Newspaper Post
Jannar 2019 Numru 170
8. Tfal ‘giddibin’ Raġunijiet differenti għaliex it-tfal ma jgħidux il-verità
9. Ma jitlaqhom qatt minn taħt għajnejh Lil ibni ppruvajt ngħaddilu l-fidi, imma xorta waħda telaq lil Alla. X’nista’ nagħmel?
12. Il-vuċijiet li nisimgħu Il-kanzunetta ‘You Say’ ta’ Lauren Daigle
20. Rokna żgħira għall-kwiet Inizjattiva ġdida fil-Millennium Chapel
23. Tnejn li ħabbtu fuq il-bieb Ħadd ma jixraqlu jmiss il-qiegħ jew jgħix f’biża’ kontinwu
25. Il-Gluten Id-differenza bejn ‘Coeliac disease’ u l-intolleranza għall-gluten
BSL
Britannia Tours … il-vjaææ tiegœek jibda hawn!
L-Art Imqaddsa u l-Ġordan 24 ta’ Frar - 5 ta’ Marzu
L-Għid f’Lourdes 17 - 21 ta’ April Valletta Branch - Tel: 2123 8039 Paola Branch - Tel: 2180 9930 Mosta Branch - Tel: 2141 3030 Gozo Branch - Rabat Tel: 2156 5620 bsl.com.mt
Dun Joseph Mizzi
E D I T O R JA L
Jannar 2019
•
3
Magażin ta’ kull xahar maħruġ mill-Kulleġġ tal-Kappillani u jitqassam b’xejn lill-familji Maltin. Biex tirriklama/kull korispondenza ċempel fuq 2182 8931 jew 7946 1470 jew bil-posta.
Sib żmien
Indirizz Flimkien, Kulleġġ tal-Kappillani Kurja, il-Furjana Em ail flimkien@maltadiocese.org
F’din is-sena l-ġdida: sib żmien biex taħseb; sib żmien biex taqra; sib żmien biex titlob; sib żmien biex tħobb; sib żmien biex taħfer; sib żmien biex tagħder, tħenn u tieħu paċenzja; sib żmien biex issewwi relazzjonijiet miksura; sib żmien biex tkellem jew iċċempel lil xi ħadd li ilek ma tkellem; sib żmien biex tqatta’ aktar ħin ma’ tal-familja; sib żmien biex titbissem; sib żmien biex tagħti; sib żmien biex tagħmel karità; sib żmien biex tagħmel il-ġid u t-tajjeb; sib żmien biex tgħallem xi ħaġa sabiħa liż-żgħar; sib żmien biex tieħu vaganza; sib żmien biex tagħmel passiġġata; sib żmien biex tammira l-ħolqien; sib żmien biex tħares lejn tlugħ u nżul ix-xemx; sib żmien biex tibda xi passatemp; sib żmien biex iżżur mużew jew post kulturali ieħor; sib żmien biex iżżur xi ħadd marid jew il-ħabs; sib żmien biex tgħix il-preżent – la l-passat u lanqas il-futur; sib żmien biex teżamina kif qed tqatta’ ż-żmien.
Editur Carmel Conti Grafika Outlook Coop Stampar Velprint Ltd Il-kitba li tidher fuq Flimkien apparti l-Editorjal mhux neċessarjament tirrifletti l-opinjoni tal-Bord Editorjali.
Awguri!
Raġġ ta’ Dawl Integrity is doing the right thing, even when no one is watching. C.S. Lewis L-integrità tfisser tagħmel it-tajjeb, anki meta ma jkun qed jarak ħadd.
When I grow up I want to be.....
“Let us pick up our books and our pens, they are the most powerful weapons; one child, one teacher, one book, one pen can change the world.” Malala Yousafzai, I Am Malala: The Story of the Girl Who Stood Up for Education and Was Shot by the Taliban
Missio believes in the power of education to transform children’s lives; Through Missio Child Sponsorship Programme, with €12.50 per month, a sponsor like you can help us give them hope for a brighter future. You can help by contacting:
Tel: 2123 6963 • E-Mail:info@missio.org.mt • w w w.missio.org.mt
M e ss aġġ ta l - a r ċ i s q o f
Jannar 2019
•
L-eroj tal-lum Għadna kemm iċċelebrajna l-ġranet sbieħ talMilied. It-twelid ta’ tarbija jġib il-ferħ imma wkoll sens kbir ta’ responsabbiltà. It-twelid tattarbija ta’ Betlehem iġib ukoll ir-responsabbiltà li aħna nilqgħuha. Hija proposta li jagħmlilna Alla u li aħna nilqgħu l-imħabba tiegħu fil-ħajja tagħna. Hija proposta wkoll li aħna mhux biss ngħożżu l-ħajja imma ngħixuha b’mod li jixraq lid-dinjità ta’ kull wieħed u waħda minna. Kemm hi ħaġa sabiħa li aħna bħala bnedmin u bħala Nsara ngħożżu d-don tal-ħajja sa millbidu tat-tnissil sal-aħħar nifs tal-ħajja ta’ kull wieħed u waħda minna. Dan huwa valur li fiddinja tal-lum ma nistgħux neħduh ‘for granted’. Bl-eżempju tagħna, bl-imħabba ta’ bejnietna u bil-mogħdrija li nuru rridu nkunu xhieda talvaluri li jagħmlu l-ħajja tassew sabiħa. Irrid insellem lil tant nies li waqt li jkunu għaddejjin minn tbatija kbira jibqgħu jiggranfaw mad-don tal-ħajja. Irrid insellem linnies, b’mod speċjali n-nisa tagħna, li għamlu
dejjem għażliet favur il-ħajja, anki meta dan għalihom ifisser diffikultà jew ħajja diffiċli. Dawn huma l-eroj tagħna li aħna rridu nieħdu ħsieb u nissapportjaw dejjem. F’isem il-Knisja f ’Malta nixtieq inwiegħed lil dawn in-nies li aħna se nkunu dejjem magħhom biex ngħinuhom, nindukrawhom u nissapportjawhom, biex il-ħajja u l-għażliet favur il-ħajja li huma għamlu b’eżempju sabiħ għal kulħadd ikunu jistgħu jgħixuhom mingħajr qtigħ il-qalb u mingħajr solitudni. Aħna għandna bżonn inkunu tarka, faraġ u kenn għal xulxin. Nieħu l-opportunità biex nawgura lil kulħadd sena mimlija risq u barka, sena li fiha nitgħallmu napprezzaw iżjed id-don sabiħ talħajja. + Charles J. Scicluna Arċisqof ta’ Malta
Kelm a ta’ Fr anġisku Terroriżmu Ix-Xitan għandu żewġ armi: l-aktar waħda qawwija hija l-firda; l-oħra hija l-flus. Ix-Xitan jidħlilna minn ġol-but u jeqred bl-ilsien, bittqassis (gossip) li jġib il-firda. Il-vizzju tat-tqassis huwa ‘terroriżmu’. It-tqassis qisu terrorist li jitfa’ bomba biex jeqred u mbagħad jitlaq ’l hemm. (9 ta’ Settembru, 2016)
5
Rosanne u Carm Grima
e k u m e n i ŻMU
Jannar 2019
•
7
Binti żżewġet Luteran Il-familja tagħna minn dejjem kienet miftuħa għal Knejjes Insara oħra; it-tnejn li aħna għandna għal qalbna l-għaqda tal-Knisja. Meta t-tifla tagħna qaltilna li qed toħroġ ma’ ġuvni Ġermaniż, li għalkemm Nisrani jappartieni għall-Knisja Evanġelika Luterana, ma konniex sorpriżi. Matul l-għerusija tagħhom skoprejna ħafna valuri komuni bejn il-familji. Dejjem fittxejna dak li jgħaqqadna, u għalhekk kbirna filħbiberija, ir-rispett u d-djalogu li komplew jissaħħu. L-għarajjes għażlu li jiżżewġu fil-Knisja Kattolika. Aħna dehrilna li jkun xieraq li jkun preżenti wkoll il-Pastor Luteran – ġest li kien apprezzat ħafna kemm mill-Pastor kif ukoll mill-familja tar-raġel tat-tifla. Peress illi waqt it-tqarbin mhux il-mistednin kollha setgħu jipparteċipaw, il-ħbieb u l-familjari Luterani kantaw innijiet Ġermaniżi. Dan għen biex f ’dan il-mument delikat kulħadd ħassu parteċipi. Illum il-ġurnata aħna nanniet ta’ żewġ subien. Huma ġew mgħammda fil-Knisja Kattolika u t-tnejn għamlu l-Ewwel Tqarbina. Il-ġenituri għażlu li jibagħtu lit-tfal fi skola Kattolika. Ir-raġel tat-tifla jikkopera ħafna. Fil-fatt huwa jattendi l-Quddiesa tal-Ħadd mal-familja għaliex jgħid li l-Kelma ta’ Alla hija l-istess għal kulħadd. Huwa jieħu ħafna interess fil-lezzjonijiet ta’ formazzjoni tal-katekiżmu.
