Flimkien - Marzu 2019

Newspaper Post

MARZU 2019 Numru 172

8 He Wants to Comfort You ikkra kafè: meta d-dar 10 Kissir xbieha tal-ħajja Ir-Randan: X’inhu?

14 X’nagħmel fih? tudja! Studja!

18 SOK, imma kif?

tħoss li twieldet 19 Mtaħtiriam stilla ħażina l-kanzunetta li ħadd 20 Ima jaf min kitibha żami tal-kuxjenza 24 Emill-Papa Franġisku

BSL

Britannia Tours … il-vjaææ tiegœek jibda hawn!

Weekend f’Lourdes

Tluq minn Malta l-Ġimgħa fil-5.50pm u tluq minn Lourdes it-Tnejn fid-9.00pm 28 ta’ Ġunju – 1 ta’ Lulju 5-8 ta’ Lulju 12-15 ta’ Lulju 19-22 ta’ Lulju 26-29 ta’ Lulju 2-5 ta’ Awwissu 9-12 ta’ Awwissu 16-19 ta’ Awwissu 23-26 ta’ Awwissu 30 ta’ Aww – 2 ta’ Sett 6-9 ta’ Settembru

Erbat ijiem f’Lourdes

Tluq minn Malta t-Tnejn fil-5.50pm u tluq minn Lourdes il-Ġimgħa fid-9.00pm 1-5 ta’ Lulju 8-12 ta’ Lulju 22-26 ta’ Lulju 29 ta’ Lul – 2 ta’ Aww 5-9 ta’ Awwissu 12-16 ta’ Awwissu 19-23 ta’ Awwissu 26-30 ta’ Awwissu 2-6 ta’ Settembru

Valletta Branch - Tel: 2123 8039 Paola Branch - Tel: 2180 9930 Mosta Branch - Tel: 2141 3030 Gozo Branch - Rabat Tel: 2156 5620 bsl.com.mt

Dun Joseph Mizzi

E D I T O R JA L

Illaħwa Sib żmien kemm hi sabiħa!

Fil-vjaġġ fl-Emirati Għarab Magħquda fi Frar, Papa Franġisku ltaqa’ mal-Imam il-Kbir ta’ Al Azhar Ahmad al Tayyeb. Flimkien iffirmaw dokument importanti bl-isem: “Il-Fratellanza Umana għall-paċi fid-dinja u l-konvivenza komuni” fejn iddikjaraw: • li se jaddottaw kultura ta’ djalogu bħala triq, il-kollaborazzjoni bħala mġiba, u l-għarfien reċiproku bħala metodu; • li l-ewwel għan tar-religjon hu li l-bniedem tal-lum jemmen f ’Alla; • li r-reliġjonijiet qatt ma għandhom ikesksu l-gwerer jew iħeġġu l-mibegħda, l-ostilità, l-estremiżmu, jistiednu għall-vjolenza u t-tixrid tad-demm; • li kulħadd igawdi l-libertà ta’ twemminu, għax il-pluraliżmu u d-diversità tar-reliġjon, kulur, sess, razza u lingwa huma rieda sapjenti talvolontà divina li biha Alla ħalaq lill-bnedmin kollha differenti minn xulxin; • li jiġu mħarsa l-imkejjen kollha tal-kult; • li t-terroriżmu li jhedded is-sigurtà talpersuni mhux ġej mir-religjon iżda minn interpretazzjonijiet żbaljati ta’ testi reliġjużi.

Tassew dikjarazzjoni mill-isbaħ li tkompli tgħin fid-djalogu bejn reliġjonijiet differenti.

Id-dokument sħiħ bil-Malti jinstab fuq is-sit laikos.org

Marzu 2019

•

3

Magazin ta’ kull xahar maħruġ mill-Kulleġġ tal-Kappillani u jitqassam b’xejn lill-familji Maltin.

Biex tirriklama/kull korispondenza ċempel fuq 2182 8931 jew 7946 1470 jew bil-posta.

Indirizz Flimkien, Kulleġġ tal-Kappillani Kurja, il-Furjana Email flimkien@maltadiocese.org Editur Carmel Conti Grafika Outlook Coop Stampar Velprint Ltd Il-kitba li tidher fuq Flimkien apparti l-Editorjal mhux neċessarjament tirrifletti l-opinjoni tal-Bord Editorjali.

Raġġ Dawl Gradually, though no one remembers exactly how it happened, the unthinkable becomes tolerable. And then acceptable.

And then legal. And then applaudable.

Joni Eareckson Tada Bil-mod il-mod, u bla ma ħadd jiftakar kif, l-impensabbli jsir tollerabbli. Imbagħad isir aċċettabbli. Imbagħad isir legali. Imbagħad isir ta’ min ifaħħru.

When I grow up I want to be.....

“Let us pick up our books and our pens, they are the most powerful weapons; one child, one teacher, one book, one pen can change the world.”

Malala Yousafzai, I Am Malala: The Story of the Girl Who Stood Up for Education and Was Shot by the Taliban

Missio believes in the power of education to transform children’s lives; Through Missio Child Sponsorship Programme, with €12.50 per month, a sponsor like you can help us give them hope for a brighter future.

You can help by contacting:

Tel: 2123 6963 • E-Mail:info@missio.org.mt • w w w.missio.org.mt

M ess aġġ ta l - a r ċ is q o f

Marzu 2019

•

5

X’se ngħaddu lil uliedna?

5 suġġerimenti għar-Randan F’dan ix-xahar li matulu nibdew ir-Randan Imqaddes, nistieden lilkom ġenituri, u lilkom nanniet li tgħinu fit-trobbija tanneputijiet, biex tirriflettu dwar il-mod li bih qed inwasslu l-fidi lil uliedna. Il-mistoqsija li għamilt fil-festa ta’ din is-sena tan-Nawfraġju tal-Appostlu Missierna San Pawl hi: “X’ser ngħaddu lil uliedna? Mużewijiet jew fidi ħajja?”

Il-fidi li ġabilna San Pawl mhijiex folkor jew tradizzjoni iżda don u rigal li ġġib ukoll responsabbiltà. Din ir-responsabbiltà ma jġorrhiex biss l-isqof jew il-kappillan iżda trid tinġarr minna lkoll.

L-ewwel u qabel kollox, din il-fidi li aħna l-Maltin nistqarru li nemmnu tinbet u tikber fil-familji tagħna. Ix-xhieda ta’ fidi li intom tagħtu twassal lil uliedna biex jagħrfu dak li hu sewwa anki jekk mhux bilfors jaċċettawh mill-ewwel. Nixtieq ngħaddilkom ħames suġġerimenti prattiċi kif tkunu xhieda ta’ fidi fil-familja tagħkom matul ir-Randan:

1. Bil-ħin. Kunu hemm għal xulxin anki jekk dan ifisser sagrifiċċju.

2. Bl-imħabba. Uru l-imħabba tagħkom b’ġesti żgħar u tanġibbli.

3. Bl-umiltà. Meta jkollkom argument, ieqfu ftit biex tikkalmaw u itolbu maħfra lil xulxin anki jekk dak li ġara ma kienx tort tiegħek.

4. Bil-karità. Ftakru f ’min hu marid jew waħdu. Iddiskutu flimkien kif tistgħu tgħinuh, fost affarijiet oħra billi żżuruha.

5. Bit-talb. Sibu l-ħin biex titolbu flimkien matul il-ġurnata. Nhar ta’ Ħadd meta tmorru l-Quddies itolbu għal dawk il-persuni u l-familji li għaddejjin minn żmien diffiċli.

Illum jeħtieġ li l-fidi tagħna f ’Alla tinxtered bħal nar li jdawwal u jippurifika. Irrisposta tal-fidi li aħna nagħtu b’għemilna hija l-għarfien li Ġesù jħobbna u li aħna nirrispondu għas-sejħa tiegħu b’imħabba lejh u lejn il-proxxmu. + Charles J. Scicluna Arċisqof ta’ Malta

“Agħmel ħiltek biex taqra l-Vanġelu għall-inqas ħames minuti kuljum, u tibda tara bidla f’ħajtek.”

Tweet tal-Papa Franġisku, 15 ta’ Lulju 2018

Kelma ta’ Ħabib Id-diskorsi tal-Arċisqof Charles J. Scicluna

L-Uffiċċju Komunikazzjoni tal-Arċidjoċesi ta’ Malta jħabbar il-pubblikazzjoni ta’ ‘Kelma ta’ Ħabib’, it-tielet volum bid-diskorsi tal-Arċisqof Charles J. Scicluna fis-sena liturġika Novembru 2016 – Diċembru 2017. Dan il-ktieb ta’ madwar 750 paġna jinkludi 50 paġna ta’ ritratti bil-kulur li ttieħdu f’diversi ċelebrazzjoniijiet fil-parroċċi u attivitajiet oħra. It-temi prinċipali li l-Arċisqof Scicluna tkellem dwarhom fl-omeliji u l-messaġġi tiegħu jinkludu d-dritt talħajja u d-dinjità tal-bniedem, il-ġustizzja soċjali u l-ġid komuni, il-faqar u s-solidarjetà.

