Flimkien Lulju 2013 by Archdiocese of Malta

Lulju 2013 Numru 104

Editorjal 3 • Il-kelma tal-Arçisqof 5 • Persekuzzjoni u ereΩiji 5 • Nemmen fil-Knisja, fix-Xirka tal-Qaddisin 6 • X’qal il-Konçilju dwar ilKnisja 7 • It-t˙assib tieg˙ek, it-t˙assib tieg˙i 9 • Words of affirmation 10 • Stejjer ta’ fidi 13 • Pariri minn xitan anzjan 18 • Pijunier ta’ Ωmienu 21 • PreΩenza ta’ Kristu fid-dinja 23 • L-u©ig˙ ta’ Ωaqq 25 • MuΩika qawwija 25 • Log˙ob 27 • Tfal 29 • Prayer before a £5 note 30 •

BSL

Britannia Tours … il-vjaææ tiegœek jibda hawn!

Æiti/Pellegrinaææi gœal

Lourdes

4 T’IJIEM MINN

¢489

4 t’ijiem sœaœ (tluq kull nhar ta’ Tnejn) 5 t’ijiem sœaœ (tluq kull nhar ta’ Æimgœa) 5 t’ijiem sœaœ (tluq kull nhar ta’ Erbgœa

5 T’IJIEM MINN

¢529

Minn Lulju sa’ Settembru Full Board u Direttur Spiritwali

Sorrento, Capri u Amalfi Eskurzjoni b’xejn gœal Montecassino Inÿuru Sorrento, Capri, Napli, Ischia, il-kosta ta’ Amalfi, Caserta, Pompeii u Montecassino 5-12 ta’ Awwissu u 19-26 ta’ Awwissu

MINN

¢463

Ruma,

btala b’differenza Lukandi 4 star u çentrali f’Ruma Inÿuru Ruma, Assisi, Napli u Tivoli MINN 29 ta’ Lulju - 5 ta’ Awwissu, 12-19 ta’ Awwissu

¢463

Santiago de Compostela Inÿuru Santiago de Compostela, Vigo, Biaona, Valenca do Minho, Island of Toxa, Sanxenxo, Combaro, Pontevedra, La Coruna, Finisterre, Costa de Morte u Ribeira Sacra 14-21 ta’ Lulju, 21-28 ta’ Lulju, 28 ta’ Lulju - 4 ta’ Awwissu

MINN

¢499

Il-prezzijiet kollha huma bbaÿati fuq tqassim Tripla u jinkludu Titjiriet, Lukanda bil-Kolazzjon, Trasferimenti, Servizzi ta’ Tour Leader u t-Taxxi (Kundizzjonijiet japplikaw). Valletta - Head Office - Tel: 2123 8039, 2124 5418, 2124 1904 Paola Branch - Tel: 2180 9930 Mosta Branch - Tel: 2141 3030 Gozo Branch - Rabat Tel: 2156 5620

editorjal dun anton portelli

Tfittex u ma ssibx!

fittex l-irġulija … u ma ssibhiex! Tfittex min jifhmek … u ssib min irid japprofitta ruħu minnek! Tfittex il-mogħdrija … u ssib min lest jitfa’ fuqek il-problemi tiegħu! Tfittex li tagħmel l-affarijiet sewwa … u iżjed jinqala’ l-kuntrarju u t-taħwid! Tfittex li tagħmel il-ġid … u jifhmuk ħażin! Jiġik l-aptit li tkun egoista; li ma tagħti kas ta’ xejn u ta’ ħadd; li tfittex biss l-interessi u l-gosti tiegħek. Imma l-qalb ma tagħtikx! Tista’ ma tgħinx lil min taf li qed jgħaddik biż-żmien? Tista’ ma tgħinx lil min taf li mhux bilgħaqal fil-flus? Tista’ ma tħennx għal min żbalja u qed iħallas iebes għall-iżball? Tista’ ma tagħtix ċans ieħor lil min jixtieq ibiddel ħajtu? Tista’ ma taqsamx ma’ ħaddieħor dak li għandek meta l-Imgħallem Ġesù qasam magħna l-ħajja u l-imħabba tiegħu? ■ KOMPETIZZJONI

IrbaÓ E100 ewro gÓall-aÓjar ritratt gÓall-faÇÇata tal-Flimkien

Magaƒin ta’ kull xahar ma˙ru© mill-Kulle©© tal-Kappillani u titqassam b’xejn lill-familji Maltin. Biex tirriklama fuq Flimkien çempel fuq 2590 6400 jew 2137 4942 Email: flimkien@maltadiocese.org jew bil-posta Indirizz Editorjali Flimkien, Kulle©© tal-Kappillani, Kurja, il-Furjana Email: flimkien@maltadiocese.org Il-kitba li tidher fuq Flimkien apparti l-Editorjal mhux neçessarjament tirrifletti l-opinjoni tal-Bord Editorjali Editur Carmel Conti

Grafika Outlook Coop

Stampar Velprint Ltd

Il-paÌni tan-nofs tal-Flimkien

Jekk ikollok xi kumment dwar xi artiklu li jkun deher fil-paġni tan-nofs (il-paġni li tagħhom huma responsabbli l-parroċċi) jekk jogħġbok għaddih lill-kappillan tal-parroċċa rispettiva u mhux lill-Kulleġġ tal-Kappillani.

AÓSEB FUQHA ‘If you want your children to improve, let them overhear the nice things you say about them to others.’ - Haim G. Ginott Ibg˙at ˙sibijiet qosra g˙al din ir-rokna: Flimkien, A˙seb Fuqha, Kurja, Floriana jew flimkien@maltadiocese.org.

Tema: Mhux bilfors reli©juƒa, imma nissu©©erixxu tema poƒittiva b˙all-fer˙, il-˙ajja, l-g˙aqda, il-familja, is-solidarjetà, il-paçi, eçç. Resolution: Mhux inqas minn 300dpi. Size: 165mm (width) x 235mm (height); portrait. Data tal-g˙eluq: 15 ta’ Settembru 2013.

Ibg˙at ir-ritratt b˙ala attachment ma’ email: flimkien@maltadiocese.org. Ir-ritratt irid ikun di©itali (mhux print) u ori©inali (mhux ikkupjat mill-internet). Jing˙ata premju wie˙ed ta’ E100 g˙ar-ritratt li fil-©udizzju talBord ikun l-a˙jar. Il-Bord iƒomm id-dritt li juƒa anki r-ritratti li ma jirb˙ux, u li juƒahom ukoll fil-pa©ni ta’ ©ewwa tal-magaƒin, skont kif ikun jidhirlu. Id-deçiƒjoni tal-Bord tkun finali.

Fl-email uri ismek u kunjomok u fejn nikkuntattjawk. G˙al skopijiet ta’ protezzjoni tad-data, kull fejn jidhru persuni g˙andu jintbag˙at ukoll il-permess bil-miktub tal-persuni li jkunu qed jidhru. Flimkien Lulju 2013 | 3

T U T T O F O O D LT d

Il-kelma tal-arÇISQOF Mons. P. Cremona O.P.