Darba waħda, waqt li konna qed inżuruhom fil-Ġermanja, aħna wrejna x-xewqa li nattendu servizz tal-Knisja Evanġelika Luterana. Dan għamilnieh biex nirreċiprokaw ir-rispett li huwa għandu għall-Knisja Kattolika. Kienet esperjenza sabiħa fejn ħassejna ruħna ħaġa waħda mal-komunità u tatna aktar għarfien dwar il-Knisja Luterana. Wara, din l-esperjenza serviet ukoll bħala mezz ta’ aktar djalogu bejnietna. Hawn Malta jsiru diversi laqgħat matul issena fejn Knejjes Insara jiltaqgħu biex jitolbu flimkien, ikantaw innijiet u jaqraw il-Kelma ta’ Alla. Dawn il-laqgħat huma ħafna għal qalbna, għalhekk nippruvaw ma nitilfux waħda. Fihom induqu s-sbuħija tal-għaqda għaliex għalkemm fit-twemmin għad hemm xi differenzi bejnietna, hemm ħafna rispett u stima reċiproka. Laqgħat ekumeniċi bħal dawn jgħinuna nħarsu aktar lejn dak li jgħaqqadna sabiex inħossuna dejjem aktar ulied ta’ Missier wieħed.
Servizz Ekumeniku Djoċesan Data: il-Ġimgħa 25 ta’ Jannar 2019 Ħin: 6:30pm Post: Knisja ta’ San Pawl Nawfragu, Valletta Jippresiedi: Mons. Arcisqof Charles Scicluna Jipprietka: Canon Simon Godfrey (Anglikan)
8
•
Jannar 2019
Uliedna
Joyce Callus
Tfal ‘Giddibin’ Ħafna ġenituri jinkwetaw meta t-tfal ma jgħidux il-verità jew, kif ngħidu, ‘jibdew jigdbu’. Però, ma rridux inkunu pronti żżejjed biex ngħidulhom li ‘għamlu dnub’. Hemm gideb u gideb. L-età tat-tfal ukoll tagħmel differenza.
Fil-każ tat-tfal żgħar nistgħu nindunaw li filli dejjem jgħidu l-verità u f ’daqqa waħda jibdew jigdbu, jew ukoll jivvintaw l-istejjer. Iż-żgħar ma jagħmlux distinzjoni bejn realtà u fantasija, u għad li jkunu qed jivvintaw, għalihom ilfantasija tista’ tinħass bħala verità. Għalkemm ma għandniex ngħajruhom ‘giddibin’, għandna nippruvaw nuruhom x’inhi l-verità bil-logħob u bl-imħabba. L-ewwel nett importanti ħafna li t-tfal ma jisimgħux lilna l-adulti stess nigdbu. Importanti wkoll li ma jisimgħuniex jgħidu li ‘gidba għall-bżonn mhix gidba’. Meta t-tfal ikunu akbar jista’ jkun hemm raġunijiet oħra għaliex jigdbu. Tfal ta’ madwar ħames snin jistgħu jiskopru li ‘gidba’ hija mod ġdid kif jittestjaw sa fejn jistgħu jaslu, x’jistgħu jakkwistaw, u xi jkun ir-riżultat. Raġuni oħra għala tfal ftit akbar jigdbu hija biex ikabbru l-istima tagħhom infushom. Dawn it-tfal ikunu qed iħossuhom inqas minn ħaddieħor, u l-gideb jista’ mhux biss jaħbi dan iżda wkoll iġib l-ammirazzjoni tal-oħrajn, naturalment diiment li jibqgħu ma jinqabdux.
Meta jkunu għaddejjin minn xi ansjetà, it-tfal jaslu biex jigdbu biex jeħilsu minn adulti li jkunu qed jiffukaw iżżejjed fuqhom, pereżempju jgħidu li kollox għaddielhom u li ma għandhomx aktar uġigħ ta’ ras. Jistgħu jigdbu wkoll biex jiġbdu attenzjoni żejda fuqhom. Tfal li jgħidu li ma għandhomx aptit jieklu jistgħu jkunu qed jagħmlu hekk għax jistennew li ommhom jew missierhom joqogħdu ħdejhom u jitimgħuhom. Imbagħad hemm tfal li jkunu impulsivi u jitkellmu qabel ma jaħsbu jew li jibżgħu minn xi kastig. Dawn huma xi raġunijiet għala t-tfal ‘jigdbu’, imma kull każ irid jitqies għalih. Bħala ġenituri rridu niskopru x’qed jippruvaw jakkwistaw it-tfal bil-‘gidba’ tagħhom. Tajjeb li nitkellmu magħhom dwar il-konsegwenzi li l-gideb jista’ jġib, imma rridu wkoll naċċertawhom li aħna dejjem nibqgħu nħobbu lilhom, anki jekk nibqgħu ma nħobbux il-gideb.
Uliedna
Jannar 2019
•
9
Uliedna
ma jitilqu qatt minn taħt għajnejh Lil uliedna għallimniehom il-Bibbja, imma xorta waħda telqu lil Alla. Ħsibna li jekk inrabbuhom skont il-Kelma ta’ Alla, ma huma se jħalluh qatt. Mhux hekk tgħid il-Bibbja? Anki fil-Ktieb tal-Proverbji nsibu: ‘Ħarreġ tifel jimxi fit-triq it-tajba, u ma joħroġx minnha lanqas meta jixjieħ’ (Prov 22:6). Imma mhux hekk ġara! Imma oqgħod attent! Dan il-vers ma jfissirx: ‘Jekk lil uliedna nqabbduhom it-triq it-tajba, qatt ma huma se joħorġu minnha.’ Lanqas ma jfisser: ‘Jekk nibbumbardjawhom bil-Bibbja u l-prietki, anki jekk jitilqu, xi darba jew oħra għad jerġgħu lura.’ Dan il-proverbju ta’ hawn fuq ma jagħmilx wegħda bħal din.
daharhom lil Alla jew jippruvaw jistaħbew minnu. Imma li jitilqu minn taħt il-ħarsa tiegħu? Impossibbli. Alla jibqa’ jżomm għajnejh fuq ibnek jew bintek, għax huma kollha ibnu jew bintu. Hu se jimxi wara ibnek jew bintek f’kull triq imwarrba, f’kull sqaq mudlam, f’kull mogħdija li ma tinfidx.
L-ommijiet u l-missirijiet Insara jistgħu jippruvaw jgħaddu lil uliedhom il-fidi tagħhom, imma ma jistgħu qatt iġegħluhom jimxu fiha. Għalhekk, turihom it-triq? Iva. Titlob għalihom? Iva wkoll. Tagħtihom eżempji tajba? Iva. Tiffittahom jew tisfurzahom jimxuha? Assolutament le!