‘Kelma ta’ Ħabib’ jinbiegħ għall‑prezz ta’ €15. Wieħed għandu jimla u jibgħat il‑formola ta’ hawn taħt. Il‑ktieb huwa sponsorjat mill‑APS Bank.

€15

Nixtieq nordna kopja/kopji ta’ ‘Kelma ta’ Ħabib’ għall-prezz ta’ €15 kull kopja (VAT inkluż), u nixtieq (agħżel waħda): Niġbor il-ktieb/kotba mill-Kurja tal-Arċisqof, il-Furjana.

Nirċievi l-ktieb/kotba bil-posta, fl-indirizz hawn taħt indikat, bil-prezz addizzjonali ta’ €5 għal kull kopja (indirizzi lokali biss).

Isem:

Mobile:

Indirizz: Email: Qed ninkludi cheque ta’:

Iċ-cheque huwa pagabbli lill-Arċidjoċesi ta’ Malta u għandu jintbagħat flimkien ma’ din il-formula f’dan l-indirizz: Uffiċċju Komunikazzjoni, Arċidjoċesi ta’ Malta, P.O. Box 1, Floriana FRN 1520

8

•

Marzu 2019

Rif l ess j o n i

Max Lucado

comfort you He wants to

My child’s feelings are hurt.

I tell her she’s special. My child is injured.

I do whatever it takes to make her feel better.

Marzu 2019

•

9

My child is afraid. I won’t go to sleep until she is secure.

Why do I think he groans when he sees me coming?

I’m not a hero. I’m not a superstar. I’m not unusual. I’m a parent. When a child hurts, a parent does what comes naturally. He helps.

Why do I think he consults his list when I ask for forgiveness and asks, “Don’t you think you’re going to the well a few too many times on this one?”

And after I help, I don’t charge a fee. I don’t ask for a favor in return. When my child cries, I don’t tell her to buck up, act tough, and keep a stiff upper lip. Nor do I consult a list and ask her why she is still scraping the same elbow or waking me up again.

I’m not a prophet, nor the son of one, but something tells me that in the whole scheme of things the tender moments described above are infinitely more valuable than anything I do in front of a computer screen or audience. Something tells me that the moments of comfort I give my child are a small price to pay for the joy of someday seeing my daughter do for her daughter what her dad did for her.

Moments of comfort from a parent. As a father, I can tell you they are the sweetest moments in my day. They come naturally.

They come willingly. They come joyfully.

If all of that is true, if I know that one of the privileges of fatherhood is to comfort a child, then why am I so reluctant to let my heavenly Father comfort me?

Why do I think he wouldn’t want to hear about my problems? Aren’t they too trivial compared to people starving in India?

Why do I think he is too busy for me?

Why do I think he’s tired of hearing the same old stuff?

Why do I think I have to speak a holy language around him that I don’t speak with anyone else?

Why do I not take him seriously when he questions, “If you, then, though you are evil, know how to give good gifts to your children, how much more will your Father in heaven give good gifts to those who ask him!” (Matthew 7:11) Why don’t I let my Father do for me what I am more than willing to do for my own children?

I’m learning, though. Being a parent is better than a course on theology. Being a father is teaching me that when I am criticized, injured, or afraid, there is a Father who is ready to comfort me. There is a Father who will hold me until I’m better, help me until I can live with the hurt, and who won’t go to sleep when I’m afraid of waking up and seeing the dark.

Ever. And that’s enough.

Bil-Malti fil-qosor: Jekk missier irid l-aħjar għal uliedu, lest jismagħhom u joffrilhom faraġ u kuraġġ, għaliex m’aħniex kapaċi nimmaġinaw lil Missierna tas-sema li jkun hekk ukoll, anzi ħafna aħjar? U dan meta hu Missier li jerfagħna sakemm jgħaddilna u ma jmurx jorqod diment li aħna nibqgħu mqajmin u nibżgħu mid-dlam.

10

•

Marzu 2019

R E LA Z Z JON I J I E T

Anki l-kmamar għandhom ‘ruħ’. Il-kċina hija l-post fejn tiżvolġi “it-teoloġija tal-kafè”. Il-kamra tal-banju hija l-post fejn toqgħod ftit ‘waħdek’; il-kamra tas-sodda...

Id-dar tista’ verament issir xbieha tal-ħajja tal-koppja. Huwa bejn il-ħitan tad-dar li r-raġel u l-mara jgħixu ħajjithom ta’ kuljum. Il-kmamar tad-dar jistgħu jassumu tifsira ġdida: is-salott isir simbolu ta’ meta nisimgħu lil xulxin, il-kċina tfakkarna filmumenti meta naqsmu kollox bejnietna, ilkamra tas-sodda hija l-fedeltà, il-basement jew il-bejt huma n-nostalġija u t-tifkiriet tagħna.

Dawn il-mistoqsijiet jiffurmaw mixja li tgħaddi minn ħamest ikmamar immaġinarji. Il-koppji miżżewġin jistgħu jagħmlu dan il-‘kwizz’ flimkien biex ikollhom okkażjoni jitkellmu bejniethom dwar ir-relazzjoni tagħhom. Wara kollox, meta nibnu relazzjoni nkunu qed nibnu dar – anzi nkunu qed nibnu tempju!

1. Fil-kċina Il-kċina hi simbolu ta’ ‘sħana’ (warmth) u ta’ ‘flimkien’ (togetherness).

• Il-ħin tal-ikel fil-familja tagħna qed ikun ħin ta’ gost flimkien, jew biss ħin ta’ dixxiplina mat-tfal?

• Kemm-il darba fil-ġimgħa qed nieklu flimkien?

• It-television u l-mobiles qegħdin nitfuhom waqt l-ikel ... jew inħalluhom itellfuna?

• Min minna qed jixtri, iħejji l-ikel, jiżbarazza, jaħsel u jixxotta?

• Ħin l-ikel sar sempliċement mument li fih naħtfu l-ikel malajr … jew fejn nistgħu nirrakkontaw il-ġrajjiet tagħna, dak li nkunu għaddejjin minnu?

• Il-ħin tat-talb tagħna fil-familja qed ikun biss it-talba ta’ qabel l-ikel – jew lanqas dik m’aħna ngħidu?

• Qed ikolli ħin kuljum ma’ żewġi / marti?

Qed ikolli ħin ma’ kull wieħed minn uliedi / ħuti? Qed ikolli ħin għall-inqas għal ‘kikkra kafè’ magħhom kuljum?

2. Is-salott Is-salott hu l-“kamra ta’ barra”, fejn nilqgħu l-barranin. Huwa wkoll il-living area tal-familja.

• Aħna miftuħin għall-barranin – jew aħna magħluqin fil-bżonnijiet tagħna biss?

• It-tv sar iċ-ċentru tal-ħajja tagħna? Sar jikkmanda hu, u kollox idur miegħu? Jew inżommuh f ’postu, jiġifieri fir-rokna, u xi drabi wkoll jibqa’ mitfi?

• Nieħu gost li sejjer lura d-dar … jew aktar inħoss dwejjaq?

• Semmi tliet affarijiet li jogħġbuk fil-familja tagħkom u fir-relazzjoni tagħkom.

• Ħafna drabi fis-salott inżommu l-gwarniċi u l-albums bir-ritratti.

Għandek memorji sbieħ tagħkom bħala koppja u bħala familja, anki jekk mhux maqbudin f ’ritratt? Semmuhom lil xulxin.

kikkra

Marzu 2019

3. Il-kamra tas-sodda Il-kamra tas-sodda hija l-“kamra talkoppja”, fejn ir-raġel u l-mara jistgħu jkunu intimi, weħidhom, bil-‘bieb magħluq’.

• Qed ikollna ħin għalina t-tnejn bħala koppja? Jien sodisfatt bil-kwantità u l-kwalità tal-ħin flimkien?

• Hemm biżżejjed privatezza fid-dar tagħna meta jkollna bżonn?

• Kuntenti bil-livell ta’ intimità u espressjoni sesswali ta’ bejnietna? Hemm xi ħaġa li qed ittellifna? Forsi xi stress, ansjetà jew ħinijiet twal wisq ta’ xogħol?

• Għandna ħin ta’ mistrieħ biżżejjed li jgħinna nsibu forza biex l-għada nifilħu niffaċċjaw il-ġurnata? Jew il-ħin kollu ‘għaddejjin’?

• Ġieli morna xi rtir jew vaganza flimkien biex insaħħu r-relazzjoni tagħna?

• Naħfru lil xulxin? Indumu bil-geddum?

Nitolbu maħfra lil xulxin?

4. Il-kamra tat-tfal Xi drabi din tkun l-aktar kamra mqallba.

Anki r-relazzjoni tagħna magħhom xi kultant tkun imqallba.

• X’tip ta’ relazzjoni għandna ma’ wliedna?

(Wieġeb dwar kull wieħed u waħda minn uliedek.) Hemm xi ħadd minnhom li forsi bħalissa għaddej minn xi perijodu partikolari? Għandu ċans jiftaħ qalbu miegħek? Forsi tista’ tiftaħ id-diskors int stess?

• Nirrispettaw l-individwalità, ilprivatezza, il-libertà ta’ wliedna?

