Numru 112
Newspaper Post
Marzu 2014 |
3 Editorjal 4 Il-kelma tal-Arċisqof 5 Żmien Franġisk u Tumas 6 Ikun dak li trid int 7 Alla nnifsu b’diżabbiltà! 9 Love is not a fight 10 Meta Alla għoġbu jmissni 18 Dak il-penalty inġust! 21 Is-salib taz-zija 23 Ittri mill-Qarrejja 25 Kemm-il darba waqajt? 27 Tisliba u Alfakodo 29 Il-Kelb 30 One more day
BSL
Britannia Tours … your holiday starts here!
Easter in Lourdes 17th-22nd April
FROM
¢579
FROM
¢399
Santiago de Compostela Including Good Friday Procession 16th-21st April
FROM
¢399
Fatima Portugal 17th-21st April
Easter in Macedonia, Greece FROM
17th-22nd April
¢529
All prices are based on Triple Sharing and include Flights, Hotel, Transfers, services of Tour Leader and all Taxes (Conditions Apply). Valletta - Head Office - Tel: 2123 8039, 2124 5418, 2124 1904 Paola Branch - Tel: 2180 9930 Mosta Branch - Tel: 2141 3030 Gozo Branch - Rabat Tel: 2156 5620
Editorjal • Dun A nton Por telli
Il-ħajja mill-ilma
I
n-nies imutu bil-għatx u mhux bil-ġuħ. It-tobba kollha jgħidu li l-ġisem għandu bżonn ammont sostanzjali ta’ ilma biex jgħix. Matul din ix-xitwa rajna ħafna xeni ta’ tbatija minħabba xita żejda. Għandna bżonn l-ilma bil-qies biex ikollna l-ħajja kif suppost. Anke l-ħoss tal-ilma jgelgel huwa ta’ ġid mentali għalina. Aħna li nagħmlu 6 xhur tas-sena bla xita, aħna nafu kemm il-ħajja tiġi mill-ilma. Għalhekk nifhmu mill-ewwel lil Ġesù meta jgħid li Hu l-ilma li jagħti l-ħajja ta’ Alla l-Imbierek stess. Minn dan l-ilma li hu Ġesù jiġu l-imħabba, il-maħfra, il-grazzja u l-għotja tagħna nfusna lil ħaddieħor. Ħalli mbagħad aħna wkoll insiru għejun ta’ ilma ħaj għall-proxxmu tagħna. Biex kif għamel hu, hekk nagħmlu aħna wkoll.
Mini-Kwizz Kemm hemm Salmi? Għaliex ħafna salmi ssibhom b’żewġ numri? Ara t-tweġibiet f’paġna 6.
Pellegrinaġġi 2014 mal-Franġiskani • L-Art Imqaddsa 28 Mejju-5 Ġunju; 16-24 Lulju; 6-14 Awwissu; 10-17 Settembru; 24 Settembru-2 Ottubru • L-Art Imqaddsa u l-Ġordanja 24 Marzu-3 April • L-Art Imqaddsa u s-Sinaj 3-13 Novembru Kummissarjat tal-Art Imqaddsa, 8, Triq Santa Luċija, il-Belt Valletta, VLT 1213 2124 2254; comalt@ofm.org.mt; www.i-tau.org/comalt
Marzu 2014
Magażin ta’ kull xahar maħruġ mill-Kulleġġ tal-Kappillani u titqassam b’xejn lill-familji Maltin. Biex tirriklama fuq Flimkien ċempel fuq 2590 6400 jew 2137 4942 Email: flimkien@maltadiocese.org jew bil-posta Indirizz Editorjali Flimkien, Kulleġġ tal-Kappillani, Kurja, il-Furjana Email: flimkien@maltadiocese.org Il-kitba li tidher fuq Flimkien apparti l-Editorjal mhux neċessarjament tirrifletti l-opinjoni tal-Bord Editorjali Editur Carmel Conti
Grafika Outlook Coop
Stampar Velprint Ltd
Ingħaqad magħna fuq Facebbok int ukoll fil-paġna “Magazin Flimkien” u agħti l-kummenti tiegħek
Flimkien b’TIPI KBAR Jekk trid li l-Flimkien jasallek id-dar bilposta, agħtina ismek u l-indirizz flimkien ma’ ċekk ta’ €10 (f’isem il-Kulleġġ talKappillani) jew 38 bolla ta’ 26ċ għal 12-il ħarġa f’sena. Ibgħat hekk: Magażin Flimkien, Kurja, Floriana. Għal aktar tagħrif, ċempel 25906400, 21374942 jew email flimkien@maltadiocese.org. Ritratt tal-faċċata: Raymond Zammit
WATCH Watch your thoughts; they become words. Watch your words; they become actions. Watch your actions; they become habit. Watch your habits; they become character. Watch your character; it becomes your destiny. (Attribwita, fost oħrajn, lil Frank Outlaw) Mibgħuta minn C. Aquilina, Attard Ibgħat ħsibijiet qosra għal din ir-rokna: Flimkien, Aħseb Fuqha, Kurja, Floriana jew flimkien@maltadiocese.org
Il-Kelma tal-Arċisqof • Mons P. Cremona O.P.
Kollox jibda minn ħsieb
“D
ak li joħroġ minn ġol-bniedem, dak hu li jtebba’ lill-bniedem. Għax hu minn ġewwa, mill-qalb tal-bniedem, li joħorġu ħsibijiet ħżiena, żina, serq, qtil, adulterju, regħba, ħażen, qerq, libertinaġġ, għejra, malafama, suppervja u bluha. Dal-ħażen kollu minn ġewwa joħroġ u jtebba’ lill-bniedem.” Hekk qal darba Ġesù lil dawk li kienu qed jisimgħuh (Mk 7:14-23). Ġesù qed jgħid li l-ewwel ġlieda li rridu nagħmlu biex inkunu aħjar hija dik li tibda mill-ħsieb. Min daħal fl-infedeltà għamel dan għax ħalla ħsibijiet ta’ żina jinbtu u jikbru ġo fih sakemm fl-aħħar wasal għall-att ta’ infedeltà. Min għamel il-ħsara lill-oħrajn x’aktarx li jkun beda billi żamm ħsibijiet ta’ rabja, pereżempju ħaseb fuq xi nuqqas li ħaddieħor għamillu, u ħalla r-rabja tikber fih sakemm fl-aħħar l-għemil biss kien fadal: vendikazzjoni, ġlied, ħsara personali u anki qtil. Kollox jibda minn ħsieb mhux ikkontrollat. Meta ninduna li daħalli xi ħsieb ħażin, għandi nibda negħlbu meta jkun għadu ġo fija. Kull darba li jiġini xi ħsieb, jien nagħmel sinjal tas-salib żgħir fuq moħħi, mingħajr ħadd ma jinduna. Min jaf kieku bħala ubbidjenza għall-kelma ta’ Ġesù nibdew nagħtu kas iktar ta’ ruħna?
Inti mara li għaddejt minn separazzjoni? Irtir mis-7 sal-10 ta’ April (tlett iljieli) Dar Manresa, Għawdex Prezz: €75 (ikel inkluż) Għal aktar informazzjoni: 7920 2477 Organizzat mill-Kummissjoni Djoċesana Familja, il-Moviment ta’ Kana u l-Caritas
4 | Flimkien
STOR JA TAL-KNISJA FIL- QOSOR (11)
Żmien Franġisk u Tumas 1179 It-Tielet Konċilju tal-Lateran jieħu miżuri kontra l-Valdensi (dixxipli ta’ Pietru Waldo) u l-Albiġeżi. Japprova li biex ikun elett, il-papa jrid iġib żewġ terzi tal-voti tal-kardinali. 1208 Papa Innoċenz III iħeġġeġ għal Kruċjata kontra l-Albiġeżi li dak iż-żmien kienu nfirxu ħafna fi Franza u l-Italja. 1215 Ir-Raba’ Konċilju tal-Lateran jordna li l-Insara għandhom iqerru u jitqarbnu darba fis-sena; tintuża għall-ewwel darba l-kelma ‘transustanzazzjoni’ biex tfisser il-bidla li ssir fil-ħobż u l-inbid fil-konsagrazzjoni; aktar miżuri kontra t-tagħlim tal-Albiġeżi u l-Katari. 1226 Imut San Franġisk ta’ Assisi. 1231 Il-Papa Gregorju IX jawtorizza t-twaqqif tal-Inkwiżizzjoni kontra l-eretiċi. L-Inkwiżizzjoni kienet l-aktar attiva fi Franza, l-Italja u l-Germanja. Din kienet separata minn dik fi Spanja. 1274 It-Tielet Konċilju ta’ Lyons jirnexxilu jġib għaqda (għal ftit snin) bejn il-Knejjes tal-Lvant u l-Punent; joħroġ numru ta’ regoli dwar il-Konklavi. Imut San Tumas d’Aquino, li ħalla influwenza kbira fuq id-duttrina tal-Knisja.