Minkejja dak kollu li nagħmlu, uliedna jistgħu ‘ma jerġgħu lura qatt’ – jew forsi ma jiġux lura kif nimmaġinaw aħna. Allura mhumiex se jsalvaw? Se jintilfu? Bħala ġenituri Nsara, f ’ċerti sitwazzjonijiet l-imħabba tagħna lejn uliedna rridu nesprimuha b’modi oħra: billi nammettu li dak li kellna nagħmlu għamilnieh; li nħalluhom fil-libertà; li niftakru li s-salvazzjoni ta’ wliedna tiġi minn Alla biss; li tassew nafdawhom f ’idejh – għax hu jaf lil uliedna aktar milli nafuhom aħna, u jħobbhom ħafna aktar milli nistgħu nħobbuhom aħna.
Jekk uliedna ma baqgħux jattendu l-knisja ma jfissirx li telqu lil Alla. Imma anki jekk filfatt uliedna jaslu biex jitilqu lil Alla, għandu jikkunslana l-ħsieb li Alla xorta jibqa’ ma jitlaqhom qatt. Ħadd minn uliedna ma jista’ jitlaq minn taħt għajnejh. Uliedna jistgħu jagħtu
Addattata minn ‘No child ever leaves God’s sight’ Max Lucado
10
•
Jannar 2019
RELA Z Z J ONI J IET
Fis-seba’ sena Teżisti idea mifruxa ħafna li l-miżżewġin jiltaqgħu ma’ problemi serji bejn wieħed u ieħor fis-seba’ sena taż-żwieġ. Bl-Ingliż jgħidulha ‘the seven-year itch’. Veru? U jekk veru, għaliex? Iddeċidejna li nistaqsu lil koppja miżżewġa David u Elizabeth. David: Naħseb li tagħmel x’tagħmel, din is-sitwazzjoni ma tistax tevitaha. Ir-realtà hi li l-miżżewġin kollha xi darba jew oħra se jiksruha bejniethom u jkollhom xi jgħidu – u ħafna qabel is-seba’ sena. Elizabeth: Xi koppji jistennew wisq millpartner l-ieħor u anki miż-żwieġ innifsu, u meta dak li stennew ma jakkwistawhx allura jiddiżappuntaw ruħhom u jibdew jaraw kollox ikrah. Meta l-ewwel żmien jgħaddi, meta l-koppja tinduna li ma baqgħux jgħixu fis-sħab, li jiġri hu li jew jitbiegħdu minn xulxin, jew, għall-kuntrarju, jikbru aktar fir-relazzjoni ta’ bejniethom, għax jindunaw x’qed jiġrilhom u jaħdmu biex jgħaddu minn dak il-mument flimkien. Meta ġratilkom lilkom? Elizabeth: Wara li kellna l-ewwel tifel, meta konna ilna xi 4-5 snin miżżewġin. F’daqqa waħda rrealizzajt li kelli tarbija twerżaq, raġel moħħu fix-xogħol, u t-tnejn li aħna bla saħħa u bla ħin għal xulxin. Niftakar li darba tkellimt ma’ ħabiba tiegħi dwar dan, u qaltli, ‘Tkellimt dwar dan ma’ David innifsu?’ David: Meta tkellimna, indunajna li bla ma ridna t-tnejn konna qed inweġġgħu lil xulxin. It-tnejn xtaqna xi ħaġa aħjar minn hekk miż-żwieġ. Elizabeth qaltli li rridu nibqgħu nemmnu fir-relazzjoni tagħna, filkelma li tajna lil xulxin, fl-għajnuna ta’ Alla. Jien kont ħsibt li ħajti kollha kien se jkolli
ħdejja mara meraviljuża, kważi perfetta … imma f’daqqa waħda sibt li marti wara kollox hi umana … bħali! Allura x’għandu jsir f’sitwazzjoni bħal din? Elizabeth: Tidher sempliċi meta tgħidha, imma l-aqwa ħaġa li koppja tista’ tagħmel hi li jitkellmu bejniethom. Jitkellmu b’mod li jmissu l-affarijiet fil-fond, jippruvaw jaraw kif qed iħossu l-ieħor, x’qed idejqu, x’jixtieq, xi jferrħu. Xi drabi jista’ jkun hemm bżonn li jfittxu għajnuna għand professjonist ukoll. David: Spiss, meta kont nara lil Elizabeth imdejqa jew innervjata kont nirrabja għax kont ngħid li jien qed ninfileġ bix-xogħol għaliha wkoll u għalhekk imissha tħossha grata lejja u mhux dejjem bil-buri. Li sibt tajjeb kien li minflok ingħalaqt fija nnifsi bdejt niffoka aktar fuq kif qed tħossha hi. Dan japplika għal aspetti oħra fiż-żwieġ? Elizabeth: Aħna llum sirna nitkellmu bejnietna dwar kollox. Meta ngħid kollox jiġifieri kollox, anki fuq l-intimità ta’ bejnietna, li ħafna koppji jistħu jitkellmu dwarha. Anki dwar l-intimità l-miżżewġin spiss jistennew kollox u mill-ewwel. Imma bħal f’kull aspett ieħor tal-ħajja, il-mara u r-raġel iridu jikbru u jitgħallmu flimkien. Tajjeb tisma’ jew taqra xi ktieb dwar dan, imma mbagħad hija l-koppja li trid tgħixha u ssib il-mod li jgħodd għalihom it-tnejn. Madankollu, nibqa’ niftakar waħda mill-
Jannar 2019
affarijiet li smajna f’laqgħa ta’ tħejjija għażżwieġ: li ma għandniex nassumu li l-partner tagħna kapaċi jaqralna moħħna; dak li tixtieq u għandek bżonn, għidhulu b’mod ċar: when you assume you make an ASS out of U and ME. David: F’dik li hi intimità ħafna jaħsbu li kollox faċli, imma fil-fatt mhux hekk. Importanti li anki dwar dan il-miżżewġin jitkellmu ħafna bejniethom għax hija kbira ħafna l-influwenza tat-trobbija, ittemperament, l-esperjenzi passati, il-bagoll tal-emozzjonijiet li nibqgħu nġorru, ġisimna stess, l-għeja u l-ansjetà fuq kull aspett talħajja. Affarijiet oħra li jfixklu ż-żwieġ? David: Jien idejjaqni ħafna meta nisma’ raġel iwaqqa’ lil martu, speċjalment quddiem in-nies, aktar u aktar quddiem uliedu. Xi drabi ma nirrealizzawx kemm hi ħaġa faċli li titkellem bil-ġentilezza u tiffoka aktar fuq it-tajjeb u s-sabiħ. Tant drajna nikkritikaw li nħossuna strambi meta ninkuraġġixxu! Elizabeth: Ħaġa oħra li tfixkel hija meta wieħed jidħol f’pika u jgħid, ‘Mhux se nagħmel hekk qabel ma tagħmel hekk hi.’ Insemmi wkoll l-indħil żejjed minn tad-dar. Madankollu, jekk il-koppja tkun magħquda, l-ebda problema minn barra ma tkissirha. Hu meta l-problema tkun ġejja minn ġewwa l-koppja nnifisha li l-affarijiet isiru aktar diffiċli jitranġaw.
•
11
L-aħħar parir malajr? Elizabeth: Għalija ż-żwieġ hu esperjenza meraviljuża. Nipprova ma nħallix lili nnifsi niġi influwenzata wisq mill-fatt li xi żwiġijiet madwari qed ifallu jew jidhru bla ħajja. Iżżwieġ jibqa’ meraviljuż speċjalment meta jirnexxilkom tinnavigaw il-vapur tagħkom f’baħar imqalleb u tibqgħu fidili lejn xulxin. Illum sirt nifhem aktar li l-imħabba, għalkemm tinvolvi ħafna sentimenti, hija aktar kwistjoni ta’ għażla, deċiżjoni u azzjoni. David: Importanti li l-koppja jkollha ħażna ta’ memorji sbieħ ukoll, mumenti li jien insejħilhom ‘fis-seba’ sema’. Huwa fuq dawn li tista’ tistrieħ meta jiġu jiem diffiċli ta’ mard u nuqqas ta’ qbil għax tiftakar fihom u jagħtuk il-forza. Is-seba’ sena ma’ marti ma tinkwetanix; jinkwetani jekk ma jkollix mumenti fis-seba’ sema.