•

11

• Ninkuraġġuhom u nfaħħruhom?… Jew forsi qed nikkritikawhom wisq u dejjem insibu d-difetti?

• Jista’ jkun li minħabba l-attenzjoni li nagħtu lit-tfal qegħdin nittraskuraw lil xulxin?

• X’qed nagħmlu biex ngħaddulhom il-fidi tagħna? X’tip ta’ fidi qed ngħaddulhom?

5. Il-kamra tal-banju Il-kamra tal-banju (jew terrazzin / bitħa / bejt) hija l-post fejn jien nista’ noqgħod waħdi, fejn nista’ nkun ‘jien’.

• Qed ikolli ftit ħin għalija nnifsi biex nistrieħ, niddedikah għal xi passatemp, niżviluppa lili nnifsi u t-talenti tiegħi?

• Qiegħed nieħu ħsieb id-dehra tiegħi, saħħti, nagħmel eżerċizzji, noqgħod attent x’niekol?

• Għandi okkażjonijiet biex nieqaf u nara fejn għandi ‘innaddaf ’ u ‘niżbarazza’ – kemm personalment kif ukoll bħala koppja?

F’dan il-kwizz ma jingħatawx marki.

Imma ppruvaw sibu għall-inqas ħaġa waħda biss jew tnejn x’tistgħu tirranġaw ... u taraw kif id-‘dar’ tagħkom issir aktar arjuża, spazjuża, imdawla, friska u nadifa. Issir dar li ma tinbiegħx, għax imprezzabbli.

kafè

12

•

Marzu 2019

Ħ S I E B QA S I R

Jiena ż-żgħir fost żewġ subien. Missieri raġel għani. Minn tfuliti għext f’dar kbira, imdawra b’ħitan qishom swar, iġagħluk tħossok protett.

Dejjem kellna qaddejja jaħdmu għalina u jgħixu magħna. Lil missieri jħobbuh ħafna.

Mal-ġurnata jaħdmu, imma filgħaxija jinġabru madwar ħuġġieġa nar, jiċċelebraw dak li jkunu għamlu matul il-jum, jirringrazzjawh tax-xogħol li pprovdielhom, grati għall-ġenerożità u l-ġentilezza li biha jimxi magħhom. Kulħadd kuntent … minbarra jien!

Ma jonqosni xejn … imma ħija l-kbir il-ħin kollu moħħu fija; moħħu x’qed nagħmel, anzi x’suppost qed nagħmel. Jixtieq jaqbadni f ’xi żball, u meta jinduna, arah jiġri għand missieri jugżani u jgħid bija ma’ kulħadd.

Ma nistax nieħu żball bih. Anki ma’ xi qaddejja tiegħu, żball taż-‘żgħir’ tgħidx kif jinżlilhom għasel!

Cynthia Grech Sammut

Imma missieri mhux hekk. Iwiddibni u jaħfirli, imbagħad jibgħatni u jagħtini ċans nerġa’ nibda mill-ġdid. Imma ma’ ħija mhux hekk. Minħabba fih, is-swar ta’ madwar kont sirt inħosshom joħonquni u jtellfuli l-libertà.

Jum wieħed, ftit wara li għalaqt it-tmintax, tlaqt minn dar missieri biex niskopri d-dinja. Tlabtu sehmi u ħriġt niġri, ferħan u ħieles. Ħassejtni bħal għasfur ħiereġ mill-gaġġa, qed jiskopri għall-ewwel darba d-dinja ta’ barra: bdejt intir ’l hawn u ’l hin, nittajjar mal-friefet u niskopri l-fjuri. Imma wara ftit żmien, bħal għasfur ukoll, beda jaqbadni l-ġuħ. Fejn fil-bidu kont ħassejtni kburi li kont kapaċi naħseb għal rasi jien, ftit ftit irriżervi li ġibt mingħand missieri nħlew.

Kelli niddobba b’dak dak li jirnexxili ndawwar jien. Ikel ma sibtx bħalma kont insib f ’dar missieri. Għamilt f ’qalbi meta indunajt li dawk li kienu jkunu madwari sparixxew; ma kinux ħbieb veri u leali. Mhux biss ma sibtx x’niekol imma kienu kiluli kollox huma!

Iż-żgħi

Marzu 2019

Is-sitwazzjoni kompliet marret għall-agħar.

Spiċċajt nira’ l-ħnieżer, nixxennaq għallikel tagħhom. Kien hemm li ftakart f ’dar Missieri, fejn anki l-qaddejja kienu aħjar minni. Dawk qatt ma ħallew dar missieri.

Kienu għarfu kemm kienu jiddependu minnu, li weħidhom ma kinux kapaċi jkampaw. Il-ħitan tad-dar kienu għalihom kenn, mhux ħabs li jtellifhom milli jesprimu lilhom infushom, kif kont qed narahom jien. Għarfu li kien propju missieri r-raġuni kollha għalfejn kienu qed jgħixu f ’dik id-dar.

•

ried jagħtini missieri; mingħalija kont kbirt biżżejjed biex nieħu ħsieb tiegħi nnifsi. Ma apprezzajtx kemm kont maħbub u miżmum fuq wiċċ l-idejn.

Dak il-ħin għaraft l-iżball li għamilt.

Qomt mill-miżerja li kont fiha u rġajt lura.

Skantajt mhux biss għax sibtu jistennieni imma għax ġie jiġri jilqagħni lura fi ħdanu u ntefa’ fuqi jgħannaqni. Erġajt ħassejtni ibnu mill-ġdid, daqslikieku qatt ma waqaft inkun ibnu. Daqshekk hija kbira l-ħniena tal-Missier!

Issa għaraft jien ukoll x’kont qed nitlef meta tbegħidt minn dar missieri. Għaraft kemm kont ‘ħali’ meta ħallejt warajja s-sigurtà li

ħir

13

Jekk trid taqra ktieb li tassew jgħinek f ’dan ir-Randan, nissuġġerulek ‘The Return of the Prodigal Son – A Story of Homecoming’, miktub minn Henri J.M. Nouwen s.j. Il-kittieb juża l-pittura famuża ta’ Rembrandt biex jgħinna naraw il-ġrajja mil-lenti taż-żgħir, millenti ta’ ħuh il-kbir, kif ukoll tal-Missier.

Jagħti ħjiel fejn seta’ kien hemm omm ukoll f ’din il-ġrajja – ħaġa li forsi qatt ma daħlitilna f ’moħħna. Fuq kollox, jgħinna nindunaw li din hi wkoll ilġrajja tiegħi u tiegħek.

14

•

Marzu 2019

RAN DAN

Nhar l-Erbgħa 6 ta’ Marzu jibda r-Randan, żmien importanti li jħejjina għall-Għid il-Kbir – il-quċċata tas-Sena Liturġika u tal-ħajja tan-Nisrani.

Imma x’inhu sew ir-Randan, u x’għandi nagħmel fih?

Kif taqbad tifhmu?

Dan il-‘vjaġġ’ ta’ 40 jum iwassal għal Ħamis ix-Xirka, il-Ġimgħa l-Kbira u l-Għid. Għandu jkun żmien ta’ bidla minn ġewwa, triq lura lejn dar il-Missier. Dan japplika għal kulħadd, għax kulħadd huwa midneb, bla ma noqogħdu nkejlu jekk aħniex midinbin ‘kbar’ jew ‘żgħar’.

L-importanti li JIEN b’qalbi kollha nipprova ma nikkuntentax ruħi b’ħajja ta’ Nisrani nofs kedda.

In-numru 40 L-40 jum tar-Randan ifakkruna fl-40 jum ta’ sawm li Ġesù għex fid-deżert qabel ħareġ għall-ħajja pubblika: “Ġesù, mimli bl-Ispirtu s-Santu, raġa’ lura mill-Ġordan u l-Ispirtu ħadu fid-deżert. Hemm għal erbgħin jum Ġesù kien imġarrab mix-Xitan. Matul dawk il-jiem ma kiel xejn; u mbagħad, meta għaddew dawk il-jiem, ħadu l-ġuħ.”

40 huwa numru simboliku użat fitTestment il-Qadim u fit-Testment il-Ġdid.

Jirrappreżenta żmien ta’ purifikazzjoni u stennija għall-miġja tal-Mulej, fiċ-ċertezza li Alla huwa fidil u jżomm kelmtu magħna.

Fit-Testment il-Qadim naqraw li d-dilluvju dam 40 jum. Anki l-jiem li Mosè dam fuq il-Muntanja Sinaj kienu 40. L-Iżrael wara li ħarġu mill-Eġittu damu 40 jum fiddeżert sakemm waslu fl-Art Imwiegħda.

Il-Profeta Elija mexa għal 40 jum sakemm

wasal fuq il-Muntanja Ħoreb. L-abitanti ta’ Ninwè ngħataw 40 jum biex jikkonvertu bil-predikazzjoni ta’ Ġona. Fit-Testment ilĠdid insibu li Ġesù, wara li qam mill-mewt, għadda 40 jum jgħallem lid-dixxipli qabel tela’ s-sema u bagħat l-Ispirtu s-Santu.