HEARING TESTS ARE
AS SIMPLE AS EYE TESTS & C AN HELP TO IMPROVE THE QUALITY OF YOUR LIFE JUST AS EASILY Cleartone Hearing is the official Malta & Gozo distributor of Unitron hearing instruments and is pleased to offer FREE hearing tests and evaluations to all clients across Malta and Gozo. Join us at one of our Malta & Gozo clinics, running from Saturday 22nd March - Saturday 29th March. Our Hearing Aid Audiologist will be available to advise you on the latest hearing aid technology. A standard clinic fee will apply.
CLEARTONE HEARING MALTA LTD 11 Shalom, Frans Dingli Street, Attard, Malta Atd
Call: 21430571
ty n ra le r wa ilab l ba ava o Gl ow n
Il-Missierna (3) • Fr Hector Scerri
6 | Flimkien
Ikun dak li trid int kif fis-sema hekkda fl-art
I F
P
M
M
t-tielet petizzjoni fit-talba tal-Missierna tfakkarna fis-sejħa tagħna bħala dixxipli talMulej. Id-dixxiplu huwa dak li jagħmel ir-rieda tal-Imgħallem tiegħu. Nistgħu nagħrfu r-rieda ta’ Alla billi nisimgħu b’attenzjoni l-kelma tiegħu.
’din il-parti tal-Missierna aħna nitolbu li r-rieda ta’ Alla sseħħ kullimkien. Isseħħ fija billi nagħmel dak li Alla jrid minni. Niftakar fir-responsabbiltà li għandi quddiem Alla. Biex inkun tassew qaddej tiegħu, irrid kuljum inbaxxi rasi quddiem Alla u, bħal Marija, ngħid: “Hawn jien il-qaddej(ja) tal-Mulej; ħa jsir minni skont kelmtek”.
eta għex fostna fuq din l-art, Ġesù stess uriena kemm hija importanti l-ubbidjenza. F’kollox huwa għamel ir-rieda tal-Missier. Meta kien fl-Ort talĠetsemani, huwa beża’ quddiem it-tbatija u l-mewt tiegħu, imma xorta waħda qal lillMissier, “Jekk tista’, warrab minni dan il-kalċi, imma mhux li rrid jien, imma li trid int”.
L
-Ittra lil-Lhud tgħidilna li Ġesù “tgħallem minn dak li bata xi tfisser l-ubbidjenza” (5:8). Wisq aktar aħna għandna nitgħallmu dan il-kliem u ngħixuh.
Tweġiba għall-Mini-kwizz
ermezz tat-talb tagħna lil Alla – u allura permezz ta’ relazzjoni ħajja miegħu – aħna niskopru aħjar xi jrid Alla minna, u nagħmluh bil-fedeltà kollha. Nafu li dan mhuwiex dejjem faċli, anke minħabba d-dgħufija tagħna. Imma Alla jagħtina wkoll l-għajnuna, u qatt mhu se jgħabbina b’xi piż, u ma jagħtiniex l-għajnuna biex inġorruh salaħħar. Ġesù stess għallimna li aħna nidħlu fisSaltna tas-smewwiet mhux bit-tpaċpiċ fieragħ li ma jwassal għal xejn, imma billi nwettqu “ir-rieda ta’ Alla li hu fis-smewwiet” (Mt 7:21). atul dan iż-żmien qaddis tarRandan, għandna opportunità tad-deheb biex nidħlu fina nfusna u naraw fiex aħna.
Q
iegħed tgħix dan il-kliem talMissierna? Qiegħed tagħmel l-almu kollu tiegħek biex tagħmel ir-rieda ta’ Alla fil-ferħ u t-tbatija, fis-saħħa u l-mard, fis-suċċess u l-falliment, meta l-affarijiet jiġuk kif tixtieq, u meta ma jiġux kif tixtieq? F’dan iż-żmien liturġiku l-Mulej qed jagħmillek stedina biex tkun ħaġa waħda miegħu billi tagħmel ir-rieda tiegħu.
Il-ktieb tas-Salmi hu wieħed mill-kotba tat-Testment il-Qadim. Jiġbor fih 150 salm, li ma nkitbux kollha f’daqqa imma fuq medda ta’ madwar 600 sena. Numru minnhom huma attribwiti lis-sultan David, imma ma nkitbux minn bniedem wieħed. Xi salmi nsibuhom b’żewġ numri, pereżempju: Salm 23(22). Dak fil-parentesi hu n-numru skont it-test Latin (il-Vulgata); l-ieħor hu skont it-test Lhudi. Ir-raġuni taż-żewġ numri hi li Salm 9 fil-verżjoni Lhudija huwa twil ħafna u fil-verżjoni Latina nsibuh bħala 9A u 9B. Dan jaffettwa n-numerazzjoni tas-salmi li jiġu wara, sa Salm 147, fejn in-numri jerġgħu jaqblu.
Lynn Aquilina
Marzu 2014 | 7
Alla nnifsu b’diżabbiltà!
M
eta nħares lejn Ġesù Kurċifiss, nara fih bniedem diżabbli ... bħali. Dipendenti għalkollox fuq ħaddieħor, Alla-Bniedem li għandu s-setgħa jagħmel kollox ... jagħżel li qabel itemm ħajtu jesperjenza d-diżabbiltà! Iddeċidejt li nieħu l-kliem li qal Ġesù fuq is-salib mil-lenti tiegħi ta’ persuna b’diżabbiltà. “Għandi l-għatx!” - Inħoss li Ġesù b’dawn il-kelmtejn fehem it-tbatija li ngħaddi minnha jien meta jkolli xi bżonnijiet u ma nkunx nista’ nwettaqhom minħabba d-diżabbiltà. “Mulej aħfrilhom, għax ma jafux x’inhuma jagħmlu.” - Meta xi ħadd iwaqqagħni għaċ-ċajt, hekk inħoss lil Ġesù jgħidli biex nagħmel u jagħtini l-kuraġġ naħfrilhom. “Illejla stess tkun miegħi l-Ġenna!” - Din tiġrili ħafna meta jkolli ġranet ibsin. Meta mbagħad fit-tmiem tal-ġurnata nqatta’ xi ftit tal-ħin nitlob u nitkellem ma’ Ġesù, hemmhekk inkun nista’ nduq farka millħlewwa tal-Ġenna!
“Mara, hawn hu ibnek. Ġwanni hawn hi ommok.” - Niftakar f’dan il-kliem meta l-ġenituri ma jifhmunix. Marija, bħala omm, tifhimni dejjem, aktar minn ommi ta’ din id-dinja, għax hi tista’ tara x’hemm fil-fond ta’ qalbi. Ta’ kuljum nitlobha biex tipproteġini kif għamlet lil binha Ġesù. U biex dejjem tmexxini fit-triq it-tajba, ħalli dejjem ikun jistħoqqli li nissejjaħ bintha. “Alla tiegħi, Alla tiegħi għaliex tlaqtni?” - Minkejja li qal dan, Ġesù xorta baqa’ fuq is-salib. Anke jien meta naħseb li Alla telaqni waħdi, għandi nibqa’ nġorr is-salib taddiżabbiltà u nara kif ħa nbiddlu f’salib glorjuż, billi nemmen li s-salib mhux it-tmiem imma l-mezz li bih ħa nasal fil-ħajja ta’ dejjem. “Kollox mitmum ... Missier nerħi ruħi f’idejk!” - Nittama li jien ukoll fl-aħħar ta’ ħajti nkun nista’ ngħid dawn il-kliem. Jalla jirnexxieli nibqa’ fidila lejn il-Kelma ta’ Alla biex inwettaq sal-milja kollha tagħha l-missjoni li l-Mulej għoġbu jafdali f’idejja!