12
•
Jannar 2019
ŻG Ħ AŻAG Ħ
Emmanuel Camilleri
Il-vuċijiet li nisimgħu Il-kanzunetta ‘You Say’ ta’ Lauren Daigle
LIRIKA • You Say I keep fighting voices in my mind that say I’m not enough Every single lie that tells me I will never measure up Am I more than just the sum of every high and every low? Remind me once again just who I am, because I need to know (ooh oh) You say I am loved when I can’t feel a thing You say I am strong when I think I am weak You say I am held when I am falling short When I don’t belong, oh You say that I am Yours And I believe (I), oh I believe (I) What You say of me (I) I believe The only thing that matters now is everything You think of me In You I find my worth, in You I find my identity, (ooh oh) You say I am loved when I can’t feel a thing You say I am strong when I think I am weak And You say I am held when I am falling short When I don’t belong, oh You say that I am Yours And I believe (I), oh I believe (I) What You say of me (I) Oh, I believe Taking all I have and now I’m laying it at Your feet You have every failure God, and You’ll have every victory, (ooh oh) You say I am loved when I can’t feel a thing You say I am strong when I think I am weak You say I am held when I am falling short When I don’t belong, oh You say that I am Yours And I believe (I), oh I believe (I) What You say of me (I) I believe Oh I believe (I), yes I believe (I) What You say of me (I) Oh I believe (oh)
Jannar 2019
•
13
Lauren Daigle hi kantanta żagħżugħa minn Lafayette, Louisiana (Stati Uniti). L-ewwel album tagħha ‘How Can It Be’ ħareġ fl-2015 u kiseb suċċess kbir. Il-vuċi tagħha tixbah ħafna lil dik ta’ Adele. Imma l-kanzunetta tagħha ‘You Say’ tibda billi titkellem dwar vuċijiet oħra: vuċijiet li nisimgħu kemm mill-midja kif ukoll minn sħabna stess dwar l-affarijiet li fihom aħna ma aħniex tajbin. Kemm-il darba smajna lil min jaqtgħalna qalbna meta nkunu se nippruvaw xi ħaġa ġdida jew differenti! Imma l-kanzunetta ma tiqafx hawn, għax tagħtina perspettiva differenti. Il-kanzunetta stess tgħid li Alla hu magħna fil-mumenti li ħaddieħor jgħidilna li aħna dgħajfa. Alla jħobbna minkejja li nħossu li kulħadd abbandunana, u jkun magħna anke jekk inkunu fallejna. Madankollu tibqa’ deċiżjoni tagħna x’nagħżlu. Se nemmnu li Alla hu magħna, jew se nemmnu l-vuċijiet li jgħidulna li ma aħniex speċjali? Dawn il-‘vuċijiet’ mhijiex xi idea moderna li bdejna nisimgħu dwarha issa. San Pawl fit-Tieni Ittra lill-Korintin (10:4-5) qalilhom biex jibqgħu sodi wara Ġesù minkejja l-ħafna profeti foloz li jgħallmu tagħlim falz. Qalilhom iħejju l-armi għall-‘ġlied’, li huma differenti minn dawk tad-dinja. Il-kanzunetta ‘You Say’ (aktar minn 42 miljun ‘view’ fuq YouTube) u San Pawl jgħidulna biex ma nemmnux kulma jingħad fuqna, imma nduru lejn Alla li jagħraf aħna min aħna, li dejjem ħa nsibuh filmumenti koroh tagħna, li jibqa’ jħobbna nagħmlu x’nagħmlu, u li se jsejħilna tiegħu anki jekk inkunu tlaqnieh! L-għażla f ’idejk. Lil min ħa temmen?
14
•
FSWS
Jannar 2019
Logħob tal-ażżard u alkoħol Żewġ stejjer ta’ James u Pawlu, li setgħu spiċċaw ħażin.
James, skrivan ta’ 46 sena, tfaċċa Sedqa għallewwel darba madwar ħames snin ilu. Talab l-għajnuna għaliex gradwalment sab ruħu f ’sitwazzjoni kkumplikata, kaġun tal-logħob talażżard. Beda jilgħab bil-ftit madwar 25 sena ilu u spiċċa jonfoq fil-logħob ħafna iżjed milli jaqla’. Eventwalment, martu Pauline skopriet dan kollu u ppruvat tgħinu, però fil-każ ta’ James il-logħob kien sar l-iżjed ħaġa importanti f ’ħajtu. Pauline ma kellhiex għażla ħlief li ttemm ir-relazzjoni u titlaq flimkien mal-unika tifla li kellhom. Id-djun kienu akkumulaw tant li James spiċċa jisraq minn fuq il-post tax-xogħol sakemm inqabad fil-fatt u tkeċċa. Minkejja dan, James xorta kompla jilgħab biex jipprova jġib lura dak li tilef. Dan l-aħħar James spiċċa jikkumbatti ma’ dipressjoni akuta, saħansitra ħabtu ma’ moħħu ħsibijiet xejn sbieħ fuq ħajtu. Fortunatament xi proxxmu assista lil James biex jasal sal-għatba ta’ Sedqa, għaliex lanqas li jfittex l-għajnuna ma kienet faċli għall-ewwel. Raġel ieħor, Pawlu, jum fost l-oħrajn irrealizza li l-ammont ta’ alkoħol li kien qed jikkonsma kien qabeż sew il-limitu. Kien qed jixrob kważi ta’
kuljum, u xi drabi abbuża anki bi drogi illeċiti. Kien jigdeb lil tal-familja tiegħu biex ikun jista’ jqatta’ ljieli barra. Nefaq flus kemm felaħ. Mhux l-ewwel darba li ddejjen għaliex, minkejja li l-paga kienet tajba, ma kenitx qed isservih, l-aktar meta beda jieħu l-kokaina b’mod regolari. Spiċċa jfalli mix-xogħol għax ma jkunx jiflaħ wara lejl xorb u droga. Dan l-aħħar fuq ix-xogħol dabbar it-tieni u l-aħħar twissija. Għamluhielu ċara li jekk jerġa’ jidħol ix-xogħol imxengel u bla saħħa jitkeċċa b’effett immedjat. Il-maniġer, bniedem tar-ruħ, offrielu li jakkumpanjah sa Sedqa. Pawlu aċċetta mingħajr eżitazzjoni. Sedqa toffri servizz lil persuni u/jew qraba tagħhom li b’xi mod qed jissieltu mal-problema tal-alkoħol u/jew id-droga, però mhux biss. Toffri wkoll għajnuna għal vizzji oħra li ma jinvolvux sustanzi, bħal-logħob tal-ażżard. Minbarra kura u terapija, Sedqa tipprovdi wkoll taħriġ ta’ prevenzjoni minn tim speċjalizzat fl-iskejjel u f ’postijiet tax-xogħol. Jekk int jew xi ħadd millqraba tiegħek għandkom bżonn l-għajnuna jew tixtiequ tistaqsu xi ħaġa, ikkuntattjawna b’mod kunfidenzjali fuq 23885110.
M
Ap po
in tm da y 2 Janu ent 1s ar s a t - y 2 va W ed 019 ilab le ne sd ay 30 th
on
Love conversations again with hearing everywhere. Your best conversations aidson made yourphone. Even yourfor mobile * and on your mobile phone, are a mobile phone Your best conversations, in person quick call away. Together we can personalize a solution just for you.
Hands-free
Enjoy TV
Moxi™ All hearing aids connect directly to your mobile phone,* with amazing sound quality making hands-free conversations more enjoyable.
Watching TV is easier than ever with a simple accessory that wirelessly connects your hearing aids to your TV.