Óames çenteΩmi

li kważi ħames snin nagħmel il-viżti pastorali. Żort 57 parroċċa. It-tlettax li fadal bl-għajnuna tal-Mulej inlestuhom is-sena d-dieħla. Inħossni ħafna eqreb tannies, u żort ħafna djar fejn hemm it-tbatija. Iżda dan l-aħħar ġrali xi ħaġa li ridt naqsam magħkom. Wara l-Quddiesa fil-ftuħ ta’ viżta pastorali, kif nagħmel is-soltu, bqajt ħdejn l-artal nieħu b’idejn in-nies, meta tiġi familja b’tifel u tifla. It-tifel, ta’ 8 snin, kellu idu x-xellugija magħluqa f’ponn. Meta ġie ħdejja, fetaħ il-ponn u tani 5 ċenteżmi. L-omm kważi stħat, imma jiena fraħt, u għedt lit-tifel li dawk il-5 ċenteżmi kont se ngħożżhom. Ftakart meta Ġesù kien ħdejn itTempju, iħares u jara xi flus jitfgħu n-nies fit-teżor. L-għonja bdew jitfgħu ħafna, imma resqet armla fqira li tefgħet tliet ħabbiet. Ġesù faħħarha għax tat kulma kellha, u qal li quddiem Alla kienet tat aktar mill-oħrajn – bl-istess ġenerożità ta’ dan it-tifel. Importanti li tagħti l-flus għall-karità. Imma huwa aktar importanti l-ispirtu li bih tagħti l-karità. L-għotja għandha toħroġ mill-imħabba lejn l-oħrajn u b’ringrazzjament lil Alla li minnu ġej kull ġid. ■

storja tal-knisja fil-qosor (3)

Persekuzzjoni u EreΩiji c.100 Imut Ġwanni l-Evanġelista. Tintemm l-era tal-Appostli. F’dan iż-żmien iċ-ċentri kbar Insara jkunu Antijokja, Lixandra, Efesu u Ruma. c.107-110 San Injazju ta’ Antijokja jikteb ittra lill-Knisja fi Żmirna fejn għall-ewwel darba tintuża l-frażi ‘Knisja Kattolika’. Imut martri f’Ruma. c.112 L-Imperatur Trajanu jordna lil Plinju ż-Żgħir, li kien il-gvernatur ta’ Bitinja, biex ma joqgħodx jiġri wara l-Insara imma jikkastigahom biss jekk jirrifjutaw li jagħtu qima lill-allat Rumani. L-ordni tiġi segwita mill-maġistrati kollha fl-Imperu. c.117-138 Persekuzzjoni tal-Insara taħt l-Imperatur Adrijanu. c.125 Jinxtered it-tagħlim Gnostiku (taħlita ta’ filosofija ta’ Platun u reliġjonijiet tal-Lvant). Xi wħud minnhom ma kinux jemmnu li Ġesù hu bniedem; oħrajn ma kinux jemmnu li Ġesù hu Alla. c.144 Jiġi skomunikat l-isqof Marcion. Kien jgħallem li (a) m’hemmx konnessjoni bejn it-Testment il-Qadim u t-Testment il-Ġdid (b) Alla tal-Lhud mhux dak tal-Insara (ċ) ilkotba ispirati tal-Bibbja kienu biss xi partijiet mill-vanġelu ta’ San Luqa u għaxra mill-ittri ta’ San Pawl. L-ereżija ta’ Marcion għamlet ħsara kbira speċjalment fil-Lvant.

IS-SENA TAL-FIDI Fr Hector Scerri

Erfa’ dawn l-artikli dwar l-aktar veritajiet çentrali tal-fidi Nisranija (il-Kredu) biex fi tmiem is-Sena tal-Fidi jkollok f’idejk ©abra fil-qosor tal-fidi tag˙na.

Nemmen fil-Knisja Mqaddsa Kattolika, ix-xirka tal-qaddisin Il-Knisja hija l-komunità ta’ dixxipli li Ġesù ħalla warajh biex aħna nkomplu l-ħidma li beda hu. Il-Mulej taha d-don tal-Ispirtu s-Santu biex din il-komunità tkun tista’ tiffunzjona permezz tal-qawwa li taha hu stess.

Il-Knisja hija l-post ‘fejn jiffjorixxi l-Ispirtu’ ( S an I p p oli t u t a ’ R u ma )

Min-natura tag˙ha, il-Knisja hija missjunarja – a˙na lkoll imsej˙in biex inwasslu l-Bxara t-Tajba tal-Mulej lil kul˙add. Il-Knisja hija wa˙da, qaddisa, Kattolika u appostolika.

‘Il-Knisja hija realtà magÓmula minn element uman u element divin’ ( K on Ç ilj u V a t ikan I I )

Aħna, il-membri tal-Knisja, ġejna mżejnin b’diversi doni (kariżmi). Irroddu ħajr lil Alla ta’ dawn id-doni u nużawhom għall-ġid ta’ xulxin. 6 | Flimkien Lulju 2013

Il-Knisja hija komunità ta’ fidi, ta’ tama u ta’ mħabba. Għalhekk hija komunità spiritwali. Imma l-Knisja hija wkoll komunità viżibbli, jiġifieri li tidher. Hija komunità ta’ aħwa mgħammdin li flimkien niffurmaw struttura: l-isqfijiet, is-saċerdoti, iddjakni, ir-reliġjużi u l-lajċi kollha. Insiru membri tal-Knisja permezz tas-sagrament tal-Magħmudija. Meta nitgħammdu, insiru aħwa ta’ Ġesù Kristu u lkoll nissieħbu fil-missjoni tiegħu ta’ Profeta, Saċerdot u Ragħaj. Kif? Profeta – billi nisimgħu tajjeb il-Kelma tiegħu u nwassluha. Saċerdot – bis-sehem attiv tagħna fiċ-ċelebrazzjoni tal-liturġija. Ragħaj – billi nakkumpanjaw u ngħinu lil xulxin fil-mixja tagħna f’din id-dinja.

Sfortunatament jeżistu firdiet fost l-Insara, bħal ngħidu aħna, bejnietna u l-Ortodossi, jew bejnietna u l-Protestanti. Permezz tal-ħidma ekumenika, aħna l-Insara nfittxu li nersqu aktar lejn xulxin biex naħdmu għall-għaqda.

X’inhi x-Xirka tal-Qaddisin? Hija l-għaqda spiritwali li tgħaqqad flimkien (1) lilna li aħna l-membri tal-Knisja fuq din l-art (2) mal-ġusti kollha li qed igawdu lil Alla fil-Ġenna u (3) ma’ ħutna li qed jissaffew fil-Purgatorju. Hija xirka (għaqda) fil-ġid spiritwali.

DWAL MILL-KONçILJU

X’qal il-Konçilju dwar:

il-Knisja

Siltiet mill-Kostituzzjoni Lumen Gentium (Dawl tal-Ìnus) tal-Konçilju Vatikan it-Tieni • ‘Kristu huwa d-dawl tal-ġnus. Għalhekk il-Konċilju jixtieq li bittħabbir tal-Evanġelju lill-ħolqien kollu jdawwal il-bnedmin kollha bid-dija ta' Kristu li tixgħel fuq wiċċ il-Knisja. Il-Knisja hija bħal sagrament jew sinjal u strument talgħaqda intima ma' Alla u tal-unità tal-bnedmin kollha, u trid tfisser b'mod iżjed ċar u preċiż lill-fidili u lid-dinja kollha n-natura u l-missjoni universali tagħha’ (paragrafu 1). • ‘Kristu jħobb il-Knisja bħal għarusa tiegħu, u għamel lilu nnifsu mudell ta’ raġel li jħobb lil martu bħal ġismu stess’ (7). • ‘Mill-qawwa ta' Kristu mqajjem mill-mewt il-Knisja ssib il-forza biex bis-sabar u bl-imħabba tirbaħ it-tiġrib u d-diffikulatijiet li jiġuha minn barra u minn ġewwa, u biex tirrivela lid-dinja bil-fedeltá, anki

jekk fost id-dellijiet, il-misteru ta’ Kristu’ (8). • ‘Il-fidili jeżerċitaw is-saċerdozju rjali tagħhom meta jirċievu s-Sagramenti, meta jitolbu u jiżżu ħajr lil Alla, bixxhieda ta' ħajja qaddisa, biċ-ċaħda tagħhom infushom u b'karitá li tidher fl-għemil’ (10). • ‘Il-lajċi jgħixu fl-impjiegi kollha taddinja u f'kull wieħed minnhom bħal jinsġu l-eżistenza tagħhom. Hemm huma msejħin minn Alla biex, waqt li jagħmlu x-xogħol tagħhom fid-dinja jagħtu sehemhom minn ġewwa, bħalma tagħmel il-ħmira, biex id-dinja titqaddes’ (31). • ‘Il-lajċi huma msejħin b'mod partikolari biex jagħmlu l-Knisja preżenti u attiva f'dawk il-postijiet u f'dawk iċ-ċirkustanzi fejn hi ma tistax tkun il-melħ tal-art jekk mhux permezz tagħhom’ (33). ■ Flimkien Lulju 2013 | 7

2.7%

rata ta’ interessi fissa

ngħinuk tagħmel l-ewwel dar tiegħek realtà · · · · ·

2.7% rata ta’ interessi fissa Ebda spiża ta’ proċessar Skont ta’ €150 fuq il-polza ta’ assigurazzjoni MSV Life Roħs fuq l-ispejjeż legali Ebda spejjeż ta’ prenotazzjoni

Impenn lejn is-suċċess tiegħek.