Middlesea Health
...more than just Insurance
MEdIpHONE
24 hour Doctor on Call
WE CarE
SECONd MEdICal OpINION International Medical Expertise at your Service
Help and Care Services when you need them the most
Middlesea Health Insurance policy We understand that your health and that of your family is priceless to you. Therefore, we are offering you more value with the introduction of 3 new benefits to our HEalTH INSuraNCE. Get in touch with us today to find out how you can get MOrE from Health Insurance.
If it matters to you, it matters to us. Contact us on 21246262, visit www.middlesea.com or contact any of our authorised intermediaries. Find us on
3 NEW BENEFITS Mediphone
Second Medical Opinion Middlesea Insurance p.l.c. (C-5553) is authorised by the Malta Financial Services Authority to carry on both Long Term and General Business under the Insurance Business Act, 1998. COM 230114 811 JOB 39382 02/14
39383 MSI Health New Services FLIMKIEN 113x155.indd 2
We Care
04/02/2014 12:35
Relazzjonijiet
Marzu 2014 | 9
Love is not a fight
…but it is always worth fighting for!
T
he deepest, most heart-breaking damage you can ever do to your marriage will most likely occur in the thick of conflict. Because that is when your pride is strongest, your anger is hottest, you’re the most selfish and judgmental, your words contain the most venom, when you make the worst decisions. A great marriage on Monday can start driving off the cliff on Tuesday … if unbridled conflict takes over and neither of you has your foot on the brakes. Love reminds you that your marriage is too valuable to allow it to destroy itself; that your love for your spouse is more important than whatever you’re fighting about. Love helps you install air bags and set up guardrails in your relationship. It reminds you that married couples who learn to work through conflict tend to be closer, more trusting, more intimate, and enjoy a much deeper connection afterwards. But how? The wisest way is to learn to fight clean by establishing healthy “rules of engagement”. If you don’t have “guidelines” for how you’ll
approach hot topics, you won’t stay in bounds when the action heats up. Basically there are two types of boundaries for dealing with conflict: “we” boundaries and “me” boundaries. Can you find the time to read and discuss them together? “We” boundaries are rules you both agree on beforehand, rules that apply during any fight or altercation. And each of you has the right to gently but directly “enforce” them if these rules are violated. These could include: 1. We will never mention divorce. 2. We will not bring up old, unrelated items from the past. 3. We will never fight in public or in front of our children. 4. We will call a “time out” if conflict escalates to a damaging level. 5. We will never touch one another in a harmful way. 6. We will never go to bed angry with one another. 7. Failure is not an option. Whatever it takes, we will work this out. “Me” boundaries are rules you personally practice on your own. Here are some of the most effective examples: 1. I will listen first before speaking. 2. I will deal with my own issues up-front. 3. I will speak gently and keep my voice down. Fighting fair means changing your weapons. Disagreeing with dignity. It should result in building a bridge instead of burning one down. Remember, love is not a fight, but it is always worth fighting for!
Spirit walità
Meta Alla għoġbu
jmissni
Għajnuna għal ftit minuti ta’ talb fir-Randan. Sib post għall-kwiet. Oqgħod bilqiegħda. Inġabar u ibda aqra bil-mod....
Għ
al ħames snin sħaħ ħadd ma kien messni. Ħadd. Lanqas persuna waħda. La marti, u lanqas binti. Ħadd. Rawni u kellmuni, iva. U kont inħoss l-imħabba tagħhom f’leħinhom, u kont nara anki t-tħassib tagħhom f’għajnejhom. Imma ma ħassejthomx imessuni b’idejhom. Lanqas darba. Dak li għalikom hu xi ħaġa komuni, jien kelli xewqa kbira u kilba kbira għalih. Xtaqt li nieħu b’id xi ħadd; ngħannaq lil xi ħadd. Xtaqt inħoss taptipa fuq dahri; bewsa fuq xufftejja. Imma mumenti bħal dawk kienu
ttiħduli darba għal dejjem minn ħajti. Ħadd ma ried imissni. Kemm xtaqt li xi ħadd jaħbat miegħi f’xi kantuniera! Kemm xtaqt ninqabad f’xi folla, u spallejja jħokku ma’ spallejn ħaddieħor f’xi rassa! Imma għal ħames snin sħaħ ma ġara xejn minn dan. U kif seta’ jiġri dan? Jien ma kontx nitħalla fit-toroq. Meta xi ħadd kien jarani, kien iżomm ’il bogħod minni. Lanqas fissinagoga ma stajt nidħol. Lanqas f’dari ma stajt noqgħod. Jien ħadd ma seta’ jmissni ... għax jien kont lebbruż. Ħadd ma ried jew seta’ jmissni ... sakemm wasal illum. ----------
Marzu 2014 | 11
lejn idi li issa kienet imgeżwra f’ċarruta. Jum fost l-oħrajn, fi żmien il-ħsad ta’ Imbagħad ħares lejn wiċċi, li fuqu ma stajt ħames snin ilu, il-qabda tiegħi fuq il-manku tara xejn ħlief dwejjaq u niket. Ma tajtux tort tal-minġel ħassejtha dgħajfa. It-truf ta’ għal dak li qalli. Kien qed jagħmel kif kienu subgħajja kienu qishom imtarrxin. L-ewwel għallmuh jagħmel. Għatta ħalqu u għatta saba’ wieħed u mbagħad l-ieħor, wara xulxin, rasu, u qalli, “Int imniġġes!” U b’dik isma bqajtx inħosshom. Sakemm spiċċa żmien il-ħsad, ma kont bqajt inħoss xejn ... idi kienet sentenza waħda, qasira, tlift il-familja tiegħi, l-għalqa, ix-xogħol li kelli, il-futur, il-ħbieb. qisha mhux tiegħi aktar. Marti ltaqgħet miegħi ħdejn bieb il-belt bi Lil marti m’għedtilha xejn, imma kont naf xkora ħwejjeġ, ftit ħobż u ftit muniti tal-flus. li xi ħaġa kienet bdiet tissuspetta. Kif setgħet Ma qalitx kelma waħda. Sa dak il-ħin kienu ma tindunax? Kont inżomm idi magħfusa nġabru wkoll xi miegħi biex ma nurihiex, F’għajnejhom rajt dak li sal-lum ma rajtx nies, fosthom xi sakemm darba – ħliefu. F’kull par għajnejn li ħarsu lejja, ħbieb. F’għajnejhom niftakar li kien rajt għajnejn ta’ xi ħadd li qed jitħassarni rajt dak li salwara nofsinhar imma fl-istess ħin jibża’ minni. lum ma rajtx – daħħalt idejja ħliefu. F’kull par fl-ilma biex għajnejn li ħarsu lejja, rajt għajnejn ta’ xi ħadd naħsel wiċċi, u l-ilma sar aħmar: subgħajja li qed jitħassarni imma fl-istess ħin jibża’ kien qed inixxi d-demm. Lanqas biss kont minni. indunajt li kont ferut. Ma stajtx niftakar li U meta qbadt miexi, huma nġibdu lura qtajt subgħajja. Kont użajt xi sikkina? Qtajtu minni. Il-biża’ tagħhom mill-marda tiegħi bil-minġel? Bilfors, imma ma kont ħassejt kien akbar mill-ħniena li ħassew għalija. xejn. Minn dakinhar ’il quddiem kull min kont “Ċappast ħwejġek ukoll,” qaltli marti naf – kulħadd – inġibed lura minni, u baqa’ b’leħen baxx. Kienet warajja. Qabel ma dort bogħod minni. biex inħares lejha, ħarist ’il isfel biex nara Ma kontx nista’ nniżżilha din il-ħaġa! t-tbajja’ ħomor fuq ħwejġi. Dak il-ħin ħajti F’ħames snin ta’ lebbra, idejja kienu saru kienet inbidlet għal dejjem. mkemmxin u sfigurati. It-truf ta’ xi swaba’ “Niġi miegħek ngħidu lill-qassis?” staqsietni marti. “Le,” għedtilha, “immur jien waħdi.” Irtiri u seminars Dort u ħarist f’għajnejha; kienu f’Mount St. Joseph, Mosta mdemmgħin. Ħdejha kien hemm it-tifla • Irtir ta’ tħejjija għall-Għid għal kulħadd tagħna, ta’ tliet snin. Inżilt kokka ħdejha, Mill-Ġimgħa, 14 sal-Ħadd, 16 ta’ Marzu. mellistilha wiċċha b’idi t-tajba, bla ma għedt Imexxi: Fr. Godwin Preca, SJ xejn. Xi stajt ngħidilha? Qomt u rġajt ħarist • Ġurnata talb u riflessjoni għall-membri lejn marti. Missitli spallti u, għal darb’oħra tal-professjoni legali b’idi t-tajba, missejtilha idha. Kellha tkun Mis-Sibt, 22 ta’ Marzu, mid-9am sas-2.30pm l-aħħar darba li missejna lil xulxin. Issa (ikel inkluż). Imexxi: Fr. Robert Soler, SJ għaddew ħames snin, u baqa’ ħadd ma missni • Irtir fis-skiet għal koppji miżżewġin minn dakinhar ’il hawn. Sakemm wasal illum. Mill-Ġimgħa, 28 sal-Ħadd, 30 ta’ Marzu. Meta mort nirrapporta għandu, il-qassis Imexxi: Fr. Paul Chetcuti, SJ ukoll qagħad attent li ma jmissnix. Ħares Għal aktar tagħrif: 22760201; info@mtsjoseph.org
Illum il-kelmiet Anzjanità Attiva saru komuni minħabba l-fatt li l-Gvern nieda strateġija biex iżid il-kultura fost l-anzjani Maltin biex jibqgħu attivi. Il-kuntest fiżiku, l-importanza li persuna anzjana tibqa’ attiva hi ta’ importanza għal dawn il-fatturi varji: 1. Persuna li għandha mobilità kompleta hi persuna indipendenti. Din tfisser li tkun kapaċi taqdi l-bżonnijiet tiegħu/tagħha. 2. Persuna indipendenti hi persuna psikoloġikament b’saħħitha. Iżżomm lilha nnifisha attiva, tissoċjaliżża u tilħaq ambizzjonijiet personali. 3. Persuna attiva hi persuna b’saħħitha, peress li tagħmel eżerċizzju fiżiku regolari. Kapaċi tikkontrolla eċċessi ta’ ikel, tieħu ħsieb il-problemi mediċi tagħha f’waqthom bla ma tħallihom jikbru bla bżonn. 4. Persuna li titlef il-mobilità tagħha ser tkun suxxetibbli għal problemi oħra bħal uġiegħ u inkontinenza.
