verità aħna mhux kollha l-istess? Mhux kollha magħmula mill-istess demm u laħam, bl-istess nifs tal-Mulej Alla ġewwa fina, b’ħiliet u talenti li tahomlna l-Mulej, b’ġenituri li fittxew l-aħjar għalina? Kien San Pawl li ftaħar bil-vojt u n-nuqqasijiet tiegħu, ħalli iżjed jidher Kristu li jgħix fih. Żmien ir-Randan huwa żmien għażiż li fih għandna nagħrfu verament min aħna, x’inhu l-iskop tal-ħajja tagħna u nistiednu lill-Mulej Alla biex jiġi jgħammar fina permezz ta’ Ibnu Ġesù. ■

Indirizz Editorjali Flimkien, Kulle©© tal-Kappillani, Kurja, Il-Furjana Email: flimkien@maltadiocese.org

Mixja fl-Ispiritwalità tal-Koppja matul ir-Randan

L-Art Imqaddsa mal-FranÌiskani PellegrinaÌÌi 2013

Organizzat mill-Institute for Marriage and the Family (Genesis 2) Erba’ laqgħat għall-miżżewġin, b’ħin ta’ riflessjoni, talb, kant u adorazzjoni. Is-Sibtijiet: 23 ta’ Frar; 2, 16 u 23 ta’ Marzu Post: The Institute for Marriage and the Family, Triq l-Oratorju, Naxxar mis-7pm sat-8pm Imexxi Mons. Anton Gouder Wara t-taħdita jkun hemm quddiesa u refreshments. Għal aktar informazzjoni: Anthony Rutter Giappone fuq 9942 9907

Editur Carmel Conti

Grafika Outlook Coop

Stampar Velprint Ltd

Flimkien fuq Facebook Ibqa’ flimkien mag˙na fuq Facebook. Ing˙aqad mag˙na int ukoll fil-pa©na “Magazine Flimkien” u ag˙ti l-kummenti tieg˙ek.

CD mal-Flimkien ta’ Marzu Mal-˙ar©a tal-Flimkien ta’ Marzu se titqassam CD b’xejn, bil-g˙an li noffru g˙ajnuna sempliçi u prattika matul ir-Randan f’din is-Sena tal-Fidi kif ukoll biex infakkru l-˙ar©a numuu 100 tal-magaƒin.

AÓseb fuqha!

In essentials unity, in nonessentials liberty, and in all things charity. Ìwanni XXIII

L-Art Imqaddsa 1-9 ta’ Mejju; 22-30 ta’ Mejju; 17-25 ta’ Lulju; 4-12 ta’ Awwissu; 4-12 ta’ Settembru L-Art Imqaddsa u l-Ġordan 4-14 ta’ April L-Art Imqaddsa u s-Sinaj 3-13 ta’ Novembru Tagħrif jew booking: Kummissarjat tal-Art Imqaddsa, 8 Triq Santa Luċija, Valletta. 2124 2254. comalt@ofm.org.mt Flimkien Frar 2013 | 3

Il-messaÌÌ tal-arÇISQOF Mons P. Cremona OP

Fer˙ fit-tqala F

l-aħħar riflessjoni għedna li Marija setgħet tagħmel dak kollu li hemm filVanġelu għaliex aċċettat li tkun il-‘Qaddejja tal-Mulej’. Minn dak il-ħin li qalet IVA, tnissel Ġesù fiha. Dak kien li ried Ġesù minn għandha bħala qaddejja tiegħu. X’jiġifieri ‘jkollok lil Ġesù ġo fik’? X’jiġifieri jkollok ġo fik lil ‘Dak li bih sar kollox’? Ftit ilu kelli laqgħa mal-qwiebel u waħda qaltli: ‘Jien lill-ommijiet fit-tqala ngħidilhom ma jistennewx it-twelid tattarbija biex jifirħu, iżda jifirħu anki bit-tqala u matul it-tqala.’ Min jaf Marija fit-tqala tagħha kemm ħalliet il-kliem tal-anġlu jidħol fil-fond fiha! Min jaf kemm għożżot f’qalbha dan il-misteru flimkien ma’ Ġużeppi! Ġwanni Pawlu II kien qal li Marija

għaddiet minn preżenza ta’ Ġesù fit-tqala tagħha, għall-preżenza ta’ Ġesù fiha fittqarbin. Din ukoll kienet preżenza vera ta’ Ġesù. Hi setgħet tifhem x’jiġifieri Ġesù jkun preżenti fl-Ewkaristija għax kienet taf x’jiġifieri jkollha lil Ġesù f’ġufha. Ejjew nirriflettu ma’ Marija dwar x’inhi verament il-preżenza ta’ Ġesù flEwkaristija. Il-fidi fil-preżenza ta’ Ġesù fl-Ewkaristija hija l-bidu u l-quċċata talFidi tagħna. Ma nħallux din l-esperjenza taħrabilna! Marija kienet id-dixxiplu l-iktar għażiż tal-Mulej. Ejjew inħalluha tiggwidana filmixja tagħna f’din is-Sena tal-Fidi. ■

Stejjer ta’ fidi Fl-okkażjoni tas-Sena tal-Fidi xtaqna li l-qarrejja jagħmlu kuraġġ lil xulxin filmixja tal-fidi tagħhom billi jirrakkuntaw l-esperjenzi tagħhom ta’ fidi. X’qed tagħmel biex iżomm il-fjamma tal-fidi tixgħel? X’għenek terġa’ ssibha? Ibagħtilna l-‘istorja tal-fidi’ tiegħek. Aqsam magħna dak li ħassejt fik meta: • ġrat xi ħaġa f’ħajtek li biddlitlek il-mod kif tħares lejn il-ħajja u l-fidi • ktieb li affettwalek il-mod kif taħseb dwar xi aspett tal-fidi • persuna li laqtitek jew rajt eżempju tajjeb minnha

• film, programm fuq ir-radju, tv, website • il-kliem ta’ xi priedka jew xi innu • attendejt xi laqgħa ta’ talb jew xi rtir Dawn kollha jistgħu jkunu mezz kif il-fjamma tal-fidi ġo fik baqgħet jew reġgħet bdiet titkebbes u tinfirex. Dawn huma ġawhar li mhux ta’ min iżommhom moħbija imma jxandarhom għall-ġid ta’ kulħadd. Ibagħtilna l-esperjenza tiegħek bl-email: flimkien@maltadiocese.org jew bil-posta: Flimkien, STORJA TA’ FIDI, Kulleġġ talKappillani, Kurja, Floriana.

Hearing aids you try at home No upfront costs...No commitment...No risk! Try it, wear it, love it! Wouldn’t it be great if you could try a product before making a significant investment...to make sure it fits your needs and lifestyle before saying, “I’ll take it?” And, if you didn’t have any upfront payment, well, that would be better yet! Most companies cant let you do this, of course. But at Cleartone Hearing we can. Our clinic has been selected as the only hearing healthcare provider in Malta to provide this totally new and unique service.

FREE 4 week trial Our FREE 4 week trial will give you the opportunity to try the very latest hearing aid technology in everyday life without any upfront cost or commitment. We invite you to take advantage of this limited-time opportunity*, call us today on 214 30571. Cleartone Hearing is the official Malta distributor of Unitron hearing instruments and is pleased to offer FREE hearing tests and evaluations to all clients across Malta and Gozo. Join us at one of our clinics running from Saturday 16th February Saturday 23rd February. Our Hearing Aid Audiologist will be available to advise you on the latest hearing aid technology.

CLEARTONE HEARING MALTA LTD 11 Shalom, Frans Dingli Street, Attard, Malta Atd

Call: 21430571 *First come, first served basis

CA NO LL W

A standard clinic fee will apply.