At Clear-Tone Hearing we provide the following services:
Mr Michael Wall Clear-Tone Hearing
• • • • •
Free Hearing Health Checks Complimentary aftercare service Impartial expert hearing advice Money back guarantee Central location
Contact us on 27040839 or 77771659 for an appointment, available from Monday 21st January - Wednesday 30th January where Mr Wall will be available to advise you on the latest hearing aid technology. Clear-Tone Hearing 360 St Joseph High Road Santa Venera, Malta
Tel. 27040839 or Mob. 77771659
www.cleartonehearingmalta.com
CLEAR TONE HEARING
IS-SENA T-TAJBA! Is-Sena t-Tajba lill-qarrejja kollha, kbar u żgħar. Grazzi tal-appoġġ u l-inkuraġġiment li tagħtuna s-sena kollha. Is-Sena t-Tajba lill-kittieba kollha għall-artikli u t-tweġibiet għall-mistoqsijiet tal-qarrejja. Grazzi kbira lilkom għad-dedikazzjoni tagħkom u għax-xogħol bla ħlas imma ta’ valur kbir tagħkom. Is-Sena t-Tajba lil kull min jirriklama fuq il-magażin Flimkien. Mingħajr is-sapport tagħkom mhux possibbli li l-magażin tagħna jibqa’ joħroġ. Is-Sena t-Tajba lill-istampaturi tagħna, il-Velprint. Grazzi mhux biss tal-istampar imma wkoll tat-tqassim li tagħmlu fil-parroċċi Maltin ta’ kull xahar (għal 14-il sena). Is-Sena t-Tajba lil Outlook Coop, id-disinjaturi tal-magażin. Grazzi ħafna talli bis-saħħa tagħkom il-magażin tagħna huwa attraenti. Grazzi wkoll għad-disinn ġdid li għandna minn dan ix-xahar. Fl-aħħar, imma żgur mhux l-inqas, is-Sena t-Tajba u GRAZZI kbira lid-distributuri kollha tal-magażin li kull xahar, xita jew xemx, iqassmuh fid-djar Maltin. Lilkom ilkoll il-Kappillani ta’ Malta u l-Bord Editorjali jixtiqulkom is-Sena t-Tajba mimlija sliem u saħħa. GRAZZI!
18
•
Jannar 2019
Just for today These thoughts can make your days more productive and happier, and save wear and tear on your most valuable asset – your peace of mind. Just for today, I will be as friendly as possible to the people I work with. I am going to treat them as if they were responsible for keeping me in my job and be grateful that they are there. Just for today, I won’t assume my job is to be chief critic. I will try to see the good side of every situation and will look for something to praise in every person who works with me. Just for today, if I correct someone, I will do it with as much good humour and self-restraint as if I were the one being corrected. Just for today, I am not going to insist that everything I do be perfect. I am not going to try to break any speed records. I will do what’s in front of me with competence, not painful compulsion. Just for today, I will assume that I have adequate ability for my tasks, and I will not endlessly question whether I really deserve my title and my pay. Just for today, I will be grateful I live in a society and time in which I don’t have to do backbreaking work in horrible conditions. Just for today, I will feel happy I am at work, alive and well, and not in a combat trench or in a hospital awaiting surgery. Just for today, I will not have any expectations
about how I should be treated. I will not compare my salary or status with anyone else. I will just be glad that I am who I am. Just for today, I will not worry about “what’s in it for me”. I will think only about what I can do to help out in every situation. Just for today, when I leave work, I will not dwell on how much I did or did not get done. Instead, I will look forward to the evening, and be thankful for whatever I accomplished.
(Dehret l-ewwel darba fuq The Wall Street Journal tas-26 ta’ Novembru, 1990)
Fr S. Attard
PA R A B B O L I
Jannar 2019
•
19
Iż-żewg midjunin ‘Tnejn min-nies kellhom id-dejn ma’ wieħed li jislef il-flus; wieħed kellu jagħtih ħames mitt dinar u l-ieħor ħamsin. Minn fejn iħallsu dejnhom ma kellhomx, u hu ħafrilhom it-tnejn. Min minnhom se jħobbu l-iżjed?’ (Lq 7:41-42) Parabbola qasira iżda, jekk tifhimha, tħallik bla kliem. Il-mara magħrufa għal dnubietha li resqet lejn Gesù niedma nxtegħlet bl-imħabba għalih minħabba l-kompassjoni li wrieha. Il-ħajja Nisranija hija waħda mibnija fuq apprezzament ġenwin lejn Alla li l-mogħdrija u l-ħniena tiegħu biss iwassluna għall-ħajja vera. B’hekk, kull ġest ta’ mħabba tagħna jirrifletti mhux it-tjubija tagħna iżda huwa tweġiba għal dak li Alla għamel magħna. Waħda mill-meravilji tas-Sagrament tal-Qrar hija l-fatt li, għax fih tingħata l-maħfra b’mod uffiċjali u formali, dan is-sagrament joħloq l-ambjent għall-persuna li tersaq lejh biex tħossha konkretament maħfura, u għalhekk għandha wkoll opportunità tanġibbli biex trodd ħajr lill-Mulej minn qalbha. Min għalih il-Qrar la huwa importanti u lanqas neċessarju, forsi xorta b’xi mod jitlob maħfra lil Alla f ’qalbu, però jissogra li, għax ma jismax dawk il-kliem kommoventi ‘Il-Mulej ħafirlek dnubietek: mur fis-sliem’ (Lq 7:48.50), isibha diffiċli biex jitqanqal ħalli jfaħħar u jirringrazzja lill-Mulej, kif ukoll iwieġeb għal dik l-istqarrija bi mħabba aktar profonda.
Il-konfessjunarju huwa l-post li minnu titlaq mhux b’regħxa ta’ mistħija u b’denbek taħt il-blat iżda b’ferħ profond u paċi taqtagħha b’sikkina. Fil-mara midinba li ġriet lejn ilkonfessjunarju ta’ Ġesù, il-maħfra tas-Salvatur ħalliet frott kbir. Din il-mara wriet imħabbitha bid-dmugħ u b’żejt ifuħ. Hemm ħafna modi oħra biex bihom turi apprezzament lejn Ġesù talli ħafirlek: titbiegħed mid-dnub, tfittex ħajja li togħġob lill-Mulej, tqatta’ aktar ħin f ’talb ta’ tifħir lil Alla, toffri lilek innifsek f ’servizz lejn l-oħrajn, titkellem fuq dak li Ġesù għamel għalik, taqsam mal-oħrajn dak li Alla tak b’tant ġenerożità. Int qiegħed tesprimi mħabba għall-maħfra li rċevejt? Fil-bidu tas-sena, li fih dejjem inħarsu ’l quddiem b’ħafna proponimenti, forsi jkun aħjar inħarsu waħda sew lejn il-passat u, waqt li nagħrfu li hemm maħfra mis-sema għal kulma stajna ħawwadna, nitkebbsu bl-imħabba għal dan Ġesù li għandu s-setgħa jħollna mid-dejn li jġibu magħhom dnubietna, u li għalih ma hemm l-ebda dnub li huwa akbar minn imħabbtu.
20
•
Jannar 2019
Rokna ż għira għall-kwiet Edith Stein (jew Santa Benedetta tas-Salib) darba kitbet: ‘Kulma nixtieq hija rokna żgħira għall-kwiet fejn nista’ nitkellem ma’ Alla kuljum, bħallikieku ma hemm xejn iżjed x’nagħmel. Nipprova nagħmel lili nnifsi għodda f’idejn Alla. Mhux għalija imma biss għalih.’