Ir-Randan għandu jfakkarna li l-ħajja bħala Nsara hija triq li rridu nimxuha mhux sempliċement biex nosservaw xi liġi imma biex niltaqgħu tassew mal-persuna ta’ Ġesù u nimxu warajh. Wara kollox, il-kelma Nsara hekk tfisser: “dawk li huma tan-Nazzarenu”.

Ir-Randan iġegħilni nistaqsi: Jien tassew tan-Nazzarenu? Jien tassew Nisrani?

L-irmied L-Erbgħa tal-Irmied (jew Ras ir-Randan) huwa jum ta’ sawm u astinenza (ma jiswiex laħam). Dakinhar is-saċerdot iqiegħed ftit irmied imbierek fuq moħħna. L-irmied ikun il-friegħi taż-żebbuġ ta’ Ħadd il-Palm ta’ sena qabel li jkunu ġew maħruqa. L-irmied huwa sinjal ta’ penitenza. Waqt li jitqiegħed l-irmied, is-saċerdot jgħidilna: “Indem u emmen fil-Bxara t-Tajba” – li hija sejħa għall-konverżjoni, jiġifieri sejħa biex nibdlu d-direzzjoni u mmorru ‘kontra l-kurrent’ ta’ ħajja superfiċjali u inkoerenti.

Is-sinjali tar-Randan Is-sawm, l-opri tal-ħniena u t-talb huma s-sinjali minn barra li nagħmlu fir-

Marzu 2019

Randan. Sawm ma jfissirx toqgħod lura millikel imma toqgħod lura wkoll minn affarijiet oħra biex tgħix ħajja aktar ikkontrollata.

Aħseb f ’xi mod kif issum, imma tillimitax issawm u s-sagrifiċċji għaċ-ċikkulata u l-pasti!

Is-sawm jagħmel ħafna aktar sens meta akkumpanjat minn xi opra ta’ ħniena u ġenerożità, bħal meta wieħed joqgħod lura minn xi ħaġa u l-flus jagħtihom lil min hu fil-bżonn (bħad-Dar tal-Kleru, Jesuit Refugee Service, Aid to the Church in Need). Ġeneralment fil-parroċċi jsir ukoll ġbir ta’ oġġetti u flus għal nies fil-bżonn. Hawn ukoll, tillimatax l-opri tal-ħniena għal li ddaħħal idek fil-but u toħroġ ftit ewro.

L-opri tal-ħniena jinkludu wkoll viżta lil xi marid, telefonata lil xi ħadd waħdu, tisma’ bl-attenzjoni lil min għandu bżonn jiftaħ qalbu, taħfer lil min weġġgħek, eċċ.

Ir-Randan huwa wkoll żmien speċjali għattalb. Santu Wistin kien jgħid li s-sawm u l-opri tal-ħniena huma ż-żewġt iġwienaħ tat-talb. Jekk tassew issum u tagħmel opri tal-ħniena, iwassluk biex titlob aħjar. Sib ħin għar-Rużarju u kkontempla verament ilmisterji; aqra bil-mod il-vanġelu tal-ġurnata u itlob bih; agħmel nofs siegħa adorazzjoni; aqra xi salm li jgħinek titlob; itlob bil-Via Sagra. Sib ħin ukoll biex tqerr.

Ir-Randan u l-Magħmudija Il-Knisja minn dejjem assoċjat il-Velja talGħid maċ-ċelebrazzjoni tal-Magħmudija.

Fil-bidu r-Randan kien żmien li fih dawk li jkunu se jitgħammdu kienu jħejju ruħhom għall-magħmudija. Aktar tard il-fidili kollha bdew jiġu mistiedna biex jgħixu dan il-vjaġġ ta’ tiġdid spiritwali.

Sinjali oħra Sinjali sempliċi oħra li jgħinuna nifhmu aħjar is-sinifikat ta’ dan iż-żmien huma

•

15

l-kulur tal-ilbies tas-saċerdot (vjola, li jħeġġiġna għall-konverżjoni), bilanċ fittiżjinfil-knisja, kif ukoll ma ngħidux ilGlorja u lanqas Hallelujah.

Il-Qari tal-Ħadd Fl-Ewwel Ħadd tar-Randan, bħalma nagħmlu kull Randan, nisimgħu l-ġrajja tat-tentazzjonijiet ta’ Ġesù fid-deżert. FitTieni Ħadd, għandna t-trasfigurazzjoni ta’ Ġesù fuq it-Tabor. Fit-Tielet Ħadd Ġesù jistedinna nagħmlu l-frott bħas-siġra tat-tin li tissemma’ fil-vanġelu. Fir-Raba’ Ħadd naqraw dwar il-ferħ li kien hemm fid-dar tal-Missier meta l-iben reġa’ lura. Fil-Ħames Ħadd Ġesù jgħidilna: ‘Min fostkom hu bla dnub jitfgħalha hu l-ewwel ġebla.’ Fl-aħħar Ħadd (Ħadd il-Palm) issir it-tifkira tad-dħul ta’ Ġesù f ’Ġerusalemm u naqraw ir-rakkont tal-Passjoni, din is-sena skont San Luqa.

Xi drabi, li titlob l-għajnuna jirrikjedi iktar kuraġġ milli tipprova waħdek.

M’intix waħdek, aħna hawn għalik.

Cottonera Community Service Ċentru LEAP għax-Xlokk, Triq San Dwardu, Birgu, BRG 9030 Tel: +356 23985110 Valletta Community Service Ċentru LEAP Valletta, 72, Triq Melita, Valletta, VLT 1120 Tel: +356 23953160 Qawra Community Service Ċentru LEAP Qawra, Triq il-Frejgatina, Qawra, SPB 1273 Tel: +356 22697000 Msida & B'Kara Community Service Ċentru LEAP Msida, 168, Valley Road, Msida, MSD 9029 Tel: +356 25903933

Id-dar �egħi, mal-familja, indipenden�

Ċemplilna għal kwotazzjoni bla obligazzjoni illum fuq 21 524 888

Tista' �kkwalifika għas-sussidju mill-Gvern 133, Mdina Road, Zebbug, ZBG 9015, Malta Mobile: (+356) 99 242 320 Email: info@stairsindependent.com Web: www.stairsindependent.com

Għandek minn 11 sa 18-il sena?

Trid tattendi għal live-ins u attivitajiet oħra organizzati miċ-Ċentru Vokazzjonijiet Djoċesani? Il-live-ins isiru fis-Seminarju tal-Virtù, ir-Rabat. Ibgħat email fuq info@vokazzjoni.com.

Jekk int ġenitur, nissuġġerulek tħeġġeġ lil uliedek ta’ dawn l-etajiet għal dawn l-attivitajiet ferm interessanti.

18

•

Marzu 2019

U L I E D NA

Studja! OK, imma kif?

Il-kelma ‘Studja!” wliedna jisimgħuha l-ħin kollu f’widnejhom bejn Settembru u Ġunju, jekk mhux ukoll wara!

L-istudju hu xogħol, u bħal kull xogħol ieħor jirrikjedi l-għodda tiegħu. Minghajr għodda x-xogħol isir iebes u jaf jiġi ħażin ukoll. Minkejja s-sigħat jistudjaw, xi studenti jispiċċaw jinsew nofsu – ħaġa li tiffrustrahom u taqtgħalhom qalbhom.

Għalhekk l-istudent jeħtieġ jagħraf liema metodu ta’ studju jgħinu jassimila aktar.

Hemm tliet metodi prinċipali.

1. Stampi u disinji: B’dan il-metodu l-istudent ipinġi stampi u jagħmel disinji biex jesprimi u jsaħħaħ dak li jistudja. Tajjeb li dawn l-istampi jitwaħħlu fuq kartonċina fil-kamra tagħhom biex kull meta jarawha jiftakru l-kontenut.

2. Smigħ: Dan hu meta l-istudent, waqt li jkun qed jistudja, joqgħod jaqra jgħajjat. Xi drabi hawn ukoll min jirrikordja u jisma’ lilu nnifsu, għax hekk isibu li jikkonċentra u jiftakar aħjar.

3. Proġett: Hawn l-istudent jibni proġett / mudell ta’ dak li jistudja. Dawn ikunu studenti li biex jifhmu u jikkonċentraw ikunu jridu jużaw idejhom; jippreferu ma jistudjawx bl-amment imma li jkunu jafu jesprimu fi kliemhom dak li jkunu studjaw.

Malli student jagħraf liema hu l-metodu ‘tiegħu’, allura tajjeb li jħaddmu. L-istudju għandu jsir f ’ambjent li jixbah lil dak ta’ klassi, mhux fuq xi pultruna komda jew sodda.

Hawn studenti li jridu skiet perfett biex jikkonċentraw; oħrajn ma jiddejqux bi ftit mużika fl-isfond. Żgur li t-tv, it-tablet, ittelefon u gadgets oħra mhux posthom waqt l-istudju. Il-ġenituri jridu jaraw li l-aħwa żgħar ma jkunux ta’ tfixkil.

Regola sagrosanta hi li l-ġenituri jagħmlu kuraġġ lill-istudent li qed jistudja, u mhux isibulu fiex imaqdruh.

