Flimkien - Lulju 2018

Newspaper Post

Lulju 2018 | Numru 164

Min hu l-proxxmu? 18

Kif inkun proxxmu tajjeb? U min kien, wara kollox, dak il-vjaġġatur Samaritan?

Ma, il-ħabiba ġġieldet miegħi! 8 Xi twieġeb lit-tifla kieku tiġi d-dar mill-iskola u tgħidlek hekk?

Xbieha tiegħi u tiegħek. 14 Il-mużajċi ta’ Marko Rupnik f’Ta’ Pinu jkellmuk.

M’iniex ġej aktar! 13 Silvio u James jitkellmu mal-Viċi dwar il-Quddiesa tal-Ħadd.

Talba tas-sajf. 30 Is-sajf ifisser sħana. Imma mhux biss.

BSL

Britannia Tours … il-vjaææ tiegœek jibda hawn!

PELLEGRINAÆÆI U ÆITI GŒAL

LOURDES

INŸURU Lourdes, Pont d’Espagne, Gavarnie, Artouste u El Portalet

3 T’IJIEM Kull nhar ta’ Æimgœa sat-Tnejn Il-Æimgœa | Tluq Malta fil-5.00pm u nÿul Lourdes fis-7.25pm It-Tnejn | Tluq Lourdes fit-8.15pm u nÿul Malta fl-10.30pm 20-23 ta’ Lulju 27 - 30 ta’ Lulju 3 - 6 ta’ Awwissu 10 - 13 ta’ Awwissu 17 - 20 ta’ Awwissu 24 - 27 ta’ Awwissu 31 ta’ Awwissu - 3 ta’ Settembru

minn

¢489

Ingœaqad magœna fid-29 ta’ Æunju biex niççelebraw flimkien l-inawgurazzjoni tal-pittura ta’ San Æoræ Preca f’Lourdes

TITJIRIET

¢99 ¢299 biss bit-taxxi inkluÿi

4 T’IJIEM

minn

BED & BREAKFAST

Kull nhar ta’ Tnejn sal-Æimgœa It-Tnejn | Tluq Malta fil-5.00pm u nÿul Lourdes fis-7.25pm Il-Æimgœa | Tluq Lourdes fit-8.15pm u nÿul Malta fl-10.30pm 6 - 10 ta’ Awwissu 13 - 17 ta’ Awwissu 20 - 24 ta’ Awwissu 27 - 31 ta’ Awwissu 3 - 7 ta’ Settembru

minn

¢559

Il-prezz huwa bbaÿat fuq akkomodazzjoni trippla u jinkludi t-titjiriet, lukanda, trasferimenti, servizzi ta’ tour leader u t-taxxi kollha. (Kundizzjonijiet japplikaw - çemplu gœal aktar dettalji) Valletta Branch - Tel: 2123 8039 Paola Branch - Tel: 2180 9930 Mosta Branch - Tel: 2141 3030 Gozo Branch - Rabat Tel: 2156 5620 bsl.com.mt

E d ito rj a l • Du n A n to n P o rte l l i

Biża’ u kontradizzjoni

B

iex titqanqal il-ġenerożità tagħna, fil-ġbir għall-missjoni kważi dejjem jintwerew ritratti ta’ nies bil-ġilda skura.

Għal dawn in-nies, ħafna minnhom fqar u bla futur, aħna niftħu qalbna u bwietna.

Imma mbagħad meta jiġu qrib tagħna jew jgħixu magħna, ma neħdux gost. L-iżjed li jdejjaqna forsi huwa l-kulur tal-ġilda għax dan jagħmel lil dawn in-nies differenti wisq minna.

Nisimgħu diskors bħal: “Dawn dalwaqt ikeċċuna minn pajjiżna” jew “Qed jieħdu xogħol il-Maltin” jew “Qed jinqdew bis-servizzi tagħna tal-isptar, l-iskejjel u tal-linja.”

L-eżami veru tal-ġenerożità tagħna huwa meta aħna nistmawhom ta’ persuni bħalna, b’qalb, ruħ, sentimenti u xewqat bħal tagħna.

Aħna nkunu nixtiequ li dawn jifhmu d-drawwiet tagħna, li ma jimponux l-opinjoni u r-reliġjon tagħhom, li jirrispettaw issistemi u t-tradizzjonijiet tagħna biex inkunu nistgħu ngħixu flimkien bħal aħwa, anki jekk differenti minn xulxin. Imma l-biża’ naturali tagħna jrid jiġi mirbuħ miċ-ċertezza li dawn huma ħutna. Għandi nkun kapaċi nħares f’għajnejhom bi mħabba u sinċerità.

Drachma Parents Group Grupp ta’ sapport għal ġenituri Kattoliċi b’ulied gay jew trans. Il-laqgħat li jmiss se jsiru l-Ħamis 19 ta’ Lulju u l-Ħamis 16 ta’ Awwissu f’Mt St Joseph, Mosta fis-7:30pm. Ċempel 79442317 għal aktar tagħrif jew biex tirċievi b’xejn fuljett dwar is-suġġett.

Lulju 2018 • Numru 164

Magażin ta’ kull xahar maħruġ mill-Kulleġġ tal-Kappillani u jitqassam b’xejn lill-familji Maltin.

Biex tirriklama fuq Flimkien ċempel fuq 2137 4942 jew 7959 3727 Email: flimkien@maltadiocese.org jew bil-posta Indirizz Editorjali Flimkien, Kulleġġ tal-Kappillani, Kurja, il-Furjana Email: flimkien@maltadiocese.org Il-kitba li tidher fuq Flimkien apparti l-Editorjal mhux neċessarjament tirrifletti l-opinjoni tal-Bord Editorjali.

Editur Carmel Conti

Grafika Outlook Coop

Stampar Velprint Ltd

K elm a ta’ Fr a nġ isku

Sens ta’ umoriżmu tajjeb “Mulej, agħtini diġestjoni tajba u anki xi ħaġa x’niddiġerixxi. Agħtini ġisem b’saħħtu, u l-aptit it-tajjeb biex immantnih. Agħtini, Mulej, ruħ sempliċi li tagħraf tgħożż dak kollu li hu tajjeb u ma tibżax malajr quddiem id-dehra tal-ħażen, imma pjuttost issib dejjem mod kif terġa’ tpoġġi kollox lura f’postu. Agħtini ruħ li ma tafx tiddejjaq, tgorr, titniehed, tgerger, u tħallix li noqgħod ninkwieta żżejjed għal dik il-ħaġa wisq ingombranti li tissejjaħ ‘Jien’. Agħtini, Mulej, sens ta’ umoriżmu tajjeb. Agħtini l-grazzja li nilqa’ ċajta biex fil-ħajja niskopri ftit tal-ferħ, u nagħraf naqsmu wkoll maloħrajn. Hekk ikun.”

(Attribwita lil San Tumas More u kkwotata mill-Papa Franġisku flEżortazzjoni: ‘Ifirħu u Thennew’)

€12.50 fix-xahar

Għ

al bosta tfal fil‑bżonn, il‑faqar u n‑nuqqas ta’ tama huma preżenzi kontinwament f’ħajjithom.

Infatti, ħajjithom ma twiegħedx futur partikolarment pożittiv.

Maqbudin f’ċiklu ta’ faqar u esplojtazzjoni, dawn it‑tfal huma mċaħħda minn edukazzjoni xierqa u kull forom oħra ta’ żvilupp.

Kull m’għandhom bżonn huwa xi ħadd li jemmen fil‑ħolm tagħhom u li jagħtihom iċ‑ċans għal futur aħjar.

Bis‑saħħa tal‑programm Child Sponsorship ta’ Missio, inti qed tkun dak ir‑raġġ ta’ dawl fil‑ħajja tagħhom.

B’hekk tkun qed tipprovdilhom aċċess għall‑edukazzjoni, servizzi ta’ kura għas‑saħħa, u ilma tax‑xorb nadif.

Child Sponsorship iwiegħed li aħna naħdmu id f’id mat‑tfal, il‑ġenituri tagħhom, komunitajiet u oħrajn, sabiex niżguraw illi t‑tfal kollha jkunu mgħajxin u b’saħħithom.

M ess aġ ġ ta l-Arċ isq o f

Lulju 2018 | 5

Is-Sejħa għall-Qdusija

F

’dan ix-xahar ta’ Lulju nistieden lillInsara Maltin biex jiddedikaw ftit ħin biex jaqraw dokument sabiħ tal-Papa Franġisku dwar is-sejħa għall-qdusija.