Is-sena tal-fidi Fr Hector Scerri

Matul is-Sena tal-Fidi qed inwasslu, permezz tal-Kredu, il-veritajiet l-aktar çentrali tal-fidi Nisranija. Nissu©©erixxu li kull xahar terfa’ l-artiklu biex fi tmiem is-Sena tal-Fidi jkollok f’idejk ©abra fil-qosor tal-fidi tag˙na

Jiena nemmen f’Ìesù li bata ta˙t Ponzju Pilatu, sallbuh, miet u difnuh Matul il-missjoni pubblika tiegħu, Ġesù ppriedka s-Saltna ta’ Alla. Huwa għallem permezz tal-parabboli, għamel ħafna mirakli u wera kif wieħed seta’ jimxi warajh. Il-quċċata tal-missjoni pubblika ta’ Ġesù tinsab fil-Misteru tal-Għid, jiġifieri t-tbatija, il-mewt kiefra li għadda minnha, u l-qawmien tiegħu mill-imwiet. Il-ħajja kollha ta’ Ġesù kienet offerta lil Alla Missieru

Ġesù għadda minn proċess quddiem is-Sanhedrin fejn ilkbarat Lhud qatgħuha li huwa kien ħaqqu l-mewt. Wara, għaddewh lill-awtoritajiet Rumani fejn xlewh bħala xewwiex politiku. Il-Lhud ġiegħlu lil Ponzju Pilatu biex jikkundanna lil Ġesù għall-mewt Il-Lhud mhumiex ilkoll flimkien responsabbli għall-mewt ta’ Ġesù. Ġesù miet minħabba d-dnubiet tal-umanità kollha 6 | Flimkien Frar 2013

Meta daħal fid-dinja qal ... ‘Hawn jien ġejt biex nagħmel ir-rieda tiegħek, o Alla’ ... Bis-saħħa ta’ din ir-rieda aħna konna mqaddsin, permezz tal-offerta tal-Ġisem ta’ Ġesù Kristu, magħmula darba għal dejjem (mill-Ittra lil-Lhud, 10:5-10)

Fil-mewt tiegħu, Ġesù huwa l-Ħaruf t’Alla li jneħħi d-dnub tad-dinja kollha. Hekk jistqarr is-saċerdot, waqt il-Quddiesa, meta jurina l-Ostja kkonsagrata ftit mumenti qabel it-tqarbin

L-Ewkaristija hija t-tifkira ħajja tal-Misteru tal-Għid, jiġifieri tat-tbatija, il-mewt u l-qawmien ta’ Ġesù ħu, Ġesù Bl-ubbidjenza tieg idjenza patta għad-diżubb tagħna l-bnedmin

STEDINA

Sibt il-veru ferħ Il-ħajja ta’ kuljum mimlija xogħol, studju, laqgħat, korsijiet, xiri u taħbit. Xi drabi tant inkunu għaddejjin minn ħaġa għal oħra li ma niqfux ftit nirriflettu fuq li qed nagħmlu. Nikkuntentaw ruħna li nlestu dak li qed nagħmlu, forsi nieħdu l-prosit għax nogħġbu lil ta’ madwarna, u daqshekk. U dan kollu għal ftit żmien għax kollox jgħaddi. Spiss ninsew li aħna m’aħniex biss ġisem imma wkoll ruħ, li tibqa’ tgħix għal dejjem. Imma forsi tgħiduli, “Int min int?” Jien reliġjuża tal-ħajja kontemplattiva. Isibuna bħala “tal-Klawsura”. Il-Klawsura lili tgħinni nifhem aktar ċar it-tifsira tal-vokazzjoni tiegħi, nifhem aktar li mhijiex firda mid-dinja imma tgħinni ngħix aktar intensament fil-preżenza ta’

“Barra mis-salib m’hemmx sellum ieħor li bih nilħqu s-sema”. (Santa Roża ta’ Lima)

Ġesù tassew għadda mill-esperjenza tal-mewt. Huwa tassew l-Iben ta’ Alla li miet fuq is-salib u li ġie midfun ġo qabar ġdid Suor Elisabetta Grima

Alla. Tqanqalni nħobb lil Alla biss filġabra, is-skiet, it-talb, ix-xogħol, l-istudju u s-sagrifiċċju. Il-Klawsura hija għamla partikolari ta’ ħajja ta’ kif jitħabbar ilmisteru tal-Għid ta’ Kristu, li mill-mewt qam għall-ħajja. Jekk taħseb li tista’ tkun imsejħa u magħżula għal dan it-tip ta’ ħajja, u tixtieq tkun taf aktar dwarha, ejja sal-Monasteru ta’ Sant’Ursola, Triq Sant’Ursola, il-Belt, jew ċempilli fuq 21238733. Kull tieni Ħadd tax-xahar fid-9am jkollna laqgħa għal tfajliet minn 11-il sena ‘l fuq. Fl-esperjenza tiegħi sibt li xejn ma jimlili qalbi. Kollox kien iħallili vojt kbir. Imma hawn ġew sibt il-veru ferħ li jimla l-qlub. Alla għadu jsejjaħ persuni biex jimxu warajh aktar mill-qrib, u jista’ jkun li qed isejjaħ lilek. ■ Flimkien Flimkien Jannar Frar 2013 | 7

ittoppja bil-BOV Mobile Ittoppja il-mobile tiegħek jew ta’ xi ħadd ieħor mill-kuntatti tiegħek bil-BOV Mobile. Ma tistax tkun aktar faċli minn hekk.

Impenn lejn is-suċċess tiegħek.

BOV MOBILE

BOV 35368

2131 2020 I bov.com Maħruġ mill-Bank of Valletta p.l.c. 58, Triq Żakkarija Valletta VLT 1130 - Malta

Il-Bank of Valletta p.l.c. huwa liċenzjat sabiex jipprovdi servizzi ta’ investiment mill-Awtorità Maltija għas-Servizzi Finanzjarji.

30 SENA TA’ KDÛ F’MALTA Anthony Mifsud, Fr.Marco Portelli, Nathanael Muscat, Claire Aquilina, Lina Felice

Il-Knisja Ωag˙Ωug˙a f’Malta hi ˙ajja!

l-Knisja żagħżugħa f’Malta hi mimlija inizjattivi u servizzi li jgħinu ż-żgħażagħ jikbru fil-fidi, u fl-istess waqt iġeddu l-komunità nisranija. Fil-qalba ta’ dan, insibu l-Kummissjoni Djoċesana Żgħażagħ (KDŻ). Fis-16 ta’ Jannar fakkarna t-tletin anniversarju tal-KDŻ. Il-Kummissjoni bdiet fuq inizjattiva ta’ mexxejja minn diversi movimenti reliġjużi bl-għajnuna talKummissjoni Djoċesana Appostolat tal-Lajċi. Matul is-snin, il-KDŻ saret assoċjata ma’ numru ta’ attivitajiet: FestaŻgħażagħ, laqgħat tal-Papa maż-żgħażagħ, u l-Jum Dinji taż-Żgħażagħ. Apparti l-attivitajiet, il-KDŻ kellha interess speċjali fl-akkumpanjament tażżgħażagħ fil-ħajja ta’ kuljum b’inizjattivi bħal ‘DjarjuĦabib’ u l-kampanja ‘Lejn Ħajja Sesswali Isbaħ’. Fost il-mijiet ta’ voluntiera, insemmu b’mod speċjali lid-delegati li mexxew din ilħidma: Fr Paul Chetcuti sj, Fr Mark Ciantar ofm u Fr Savio Vella sdb. L-iżvilupp tal-KDŻ jirrifletti l-bidliet tal-Knisja f’Malta u tas-soċjetà. Fl-aħħar Sinodu Djoċesan li sar f’Malta, il-komunità nisranija rat li l-missjoni tal-KDŻ huwa l-koordinament tal-pastorali maż-żgħażagħ u l-adolexxenti. Il-KDŻ illum kibret f’network li jlaqqa’ flimkien l-entitajiet għas-servizz taż-żgħażagħ.

