Flimkien - Mejju 2018

Newspaper Post

Mejju 2018 | Numru 162

Dmirna li niddefendu l-vuċi tal-embrijuni 5

L-Arċisqof jikteb dwar l-emendi proposti.

Il-qaddisin li joqogħdu ħdejna 08 Ħames punti ewlenin mill-eżortazzjoni tal-Papa Franġisku “Ifirħu u Thennew!”

Ħadd ma jferrħek jew ibikkik daqs uliedek! 9 It-tliet fażijiet tal-iżvilupp.

“Salvawli lil ibni!” 10 Hekk qaltilhom qalbi. Iżda ma setgħux.

“Mela salvaw lil ħaddieħor,” qalilhom moħħi. U hekk għamlu.

40% l-Ħadd; 74% darba fix-xahar 14 Riżultati tal-istħarriġ dwar il-Quddies.

Rigali ta’ veru 19 X’kien ifisser għalik l-aħħar rigal li tajt jew irċevejt?

Se tilbes ċoff blu? 22 Ipproteġi lit-tfal.

Jekk tara xi ħaġa, tkellem!

Rajtu x’ritratt tellgħet? 24 Tliet żgħażagħ jiddiskutu ritratt fuq facebook

BSL

Britannia Tours … il-vjaææ tiegœek jibda hawn!

PELLEGRINAĠĠI ĠITI GĦAL LOURDES

Ingœaqad magœna fid-29 ta’ Æunju biex niççelebraw flimkien l-inawgurazzjoni tal-pittura ta’ San Æoræ Preca f’Lourdes

3 T’IJIEM

4 T’IJIEM

Kull nhar ta’ Æimgœa sat-Tnejn Il-Æimgœa | Tluq Malta fil-5.00pm u nÿul Lourdes fis-7.25pm It-Tnejn | Tluq Lourdes fit-8.15pm u nÿul Malta fl-10.30pm

Kull nhar ta’ Tnejn sal-Æimgœa It-Tnejn | Tluq Malta fil-5.00pm u nÿul Lourdes fis-7.25pm Il-Æimgœa | Tluq Lourdes fit-8.15pm u nÿul Malta fl-10.30pm

29 ta’ Æunju - 2 ta’ Lulju 6 - 9 ta’ Lulju 13 - 16 ta’ Lulju 20 - 23 ta’ Lulju 27 - 30 ta’ Lulju 3 - 6 ta’ Awwissu 10 - 13 ta’ Awwissu 17 - 20 ta’ Awwissu 24 - 27 ta’ Awwissu 31 ta’ Awwissu - 3 ta’ Settembru

2 - 6 ta’ Lulju 9 - 13 ta’ Lulju 16 - 20 ta’ Lulju 23 - 27 ta’ Lulju 30 ta’ Lulju - 3 ta’ Awwissu 6 - 10 ta’ Awwissu 13 - 17 ta’ Awwissu 20 - 24 ta’ Awwissu 27 - 31 ta’ Awwissu 3 - 7 ta’ Settembru

INŸURU Lourdes, Pont d’Espagne, Gavarnie, Artouste u El Portalet

Il-prezz huwa bbaÿat fuq akkomodazzjoni trippla u jinkludi t-titjiriet, lukanda, trasferimenti, servizzi ta’ tour leader u t-taxxi kollha (Kundizzjonijiet japplikaw).

Valletta Branch - Tel: 2123 8039 Paola Branch - Tel: 2180 9930 Mosta Branch - Tel: 2141 3030 Gozo Branch - Rabat Tel: 2156 5620 bsl.com.mt

MINN

¢489

E d ito rjal • Du n A n to n P o rtelli

Is-sabiħ ta’ Mejju

F

ost il-ħafna ħwejjeġ sbieħ ta’ dan ix-xahar hemm il-fjuri li narawhom b’abbundanza u fis-sbuħija kollha tagħhom. Mal-ewwel daqqa ta’ għajn, il-fjuri jfakkruna fil-ħolqien u fil-Ħallieq. Mhux biss għax ħalaq kollox tajjeb imma għax tana ħolqien tant varjat u attraenti li jġegħilna nistagħġbu u nroddulu ħajr għalih.

Bħal kollox, anki l-fjuri huma ‘frott tal-art u xogħol il-bniedem’. Jitolbu ħidma, attenzjoni u mħabba biex jikbru u jitgawdew. Ma jikbrux weħidhom jew b’kumbinazzjoni. Għalhekk il-fjuri għandhom valur akbar minn dak li tara l-għajn jew ixomm l-imnieħer.

Allura meta noffru l-fjuri lil xi ħadd – forsi f’Jum l-Omm – inkunu qed noffru wkoll qalbna, ir-rispett u l-apprezzament tagħna.

B’dan il-mod il-bukkett fjuri jsir jitkellem aktar mill-kliem u jwassal sentimenti li diffiċli tgħidhom.

Fjura waħda tiswa elf kelma. Noffruha b’qalb sinċiera.

“Ipprova ħares lejn ibnek jew bintek bħala żerriegħa li waslitlek f’pakkett mingħajr tikketta. Xogħlok hu li tipprovdi l-ambjent tajjeb u n-nutrijenti, u li tnaqqi l-ħaxix ħażin. Mhux f’idejk li tiddeċiedi x’tip ta’ fjura se jkollok jew f’liema staġun se tiftaħ.”

W. M o g e l Ara l-artiklu f ’paġna 8

Mejju 2018 • Numru 162

Magażin ta’ kull xahar maħruġ mill-Kulleġġ tal-Kappillani u jitqassam b’xejn lill-familji Maltin.

Biex tirriklama fuq Flimkien ċempel fuq 2137 4942 jew 7959 3727 Email: flimkien@maltadiocese.org jew bil-posta Indirizz Editorjali Flimkien, Kulleġġ tal-Kappillani, Kurja, il-Furjana Email: flimkien@maltadiocese.org Il-kitba li tidher fuq Flimkien apparti l-Editorjal mhux neċessarjament tirrifletti l-opinjoni tal-Bord Editorjali.