BOV HOME LOANS 2131 2020 I bov.com Offerta valida sal-31 ta’ Awissu 2013 u tista’ tagħlaq qabel skond id-diskrezzjoni tal-Bank. 2.7% rata ta’ interessi fissa għal 18-il xahar. Skont sa €150 għallewwel sena fuq polza ġdida ta’ assigurazzjoni MSV Life. Is-self huwa suġġett għal kriterji normali ta’ self u għall-approvazzjoni finali mill-fergħa tiegħek tal-BOV. It-terminu ta’ self ma jistax ikun aktar mill-eta` tal-irtirar. Ir-rata bażi tal-interessi fuq Home Loans hija ta’ 2.15% sal-publikazzjoni ta’ dan l-avviż. Fittxu l-aħħar rata ta’ bażi ta’ interessi tal-bank. Eżempju rappreżentattiv ta’ self ta’ €150,000 għal xiri ta’ propjetà residenzjali, mogħti lil min ikun qiegħed jixtri l-ewwel propjetà, bir-rata fissa ta’ 2.7% fis-sena għall-ewwel tmintax-il xahar u bir-rata varjabli ta’ 3.15% fis-sena għall-perjodu rimanenti ta’ erba’ mija u xahrejn. L-APR tammonta għal 3.16% fis-sena. Is-self jitħallas fi tmintax-il rata mensili ugwali ta’ €555.53 u erba’ mija u żewg rati mensili ugwali ta’ €592.25 fuq perjodu ta’ ħamsa u tletin sena. Is-somma totali pagabli fuq dan il-perjodu, kemm-il darba r-rata varjabli ta’ interessi ma tinbidilx, tkun ta’ €248,455.61 (is-somma totali pagabli fuq dan il-perjodu, kieku s-self ma jinkludix perjodu b’rata fissa ta’ interessi, tkun ta’ €249,690.40 jew ammont ta’ €1,234.79 aktar f’interessi). Ir-rata fissa ta’ interessi ma tinbidilx tul il-perjodu ta’ tmintax-il xahar. Din l-offerta hija valida għal perjodu limitat. Spejjeż applikabbli fuq dan is-self jikkonsistu f’€450 għall-ipprocessar ta’ l-applikazzjoni (li jiġu mogħtija lura lill-applikant/i mal-kuntratt), f’€150 għal spejjeż legali, €20 għal kull persuna li qiegħda tidher fuq il-kuntratt u €100 bħala spejjeż meta jitħallas is-self kollu. Termini u kundizzjonijiet japplikaw. Maħruġ mill-Bank of Valletta p.l.c. 58, Triq Żakkarija, Valletta VLT 1130 - Malta

ESPERJENZA Av. Tonio Azzopardi

It-t˙assib tieg˙ek, it-t˙assib tieg˙i

emm nixtieq li kellna proverbju li jgħid: It-tħassib tiegħek, it-tħassib tiegħi; il-ferħ tiegħek, il-ferħ tiegħi! Għaliex? Għax minbarra li jien avukat bi prattika privata, jien ukoll għalliem tad-Drittijiet Fundamentali, li għandu x’jaqsam mad-Drittijiet tal-Individwu - fejn niltaqa’ ma’ ħafna tbatija u inġustizzji. Ftit ilu student talabni ngħinu jagħżel suġġett għat-teżi tiegħu. Kont għadni kif qrajt sentenza tal-Qorti Suprema tal-Indja dwar il-ħtieġa li l-Qrati ma jagħalqux għajnejhom meta jiġi quddiemhom ilment dwar ksur tad-drittijiet tal-bniedem. Issuġġerejtlu jikteb dwar li kull ksur tad-drittijiet talbniedem ma jolqotx biss lill-individwu nnifsu, iżda lil kulħadd – anki lill-Qrati nfushom. Kultant kwistjonijiet ta’ proċedura jżommu lill-Qrati milli jeżaminaw il-qalba propja talilment. Xi drabi ninsew li l-proċedura qiegħda hemm biex tgħin mhux biex ixxekkel! Kemm nixtieq li l-Qrati jkunu aktar preokkupati bl-ilmenti ġenwini dwar ksur tad-

drittijiet tal-bniedem! Għal dan jinħtieġu aktar altruwiżmu u sinċerità. Hemm rabta kbira bejn is-suġġett tiegħi u l-fidi Kattolika li jien kburi li nħaddan. Il-fidi Kattolika hi mibnija fuq l-imħabba. Meta Missierna tana l-kmandament talimħabba, huwa tana l-għodda biex nifhmuh u nwettquh. L-ewwel tana kuxjenza li tħabbat ġo fina u tfakkarna biex inħennu għall-proxxmu. Bagħtilna lil Ibnu Ġesù li wriena l-Imħabba infinita tiegħu meta miet fuq is-salib u rebaħ lid-dnub. Bagħtilna wkoll l-Ispirtu s-Santu biex jiggwidana fissitwazzjonijiet li niltaqgħu magħhom. Għalhekk nara xebh kbir bejn is-suġġett tiegħi u t-twemmin tiegħi: it-tnejn mibnija fuq l-imħabba lejn il-proxxmu. Nara xebh ukoll mal-parabbola tas-Samaritan itTajjeb, li ġietu ħniena, ma ddejjaqx iċappas idu, u ħallas minn butu għall-kura talmidrub. Kull avukat u Mħallef hu mistenni jkun sensittiv għat-tbatija u l-inġustizzji. Il-ksur tad-drittijiet fundamentali ta’ persuna jġib tbatija, inġustizzja u uġigħ. L-indifferenza u l-konvenjenza personali huma l-akbar għedewwa tal-kuxjenza. Anki l-Istat jista’ jkun ‘Samaritan Tajjeb’ meta jirrispetta, jgħin, joffri protezzjoni, jipprevjeni l-ksur tad-drittijiet fundamentali, u jipprovdi rimedji biex isewwi l-inġustizzji li jġarrbu l-vittmi. Ħadd ma jista’ jiċħad ir-rabta bejn ilħarsien tad-drittijiet fundamentali, il-fidi Kattolika u t-titjib soċjali. Mhux ta’ b’xejn inħoss ċertu sodisfazzjon kull meta nagħti lecture dwar id-drittijiet u l-libertajiet talindividwu! ■ Flimkien Lulju 2013 | 9

RELAZZJONIJIET

Words of Affirmation

Quality Time

Receiving Gifts

Acts of Service

Physical Touch

There are five emotional love languages: Words of Affirmation, Quality Time, Receiving Gifts, Acts of Service and Physical Touch. This month we focus on:

Words of affirmation

ne way to express love emotionally is to use words that build up. Many couples have never learned the tremendous power of verbally affirming each other.