Dominic Aquilina
Jannar 2019
D
an il-ħsieb laqatni ħafna xħin wasalna biex inwettqu ħolma oħra fil-qalba ta’ Paceville: il-ftuħ ta’ Ġnien ta’ Meditazzjoni. Kulħadd jaf kif Paceville sar il-Mekka tad-divertiment notturn f ’Malta. Iż-żgħażagħ u adulti (kultant anki tfal) li jiffrekwentaw dan il-post huma eluf. Illum prattikament ħadd ma baqa’ residenti f ’Paceville. Fil-post issib biss lukandi, ristoranti, ‘massage parlours’, ‘gentlemen’s clubs’, ‘pubs’, ‘discos’, eċċ. Għalkemm dawn il-postijiet huma sors tajjeb ta’ dħul mit-turiżmu, mill-banda l-oħra, sfortunatament, iġibu magħhom ukoll droga, alkoħol, moralità baxxa, vjolenza u laxkezza ġenerali. Jien ili kważi ħamsin sena ngħix f ’Paceville; rajt din l-istorja tibda u tikber bla rażan. Fl-2000 ftaħna l-Kappella tal-Millennju (Millennium Chapel). Richard England iħobb jgħid li ‘Alla għandu ħafna kompetizzjoni f ’Paceville imma hemm post għal Alla f ’Paceville ukoll!’ Illum, għall-grazzja ta’ Alla, wara tmintax-il sena, il-Kappella hija verament oasi ta’ paċi f ’Paceville. Minbarra li hi post ta’ adorazzjoni kontinwa lejl u nhar, tingħata għajnuna ħolistika lil kull persuna fil-bżonn, kemm f ’counselling mingħajr ħlas kif ukoll f ’provvediment ta’ ikel, ħwejjeġ u bżonnijiet oħra tad-dar. Il-WOW (Wishing Others Well), li nfetaħ erba’ snin wara l-Kappella, huwa post li jilqa’ fih regolarment eluf ta’ żgħażagħ li jiltaqgħu ġo ‘support groups’ kontra d-droga, alkoħol u vizzji oħra, kif ukoll biex l-iskejjel sekondarji jġibu l-istudenti tagħhom għal nofstanhari u jibbenifikaw mill-WOW Xperience. Sa issa, eluf
•
21
ta’ studenti għaddew minn din l-esperjenza li għadha għaddejja u li kull sena qed tkun aġġornata.
Alla għandu ħafna kompetizzjoni f’Paceville, imma hemm post għal Alla f’Paceville ukoll!” Richard England Fuq appell tal-Papa Franġisku biex insibu forom ġodda ta’ evanġelizzazzjoni, u biex il-Bxara t-Tajba nwassluha fl-ambjenti kollha fejn ngħixu u mhux biss lil dawk li jemmnu, għamilna monitor elettroniku fuq il-bankina ta’ quddiem il-Kappella – l-uniku post mhux kummerċjali f ’Malta li lejl u nhar jittrażmetti messaġġi sbieħ u pożittivi meħudin mill-Kelma ta’ Alla. Dawn jistgħu jinqraw minn kull min jgħaddi minn quddiem il-Kappella bil-mixi jew għax ikun imwaħħal fit-traffiku. L-aktar opra ta’ evanġelizzazzjoni ġdida hija ‘The Word Meditation Garden’, ġawhra oħra arkitettonika ta’ Richard England li mill-ktieb ta’ Peter Calamatta ‘Maltese Plants in the Bible’ tana ġnien żgħir ta’ kwiet u riflessjoni fuq il-Kelma ta’ Alla fuq is-saqaf tal-WOW. Fost il-ħafna kwotazzjonijiet mill-Kotba Mqaddsa hemm il-Missierna u d-Diskors ta’ Ġesù fuq il-Muntanja. Dawn huma mhux biss talbiet profondi fihom infushom indirizzati lil kull maħluq imma wkoll programm ta’ ħajja għal kulħadd. Il-kumpless tal-Millennium Chapel li għandu dan kollu fih huwa grazzja kbira għas-soċjetà Maltija biex il-valuri li jemmen fihom il-poplu Malti ma jintilfux iżda jiġu mwettqa fil-prattika.
TBATI B’NUQQAS
TA’ SMIGĦ ?
Ħafna nies idumu biex itejbu s-smigħ tagħhom. Jagħmlu ħajjithom aktar diffiċli għalxejn. Jekk m'intix moqdi fis-smiegħ, kellimna. ■ Test b'xejn ■ Noffru l-aqwa teknoloġija, u fuq kollox, servizz eċċezzjonali. ■ Prezzijiet jibdew minn €350. ■ Perjodu ta' prova biex tkun ċert li mort għall-aħjar. ■ Nagħmlu viżti fid-djar ukoll. ■ Matul 21 sena, għinna mijiet ta’ nies, nagħmlu ħilitna miegħek ukoll. ■ Isma’ u gawdi d-diskors, telefon, televiżjoni, radju u mobile.
Nagħmlu wkoll forom ta’ ġewwa l-widna – Puliti, Diskreti u Ma Jsaffrux. Jekk għandek forma li mhix komda jew pulita, kellimna, anke jekk il-hearing aid mhux mixtrija minn għandna. Dawn il-forom huma ta’ l-aqwa kwalita' magħmulin b’makkinarju sofistikat, apposta għalik fuq il-qies tal-widna tiegħek.
Għin lilek innifsek u lil ta' madwarek.
Ċempel fuq 21576171 jew ibgħat email fuq info@beacon.com.mt
Mudell kompletament ġewwa l-widna. L-aktar mudell żgħir u diskret iżda l-aktar b’saħħtu fis-suq.
Mudell ta’ wara l-widna.
Ċkejken, pulit, diskret u b’saħħtu, anke għal min għandu nuqqas ta’ smiegħ serju.
W IĊĊ IL - FOQRA
Jannar 2019
•
23
Tnejn
li ħabbtu fuq il-bieb
Ħadd ma jixraqlu jmiss il-qiegħ, iħossu waħdu jew jgħix f’biża’ kontinwu. Josephine kienet ilha 44 sena miżżewġa, 29 sena minnhom separata taħt l-istess saqaf. Ir-raġel kellu kontroll assolut fuq il-flus. Ix-xirja tal-ikel bilkemm kienet twassal salaħħar tal-ġimgħa, bir-raġel jippreżenta ruħu għall-ikel kull xħin jaqbdu l-ġuħ. L-inbid qatt ma naqas minn fuq il-mejda tal-ikel. Josephine kienet tgħaddi ġranet b’xi loqma ħobż mill-fdalijiet tal-ikel tat-tfal tal-iskola. Rasha dejjem tuġagħha wara xi tkaxkira għax l-ikel ma jkunx lest fil-ħin jew għax il-kwantità ma tkunx biżżejjed. Il-wens tagħha kienu biss il-kelb u wliedha li issa spiċċaw imwerwrin. Josephine ħadet id-deċiżjoni li twaqqaf din issitwazzjoni. Riedet tibda tgħix, u sabet refuġju f ’Dar Merħba Bik.
sabitha diffiċli aktar għax ma kenitx Maltija u mingħajr qraba. F’xi ġranet Donatella kienet tinħakem mill-biża’ li jasal ħin l-ikel biex titma’ lil bintha imma ma jkunx għad fadlilha għaliex missier bintha jkun ipprefera jixtri d-droga milli jixtri bott ħalib għal bintu.
The Good Shepherd Sisters – Dar Merħba Bik Foundation hija dar li toffri kenn temporanju lin-nisa flimkien ma’ wliedhom li jkunu vittmi ta’ vjolenza domestika u vjolenza fuq bażi ta’ ġeneru. Hija Dar li tilqa’ nisa li jkunu kostretti jħallu kollox warajhom u jaħarbu minn darhom biex isibu post sigur, b’serħan ilmoħħ u bogħod mill-abbuż finanzjarju, fiżiku, emozzjonali, sesswali u anki psikoloġiku.
F’Dar Merħba Bik issib professjonisti 24 siegħa kuljum, lesti biex jassistu u jsaħħu lil kull min iħabbat għall-għajnuna b’kelma ta’ kuraġġ. Ħadd ma jixraqlu jmiss il-qiegħ, iħossu waħdu jew saħansitra jgħix f ’biża’ kontinwu. Din mhix imħabba u lanqas rispett.
Donatella wkoll ħabbtet il-bieb ta’ Dar Merħba Bik wara sensiela ta’ abbużi fiżiċi li bdew waqt it-tqala u komplew anki wara. Donatella
Qatt ma kienet taf x’inhu rispett, imħabba, għajnuna u sapport. Donatella wkoll kellha tieħu deċiżjoni li titlob l-għajnuna millparroċċa tar-raħal tagħha. Minn hemm beda l-kuntatt mas-‘social worker’ tad-distrett sakemm wasal iż-żmien biex tagħmel il-pass b’mod sigur. F’Dar Merħba Bik ġiet ospitata għal diversi xhur sakemm hi u bintha setgħu jkomplu b’ħajjithom.