Editur Carmel Conti

Grafika Outlook Coop

Stampar Velprint Ltd

K elma ta’ Fra nġ isku

Id-dettalji żgħar Il-ħajja hija magħmula minn affarijiet żgħar ta’ kuljum. Hekk kien jiġri filFamilja Qaddisa ffurmata minn Ġesù, Marija u Ġużeppi kif ukoll fil-ħajja li Ġesù qasam mal-appostli. Niftakru li Ġesù qal lill-appostli jagħtu kas tad-dettalji: id-dettall żgħir tal-inbid li qed jispiċċa, id-dettall żgħir li naqset nagħġa waħda, id-dettall żgħir li armla tefgħet żewġ muniti żgħar, id-dettall żgħir dwar il-ftit żejt żejjed f’każ li jasal l-għarus, id-dettall żgħir li staqsa lill-appostli kemm għandhom ħobż, id-dettall żgħir meta ħejjielhom in-nar u sajrilhom il-ħut meta kien qed jistenniehom mas-sebħ. Din hi komunità li tgħożż id-dettalji żgħar ta’ mħabba, fejn il-membri jagħtu kas xulxin, fejn il-Mulej Irxoxt hu preżenti … dawn huma l-mumenti meta aħna ningħataw, permezz ta’ dawn id-dettalji żgħar, esperjenza li tfarraġna ta’ Alla.

Mill-paragrafi 143-145 talEżortazzjoni Appostolika “Ifirħu u Thennew” (Gaudete et Exsultete)

€12.50 fix-xahar

Għ

al bosta tfal fil‑bżonn, il‑faqar u n‑nuqqas ta’ tama huma preżenzi kontinwament f’ħajjithom.

Infatti, ħajjithom ma twiegħedx futur partikolarment pożittiv.

Maqbudin f’ċiklu ta’ faqar u esplojtazzjoni, dawn it‑tfal huma mċaħħda minn edukazzjoni xierqa u kull forom oħra ta’ żvilupp.

Kull m’għandhom bżonn huwa xi ħadd li jemmen fil‑ħolm tagħhom u li jagħtihom iċ‑ċans għal futur aħjar.

Bis‑saħħa tal‑programm Child Sponsorship ta’ Missio, inti qed tkun dak ir‑raġġ ta’ dawl fil‑ħajja tagħhom.

B’hekk tkun qed tipprovdilhom aċċess għall‑edukazzjoni, servizzi ta’ kura għas‑saħħa, u ilma tax‑xorb nadif.

Child Sponsorship iwiegħed li aħna naħdmu id f’id mat‑tfal, il‑ġenituri tagħhom, komunitajiet u oħrajn, sabiex niżguraw illi t‑tfal kollha jkunu mgħajxin u b’saħħithom.

M essaġ ġ tal-A rċ isq o f

Mejju 2018 | 5

L-Alfabet tal-Ħolqien

F

l-alfabet tal-ħolqien, it-tfal huma rigal prezzjuż. Fit-tradizzjoni qawwija, mhux biss tar-reliġjon imma anke tal-kultura tagħna, il-poplu Malti u Għawdxi dejjem laqa’ t-tfal bħala rigal kbir tal-Ħallieq.

Ix-xewqa għat-tfal hija xewqa qaddisa, u dak kollu li nistgħu nagħmlu biex ngħinu lill-koppji li ma jistax ikollhom tfal biex ikunu jistgħu jħaddnu l-ulied huwa ta’ min ifaħħru u jbierku. Il-Knisja dejjem tat l-appoġġ tagħha lix-xjenza li minflok tieħu post il-proċess naturali tat-tnissil, tipprova tiffaċilitah.

Id-dinjità ta’ dan il-proċess tat-tnissil u t-twelid tat-tfal jitlob li jkunu frott l-att talimħabba bejn il-missier u l-omm bijoloġiċi tat-tarbija. Meta aħna nibdew nitkellmu dwar irġiel u nisa li jagħtu ċ-ċelluli tat-tnissil tagħhom lill-oħrajn, qegħdin infarrku din l-għaqda importanti bejn l-att tal-imħabba tal-miżżewġin u t-tnissil tal-ulied.

Minn meta ż-żerriegħa tar-raġel u l-bajda tal-mara jingħaqdu flimkien, tibda l-ħajja umana, u l-ħolqien li jitnissel insejħulu embrijun. L-embrijun, li huwa ħajja umana fl-istadji bikrin tagħha, għandu d-dinjità tiegħu. Meta aħna niffriżaw embrijun qegħdin inċaħħdu lill-ħajja umana milliżvilupp naturali tagħha u qegħdin ukoll inpoġġuha fil-periklu li, fi proċess biex titneħħa l-friża, hija tista’ tmut.

Hemm ukoll problemi meta aħna nikkontemplaw it-tqala ta’ mara b’embrijun li mhuwiex frott tal-imħabba tagħha imma sempliċement mod kif toffri l-ġuf tagħha lil ħaddieħor. It-tarbija li tikber fil-ġuf tagħha se jkollha rabta qawwija ma’ din il-mara u ma nistgħux naħsbu biżżejjed fl-effetti

tad-distakk tat-tarbija mill-ġuf li fiha kibret u l-effetti wkoll fuq l-omm li jkollha tiċċaħħad mit-tarbija li welldet.

It-tfal li ma jafux minn fejn ġiet iż-żerriegħa ta’ missierhom jew il-bajda ta’ ommhom huma orfni għaliex ma għandhomx aċċess għallidentità bijoloġika u kulturali tal-veri ġenituri tagħhom.

Aħna nħossu li dan mhuwiex rispett lejn iddinjità ta’ dawn it-tfal li se jitwieldu. Inħossu wkoll li kull tarbija għandha dritt li tkun taf mhux biss min huma l-ġenituri naturali tagħha imma wkoll in-nanniet, iz-zijiet u l-kuġini tagħha. Aħna nitwieldu f’familja, familja estiża.

Bit-teknoloġija li l-Istat jixtieq jawtorizza qegħdin infarrku l-alfabet tal-ħolqien li jippromovi t-twelid ta’ ħajja ġdida fil-kuntest tal-imħabba tal-ġenituri naturali u fil-kuntest ta’ familja kbira, estiża. Mhux kulma nistgħu nagħmlu għandna nagħmluh. Huwa d-dover tagħna li niddefendu l-vuċi ta’ dawn it-tfal li għadhom kif jitnisslu, ta’ dawn l-embrijuni li għad ma għandhomx vuċi.

Charles J. Scicluna + Arċisqof ta’ Malta Aqra l-istqarrija tal-Isqfijiet Maltin: www.knisja.org/FavurilHajja

Huwa d-dover tagħna li niddefendu l-vuċi ta’ dawn it-tfal li għadhom kif jitnisslu, ta’ dawn l-embrijuni li għad m’għandhomx vuċi.

from Starting

€8,999* r month €198* pe

0%

DE AVA POSIT ILAB LE

*Prices include Scrappage Scheme Industrial Motors Ltd. 1, Antonio Bosio Street, Msida MSD 1341 Tel: 20160000 Mob: 99991666 Email: sales@suzuki.com.mt Mizzi Motors Ltd. Mgarr Road, Ghajnsielem, GSM 9016 Tel: 21556942 Mob: 99782000 Email: sales-gozo@mizzimotors.com.mt

www.suzuki.com.mt

M

Ap da poi y 1 ntm 4 th e M nts ay - F avai rid lab ay le 25 t h M ay

on

Love conversations again with hearing everywhere.