Jgħin ukoll jekk l-istudju jitqassam f ’perijodi ta’ siegħa, jew inqas, u li jħallu ħin liberu biex jilagħbu, jirrilassaw u jgawdu l-familja.

Biex ngħinu l-memorja dak li jkun studjat irid jiġi ripetut f ’xi ħin u ġranet wara, mingħajr l-użu tal-ktieb. Dan jista’ jsir anki meta wieħed qed jistenna fuq l-istejġ jew fuq il-karozza. Jekk dan iseħħ għal numru ta’ ġranet, allura l-istudju li jkun sar ikun ġie ‘rekordjat’ fil-moħħ u jkun jista’ jiġi użat fil-futur.

Ma nistennewx perfezzjoni mit-tfal. Wara kollox, anki aħna … mill-iżbalji nitgħallmu!

W i ċċ i l - F o q r a

Kien hemm xi familji li kultant jeħduha magħhom id-dar, fejn setgħet tesperjenza ambjent ta’ mħabba ta’ familja. Familja minnhom iddeċidew li jaddottawha. Fl-aħħar dehret stilla ħanina. Ħassitha se ttir bil-ferħ.

Issa għall-ewwel darba setgħet tlissen ilkelmiet ma u pa.

Il-ġenituri addottivi kienu jħobbuha tassew imma wara biss sentejn l-omm mardet b’kanċer u ftit wara mietet. Il-missier, kontra qalbu, kellu jieħu lil Miriam lura fl-istitut: trawma oħra.

Ta’ sittax ħarġet mill-istitut u marret tħabbat il-bieb ta’ ommha. Din aċċettatha imma bil-patt li toħroġ taħdem u tagħtiha l-paga kollha. Ftit wara ltaqgħet ma’ ġuvni u saret tħobbu, imma kif dan sar jaf li ħarġet tqila minnu, telaqha. Malli ommha saret taf ukoll, keċċietha mid-dar. Miriam ħassitha li tassew twieldet taħt stilla ħażina.

Miriam u binha tarbija sabu għajnuna f ’wieħed mix-shelters. Għadda ftit żmien u ltaqgħet ma ġuvni ieħor li ma damx ma sar żewġha. Kienet ferħana li sabet ftit imħabba

•

19

f ’ħajjitha aktar u aktar meta tweldulha żewġ ulied oħra u kellha familja kif dejjem xtaqet.

Iżda anki dan il-ferħ ma tantx dam għax żewġha waqa’ fil-vizzju tad-droga, u sar abbużiv magħha u ma’ wliedhom. Mhux darba jew tnejn ħarbet bit-tfal b’kollox matul il-lejl biex tfittex kenn f ’diversi shelters.

Ma xtaqitx tinfired mit-tfal billi tpoġġihom f ’istitut. Kienet ġarrbet biżżejjed il-firda talomm, u ma riditx li wliedha jgħaddu millistess torturi.

Illum ulied Miriam kibru mhux ħażin.

Għalkemm tagħmel minn kollox għalihom, taħdem minn xogħol għal ieħor biex tlaħħaq mal-kontijiet u l-ispejjeż tal-ħajja, qatt ma jirnexxilha tfaddal sold u qatt ma jkollha biżżejjed lanqas għall-bżonnijiet fid-dar.

Kuntenta toqgħod nieqsa hi biex tgħin lil uliedha, iżda dawn ukoll, sfortunatament, peress li kellhom trobbija diffiċli, jagħtuha problemi mhux ħażin.

Miriam spiss ittenni: “Twelidt taħt stilla ħażina. Meta se nieħu ftit ruħ? Il-veru għejejt!” U min jista’ jlumha?

Miriam tirrikorri ta’ spiss il-Millennium Chapel għas-sapport morali u anki materjali.

Hemm jipprovdulha xirja ikel kull xahar, ħwejjeġ, għamara u s-servizz ta’ counselling u direzzjoni spiritwali.

Fil-kappella tal-Millennium Chapel hemm diversi stilel, fuq sfond blu wara t-tabernaklu. Forsi Miriam ma twelditx taħt stilla ħażina għalkollox.

* Isem mibdul. Artiklu miktub mill-Millennium Chapel, li tissapportja familji fil-bżonn bħal ta’ Miriam.

Sa minn twelidha, Miriam* sabet ruħha f ’istitut tas-sorijiet, li għalihom ma għandha xejn ħlief kliem ta’ tifħir. Ommha u missierha rabbew erba’ wlied imma lilha ma ridux jafu biha; lanqas biss kienu jmorru jżuruha. Din il-ħaġa tant ħalliet impatt negattiv fuqha li kien diffiċli għaliha tikkonċentra l-iskola. Bilkemm taf taqra u tikteb, u dan l-iżvantaġġ ġabilha tbatija f ’ħajjitha.

Marzu 2019

20

•

Marzu 2019

ŻG Ħ AŻAG Ħ

T

Emmanuel Camilleri

eatru vojt. Dlam ċappa apparti żewġ dwal iffukati fuq pjanu.

Fuq il-pjanu hemm tfajla bilqiegħda, tkanta b’leħen fraġli u ddoqq il-pjanu.

It-tfajla weħidha. Imma le, mhux weħidha. Qed tkellem lil xi ħadd. U lil dan ix-xi ħadd qed tkantalu song: Thank You.

U hekk jagħmel miegħi u miegħek ukoll! Għamilt x’għamilt, Alla jibqa’ jistenniek. Jekk qed tibża’ (scared of the pain that came with trust), jew tħossok f’salib it-toroq jew dħalt fi sqaq (I was lost), jew tħoss li ma jistħoqqlokx (I don’t deserve you), tinkwetax… Alla jibqa’ jistenniek.

Waħda mill-affarijiet li l-aktar tbeżża’ lilna ż-żgħażagħ hija li nkunu weħidna, li ħadd ma jħobbna. Min jaf kemm ninkwetaw jekk persuna tkunx verament ħabib/a tagħna jew le. Min jaf kemm-il darba tlifna ħbiberija għax ħadna lill-persuna l-oħra for granted.

Ġesù stess qalilna dan fil-parabbola li ħa nisimghu fil-Quddiesa fl-aħħar Ħadd tax-xahar, dik tal-Iben il-Ħali.

Dan iġegħilna nħossu ġo fina x-xewqa li lil Alla ngħidulu: Grazzi, talli l-imħabba tiegħek lejja ma tintefa’ qatt!

Xi kultant nagħmlu hekk ma’ Alla wkoll, meta ninsewh u nwarrbuh.

Imma s-song ma tiqafx hawn, għax tgħidilna li Alla, anki jekk inwarrbuh, xorta jibqa’ jiġri warajna, jibqa’ jħobbna bla kundizzjonijiet.

Interessanti li din is-song l-ebda grupp jew kantant mhu qed jieħu kreditu tagħha. Ingħad li l-kantanta xtaqet tibqa’ anonima biex min jisma’ s-song jibqa’ ffukat fuq il-lirika tad-diska.

Fuq youtube tista’ ssibha taħt Jesus Fellowship Songs.

Marzu 2019

Thank You So many times, You reached out to me, But I turned my back ’cause I didn’t think you had what I need.

Now you’re everything, You’re everything to me.

And I can’t be without you God, You’re everything.

And I want to say thank you, I was lost and you found me, I was dead inside, And you breathed into me, And you brought these bones to life.

I want to say thank you.

Thank you for saving me.

Thank you for loving me unconditionally God. You stood with open arms, but I ran away. ’Cause I was scared of the pain that came with trust. Oh oh oh.

But I came running back, Into your embrace, Because I knew you’d still be there, You’d never leave me. God. And I want to say thank you …

I don’t deserve you, God, but you keep on loving me anyway.

Oh, You’d never stop loving me, God. And I want to say thank you …

Songwriters: New Creation Christian Community Thank You lyrics © Jesus Fellowship Church

•

21

22

•

Marzu 2019

M ARATONA TA’ TA M A

Claudia Cini

70 proġett f’sena

When I grow up I want to be.....

It-Tanżanija Fid-djoċesi ta’ Dar es Salaam hemm dar immexxija mis-Sorijiet ta’ Madre Tereża u staff żgħir ta’ infermiera u voluntiera.

Takkomoda 200 tfal żgħar abbandunati, tfal u żgħażagħ ta’ kull età, anzjani u persuni b’diżabilità. Is-sorijiet, l-infermiera u l-voluntiera jagħmlu l-almu tagħhom matul il-jum biex l-ispejjeż tal-ġurnata ma jeċċedux l-€2,000. Din id-dar tiddependi essenzjalment mill-providenza u l-karità.

Il-Guinea Bissau F’dan il-pajjiż l-agrikoltura tikkonsisti fiż-żrigħ tar-ross, li jsir bi tbatija kbira u f’diversi tipi ta’ ħamrija, biex ma nsemmux ukoll diffikultajiet kbar oħra bħall-għasafar li jinvadu l-għelieqi għaż-żerriegħa, ħxejjex velenużi li jgħixu fuq il-ħxejjex tajbin, it-tajn magħqud li jibbies għax mhux maħdum, u d-diżlivell fl-għelieqi.