Livelife hu ċentru ta’ riabiltazzjoni privat li jinsab f’Tas-Sliema. Dan iċ-ċentru joffri servizz komplut, fuq bażi ta’ In-Patient jew anke Out-Patient lil dawk l-anzjani li jixtiequ jakkwistaw lura saħħithom wara xi operazzjoni jew xi marda li żammithom fis-sodda għal xi żmien. Fiċ-Ċentru jaħdmu speċjalisti fil-qasam tar-riabilitazzjoni li bl-esperjenza tagħhom ser joffru terapija u pariri siewja. Livelife joffri wkoll tagħmir modern u uniku biex il-pazjent jakkwista lura saħħtu fl-anqas żmien possibbli. It-terapija tista’ ssir fil-kumdita’ tal-kamra talpazjent jew ġo wieħed mill-Gyms. Livelife joffri sħubija fil-gym jew fil-pixxina biex l-anzjani jżommu lilhom nfushom attivi bħala prevenzjoni wkoll. Dan il-kunċett jħares aktar ’l quddiem, din hi filosofija ta’ riabilitazzjoni li kull anzjan għandu jħaddan. Il-mentalita’ bil-mod il-mod tinbidel, illum, min ma jridx hu ma jgħinx lilu nnifsu, għax ilkura hi disponibbli għal kulħadd.
B’garanzija li tieħu gost, il-kasslijiet ta’ FlexiFit huma eżerċizzji bbażati fuq iżżfin, li żgur iħalluk tħossok frisk u ġdid. Eżerċizzju ideali għal adulti ’l fuq minn 40 sena u għall-anzjani. Ċemplilna fuq 2133 9000 għal aktar informazzjoni. Għal aktar infomazzjoni, ċempel fuq 2133 9000 jew ibgħat email fuq info@livelife.com.mt www.livelifemalta.com • www.facebook.com/livelifemalta 46, Manwel Dimech Street, Sliema
Avviż bi ħlas
Anzjanità attiva
Sfortunatament kultant ix-xitan jittanta bħal ma jgħid il-Malti. Persuna anzjana attiva, li jkollha kontrattemp mediku, ser tkun f’posiżjoni ħafna aħjar minn ħaddieħor biex tirkupra. L-Anzjanita’ Attiva tinkoraġġixxi riabilitazzjoni f’waqtha biex persuna takkwista saħħitha lura.
Marzu 2014 | 13
kienu waqgħu, u anki t-truf ta’ widinti l-leminija u mnieħri. Kif kienu jarawni, il-missirijiet kienu jaqbdu ’l uliedhom u jaħbuhom minni, u l-ommijiet jgħattu wiċċhom bil-velu. It-tfal kienu jippuntaw subgħajhom, u jiċċassaw lejja. Wara ħames snin, il-faxex taċ-ċraret li kont nilbes ma kinux biżżejjed biex jgħattu l-feriti kollha li kelli. U lanqas il-velu li bih kont ngħatti wiċċi ma kien jgħatti r-rabja li kelli ġo fija. Anzi dik ir-rabja u l-għira li kelli għal kulħadd lanqas biss kont nipprova naħbihom. Min jaf kemm-il lejl għaqqadt il-ponn, u xejjirtu lejn is-sema, u għajjatt, “Jien x’għamilt biex jistħoqqli dan?” U bqajt ma ħadt l-ebda tweġiba. Xi wħud kienu jaħsbu li kont dnibt. Oħrajn li kienu ommi u missieri li kienu dinbu. Ma nafx. Naf biss li kont qtajt qalbi u xbajt għall-aħħar. Iddejjaqt norqod mal-lebbrużi l-oħra; xbajt b’dik l-intiena li kien hemm; iddejjaqt b’dik il-qanpiena li kont obbligat inġorr imdendla ma’ għonqi biex navża linnies li ġej jien, il-lebbruż. Bħallikieku kien hemm bżonn qanpiena biex tavża lin-nies li jien lebbruż! In-nies kienet tħares lejja, minn taħt l-għajn, u malajr jgħajtu, “Imniġġes! Imniġġes!” ---------Ftit ġimgħat ilu fettilli nimxi sar-raħal fejn kont ngħix qabel. Ma kelli l-ebda ħsieb li nidħol fir-raħal, imma xtaqt biss nerġa’ nara l-għelieqi tiegħi; nara d-dar tagħna. Kemm xtaqt nara wiċċ marti, imma ma rajthiex. Li rajt kien ċorma tfal jilagħbu f’fetħa żgħira fl-għelieqi. Staħbejt wara siġra, u rajthom jiġru u jaqbżu. Wiċċhom kien jixgħel bil-ferħ. Id-daħk tagħhom kien kważi jittieħed, tant li għal mument – għal mument wieħed biss – ħassejtni m’għadnix aktar lebbruż; ħassejtni bidwi mill-ġdid; ħassejtni missier; ħassejtni raġel. Il-ferħ ta’ dawk it-tfal ġabli l-kuraġġ noħroġ minn wara dik is-siġra, niddritta dahri, nieħu
nifs fit-tul ... imma qabel ma stajt nerġa’ nistaħba huma kienu diġà lemħuni, u bdew iwerżqu, tferrxu u ħarbu. Imma waħda minnhom baqgħet hemm; ma ġrietx bħall-oħrajn. Waħda minnhom waqfet u ħarset lejja. Ma nafx, ma nistax ngħid fiż-żgur, imma naħseb, u nixtieq li m’iniex żbaljat, li dik it-tifla kienet binti. Ma nafx, ma nistax ngħid fiż-żgur, imma naħseb, anzi nixtieq m’iniex żbaljat, li dik it-tifla kienet qed tfittex lil missierha. Kienet dik il-ħarsa li ġegħlitni nagħmel dak il-pass li għamilt illum. Ċertament li għamilt ħaġa bla raġuni, u kienet ukoll ħaġa riskjuża. Imma, x’kelli x’nitlef? ---------Huwa kien isejjaħ lilu nnifsu “Bin Alla”. Mela jew kien se jismagħni ngerger u joqtolni, jew jaċċetta t-talba tiegħi u jfejjaqni. Hekk ħsibt. U b’dawk il-ħsibijiet f’moħħi, ersaqt lejh, kważi biex nisfidah. Forsi dak li kien qed jimbuttani lejh ma kenitx il-fidi imma r-rabja u d-disperazzjoni. Ħassejt li Alla kien li ġab din il-marda fuq ġismi, għalhekk kellu jkun hu li, jew jirranġa kollox, jew itemm kollox. Imma mbagħad rajt lilu. U meta rajtu, inbdilt. Ftakru li jien bidwi, m’iniex xi poeta, għalhekk ma nistax insib il-kliem biex niddeskrivi eżatt dak li rajt. Kulma nista’ ngħid hu li l-għodwa ta’ filgħodu fil-Lhudija xi drabi tant tkun friska, u tlugħ ix-xemx huwa tant sabiħ, li meta tarahom tinsa s-sħana tal-ġurnata ta’ lbieraħ, u l-uġigħ kollu tal-passat. U meta jien ħarist lejn wiċċu, ilmaħt xemx tiela’ f’għodwa Lhudija. Qabel ma kellimni, kont naf li jimpurtah minni; kont naf li jinteressah mis-sitwazzjoni tiegħi. B’xi mod kont ċert li hu kien jobgħod din il-marda daqskemm nobgħodha jien, anzi kien jobgħodha aktar milli kont nobgħodha jien! Bil-mod il-mod, ir-rabja tiegħi nbidlet f’fiduċja, u l-biża’ nbidel f’tama.