Your best conversations aids on made your phone.

Even yourfor mobile * and on your mobile phone, are a quick call away.

Your best conversations, in person mobile phone Together we can personalize a solution just for you.

Hands-free

Rechargeable

Enjoy TV

Moxi™ All hearing aids connect directly to your mobile phone,* with amazing sound quality making hands-free conversations more enjoyable.

An easy overnight charge gives you the freedom to enjoy conversations all day, and never worry about missing a call.

Watching TV is easier than ever with a simple accessory that wirelessly connects your hearing aids to your TV.

At Clear-Tone Hearing we provide the following services:

Mr Michael Wall Clear-Tone Hearing

• • • • •

Free Hearing Health Checks Complimentary aftercare service Impartial expert hearing advice Money back guarantee Central location

Contact us on 27040839 or 77771659 for an appointment, available from Monday 14th May - Friday 25th May where Mr Wall will be available to advise you on the latest hearing aid technology.

Clear-Tone Hearing 360 St Joseph High Road Santa Venera, Malta

Tel. 27040839 or Mob. 77771659

www.cleartonehearingmalta.com

CLEAR TONE HEARING

8 | Mejju 2018

G au d ete et E xsultate

Il-qaddisin li joqogħdu ħdejna “Ifirħu u Thennew!” huwa t-titolu tal-eżortazzjoni appostolika ġdida tal-Papa Franġisku. Il-ħames taqsimiet tagħha fil-qosor: 1. Kun int innifsek Il-qaddisin huma ta’ eżempju għalina – imma tippruvax tkun kopja eżatta tagħhom. Int ukoll mistenni li ssib it-triq tiegħek għallqdusija.

mingħajr il-grazzja ta’ Alla, taħseb li int aħjar minn ħaddieħor għax tosserva ċerti regoli.

Dan jissejjaħ ‘Pelaġjaniżmu’ u jidher f’min hu puntiljuż dwar il-liġi, moħħu fil-vantaġġi soċjali u politiċi, il-prestiġju u l-vanità.

2. Fil-ħajja ta’ kuljum Mhux bilfors tkun isqof, saċerdot jew reliġjuż biex tkun qaddis. Kulħadd imsejjaħ biex ikun qaddis: omm jew missier, student jew avukat, għalliem jew purtinar. Ma hemmx għalfejn affarijiet kbar. Il-ġenituri jkunu qaddisin billi jħobbu u jrabbu lil uliedhom. Lanqas għandek għalfejn tintilef f’xi estasi jew timxi b’għajnejk baxxuti u żżomm bogħod minnies. Imma oqgħod attent li ma tinqabadx f’tiġrija sfrenata minn ħaġa għal oħra.

4. Sinjali ta’ qdusija Suġġerimenti prattiċi tal-Papa: tqassasx fuq l-oħrajn, tiġġudikax u, fuq kollox, kun ħanin – anki int u tuża l-internet. Tisfogax in-negattiv ta’ ġo fik billi taqla’ malafami u kalunnji fuq ħaddieħor. Xi wħud, jgħid il-Papa, jgħidu li josservaw il-kmandamenti, imma jinjoraw għalkollox it-tmien wieħed: la tixhedx ħaġa b’oħra, tigdibx, tivvintax stejjer fuq ħaddieħor.

Ipprova osserva “sinjali tal-qdusija fid-dinja” madwarek: il-paċenzja, il-perseveranza, is-“sense of humour” u t-talb. Dawn huma “attitudnijiet spiritwali” neċessarji jekk trid tifhem l-istil ta’ ħajja li Ġesù jixtieqna ngħixu.

3. Żewġ żbalji Żball minnhom hu meta taħseb li m’għandekx għalfejn tagħmel opri ta’ ħniena, meta taħseb li tista’ tifhem il-fidi kompletament, meta ġġiegħel lill-oħrajn jaħsbu bilfors bħalek. “Meta taħseb li għandek tweġiba għal kull mistoqsija,” jgħid il-Papa, “sinjal li m’intix fit-triq it-tajba.”

M’intix se ssalva ruħek billi sempliċement tkun taf kollox. Dan l-iżball jissejjaħ “Njostiċiżmu”.

L-iżball l-ieħor: meta taħseb li tista’ ssalva ruħek bl-isforzi tiegħek biss, li tgħaddi

5. Taqbida kontinwa Aħna l-Insara m’aħniex f’taqbida biss kontra d-dinja jew kontra d-dgħufijiet umani tagħna imma f’taqbida kontinwa kontra x-xitan. Ixxitan mhux sempliċi simbolu jew idea imma xi ħadd li jipprova jivvelenana bil-mibegħda, bl-għira u bil-vizzju. Il-Papa jħeġġiġna noqogħdu attenti u nafdaw f’Alla li joffrilna l-armi qawwija biex negħlbu lix-xitan, fosthom id-dixxerniment.

SERJE ĠDIDA J oyc e Callus U L I E DN A

Mejju 2018 | 9

Ħadd ma jferrħek jew ibikkik daqs uliedek!

T

assew li t-trobbija tat-tfal hija l-aktar impenn diffiċli li tista’ tidħol għalih.

Ftakar li ħadd u xejn fid-dinja ma jferrħek jew ibikkik aktar minn uliedek! Ħaġa oħra li ma tantx tgħinna bħala ġenituri hi li t-tfal ma jiġux b’xi ‘instruction manual’ magħhom meta jitwieldu! Ikollok titgħallem int. Imma llum għandna ħafna tagħlim li jista’ jgħinek fit-trobbija tat-tfal.

Tagħmel tajjeb jekk tfittxu!

L-ewwel 6 snin L-ewwel fażi ta’ żvilupp hija importanti ħafna. Fiha t-tfal ikunu qed iqiegħdu l-pedament tal-karattru tagħhom – billi jħarsu, jippruvaw jifhmu u fuq kollox jinterpretaw x’qed jiġri madwarhom u kif għandhom iġibu ruħhom biex ikunu maħbubin u importanti fil-familja. It-tfal jibdew jikkupjaw l-għemejjel tal-kbar, iżda billi f’din l-età ma tantx ikollhom esperjenza jew tagħlim biex jaslu għall-konklużjonijiet tagħhom dawn jistgħu jkunu żbaljati. Huma l-adulti li jridu jindunaw u jikkoreġu dan.