Il-KDŻ temmen li l-karatteristika speċjali ta’ din il-ġenerazzjoni ta’ żgħażagħ hija d-djalogu. L-inizjattivi prinċipali bħallkonkorsi tal-mużika u l-arti, fora b’temi soċjo-kulturali, ċelebrazzjonijiet ta’ festi partikolari, modi ta’ talb esperimentali, u preżenza qawwija online, għandhom l-għan li jkattru d-djalogu maż-żgħażagħ u realtajiet oħra, u li jgħaqqdu l-esplorazzjoni tal-fidi mal-ħajja. Il-Knisja, permezz tal-KDŻ, hija impenjata li tindokra l-vokazzjoni ta’ dawk imsejħin. Bħalissa 18-il persuna qegħdin isegwu jew spiċċaw Masters fil-Youth Ministry. Madwar 150 persuna temmew il-Higher Award in Adolescent & Youth Ministry. Mijiet oħra jsegwu programmi speċjalizzati, b’investiment dirett mill-parroċċi u l-movimenti. Il-preparazzjoni ta’ min jaħdem mażżgħażagħ f’isem il-Knisja hija fuq kollox formazzjoni tal-qalb, li tagħraf aħjar l-ispirtu ta’ Alla. L-impenn tal-KDŻ huwa li ż-żgħażagħ isibu għejjun li jwieġbu għat-tiftix tal-fidi personali tagħhom. Dan jitlob bidla fil-Knisja, mibdija u mmexxija mill-Ispirtu Qaddis. It-tim tal-KDŻ jibqa’ dejjem għas-servizz ta’ min jaħdem f’dan l-qasam. Segwuna u sibu l-ispazju tagħkom fuq www.kdz.org.mt ■ Flimkien Frar 2013 | 9

RANDAN

X’se naqbad inqerr? Ìieli ti©i biex tqerr u ti©ik f’mo˙˙ok din il-mistoqsija? Forsi sinjal tajjeb, g˙ax kieku tkun g˙amilt ‘dnubiet kbar’ kieku tiftakarhom ƒgur! Imma jista’ jkun li g˙andek bƒonn tipprepara ru˙ek ftit a˙jar. Dan li ©ej huwa eƒami talkuxjenza, addattat mill-ktieb AS BREAD THAT IS BROKEN ta’ Peter G. van Breemen. Din mhix intenzjonata biex issir ‘lista’ ta’ dnubiet. Hija biss lista ta’ mistoqsijiet biex tg˙inna nsiru konxji ta’ fejn Alla kien jew ma kienx preƒenti f’˙ajjitna

ib post għall-kwiet, preferibbilment quddiem kurċifiss. Aqra bil-mod dan li ġej, jekk hemm bżonn aktar minn darba. Ieqaf ftit fuq il-punti li jolqtuk. Aħfirli ta’ meta aktar imxejt fuq dak li jogħġobni jew kif naħsibha jien, milli fuq dak li qaltli l-kuxjenza. Talli minflok xerridt paċi u ferħ, xerridt madwari ansjetà u skuntentizza, jew imxejt bil-burdati u xerridt id-dwejjaq. Ta’ meta qgħadt neqred għal kollox, għamilt dmiri bil-geddum, ġibtha bi kbira. Aħfirli talli matul il-ġurnata ma nsibx ħin biex nitlob – u dejjem insib xi skuża tajba! Xi drabi, u mingħajr raġuni tajba, ħallejt barra l-quddiesa tal-Ħadd. Talli miniex kapaċi noħloq ftit mumenti fil-kwiet biex inkun nista’ nisma’ l-vuċi tiegħek. Aħfirli meta ma aċċettajtx bil-qalb xi inkonvenjenzi li nqalgħuli jew tibdil filpjanijiet tiegħi. Talli ħallejt għall-għada xi xogħol li ma

10 | Flimkien Frar 2013

kellix aptit nagħmel, u xi drabi tant ħallejtu li tlift iċ-ċans li nagħmlu. Tal-ħin li ħlejt fl-għażż. Ma għaddejtx ħin biżżejjed mal-familja tiegħi. Tajt importanza żejda lix-xogħol jew iddivertiment. Aħfirli tal-kliem vojt u fieragħ li għedt; tkellimt bla ma ħsibt. Tal-kliem iebes u bl-addoċċ, il-gideb u n-nofs veritajiet. Iġġudikajt u kkundannajt lil ħaddieħor; qasqast fuq l-oħrajn. Meta bi kliemi qajjimt suspetti f’ħaddieħor; żrajt il-firda; xewwixt bi kliemi. Ippruvajt inwaqqa’ lil ħaddieħor għaċċajt; ikkritikajt b’mod inġust. Ħallejt jiġru biha l-preġudizzji kontra nies li huma differenti minni fil-kulur talġilda, fl-orjentament sesswali, razza, partit politiku. Aħfirli talli qgħadt sieket meta kien hemm bżonn nitkellem. Stajt għaddejt kumpliment jew

inkuraġġiment, u ma għedtux. Tad-drabi li ttradejt il-fiduċja tal-oħrajn. Ma għentx biex tiżdied l-għaqda filfamilja jew il-komunità li ngħix fiha.

stennew minni, u ma tajtx. Tat-tbatija ta’ madwari li lanqas biss indunajt biha. Il-kuraġġ u l-eżempju tajjeb li stajt tajt.

Aħfirli talli kont supperv u mimli bija nnifsi; stennejt li ħaddieħor ifaħħarni. Ippruvajt nagħmel lili nnifsi importanti. Ippruvajt ‘nidher’ u niddomina – biex nibni l-image tiegħi. Meta dak li għamilt, għamiltu biss jekk jgħinni nkun popolari u mhux għax kien tajjeb. Meta ridt li dejjem ikolli raġun jien, li dejjem tgħaddi tiegħi. Ma ħadtx pjaċir li ħaddieħor irnexxa jew li kellu xorti tajba.

Aħfirli talli qtajt qalbi minnek f’mumenti diffiċli, u ma dortx lejk. Talli mhux dejjem emmint fil-ħniena tiegħek, u l-kapaċità infinita tiegħek li taħfer. Ma emmintx biżżejjed li l-imħabba u l-maħfra tiegħek huma akbar minn kwalunkwe dnub li nista’ nagħmel jien. ■

Aħfirli talli xi drabi kont biered fil-fidi, u ftit li xejn urejt entużjażmu. Kont nisrani ta’ nofs kedda, u għalhekk mhux xhud dehen ta’ Kristu u tal-Vanġelu. Tal-eżempju ħażin li tajt; kont ta’ tfixkil għal ħaddieħor - tant li dan telaq il-fidi. Aħfirli ta’ kemm-il darba ma kontx fidil lejn il-wegħdiet tal-vokazzjoni tiegħi, hi x’inhi. Bdejt jew komplejt ħbiberiji żejda. Tal-ħsibijiet ħżiena li żammejt. Tajt importanza żejda lill-flus, il-lussu. Xi drabi aktar fittxejt li nkun moqdi milli naqdi. Aħfirli talli għalija aktar kien importanti li nitmexxa mir-regoli milli mill-imħabba. Aħfirli anki ta’ dak li nqast li nagħmel. Tal-għajnuna li stajt tajt, imma m’għamilt xejn. Tal-faraġ li xi wħud kellhom bżonn u

Att ta’ ndiema (li tingħad fil-quddiesa): Nistqarr ‘il Alla li jista’ kollox, u lilkom, ħuti, li jiena dnibt ħafna bil-ħsieb, bil-kliem, bil-għemil, u billi ħallejt dmirijieti: ħtija tiegħi, ħtija tiegħi, blikbar ħtija tiegħi. Għalhekk nitlob lillImqaddsa Marija dejjem Verġni, l-Anġli u l-Qaddisin kollha, u lilkom, ħuti, biex titolbu għalija lill-Mulej Alla tagħna. Att ta’ ndiema (tat-tfal): Mulejja Alla tiegħi, Inti tħobbni ħafna. Jiddispjaċini talli għedtlek Le bi dnubieti. Mil-lum ‘il quddiem, bilgħajnuna tiegħek, ma nerġax nidneb iżjed, u rrid inħobbok fuq kollox. Irtir gÓas-SaÇerdoti

Bi tħejjija għat-tifkira tal-Passjoni, il-Mewt u l-Qawmien ta’ Kristu, nistiednu lis-saċerdoti jieqfu ftit mill-attivitajiet tagħhom u għal tlett ijiem jinġabru għal mument ta’ riflessjoni, talb u intimità mal-Mulej. Mit-Tlieta 19 ta’ Frar fid-9am sa nofsinhar tal-Ħamis, 21 Imexxi Fr Martin Micallef, OFM Cap. Ibbukkja: Dar Manresa, Victoria, Għawdex - 21556635 Flimkien Frar 2013 | 11

IBQA’ GHIX KUNTENT GEWWA DAREK BIL-LIFT TAT-TARAG Ghall-Aqwa Kwalita’, Kumdita’, Sigurta’, Konvenjenza u Liberta’.