Għalhekk, se jinxtraw għaxar magni taż-żrigħ li joħolqu xogħol għaż-żgħażagħ, joffru inqas tbatija fl-għelieqi, u tkabbir ta’ aktar ross birriżultat ta’ qligħ akbar.

“Let us pick up our books and our pens, they are powerful weapons; one child, one teacher, one boo can change the world.”

Malala Yousafzai, I Am Malala: The Story of the Girl Who Stood Up f and Was Shot by the Taliban

Iż-Żambja Fid-djoċesi ta’ Mpika hemm popolazzjoni Maratona ta’ Tama kbira ħafna ta’ tfal. U meta ftit ieħor tinfetaħ Għar-raba’ sena, Missio Malta qed jorganizza parroċċa ġdida, se jkomplu jiżdiedu għax l-maratona #hopemissiofest nhar is-Sibt 16 ta’ aktar abitanti se jersqu qrib il-parroċċa.

Marzu. Matul l-2018, bil-fondi miġbura millHemm bżonn ta’ installazzjoni ta’ spiera li maratona, mill-Ġurnata Missjunarja u minn se jibbenefikaw minnha aktar minn 500 tfal, diversi attivitajiet oħra organizzati matul isil-familji tagħhom kif ukoll ħafna familji oħra sena, Missio sponsorja aktar minn 70 proġett għax se jkollhom aċċess għal ilma nadif għaximferrxin fil-kontinenti kollha u jinkludu, fost xorb mingħajr ma jkollhom jimxu distanzi oħrajn, irziezet, skejjel, kliniċi u spieri. Din twal. B’hekk it-tfal ikunu jistgħu jattendu is-sena Missio ser jiffoka fuq proġetti relatati aktar l-iskola u l-ġenituri jkunu jistgħu mas-saħħa u l-edukazzjoni. Segwi l-maratona power of education to transform chil jiddedikaw aktar ħin biexMissio jaqilgħubelieves l-għajxien in the fuq wieħed mill-istazzjonijiet tat-televiżjoni Through Sponsorship Programme, withu €12.50 tagħhom. B’ilma nadif matul is-sena Missio kollha Child Maltin għal aktar informazzjoni, biex tisma’ titjieb is-saħħa tal-komunità kollha u jonqos a sponsor like youtara can help give them for a brig stejjer bħalus dawn ta’ hawn fuq,hope u fl-istess ir-riskju ta’ mard, l-aktar fost it-tfal. ħin tagħti d-donazzjoni tiegħek. Il-linji diġà You can help contacting: jinsabu miftuħin (aktarby dettalji f’paġna 4).

Grazzi mill-qalb.

Tel: 2123 6963 • E-Mail:info@missio.org.mt • w w w.missi

Fr Stefan Attard

PA R A B B O L I

Marzu 2019

•

23

Jew kollox jew xejn?

Il-Parabbola tal-bidwi u ż-żerriegħa (Mk 4:1-9) Jekk titkellem ma’ bidwi jgħidlek li spiss ikollu ħafna telf u ħsara fil-ħxejjex u l-frott li jipprova jkabbar. Daqqa x-xita, daqqa r-riħ u daqqa marda, u jkollu jikkuntenta b’dak li toffri n-natura. Il-Mulej tagħna, li min jaf kemm ġera fl-għelieqi ta’ Nazaret, kien jaf li mhux kulma tiżra’ se jagħti l-frott kif imiss.

Forsi huwa għalhekk li Ġesù qal il-parabbola tal-bidwi li ħareġ jiżra’ ż-żerriegħa li ferrex ma’ kullimkien, għalkemm ħafna minnha waqgħet f ’postijiet li ma kinux ideali għaliha. Minkejja l-isforzi tal-bidwi u l-użu ħali tiegħu taż-żerriegħa, persentaġġ żgħir biss waqa’ f ’art tajba u għamel il-frott.

B’din il-parabbola, Ġesù ried l-ewwel nett juri li, minkejja x-xewqa tiegħu li kulħadd jilqa’ l-kelma tiegħu (iż-żerriegħa qaddisa) biex jagħmlu frott bl-abbundanza, is-suċċess ta’ Ġesù f ’dar-rigward ma kienx mija filmija, u lanqas qribhom. Fl-aħħar mumenti qabel il-Passjoni, bid-dmugħ f ’għajnejh ħares lejn il-belt ta’ Ġerusalemm u tħassarha għax ma laqgħetx il-verità u l-imħabba li kien ġie biex jagħtiha. Forsi deher li tħabat fil-vojt, però xejn ma waqqaf lil Ġesù milli jkompli bil-missjoni tiegħu sal-aħħar.

Bil-parabbola tal-bidwi, Ġesù ried jurina li ma għandniex għalfejn naqtgħu qalbna jekk

l-isforzi tagħna donnhom mhux dejjem jagħtu r-riżultati li nkunu qed nistennew minnhom. Kemm minna nitħabtu ma’ wliedna u nixtiequ narawhom nies ta’ fidi u qrib ta’ Alla! Donnu spiss jibqa’ f ’wiċċna u nħossu li fallejna għax il-bidla fihom tieħu tassew fit-tul biex tibda tidher. Ma timmeraviljax ruħek jekk aħna wkoll kultant tant aħna tqal biex ninbidlu u nikkonvertu bis-serjetà.

Forsi għamilt diversi proponimenti għas-sena l-ġdida, iżda bilkemm żammejt wieħed minnhom. Għandu mnejn immirajt fl-għoli ħafna f ’dak li xtaqt inwettaq f ’ħajti, però għad għandi x’naqdef sew. Żgur li ġejt mogħti/ja ħafna doni, iżda jista’ jagħti l-każ li għadni qed inħaddem biss ftit minnhom. Forsi darRandan ma jirnexxilix negħleb kull dnub u nirbaħ kull vizzju li għandi, iżda mqar jekk tajt il-pass fid-direzzjoni t-tajba, inkun diġà għamilt xi ħaġa siewja. Mhux qed ngħid li għandna nikkuntentaw bil-ftit jew bil-laqx imma l-fatt li ħajti għadha mhijiex bizzilla ma jfissirx li l-isforzi tiegħi, żgħar kemm huma żgħar, ma għandhomx valur. Huma wkoll jistgħu jwasslu biex ħajti tagħmel ħafna frott.

24

•

Marzu 2019

E Ż a mi ta l - kux j e n z a

Ħu ħsieb qalbek Fir-Randan ta’ erba’ snin ilu, lil dawk preżenti fi Pjazza San Pietru l-Papa Franġisku qassmilhom librett bl-isem “Custodisci il Cuore” (Ħu ħsieb qalbek).

Il-librett kien fih numru ta’ għajnuniet għar-Randan u l-Ġimgħa Mqaddsa, fosthom eżami tal-kuxjenza fi 30 mistoqsija miktub mill-Papa nnifsu. Kopji ta’ dan jistgħu jitqassmu fil-parroċċi bħala għajnuna għallQrar.

Eżami tal-Kuxjenza Dan ifisser li tistaqsi lilek innifsek dwar x’għamilt ħażin u x’ma għamiltx milli kellek tagħmel: lejn Alla, lejn il-proxxmu u lejk innifsek.

Jien u Alla 1. Indur lejn Alla meta għandi bżonnu biss?

2. Nieħu sehem fil-Quddiesa nhar ta’ Ħadd u l-festi?

3. Nibda u nispiċċa l-ġurnata b’talba?

4. Semmejt l-isem ta’ Alla, tal-Madonna u tal-Qaddisin bla bżonn?

5. Stħajt nuri li jien Nisrani?

6. X’qed nagħmel biex nikber spiritwalment? Kif? Meta?

7. Nirribella kontra r-rieda ta’ Alla?

8. Nippretendi li Hu jagħmel il-volontà tiegħi?

Jien u l-proxxmu tiegħi 9. Naħfer, nikkompatixxi, u ngħin lillproxxmu tiegħi?

10. Qlajt gideb fuq ħaddieħor, sraqt, iddisprezzajt lil min hu żgħir jew lil min ma jafx jiddefendi ruħu?

11. Ngħir, ninkorla, nagħmel preferenzi?

12. Nieħu ħsieb il-fqar u l-morda?

13. Nirrispetta l-kulur tal-ġilda ta’ ħija, ta’ oħti?

14. Onest u ġust ma’ kulħadd, jew qed inżid mal-kultura ta’ “uża u armi”?

15. Ħajjart lil ħaddieħor jagħmel il-ħażin?

16. Inġib ruħi fiż-żwieġ u l-familja skont it-tagħlim tal-Vanġelu?

17. Kemm jien responsabbli fl-edukazzjoni ta’ wliedi?

18. Nirrispetta lill-ġenituri tiegħi?

19. Irrifjutajt il-ħajja fil-bidu nett tagħha jew tfejt id-don tal-ħajja?

20. Għent lil min jagħmel dan?

21. Nirrispetta l-ambjent?

Miegħi nnifsi 22. Jien Nisrani sieq ’l hawn u sieq ’l hemm?