L-Eżortazzjoni Appostolika ‘Ifirħu u Thennew’ (Gaudete et Exsultate) hija miktuba b’lingwaġġ aċċessibbli, għaliex il-Papa jixtieq jipperswadi lil kull wieħed u waħda minna li l-qdusija mhix xi ħaġa li ma nistgħux nilħquha. Anzi hija l-laqgħa tad-dgħufija tagħna mal-ħniena tiegħu.

F’mument kommoventi ħafna ta’ dan id-dokument, il-Papa jirrakkonta l-ġurnata ta’ mara tad-dar li b’ġesti żgħar timxi pass pass lejn il-qdusija. Dan billi ma titkellimx fuq il-ġirien għand tal-ħanut, li bil-paċenzja tisma’ lil binha d-dar, li f’mument ta’ diqa tħares lejn Ġesù Kurċifiss, li meta toħroġ fit-triq u ssib lil xi ħadd batut tagħtih il-ħin u l-għajnuna tagħha. Il-Papa jgħid li dawn kollha huma passi lejn il-qdusija.

Il-Papa Franġisku, bil-mod dirett u konvinċenti tiegħu, jagħtina opportunità biex naqraw il-beatitudnijiet b’mod ġdid u b’mod frisk. Huwa jispjegalna li l-barkiet li jagħti Ġesù fuq l-għolja huma l-barkiet tal-qdusija, u għalhekk il-Papa għal tmien darbiet jgħid li l-qdusija tfisser, fost affarjiet oħra, li aħna jkollna qalbna safja, nuru ħniena, inkunu foqra fl-ispirtu, inġibu l-paċi, ikollna l-ġuħ u l-għatx għall-ġustizzja, u nkunu ppersegwitati minħabba s-sewwa.

Il-Papa jispjega wkoll li l-kriterju talqdusija huwa kriterju konkret li jfisser imħabba lejn Alla li ma tistax tifridha mill-imħabba lejn il-proxxmu, u jfakkarna fil-kliem ta’ Ġesù fl-Evanġelju ta’ San Mattew:

“Dak kollu li għamiltu mal-iżgħar fost ħuti, għamiltuh miegħi.”

Il-Papa ma jiddejjaqx jgħidilna wkoll li l-ħajja Nisranija hija taqbida mal-prinċep tal-ħażen li huwa Satana, taqbida biex aħna nikkontrollaw l-egoiżmu primittiv u naturali tagħna, u taqbida biex aħna nagħrfu r-rieda tal-Mulej f’ħajjitna. Il-kelma ‘dixxerniment’ fuq kollox tfisser li aħna nfittxu nagħrfu u nwettqu r-rieda tal-Mulej f’kull mument konkret tal-ħajja tagħna.

Il-Papa jgħallimna wkoll li aħna u nippruvaw nikbru fil-qdusija ma għandniex nistrieħu fuq il-kapaċitijiet tagħna. Jiġuni f’moħħi żewġ talbiet sbieħ ta’ San Ġorġ Preca li għandhom jgħinuna f’din il-mixja: ‘Sinjur Alla, jiena għandi bżonnok’ u ‘Grazzi Sinjur Alla u aħfirli Sinjur Alla’.

Charles J. Scicluna + Arċisqof ta’ Malta

from Starting

€8,999* r month €198* pe

0%

DE AVA POSIT ILAB LE

*Prices include Scrappage Scheme Industrial Motors Ltd. 1, Antonio Bosio Street, Msida MSD 1341 Tel: 20160000 Mob: 99991666 Email: sales@suzuki.com.mt Mizzi Motors Ltd. Mgarr Road, Ghajnsielem, GSM 9016 Tel: 21556942 Mob: 99782000 Email: sales-gozo@mizzimotors.com.mt

www.suzuki.com.mt

Ħafna nies idumu biex itejbu s-smigħ tagħhom. Jagħmlu ħajjithom aktar diffiċli għalxejn.

Jekk m'intix moqdi fis-smiegħ, kellimna.

■ Test b'xejn ■ Noffru l-aqwa teknoloġija, u fuq kollox, servizz eċċezzjonali.

■ Prezzijiet jibdew minn €350.

■ Perijodu ta' prova biex tkun ċert li mort għall-aħjar.

■ Nagħmlu viżti fid-djar ukoll.

■ Matul 21 sena, għinna mijiet ta’ nies, nagħmlu ħilitna miegħek ukoll.

■ Isma’ u gawdi d-diskors, telefon, televiżjoni, radju u mobile.

Għin lilek innifsek u lil ta' madwarek.

Ċempel fuq 21576171 jew emejl fuq info@beacon.com.mt NIBAGĦTU HEARING AID BATTERIES BIL-POSTA: 4 pakketti qies 10,13 jew 312 - €15 (total ta' 24 batterija) 2 pakketti qies 675 - €7.50 (total ta' 12-il batterija) Flimkien ma’ din il-formola, ibagħat ċekk lil Beacon Healthcare Ltd. - Triq il-Qawra - Qawra SPB1900 u tirċevuhom bil-posta.

Isem: Indirizz:

Telefon jew Mobile : e-mail: Qies ta’ batteriji: 10

13

312

375

8 | Lulju 2018

J oyc e C a l l us U L I E DNA

“Ma, il-ħabiba ġġieldet miegħi!”

Lulju 2018 | 9

X’kont twieġeb lit-tifla kieku tiġi d-dar mill-iskola u tgħidlek hekk?

Q

abel inwieġbu, tajjeb ngħidu li t-tfal għandhom bżonn li jkollhom relazzjoni pożittiva mal-ġenituri jew mal-adulti importanti f’ħajjithom. Għaliex? Għax dan ipatti għall-fatt li huma żgħar, għax għad ma għandhomx il-ħiliet kollha, għax iħossuhom ansjużi, għax jiddipendu fuq ħaddieħor għalkollox.

Għalhekk jeħtieġ li l-komunikazzjoni li jkollhom magħna tkun ‘effettiva’ mhux ‘superfiċjali’. Pereżempju, altru nitkellmu dwar xi ħaġa impersonali bħat-temp, u altru nitkellmu dwarna nfusna fejn ngħidu affarijiet li ħaddieħor ma jafx dwarna. U terġa’, hi xi ħaġa oħra meta jirnexxilna niftħu qalbna ma’ ħaddieħor b’moħħna mistrieħ li mhux se jidħak jew jitkaża bina u lanqas jirrabja magħna. Ħafna ġenituri jgħiduli li dan hu l-livell ta’ komunikazzjoni li jixtiequ jkollhom ma’ wliedhom. Iżda din mhix xi ħaġa li taqa’ missema; trid taħdem għaliha. Trid toqgħod attent biex ma timblukkax il-komunikazzjoni magħhom.

Kif nimblukkaw il-komunikazzjoni mat-tfal u ntappnu r-relazzjoni ta’ bejnietna? Ħa nsemmi żewġ eżempji: • 1. Pereżempju, meta nibdew nagħtuhom ħafna kmandi u ‘pariri’ appena t-tfal jiftħu ħalqhom. Bħal meta t-tifla tgħidlek, kif semmejna qabel, “Ma, il-ħabiba ġġieldet miegħi!” Jekk aħna naqbżu mill-ewwel fuqha u ngħidulha, “Dik it-tifla ma togħġobni xejn. Sib ħabiba oħra!” żgur li l-komunikazzjoni nkunu imblukkajnieha; it-tifla ma tkun sabet l-ebda għajnuna.

Imma kieku kellna nibqgħu nisimgħuha u nippruvaw nifhmu x’qiegħda tħoss it-tifla u ngħidulha, “Qisek imdejqa b’dak li ġara!”, allura l-komunikazzjoni tibqa’ miftuħa u tibqa’ sejra sakemm it-tifla tisfoga u tikkalma. Ħalli mbagħad, wara dan, nistaqsu, “X’taħseb li tista’ tagħmel għada biex issolviha din?” U nkomplu niddiskutu magħha xi tliet soluzzjonijiet u x’konsegwenzi jista’ jkun hemm.