Electric Scooter

Platform Lift

Curved Stairlift

CEMPEL LIL COMFORT STAIRS GHAL KWOTAZZJONI B’XEJN

Straight Stairlift

Showroom, 15, Triq Tumas Dingli, Mosta | Tel: 2157 4846, 2141 2687 Mob: 9987 5336 / 9949 9540 | Email: info@comfortstairs.com | www.comfortstairs.com

Couple Cards Julian u Joanna Sant Fournier

Il-mazz f’idejk... A ħna ilna 12-il sena involuti f’xogħol volontarju ma’ koppji għarajjes. Matul dawn is-snin tajna s-sapport tagħna lil ħafna koppji fil-korsijiet ta’ tħejjija għaż-żwieġ filParroċċa tal-Balluta. Imma maż-żmien indunajna li fi stadji differenti tar-relazzjoni, bħal meta titwieled tarbija, jew l-ulied jitilqu mid-dar, ħafna koppji jgħaddu minn mumenti diffiċli, u jekk ma jsibux sapport u ma jitgħallmux ċerti ħiliet (skills), jistgħu jitkissru. Ġietna l-idea li niżviluppaw dawk li sejjaħnilhom Couplecards, bl-iskop li ngħinu lill-koppji jiżviluppaw dawk il-ħiliet neċessarji biex jikkomunikaw u jsaħħu r-relazzjoni tagħhom. Kull fażi tal-ħajja ġġib bidla, u kull bidla tista’ ġġiegħel ir-relazzjoni tgħaddi minn kriżi. Sfortunatament xi koppji ma jkunux jafu kif iġibu ruħhom f’dawn is-sitwazzjonijiet, jew minħabba nuqqas ta’ komunikazzjoni jew għax jitraskuraw jew għax jitfgħu l-problema taħt it-tapit. U hekk jiġri li maż-żmien irrelazzjoni tibred, u l-koppja tispiċċa l-Qorti tal-Familja fejn wieħed minna (Julian) jaħdem bħala Medjatur. Minn fejn bdiet din l-idea? Tista’ tgħid li ż-żerriegħa nżergħet 27 sena ilu meta konna

nagħmlu volontarjat mas-sorijiet ta’ Madre Tereża mat-Third World Group f’Palermo. Kien hemm li bdejna nħossu l-bżonn li ngħinu koppji oħra kif jistgħu jingħaqdu aktar, jifhmu aktar lil xulxin, jiffaċċaw ilħajja flimkien. Qabel ma ħriġna dawn il-Cards għallpubbliku, aħna qsamna l-idea ma’ ħafna koppji oħra u żviluppajniehom b’mod li jilħqu l-akbar numru possibbli ta’ koppji. Il-Cards huma mimlijin b’esperjenzi li ltqajna magħhom fil-kuntatt tagħna ma’ koppji oħra kif ukoll esperjenzi li għaddejna minnhom aħna stess. Il-Cards huma maħsuba bħala rigal għallkoppji kollha, huma f’liema stadju huma: sew jekk għadhom koppji going steady kif ukoll jekk diġà miżżewġin. Huma immirati lejn dawk il-koppji kollha li jixtiequ jagħtu ftit ħajja lir-relazzjoni tagħhom. Biex tagħmel l-aħjar użu minnhom wieħed irid jifhem il-kunċett warajhom kif ukoll l-istadji differenti (Feelings, Bad Moves, Good Moves u Making Up). Għalhekk aħna qed norganizzaw seminars apposta biex nispjegaw il-proċess kollu. Kull koppja li tattendi tingħata sett ta’ CoupleCards. Flimkien Frar 2013 | 13

Ma jsir l-ebda ħlas, la għas-seminars u lanqas għall-Cards infushom, għax l-ispejjeż huma kollha mħallsin mill-isponsors. Għal aktar tagħrif, idħol fil-website www. couplecards.com jew ibgħat email lil couplecards@gmail.com. Jekk togħġbok l-idea, agħtina ‘Like’ fuq www.facebook. com/couplecards. Diġà rċevejna ħafna reazzjonijiet pożittivi minn diversi koppji dwar kif dawn il-Couplecards għenuhom fil-ħajja tagħhom ta’ kuljum. Naturalment jekk xi koppja tħoss il-bżonn ta’ aktar għajnuna, jistgħu jfittxu għajnuna minn persuni professjonali oħrajn bħal counsellors. Kif tużahom il-Couplecards fil-ħajja ta’ kuljum? Ibdew billi tieħdu Card jew Cards dwar xi argument li kellkom fil-passat jew f’xi stadju ieħor tar-relazzjoni tagħkom. Ħarsu lejn dik iċ-ċirkustanza u ddiskutuha fid-dawl tal-Card li tagħżlu. Inkella tistgħu tagħżlu Card li tirrifletti xi sitwazzjoni li għaddejjin minnha bħalissa, pereżempju “Bring up the past” (Meta wieħed jaqla’ l-passat). Tistgħu wkoll tagħmlu ftit komunikazzjoni billi tużaw Card li tgħinkom taqsmu bejnietkom dak li tkunu qed tħossu (Feelings). Pereżempju, jekk tixtieq tgħid lill-ieħor li ‘Qed nimmissjak’ (meta nixtiequ nkunu fiżikament jew emozzjonalment qrib xulxin), fittex din il-Card u poġġiha f’post fejn jista’ jaraha l-ieħor, bħal fuq il-mejda, ħdejn iċ-ċwievet tal-karozza, mal-friġġ. Din l-inizjattiva tirnexxi jekk kulħadd jemmen tassew li jista’ jikkontribwixxi parti minn ħajtu għall-ġid ta’ ħaddieħor u tas-

14 | Flimkien Frar 2013

soċjetà. Fil-fatt għandna bżonn voluntieri li jemmnu f’dan il-proġett u lesti jaqsmuh ma’ koppji oħra. Jekk taraw li għamlilkom il-ġid, intom mistiedna tgħadduh lil ħaddieħor li jista’ jkollu bżonn. Wara kollox, il-veru pjaċir u ferħ li tagħtik relazzjoni soda jiġi meta tkun lest taqsam l-esperjenzi tiegħek ma’ oħrajn, biex huma wkoll ikunu kuntenti u ferħanin. Il-mazz f’idejk! ■

Jien MagÓkom Dejjem

Il-grupp Jien Magħkom Dejjem (Għarajjes) għandu l-għan li jgħin lil koppji għarajjes jippreparaw ruħhom aħjar għaż-żwieġ, filwaqt li l-grupp Jien Magħkom Dejjem (Miżżewġin) jgħin lill-koppji miżżewġin isaħħu r-relazzjoni tagħhom fiż-żwieġ. Dan nagħmluh permezz ta’ laqgħat kull xhar, seminars u live-ins. Għal aktar informazzjoni ċemplu lil Mary Anne u Charles Giacchino 79453431/79417757 jew email: mrabat@go.net. mt. Il-laqgħat tal-għarajjes isiru fis-Sala tal-Knisja l-Qadima, Birkirkara, 7.30pm. Tal-miżżewġin isiru fis-Seminarju tal-Virtù, Rabat, 9.15am. Ikun hemm min joqgħod mat-tfal. Programm sa Ġunju 2013: GĦARAJJES: 15 ta’ Frar - Kif jibdlulna ħajjitna t-tfal • 17 ta’ Frar - Quddiesa mal-Arcisqof, San Ġwann, il-Belt • 27 ta’ Frar sal-1 ta’ Marzu - Eżerċizzi • 15 ta’ Marzu Intimità sesswali • 21 ta’ April - Ħarġa flimkien • 26 sat-28 ta’ April - Live-in • 17 ta’ Mejju - Nitgħallmu niddeċiedu • 21 ta’ Ġunju - Ikla flimkien. MIŻŻEWĠIN: 17 ta’ Frar - Imħabba u rispett • 27 ta’ Frar sal-1 ta’ Marzu – Eżerċizzi • 17 ta’ Marzu - Sa fejn nieħu paċenzja? • 21 ta’ April - Ħarġa flimkien • 5 sas-7 ta’ April - Live-in • 19 ta’ Mejju - Nitgħallmu niddeċiedu • 21 ta’ Ġunju - Ikla flimkien.