Bejn is-6 u t-12-il sena Fit-tieni fażi, it-tfal ikabbru ċ-ċirku ta’ nies li jiltaqgħu magħhom. Tikber l-għażla ta’ mġiba li jistgħu jikkupjaw u jkomplu jsaħħu dak li fehmu fis-snin ta’ qabel. It-tfal li ma tantx iħossuhom maħbubin u importanti għall-adulti ta’ madwarhom jistgħu jduru

għal imġiba negattiva – billi jiġbdu attenzjoni żejda jew biex jippikaw. It-tfal ikunu qed jifhmu li meta jagħmlu bil-maqlub ta’ dak li jgħidu l-adulti, dawn se jkellmuhom aktar (avolja jippritkawlhom)! It-tfal f’din l-età jippikaw għax ikunu qed jifhmu, jew aħjar iħossu, li mhumiex jingħataw spazju biżżejjed u li qed ikunu kkmandati żżejjed.

Adolexxenti Din it-tielet fażi ta’ żvilupp hija żmien diffiċli ħafna kemm għaż-żgħażagħ kif ukoll għallġenituri. Diffiċli għall-adolexxenti għax ikunu għaddejjin minn ħafna tibdiliet f’daqqa, tibdiliet li mhux dejjem jifhmuhom jew li jkollhom kontroll fuqhom. Ħafna ġenituri jsibuha wkoll diffiċli jifhmu liż-żgħażagħ u kultant jinġibdu lura. Tassew ħasra li jinġibdu lura għax dan hu żmien meta hemm aktar bżonn li l-ġenituri jkunu eqreb ta’ wliedhom!

Hu dmirek bħala ġenitur li titgħallem kif trabbi. Hekk biss tkun taf kif issaħħaħ irrelazzjoni ma’ wliedek.

“Għożż ir-relazzjoni li għandek ma’ wliedek u mal-oħrajn – għax hija l-aqwa testment li se tħalli warajk!”

A lf r e d A d l e r

10 | Mejju 2018

S haro n A b ela L ife A fter Dre w

“Salvawli lil ibni!”

Hekk qaltilhom qalbi. Iżda ma setgħux. “Mela salvaw lil ħaddieħor,” qalilhom moħħi. U hekk għamlu.

Ħ

add ma jrid jirċievi dik it-telefonata fejn jgħidulek, “It-tifel qiegħed l-ITU, jissielet bejn ħajja u mewt.”

Qattajna lejl ta’ talb maġenbu fejn, bħal Marija taħt is-salib, bkejt mas-sodda ta’ ibni.

U bħalma għamlet il-Madalena, ħsiltlu saqajh bid-dmugħ li għadu jġelben sal-ġurnata tallum. Dan ibni, li wellidtu, sqejtu, rabbejtu, għannaqtu u tgħaxxaqt bih, lgħabt u studjajt miegħu, bkejt u fraħt miegħu għal kważi wieħed u għoxrin sena. Kont ċerta li kif jiġi f’sensih, ser jagħtini dik it-tbissima sabiħa filwaqt li bħas-soltu jgħidli, “Tinkwetax, ma.

Jien ok, ta!”

Iżda din id-darba ma smajtux dak ilkliem. Dawk l-għajnejn ileqqu daħqana ma kellhomx jinfetħu għalija, iżda nfetħu għal xi ħadd aqwa minni; f’inqas minn tnax-il siegħa, il-Mulej għajjatlu għal ħdejh.

Madwari waqa’ s-skiet u qamet konfużjoni sħiħa fl-istess ħin. Ħassejt kollox idur bija.

Il-kliem “Ma hemmx tama” venvnu qawwija u kiefra wisq ġo widnejja. “Salvawli lil ibni,” qaltilhom qalbi. Iżda ma setgħux. “Mela salvaw lil ħaddieħor,” qalilhom moħħi. U hekk għamlu. Minnufih tajna l-kunsens li jingħataw l-organi tiegħu. B’mewtu, ibni ser jagħti r-rigal tal-ħajja lil ħafna oħrajn.

U issa? Il-ħajja wara Drew kif ser tkompli? Ħajti u ħajjet ħaddieħor kif inbidlet? Kif qegħdin inħarsu lejn il-ħajja wara mewtu? Ilħajja ta’ wara Drinu tagħna issa tfisser tama qalb id-dispjaċir, imħabba fost id-dulur u, fuq kollox, altruwiżmu fost id-disperazzjoni.

Il-ħajja wara Drew tfisser li ibni sar eroj.

Kulħadd jista’ jkun eroj? Iva. L-imħabba li għandna għal Drew imlietna bl-enerġija u s-saħħa biex primarjament nagħtu ġieħ lill-memorja tiegħu, kif ukoll biex inqajmu kuxjenza dwar is-suġġett taddonazzjoni tal-organi. Għal dan il-għan, flimkien ma’ żewġi u oħtu, ingħaqadna mal-organizzazzjoni nazzjonali ‘Transplant Support Group Malta (TSG)’ biex inniedu kampanja f’isem Andrew (Drew), li sejjaħnielha ‘Life After Drew’. Il-kampanja għandha tliet għanjiet: (a) li toħloq kuxjenza għall-għarfien ta’ edukazzjoni dwar dan issuġġett (b) li jiżdiedu r-reġistrazzjonijiet taddonaturi tal-organi u (ċ) li jingħata s-sapport meħtieġ lid-donaturi ħajjin u lil min diġà ta jew irċieva l-organi, kif ukoll lill-familjari tagħhom.

Iva, int ukoll tista’ tkun eroj bħal Drew u ssalva l-ħajja billi ssir donatur. Inkiteb illum fuq organdonation.gov.mt.

Sharon Abela u żewġha Kenneth iddeċidew li jagħmlu l-isbaħ ġest possibbli – id-donazzjoni tal-organi ta’ binhom Drew meta huwa miet ħabta u sabta wara li kellu emorraġija f’moħħu f’Ġunju tal-2016.

Drew (lemin nett) mal-ġenituri u ħutu

12 | Mejju 2018

UU RĠ J AM P. M arc ello G hirla n d o O F M S A L M I G Ħ LAILT K L JI U

Għanja għal nhar ta’ Sibt Salm 92 Tajjeb li nfaħħru l-Mulej, li ngħannu lil ismek, inti l-Għoli, Inxandru filgħodu t-tjieba tiegħek, u billejl il-fedeltà tiegħek, fuq l-għaxar kordi u fuq l-arpa, u bid-daqq taċ-ċetra.

Għax inti, Mulej, ferraħtni b’għemilek; għal għemil idejk jien ngħanni bil-ferħ.