14 | Flimkien
Hu żammli wiċċi f’idu u ġibidni lejh. Tant Imma bqajt moħbi wara blata, u meta rajtu żammni viċin tiegħu li stajt inħoss in-nifs nieżel l-għolja, b’folla nies warajh, stennejt sħun tiegħu. Rajt id-dmugħ f’għajnejh. Stajt sakemm wasal ftit passi bogħod minni, u kif nisma’ qalbu tħabbat. “Qis li ma tgħid lil wasal, ħriġt minn fejn kont. ħadd, iżda mur uri ruħek lill-qassis u agħmel “Mgħallem!” l-offerta li ordna Mosè, biex hekk tagħti Hu waqaf u ħares lejn fejn kont jien. Hekk xhieda li inti fiqt.” għamlu wkoll ħafna oħrajn li kienu fil-folla. ---------Il-folla qabadha biża’ kbir. Min jgħatti wiċċu, Propju dak hu li sejjer nagħmel bħalissa. min jaħbi t-tfal warajh ... “Imniġġes!” xi ħadd Se mmur nuri ruħi lill-qassis u ngħannqu. Se għajjat. mmur nuri lili nnifsi lil marti, u ngħannaqha. Nerġa’ ngħid, ma nagħtihomx tort. Wara U se nerfa’ kollox, ġismi kien Ħames snin ilu, kienet marti li missitni. lil binti, u sar ferita sħiħa. Minn dakinhar ’il hawn, ħadd aktar ngħannaqha Imma jien lil dawn bil-kemm ma kien messni. Sakemm wasal illum. wkoll. U m’jien se smajthom, u ninsa qatt lil Dak li kellu l-kuraġġ imissni. bil-kemm rajthom. Ħafna drabi qabel kont Naf li seta’, kieku ried, ifejjaqni b’kelma rajt il-paniku tan-nies, imma l-ħniena li kellu waħda, imma hu ma riedx biss ifejjaqni. Hu f’wiċċu l-Imgħallem ma kont rajtha qatt u ried jonorani, jgħożżni, jirrispettani, jagħtini mkien. Kulħadd inġibed lura, minbarra hu. dinjità. Hu ried imissni. Anzi hu resaq lejja! Aħseb ftit ... ma kienx jistħoqqli li jmessni Ħames snin ilu kienet marti li resqet lejja. bniedem ... imma kien jistħoqqli li jmessni Kienet l-aħħar persuna li resqet lejja. Issa hu Alla nnifsu! għamel hekk ukoll. Jien ma ċċaqlaqtx. Jien tkellimt biss, u għedtlu, “Mulej, jekk trid, Addattata minn kitba ta’ Max Lucado tista’ tfejjaqni.” Kieku fejjaqni b’kelma, kont niġġennen bil-ferħ. Imma għalih ma kienx biżżejjed li jkellimni. Hu resaq lejja ... u messni. Ħames snin ilu, kienet marti li missitni. Minn Irtiri f’Dar Manresa, Victoria dakinhar ’il hawn, ħadd aktar ma kien • Irtir ta’ tħejjija għall-Għid messni. Sakemm wasal illum. Mill-Ġimgħa, 14 sal-Ħadd, 16 ta’ Marzu. “Irrid!” Kliemu ħassejthom fuqi ġentili Imexxi: Fr. Eddie Mercieca, SJ daqs idejh. “Kun imfejjaq!” • Għas-saċerdoti Ħassejt enerġija kbira tiġri ma’ ġismi kollu, Mit-Tnejn, 24 (9am) sal-Erbgħa, 26 ta’ Marzu. qisu l-ilma qed jimla l-ħamrija meta kont Imexxi: Fr. Paul Pace, SJ insaqqi l-għelieqi ħames snin ilu. F’mument • Għall-professjonisti bil-Malti wieħed, f’ħakka ta’ għajn, ħassejt ċerta sħana Mill-Ħamis, 27 sal-Ħadd, 30 ta’ Marzu. fejn qabel kont imtarrax. Ħassejt qawwa fejn Imexxi: Fr. Victor Jaccarini, SJ qabel kollox kien niexef. Dahri ddritta, rasi • Għal koppji professjonisti miżżewġin qamet ’il fuq. Fejn qabel kont inwassal biss sa Mill-Ħamis, 3 sal-Ħadd, 6 ta’ April. qaddu, issa stajt noqgħod wieqaf, b’għajnejja Imexxi: Rev. Fr. Anton Teuma bi dritt wiċċu ... dak wiċċu b’għajnejh Għal aktar tagħrif: 21556635; jitbissmu.... manresagozo@gmail.com
Last few weeks to benefit from up to
50%
*
refund on your Photovoltaic System Available till 31st March
LAST FEW GRANTS AVAILABLE ACT NOW! CALL US ON 2180 7123
80, Triq il-Kaccatur, Qormi, QRM3561 | Email: sales@bajadagroup.com
YOUR ENERGY. TODAY & TOMORROW. *up to maximum â‚Ź2,500
ideas for life
PHOTOVOLTAIC S YSTEMS
Esperjenza
18 | Flimkien
Dak il-penalty
inġust!
P
artita futbol. Għajnejn il-folla kollha mwaħħlin fuq il-ballun u l-lasta. Attenzjoni kbira, entużjażmu m’ogħla s-sema. Il-gowlkiper jagħmel ħiltu kollha biex jipproteġi l-lasta. Imma l-ballun imur in-naħa opposta ta’ fejn ikun il-gowlkiper, u jidħol fix-xibka. Mewt fil-qalb tal-gowlkiper u sħabu. Għall-ispettaturi li jsegwu l-partita, ballun fil-lasta jista’ jfisser rebħa jew telfa, ferħ jew dwejjaq, daħka jew rabja. Imma s’hemm jieqfu l-emozzjonijiet tagħhom: sal-ballun u sax-xibka. Għal Giovanni Galli, gowlkiper famuż tat-tmeninijiet mal-Fiorentina u mbagħad mal-Milan, penalti fil-ħajja li ġara lilu u lillfamilja tiegħu fl-2001 fisser telfa ħafna akbar, ħafna aktar atroċi. Fisser telfa li mmarkatu għal dejjem.