Home

insurance

middlesea Home insurance Policy

Your home is one of your prized possessions. Protect your home building, its contents and your personal effects - Middlesea offers Home insurance which secures your household from unforeseen events and prevents further loss or damage following an emergency. Middleseaâ&#x20AC;Ś more than traditional home insurance.

if it matters to you, it matters to us.

T: 2124 6262 | middlesea.com Middlesea Insurance p.l.c. (C-5553) is authorised by the Malta Financial Services Authority to carry on both Long Term and General Business under the Insurance Business Act, 1998. COM 201212 719 JOB 35767 01/13

insurance cover also includes...

Home assistance and emergency services 24x7, every day of the year.

Achieve a higher return on your fixed term deposit with FIMBank The 1000 Day Deposit is a term deposit account denominated in euro offering an interest rate of 4.25% p.a. on a term of 1,000 calendar days. Interest is payable every 90 days with an option to compound. No transaction fees or bank charges apply and other term deposit account options are available in all major currencies.

FIMBank p.l.c., Mercury Tower The Exchange Financial & Business Centre Elia Zammit Street, St. Julianâ&#x20AC;&#x2122;s STJ 3155, Malta Tel: [+356] 2132 2100 â&#x20AC;˘ Fax [+356] 2132 2122 www.fimbank.com

FIMBank p.l.c. is a licensed credit institution in Malta with company registration C17003, is regulated by the Malta Financial Services Authority and listed on the Malta Stock Exchange. The Bank is a participant of the Depositor Compensation Scheme in Malta. Terms and conditions apply.

ParroÇÇi fl-Ewropa Dun Anton Cassar

G˙andna l-kura©© me˙tie©?

nki l-parroċċi tal-Ewropa jiltaqgħu bejniethom! Niltaqgħu kull sentejn għal dak li aħna nsejħulu ‘Kollokju talParroċċi tal-Ewropa’. Għal-laqgħat tagħna nieħdu tema li tkun tinteressa l-ħajja nisranija fil-pajjiżi differenti li nkunu ġejjin minnhom. Għall-‘Kollokju tal-Parroċċi tal-Ewropa’ ikunu rappreżentati kważi l-pajjiżi Ewropej kollha, fosthom Malta, Franza, l-Italja, ilĠermanja, il-Belġju, Spanja, il-Portugall, irRumanija, l-Ungerija, l-Ukrajna, l-Awstrija u oħrajn. Għalija din il-laqgħa tkun interessanti ħafna għax meta nitkellem marrappreżentanti tal-pajjiżi l-oħra nħossni nitgħallem ħafna, kemm dwarhom kif ukoll dwar il-ħidma tal-Knisja fil-pajjiżi tagħhom. Dan il-‘Kollokju tal-Parroċċi tal-Ewropa’ ilu jsir għal aktar minn 50 sena. Din is-sena se jsir Malta bejn is-7 u t-12 ta’ Lulju. Mistennija jattendu madwar 150 persuna bejn saċerdoti u lajċi impenjati fil-parroċċi tagħhom f’pajjiżhom. Se jiġu wkoll diversi żgħażagħ li se jkollhom diskussjonijiet għalihom fi grupp apposta. It-tema li ntgħażlet għal din is-sena hija: ‘Għandi kuraġġ ngħix il-Fidi tiegħi f’soċjetà li m’għandhiex l-istess valuri?’ Hija tema marbuta mas-Sena tal-Fidi li qegħdin fiha. Fil-Kollokju se jkun hemm kelliema esperti, kemm Maltin kif ukoll barranin. Se ssir ukoll riflessjoni dwar kif San Pawl ġera madwar Ewropa pagana u ostili għall-bxara li xandar Ġesù. L-aktar ħaġa mistennija tkun dejjem

18 | Flimkien Frar 2013

meta f’wieħed mis-sitt ijiem tal-‘Kollokju’ dawk kollha preżenti jinqasmu fi gruppi żgħar u jmorru jżuru diversi parroċċi madwar Malta u jitkellmu mal-kappillani u persuni oħra li jagħtu sehemhom fil-ħidma tal-parroċċa. Din l-attività tkun mistennija ħafna minn kulħadd għax fiha tkun tista’ tara fid-dettall x’jagħmlu diversi parroċċi oħra. Aħna nkunu nafu bejn wieħed u ieħor dak li jkun qed jiġri Malta u fil-parroċċi tagħna, imma s-sabiħ ikun meta tkun f’pajjiżi barranin u tmur, titkellem, tistaqsi u tara b’għajnejk stess dak li l-Knisja qiegħda tagħmel f’pajjiżi oħra fl-Ewropa. Interessanti li minbarra l-laqgħat ninqasmu wkoll f’workshops skont il-lingwi biex niddiskutu kemm dak li smajna dwaru fil-laqgħa kif ukoll l-esperjenzi tagħna f’pajjiżna. Jien, ngħid għalija, dejjem tgħallimt ħafna minn dak li jingħad. Jekk int imħajjar tieħu sehem f’dawn il-laqgħat, ikkuntattja lil Alex u Silvana Arena fuq awe@maltanet.net jew silarena@ yahoo.com jew lili fuq sgorg@maltanet.net u nibagħtulek l-informazzjoni li tkun tixtieq. ■ Weekend gÓall-miÛÛewÌin

Organizzat miċ-Ċentru Injazjan tal-Ispiritwalità Okkażjoni għall-koppji miżżewġin biex iġeddu u jiċċelebraw il-wegħdiet taż-żwieġ tagħhom. Il-koppji jkollhom ħin bejniethom kif ukoll ħin ta’ sharing fi grupp magħmul minn 8 koppji. Mill-Ġimgħa 5 ta’ April fis-7pm, sal-Ħadd 7, wara l-pranzu Mount St Joseph, Tarġa Gap, Mosta Ibbukkja: 2141 6916

ittri mill-qarrejja

TibΩax!

Ittra Rebbie˙a

Meta l-mewġ tal-ħajja jsabbtek, Meta n-nifs tħossu maqtugħ, Meta ġġorr it-toqol waħdek, Meta ġismek tħoss mitruħ, Meta ħbiebek kollha għebu, U f’min tafda ma baqax, Ftakar ftit li hemm, fis-sema, Għalkemm lilu ma tarax, Hemm xi ħadd li jafek b’ismek. Mela qum ... u la tibżax ... Mariella Axisa

għalkemm intenzjonat li jwassal il-ħoss mhux dejjem qed tintuża b’teknika tal-qari tajba biex jasal il-messaġġ. Min juża l-mikrofonu għandu jkun jidher u mhux moħbi wara xi statwa. Żgur li kien jinnota wkoll li fil-konfessjonarji, fejn isir qrar waqt il-quddiesa, spiss ilkonfessur u l-penitent ma jkunux jistgħu jifhmu lil xulxin. Dawn il-konfessjonarji għandhom jinbnew b’mod li jaqdu tajjeb l-iskop tagħhom. Veru li l-Fidi tiġi mis-smiegħ ... imma l-ewwel irid ikun hemm is-smiegħ! Doris Muscat