• 2. Nimblukkaw ukoll il-komunikazzjoni meta nibbumbardjawhom b’ħafna mistoqsijiet. L-intenzjoni tagħna tkun tajba, għax inkunu rridu ngħinuhom, imma t-tfal ikollhom bżonn xi ħaġa oħra. Ikunu jixtiequ li l-adulti jisimgħuhom, jindunaw x’qed iħossu huma, u jgħinuhom isibu soluzzjoni biex jekk jerġgħu jsibu ruħhom fl-istess sitwazzjoni jkunu jafu x’għandhom jagħmlu. Kif ngħidu: “Bniedem avżat, nofsu armat.”

10 | Lulju 2018

L I N G WAĠĠ I TA’ M Ħ A B B A

Meta tmiss lill-ieħor

K

if issemmi l-kelma ‘tmiss’ (‘touch’) illum malajr jiġuk f’moħħok sitwazzjonijiet fejn xi ħadd approfitta ruħu minn ħaddieħor. Sar ifisser xi ħaġa negattiva, fastidju, abbuż, vjolenza, invażjoni tal-ispazju personali.

Imma f’dan l-artiklu mhux dwar ‘dak’ it-tip ta’ mess se nitkellmu imma dwar meta jintuża bħala mezz qawwi bejn koppja miżżewġa li trid tikkomunika mħabbitha.

F’din is-serje qasira ta’ ħames artikli qed nitkellmu dwar ħames lingwaġġi ta’ mħabba bejn il-koppja (l-oħrajn kienu l-kliem ta’ inkuraġġiment, ir-rigali, il-ħin flimkien u l-atti ta’ servizz).

Bħal kull lingwaġġ ta’ mħabba ieħor, dan il-lingwaġġ ukoll tista’ tittraskurah u tinsieh, imma tista’ wkoll terġa’ tiftakru jew titgħallmu. Biss, trid il-ħin, il-volontà u l-prattika.

Dan il-lingwaġġ ma jirrikjedi l-ebda forza.

Anzi, dejjem ifittex l-aħjar ħin, l-aħjar mod u l-aħjar post. Meta mhux użat bir-rispett, isir lingwaġġ differenti ħafna.

Meta l-koppja jżommu id xulxin, jitgħannqu, jitbewsu u, naturalment, meta jagħmlu l-att taż-żwieġ ikunu qed jesprimu mħabbithom lil xulxin. Għal xi wħud dan hu l-aktar lingwaġġ ta’ mħabba qawwi.

Il-mess (‘touch’) jista’ jgħin biex iż-żwieġ jissaħħaħ, imma jista’ wkoll iġiegħlu jisfaxxa.

In-nuqqas tiegħu f’relazzjoni jista’ jkun ‘jgħajjat’ aktar mill-kelma “Nobogħdok!”

Għall-kuntrarju, il-mess ġentili u li jesprimi l-imħabba jista’ jkun lingwaġġ aktar ċar u qawwi mill-kelma “Inħobbok!”

Hemm diversi modi kif koppja miżżewġa jmissu lil xulxin bl-imħabba. Aħna għandna

‘touch receptors’ madwar ġisimna kollu, għalhekk nistgħu nesprimu mħabbitna mhux biss b’mess sesswali. Naturalment mhux il-mess kollu hu l-istess, u xi mess jista’ jġib pjaċir aktar minn ieħor. Biex tkun taf liema minnhom jagħti l-aktar pjaċir lil martek jew lil żewġek, li trid tagħmel hu li tistaqsih/a.

Wara kollox, lilu jew lilha qed tipprova tħobb u togħġob.

Hawn ukoll, li jgħodd mhux dak li inti taħseb li jogħġob lill-ieħor imma dak li fil-fatt jogħġob lill-ieħor. Ftakar ukoll li mhux fejn u meta trid int li jgħodd. Kif ilna ngħidu f’din is-serje qasira, trid titgħallem il-lingwaġġ tal-ieħor, u li dan mhux bilfors hu l-istess bħal tiegħek. Dak li jogħġob lilek jista’ jkun skomdu jew idejjaq lill-ieħor. Jekk tkompli tinsisti fuq dak li trid int, żgur li ma

Lulju 2018 | 11

tkunx qed tesprimi mħabba. Tkun qed turi biss insensittività għall-bżonnijiet u x-xewqat tal-ieħor.

Bil-kelma ‘mess’ (touch) ħafna jifhmu biss mess sesswali. Imma l-mess li qed nitkellmu dwaru hawn jista’ jinkludi wkoll meta pereżempju tpoġġi jdejk madwar żewġek waqt li tieħdu kafè, li żżommu jdejn xulxin waqt li taraw film, li żżommu lil xulxin qabel torqdu, li tagħtu tgħanniqa jew bewsa lil xulxin meta xi ħadd minnkom ikun ħiereġ jew jasal lura d-dar, tagħfisa tal-idejn, li tiċċajta ftit mal-ieħor billi tħabbillu ftit xagħru.

Naturalment jekk inti ġej minn familja fejn mhux imdorrijin turu affezzjoni b’dan ilmod, la bejn il-ġenituri u t-tfal u lanqas bejn l-aħwa, allura tista’ ssibha diffiċli tmiss lil żewġek jew martek jew uliedek b’dan it-tip ta’ mess li ma jkunx sesswali. Xi drabi l-koppja jispiċċaw imissu lil xulxin biss meta jkunu

se jagħmlu l-att, u mill-bqija qishom ‘aħwa’ u mhux miżżewġin. Tassew ħasra, għax tgħanniqa żgħira tista’ tgħid volumi sħaħ u żżomm ir-relazzjoni ‘friska’ – anki jekk ittnejn ma jkunux għadhom żgħar fl-età.

Xi koppji jiddejqu jew jistħu jżommu jdejn xulxin barra t-triq. Jaħsbu li “ma għadhomx ta’ dawn l-affarijiet”. Fil-verità dawn huma affarijiet li ma għandhomx żmien. Hemm affarijiet oħra li wara ċertu żmien miżżewġin suppost għandna ngħidu dwarhom li “ma għadniex ta’ dawn l-affarijiet”. Dawn huma l-piki, it-tgħajjir, il-gdiedem, is-silenzji twal.

Jekk int tistħi jew issibha diffiċli żżomm id martek meta tkunu barra, ipprova kisser dan iċ-ċirku billi żżommilha jdejha meta terġgħu toħorġu. Tkun qed tmissilha mhux biss idejha imma wkoll korda f’qalbha li se tibqa’ tiftakarha u li biha tgħid affarijiet aktar mill-kliem.

Aħseb ftit: • Qatt ippruvajt tagħtiha tgħanniqa ħafifa intom u neżlin fil-lift?

• Intom u tgħidu “Il-paċi miegħek” fil-quddiesa, qatt għafastu ftit id xulxin?

• Qatt għorokt ftit dahar żewġek jew għafastlu ftit spallejh f’forma ta’ massaġġ?

• Meta tkunu fil-preżenza ta’ membri oħra tal-familja, ipprova dawwar ftit idejk ma’ spallejha. Tkun qed tgħidilha: “Minkejja dawn in-nies kollha li hawn, jien xorta qed naħseb fik.”

żgħ a ż agħ

Lulju 2018 | 13

“M’iniex ġej aktar!”

Barra l-bieb tal-knisja, Silvio u James jiddiskutu mal-Viċi dwar il-Quddiesa tal-Ħadd.

Silvio: Dun, daqshekk ġejt jien!

James: Lanqas jien!

Viċi: Bonġu. Fuqiex qed titkellmu?

Silvio: Mhux fuq il-Quddies tal-Ħadd?

Vuċi: Għala? X’ġara?

Silvio: Ma ġara xejn, anzi tant ma ġara xejn li ddejjaqt u xbajt, u m’iniex ġej aktar.

James: Aħjar bqajt rieqed ftit ieħor jien għax kelli ngħas!

Viċi: Jaqaw, min qaddes illum?

Silvio: U inti ma tafx min qaddes, Dun? Mhux dejjem hu tat-tmienja u nofs jagħmilha?

James: Kemm il-marelli jdum jgħid! Lanqas biss tifhmu x’qed jgħid.

Silvio: U kemm idum jgħid!

Viċi: Imma intom bilfors tat-tmienja u nofs tridu tmorru? Ma tistgħux tmorru oħra?

Silvio: U naħli nofstanhar biex nisma’ Quddiesa? Jien tat-tmienja u nofs komda għalija.

Viċi: Imma inti meta tmur tara film taqbad u tmur bla ma tara fuqiex inhu? Jekk jogħġbok il-mod kif jagħmel il-quddiesa xi saċerdot ieħor, ipprova mur lilha.