Kemm huma kbar, Mulej, l-għemejjel tiegħek, kemm huma għolja ħsibijietek!

Il-bniedem bla moħħ ma jagħrafhomx, u l-iblah ma jifhimhomx.

Imqar jekk iħaddru bħall-ħaxix il-ħżiena, u jwarrdu dawk kollha li jagħmlu l-ħażen, ilkoll għad jinqerdu għal dejjem.

Imma inti, Mulej, għal dejjem fl-għoli.

Għax l-għedewwa tiegħek, Mulej, l-għedewwa tiegħek jintilfu; jitferrxu dawk kollha li jagħmlu l-ħażen.

Imma lili daqs gendus saħħaħtni, żejt ifuħ sawwabtli fuqi.

Għajnejja jaqgħu fuq l-għedewwa tiegħi, widnejja jisimgħu bit-telfa tal-ħżiena li qamu għalija.

Il-bniedem ġust bħall-palma jħaddar, bħal ċedru tal-Libanu jikber.

Imħawlin f’dar il-Mulej, iħaddru fil-btieħi tat-tempju ta’ Alla tagħna.

Sa fi xjuħithom il-frott jagħmlu, kollhom ħajja u ħdura, biex ixandru li ġust hu l-Mulej, blata tiegħi, u ebda qerq ma jinsab fih.

Pellegrinaġġ Djoċesan għall-morda f’Lourdes Mis-16 sal-20 ta’ Lulju 2018. Organizzat mill-Għaqda Maltija għat-Trasport tal-Morda f’Lourdes Għaliex immur Lourdes? Il-mirakli għadhom isiru? Iva, il-mirakli għadhom isiru, kemm fiżikament kif ukoll spiritwalment. Meta marid jiġi lura minn Lourdes u jibda jaċċetta r-rieda ta’ Alla f’ħajtu, bħalma għamlet Marija, qalbu tistrieħ. Dak hu miraklu wkoll..

Għal aktar informazzjoni u booking, ċempel 79226606 jew ibgħat email: info@umtalmalta.org. Il-bookings jagħlqu fl-aħħar ta’ Mejju.

Mejju 2018 | 13

Minn qalbna nirringrazzjaw lil Patri Marcello Ghirlando OFM li għal dawn l-aħħar sittax-il ħarġa għenna napprezzaw aktar xi wħud mis-Salmi.

Mill-ħarġa ta’ Ġunju se nibdew serje ġdida.

Se tkun dwar il-parabboli ta’ Ġesù.

Aħna ċerti li se togħġobkom ukoll.

“Inti, Mulej, għal dejjem fl-għoli!”

Min minna qatt ma esperjenza l-ferħ u l-hena quddiem il-ġrajjiet sbieħ tal-ħajja?

Min minna ma jħossx il-bżonn li jaqsam il-ferħ mal-oħrajn u minn qiegħ qalbu jrodd ħajr lil Alla l-Għoli?

Dan is-Salm ta’ tifħir kien jintuża milliturġija sinagogali. Bih kien jiġi ċċelebrat il-jum qaddis tas-Sibt Lhudi. Huwa innu li magħqud mal-kant u l-muzika jgħanni l-imħabba u l-fedeltà ta’ Alla: “Għax inti, Mulej, ferraħtni b’għemilek; għal għemil idejk jien ngħanni bil-ferħ. Kemm huma kbar, Mulej, l-għemejjel tiegħek, kemm huma għolja ħsibijietek!”

Il-bniedem ‘għaref’ huwa dak li jagħraf li dak kollu li huwa tajjeb ġej mill-imħabba

u l-fedeltà ta’ Alla. Is-Salmista jagħmel paragun bejn l-għaref/il-ġust u l-iblah, li mhuwiex kapaċi jgħożż l-imħabba u l-fedeltà ta’ Alla. L-iblah jixbah il-ħaxix li jikber imma malajr jinxef u jiġi fix-xejn.

Il-ġust ma jinxifx, anzi “bħall-palma jħaddar, bħal ċedru tal-Libanu jikber”.

L-għeruq tiegħu huma f’art qaddisa, fitTempju ta’ Alla, għalhekk jikber ’il fuq, lejn is-sema.

Kemm hu sabiħ li nfaħħru lill-Mulej ... huwa l-għajn taż-żgħożija! “Sa fi xjuħithom il-frott jagħmlu, kollhom ħajja u ħdura, biex ixandru li ġust hu l-Mulej, blata tiegħi, u ebda qerq ma jinsab fih.” Fit-tifħir ta’ Alla hemm l-armonija tal-qalb, hemm il-ħajja li tagħti l-frott, hemm il-ferħ li jnixxi mill-għajn vera tal-ħajja! “Inti, Mulej, għal dejjem fl-għoli!”

14 | Mejju 2018

Mal-40% jattendu l-quddies il-Ħadd

S

tħarriġ ikkummissjonat mill‑Arċidjoċesi ta’ Malta juri li 92% tal‑Maltin huma Kattoliċi, li minnhom 74% jgħidu li jmorru l‑quddies minn tal-inqas darba fix‑xahar. Ir‑riċerka turi wkoll li 40% jattendu l‑quddies kull nhar ta’ Ħadd. Dan kien ikkonfermat miċ‑ċensiment li sar bejn it‑2 u t‑3 ta’ Diċembru li għadda, li wera li l‑attendenza għall‑quddies kienet ta’ 38%.

Din ir‑riċerka saret għall‑ewwel darba b’metodi differenti (ċensiment kif ukoll stħarriġ) bil‑għan li l‑Knisja jkollha stampa wiesgħa u fattwali tas‑soċjetà biex tippjana u taqdi b’mod aktar effettiv il‑ħidma pastorali tagħha fis‑snin li ġejjin.

Iċ‑ċensiment tal‑attendenza tal‑quddies tal‑Ħadd sar mid‑Discern (l‑istitut tal‑Knisja għar‑riċerka) permezz ta’ formola li mtliet minn kull min attenda l‑quddies.

Iċ‑ċensiment sar f’total ta’ 987 quddies li jsiru f’Malta kull nhar ta’ Sibt u Ħadd, f’329 postijiet bejn knejjes, kappelli u postijiet oħra ta’ talb. L‑attendenza kienet ta’ kważi 122,000, jiġifieri 38%, li jfisser medja ta’ 123 persuna għal kull quddiesa. Iċ‑ċensiment ma jinkludix l‑attendenza ta’ dawk l‑imgħammdin li għandhom inqas minn seba’ snin u ta’ dawk li minħabba mard jew kura fl‑isptarijiet ma jistgħux imorru l‑Knisja.