Niccolò Galli Fid-9 ta’ Frar ta’ dik is-sena, Niccolò, ibnu ta’ 17-il sena, plejer promettenti tal-futbol, hu u sejjer lura d-dar wara t-trejning imut f’inċident bil-mutur. Mewta bla sens, inutli. Triq li tiżloq minħabba x-xita u l-guardrail imkisser li kellu biċċa ħadida ħierġa ’l barra ħasdulu ħajtu fi ftit sekondi … u kissru l-familja tiegħu. Tbatija kiefra bħal din tixbah penalti mogħti inġustament, penalti li r-referì suppost ma tahx. Jasal f’mument meta l-gowlkiper ma jkunx qed jistennieh, għax ittim tiegħu jkun qed jattakka u hu jkun ħdejn il-lasta, kalm u seren għax il-ballun ikun ’il bogħod ħafna, u għax it-tim kollu jkun magħqud f’logħba veru tajba. Imma f’daqqa waħda l-ballun jasal fil-penalty area tiegħu, viċin, u plejer tat-tim l-ieħor jaqa’ mal-art, u r-referì jsaffar u jipponta lejn il-penalty spot. Il-gowlkiper ma jista’ jagħmel xejn. Jista’ biss jipprova jilqa’ l-ballun. Ir-referì jerġa’ jsaffar. Il-plejer avversarju jieħu l-ġirja.
Marzu 2014 | 19
B’saħħa kbira jixxuttja l-ballun. Il-gowlkiper jinxteħet naħa, imma l-ballun imur in-naħa l-oħra. Il-ballun jifqa’ x-xibka. GOWL! Il-mewt skurjat gowl, u l-gowlkiper ma jista’ jagħmel xejn. It-tbatija ma tistax tilqagħha. Taħsdek minn ġewwa. Tħoss biss li laqtek tsunami, u li m’għandekx aktar issaħħa li tqum u tkompli l-partita. Tħossok se titlef il-logħba tal-ħajja. Xejn u qatt ma jista’ jkun bħal qabel. Imma Giovanni Galli ma ċediex. Wara ġranet twal ta’ luttu u biki, kif hu normali u naturali, fejn xejn fil-ħajja ma kien jidher jagħmel sens aktar, dan ir-raġel qalbieni reġa’ libes il-kit ta’ gowlkiper, u bl-ingwanti f’idejh reġa’ ħa postu quddiem il-lasta tal-ħajja. Ma baqax magħluq fih innifsu. Ma baqax jistaqsi għaliex dak il-gowl daqshekk inġust laqat propju lill-familja tiegħu. Ma ċediex għat-tentazzjoni li jieqaf jgħix. Ma’ martu, uliedu l-oħra u ħafna ħbieb ta’ Niccolò, għaqqad tim ieħor, “It-Tim ta’ Niccolò Galli”. B’hekk ried iżomm ħajja t-tifkira ta’ ibnu u ta’ ħafna oħrajn vittmi talinċidenti tat-traffiku u tal-isport. Illum idur l-Italja kollha biex jagħti t-tama lill-familji mkissra bit-tbatija tat-telfa, u jiżra’ l-aħbar it-tajba ta’ solidarjetà konkreta. Jgħaddi ħafna ħin jakkumpanja żgħażagħ feruti l-isptar għall-viżti u għall-kura. Illum għandu ħajja intensa u mimlija daqs bajda. Mhux biex jinsa – għax jinsa żgur li ma jistax – anzi m’għandekx tinsa! Giovanni jemmen fil-Qawmien, għalhekk kull 9 taxxahar jingħaqad ma’ dawk kollha viċin tiegħu għal quddiesa u talb għal ibnu. Bl-esperjenza tiegħu, u bil-mod kif reġa’ sab is-saħħa li jqum u jkompli l-partita
tal-ħajja, Giovanni jrid jagħti messaġġ ta’ tama lil dawk kollha li ġew milqutin b’mod inġust mill-ħajja: li wieħed m’għandu jċedi qatt fil-partita tal-ħajja, anki meta taqla’ penalti inġust u li wieħed irid jibda millġdid, kuljum, bħalma jagħmlu l-plejers meta jisimgħu t-tisfira tar-referì fil-bidu tal-logħba, u anki wara li jerġgħu jibdew wara l-penalti. Għax il-partita trid tkompli, u tkompli salaħħar. Sad-disgħin minuta … u sal-aħħar talħin barrani. Partita li avolja bi qtigħ ta’ qalb, bi sforz u tbatija kbira, wieħed jista’ jirbaħ. Hekk nemmnu aħna wkoll, aħna li nemmnu fil-Qawmien.
John 3:16
Fit-13 ta’ Frar li għadda ġara fatt kurjuż waqt il-logħba bejn Fulham u Liverpool. Wara li skorja t-tieni gowl ta’ Fulham, il-plejer Richardson neża’ l-flokk biex juri kitba fuq il-flokk ta’ taħt: JOHN 3:16. Għal min jinteressah dik il-kitba tirreferi għal silta mill-vanġelu ta’ San Ġwann: “Alla hekk ħabb lid-dinja li taha lil Ibnu l-waħdieni, biex kull min jemmen fih ma jintilifx, iżda jkollu l-ħajja ta’ dejjem”.
Eżerċizzji tar-Randan għal persuni li għaddew minn separazzjoni Organizzati mill-Kummissjoni Djoċesana Familja, il-Moviment ta’ Kana u l-Caritas 10-14 ta’ Marzu, fis-7pm, Sarrija, Floriana Predikatur: Fr Kevin Schembri Għal aktar informazzjoni: 79202477
AIL - A5 General Advert.indd 1
29/01/2014 17:46
Discover our range... Try our unique Asian and African green teas blended with a zesty lemon flavour and enjoy the refreshing flavour. So now you can get all the benefit of green tea but without the bitter taste.
Tetley Green Tea is also available in Pure, Decaf, Honey and Blueberry Flavours.
Collect wrappers and exchange for gifts or money vouchers at: CD Gift Scheme Centre, Vincenti Buildings, 15/2 Strait Street, Valletta. Tel: 2123 6629. Trade Enquiries Tel: 2146 0375
Sandra A g ius
Marzu 2014 | 21
Il-kurċifiss taz-zija
M
eta kont żgħira konn noqogħdu maz-zija tal-mamà. Din kellha kurċifiss kbir fuq il-bieb ta’ kamritha. Ma kontx niflaħ inħares lejn il-ġisem imdemmi ta’ Ġesù. Bil-lejl kont nistkerrah nidħol f’dik il-kamra. Lil Ġesù kont inħobb nimmaġinah bħala r-Ragħaj itTajjeb, jew ifejjaq u jgħallem lill-folol. Minn dak iż-żmien ’il hawn għaddew aktar minn 25 sena. Fil-mixja tal-fidi tiegħi fittxejt is-sinifikat veru tas-Salib ta’ Kristu, u llum xtaqt naqsmu mal-qarrejja. Fil-bidu nett, u bir-raġun kollu, is-Salib kien iqajjem fin-nies l-istess sentimenti li qajjem fija meta kont nidħol fil-kamra taz-zija. Fi żmien ir-Rumani kien strument ta’ tortura li bih jagħtu l-piena kapitali lil kriminal li ma jkunx ċittadin Ruman. Wara l-esperjenza tal-Qawmien ta’ Kristu, l-Insara tal-bidu ħarġu jxandru li dak li kien ġie msallab fuq il-Golgota huwa l-Messija, l-Iben ta’ Alla li hu ħaj! San Pawl jgħid li din l-istqarrija kienet ‘skandlu’ għal-Lhud – kienet tfixkilhom għax ma setgħux jifhmuha. U kienet u għadha ‘bluha’ għall-pagani – għax kienu jarawha ħaġa bla sens. Iżda għall-Insara, is-Salib sar strument u simbolu tas-Salvazzjoni. Ġesù ġie fid-dinja biex isalva lilna l-bnedmin mid-dnub billi jerġa’ jdawwarna lura lejn Alla. Matul ħajtu, Ġesù għamel l-għażla li jobdi lill-Missier, anki jekk dan swielu ħajtu. L-għotja tiegħu fuq is-Salib hi xhieda ta’ kemm hi kbira l-imħabba ta’ Alla għalina. Nistgħu nħarsu lejn id-dirgħajn miftuħa ta’ Kristu u ngħidu: Daqshekk iħobbna Alla! Is-Salib huwa wkoll simbolu tas-solidarjetà ta’ Kristu ma’ kull min ibati, fl-inkwiet, id-diżappunti, il-mard, l-inġustizzji, ilfaqar. U biex ikun kollox bħalna (minbarra
fid-dnub) Kristu għadda wkoll mit-tbatija tal-abbandun, bħal meta tħoss li anki Alla qisu telqek. Imma l-Missier hemm kien fuq il-Golgota, preżenti b’mod sieket. Aħna nemmnu li llum hu preżenti wkoll kull fejn hemm bniedem wieħed li qed ibati. Is-Salib huwa protesta qawwija kontra t-tbatija. Kristu ħa fuqu d-dnub tad-dinja u l-konsegwenzi tiegħu – it-tbatija. Inħares lejn Kristu Msallab u nintebaħ bit-tbatija li hawn madwari. Nara lil Kristu jissallab elf darba kuljum. Jekk verament ngħożż is-Salib ta’ Kristu, irrid naħdem kontra l-inġustizzja, id-diskriminazzjoni, l-egoiżmu, il-piki, il-vjolenza u kull forma ta’ tbatija li aħna l-bnedmin inġibu fuq xulxin. Illum il-kurċifiss m’għadnix nistkerrhu. Is-Salib ta’ Kristu ma jneħħix it-tbatija, imma jagħtiha sens. Speċjalment fil-mumenti ta’ dlam, abbandun u qtigħ il-qalb li ngħaddu minnu. Ritratt: Ismael Cocker
It tri mill-qarrejja
Marzu 2014 | 23
ITTRA REBBIEĦA
Għaliex fuq wara?