James: Anki l-kant idejjaqni, għax dejjem qishom funeral.

Viċi: Veru, għandkom raġun dwar il-kant. Xi drabi ma nsibux min ikanta, u ma tantx hawn min joffri.

Silvio: Imma jien il-prietka li ddejjaqni l-aktar.

Viċi: Silvio, inti taf li l-Quddiesa mhux fl-omelija biss tikkonsisti. Hemm il-qari millBibbja, imbagħad hemm il-konsagrazzjoni u t-tqarbin. Dawn mhux mill-qassis jiddependu.

James: Anki l-konsagrazzjoni dejjem l-istess!

Viċi: Veru li mill-Kredu ’l quddiem ilQuddiesa tkun qisha dejjem l-istess, imma f’ċertu sens hija dejjem differenti. Il-kliem u l-ġesti ma jinbidlux, imma t-tifsira tagħhom għalina tinbidel skont kif inkunu għexna barra l-knisja. Il-quddiesa mhijiex xi reċta jew spettaklu li trid tkun kull darba differenti.

Silvio: Ma nafx għaliex ikolli mmur bilfors kull nhar ta’ Ħadd.

Viċi: Xi darba nitkellmu ftit dwar x’jiġri verament fil-Quddiesa. Forsi mbagħad ma tibqax tgħid li l-Quddiesa dejjem l-istess, u forsi wkoll ma tibqax tmur għaliha għax bilfors.

James: Dun, xi darba agħmilha int tattmienja u nofs!

Viċi: Tlaqna nieħdu kafè, mela, ħa tqumu min-ngħas. U jekk taraw xi ħaġa fil-Quddiesa li nagħmel jien li ddejjaqkom, għiduli, tiddejqux, anki dwar l-omelija!

Aħseb ftit Inti tmur Quddies nhar ta’ Ħadd?

X’taħseb dwar dak li qalu Silvio u James?

X’taħseb dwar dak li qalilhom il-Viċi?

14 | Lulju 2018

C y n t h i a G rec h S a mmut

Xbieha tiegħi u tiegħek Il-mużajċi ta’ Marko Rupnik f’Ta’ Pinu

W

aqt ftit jiem ta’ btala f’Għawdex, kelli l-opportunità li mmur nara l-mużajċi tat-teologu u artista Jugoslav Marco Rupnik. Dawn il-mużajċi qed isebbħu z-zuntier tas-Santwarju f’Ta’ Pinu. Permezz tal-arti, dan l-artista teologu jirnexxilu jwassal veritajiet dwar il-fidi lil kull min jieqaf u japprezza x-xogħol tiegħu.

Waqaft ngħid ħames posti rużarju quddiem dawn il-mużajċi, u kelli ċans napprezza aktar fil-fond dan ix-xogħol millisbaħ. Minn barra l-‘istampi’ kbar li dawn il-mużajċi jiffurmaw, stajt napprezza wkoll ilbiċċiet żgħar li minnhom huma magħmulin u l-mod kif dawn il-biċċiet żgħar huma mqegħdin.

Stħajjilthom lilna l-Insara, li flimkien nagħmlu l-Knisja. Hemm min huwa ‘kwadru’ b’ideat u b’aspettattivi ċari u definiti.

Permezz ta’ dawn il-biċċiet kwadri l-artist jifforma linji dritti u limiti ċari li jagħtu forma lill-figuri jew joħolqu l-ħafna passaġġi li hemm jgħaqqdu inkwatru ma’ ieħor.

Hemm min huwa ‘maqtugħ skuntrat’, imma dan ukoll xorta hu inkluż fil-figuri prinċipali, bħal pereżempju l-biċċiet f’forma trijangolari u irregolari fil-libsa tal-Madonna. Dawn joħolqu disinn interessanti filwaqt li jibqgħu ingastati fil-figuri prinċipali li huma ċentrali u jiġbdu l-għajn.

Hemm biċċiet ta’ rħam kbar, bħal pereżempju dawk bojod sħaħ ħdejn l-uċuħ, li jagħtu sfond biex il-forom kumplessi li jiffurmaw l-uċuħ ma jintilfux. Dawn nistħajjilhom dawk il-Kattoliċi li jgħixu l-fidi tagħhom fis-silenzju, li ftit jiġbdu l-għajn, imma li l-importanza tagħhom tidher fl-isfond li jagħtu għal kobor ieħor: il-wiċċ ta’ Kristu.

Lulju 2018 | 15

Hemm imbagħad biċċiet partikolari, bħal pereżempju l-‘ġawrha’ ħamra fil-mantell tal-Anġlu Gabrijel, fl-ewwel inkwatru. Din ftit se ssib bħalha; tidher ‘unika’ u tiġbed l-għajn. L-aħmar tagħha fakkarni fil-martri, li x-xiehda tagħhom tidher b’mod ċar. Imma meta tqis l-eluf ta’ miljuni ta’ Nsara li għexu matul iż-żminijiet, ftit huma dawk fil-Knisja Kattolika li huma msejħa jxerrdu demmhom b’mod daqshekk ċar. Ħafna aktar huma dawk li jagħtu xhieda fil-kwiet ta’ ħajjithom u jkunu ‘martri’ ta’ kuluri anqas vivaċi.

Fl-aħħar insemmi l-biċċiet tad-deheb, li jagħtu lil dawn il-mużajċi dehra daqshekk ‘rikka’ u ‘rjali’; dawn nistħajjilhom ilqaddisin. Hemm minnhom li huma inkorporati fil-figuri ċentrali; oħrajn joħolqu bordura interessanti madwar kull xena.

Bil-‘moviment’ tagħhom jiggwidaw l-għajn biex timxi mad-dawra tal-mużajk … propju bħall-qaddisin li bis-sbuħija tax-xhieda li taw f’ħajjithom jiġbdu l-għajn ta’ dak li jkun u jgħinuna nitfgħu l-ħarsa tagħna lejn Alla. Tajjeb li wieħed iżur dawn il-mużajċi anki wara nżul ix-xemx, meta jinxtegħlu d-dwal u l-biċċiet tad-deheb jidhru aktar spettakolari.

Kont se ninsa nsemmi l-biċċiet tal-irħam li ‘jimlew l-ispazji’. Dawn immaġinajt li huma biċċiet ta’ rħam difettużi, irħam li nqasam waqt li kien qed jinħadem u għalhekk ma setax jagħti sehmu kif kien oriġinarjament ippjanat. Imma dan l-irħam xorta sab postu fil-mużajċi. U l-mod kif tpoġġa reġa’ ngħaqad f’biċċa waħda li, minkejja x-xquq irregolari u ‘bla pjan’, joħloq sfond importanti għallbqija tal-mużajk. Nistħajjel li hekk ukoll hija l-ħniena ta’ Alla: li anki meta l-pjanijiet ‘originali’ jidhru li jitkissru jew imorru żmerċ, il-Mulej xorta jkun kapaċi jagħmel linji dritti u joħloq xi ħaġa sħiħa b’dak li jidher imfarrak, u jsibilha postha fil-‘mużajk’ talKnisja tiegħu.

Fl-aħħar nett waqaft nammira l-parti ta’ wara tal-istrutturi. Fiha hemm pajsaġġ Għawdxi (u Malti) li fih qed tgħix il-Knisja fi ħdan id-djoċesijiet Maltin. Hi Knisja magħmula minn kull forma u għamla ta’ persuni, bħall-biċċiet fil-mużajċi: min imxaqqaq, min imkisser, min ordnat u organizzat, u min maqtugħ għalih, imma li kollha, bħal fil-mużajk, huma importanti biex joħolqu l-‘istampa’ li twassal l-istorja tassalvazzjoni.

Images: Shutterstock.com

Velprint

JUST 3 DAYS!

R

in

E

EP AIR

’s n

atur

ro a l re p a i r p

ce

ss ACTIVE REPAIR

IV K+ ACT

Scholl® is a trade mark of Reckitt Benckiser Group of companies and is used under license.

Fancy a new pair of heels?

Get visible results in

e p ro m o t e s t h

sk

Advanced Scholl Cracked Heel Repair Cream with ACTIVE REPAIR K+ A unique new formula which helps promote the skin’s natural repair process.

Produces visible results in just 3 days.

Gives you smooth, supple heels in one week.

Available from all pharmacies, leading supermarkets and all Scholl Foothealth Centres.

Tel: 20601148 www.schollcentre.com

18 | Lulju 2018

F r S tefa n Atta Pa r a bb oRl D i F R SrTdE FAN AT TA

Min hu l-proxxmu?