Verbal compliments Verbal compliments, or words of appreciation, are powerful communicators of love. They are best expressed in simple, straightforward statements of affirmation, such as: ‘You really look nice in that dress! Wow!’ ‘I really appreciate your washing the dishes tonight.’ Encouraging Words ‘Encouragement’ means ‘to inspire 10 | Flimkien Lulju 2013

courage’. All of us have areas in which we feel insecure and lack courage. That lack of courage often hinders us from accomplishing the positive things that we would like to do. The latent potential within your spouse in his or her areas of insecurity may await your encouraging words. Of course, encouraging words may be difficult for you to speak if they are not your primary love language or if you have a pattern of using critical and condemning words. Kind Words Love is kind. If we are to communicate love verbally, we must use kind words. That

has to do with the way we speak. The same sentence can have two different meanings, depending on how you say it. Sometimes our words are saying one thing, but our tone of voice is saying another. Our spouse will usually interpret our message based on our tone of voice, not the words we use. The manner in which we speak is exceedingly important. When your spouse is angry and upset and lashing out words of heat, if you choose to be loving you will not reciprocate with additional heat but with a soft voice. If your motivation is different from what he is understanding, you will be able to explain your motivation kindly. You will seek understanding and reconciliation, and not to prove your own perception as the only logical way to interpret what has happened. That is mature love – to which we aspire if we seek a growing marriage. Love doesn’t keep a score of wrongs. Love doesn’t bring up past failures. None of us is perfect. In marriage we do not always do the best or right thing. We sometimes do and say hurtful things to our spouses. We cannot erase the past. We can only confess it and agree that it was wrong. We can ask for forgiveness and try to act differently in the future. If I seek to make my spouse pay for her wrongdoing, I am making myself the judge. Intimacy becomes impossible. If I choose to forgive, intimacy can be restored.

Humble Words Love makes requests, not demands. When I demand things from my spouse, I become a parent and she the child. In marriage, however, we are equal, adult partners. If we are to develop an intimate relationship, we need to know what the other person wants. The way we express those desires, however, is all-important. If they come across as demands, we have erased the possibility of intimacy and will drive our spouse away. If we make known our needs and desires as requests, we are giving guidance, not ultimatums. Various dialects Within the love language of ‘Words of affirmation’ there are many dialects. All of the dialects have in common the use of words to affirm one’s spouse. Try giving indirect words of affirmation, that is, saying positive things about your spouse when he or she is not present. Eventually, someone will tell your spouse. Tell your wife’s mother how great your wife is. Imagine the effect these words will have on your spouse when her mother tells her what you said! Also affirm your spouse in front of others when he or she is present. And if you are given public honour for an accomplishment, be sure to share the credit with your spouse. You may also try your hand at writing words of affirmation. Written words have the benefit of being read over and over again. ■

Darba o˙ra: Quality Time Addattat minn The Heart of the Five Love Languages, Gary Chapman, Northfield Publishing, Chicago Flimkien Lulju 2013 | 11

Millennium Insurance Agency Ltd 28 Flat 12, Strait Street, Valletta VLT 1432 Tel: 2123 6355 • 2123 6253

Acting of behalf of certain Underwriters at Lloyd’s Millennium Insurance Agency Ltd. is licensed to transact insurance business by the Malta Finanacial Services Authority

IBQA’ GHIX KUNTENT GEWWA DAREK BIL-LIFT TAT-TARAG Ghall-Aqwa Kwalita’, Kumdita’, Sigurta’, Konvenjenza u Liberta’.

Electric Scooter

Platform Lift

Curved Stairlift

CEMPEL LIL COMFORT STAIRS GHAL KWOTAZZJONI B’XEJN

Straight Stairlift

Showroom, 15, Triq Tumas Dingli, Mosta | Tel: 2157 4846, 2141 2687 Mob: 9987 5336 / 9949 9540 | Email: info@comfortstairs.com | www.comfortstairs.com

STEJJER TA’ FIDI

Il-voucher ta’ €20 (jissarraf f’ikla g˙and Pollino’s, Malta International Airport) jittella’ bix-xorti fost l-istejjer li jidhru f’dak ix-xahar u mhux g˙ax l-istorja jew l-esperjenza rebbie˙a tkun tqieset a˙jar mill-o˙rajn. Ibg˙at l-istorja ta’ fidi tieg˙ek hekk: Flimkien, Stejjer ta’ Fidi, Kurja, Floriana jew flimkien@maltadiocese.org ITTRA REBBIEÓA

Regoli g˙all-fer˙

ħandi 31 sena, miżżewġa b’żewġt itfal. Meta kont żgħira kont nitlob u mmur il-quddies għax hekk darrewni, imma ta’ 22 sena bdew jiġuni ħafna mistoqsijiet. Meta kont nitkellem kif inħossha ma’ Ġesù, anki dwar id-dubji li kelli, kont inħoss serenità, paċi u ferħ minn ġewwa. B’riżultat ta’ dan, darba ktibt dawn ir-‘regoli’ li nixtieq naqsam mal-qarrejja tal-Flimkien: (1) Twelidt biex inħobb (2) Irrid inħobb l-affarijiet sempliċi (3) Qatt m’għandi jiddispjaċini li nkun ħabbejt u għożżejt (4) Nagħti mill-ftit li jkolli (5) Irrid inħobb bla

preġudizzji (6) Ngħożż dak li ma jinxtarax bil-flus. (7) Nistinka biex nagħmel dak li hu tajjeb (8) Inkun lesta nagħti kollox għall-oħrajn, saħansitra ħajti (9) Ma rridx inħobb biex iħobbuni lura (10) Irrid inħobb l-aktar lil dawk imwarrbin milloħrajn (11) Nixtieq nisma’ l-vuċi ta’ dawk li m’għandhomx (12) Ma nistenniex ġustizzja mill-bnedmin imma biss minn Alla (13) Inħalli l-ġudizzji fuq l-oħrajn f’idejn Alla (14) Kulħadd għandu t-tajjeb tiegħu (15) Xejn ma jiġri kumbinazzjoni. Serenità

In˙alli f’idu

Fiż-żona fejn noqgħod jien, persuna li tieħu ħsieb il-kappella kienet ilha tħeġġiġni biex nibda ngħallem il-katekiżmu lit-tfal. Kont nibża’ li miniex tajba għal dan, għax kont inlaqlaq meta naqra u nbati minn kumpless ta’ inferjorità. F’dak iż-żmien erġajt bdejt ngħid ir-Rużarju, li ma tantx kont inħobb ngħidu kemm għax kont narah ripetittiv kif ukoll għax ma kontx insib ċans. Ir-Rużarju għamilli l-kuraġġ nieħu l-kors ta’ katekista. Eżatt kif lestejt il-kors inqala’ bżonn ta’ katekista f’żona oħra. Issa ili erba’ snin nagħti sehmi. Inħossu jgħinni ħafna l-ħin fis-skiet li nagħmel mal-Mulej. Kotba li jgħinuni huma L-Imitazzjoni ta’ Kristu (Kempis), id-Djarju ta’ Santa Fawstina, il-messaġġi ta’ Medjugorje, il-kitbiet ta’ Santa Tereża, Dun Ġorġ u Padre Pio. Għenitni wkoll żjara fl-Art Imqaddsa. L-esperjenza tal-fidi tiegħi għallmitni nintelaq aktar f’idejn Alla u nipprova nagħmel ir-rieda tiegħu. Xi drabi nitħasseb ftit dwar il-futur ta’ wliedna, imma naf li Alla jħobbhom aktar milli nħobbhom jien, u anki f’din il-ħaġa qed nitgħallem inħalli f’idejh. Jekk tħalli lilu jmexxi, tara kollox jidħol f’postu. Grace Baldacchino Flimkien Lulju 2013 | 13