Jiddispjaċini li waqt il-quddiesa xi wħud iħobbu joqogħdu fuq wara tal-knisja u quddiem jitħalla vojt. Xi drabi dan iwassal biex dak li jkun ma jiħux sehem fil-quddiesa, li hi l-aktar ħaġa importanti li tiġri kuljum. BRD
Hello Jesus
When I wake up for a day of routine, remind me of the sick and the dying. When I grumble about the cost of living, remind me of those who can’t even afford a loaf of bread. When I think of how bored I am, remind me of the lonely and the crying. And when I think there is no purpose in life, remind me of those who are not far from death. Paul Scerri, ir-Rabat
Garanzija tal-futur
Fir-riklami dwar investimenti u rati ta’ mgħax spiss nisimgħu li “il-passat mhux garanzija tal-futur”. Madankollu l-investitur xorta jitħajjar għax iqis l-investiment attraenti għax jista’ jkattarlu ġidu. Imma prodott ta’ “investiment” li minn dejjem kien u jibqa’ “fuq is-suq” huwa Alla. Sfortunatamnet ħafna ma jagħtux kas ta’ dan il-“prodott” li hu l-aqwa tip ta’ investiment li jista’ jkollok. Ngħiduha kif inhi, il-benefiċċju li tieħu minnu huwa ħafna akbar minn dak li tista’ tagħtik id-dinja finanzjarja. U bilħaqq, b’dan l-investiment il-passat hu garanzija talfutur li hu garantit! Raymond Vassallo, Birkirkara
Wara d-dlam
Nixtieq nagħmel kuraġġ lil min iħossu li tilef kollox fil-ħajja. Jiena f’ħajti għaddejt minn mumenti diffiċli meta bdejt naqta’ qalbi, imma bl-għajnuna tal-ġenituri u l-ħbieb komplejt niffaċċja l-ħajja. Anki Alla ħsibtu li kien insieni imma kont żbaljata, għax indunajt li Alla kellu pjanijiet oħra għalija. Bl-għajnuna tiegħu fl-aħħar akkwistajt li dejjem ħlomt. Il-mumenti diffiċli għenuni nimmatura u nsir dak li jien illum. Abigail Cassar
Mixja fl-ispiritwalità tal-koppja matul ir-Randan Organizzat mill-Institute for Marriage and the Family (Genesis 2)
L-ittri għandhom juru l-isem sħiħ u l-lokalità. Kull ittra tista’ tiġi mqassra u editjata. L-ittra li titla’ bil-polza bejn dawk li jidhru f’dak ix-xahar tirbaħ voucher ta’ €20 li jissarraf f’ikla għand Pollino’s, Malta International Airport. Ibgħatha email: flimkien@maltadiocese.org jew bil-posta: Flimkien, Ittri tal-Qarrejja, Kurja, Floriana.
Erba’ laqgħat għall-miżżewġin, b’ħin ta’ riflessjoni, talb, kant u adorazzjoni. Is-Sibtijiet: 22 u 29 ta’ Marzu; 5 u 12 ta’ April Post: The Institute for Marriage and the Family, Triq l-Oratorju, Naxxar 7pm-8pm Imexxi Fr Hayden Williams Wara t-taħdita jkun hemm quddiesa u refreshments. Għal aktar informazzjoni: Anthony Rutter Giappone fuq 9942 9907
It-Tabib • Dr Peter Ferr y • Speċjalista fil-mediċina u l-anzjani
Marzu 2014 | 25
Kemm-il darba waqajt? J
ekk għandek ’il fuq minn 65 sena u waqajt darbtejn jew aktar fl-aħħar sitt xhur, dan l-artiklu jista’ jgħinek ittejjeb il-kwalità tal-ħajja tiegħek. Għalkemm ħafna waqgħat ma jħallux konsegwenzi serji, oħrajn jistgħu jwasslu għal ksur fl-għadam, ħsara fir-ras, u anki jtellfulek l-indipendenza tiegħek u tispiċċa f’xi Dar jew sptar. Hemm ħafna raġunijiet għala persuna anzjana tibda taqa’ spiss. Xi drabi dan jiġri għal raġunijiet li m’għandhomx x’jaqsmu mas-saħħa, fosthom oġġetti li joħolqu periklu bħall-krakar u affarijiet fin-nofs flambjent fejn ngħixu. Raġunijiet oħra jirriżultaw minn kundizzjonijiet mediċi moħbija bħal: nuqqas ta’ saħħa fil-muskoli minħabba puplesija; il-Parkinsons; problemi bit-tajrojd jew il-glandola tal-adrenal. Jista’ jkun hemm problemi oħra fil-mixi jew fil-bilanċ minħabba l-artrite jew żbilanċ minħabba problemi fil-widna. Tista’ taqa’ minħabba konfużjoni mid-dimenzja jew problemi oħra fil-moħħ. Hemm min jaqa’ minħabba ħass ħażin għax tinżillu l-pressjoni f’daqqa jew qalbu titlaq tiġri jew timmissja. Xi kultant waqgħa tista’ tirriżulta minn riħ tal-puplesija jew attakk tal-epilessija. Min jixrob alkoħol eċċessiv għandu riskju akbar li jaqa’ ta’ spiss, mhux biss meta jkun taħt
l-effett tax-xorb, u dan għax ix-xorb eċċessiv jista’ jnawwar in-nervituri tas-saqajn jew tal-moħħ. Hemm ukoll min ibati b’nuqqas ta’ vista minħabba katarretti jew inxif fir-rita tal-għajn. Ċerti mediċini jistgħu jwasslu għallwaqgħat, fosthom mediċini tal-irqad, dawk li jaħdmu fuq il-moħħ u dawk għall-pressjoni u l-epilessija. Jekk tieħu aktar minn erbgħa, jista’ jkollok riskju akbar li taqa’. Biex ma tibqax taqa’: • Għid lit-tabib jarak biex jeskludi l-mard li semmejna • Jekk għandek xi mard kroniku, jara huwiex ikkontrollat bl-aħjar mod • Jipprova jnaqqaslek mediċini li m’għandekx bżonn • Jagħmillek appuntament għall-bone density test biex jiċċekkja s-saħħa tal-għadam. Biex tnaqqas ir-riskju fl-ambjent fejn tgħix: • Neħħi twapet żgħar jew wajers li jistgħu jwaqqgħuk • Tħallix art imxarrba (speċjalment fil-kamra tal-banju) • Ixgħel id-dawl ħa tara fejn int miexi • Ċaqlaq għamara li qiegħda fin-nofs • Ara li t-tapit jew il-poġġaman tat-taraġ hu mwaħħal sewwa • Tilbisx krakar.
Rental Service Available Showroom now open!!