Il-˙ajja sabi˙a

Ma naqtax qalbi

Imma jiddependi minn liema lenti tħares lejha. Il-mumenti diffiċli li jkollna, jekk irridu, jistgħu jwassluna biex fl-aħħar niksbu r-riżultat li dejjem xtaqna. Ġew mumenti fuqi meta ħsibt li kont tlift xi ħaġa prezzjuża u għal qalbi, u għaddejt minn mumenti iebsin, imma dawk il-mumenti għallmuni nagħraf u napprezza iktar il-ħajja, u li xejn ma hu impossibbli. Fi żmien diffiċli sibt min jgħinni u jipproteġini, imma sibt ukoll min iweġġagħni u jiġġudikani. Ma ħallejt lil ħadd jaqtagħli qalbi, u fittxejt l-għajnuna ta’ dawk lesti li jgħinuni. Ma rridx inħalli l-ħolm tiegħi itir mar-riħ, irrid nemmen fija nnifsi. Xi drabi nkun biss pass bogħod biex nagħmel il-ħolma realtà, u jekk naqta’ qalbi żgur li ma nieħu xejn. Aħdem għaliha … u ma tibqax ħolma! Abigail Cassar, Birkirkara

Meta ftit ġimgħat ilu fil-knisja smajt jinqara l-vanġelu ta’ meta Marija żaret il-qariba tagħha Eliżabetta, f’moħħi ġew dawk il-familji bla tfal li min jaf xi drabi kemm ikollhom qalb maqsuma u bi dwejjaq li ma tantx jistgħu jaqsmuh mal-oħrajn! Żewġi u jien nafu x’jiġifieri għax għaddejna minn żmien twil bla tfal, imma wara 13-il sena miżżewġin iddeċidejna nadottaw. Qalbna u ħajjitna nbidlu mil-lejl għan-nhar: qatt aktar ma ħassejna vojt f’ħajjitna. Il-Mulej għoġbu jipprovdilna żewġt itfal oħra - naturali. Inħobbuhom daqs il-mimmi ta’ għajnejna, it-tlieta li huma ndaqs. L-agħar żmien kien meta konna moħħna wisq f’li rridu aħna minflok nisimgħu x’kienet ir-rieda ta’ Alla għalina. ■ Marcelle Borg, Ħ’Attard

Qed tismag˙ni?

IKTBILNA!

Min jaf x’kien jgħid illum kieku kellu jattendi l-quddies fil-knejjes tagħna dak ir-raġel trux u mbikkem li Ġesù fejqu meta qallu “Effata”? L-ewwelnett kien jinnota l-mikrofonu li

L-ittri g˙andhom juru l-isem s˙i˙ u l-lokalità. Kull ittra tista’ ti©i mqassra u editjata. L-ittra tax-xahar tirba˙ voucher ta’ €20 li jissarraf f’ikla g˙and Pollino’s, MIA. Ibg˙atha b’email: flimkien@maltadiocese.org jew bil-posta: Flimkien, Ittri mill-Qarrejja, Kurja, Floriana. Flimkien Frar 2013 | 19

ÓBIEBNA L-KLIEB Zelda Zerafa

Insewwi l-kelb? Bit-tiswija l-kelb tieg˙ek jevita ˙afna l-mard u jg˙ix ˙ajja itwal u iktar komda

d-Dogs Trust ilha tliet snin f’Malta bħala NGO. Toffri edukazzjoni dwar il-kura responsabbli tal-klieb, permezz ta’ żjajjar fliskejjel primarji u attivatijiet oħra. Dogs Trust tippromwovi l-microchipping u t-tiswija tal-klieb. Dan is-servizz jingħata b’xejn lill-fabbriki, il-kaċċaturi, ir-raħħala u dawk li jibbenefikaw minn xi benefiċċju soċjali, inklużi l-pensjonanti. Barra dawn ngħinu wkoll lil min ikollu kwantità ta’ klieb. Hawn min jiġih dubju jekk għandux isewwi l-kelb tiegħu, għal diversi raġunijiet. Hija ħaġa tajba li s-sidien iħobbu l-klieb tagħhom u tant jieħdu ħsiebhom li jinkwetaw għalihom. Imma naċċertawhom li l-iskop ta’ Dogs Trust hu li l-ħajja tal-annimali tagħhom issir aħjar u mhux agħar! Fost ir-raġunijiet li jissemmew kontra t-tiswija hija li ‘dawn l-affarijiet mhumiex naturali’ jew ‘mhumiex ta’ Alla’. Imma tajjeb niftakru li l-annimali jimxu bl-istint u mhux bħall-bniedem li jimxi bir-raġuni u l-ħsieb. Klieb mhux imsewwija li jsegwu l-istint naturali tagħhom qed joħolqu l-problema ta’ ħafna ġriewi mormija barra jew maħqura. Sid responsabbli għandu jiżgura li l-kelb tiegħu ma jżidx ma’ din il-problema kbira!

Hawn min jgħidlek li hu jżomm il-kelb iddar il-ħin kollu u mhux jiġri barra, għalhekk ma jistax iżid mal-problema. Tajjeb, imma niftakru li l-kelb jista’ jaħrab! Ħafna sidien jammettu magħna li xi darba jew oħra ġara li l-kelba tagħhom tgħammret mingħajr ma dan kien ippjanat. It-tiswija telimina jew tnaqqas ħafna dik l-imġiba mhux mixtieqa mill-klieb li ma jkunux imsewwijin, bħallaggressjoni u li l-kelb joqgħod jimmarka t-territorju tiegħu bl-awrina. Imma l-aktar raġuni importanti għaliex sid għandu jsewwi l-kelb tiegħu hija s-saħħa. Mhux kulħadd jaf li anki klieb irġiel ibatu bil-prostata meta javvanzaw fl-età. Il-klieb nisa jistgħu jbatu bil-kanċer tas-sider jew piometra, li hija infezzjoni serja fl-utru u li jbatu minnha spiss klieb ikbar minn 6 snin. Mill-2009 Dogs Trust sewwiet u ċċippjat 10,000 kelb. Biex niċċelebraw dan is-success sa Marzu din l-offerta se tkun valida anki għal min is-soltu ma jikkwalifikax. Għal iktar informazzjoni, jew jekk trid issewwi l-kelb tiegħek bl-għajnuna tad-Dogs Trust, ċempel 21421500 jew 7771 1100. ■ Flimkien Frar 2013 | 21

SAÓÓITNA Dr Peter Ferry MD, M.Sc, FRCP

Vitamina B12

limkien mal-Folic acid, il-Vitamina B12 tikkontribwixxi biex tifforma materjal ġenetiku f’ġisimna, u tikkontrolla l-livell tas-sustanza homocysteine li tikkawża mard tal-qalb. L-aktar li hi magħrufa l-B12 hi filformazzjoni taċ-ċelloli tad-demm. Diversi kundizzjonijiet jistgħu jwasslu għal nuqqas tal-B12, fosthom il-Pernicious anaemia - fejn ikun hemm nuqqas talproteina Intrinsic Factor li permezz tagħha l-B12 tiġi assorbita mill-inforra tal-istonku. Kundizzjonijiet oħra huma l-Atrophic gastritis, fejn l-inforra tal-istonku tirqaq ħafna; operazzjonijiet fejn jitneħħa parti mill-istonku jew parti mill-musrana ż-żgħira; kundizzjonijiet tal-musrana bħal Crohn’s disease u s-Coeliac disease; ix-xorb żejjed; l-użu fit-tul ta’ mediċini kontra l-aċtu. Il-veġetarjani jista’ jkollhom nuqqas tal-B12 għax din tinstab l-aktar fl-ikel li ġej

mill-annimali bħal-laħam, il-bajd u l-ħalib. Nuqqas fil-B12 jista’ jqabbdek anemija u tħossok għajjien u sturdut. Jista’ jinqatagħlek nifsek u tħoss qalbek tgħaġġel. Tista’ tħoss ilsienek jaħarqek, u tinnota li qed titbenġel mix-xejn jew joħroġlok id-demm mill-ħanek. Hawn min jitlef il-piż jew ikollu bidla fil-mod kif jipporga. Jekk in-nuqqas tal-B12 ikun serju ħafna, tista’ tesperjenza nuqqas fil-funzjoni tannervituri. Sintomi ta’ dan jistgħu jkunu tnemmil fis-swaba’ (idejn jew saqajn), jiġi affettwat ħażin il-mixi, u jista’ jwassal għaddipressjoni jew id-dimenzja. Ikel li għandu kwantità ta’ B12 jinkludi l-fwied, iċ-ċereali u l-ħut. Il-kwantità ta’ B12 li għandna bżonn kuljum tiddependi milletà. Tfal sa 14-il sena għandhom bżonn 0.9mcg - 1.8mcg. L-adulti, inklużi nisa tqal, madwar 2.6mcg; mara li tredda’ trid 2.8mcg. ■