23. Neżaġera fl-ikel, fix-xorb, fit-tipjip, fiddivertiment?

24. Nippreokkupa ruħi żżejjed bil-mod kif nidher, bil-ġid li għandi?

25. Kif nuża l-ħin tiegħi?

26. Xi drabi nitgħażżen?

27. Inħobb li nkun moqdi?

28. Inħobb u nieħu ħsieb il-purezza f ’qalbi, fi ħsibijieti, fl-imġiba tiegħi?

29. Nippjana kif se npattiha, inżomm f ’qalbi?

30. Għandi qalbi ħelwa, umli, inġib il-paċi fejn inkun?

Dott. Godfrey Agius

S A Ħ Ħ I TNA

Marzu 2019

•

25

Virus jew bacteria?

Hemm ħafna komuni bejn viral u bacterial infections. Iż-żewġ tipi ta’ infezzjonijiet huma kkaġunati minn mikrobi – viruses u bacteria rispettivament. Jixterdu b’ħafna modi: sogħla u għatis; kuntatt ma’ persuni infettati speċjalment b’bews jew sess; kuntatt ma’ wċuħ ta’ oġġetti kontaminati; ikel; ilma; kuntatt ma’ pets infettati; kuntatt ma’ annimali tal-irziezet; insetti bħal briegħed u qurdien.

Il-mikrobi jistgħu wkoll iwasslu għal: infezzjonijiet akuti u ta’ dewmien mhux fit-tul; infezzjonijiet kroniċi, li jtulu għal ġimgħat jew xhur u anki tul il-ħajja; latent infections, jiġifieri infezzjonijiet li jkunu għadhom ma żviluppawx (li jistgħu ma jikkaġunawx sintomi minnufih imma jafu jerġgħu jitfaċċaw wara xhur jew snin).

Importanti niftakru li l-bacterial u l-viral infections jistgħu jikkaġunaw mard ħafif, moderat kif ukoll sever. Il-virus huwa iċken fid-daqs mill-bacterium – fil-fatt l-akbar virus huwa iżgħar mill-iċken bacteria.

Ikkonsulta t-tabib tiegħek jekk taħseb li ħakmitek bacterial jew viral infection.

F’ċerti każi diffiċli tiddetermina l-oriġini tal-infezzjoni minħabba li ħafna mard ieħor, bħall-pulmonite, il-meninġite u d-dijarea jista’ jkun ikkaġunat mill-bacteria kif ukoll mill-viruses. It-tabib, madankollu, ikun jista’ jiskopri l-kawża mill-istorja medika tiegħek u permezz ta’ eżami fiżikuIt-tabib jista’ jkollu bżonn jordna test tad-demm jew tal-urina, biex jagħmel dijanjosi, jew culture test taċ-ċelloli, biex jidentifika l-bacteria jew il-virus. Jista’ jkun hemm bżonn biopsy taċ-ċelloli.

L-iskoperta tal-antibijotici għal infezzjonijiet ikkaġunati mill-bacteria titqies bħala waħda mill-akbar skoperti fl-istorja tal-mediċina. Sfortunatament, il-bacteria kapaċi jaddattaw ruħhom ħafna. Jekk isir użu żejjed tal-antibijotiċi, ħafna millbacteria jsiru jifilħu għalihom. Dan ħoloq problemi serji, speċjalment fl-isptarijiet.

L-antibijotiċi ma jaħdmux fuq il-virus. Ħafna organizzazzjonijiet illum ma jirrakkomandawx l-użu tal-antibijotiċi jekk ma jkunx hemm provi ċari li l-infezzjoni tkun ikkaġunata mill-bacteria.

Sa mill-bidu tas-seklu għoxrin ġew żviluppati vaċċini, u dawn naqqsu drastikament in-numru ta’ każi ġodda ta’ mard ikkaġunat mill-virus (bħal paraliżi, ħożba u ġidri r-riħ). Barra minn hekk, il-vaċċini jistgħu jipprevienu infezzjonijiet bħall-influwenza, il-hepatitis A u hepatitis B, HPV (human papillomavirus), u oħrajn.

Iżda l-kura ta’ infezzjonijiet mill-virus ħolqot iktar sfidi, primarjament minħabba li l-virus huwa relattivament ċkejken u jirriproduċi ċ-ċelloli minn ġewwa. Illum hawn antiviral medication għal ċertu mard ikkaġunat mill-virus, bħalma huma infezzjonijiet tal-herpes simplex, l-HIV/ AIDS u l-influwenza, iżda l-użu ta’ antiviral medications ġie assoċjat ma’ żvilupp ta’ mikrobi reżistenti għal ċerti mediċini.

26

•

Marzu 2019

Ri ċ e t ta

John Sultana

Ġesù kien jiekol ħut?

Fir-Randan insumu darbtejn: fl-Erbgħa tal-Irmied u l-Ġimgħa l-Kbira, imma kien hemm żmien meta s-sawm u l-astinenza kienu aktar. Dażgur, jekk timxi mal-ittra talliġi u tkun tħobb il-ħut, tispiċċa tiekol aktar bil-qalb fir-Randan – li żgur mhux l-iskop tas-sawm u l-astinenza!

Tħobbu jew ma tħobbux, però, il-ħut għandu tifsira kbira għalina. L-Insara talbidu kienu jħażżu forma ta’ ħuta mal-art jew mal-ħajt bħala sinjal ‘sigriet’ bejniethom.

Il-kelma ‘ħuta’ bil-Grieg hija ICHTHUS. Kull ittra hija l-ewwel ittra ta’ ħames kelmiet li jiffurmaw is-sentenza: Ġesù Kristu, Iben ta’ Alla, Salvatur – speċi ta’ kredu fil-qosor.

Il-ħut huwa fost l-ikel li meta tarah jew tieklu faċli tistħajlek fi żmien Ġesù: bħallħobż, iż-żejt, it-tin, il-ħaruf, l-għeneb, l-inbid u ż-żebbuġ. Spiss jissemma’ filVanġelu, bħal meta l-appostli wara lejl sħiħ ma jaqbdu xejn għall-kelma ta’ Ġesù tefgħu x-xbiek u qabdu 153 ħuta. Meta niekol ħut niftakar li jien waħda minn dawk il-153!

Imbagħad hemm meta Ġesù tema’ 5,000 ruħ b’żewġ ħutiet u ħames ħobżiet. Storja oħra turi lil Ġesù nnifsu jħejji breakfast tajjeb bil-ħut għall-appostli! Imma s-silta favorita tiegħi mill-vanġelu fejn jissemma’ l-ħut hija meta Ġesù qal: “Min hu dak il-missier fostkom li, jekk ibnu jitolbu ħuta, minflok ħuta jagħtih serp?” (Lq 11:11) F’każ li tridu tagħmlu ikla ħut tajba, qed nagħtikom riċetta għal torta tal-lampuki.

U jekk tħobb ħafna l-ħut, u trid tagħmel sagrifiċċju fir-Randan, oqgħod ftit lura minnu!

Torta tal-lampuki Ingredjenti: 400gr għaġina tat-torti, kilo lampuki (jew landa kbira tonn taż-żejt), basla mdaqqsa, ponn piżelli tal-friża jew bott kbir, 400gr spinaċi, żebbuġ iswed (kemm tiggosta), żewġ inċoviet, biċċtejn tadam imqadded, ponta ta’ kuċċarina curry, ftit weraq tan-nagħniegħ.

Metodu: (1) qatta’ l-lampuka biċċiet, għaddiha mis-semolina u aqliha fi ftit żejt; ħalliha tibred (2) aqli l-basla mqattgħa żgħira sakemm tibda tieħu ftit kulur (3) żid l-ispinaċi, il-piżelli (jekk tal-friża), iż-żebbuġ imqatta’, l-inċova u t-tadam imqatta’ – jekk tuża piżelli tal-bott itfgħu l-aħħar ħaġa (4) fuq nar mhux qawwi ħafna sajjar kollox għal ftit minuti (5) naqqi l-lampuka mixxewk u qattagħha b’idejk f ’biċċiet żgħar u żidha mat-taħlita għall-aħħar ftit minuti (6) poġġi t-taħlita ġo passatur biex tneħħi l-likwidu żejjed u ħalliha toqgħod ftit (7) iftaħ l-għaġina ġo turtiera, itfa’ t-taħlita u ferrixha mal-qiegħ (8) għatti t-torta kollha u agħmlilha ftit toqob b’furketta (9) aħmi f ’forn li tkun saħħant minn qabel b’temperatura 200C sakemm taraha li tkun smaret sewwa (10) jekk trid fil-wiċċ tat-torta agħmel forma żgħira ta’ ħuta biex tfakkrek f ’dak li għedna fuq.