Il-Parabbola tas-Samaritan it-Tajjeb tistedinna nistaqsu mhux min hu l-proxxmu tagħna imma kif aħna stess nistgħu nkunu proxxmu tajjeb għall-oħrajn.

L

il wieħed għaref tal-Liġi, li suppost kien jaf ħafna, Ġesù kellu jkellmu bilparabboli, jiġifieri kellu jgħidlu storja biex verament jifhem. Il-parabbola (Lq 10:2537) kienet fuq wieħed Lhudi midrub li, għallkuntrarju ta’ dak mistenni, ġie muri ħniena minn Samaritan, jiġifieri minn xi ħadd li kien meqjus bħala wieħed mill-għedewwa tal-Lhud. Sfortunatament, dan l-espert tal-

Liġi ta’ Mosè staqsa lil Ġesù mhux biex jikber fil-fidi iżda biex juri kemm kien bravu. Ġesù xorta wieġbu u wrieh it-triq tas-sewwa.

Il-Lhud ta’ żmien Ġesù kienu jaqsmu s-soċjetà f’diversi kategoriji. Kienu jħossu li l-obbligi tagħhom lejn l-oħrajn jiddependu skont f’liema kategorija jkunu l-oħrajn.

Għalhekk kien importanti għalihom li jkunu jafu min hu l-proxxmu tagħhom u min

Lulju 2018 | 19

mhuwiex – għalkemm fil-verità li tgħin lil min hu fil-bżonn kien mistenni minn kull Lhudi anki dak iż-żmien.

Forsi dak li kien mistenni minnhom kien kemxejn differenti minn dak li fil-fatt kienu jagħmlu. Ma mmorrux ’il bogħod, għax din hija marda tagħna l-Insara wkoll. Kultant bla ma rridu, indaħħlu lin-nies f’garżelli: lil dak naqdih għax ħelu; lill-ieħor ninjorah għax supperv; lil dik ngħinha għax tgħinni; lill-oħra ma nqishiex għax antipatika.

L-imħabba tagħna lejn il-proxxmu, jew in-nuqqas tagħha, tispiċċa tiddependi fuq min huma huma, u mhux fuq min aħna aħna. U hawn jidħlu t-tieqa u l-mera!

Wieħed iħares minn tieqa biex jara dak li hemm lil hinn minnha, iżda jħares f’mera biex jara lilu nnifsu. Jekk imħabbti ser tiddependi fuq min qed nara barra

t-tieqa, se tispiċċa tkun imħabba fjakka u inċerta, imħabba li tvarja skont il-persuna li nkun qed barra t-tieqa dak il-ħin. Iżda jekk imħabbti ser tiddependi fuq dak li nara fil-mera, jiġifieri fuqi stess u mhux fuq l-oħrajn, allura tista’ tkun imħabba b’saħħitha, ċerta u kostanti.

Għalhekk, fl-aħħar tal-parabbola Ġesù dawwar il-mistoqsija biex l-għaref jifhem li r-raġuni għala għandu juri ħniena hija għax għandu jġib ruħu hekk, u mhux skont min għandu quddiemu: “Min jidhirlek li ġieb ruħu ta’ proxxmu?”

Il-mistoqsija ma għandhiex tkun “Min hu l-proxxmu tiegħi?” jew “Min jistħoqqlu mħabbti?” u lanqas “Lil min għandi nuri rispett?” Għandi nistaqsi: “Kif nista’, jien stess, naġixxi bħala proxxmu tajjeb ma’ kulħadd?”

The Samaritan Traveller

Donal Neary S.J.

(Mibgħuta minn Claudia Corrieri)

I wonder about the man who fell among the brigands – a poor man, mugged, robbed of money, thrown in a ditch.

His feelings as he lay in the ditch?

Was it fear, that terrible fear that nobody cared?

And then when someone did come, what meant most to him?

Was it the ointment that was touched gently onto the broken skin?

Or was it the voice speaking gently to the broken spirit?

The Samaritan traveller was more than a helping hand.

He was compassion and care to the broken man … and a promise that he would return to see how he was.

The oil eased the pain in his body, and the gentle touch eased the soul.

But the touch that went with the soothing hand, the touch that restored his feeling of human dignity, the touch that told him he mattered – that is the touch of Christ.

FSWS

20 | Lulju 2018

“Se nsiefru!”

I

l-familja Borg kienu qed iħejju għal btala fit-tul flimkien. Kienet biċċa wġigħ ta’ ras kbira għall-ġenituri biex jippreparaw lit-tlett itfal tagħhom għaliha minħabba li kollha kellhom bżonnijiet u xewqat differenti.

L-omm bdiet tinkwieta li ż-żgħar kienu se jiddejqu fuq it-titjira peress li kienet twila.

Imma wara li attendew il-programm tal-Positive Parenting, il-ġenituri kienu ġew imħarrġa f’diversi ħiliet li sabuhom utli biex jippreparaw lil uliedhom f’ħaġa bħal din.

L-ewwel ħaġa li għamlu l-ġenituri kienet li taw kas ta’ dak li wliedhom kienu qed iħossu. Indunaw li t-tifel il-kbir, ta’ 13-il sena, kien entużjast ħafna għal din is-safra u beda jagħmel ħafna suġġerimenti fejn xtaq imur.

Kull darba li l-ġenituri bdew ipoġġu xi limitu beda jieħu għalih u jissuppervja, imma meta l-omm u l-missier fehmu kemm binhom kien eċċitat, u li jista’ jkun iddiżappuntat jekk ma jlaħħaqx jagħmel kollox fil-ħin li kellhom, anki hu fehem li x-xewqat ta’ kulħadd kienu importanti u għalhekk ikkalma.

Iż-żgħar, ta’ 5 u 7 snin kienu eċċitati wkoll u kellhom xi ftit tal-biża’ għax ma kinux jafu x’kien mistenni minnhom. Ilġenituri indunaw b’dan meta tawhom ċans jitkellmu u jistaqsu. Għenuhom ma jarawx dan l-avveniment bħala xi ħaġa waħda kbira

imma maqsum f’biċċiet żgħar li setgħu jifhmu aħjar. B’hekk anki ż-żgħar ħassew li għandhom iktar kontroll fuq is-sitwazzjoni.

Iddiskutew dwar kemm kien fadal żmien għas-safra, x’se jieħdu magħhom, x’jiġri xħin jaslu l-ajruport, kif se jqattgħu l-ħin fuq l-ajruplan. Hawn kellhom ċans jiddeċiedu x’jieħdu magħhom biex ma jiddejqux, fejn se joqogħdu, u kif se jqattgħu l-btala tagħhom.

Meta għadda kollox, il-ġenituri qalu li din kienet esperjenza ferm iktar pożittiva minn drabi oħra għax din id-darba t-tfal ikkoperaw ħafna iktar, u li għenet biex ikun hemm iktar armonija bejniethom. Setgħu wkoll inaqqsu l-intoppi li normalment jinqalgħu għax kienu digà ħasbu fihom minn qabel. Il-ġenituri ħadu ħsieb jinkoraġġixxu u jfaħħru lit-tfal billi kellmuhom dwar dak li għamlu tajjeb. B’hekk it-tfal ħassewhom iktar kunfidenti u sodisfatti bl-imġiba tagħhom. Il-ġenituri setgħu jgawdu din l-esperjenza wkoll għax kulħadd kien ippreparat sew minn qabel.

Din l-esperjenza għenet ukoll f’sitwazzjonijiet oħra li esperjenzaw bħala familja fejn dawn il-ħiliet sabuhom utli. Għal aktar dettalji dwar il-korsijiet tal-Positive Parenting agħmel kuntatt mal-Aġenzija Sedqa fuq 23885110.

fa ku ltÀ tat-teo lo Ġij a

22 | Lulju 2018

X’għandhom komuni?

X’għandhom komuni Leslie, Angele u Claudio?

L

eslie Caruana, supervisor engineer, irritorna bħala student fl-Università ta’ Malta wara sbatax-il sena u ggradwa fl-MA fil-Family Ministry: “Dan il-kors fetaħli orizzonti wesgħin fix-xjenzi umani u t-tagħlim tal-Knisja, l-aktar fl-isfera tal-familja. Urieni aktar il-profondità tal-għaqda u l-grazzja fi ħdan kull żwieġ, u żied l-impenn tiegħi biex ma’ marti nkompli naħdem fost il-koppji u nkattar il-ferħ u t-tama fost il-familji Maltin.”