Dr Peter Ferry huwa Speċjalista fil-Mediċina u l-Anzjani L-AVUKAT

Dr Raymond Zammit

G˙alqa mqabbla Ili 3 snin ma naççetta l-qbiela ta’ g˙alqa g˙ax nixtieqha lura. Skoprejt li l-qbiela mhux qed titpo©©a l-Qorti. X’nista’ nag˙mel? Għalkemm il-qbiela u l-propjetà ta’ art agrikola hija kollha regolata mil-liġi, sfortunatament jiġri li peress li din l-art ma tkunx fl-abitat imma bogħod mill-għajn, hemm periklu akbar li wieħed jieħu l-liġi b’idejh jew jarroga għalih drittijiet li ma jeżistux. Dan m’għandux ikun għax joħloq l-inkwiet. Is-soltu wieħed ma jaċċettax ilqbiela għax ikun hemm xi nuqqas li jkun induna bih jew għax ikollu bżonn ir-raba għalih jew għall-familja tieghu. F’dan l-aħħar każ il-qbiela ma tiġix imġedda jekk jiġi ppruvat li s-sid għandu bżonn l-għalqa aktar mill-inkwilin. Il-liġi tindika liema huma dawk innuqqasijiet l-oħra li għalihom sid ikun ġustifikat li jittermina l-kirja. Imma f’kull każ irid jingħata avviż tat-temm tal-kirja u dan fi żmien stipulat mil-liġi, u jrid jingħata wkoll kumpens għall-prodott miżrugħ. Il-liġi hi dettaljata u għalhekk ikun għaqli li l-qarrej ifittex parir ulterjuri minn avukat tal-fiduċja li lilu jagħti d-dettalji kollha. Flimkien Frar 2013 | 23

L-AMBJENT Paul Portelli

IΩ-Ωrin© S

a ftit snin ilu, ħarġa saċ-Chadwick Lakes jew il-Buskett fix-xitwa ma kenitx tkun kompluta jekk it-tfal ma jiħdux lura d-dar magħhom xi ftit imrieżep jew żrinġijiet żgħar. Illum din id-drawwa kważi inqatgħet għal kollox. Iż-żrinġ huwa ‘amfibju’ - jgħaddi ħafna ħin fl-ilma imma jitla’ wkoll fuq l-art. F’Malta nsibu żrinġ wieħed indiġenu. F’Għawdex illum hemm speċi oħra li mhix indiġena. Din l-ispeċi tintstab f’għadira żgħira f’post magħruf bħala Ta’ Sarrafflu f’Għawdex. Dan iż-żrinġ kien telqu xi ħadd f’din l-għadira ftit tas-snin ilu u issa żdied ħafna. Iż-żrinġ ta’ Malta nsibuh ukoll fi Sqallija, it-Tuneżija, l-Alġerija u l-Marokk. Illum jinstab ukoll f’partijiet ta’ Spanja u Franza għalkemm f’dawn iż-żewġ pajiżi mhuwiex indiġenu. Iż-żrinġ jgħix l-aktar f’nixxigħat, ġwiebi u għadajjar tal-ilma ħelu. Ħafna minn dawn l-ambjenti f’Malta jeżistu biss għal żmien qasir, bejn l-ewwel xita u l-bidu tarrebbiegħa. Meta l-ilma jinxef, iż-żrinġijiet li jgħixu fihom jindifnu fit-tajn qabel ma dan jinxef u jibbies, u jibqgħu midfuna sakemm l-ewwel xita tal-ħarifa terġa’ trattab it-tajn. Iż-żrinġ mara tbid kwantità kbira ta’ bajd. Il-bajd jinżel fil-qiegħ tal-ilma u jibqa’ hemm sakemm ifaqqas. Mill-bajda joħroġ marżepp li jkun qisu ħuta forma ta’ boċċa

żgħira b’denb kbir. Malli jikber ftit il-marżepp jibda jkabbar par saqajn fuq wara ta’ ġismu. Ftit wara, id-denb jibda jiċkien u jibdew jikbru par saqajn oħra fuq quddiem ta’ ġismu. Waqt li jkun qed jiġri dan kollu jiffurmaw ilpulmuni u kultant ħin jibda jitla’ fil-wiċċ tal-ilma biex jieħu n-nifs. Meta d-denb jispiċċa għalkollox, jitla’ għall-ewwel darba fuq l-art. Dan hu pass importanti għaż-żrinġ għax issa, jekk l-ilma tal-għadira fejn ikun qed jgħix jinxef, ikun jista’ jmur ifittex għadira oħra li jkun għad fiha l-ilma. Din il-bidla minn marżepp għal żrinġ ngħidulha ‘metamorfosi’. Illum il-ġurnata ż-żrinġ huwa protett bil-liġi. Ħadd ma jista’ jaqbad imrieżep jew żrinġijiet. Din it-tip ta’ protezzjoni twaqqaf il-ġbir ta’ żrinġijiet u tgħin ħafna biex iż-żrinġ ma jinqeridx minn Malta. Hemm bżonn ukoll li nagħmlu xi ħaġa biex ma jkomplux jinqerdu l-postijiet fejn jgħix iż-żrinġ, u biex l-ilma fejn jgħix ma jkomplix jitniġġes. ■ EÛerÇizzi tar-Randan gÓal persuni separati

11-15 Marzu, Knisja ta’ Sarrija, Floriana mis-7pm sat-8pm Imexxi Dun Anton Teuma Għal aktar informazzjoni: Moviment ta’ Kana 2123 8068, 2123 8942 Flimkien Frar 2013 | 25

Available from: Hompesch Road, Fgura - Tel: 2385 9340 St Martha Str, Victoria Gozo – Tel: 2385 9360 Psaila Str, Birkirkara (next to Dhalia) – Tel: 2385 9272

www.europharma.com.mt

FREE UNDERGROUND PARKING FOR EUROPHARMA CLIENTS

Email: info@europharma.com.mt

LOGÓOB Claudia Cini

Tisliba

Mimdudin

1. Bil-kelma t-tajba toħroġ il-far minnha! (5) 3. Vaganza (5) 7. Tromba kbira tar-ram (7) 9. Żmien partikolari fl-istaġun tar-raba’ (4) 10. Bajda Silġ kellha sebgħa magħha (4) 11. Stalletti twal (4) 12. Min jitwieled hekk ma jmutx kwadru (4) 16. Ġebla mqiegħda fil-bażi tal-bini (4) 18. Annimal jitkaxkar mal-art (4) 19. Miġbud lejn (7) 20. Ġabra, kollezzjoni (5) 21. Kalkolu f’negozju (5)

6 7

Weqfin

1. Taċċetta, takkwista (5) 2. Kesħa fl-ajru (4) 4. Bih tirregola rotta ta’ vapur (4) 5. Twissija, reklam (5) 6. Mibrum (4) 7. Biha ttella’ jew tniżżel piżijiet tqal (7) 8. Il-ġenituri tal-ġenituri (7) 13. Lewn il-faħam (5) 14. ---- Rizzo, għawwiem prim (4) 15. Medda ta’ żmien (5) 17. Bla ġenituri (4) 18. Territorju indipendenti (4)

Soluzzjoni Tisliba Jannar: Mimduda: 1. TLIFT, 3. ŻWIEĠ, 7. TIĠIEĠA, 9. BJUT, 10. IMLA, 11. SFAR, 12. SARA, 16. GĦER, 18. INRI, 19. ĦAMRANI, 20. BAĦAR, 21. BIRGU. Weqfin: 1. TALBU, 2. FTIT, 4. WIÌI, 5. ÌAMAR, 6. BINI, 7. TUFFIEÓ, 8. AMORINI, 13. IGDEB, 14. ÌARA, 15. MIETU, 17. RABA’, 18. INTI. Rebbie˙: A. Cutajar, Birkirkara

Irba˙ voucher ta’ €25 ming˙and V&F Portelli and Sons Ltd, Mrie˙el billi twie©eb tajjeb sal-15 tax-xahar. Ikteb ismek, in-numru tat-telefon u l-indirizz. Ibg˙atha hekk: Flimkien, Tisliba, Kurja, Il-Furjana.