LO G Ħ OB

Mimdudin 1. Pjanta ġeografika b’taqsimiet tal-art (5) 3. Ġaħġaħ; baqa’ ħaj; għex; għadda (5) 6. Vokabolarju; miklem (11) 8. Għajta ta’ disprezz ta’ oriġini Taljana li tfisser ‘Warrab!’ (7) 12. “ ... medditu f’maxtura, għax ma kienx hemm post għalihom fil- -------.” (7) 15. Fl-istess ħin b’kumbinazzjoni (11) 16. Ċena marbuta mal-festi tal-Għid tal-ewwel Insara (5) 17. Servizz ta’ tqassim ta’ ittri (5) Weqfin 1. Tan-nofs (5) 2. Ftira ċatta tal-għaġina (5) 4. Isem l-Isqof Grech, ta’ Għawdex (5) 5. Kiber fl-età; matur (5) 7. Maltempati ta’ qilla kbira (7) 9. ta’ kulur ikħal (3) 10. Padrun; kap (3) 11. F’qiegħ il-baħar imma simbolu tat-tama (5) 12. Skjava (5) 13. Armar sħiħ ta’ żiemel bil-karrettun (5) 14. Mill-Vanġelu skont San Luqa (8:16): “Ħadd ma jixgħel musbieħ u jgħattih b’għatu jew iqiegħdu taħt sodda, imma jqiegħdu fuq l-i-----, biex kull min jidħol ġewwa jara d-dawl.” (5)

Marzu 2019

•

27

Tisliba 1

2

3

6

4

5

13

14

7

8

11

9

10

12

15

16

17

Irbaħ pizza għal tnejn mingħand Saracino’s Café (Triq il-Kbira, Ħ’Attard, 21422995) billi twieġeb tajjeb sal-15 tax-xahar.

Ibgħatha hekk: Flimkien, Tisliba, P.O. Box 1, il-Furjana.

Rebbieħ/a tax-xahar l-ieħor: M. Curmi, il-Ħamrun

Soluzzjoni Tisliba Frar Mimduda: 1. MOĦBA, 3. BUBUN, 6. SANTA MARIJA, 8. TALJOLA, 12. ASSALTI, 15. AMMINISTRAT, 16. ATTUR, 17. BAĦAR. Weqfin: 1. 1. MOSTA, 2. ĦANUT, 4. BRIJA, 5. NDAQS, 7. MAJJALI, 9. ASS, 10. LOT, 11. ĦJARA, 12. ARMAT, 13. IFRAĦ, 14. MATUR.

Sudoku

Imla l-vojt kollu b’mod li l-kolonni, il-linji u kull kaxxa ta’ disgħa jimtlew bin-numri 1 sa 9.

Ibgħat it-tweġiba sal-15 tax-xahar hekk: Flimkien, Sudoku, P.O. Box 1, il-Furjana.

Premju: żewġ kotba ġentilment mogħtija minn Merlin Publishers (Blata l-Bajda).

Soluzzjoni tax-xahar l-ieħor 1

7

4

9

2

8

3

6

5

8

2

6

4

3

5

1

7

9

3

9

5

1

6

7

4

2

8

5

6

1

8

7

3

2

9

4

9

3

8

6

4

2

5

1

7

7

4

2

5

9

1

8

3

6

4

1

7

3

8

6

9

5

2

6

5

9

2

1

4

7

8

3

2

8

3

7

5

9

6

4

1

3

1

9

5

8

7

6

6 9

2

4

5

4

1 8

9

7

6

2

7 8

3

1

4

9

2

4

3

8 6

7

Rebbieħ/a tax-xahar l-ieħor: L. Sammut, i-Baħrija

5

Nota: GĦ u IE jieħdu kaxxa waħda

Claudia Cini

Irtir fil-kampanja 29-31 ta’ Marzu 2019 f’Dar Manresa, Għawdex Imexxu Edward Warrington u Rosaline Scicluna

“Ħarsu lejn il-ġilji tar-raba’; dawn la jiżirgħu u lanqas jaħsdu.”

Matul il-weekend, bl-għajnuna ta’ mixjiet fil-kampanja, nirriflettu u nitolbu dwar il-Providenza ta’ Alla u nesploraw kif nistgħu nafdaw aktar fih fl-għażliet ta’ ħajjitna.

info@mtsjoseph.org jew 2276 0000.

Irtir għall-familji 15-17 ta’ Marzu f’Mount St. Joseph, Mosta

Imexxu Fr Pierre Grech Marguerat sj & Cristina Spiteri X’sejjer tajjeb u x’jista’ jkun aħjar fir-relazzjonijiet fil-familja tiegħek?

Mumenti ta’ talb personali, talb flimkien u programm separat għat-tfal.

info@mtsjoseph.org jew 2276 0000.

Claudia Cini

G Ħ AL I NA T-T FAL

Kompetizzjoni bi premju Kien mitluf u nstab

Agħti l-kulur lil din l-istampa li turi lill-missier jilqa’ lil ibnu fil-parabbola tal-Iben ilĦali. Se nisimgħuha tinqara fil-Quddiesa tal-Ħadd 31 ta’ Marzu. L-ewwel 10 tpinġijiet li jitilgħu bil-polza jirbħu ktieb ġentilment mogħti minn Horizons, Triq l-Iskultur, Ħal Qormi, pubblikaturi ta’ diversi kotba. Ibgħat it-tpinġija flimkien mad-dettalji tiegħek hekk: Flimkien, Kompetizzjoni Tfal, P.O. Box 1, il-Furjana.

Soluzzjoni għal ‘Baqra fin-nofs’ (1) widnet il-baqra (2) ir-raba’ siġra mil-lemin fil-bogħod (3) weraq tas-siġra xellug fuq (4) numru tal-karozza (5) qiegħ tal-karozza quddiem il-mara (6) waħda mit-tbajja’ fuq il-baqra (7) ġebla isfel fuq il-lemin.

Rebbieħ/a tax-xahar l-ieħor: K. Camilleri, B’Kara

Marzu 2019

10

•

kot ba p re b i m ju

29

30

•

Marzu 2019

The Facts of Life Once upon a time there was an island where all the feelings lived: happiness, sadness, knowledge, and all the others, including love.

One day it was announced to all of the feelings that the island was going to sink to the bottom of the ocean. So all the feelings prepared their boats to leave.

Love was the only one that stayed. She wanted to preserve the island paradise until the last possible moment. When the island was almost totally under, Love decided it was time to leave. She began looking for someone to ask for help.

Just then, Richness was passing by in a grand boat. Love asked, “Richness, can I come with you on your boat?” Richness answered, “I’m sorry, but there is a lot of silver and gold on my boat and there would be no room for you anywhere.”

Then Love decided to ask Vanity for help who was passing in a beautiful vessel.

“Vanity, help me please!” Love cried out. “I can’t help you,” Vanity said. “You are all wet and will damage my beautiful boat.”

Next, Love saw Sadness passing by. Love said, “Sadness, please let me go with you.”

Sadness answered, “Love, I’m sorry, but, I just need to be alone now.”

Then, Love saw Happiness. Love cried out, “Happiness, please take me with you.” But Happiness was so overjoyed that he didn’t hear Love calling to him.

Love began to cry. Then, she heard a voice say, “Come, Love, I will take you with me.”

Love felt so blessed and overjoyed that she forgot to ask for his name. When they arrived on land, the other went on his own way.

Love realized how much she owed him.

Love then found Knowledge and asked, “Who was it that helped me?”

“It was Time,” Knowledge answered.

C

M

“But why did Time help me when no one else would?” Love asked.

Knowledge smiled and with deep wisdom and sincerity, answered, “Because only Time is capable of understanding how great Love is.”

Y

CM

MY

CY

CMY

K

TBATI B’NUQQAS

TA’ SMIGĦ ?

Ħafna nies idumu biex itejbu s-smigħ tagħhom. Jagħmlu ħajjithom aktar diffiċli għalxejn. Jekk m'intix moqdi fis-smiegħ, kellimna.

■ Screening Test b'xejn ■ Noffru l-aqwa teknoloġija, u fuq kollox, servizz eċċezzjonali.

■ Perjodu ta' prova biex tkun ċert li mort għall-aħjar.

■ Nagħmlu viżti fid-djar ukoll.

■ Matul 21 sena, għinna mijiet ta’ nies, nagħmlu ħilitna miegħek ukoll.

■ Isma’ u gawdi d-diskors, telefon, televiżjoni, radju u mobile.

Nagħmlu wkoll forom ta’ ġewwa l-widna – Puliti, Diskreti u Ma Jsaffrux.

Jekk għandek forma li mhix komda jew pulita, kellimna, anke jekk il-hearing aid mhux mixtrija minn għandna.

Dawn il-forom huma ta’ l-aqwa kwalita' magħmulin b’makkinarju sofistikat, apposta għalik fuq il-qies tal-widna tiegħek.

Għin lilek innifsek u lil ta' madwarek.

Ċempel fuq 21576171 jew ibgħat email fuq info@beacon.com.mt

Mudell kompletament ġewwa l-widna.

L-aktar mudell żgħir u diskret iżda l-aktar b’saħħtu fis-suq.

Mudell ta’ wara l-widna.

Ċkejken, pulit, diskret u b’saħħtu, anke għal min għandu nuqqas ta’ smiegħ serju.

FEELING FREE AT HOME

invest in comfort and safety for yourself or your parents

Exclusive local distributors of Stair Lifts, Recliners & Scooters

Tel: +356 21 252206 Up to â‚Ź5000 Email: info@liftservices.com.mt in government grants Website: www.liftservices.com.mt *subject to eligibility, terms and conditions Lifts Services Ltd , Factory A25F Marsa Industrial Park, Marsa, Malta