Angele Vella għadha kif lestiet l-ewwel sena MA fit-Teoloġija wara li ggradwat f’BA fl-istess suġġett: “L-esperjenza tal-Master qed tgħinni fil-ħajja personali tiegħi, kif ukoll fil-ħidma pastorali li nagħmel fi ħdan il-Knisja flimkien ma’ żewġi. Jekk aktar nies isiru midħla tatTeoloġija u jaqsmu dak li jieħdu minnha filfamilji, mal-ħbieb, fuq ix-xogħol, fil-business u l-politika, ikollna soċjetà aktar b’saħħitha.”

Claudio Laferla, għalliem, daħal għall-MA

fl-Ispiritwalità: “Il-kors tani aktar kunfidenza biex niddjaloga ma’ kulħadd b’mod apert, frisk u konvinċenti. Għenni nimxi l-mixja tal-fidi ma’ oħrajn, u nkompli niskopri li Alla huwa ħaj u li hemm ħafna aspetti fil-fidi tiegħi li kont għadni ma skoprejtx. Laqqagħni mhux biss ma’ diversi kitbiet u qaddisin, imma wkoll miegħi nnifsi.”

Mhux għall-qassisin biss!

X’għandhom komuni Leslie, Angele u Claudio?

It-tlieta ġenituri, miżżewġin, u juru li l-korsijiet fil-Fakultà tat-Teoloġija mhumiex għall-qassisin biss.

Bħalissa l-Fakultà qed tilqa’ applikazzjonijiet għal korsijiet li se jiftħu f’Ottubru għallajci. Ħafna minnhom fuq bażi part-time: MA Spirituality; MA Youth Ministry; MA Family Ministry; BA jew MA Theology; PG Dip. Pastoral Psychology; MA Catholic School Leadership; Dip. jew MA Religious Studies; MA Christian Faith Formation; MA Matrimonial Canon Law; u MA Spiritual Companionship.

Minn Ottubru, il-Fakultà se toffri wkoll BA fit-Teoloġija għal-lajċi f’Għawdex, bil-lectures isiru l-Ġimgħa filgħaxija u s-Sibt filgħodu.

Sussidji u refund Il-Fondazzjoni għall-Istudji Teoloġiċi ħarġet ‘calls for application’ għal numru ta’ sussidji finanzjarji għal korsijiet relatati ma’ ħidma pastorali.

Saret ukoll applikazzjoni biex dawn ilkorsijiet jidħlu fil-‘Get Qualified Scheme’ li tagħti lura sa 70% tal-ħlasijiet f’tax credit lillistudenti li jlestu l-kors.

Għal aktar informazzjoni, żur https:// www.um.edu.mt/theology/prospective jew ikkuntattja l-Fakultà tat-Teoloġija fuq Facebook: theology@um.edu.mt jew 23402767.

M iri a m E l l u l PAĠNA L E T T E R A R J A

Lulju 2018 | 23

POEŻIJA REBBIEĦA

Tifkiriet

Smajtek

Ftit snin ilu Kikkri, platti Ħajt imbajjad Ikel bnin

Smajtek tkellimni fil-kalma tad-dalma, Xħin torqod il-ħajja ħa tieħu l-mistrieħ.

Leħnek wasalli mimdud fuq l-imħadda, Kliemek b’tant ħlewwa u b’noti tant sbieħ.

Kċina mrewħa Nies ta’ ġewwa Kollox f’postu U fil-ħin

Smajtek fil-għodwa xħin bexxaqt għajnejja, U sibt li kont tajtni jum ieħor bla jedd.

U smajtek tberikni bħal meta beriktni Fil-lejl ta’ qabel, kif dħalt biex nimtedd.

Bitħa ċkejkna Sinjorini Żiffa friska Hena w skiet.

Post in-nanna Issa nxtara Iżd’hemm jibqgħu t-tifkiriet.

Richard Borġ

L-Arzella L-Arzella mħollija mill-mewġa sajfija bla ħniena tinħema fis-sħana tax-xemx.

Fis-sħana lejlija mix-xtajta ramlija titkaxkar sa tasal u tgħosfor fis-skiet.

Ma’ trofof iriegħdu fid-dlam u tixgħel bħal stilla f’nofs baħar sabiħ imkemmex bir-riħ.

Andrea Aquilina

U baqa’ dak leħnek f’kull pass li bdejt nagħti, Jgħidli f’widnejja kemm tħobbni kif jien; Kemm Int mimli ħniena minkejja dnubieti; Kif qatt ma titlaqni; qatt, qatt u imkien.

U smajtek xħin waħdi kont miexi fil-ġonna, Qalb għana t’għasafar; qalb fjur b’bosta lwien – Il-mera ta’ ġmielek u l-eku ta’ mħabbtek, Inti li togħxa tgħannaqni f’kull żmien.

Smajtek fil-ħemda u l-ġabra ta’ darek, Kif tistennieni kuljum fuq l-altar; Smajtek tilqagħni b’dak kliemek ta’ għożża, Kif sawwabt fuqi, bla għadd, grazzji kbar.

Ibqa’ semmagħli dak leħnek tant ħlejju; Ibqa’ ħeġġiġni b’dak kliemek sabiħ; Ibqa’ qawwini ħa nħaddan is-sewwa; Ibqa’ seddaqni ħa nroddlok kull ġieħ.

Piju Spiteri

Ibgħat novella jew poeżija qasira għal din il-paġna. Il-kitba li titla’ bil-polza tirbaħ żewġ kotba mingħand Merlin Publishers Ltd. Ibgħat preferibbilment bl-email hekk: flimkien@maltadiocese.org jew mirell60@gmail. com jew 29, Miramaki, Triq Biagio Galea, Tarxien.

24 | Lulju 2018

Inħobbha … ma nħobbhiex Qtajt fjura. Żammejtha f’id waħda. Bl-oħra nittiftilha l-petali waħda waħda. U għedt f’qalbi: “Inħobbha ... ma nħobbhiex.”

M

a nħobbx il-Knisja, għax dawk li jmorru l-quddies u jitqarbnu ma tantx narahom aħjar minni, anzi kif joħorġu barra joqogħdu jseksku fuq in-nies.

Inħobb il-Knisja għax fiha hemm post anki għalija, li jien midneb, inħobb niġġudika, egoist.

Ma nħobbx il-Knisja meta nara fiha l-firdiet u l-piki, u niftakar fil-gwerer li saru f’isimha.

Inħobb il-Knisja meta nara ċerti kappillani, wara nofsinhar jew filgħaxija, iduru minn sala għal oħra fl-isptar, jaraw lill-parruċċani morda tagħhom.

Ma nħobbx il-Knisja meta naraha moħħha fiċ-ċerimonji, fil-privileġġi, f’dak li mhux essenzjali.

Inħobb il-Knisja meta tieħu ħsieb l-anzjani, it-tfal u l-fqar bla ħafna daqq ta’ trombi.

Ma nħobbx il-Knisja u nirrabja ġo fija meta nisma’ x’għamlu xi membri tal-kleru lil persuni afdati f’idejhom.

Inħobb il-Knisja meta nara numru kbir ta’ saċerdoti u reliġjużi jgħixu l-vokazzjoni tagħhom bl-akbar ġenerożità u lealtà.

Ma nħobbx il-Knisja meta nisma’ bl-iżbalji li għamlet.

Inħobb il-Knisja għax kapaċi taħfer u kapaċi titlob maħfra – anki meta ħaddieħor li naqasha ma jaħfrilhiex u lanqas jitlobha maħfra.

Ma nħobbx il-Knisja meta tibża’ titkellem ċar u tond għax tibża’ li titlef in-numri, u tibża’ li se “nitilqu aħna wkoll”.

Inħobb il-Knisja meta mmur inqerr, u nsib saċerdot li jisma’ d-dnubiet tiegħi bla ma jiġġudikani, bla ma jitkaża b’li ngħidlu u li b’vuċi kalma fl-aħħar jgħidli, “Jiena naħfirlek dnubietek, fl-isem tal-Missier, u tal-Iben, u tal-Ispirtu s-Santu.”

Ma nħobbx il-Knisja meta naraha tagħti aktar importanza lid-devozzjonijiet, irreliġjożità u l-festi ta’ barra milli l-fidi vera.