L‑istħarriġ bit‑telefown, li sar minn Misco International fost kampjun ta’ elf ruħ, sar wara ċ‑ċensiment bejn l‑4 u t‑8 ta’ Diċembru li għadda. Dan l‑istħarriġ kien intenzjonat ukoll sabiex il‑Knisja tisma’ lil kulħadd inkluż lil dawk li ma jmorrux quddies. Fost dawk li ma jattendux il‑quddies kien hemm min qal li ma jaqbilx mat‑tagħlim tal‑Knisja jew li ma jsibx ħin biex jattendi l‑quddies. Fost dawk li qalu li

huma Kattoliċi, 75% qalu li jitolbu kuljum, 17% jitolbu b’mod regolari u 8% ma jitolbux.

Ir‑riżultati finali ta’ din ir‑riċerka ser jiġu analizzati minn kumitat pastorali bil‑għajnuna ta’ esperti, li ser jitwaqqaf mill‑Arċisqof Charles J. Scicluna. Dan il‑kumitat, flimkien mal‑kappillani tas‑70 parroċċa f’Malta, ser jissuġġerixxi l‑bidliet li hemm bżonn fid‑dawl tal‑pjan pastorali li qed jitħejja, u jagħraf l‑opportunitajiet li jeżistu biex il‑Knisja xxandar il‑Bxara t‑Tajba. L‑għan hu li l‑Knisja tilħaq aktar nies fil‑periferija u tkompli tkun ta’ servizz għan‑nies fil‑ħajja tagħhom ta’ kuljum.

LOVE EVERY STEP SPRING SUMMER 2018

ALMA SANDAL Black/Silver - 36-42 €55.00 DOLLIE Silver - 36-42 €95.00 SERAPHINE White - 36-42 €93.00 KELLY Sand - 36-42 €71.00 FLORALIE Black - 36-42 €99.00 MONIQUE Pink - 35-42 €75.00 ADANNA White - 36-42 €72.50

GLORIA Navy - 36-42 €104.90 MADALINE Black - 36-42 €75.00

GLORIA Dark Taupe - 36-42 €104.90

ALMA White/Silver - 36-42 €48.00 GINNI Platinum - 35-46 €55.00 BOA VISTA UP Platinum- 35-46 €55.00 ZARINA Black - 36-42 €62.50 KENNA Black - 35-46 €50.00 GLAM Bronze - 36-46 €69.00

FELISA White - 36-42 €69.00

EURIBIA White Beads - 36-42 €95.00

ST

L RY -F E! N M VE FF LI CO LI 0-O N R E. D E : 1 O NT E E O D E T Y LCE R C OU U OL F MO CK B H N D PR O C H E SC A E FF H N G O R T RI % TE DU 10 EN

JU

BARRIE Brown - 36-42 €89.00

DORONINA Black - 36-42 €89.00

ZELMA Blue - 36-42 €92.00

COSTANZA Beige - 36-42 €89.00

CLEODORA White - 36-42 €85.00

MARIELE Plum - 36-42 €65.00 MAMORE Black - 36-42 €65.00

Available from Scholl Foothealth Centres at: The Point-Tigne, Mosta, Fgura, Valletta and Abela’s Health and Beauty Centre Victoria-Gozo, and from all leading pharmacies. Tel: 20601148

www.schollcentre.com While every effort has been made to ensure the accuracy of the information contained within this advert prices may be subject to change and not all sizes and colours may be available.

Scholl® is a trade mark of Reckitt Benckiser Group of companies and is used under license.

L I N G WAĠĠ I TA’ M Ħ A BB A

Mejju 2018 | 19

Rigali ta’ veru F’din is-serje dwar ‘lingwaġġi ta’ mħabba’ qed nitkellmu dwar modi differenti ta’ kif nesprimu l-imħabba tagħna.

Wara l-kliem ta’ inkuraġġiment u ‘quality time’, dan ix-xahar nitkellmu dwar it-tielet lingwaġġ.

R

igal hu xi ħaġa li tista’ żżomm f’idek u tgħid: “Ara, kien qed jaħseb fija!” jew “Ftakret fija!” Meta tagħti rigal tkun qed taħseb fl-ieħor, u r-rigal hu simbolu ta’ dak il-ħsieb. Mhux importanti kemm jiswa flus.

Kull omm żgur li tiftakar il-ġurnata meta bintha ġabitilha fjura mill-bitħa (anki jekk maqtugħa minn xi qasrija li tkun ilha tieħu ħsiebha u tikkuraha xhur sħaħ).

Rigal jista’ jkollu żigarelli jew ċfuf minn barra … imma rigal ta’ veru ma jkollu ‘marbut’ miegħu xejn. Ir-rigal ma tagħtihx biex ‘tixtri’ jew ‘tħallas’ lil xi ħadd.

Il-fjuri u l-kartolini u r-rigali jistgħu ma jkunux ta’ xi interess partikolari għalik. Faċli tgħid li l-fjuri u r-rigali huma ‘ħmerijiet’ jew ‘ħela ta’ flus’ għax forsi dan il-lingwaġġ mhux dak favorit tiegħek. Tinsiex li l-aktar importanti mhux jekk hux illingwaġġ favorit tiegħek imma jekk hux il-lingwaġġ tal-oħra jew tal-ieħor!

Jekk l-aqwa lingwaġġ ta’ mħabba għalik huwa ‘quality time’ jew kliem ta’ inkuraġġiment, għid b’dan lil martek jew żewġek – imma dan ma jfissirx li l-lingwaġġ favorit tagħha (rigali) huwa ‘ħmerijiet’ jew li l-oħra għandha tibdlu biex tkun bħalek.

Xi wħud jippruvaw ‘ipattu’ għan-nuqqas ta’ preżenza fil-ħajja tal-mara jew tar-raġel jew ta’ wliedhom billi jagħtu rigal, xi drabi anki rigal li jiswa l-flus. Imma rigal bħal dan mhux bilfors jesprimi mħabba, speċjalment jekk fil-jiem ta’ wara din il-preżenza tibqa’ ma tiġi qatt! Ara l-Flimkien ta’ April fejn tkellimna dwar ‘quality time’ u ‘quantity time’. Ftakar ukoll li l-ħin ma’ martek/żewġek jew uliedek li tkun tlift bl-ebda rigal ma tista’ ġġibu lura jew tpatti għalih!