Ûew© g˙ajnuniet

Kienu ħafna l-ġrajjiet li jgħinuni nikber fil-fidi. Waħda minnhom hija meta nimmedita dwar il-passjoni ta’ Kristu. Oħra hija t-talba tal-Angelus li ngħidha tliet darbiet kuljum għax fiha nara l-fidi li kellha t-tfajla żagħżugħa ta’ Nazaret. Meta nħoss il-ħajja tagħfas fuqi u nkun se nibda nħossni ‘miskina’, nerġa’ ngħid dik it-talba u nħossni aħjar. Doreen Carabott

Ma jimpurtax tistaqsi

Għalkemm tfajla ta’ 14-il sena, l-istorja tal-fidi tiegħi hija ‘twila’. Ta’ 6 snin kienu jeħduni l-quddies il-Ħadd u l-Mużew. Kont nistaqsi ħafna mistoqsijiet dwar il-fidi, fosthom jekk Alla jeżistix. L-għalliema u l-katekisti kienu jgħiduli li ma jmissnix nagħmel mistoqsijiet bħal dawk. Ta’ 8 snin, dawn il-mistoqsijiet bla tweġiba qatgħuli qalbi u ddeċidejt li ma rridx naf aktar b’reliġjon. Waqaft immur Quddies u Mużew, ma bqajtx nitlob. Għal 5 snin bqajt bla kuntatt ma’ Alla sakemm sibt ruħi f’sitwazzjoni fejn kelli naħfer lil persuna li kienet għamlitli d-deni. Wara sena u nofs kont għadni ma ħfirtx. L-għalliema tar-reliġjon qaltli ngħid talba qasira kuljum. Wara ġimgħatejn ħassejt il-bżonn li mmur il-quddies. Wasal il-Ħadd, u mort, u ma stajtx nemmen

kemm ħadt gost: ħassejtni bħal għasfur ħareġ mill-gaġġa. Ftit ġimgħat wara li bdejt immur il-quddies, ma bqajtx inħossni qisni qed nitkellem waħdi meta nitlob. Ħassejtni qisni għandi ħabib ħdejja, li jismagħni. Dawk il-mistoqsijiet li kelli minn meta kont żgħira sparixxew. Daħlet fija ċerta determinazzjoni li nibqa’ nżomm kuntatt ma’ Alla ta’ spiss. Bdejt nemmen tassew li Alla żgur hemm qiegħed! M’għandi l-ebda dubju li Alla dejjem magħna biex jgħinna u jħarisna f’kull ħin. Għadni sal-lum immur il-quddies, nitlob kuljum, u nemmen, u hekk bi ħsiebni nibqa’. Nixtieq ngħid ukoll li fl-aħħar sibt il-kuraġġ naħfer lil min kien għamilli d-deni. Illum naf li ma jimpurtax jekk ikollok mistoqsijiet dwar il-fidi, imma dawn m’għandhomx iwassluk biex ma temminx. Abigail Magro

OÓloq Tbissima

Bejn it-12 u l-14 ta’ Lulju se ssir il-ħdax-il edizzjoni ta’ OĦLOQ TBISSIMA, organizzata minn CAM Productions International, il-production house tas-Soċjetà Missjunarja ta’ San Pawl (MSSP). L-għan tal-Maratona hu li jinġabru fondi b’risq il-missjonijiet tal-MSSP f’Malta, il-Peru, il-Pakistan u l-Filippini. ‘Oħloq Tbissima’ se tittella’ fil-bitħa ta’ Dar San Ġużepp, Santa Venera, minn fejn se jixxandar programm varjat, b’mumenti ta’ talb, quddies, features, diskussjonijiet u spettaklu ta’ talent. Ħu sehem billi tagħti donazzjoni, iżżur l-attività u segwi minn fuq l-istazzjonijiet tat-tv lokali. Il-linji tat-telefon ikunu miftuħa mill-1 sal-31 ta’ Lulju. Ċempel: 51602004 (€10), 51702007 (€15), 51802009 (€25) jew ibgħat sms fuq 50618099 (€4.66). 14 | Flimkien Lulju 2013

The Screwtape Letters

Pariri minn xitan anzjan Xitan anzjan jag˙ti pariri lil xitan ƒag˙ƒug˙ bla esperjenza dwar kif jittenta lill-bnedmin

. S. Lewis kiteb The Screwtape Letters fi żmien il-gwerra f’forma ta’ 31 ittra li fihom Screwtape (xitan anzjan) jipprova jagħti lin-neputi tiegħu Wormwood pariri ‘siewja’ u metodi ġodda kif ifixkel il-fidi ta’ raġel Ingliż li hu jirreferi għalih bħala ‘il-Pazjent’ u li ftit qabel ikun tgħammed u sar Kristjan. Wormwood u Screwtape jgħixu f’dinja moralment maqluba ta’ taħt fuq. Għalihom ilgwadann personali u r-regħba huma meqjusa bħala l-‘aqwa ġid’. La Wormwood u lanqas Screwtape ma jistgħu jifhmu kif Alla għandu dik l-imħabba kollha għall-bniedem, u lanqas japprezzaw kif il-bniedem jista’ jiddeċiedi li jgħix tajjeb. Għaldaqstant Screwtape jirreferi għal Alla bħala ‘l-Għadu’ u jsejjaħ lil Satana ‘Missierna’. Fl-ittri tagħhom tispikka d-differenza kbira fit-tattika użata minnhom it-tnejn. Wormwood, għalkemm aktar żagħżugħ, juża metodi aktar ‘tas-soltu’ billi jipprova jittenta lill-Pazjent għal dnubiet ‘spettakolari’ u b’ħafna argumenti. Minnaħa l-oħra Screwtape jippreferi metodi aktar fini, u jħeġġeġ lil Wormwood iwaqqa’ lill-Pazjent fil-bruda, il-medjokrità u l-passività. Fl-ittra numru 22, Wormwood jaqla’ ħasla għax minkejja ġimgħat sħaħ jipprova jqabbad lill-Pazjent ma’ mara ta’ ħajja laxka, il-Pazjent isir iħobb tfajla Kristjana. Fl-aħħar ittra nsiru nafu li l-Pazjent imut

18 | Flimkien Lulju 2013

waqt attakk mill-ajru, u jmur il-Ġenna. Wormwood għandu kastig jistennieh talli ħalla ruħ tiżgiċċalu minn taħt idejh. Din li ġejja hija verżjoni mqassra u addattata tal-ewwel ittra ta’ Screwtape. Naturalment mhemmx isbaħ milli taqra l-ktieb kollu fl-oriġinal. Għażiż neputi Woodworm, Qed ninnota li qed tipprova twaqqa’ lill-Pazjent bl-argumenti u r-raġunamenti. Imma ż-żminijiet inbidlu. Illum għandna mezzi aktar moderni u effiċjenti. Jekk se tuża wisq ir-raġuni, tkun qed tilgħab filkamp tal-Għadu. L-Għadu jaf jargumenta wkoll - għalkemm fejn tidħol ilpropaganda mhux kapaċi daqs ‘Missierna Li Hu Hawn Isfel’. Anki jekk ċerti argumenti aħna kapaċi ndawruhom għall-iskopijiet tagħna, jekk se niġġieldu lill-Għadu bl-argumenti se nirriskjaw li nitilfu. Li rridu nagħmlu hu li nġiegħlu lill-Pazjent jixxennaq għal affarijiet