OK Medical, Triq it-Torri c/w Triq il-Qattus, Swatar Tel: +356 2147 0200 Email: info@okmedical.com.mt www.okmedical.com.mt
Opening Hours Monday to Friday: 09:00 - 19:00 Saturday: 09:00 - 14:00
Logħob • Claudia Cini
Mimdudin 1. Stampa ġeografika (5) 3. Ġaħġaħ, baqa’ ħaj (5) 6. Vokabularju, miklem (11) 8. Għajta ta’ disprezz (7) 12. Fejn torqod u toqgħod waqt btala (7) 15. Kumbinazzjoni, fl-istess ħin (11) 16. Ikla marbuta ma’ żmien l-Għid tal-ewwel insara (5) 17. Servizz ta’ tqassim ta’ ittri (5) Weqfin 1. Nofsani (5) 2. Ftira ċatta tal-għaġina (5) 4. Mons ----- Grech, isqof ta’ Għawdex (5) 5. Kiber fl-età, matur (5) 7. Maltempati ta’ qilla kbira (7) 9. Ta’ lewn kaħlani (3) 10. Propjetarju, kap (3) 11. Forma ta’ ganċ biex torbot vapur ma’ qiegħ il-baħar (5) 12. Skjava (5) 13. Armar sħiħ ta’ żiemel bil-karrettun (5) 14. Kus b’toqba fejn tqiegħed musbieħ (5) Irbaħ voucher ta’ €25 mingħand V&F Portelli and Sons Ltd, l-Imrieħel. Ibgħat it-tweġiba sal-15 tax-xahar. Ikteb ismek, in-numru tat-telefown u l-indirizz. Ibgħatha hekk: Flimkien, Tisliba, Kurja, il-Furjana. A B C D E F G H I J K L M
P÷N NxZ W-K J+M TxT Q+L E÷H S÷R F-N E-A B+M NxH I÷H
2
10
N U-D O Z+L P AxN Q Y-C R T+G S LxT T R÷N U HxO V W÷H W V+V X S-M Y T+X Z K-I
3
Marzu 2014 | 27
Tisliba 1
2
3
6
4
5
13
14
7
8
11
9
10
12
15
16
17
Soluzzjoni ta’ Frar
Rebbieħ: L. Ellul, il-Qrendi
Mimdudin: 1. MOĦBA, 3. BUBUN, 6. SANTA MARIJA, 8. TALJOLA, 12. ASSALTI, 15. AMMINISTRAT, 16. ATTUR, 17. BAĦAR. Weqfin: 1. MOSTA, 2. ĦANUT, 4. BRIJA, 5. NDAQS, 7. MAJJALI, 9. ASS, 10. LOT, 11. ĦJARA, 12. ARMAT, 13. IFRAĦ, 14. MATUR. Nota: GĦ u IE jieħdu kaxxa waħda
Alfakodo Irbaħ żewġ kotba offruti minn Merlin Publishers Ltd billi tuża l-għajnuna fil-kolonni tan-nofs biex issib il-valuri neqsin. Ibgħatha sal-15 tax-xahar: Flimkien, Alfakodo, Kurja, il-Furjana
4
Soluzzjoni ta’ Frar A 8 N 14
5
B 10 O 4
C 15 P 24
D 18 Q 5
E 1 R 16
F 11 S 19
G 2 T 25
H 21 U 20
I 3 V 6
J 13 W 17
K 23 X 7
L 26 Y 22
M 12 Z 9
Rebbieħ: C. Schembri, il-Gudja
F’parroċċa wasal qassis ġdid u kellu bżonn imur sal-Posta. Iltaqa’ ma’ tifel u talbu jurih id-direzzjoni. Wara li t-tifel spjegalu, il-qassis irringrazzjah u qallu, “Ħabib, jekk illejla tiġi għall-quddiesa tiegħi, tismagħni ngħid lil kulħadd kif jaslu għall-Ġenna”. Bla ma ħasibha darbtejn it-tifel wieġbu: “Ma niġix ta! Int lanqas it-triq sal-Posta ma taf aħseb u ara sal-Ġenna!”
SUITABLE FOR MEN AND WOMEN OF ALL AGES
Eliminate Odours • Regular use can help protect against odour returning and keep feet fresh • Advanced protection from odour and moisture • Antiperspirant action to keep feet fresh and odour free • Anti-bacterial and anti-fungal agents control odour causing bacteria and fungi • Dermatologically tested
AVAILABLE FROM ALL LEADING PHARMACIES AND SCHOLL FOOTHEALTH CENTRES
schollfoothealthcentre.com/footcare
experts since 1904
Paġna tat-tfal • Claudia Cini • Disinn: Graziella Grech Cachia
Marzu 2014 | 29
Il-KELB
Il-paġna tat-tfal qiegħda f’forma ta’ KOMIK, bi storja meħuda millħajja ta’ kuljum tat-tfal. Nissuġġerixxu li t-tfal jiddiskutu l-istorja mal-ġenituri tagħhom għax f’kull waħda fiha x’titgħallem. Wara li taqraw l-istorja, iddiskutuha u wieġbu l-mistoqsija. Ibagħtuha hekk: Flimkien, Komik, Kurja, Floriana. L-ewwel ittra li tinfetaħ tirbaħ voucher ta’ €10 li jissarraf għand Alfsons Enterprises Ltd. Ħamrun. Rebbieħ tax-xahar l-ieħor: D. Scott, San Ġwann
KONT TAF? L-ILJUNFANT • • • • • • • •
Iljunfant adult jiżen daqs 8 karozzi (madwar 6,000kg) Jorqod biss sagħtejn kuljum Jixrob 210 litri ilma kuljum Jiekol ħxejjex biss Għandu memorja tajba ħafna Mhux kapaċi jaqbeż Jgħix bejn 60 u 70 sena Mhux veru li jibża’ mill-ġrieden
L-Aħħar paġna
30 | Flimkien
One More Day J ust for this morning, I am going to smile when I see your face. Just for this morning, I will let you choose what you want to wear, and smile, and say how perfect it is. Just for this morning, I am going to step over the laundry, and pick you up and take you to the park to play. Just for this morning, I will leave the dishes in the sink, and let you teach me how to put that puzzle of yours together. Just for this afternoon, I will unplug the telephone and keep the computer off, and sit with you in the yard and blow bubbles. Just for this afternoon, I won’t worry about what you are going to be when you grow up. Just for this afternoon, I will let you help me bake cookies, and I won’t stand over you trying to fix them. Just for this evening, I will hold you in my arms and tell you a story about when you were born, and how much I love you. Just for this evening, I will let you splash in the tub and not get angry.
Just for this evening, I will let you stay up late while we stay on the balcony and count all the stars. Just for this evening, I will snuggle beside you for hours, and miss my favourite TV programme. Just for this evening, when I run my fingers through your hair as you pray, I will simply be grateful that God has given me the greatest gift ever given. I will think about the mothers who are searching for their missing children, the mothers who are visiting their children’s graves instead of their bedrooms, and mothers who are in hospital rooms watching their children suffer, screaming inside that they can’t handle it anymore, and when I kiss you goodnight I will hold you a little tighter, a little longer. It is then that I will thank God for you, and ask him for nothing, except one more day.
100% 100%
FINANCING FINANCING LOW INTEREST RATES LOW UP TOINTEREST 8 YEARS RATES REPAYMENT TERM UP TO 8 YEARS REPAYMENT TERM
THE SOLUTION TO THE TO BILLS HIGHSOLUTION ELECTRICITY HIGH ELECTRICITY BILLS REWARDING RESPONSIBLE INVESTMENT
REWARDING INVESTMENT Alternative energy is aRESPONSIBLE wise investment. Purchase photovoltaic panels, solar water heating, better home insulation or even energy efficient appliances for immediate reduction to your Alternative energy is a wise investment. Purchase photovoltaic panels, solar water heating, electricity bill. With an ECO plus loan from APS, you may also save on fuel by purchasing an better home insulation or even energy efficient appliances for immediate reduction to your electric vehicle. Contact us today to find out how you can benefit from sustainable energy electricity bill. With an ECO plus loan from APS, you may also save on fuel by purchasing an sources and save money immediately. electric vehicle. Contact us today to find out how you can benefit from sustainable energy sources and save money immediately. facebook.com/a
psbank
facebook.com/a
psbank
2122 6644
apsbank.com.mt
values you can bank on
2122 6644
apsbank.com.mt
values you can bank on
Terms & Conditions apply. Issued by APS Bank Limited of APS Centre, Tower Street, B’Kara, BKR 4012. APS Bank Limited is licensed by the Malta Financial Services Authority. Terms & Conditions apply. Issued by APS Bank Limited of APS Centre, Tower Street, B’Kara, BKR 4012.