Inħobb il-Knisja talli tieħu ħsieb li f’kull tabernaklu fid-dinja jkun hemm Ġesù, preżenti verament bil-Ġisem u d-Demm.

Issa baqagħli petala waħda biss. X’se niddeċiedi? Kollox jiddependi minn din l-aħħar waħda. Ma nħobbx il-Knisja minħabba d-difetti tagħha? Jew inħobbha minkejja d-difetti tagħha?

Jiġini f’moħħi kliem Kristu: “Jiena magħkom dejjem, sal-aħħar taż-żmien.”

B’dan il-kliem f’moħħi, bl-aħħar petala lill-Knisja ma nista’ ngħidilha xejn ħlief: Iva, minkejja kollox, inħobbok! Dak li ta ħajtu għalik jaf li jien inħobbok!

D ott. G o d fre y Agius S a ħħit n a

Lulju 2018 | 25

Ulcerative Colitis Ili nbati bl-‘Ulcerative Colitis’ għal madwar 10 snin. Għandi 73 sena. Bħala kura tawni l-Mesalazine (pilloli u suppożitorji).

Jidher li qed jaħdmu, għax il-marda hi kkontrollata. Madankollu, l-ispeċjalista li jieħu ħsiebi qed jissuġġerixxi li nkun operat biex titneħħieli l-musrana l-kbira, għax b’hekk il-problema tkun solvuta darba ghal dejjem. Ninsab bejn ħaltejn.

Napprezza l-opinjoni tiegħek.

D

in hija infjammazzjoni kronika talmusrana l-kbira, li taffettwa l-irġiel u n-nisa indaqs. Ġeneralment tibda fl-adolexxenza, iżda tista’ tibda f’kull età.

L-ewwel nett, din il-marda ma taffettwax it-tul tal-ħajja iżda l-kwalità tal-ħajja ta’ dak li jkun.

It-tieni, differenti minn ‘Crohn’s Disease’, din il-marda tista’ titfejjaq billi wieħed jagħmel operazzjoni u titneħħa l-musrana l-kbira. Hemm ħafna metodi kif tista’ ssir din l-operazzjoni, fosthom dik li ssir komunikazzjoni tal-musrana ż-żgħira direttament mal-ġilda għal barra (Ileostomy) u din tiżvojta l-ippurgar ġo borża li teħel malġilda minn barra (l-ewwel stampa). Iżda tista’ ssir ukoll operazzjoni fejn il-kirurgu jagħmel borża żgħira forma ta’ J mal-anus u b’hekk il-persuna tkun tista’ tipporga normali bħal qabel (it-tieni stampa).

Dan irid jiġi deċiż millA kirurgu skont il-każ.

Ir-raġunijiet għaliex ikun hemm bżonn l-operazzjoni huma: • meta l-pazjent ma jkunx qiegħed jirrispondi għal trattament mediku bilmediċini li jingħataw għal tul ta’ żmien;

• meta jasal iż-żmien li l-pazjent ikun dipendenti fuq l-isteroids (li fihom ħafna ‘side-effects’ koroh meta dawn jingħataw fit-tul); • meta ssir biopsy (tieħu biċċa millmusrana jew mill-polyps) waqt colonoscopy u dawn juru xi kambjament fid-dehra tagħhom u wieħed jista’ jsib bidu ta’ kanċer f’dawn il-biċċiet; • meta l-marda tkun ilha fuqek 7 sa 10 snin; • meta jkun hemm komplikazzjonijiet mill-mediċini li tkun qed tieħu għaliha (l-agħar huma l-isteroids).

Il-benefiċċji li wieħed jista’ jieħu minn din l-operazzjoni huma li barra fejqan komplet mill-‘Ulcerative Colitis’, jispiċċa r-riskju tal-kanċer tal-musrana, li aktar ma jgħaddi ż-żmien bil-marda, u aktar ma wieħed jikber fl-età, dejjem jiżdied.

Naturalment trid tittieħed deċiżjoni jekk għandhiex issir l-operazzjoni, kif se ssir u meta se ssir. Din tittieħed f’konsultazzjoni bejn it-tabib speċjalista mediku u l-kirurgu, iżda fl-opinjoni tiegħi jekk għandha ssir, ikun hemm bżonn li l-pazjent ikun fl-aħjar kundizzjoni ta’ saħħa u mhux meta l-affarijiet ikunu aggravaw ruħhom b’komplikazzjonijiet oħra.

B

Musrana ż-Żgħira Borża

Anus

Lejn trobbija pożittiva...

Fejn ġenituri jitħarrġu biex jgħarfu jużaw u jkattru r-riżorsi li għandhom biex irabbu lil uliedhom b’mod iktar effettiv u pożittiv

Il-korsijiet isiru i gruppi zgħar fejn il-ġenituri jkollhom l-opportunità jipprattikaw dawn il-ħiliet. Il-korsijiet huma mifruxin fuq ħames ġimgħat.

Għal aktar tagħrif dwar il-korsijiet tal-Positive Parenting, ċempel fuq 2388 5110/2388 5248 jew ibgħat email fuq sedqa@gov.mt

Lo għ o b • C l au d i a Ci n i

Lulju 2018 | 27

Tisliba

Mimdudin 1. Min ma għandux domna, għandu dan (5) 3. Aħbar (5) 7. Reċipjenti tal-ħġieġ bl-għatu (7) 9. Għandu togħma tajba (4) 10. Sena fuq kalendarju (4) 11. Iben Marija (4) 12. Għaxra għal għaxra (4) 16. Kisja ħelu fuq xi kejk (4) 18. Ittri fuq is-salib ta’ Kristu (4) 19. Issa; fil-mument (7) 20. Belt fl-Italja kapitali ta’ Piedmont (5) 21. Tajba friska mal-insalata (5)

1

2

22 3 18

5

N O P Q R S T U V W X Y Z

AxL T+V S+A T+D D+E H+D H+S T+F E÷D L+N S+M S+L S+C

5

7

8

9

10

12

13

14

15

17

18

19

20

21

Soluzzjoni tax-xahar l-ieħor Mimduda: 1. BUFFU, 3. ĦABIB, 7. VATIKAN, 9. KEJK, 10. BAXX, 11. ILMA, 12. WISQ, 16. KANA, 18. IBNI, 19. IRLANDA, 20. VIĊIN, 21. MULEJ. Weqfin: 1. BARKA, 2. FRAK, 4. AĦAB, 5. BROXK, 6. MINA, 7. VJOLINI, 8. NASSABA, 13. SKJAV, 14. QRAR, 15. SINAJ, 17. ARPI, 18. IDDU Rebbieħ/a: S Saliba, Ħal Balzan Irbaħ voucher mingħand Alfsons Supermarket, il-Ħamrun. Ibgħat it-tweġiba sal-15 tax-xahar: Flimkien, Tisliba, P.O. Box 1, Il-Furjana

17 9

7

15

Alfakodo A 14 N 10

B 5 O 18

C 21 P 1

D 9 Q 23

E 15 R 11

F 2 S 19

G 25 T 4

H 16 U 26

I 7 V 12

J 22 W 20

K L M 8 17 3 X Y Z 6 24 13

Soluzzjoni tax-xahar l-ieħor

F’din il-logħba, l-ittri mill-A saż-Z għandhom valur numeriku. Ta’ xi wħud diġà jidhru filkolonni tal-lemin. Imla l-kumplament tal-valuri ta’ kull ittra billi tagħmel użu mill-ħjiel li hemm fil-kolonni tan-nofs.

Ibgħat it-tweġiba sal-15 tax-xahar hekk: Flimkien, Alfakodo, P.O. Box 1, Il-Furjana. Premju voucher ta’ €20 li jissarraf għand Scotts Supermarket.