Alfakodo A

U-Y

K+C

P-T

F+W

W-B

WxK

H-K

D-Z

A+A

KxS

GxK

G+Q

K+Q

D÷K

R-K

E-W

N+B

S+W

BxK

NxN

KxC

S÷K

O-Y

U-A

E-C

W+X

F’din il-log˙ba, l-ittri mill-A saz-Z g˙andhom valur numeriku. Ta’ xi w˙ud di©à jidhru fil-kolonni tal-lemin. Imla l-kumplament tal-valuri ta’ kull ittra billi tag˙mel uƒu mill-˙jiel li hemm fil-kolonni tan-nofs. Pereƒempju, peress li L = 19 u N = 2 mela H = 17. Hekk ukoll, ©aladarba S = 11, mela bilfors li G = 22. Ibg˙at it-twe©iba sal-15 tax-xahar hekk: Flimkien, Alfakodo, Kurja, Il-Furjana. Premju: 2 kotba offruti minn Merlin Publishers Ltd.

Soluzzjoni ta’ Jannar 9 4

A 9 N 2

B 26 O 14

C 13 P 25

D 1 Q 20

E 15 R 5

F 8 S 11

G 22 T 23

H 17 U 18

I 6 V 7

J 3 W 24

K 12 X 16

L 19 Y 21

Rebbie˙a: C. Mizzi, Óal Qormi Flimkien Frar 2013 | 27

M 10 Z 4

dis Il-Qad ar h tax-xa

PAÌNA GÓAT-TFAL Claudia Cini

Ġjaċinta Marto

Fl-1916 waqt li kienu qed jirgħu, dehrilhom anġlu diversi drabi biex jippreparahom għaddehriet li kien se jkollhom

Twieldet fil-11 ta’ Marzu 1910 f’Fatima (Portugall)

Ħuha Franġisku kien sentejn akbar. L-akbar ħabiba tagħha kienet Dehritilhom il-Madonna kull xahar minn Mejju sa Ottubru, 1917 kuġintha Luċija Lin-ngħaġ tagħha kienet issejħilhom b’isimhom. Darba ppruvat iġġorr nagħġa fuq spallejha kif kienet tara fis-santi tarRagħaj it-Tajjeb

Mietet ta’ 9 snin bl-influwenza u t-tuberkulożi, fl-20 ta’ Frar, 1920

It-tlett itfal kienu jsejħu lix-xemx ‘Il-Lampa tal-Madonna’, u l-istilel ‘Il-Lampi tal-Anġli’. Bil-lejl kienu jippruvaw jgħodduhom

Wara l-ikla ta’ nofsinhar kienu jgħidu r-rużarju, imma biex ifittxu jmorru jilagħbu kienu jgħidu biss il-kelma ‘Missierna’ darba, u l-kelma ‘Ave Maria’ għaxar darbiet minflok it-talba sħiħa

Log˙ob bi premju

Jigsaw Puzzle

Da˙˙al dawn il-biççiet tal-jigsaw puzzle fil-kaxxa ta’ hawn ta˙t biex tifforma sitt ismijiet ta’ annimali. Xi ittri huma lesti f’posthom biex jg˙inuk. G˙idilna liema huma s-sitt annimali. L-ewwel twe©iba tajba tirba˙ voucher ta’ E10 li jissarraf g˙and Alfsons Enterprises Ltd, il-Óamrun). Ibg˙atha flimkien ma’ ismek u l-indirizz hekk: Flimkien, JIGSAW PUZZLE, Kurja, Il-Furjana.

Ì D

Soluzzjoni tal-Jigsaw Puzzle ta’ Jannar F S T Q Q Û

E E I A A A

L R Ì T Û R

L D IE T Q M

U U Ì U U U

S K A S Û Ì

Rebbie˙: K. Said, Ó’Attard Flimkien Frar 2013 | 29

PAÌNA tal-aÓÓAR Silvana Cardona

Iva, iddeçidejt! Li f’kulħadd nara lil Kristu. Għax f’kull tarbija, f’kull tifel u tifla, f’kull ġuvni u tfajla, f’kull raġel u mara, f’kull anzjan u anzjana f’kull bniedem, hemm Hu preżenti fihom. Ma jimpurtax jekk it-tarbija titwilidx kif qed noħlomha jien. Jien se nħobbha xorta! Ma jimpurtax jekk it-tifel se jkollu karattru diffiċli, u t-tifla rasha iebsa. Jien se nieħu paċenzja bihom! Ma jimpurtax jekk il-ġuvni se jogħdos fit-taħwid, u t-tfajla b’li se tagħmel se twaqqagħli wiċċi l-art. Jien se ngħinhom sakemm ikun hemm bżonn! Ma jimpurtax jekk ta’ ħdejja se jkollu kulur politiku differenti minn tiegħi. Jien se nkellmu xorta u niddjalogaw flimkien! Lanqas jimporta jekk dik il-mara se tkun ta’ razza oħra u li f’għajnejja se naraha stramba. Jien se nismagħha f’dak kollu li għandha x’tgħid! Ma jimpurtax jekk l-anzjan se jerġa’ jirrepeti, u l-anzjana trid tgħaddi tagħha bilfors. Paċenzja. Illum huma u għada għad inkun jien. Ma jimpurtax x’livell ta’ edukazzjoni se jkollu l-bniedem li se niltaqa’ miegħu għada. Ma jimpurtax jekk jgħajjatx. Jew itajjarx bżieq minn ħalqu biex jitkellem. Jien se npoġġi ħdejh u nieklu biċċa ħobż flimkien! 30 | Flimkien Frar 2013

Ma jimpurtax jekk xi ħadd li naf se jqum burdata ħażina u taqbiżlu, u bi kliemu se nweġġa’ jien. Jien se nisimgħu bil-kalma u naraw x’nistgħu nirranġaw! Li jimporta hu li nibqa’ nżomm f’qalbi din ix-xewqa li nara lil Ġesù fil-proxxmu tiegħi. Irrid nibqa’ nżomm f’moħħi li kull persuna li se niltaqa’ magħha daqslikieku se niltaqa’ ma’ Ġesù. Li kull persuna li se nkellem daqslikieku se nkellem lil Ġesù. Għalhekk dawn in-nies kollha li Alla se jlaqqagħni magħhom, huma min huma, huma fejn huma, u huma ta’ liema età huma, irrid inkellimhom bil-galbu, bl-imħabba, bil-prudenza u r-rispett. Għax f’għajnejhom irrid nara lilu qed iħarisli lura. F’wiċċhom irrid nara lilu jitbissimli. F’qalbhom irrid nara dieħla l-imħabba bħalma qed jitfagħli f’qalbi Hu. F’moħħhom irrid nara trankwillità u serħan il-moħħ. Ta’ dan kollu jien diġà qed nirċievi xita ta’ grazzji li bil-kliem nista’ nispjega. Għalhekk matul is-sena kollha Irrid nibqa’ nduq minn din il-benna. Irrid nibqa’ nħoss dal-ferħ ġewwieni. Irrid ngħix bħalu. Irrid ngħix għaliH. Irrid ngħix fiH. Iva, hekk iddeċidejt!

Electrical & Water Supplies Triq il-Kappillan Mifsud, Sta Venera HMR 1850 Tel: 2122 1326 â&#x20AC;˘ Fax: 2122 1326