li jista’ jara, imiss u jakkwista hawn u dal-ħin. Tidħolx f’argumenti dwar x’inhi realtà. Ikkonvinċieh li r-realtà tikkonsisti fil-gost li jista’ jakkwista issa stess. Ftakar li l-Pazjent mhux bħalek, mhuwiex spirtu. U peress li aħna qatt ma konna bnedmin (dak hu l-vantaġġ enormi li għandu l-Għadu tagħna!) int ma tistax tirrealizza xi pressjoni l-ħajja ta’ kuljum tagħmel fuq il-Pazjent. Ngħidlek l-esperjenza tiegħi. Darba kelli Pazjent li kien ateu konvint. Kien iħobb jaqra ħafna, ifittex, jistudja u jgħarbel. Darba waħda hu u jaqra indunajt li bdiet tifforma katina ta’ ħsieb f’moħħu li setgħet kienet perikoluża għalina. Naturalment l-Għadu ġera’ għal ħdejh, biex jirbħu lejh. Dak ilħin bżajt li għoxrin sena xogħol kienu se jisfumawli fix-xejn. Kieku tlift rasi, kont nibda niddefendi billi nuża l-argumenti … u żgur kont nitlef kollox. Imma jien miniex baħnan! Attakkajt dik il-parti tal-Pazjent li l-aktar kelli kontroll fuqha. Fakkartu li kellu stonku vojt u li kien sar il-ħin biex imur jiekol xi ħaġa. Milli jidher l-Għadu nduna u rribatta billi qallu li dan is-suġġett li kien qed jaqra fuqu kien aktar importanti mill-ikel. Qed ngħid ‘milli jidher’ għax, kif taf int, qatt ma tista’ tkun taf eżatt xi jkun qed jgħidilhom l-Għadu. Jien sefsiftlu f’widnejh li tassew dan is-suġġett li qed jaqra dwaru kien importanti ħafna – tant li kien jixraqlu jkompli jaqra dwaru fuq stonku mimli u b’moħħ aktar frisk!

Fi ftit sekondi l-Pazjent kien diġà qam biex jitrejjaq – u l-battalja kont rbaħtha! Komplejt naljenah billi wrejtu ħanut tal-gazzetti u karozza tallinja. Sakemm tela’ t-tarġa talkarozza kont diġà kkonvinċejtu li kienu x’kienu l-argumenti li ltaqa’ magħhom fil-ktieb, kienet ħafna aktar importanti naqra doża ta’ realtà – fil-każ tiegħu r-realtà kienu l-aħbarijiet fuq ilgazzetta u biċċtejn sandwich. L-argumenti f’dawk il-kotba dak il-ħin dehru għalkollox irrilevanti. Illum dak il-pazjent jinsab f’dar ‘Missierna’. Fhimtni? Li trid tagħmel hu li ġġiegħlu jiffoka fuq l-affarijiet ordinarji, dak li hu ta’ kuljum, dak li jidher, li jista’ jmiss b’idu issa. Tintilifx f’argumenti kontra l-Kristjaneżmu, għax dawk jinkuraġġuh jaħseb dwar realtajiet li ma jistax jara jew imiss. Tinsiex li xogħlok hu li tħawdu. Minn kif nismagħkom titkellmu intom ix-xjaten żgħażagħ, donnkom mingħalikom li xogħolkom hu li toqogħdu tgħallmu lill-bnedmin. Le, xogħolkom hu li tħawduhom! Zijuk l-għażiż, Screwtape ■ L-Art Imqaddsa mal-FranÌiskani PellegrinaÌÌi 2013

L-Art Imqaddsa: 17-25 ta’ Lulju; 4-12 ta’ Awwissu; 4-12 ta’ Settembru L-Art Imqaddsa u s-Sinaj: 3-13 ta’ Novembru Tagħrif jew booking: Kummissarjat tal-Art Imqaddsa, 8, Triq S. Luċija, Valletta. 21242254; comalt@ofm.org.mt Flimkien Lulju 2013 | 19

Fava Trading Ltd | t/a Chemex Malta | T: 00356 2137 6929 | F: 00356 2137 8190

NAZJU FALZON Mons. Philip Calleja

Pijunier ta’ Ωmienu P

ropju sena wara li Malta bdiet tifforma parti mill-Imperu Ingliż u l-port tagħna sar wens għall-flotta Ingliża, fil-Belt twieled Nazju Falzon, fl-1 ta’ Lulju 1813 – mitejn sena ilu. Il-familja kienet sinjura imma wkoll spiritwali ħafna. Nazju u t-tliet ħutu l-oħra (Dun Kalċidon, Dun Franġisk u Antonio) kienu avukati. Nazju kellu wkoll lawrja fit-Teoloġija, imma ma ħassux dehen li jsir saċerdot, għalhekk baqa’ kjeriku. Nazju għamel ħaġa rari għal żmienu: studja l-Ingliż – ħaġa li swietlu ħafna aktar tard fil-ħidma tiegħu mal-membri tas-Servizzi u l-familjari tagħhom. Kien ħabib kbir tal-foqra, kien bniedem spiritwali, ta’ qalb tajba u jaf jaqra tajjeb is-sitwazzjonijiet. Dawn, flimkien ma’ sens kbir ta’ responsabbiltà, wassluh biex jitqies appostlu ta’ żmienu u pijunier fit-tagħlim tal-Katekiżmu għat-tfal foqra tal-Belt. Kien jgħallem id-duttrina fil-knisja ta’ Santa Barbara, u aktar tard fil-knisja tal-Bon Pastur u l-Vitorja. Hu meqjus pijunier fil-ħidma soċjali u tal-karità. Fr Corbett li laħaq military chaplain u li sar saċerdot bl-inkuraġġiment ta’ Falzon, iddikjara li kien impressjonat bil-karità li kien jagħmel Nazju Falzon.

Xhieda oħra jgħidu li xi suldati u baħrin li ħadu sehem fil-Gwerra tal-Krimea (185356) kienu jafdawh bl-oġġetti prezzjużi u personali tagħhom biex jibgħathom lil qrabathom f’każ li jmutu fil-battalja. Dak iżżmien kien hawn mal-20,000 suldat Ingliż f’Malta. Nazju kien pijunier ukoll fl-appostolat tal-lajċi. Il-ħidma tiegħu kienet titlob minnu sens ta’ organizzazzjoni u spirtu ta’ impenn u adattament għall-ħtiġijiet tagħhom. Fl-aħħarnett Nazju kien pijunier fil-ħidma ekumenika. Beda jgħallem ilkatekiżmu lin-nies tas-Servizzi Ingliżi anki f’daru. Fl-1840 waqqaf il-‘Kongregazzjoni tar-Rużarju’ għall-membri tas-Servizzi Ingliżi fil-knisja tal-Ġiżwiti. Kiteb u stampa għalihom The Comfort of the Christian Soul, speċi ta’ manwal ta’ talb u tagħlim. L-għadd ta’ magħmudijiet frott ta’ dawn irrelazzjonijiet tajba li kellu magħhom laħaq mas-650! Nazju kien jieħu s-saħħa tiegħu millEwkaristija li kien jirċievi fil-Quddiesa ta’ kuljum, u mid-devozzjoni kbira lejn il-Madonna u San Ġużepp. Miet f’għeluq sninu, fl-1 ta’ Lulju 1865. bil-kwadru ta’ San Ġużepp f’idejh. Hu midfun fil-knisja Ta’ Ġieżu, il-Belt. ■

Flimkien Lulju 2013 | 21

“John F. Xuereb

BIDDILLI ĦAJTI KOMPLETAMENT!” Kumment ġenwin ta’ klijenta sodisfatta

BIDDEL ĦAJTEK INT UKOLL Ikkuntatjana biex tattendi għal

KONSULTAZZJONI FI GRUPP B’XEJN

“Nista’ ngħinek tħossok fiżikament aħjar u tgħix ħajja aktar b’saħħitha”. John F. Xuereb

2142 2422

Find us on

Facebook “John F. Xuereb”

7991 7011 FAITH, NORTH MANSIONS, TRIQ SAN PAWL TAL-QLIEGĦA, MOSTA MST 9096 info@bodiesnmotion.com