Rebbieħ/a: A Bonavia, Burmarrad

Nota: GĦ u IE jieħdu kaxxa waħda

11

16

N-X X+Q T+L O-Q PxA M+Y N+C R-O A+E C+D J+V K÷L X-S

4

6

Weqfin 1. Jekk tkun griża turi li ġejja x-xita (5) 2. Teheran hija l-kapitali ta’ dan il-pajjiż (4) 4. Qawl: Ix-xemx u x----- Alla jaf meta (4) 5. Għajta għall-għajnuna (5) 6. Tħallasha lil sid id-dar li tkun tgħix fiha temporanjament (4) 7. Laħam taċ-ċanga tari ħafna (7) 8. Dawn jgħixu l-Indja (7) 13. Dan jirrappreżenta persuna jew grupp (5) 14. Frott sajfi bnin b’qoxra bellusija (4) 15. Nofs tużżana (5) 17. Bżonnjuż (4) 18. Mingħajru l-ebda ħlejqa ma tgħix (4)

A B C D E F G H I J K L M

3

OħLoq Tbissima

Maratona ta’ 60 siegħa xandir Għal dawn l-aħħar ħmistax-il sena, ċ-Ċentru Animazzjoni Missjunarja u ċ-Cam Productions tellgħu l-maratona ta’ 60 siegħa xandir “Oħloq Tbissima” biex jinġabru fondi għall-missjonijiet li s-Soċjetà Missjunara ta’ San Pawl għandha fil-Perù, il-Pakistan, il-Filippini kif ukoll għat-tfal fid-Dar ta’ San Ġużepp, Santa Venera, fejn issir il-maratona.

Din is-sena l-MSSP qed jiċċelebraw ilħamsin sena mit-twaqqif ta’ din il-missjoni meta l-ewwel missjunarji Maltin telgħu Aplao fuq stedina ta’ isqof Karmelitan Malti biex jgħinuh f’din il-missjoni. Minn

dak iż-żmien ’l hawn qatt ma ħarsu lura u llum huma stabbiliti f’diversi parroċċi kemm f’Aplao kif ukoll Lima u Arequipa.

Il-flus li jingabru f’din il-maratona jitqassmu bejn dawn il-missjonijiet kif ukoll għat-tfal tad-Dar ta’ San Ġużepp. Dawn ilflus imorru biex ikomplu jitwettqu proġetti importanti b’risq il-fqar biex almenu jibqgħu jgħixu b’dinjità. Wieħed jista anki mil-lum jagħmel il-kontribuzzjoni tiegħu għax in-numri tat-telefon li jidhru hawn taħt diġà jinsabu miftuħa.

Grazzi ħafna tal-ġenerożità tagħkom.

51602004 - €10 • 51702007 - €15 • 51802009 - €25

Crossing the Road for one another We become neighbours when we are willing to cross the road for one another.

There is so much separation and segregation: between black people and white people, between gay people and straight people, between young people and old people, between sick people and healthy people, between prisoners and free people, between Jews and Gentiles, Muslims and Christians, Protestants

and Catholics, Greek Catholics and Latin Catholics. There is a lot of road-crossing to do. We are all very busy in our own circles.

We have our own people to go to and our own affairs to take care of. But if we could cross the street once in a while and pay attention to what is happening on the other side, we might become neighbours.

Henri Nouwen

C l au d i a Ci n i

Lulju 2018 | 29

Għalina t-tfal

Metodu: Ġo tazza vojta tal-jogurt itfa’ 2 mgħaref jogurt tal-frawli u fuqhom 2 mgħaref jogurt tal-ħawħ/mandolin. Ferrex 2 kuċċarini ċereali.

Itfa’ 2 mgħaref jogurt tal-frawli u 2 mgħaref jogurt tal-ħawħ/mandolin. Agħfas ftit it-taħlita u għatti l-bott bil-fojl. Daħħal kuċċarina minn Dejjem itlob l-għajnuna ta’ xi ħadd adult. nofs il-fojl u ħalli l-manku barra. Poġġi t-tazza Għandek bżonn: 4 mgħaref jogurt tal-frawli, fil-friża għal xi 60 minuta sakemm jagħqad 4 mgħaref jogurt tal-ħawħ jew mandolin u 2 kollox. Neħħi l-fojl u t-tazza billi xxarrabha ftit kuċċarini ħafur (oats) jew ċereali li tiggosta. bil-misħun. Hekk għandek lollipop tal-ġelat.

Sib 8 differenzi

D A Ċ B

Is-7 differenzi: (1) beritta tat-tifel (2) tikek fil-velu tat-tifla (3) ġewnaħ tal-papra (4) bott (5) roqgħa fil-qalziet tat-tifla (6) fjura nieqsa f’ta’ isfel (7) sufrun fil-qabsa tat-tifla (8) żewġ ċagħkiet minflok tlieta ħdejn it-tifla.

Ġelat bil-jogurt

Nofsijiet

Qabbel in-nofsijiet u jkollok sitt itfal differenti! Wara, qasqashom, agħtihom il-kulur u waħħalhom fuq karta.

Kompetizzjoni bi premju - Kidoku Imla l-vojt kollu b’mod li l-kolonni, il-linji u kull kaxxa ta’ erbgħa jimtlew b’ A, B, Ċ u D, bla ma jkunu ripetuti.

Ibgħat it-tweġiba flimkien mad-dettalji tiegħek hekk: Flimkien, Kompetizzjoni Tfal, P.O. Box 1, Il-Furjana.

L-ewwel tweġiba tajba li tinfetaħ tirbaħ żewġ kotba tal-qari ta’ tfal mingħand Horizons.

Rebbieħ/a: K Farrugia, Raħal Ġdid

Tweġiba tax-xahar l-ieħor:

D

Ċ

A

B

A

B

d

Ċ

B

A

Ċ

D

ċ

d

B

A

30 | Lulju 2018

Talba tas-sajf Is-sajf ifisser sħana u traffiku, imma mhux biss.

Baħar: Mulej, tħallix li l-preokkupazzjoni li għandi dwar il-‘figure’ iżżommni lura milli nilbes malja u nintefa’ l-baħar dan is-sajf! U meta nerġa’ lura fuq ix-xatt fakkarni fl-eluf li fil-ħarba tagħhom minn pajjiżhom ma jirnexxilhomx jaslu.

Sħana: Mulej, inwiegħdek li mhux se ngerger u neqred dwar is-sħana. Meta anki mill-art tibda tielgħa s-sħana u t-tarmak ikun jikwi u jdub, meta lanqas l-iċken żiffa ma tqum tant li anki l-bnadar donnhom jieħdu nagħsa, fakkarni fil-bard ta’ Jannar u Frar. Grazzi talistaġuni li huma don tiegħek.

Aħbarijiet: Mulej, nixtieq li das-sajf ikun jixbah tmiem il-ġimgħa li ma jgħaddi qatt. Tajjeb kieku ma nħallix l-aħbarijiet jaffettwawli l-burdata u t-trankwillità, imma ma rridx nagħlaq għajnejja għal dak li jiġri madwari. Insomma, f’din il-ħaġa ħu ħsieb sibli bilanċ tajjeb int!

Natura: Mulej, irrid nimita n-natura filmod kif din tfaħħrek f’dan l-istaġun: ġentili bħall-qoxra tal-ħawħ, nitbissem bħax-xemx, inħaddar bħall-weraq, ngħanni bħall-

għasafar, tqatta’ u tiekol minni bħall-bettieħ, niffriska lill-oħrajn bħas-silġ tal-granita … u nżomm f’wiċċ il-baħar bis-saħħa talimħabba dejjiema tiegħek.

Kalma: Ma rridx nitlef il-paċenzja bittraffiku, Mulej, meta ninduna li l-post fejn nixtieq immur jien inzerta l-istess wieħed li għażlu eluf oħrajn. Anki fis-sajf, kull persuna fil-folla hija oħti jew ħija fi Kristu.

Flipflopp: Grazzi ta’ ċerti ħsejjes tas-sajf – bħall-ħoss tal-flipflopp, il-mużika ħierġa mit-tieqa ta’ xi karozza, il-werżieq fis-siġra, iċ-ċafċifa tal-baħar, il-‘venetian blinds’ li jitniżżlu għad-dell, il-ħoss melliesi tal-‘air conditioner’.

Emails: Imma ħa nagħmillek wegħda oħra, Mulej: meta nkun vaganza beħsiebni nkun verament vaganza. Ma rridx il-ħin kollu niċċekkja l-emails jew il-mobile, u lanqas ninkwieta fuq ix-xogħol li rrid nagħmel meta nerġa’ lura. Das-sajf irrid naqra ktieb tajjeb, anki tnejn. U rrid nirringrazzjak tas-sajf. Kull jum tas-sajf. Għax kull jum tas-sajf hu don mingħandek għalija.

FEELING FREE AT HOME

invest in comfort and safety for yourself or your parents Tel: 2125 2206 Email: info@liftservices.com.mt Website: www.liftservices.com.mt Lifts Services Ltd , Factory A25F Marsa Industrial Park, Marsa, Malta

YOU MAY GET UP TO €5000 BACK WITH GOVERNMENT GRANTS