Artiklu minn Dar Merħba Bik Foundation (darmerhbabik@gmail.com). Bil-permess ta’ Josephine u Donatella, bl-isem mibdul minħabba l-privatezza.
24
•
Jannar 2019
L - AV U K AT
Dott. R. Zammit
Il-prokura tiskadi? X’tipi differenti ta’ prokuri jeżistu? Il-prokuri jiskadu biż-żmien? Jista’ l-bank iġiegħlek iġġeddidha avolja l-partijiet kollha jkunu għadhom ħajjin u jriduha tkompli?
Fil-fatt il-bank jitlob prokuri li jkunu magħmula quddiem professjonisti (ġeneralment avukati jew nutara) li jkunu wkoll qed jerfgħu r-responsabbiltà li l-persuna li tkun qed tagħmel il-prokura tkun mogħnija bl-attribwiti rikjesti.
Il-prokura hi awtorizzazzjoni li persuna tagħti lill-oħra biex toħdilha ħsieb l-affarijiet tagħha. Tista’ tkun prokura intiża biex il-prokuratur jieħu ħsieb l-affarijiet kollha tal-mandant (prokura ġenerali) jew limitata għal oġġett wieħed jew iżjed (prokura partikolari).
Ħafna jaħsbu li prokura tibqa’ għal dejjem, imma fil-verità meta persuna li tkun tat prokura lil xi ħadd ma tibqax kapaċi tieħu ħsieb l-affarijiet tagħha, il-prokuratur li jibqa’ jaħdem b’dik il-prokura jkun qiegħed jopera b’riskju. Min jabbuża minn prokura jista’ wkoll jiffaċċa prosekuzzjoni kriminali.
Il-prokura wkoll tista’ tkun ristretta kemm biż-żmien kif ukoll bil-lok fejn tista’ tiġi użata. Il-prokuratur ikun qed jaġixxi għallmandant tiegħu kemm-il darba jimxi skont il-kundizzjonijiet u/jew il-limitazzjonijiet indikati fl-istess prokura. Hemm ċerti prokuri li jeħtiġilhom li jsiru bil-miktub biex ikunu validi, oħrajn jistgħu jsiru anki bil-fomm. L-effett ta’ dak magħmul minn prokuratur għall-mandant tiegħu fuq terzi jiddependi wkoll minn jekk it-terzi kinux jafu li l-prokuratur ikun qed jaġixxi f ’isem ilmandant. Ħafna drabi prokura ssir bi skrittura privata. Skrittura privata ġeneralment għandha skadenza ta’ ħames snin u, kif diġà għedna, prokura tista’ tkun limitata biż-żmien. Imma peress li ħafna prokuri jsiru minn persuni anzjani, u peress li min jagħti prokura jrid ikun persuna li jkollha l-kapaċità mentali li tiddeċiedi u jkollha attribwiti ta’ għarfien u ta’ rieda, allura bank jista’, minn żmien għal żmien, jitlob li prokura tiġi mġedda biex hu jkun ċert li min qed jagħti l-prokura (ilmandant) għadu fi stat mentali adegwat biex jagħti prokura u biex jamministra ġidu.
Mistoqsijiet lin-Nutar: 1. Fil-ħarġa ta’ Novembru għedtilna li jekk wieħed mhux miżżewweġ imut wara ħuh, it-tfal ta’ ħuh jirtu minflok missierhom. Issa jekk ħuh ma jkollux tfal imma jkun ħalla lil martu eredi tiegħu, il-mara tiret? AG, Paola F’każ li persuna tmut intestata, ma tkunx miżżewġa u ma jkollhiex tfal, allura kif għedna, jiret ħuh u jirtu l-ġenituri tiegħu. Jekk ħuh ikun diġà ġie nieqes, jirtu t-tfal tiegħu minfloku. Però jekk ħuh miet mingħajr ma kellu tfal, is-sehem ta’ ħuh imur fuq il-ġenituri anki jekk ikun ħalla testment. Dan peress li qegħdin nitkellmu dwar is-suċċessjoni ta’ ħuh li miet mingħajr testment, allura r-regoli dwar l-intestat japplikaw għall-każ kollu.
NOTA Il-mistoqsijiet li jibagħtu l-qarrejja għandhom ikunu ta’ natura ġenerali u mhux ta’ natura personalment speċifika. Ċerti każijiet u diffikultajiet għandhom jiġu diskussi man-nutar jew l-avukat personali ta’ dak li jkun.
Dott. G. Agius
S A Ħ Ħ ITNA
Jannar 2019
•
25
Tisma’ diversi nies jgħidu li ma jistgħux jieħdu gluten. Fis-supermarkets issib ukoll rokna b’diversi oġġetti ‘gluten-free’. Il-gluten issibu filħobż, l-għaġin, ir-ravjul, in-noodles, il-crackers, iċ-ċereali, u ikel ieħor li fih il-qamħ, il-barley jew ir-rye. Ħares lejn l-ingredjenti qabel tixtri biex tkun taf humiex ‘gluten-free’.
Sintomi komuni oħra huma d-depression, l-ansjetà żejda u t-telf mill-piż, anemija u thyroid li ma taħdimx sew. Uġigħ fil-muskoli u l-ġogi u tnemnim fl-idejn u s-saqajn jistgħu jiġru meta tkun saret il-ħsara fin-nervituri, speċjalment meta persuna jkollha z-zokkor jew tieħu alkoħol żejjed.
Hemm differenza kbira bejn ‘Coeliac disease’ u l-intolleranza għall-gluten. Min ikollu Coeliac disease tiġrilu ħsara severa fil-musrana ż-żgħira jekk jieħu xi ħaġa li fiha l-gluten. Iżda meta wieħed ikun biss intolleranti għall-gluten, ikun jista’ jieħu kwantità żgħira ta’ gluten u ma jiġrilu xejn. Is-sintomi joħorġu meta din il-kwantità tiżdied.
Dawn is-sintomi jistgħu jiġu wkoll minn kundizzjonijiet oħra, għalhekk tajjeb teskludi l-gluten mid-dieta tiegħek biex tkun taf jekk is-sintomi humiex ġejjin mill-gluten. Eżamijiet tad-demm, tal-ġilda, u kultant endoscopy malajr jgħidulek intix Coeliac jew le u jekk intix allerġiku għall-gluten.
Is-sintomi huma ħafna, iżda jiddependi millkwantità ta’ tieħu, fosthom nefħa fiż-żaqq, ħafna gass, dijarea jew xedda u tibdil fil-kwalità tal-ippurgar, uġigħ ta’ żaqq, uġigħ ta’ ras u emikranja, għeja kbira, u xi allerġiji fil-ġilda.
Iddiskuti ma’ dietician għax ir-reazzjoni f ’min jieħu l-gluten meta ma jistax jieħdu tista’ tkun severa. Jista’ jkollu jmur l-isptar b’emerġenza jew juża l-Epipen (injezzjoni speċjali li ġġorr miegħek jekk taf li tbati minn din il-kundizzjoni meta din tkun severa).