20 | Mejju 2018

Xi rigali jispiċċaw malajr, imma oħrajn jibqgħu ħajtek kollha. Jekk bintek ta’ seba’ snin tagħtek ‘key chain’ jew xi lapes għax semgħet li ħadt ‘promotion’ fuq ix-xogħol, probabbli li dawk inti se tibqa’ żżommhom ħajtek kollha għax kull meta tħares lejhom ifakkruk f’mument speċjali. Jekk ommok darba tagħtek par ‘mittens’ tas-suf li ħadmet hi stess u tathomlok biex tirringrazzjak talli tmur taraha, allura se tgħożżhom ħajtek kollha, anki meta jitqattgħu. Għax fil-verità mhuwiex ir-rigal innifsu li ‘jitkellem’ imma l-emozzjoni li tiġi kkomunikata bih.

Hemm rigal partikolari li l-miżżewġin darba taw lil xulxin u li jfakkarhom f’mument speċjali meta taw imħabbithom lil xulxin:

iċ-ċurkett taż-żwieġ. Fil-każ tal-miżżewġin Insara, xi drabi meta jitqarbnu jiġri li l-ostja kkonsagrata tħokk jew tmiss maċ-ċurkett taż-żwieġ tagħhom. Jagħmlu tajjeb jaħsbu fuq dan ir-rigal doppju!

Aħseb ftit: • Int u titkellem ma’ wliedek jew żewġek/ martek, toqgħod attent għal xi ideat għal rigali?

• X’kien l-aħħar rigal li tajt jew li rċevejt?

Kemm ilu? X’kien ifisser għalik jew għal min tajtu r-rigal?

• Il-lingwaġġ tar-rigali ssibu diffiċli? Jew jiġik naturali? Għaliex? Dan jista’ jkollu x’taqsam ma’ meta kont żgħir/a?

The Great Gift of Parenthood Children are their parents’ guests. They come into the space that has been created for them, stay for a while – fifteen, twenty, or twentyfive years - and leave again to create their own space. Although parents speak about ‘our son’ and ‘our daughter’, their children are not their property. In many ways children are strangers. Parents have to come to know them, discover their strengths and their weaknesses, and guide them to maturity, allowing them to make their own decisions.

The greatest gift parents can give their children is their love for each other. Through that love they create an anxiety-free place for their children to grow, encouraging them to develop confidence in themselves and find the freedom to choose their own ways in life.

Henri J. Nouwen

22 | Mejju 2018

FSWS

Se tilbsu ċ-ċoff blu?

L-abbuż fuq it-tfal mhux aċċettabbli.

Jekk tara xi ħaġa, tkellem!

I

l-kampanja taċ-ċoff blu nbdiet minn Bonnie Finney minn Virginia, fl-Istati Uniti, li fir-rebbiegħa tas-sena 1989 tilfet lil neputiha, Michael Dickenson, ta’ tliet snin, wara li safa’ abbużat mis-sieħeb ta’ bintha.

Bonnie weħħlet ċoff blu mal-karozza, simbolu tat-tbenġil li sofra neputiha, u inkoraġġiet lil kulħadd jagħmel l-istess.

Minn dak iż-żmien, iċ-ċoff blu, li jitqassam lill-pubbliku fi żmien April, baqa’ jwassal il-messaġġ li l-abbuż fuq it-tfal mhux aċċettabbli. Għaldaqstant kulħadd għandu jitkellem u jsalva tfal għaddejjin minn xi tip ta’ abbuż, biex ikunu protetti u jgħixu f’ambjenti u f’komunitajiet sikuri.

Int ukoll imħeġġeġ titgħallem kif trabbi b’mod pożittiv. Barra dan, għandek tinforma lill-Aġenzija Appoġġ jew iċċempel 179 jekk tkun taf b’xi familji li għandhom bżonn l-għajnuna jew b’xi tfal għaddejjin minn xi tip ta’ abbuż.

It-tfal għandhom dritt jgħixu f’ambjent sikur, u jingħataw l-opportunità li jitgħallmu u jintegraw fis-soċjetà. Għandhom dritt li f’ħajjithom ikollhom il-bżonnijiet bażiċi tagħhom milħuqa u li jkollhom ġenituri jew tuturi li jiżguraw li l-bżonnijiet kollha tagħhom, anki emozzjonali u psikoloġiċi, ikunu milħuqa. Hekk biex ikunu jistgħu jilħqu l-potenzjal tagħhom.

Il-ġenituri u l-qraba għandhom responsabbiltà u sehem importanti ferm f’dan ir-rigward. Għalhekk, il-ġenituri jistgħu

jkollhom bżonn tagħrif dwar kif irabbu.

F’Malta u Għawdex għandna diversi servizzi li tista’ faċilment taċċessahom, fosthom: • Programmi ta’ trobbija pożittiva, li jingħataw fl-iskejjel u fil-komunitajiet; • Programmi ta’ ‘co-parenting’ għal ġenituri għaddejjin minn separazzjoni; • ‘Parentcraft’ għal kull min isir ġenitur; • Unit ‘Għożża’ għall-minuri li jkunu se jsiru ġenituri; • ‘Homestart’ Malta u Għawdex għal min ikollu bżonn l-għajnuna fit-trobbija ta’ tfal bejn 0-5 snin; • Programm ‘Ulied Darna’ għal kull min irid għajnuna fit-trobbija tat-tfal ta’ kull età; • ‘Incredible years’, li jifforma parti mill‘Home-Based Therapeutic Services’ għal min ikollu bżonn għajnuna f’daru minn professjonisti fit-trobbija ta’ wliedu.

Barra minn hekk il-Fondazzjoni Għal Servizzi ta’ Ħarsien Soċjali għandha aġenziji u servizzi speċjalizzati li flimkien iħarsu lit-tfal u jgħinu lill-ġenituri jindirizzaw iddiffikultajiet tagħhom, bħall-problemi ta’ sustanzi u vizzji, saħħa mentali, problemi relatati ma’ vjolenza domestika u trawmiet varji, u perijodi diffiċli li l-familji jgħaddu minnhom minn żmien għal ieħor.

Il-ħarsien tat-tfal huwa r-responsabbiltà ta’ kulħadd. Tiegħek ukoll! Int ukoll mistieden tilbes iċ-ċoff blu u tħares l-interess tat-tfal minn kull abbuż.

D ott. G o d fre y Agius S aħħit n a

Mejju 2018 | 23

Artrite gravi fl-għonq

D

in il-kundizzjoni tinvolvi l-għadam tal-għonq. L-għonq jikkonsisti fi rkiekel wieħed fuq ieħor. Id-disk ta’ bejniethom ikun magħmul minn materjal ngħidulu ‘cartilage’, bħall-qarquċa tal-widna, u bejniethom jinsabu ħafna ġogi kbar u żgħar li biż-żmien u bl-età jittieklu, jitilfu ż-żejt ta’ bejniethom u jibbiesu.