Segwi l-blog tal-Isqof Charles J. Scicluna fuq www.newsbook.com.mt

PARROÇÇI MALTIN Dun Albert Buhagiar, ArÇipriet tal-ParroÇÇa ta’ ÓaÛ-Ûabbar

PreΩenza ta’ Kristu fid-dinja

l-parroċċa ta’ Ħaż-Żabbar għandha 400 sena, imma hija attiva ħafna, u għandha għeruq profondi ta’ devozzjoni lejn il-Madonna tal-Grazzja. Min jaf kemm persuni sabu l-faraġ f’Marija wara li żaruha, l-ewwel f’kappella ċkejkna f’nofs l-għelieqi u mbagħad fis-Santwarju. Din id-devozzjoni tinħass is-sena kollha, imma l-aktar fil-ġranet tal-festa f’Settembru, speċjalment fil-pelleġrinaġġi tat-trabi, tarroti u l-muturi, u l-purċissjoni bil-Madonna tal-Grazzja. Naturalment id-devozzjoni vera ma titkejjilx mill-manifestazzjoni esterna, imma minn kemm infittxu li bħal Marija nagħmlu r-rieda ta’ Alla. Marija kienet mara ta’ fidi, u tħeġġiġna biex minflok ingergru għal dak li jiġrilna f’ħajjitna, inkunu kapaċi nirringrazzjaw ’il Alla għal kulma ngħaddu minnu. Il-ħidma pastorali fil-parroċċa ta’ ĦażŻabbar tinqasam f’numru ta’ żoni peress li l-parroċċa hi kbira ħafna (aktar minn 15,000; tinkludi fiha x-Xgħajra). Fil-ħames żoni jsiru ħafna ħidmiet, fosthom it-tagħlim nisrani għat-tfal u laqgħat għaż-żgħażagħ. Kull żona għandha grupp pastorali li jiltaqa’ kull xahar biex jara x’inhuma l-ħtiġijiet pastorali taż-żona u kif jistgħu jitwettqu bl-aħjar mod. B’hekk anki dawk li jgħixu

bogħod miċ-ċentru jħossu li huma parti mill-ħajja parrokkjali. Għall-grazzja ta’ Alla, ħafna qed ifittxu sens f’ħajjithom u jħossu bżonn ikunu f’komunità nisranija jew grupp fil-parroċċa. Barra l-għaqdiet tradizzjonali għandna gruppi għal kategoriji differenti bħallmiżżewġin żgħażagħ, ġuvintur u tfajliet adulti, romol, gruppi ta’ nisa u anzjani. Il-parroċċa tixtieq tibqa’ twettaq l-evanġelizzazzjoni ġdida billi tibqa’ żżomm djalogu mal-għaqdiet ċivili u soċjali għax temmen li kull persuna hi prezzjuża u tista’ tagħti kontribut għall-ġid tal-istess komunità. Il-parroċċa tipprova tkun il-preżenza tal-ġisem ta’ Kristu fid-dinja tal-lum. Veru li dan mhux faċli, imma bil-għajnuna ta’ Alla u bl-interċessjoni ta’ Marija tal-Grazzja huwa possibbli. ■ Ibnek jew bintek gay?

Drachma Parents huwa grupp ta’ ġenituri Kattoliċi b’ulied gay. Jissapportjaw ġenituri oħrajn bħalhom, u jgħinuhom jifhmu, jaċċettaw u jkunu ta’ sapport huma stess għal uliedhom, li huma wlied Alla. Illaqgħa li jmiss se ssir il-Ħamis 18 ta’ Lulju, Mount St Joseph, Tarġa Gap, Mosta, fit-8pm. Ċempel 79442317 għal aktar tagħrif jew biex tirċievi b’xejn fuljett b’mistoqsijiet u tweġibiet dwar is-suġġett. Flimkien Lulju 2013 | 23

SAÓÓITNA Dr Peter Ferry M.D., M.Sc., F.R.C.P. SpeÇjalista fil-MediÇina u l-Anzjani

Ajma Ωaqqi!

ġigħ ta’ żaqq jista’ jkun ‘penetranti’ (bħal bugħawwieġ), ‘koliku’ (jiġi u jmur), jew ‘monotonu’. Lit-tabib trid tgħidlu jekk l-uġigħ jiġrix minn post għal ieħor, jekk irremettejtx, jew kellekx dijareja. L-uġigħ ta’ żaqq jista’ jkun ‘akut’ (m’ilux ħafna) jew ‘kroniku’. Xi wħud mill-kundizzjonijiet li jqabbdu uġigħ ta’ żaqq: • Indiġestjoni – tħossu fil-qafas ta’ sidrek jew fil-bokka tal-istonku meta tiekol ikel xaħmi. Tista’ wkoll titfewwaq jew ittella’ l-aċtu millistonku. Importanti li niddistingwuh mill-mard tal-qalb. • Gass – jixbah lill-bugħawwieġ wara li tiekol, u tħoss żaqqek minfuħa; jitlaq meta tgħaddi l-gass jew tipporga. • Stitikezza (constipation) – meta ma tipporgax frekwenti jew tipporga iebes. • Irritable Bowel Syndrome – uġigħ u nefħa fiż-żaqq, kultant dijareja jew stitikezza – kundizzjoni kronika. • Appendiċite – jibda minn nofs iż-żaqq u jimxi lejn in-naħa ta’ isfel tal-lemin L-AVUKAT

u tirremetti. Ħafna drabi s-sintomi jikkargaw fi ftit sigħat jew ġranet. • Ġebel fil-kliewi – jibda fil-vojt ta’ dahrek, idur ma’ ġenbek u jinżel fil-parti tiegħek. Ġeneralment jigi u jmur. Jista’ jkun hemm demm mal-awrina. • Infezzjoni fl-awrina – meta tgħaddi l-awrina. • Pelvic inflammatory disease – fin-naħa ta’ isfel taż-żaqq tan-nisa; uġigħ meta jsir l-att sesswali; jista’ jkun hemm xi tisfija. • Ġebel fil-marrara – jiġi u jmur fuq innaħa tal-lemin, fin-naħa ta’ fuq taż-żaqq. • Uġigħ tal-period – kull mara taf x’inhu, imma f’10% tan-nisa jtellifhom waqt l-attivitajiet ta’ kuljum; itaffi meta l-mara tikber fl-età. • Barxa fl-istonku – fil-parti ta’ fuq ta’ żaqqek; jista’ jinfidlek żaqqek għal ġo dahrek u jqajmek bil-lejl. • Crohn’s disease – infjammazzjoni fil-musrana; marda kronika. Ħafna drabi l-kawża tal-uġigħ ma tkunx serja, imma dejjem kellem tabib u ddeskrivilu eżatt issintomi li jkollok. ■ Dr Raymond Zammit

MuΩika qawwija

Kull meta ta’ faċċata tagħna joħroġ mid-dar, ibnu jistieden lil ħbiebu fil-garaxx u joqogħdu jdoqqu mużika qawwija fuq l-istereo tal-karozza. Qed iriegħdu l-ħġieġ kollha tad-djar viċin u jħarbtulna l-ħinijiet tal-mistrieħ tagħna. Jekk huma nies li tista’ tirraġuna magħhom, l-ewwel pass jista’ jkun li tinforma lillġenituri tat-tifel. Jekk ma jagħtux kas, għidilhom li lest tirrikordjah meta dan jerġa’ jiġri. Iċ-ċans hu li ma jkunx iridu jimbarazzaw ruħhom u jippruvaw jikkontrollaw lil binhom. Tista’ wkoll tirrapporta lill-pulizija li preferibbilment jiġu waqt l-istorbju. L-ewwel darba biex javżawh u, jekk jerġa’, biex iħarrkuh. Trid tkun lest titla’ tixhed dwar l-istorbju. Flimkien Lulju 2013 | 25