Id-dar �egħi, mal-familja, indipenden�
Ċemplilna għal kwotazzjoni bla obligazzjoni illum fuq 21 524 888
Tista' �kkwalifika għas-sussidju mill-Gvern 133, Mdina Road, Zebbug, ZBG 9015, Malta Mobile: (+356) 99 242 320 Email: info@stairsindependent.com Web: www.stairsindependent.com
LO G Ħ OB
Mimdudin 1. Li għadu se jiġri, għadu ħadd ma rah (5) 3. Mibruma, mimlija (5) 6. Drawwa jew fehma marbuta ma’ missirijietna (11) 8. ‘L-Aħrax’ jinsab f ’dan ir-raħal (7) 12. Kejl użat mill-bennejja u l-periti (7) 15. Ta’ Lisieux jew ta’ Avila (5, 6) 16. Sant’ ----- , Patruna ta’ Sqallija (5) 17. Minn fejn titla’ x-xemx filgħodu (5)
Jannar 2019
•
27
Tisliba 1
2
3
6
4
5
13
14
7
8
11
9
10
12
Weqfin 1. Ħares, ruħ, fantażma (5) 2. Vagun tal-passiġġieri li jimxi fuq linji jaħdmu bl-elettriku (5) 4. Kwadru reliġjuż tar-rit Ortodoss (5) 5. Spirtu tal-melħ (5) 7. Mili bil-laħam imqatta’ u mħawwar f ’rita ta’ msaren imnaddfa (7) 9. Għasfur kbir li ma jtirx (3) 10. Raħal, villaġġ (3) 11. Lima ħaxxuna, forma ta’ raxketta (5) 12. Werqa li tħawwar l-ikel, bħal xi stuffat (5) 13. Wesgħa art imrammla f ’nofs anfiteatru (5) 14. Flejguta, fifra (5)
15
16
17
Nota: GĦ u IE jieħdu kaxxa waħda
Claudia Cini
Irbaħ pizza għal tnejn mingħand (Triq il-Kbira, Ħ’Attard, 21422995) billi twieġeb tajjeb sal-15 tax-xahar. Ibgħatha hekk: Flimkien, Tisliba, P.O. Box 1, il-Furjana. Rebbieħ/a tax-xahar l-ieħor: C. Mangion, L-Imsida
Soluzzjoni tax-xahar l-iehor Mimduda: 1. KENUR, 3. SKJAV, 7. FURJANA, 9. ĦMIR, 10. ATTI, 11. DOTA, 12. FRAR, 16. PALI, 18. BKEW, 19. INGLIŻI, 20. TAPIT, 21. ORFNI. Weqfin: 1. KESĦA, 2. UNUR, 4. KANA 5. VIĊIN, 6. SJUF, 7. FIGOLLI 8. ATTAKKI, 13. SPORT, 14. ĦILA, 15. SWIEQI, 17. INTI, 18. BŻAR
Sudoku
5
Imla l-vojt kollu b’mod li l-kolonni, il-linji u kull kaxxa ta’ disgħa jimtlew bin-numri 1 sa 9. Ibgħat it-tweġiba sal-15 tax-xahar hekk: Flimkien, Alfakodo, P.O. Box 1, il-Furjana. Premju: żewġ kotba ġentilment mogħtija minn Merlin Publishers (Blata l-Bajda).
1
3 4
1
2
4 9
2
7 5
4
6
8
7
6 Soluzzjoni Alfakodo Diċembru
2
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
19
4
22
13
5
26
17
11
1
20
14
10
7
N
O
P
Q
R
S
T
U
V
W
X
Y
Z
21
2
25
15
8
3
23
16
12
6
24
18
9
Rebbieħ/a tax-xahar l-ieħor: N. Giordimaina, Ħaż-Żebbuġ
1
1
4 7
3 5
8
8
4
4 8
1
6 3
2
AQRA MATUL
is-sena kollha
WWW.HORIZONS.COM.MT
HORIZONS MALTA
Claudia Cini
G Ħ ALINA T-TFAL
Spiċċalhom l-inbid!
Jannar 2019
•
29
Kompetizzjoni bi premju
Ix-xita! Sib 7 differenzi bejn iż-żewġ stampi. Ibgħat it-tweġiba flimkien mad-dettalji tiegħek hekk: Flimkien, Kompetizzjoni Tfal, P.O. Box 1, il-Furjana. L-ewwel tweġiba tajba li tinfetaħ tirbaħ żewġ kotba għat-tfal mingħand Horizons.
F’wieħed mill-Ħdud ta’ Jannar, fil-Vanġelu se nisimgħu l-istorja ta’ meta Ġesù bidel l-ilma f ’inbid tajjeb. Dan ġara fil-belt ta’ Kana. Tafha l-istorja? Għin lill-qaddejja jsibu t-triq biex jaslu ħdejn Ġesù ħalli jgħin lill-għarajjes ikomplu jifirħu fit-tieġ tagħhom. Illum itlob biex filfamilja tagħkom ikollkom il-ferħ u l-paċi.
Soluzzjoni ‘Immorru Betlehem!’ (1) kewkba fuq l-id ix-xellugija tat-tieni ragħaj (2) siġra nieqsa fuq il-lemin (3) kewkba ta’ fuqha nieqsa (4) kulur il-faxxa ma’ żaqq l-ewwel ragħaj (5) kulur il-faxxa ma’ żaqq it-tieni ragħaj (6) għata fuq ras it-tieni ragħaj (7) għolja fuq wara, bejn irrgħajja (8) kulur il-velu tal-ewwel ragħaj (9) disinn fil-parti ta’ isfel tal-libsa tat-tieni ragħaj (10) dell tas-siġar fuq ix-xellug. Rebbieħ/a tax-xahar l-ieħor: N. Portelli, Il-Qrendi
30
•
Jannar 2019
X’se
tgħidulhom? Tliet apprendisti-xjaten żgħar kienu qed jippakkjaw il-bagalji tagħhom għax kien waslilhom iż-żmien biex jintbagħtu fid-dinja għal ftit eżerċizzji prattiċi. Meta lestew kollox, marru flimkien għand l-għalliem anzjan tagħhom.
‘Kif beħsiebkom tagħmlu biex tirbħu lin-nies lejkom u ġġibuhom fl-infern hawn isfel magħna?’ staqsiehom. L-ewwel apprendist-xitan wieġeb: ‘Jien lin-nies beħsiebni ngħidilhom li ma hemmx Alla, għalhekk jaqblilhom jidinbu kemm jifilħu u jgawdu din il-ħajja waħda li għandhom.’ L-għalliem tbissem. Bit-taħrika ta’ rasu wera li kien ħa pjaċir b’din it-tattika. It-tieni xitan qal, ‘Jien se nuża arma aktar moderna. Jien lin-nies se ngħidilhom li ma hemmx infern, u hekk inħajjarhom jidinbu kemm jifilħu biex igawdu din il-ħajja waħda li għandhom.’ Għal darba oħra l-għalliem deher sodisfatt bil-progress li kienu għamlu l-istudenti tiegħu. Imbagħad dar fuq ittielet: ‘U int? Int x’se tgħidilhom?’ ‘Jien,’ wieġeb it-tielet xitan żgħir, ‘mhux beħsiebni ngħidilhom li ma hemmx Alla, u lanqas li ma hemmx infern. Jien se ngħidilhom biss li ma hemmx għaġla.’ L-għalliem induna li quddiemu dak il-ħin kien qed jara l-għalliem ta’ apprendisti oħra fil-futur.
FEELING FREE AT HOME
invest in comfort and safety for yourself or your parents
Exclusive local distributors of Stair Lifts, Recliners & Scooters
Tel: +356 21 252206 Up to â‚Ź5000 Email: info@liftservices.com.mt in government grants Website: www.liftservices.com.mt *subject to eligibility, terms and conditions Lifts Services Ltd , Factory A25F Marsa Industrial Park, Marsa, Malta
MARATONA b’risq it-tfal foqra tal-missjoni fil-25, 26 u 27 ta’ Jannar 2019 fuq l-istazzjonijiet kollha tat-tv
KULL ĦAMES SEKONDI
jmut tifel jew tifla minħabba l-ġuħ
INTI TISTA’ SSALVA ĦAJJA TA’ TIFEL JEW TIFLA FIL-MISSJONI
MARATONA b’risq it-tfal l-aktar minsija fil-missjoni
Xandira fuq l-istazzjonijiet lokali kollha televiżivi
TINSIEX LI INTI TISTA’ TGĦIN 51602042 għal donazzjoni ta’ €10 51702085 għal donazzjoni ta’ €15 51802061 għal donazzjoni ta’ €25 51902065 għal donazzjoni ta’ €50 SMS 50618198 għal donazzjoni ta’ €4.66 SMS 50619284 għal donazzjoni ta’ €11.65
IJA B R E T T O L
SBIEĦ I L A G I TA’ R Imla d-dettalji fuq il-pakkett ta’ D D A Ħ G ’
biljetti li se tirċievi d-dar u ibagħtu lura flimkien ma’ ċekk ta’ €10