Available from: St Martha Str, Victoria Gozo – Tel: 2385 9360 Psaila Str, Birkirkara (next to Dhalia) – Tel: 2385 9272

www.europharma.com.mt

FREE UNDERGROUND PARKING FOR EUROPHARMA CLIENTS

Email: info@europharma.com.mt

LOGÓOB Claudia Cini

Mimdudin 1. Faxxa tal-qadd (5) 3. Aktar delikat (5) 7. Missier Iżakk (7) 9. Safra; xalata (4) 10. Materjal vulkaniku (4) 11. Mewġa mħollija minn dgħajsa (4) 12. Jagħti ħajtu għal pajjiżu (4) 16. Jilbsu f’rasu s-suldat (4) 18. Użin ta’ 28.35 gramm (4) 19. Laqgħa ma’ xi ħadd importanti (7) 20. Ħġieġa li biha tiffoka ċar (5) 21. Kus bil-widna u bix-xoffa (5) Weqfin 1. Għatba; skaluna (5) 2. Satar; warrab (4) 4. Bqija; tilqit (4) 5. Insetti bix-xewka (5) 6. Sieħba ta’ raġel (4) 7. Fehma li Alla ma jeżistix (7) 8. Omm Ġesù (7) 13. Kmamar żgħar f’ħabs (5) 14. L-iben innoċenti ta’ Adam u Eva (4) 15. Daħla fejn jissewwew il-vapuri (5) 17. Smigħ (4) 18. Għażż; ħela ta’ ħin (4)

Tisliba 1

6 7

Soluzzjoni Tisliba Ìunju: Mimdudin: 1. DARSA, 3. ŻBIBA, 7. KATAVRI, 9. NEWL, 10. EVAŻ, 11. FRAR, 12. FTIT, 16. BRIX, 18. ATEU, 19. NAMRATA, 20. ĦAJTA, 21. SIĠĠU. Weqfin: 1. DOMNA, 2. SKAL, 4. BERÈ, 5. APIÛA, 6. MANS, 7. KWARTIN, 8. IVVINTA, 13. SBIEÓ, 14. BORD, 15. DUBJU, 17. XATT, 18. ATTI. Rebbie˙: V. Mallia, Bormla

Irba˙ voucher ta’ €25 ming˙and V&F Portelli and Sons Ltd, l-Imrie˙el. Ibg˙at it-twe©iba sal-15 taxxahar. Ikteb ismek, in-numru tat-telefown u l-indirizz. Ibg˙atha hekk: Flimkien, Tisliba, Kurja, il-Furjana. A G-Q B F÷D C OxU D T-J E A+C F V+M G W+I H DxP I Z÷O J M+Q K UxA L S+M M X÷X

4 2

N O P Q R S T U V W X Y Z

E-B H÷A DxO Z-D Y-M DxI C+Y T÷U D+N OxP L+A K÷D G-D

Alfakodo

Irba˙ ƒew© kotba offruti minn Merlin Publishers Ltd billi tuƒa l-g˙ajnuna fil-kolonni tan-nofs biex issib il-valuri neqsin. Ibg˙atha sal-15 tax-xahar: Flimkien, Alfakodo, Kurja, il-Furjana

Soluzzjoni ta’ Ìunju A 1 N 7

B 6 O 14

C 17 P 9

D 10 Q 21

E 22 R 2

F 3 S 25

G 26 T 18

H 16 U 12

I 19 V 23

J 5 W 15

K 13 X 20

L 24 Y 11

Rebbie˙: J. Bianchi, Óal Qormi

Çajta

Óasbitha sew!

Doris: Għadni kemm xtrajt żewġ washing machines. Mary: Għalfejn tnejn? Doris: Għax smajt li l-washing machine tagħmillek nofs ix-xogħol. Mela tnejn jagħmluli x-xogħol kollu! Flimkien Lulju 2013 | 27

M 8 Z 4

Perfect Heels, In Just Three Days!

Scholl Cracked Heel Repair Cream stamps out the problem of dry rough feet and painful cracked heels. Visible results in three days.

Donâ&#x20AC;&#x2122;t be shy be Scholl AVAILABLE FROM ALL LEADING PHARMACIES, SUPERMARKETS AND SCHOLL FOOTHEALTH CENTRES

schollfoothealthcentre.com

experts since 1904

disA Il-Qad har tax-xa

PAÌNA GÓAT-TFAL Claudia Cini

Marija Goretti Twieldet viċin Ancona, l-Italja, fis-16 ta’ Ottubru 1890, it-tielet fost sitt itfal Il-ġenituri Luigi u Assunta kienu bdiewa foqra ħafna Meta miet missierha bil-malarja, marru jgħixu ma’ bidwi u ma’ ibnu Alessandro Serenelli

Darba Alessandro sabha waħedha u ġegħelha tagħmel affarijiet mhux xierqa

Qabel mietet fis-6 ta’ Lulju 1902, fl-età ta’ 11-il sena, ħafret lil Alessandro

Waqt li ommha u ħutha kien jaħdmu flgħelieqi, hi kienet tieħu ħsieb id-dar u oħtha tarbija

Kemm Alessandro kif ukoll ommha kienu preżenti meta Marija ġiet dikjarata qaddisa.

Meta rrifjutat, il-ġuvni hedded li joqtolha. Ma kenitx l-ewwel darba, imma beżgħet titkellem.

Log˙ob bi premju

Jigsaw Puzzle

Marija qaltlu, ‘Aħjar il-mewt milli d-dnub.’ Alessandro taha 15-il daqqa ta’ sikkina.

Irba˙ voucher ta’ €10 ming˙and Alfsons Enterprises Ltd, il-Óamrun billi dda˙˙al il-biççiet tal-jigsaw puzzle fil-kaxxa ta’ hawn ta˙t biex tifforma sitt kunjomijiet.

Ibg˙atha hekk: Flimkien, Jigsaw Puzzle, Kurja, il-Furjana.

H Soluzzjoni tal-Jigsaw Puzzle ta’ Ìunju D

E N N

O N R A D

M A

O B

A N D R O

O N

N U

Rebbie˙: C. Quattrocchi, in-Naxxar Flimkien Lulju 2013 | 29

PRAYERS OF LIFE Michel Quoist

Prayer before a £5 note

ord, see this note, it frightens me. You know its secrets, you know its history. How heavy it is! It scares me, for it cannot speak. It will never tell all it hides in its creases. It will never reveal all the struggles and efforts it represents, all the disillusionment and slighted dignity. It is stained with sweat and blood. It is laden with all the weight of the human toil which makes its worth. It is heavy, heavy, Lord. It fills me with awe, it frightens me. For it has death on its conscience. All the poor fellows who killed themselves for it ... To possess it for a few hours, To have through it a little pleasure, a little joy, a little life ... Through how many hands has it passed, Lord? And what has it done in the course of its long, silent trips? It has offered white roses to the radiant fiancée. It has paid for the baptismal party, and fed the growing baby. It has provided bread for the family table. Because of it there was laughter

among the young, and joy among the adults. It has paid for the saving visit of the doctor, It has bought the book that taught the youngster, It has clothed the young girl. But it has sent the letter breaking the engagement. It has paid for the death of a child in its mother’s womb. It has bought the liquor that made the drunkard. It has produced the film unfit for children. And has recorded the indecent song. It has broken the morals of the adolescent and made of the adult a thief. It has bought for a few hours the body of a woman. It has paid for the weapons of the crime and for the wood of the coffin. O Lord, I offer you this note with its joyous mysteries, its sorrowful mysteries. I thank you for all the life and joy it has given. I ask your forgiveness for the harm it has done. But above all, Lord, I offer it to you as a symbol of all the labours of men, indestructible money, which tomorrow will be changed into your eternal life. ■