Meta d-disk jiddeġenera, jiffurmaw xi truf tal-għadam li jaqbżu ’l barra, u dan l-għadam żejjed jagħfas fuq it-toqba minn fejn joħorġu n-nervituri tal-għonq, u kultant jagħfsu wkoll fuq il-kanal il-kbir minn fejn jgħaddu n-nervituri kollha li jinżlu għall-partijiet l-oħra kollha tal-ġisem. Nirriferu għaliha bħala ‘spinal stenosis’. Dawn jikkawżaw uġigħ kroniku u ebusija tal-għonq.

Meta tagħlaq il-50, dan il-proċess jibda jseħħ bil-mod il-mod. Jista’ jiġi kkawżat ukoll minn xi korriment fl-għonq jew xi kwalità ta’ xogħol li jistrapazza l-għonq aktar minnormal. Is-sintomi ta’ din il-kundizzjoni huma: • uġigħ u ebusija tal-movimenti tal-għonq; • uġigħ tar-ras; • uġigħ fl-ispalla u fid-dirgħajn; • nuqqas ta’ kemm tista’ ddawwar għonqok (li ħafna drabi jfixklek fis-sewqan); • meta ddawwar għonqok tisma’ u tħoss xi ftit tgerrim.

L-agħar ħin għal dan huwa filgħodu meta tqum u filgħaxija qabel torqod. Jekk din l-artrite tkun gravi, ikollok ukoll tnemnim u tingis fid-dirgħajn, fis-swaba’, fir-riġlejn u fis-saqajn. Dan iġib miegħu diffikultajiet biex

timxi u biex tagħmel ċertu xogħol, u jekk innervituri jkunu qed jingħafsu jkollok spażmu tal-muskoli u kultant inkontinenza tal-pipì u tal-ippurgar ukoll.

Dawn id-dettalji jidhru ċari ħafna meta, wara li jeżaminak, it-tabib jibagħtek biex tagħmel X-ray, CT scan u MRI. Il-kura ta’ din il-kundizzjoni hija l-mistrieħ u l-mediċini li jnaqqsu l-uġigħ mill-infjammazzjoni tan-nervituri. Kultant jintlibes kullar biex iżomm l-għonq dritt u ma jħallihx jagħmel ċerti movimenti żejda.

Fiżjoterapija tintuża wkoll. Jistgħu jingħataw ‘injections’ ta’ ‘steroids’ fil-ġogi tal-għonq, u dawn isiru minn speċjalisti apposta ġo ‘pain clinics’. Jistgħu wkoll isiru xi operazzjonijiet, imma dawn mhumiex xi ħaġa komuni.

Vitamini apposta għall-ġogi jeżistu wkoll.

Insibu imħaded apposta b’forma differenti min-normal għal min ibati minn problemi u wġigħ f’għonqu. Imma ftakar li ebda każ mhu bħall-ieħor, għalhekk ħalli t-tabib tiegħek imexxik bil-mod sakemm issib ilkura addattata għalik.

Disk imqabbeż ’il barra Għadma mqabbża ’l barra

S . C A R DON A żgħa ż agħ

24 | Mejju 2018

Rajtu x’ritratt tellgħet?

Carla, Simon u Ramon jiddiskutu dwar ritratt imtella’ fuq facebook Carla: Rajtu x’ritratt tellgħet?

Simon: Min? Carla: Min tridu jkun? Sylvia, hux!

Għadkom ma rajtuhx?

Ramon: Ħa nara ftit ... illaħwa x’faqgħa!

Carla: X’par kuxxtejn barra għandha, istra!

Ramon: Min jaf kemm-il like tellgħet, eh?

Carla: Dik taf kemm hi qżież, hux! Il-veru dardira!

Ramon: Par kuxxtejn għandha, kieku, imma wiċċha ikrah pesti.

Simon: L-aħwa, ħallu lil ħaddieħor jgħix.

Carla (tinjorah): Dik staqsi lil kuġinuwi dwarha!

Ramon (ikompli jinjorah): Ħa ngħidlek, jien għamiltilha like daqsiex!

Carla (tkompli tinjora lil Simon): Dażgur, imissek le, ukoll! Ħalli għalik!

Simon: Ma naqbilx miegħek. Jagħmel x’jagħmel ħaddieħor ma jagħtini l-ebda dritt niżżuffjetta bih jew ngħid fuqu!

Ramon: Mhux hi qed tikxef? Għalfejn taħseb li ppowstjat ir-ritratti? Mhux hi qed tistedinha?

Simon: Sewwa, mela hi stednitha ... u inti dħalt għaliha!

Carla: Taħsbekx xi qaddis ukoll!

Simon: Jien aktar idejjaqni l-paroli tagħkom, avolja ma tantx naqbel mal-mod kif libset u lanqas li tellgħet dak ir-ritratt, ħa ngħidilkom.

Ramon: Isma’, jaqaw bdejt tiffansjaha?

Simon: Li kieku t-tfajla tiegħi, le, ma nkunx irrid li jgħadduha biż-żmien.

Carla: Imma li kieku kienet it-tfajla tiegħek forsi ma kenitx ittella’ ritratt bħal dak!...

Jien: ???

Simon: Xebbajtuni tparlaw fuq in-nies, l-aħwa! Ħalluhom!

Carla (tkompli tinjorah): Taf kemm illajkjawha, madoff!

Ramon: Ħeqq, mhux bilfors?!

IEQAF FTIT Kieku jien kont magħhom x’kont ngħid?

Ma’ min kont naqbel?

Simon: Ħbieb, intom tieħdu gost li ħaddieħor joqgħod iparla fuqkom, jew?

X’tip ta’ ritratti ntella’ jien fuq il-facebook page tiegħi?

Ramon (din id-darba jħares lejh): U ejja, Simon! Trid tilgħabha tad-dejjaq, jaqaw?

Ġieli tkellimt dwar dan is-suġġett ma’ sħabi?

Carla: Ħa ngħidlek, Simon, min juri ritratti bħal dawn ikun qed jistedinha.

Kieku kelli nqajjem dan l-argument magħhom, x’naħseb li jgħidu?

WIRJA T’ARRANĠAMENTI TAL-FJURI, QSARI, FROTT, U ĦXEJJEX FIL-ĠONNA TA’ SANT’ ANTON U F’IMKEJJEN TAL-PALAZZ Taqsima ta’ kompetizzjonijiet ddedikata għal skejjel primarji.

PROGRAMM TA’ ŻFIN, MUŻIKA U ARTIĠĠJANAT. SERVIZZ T’IKEL U XORB. Nhar IS-SIBT 19 TA’ MEJJU mis-2.00 pm sal-10.00 pm u l-ĦADD 20 TA’ MEJJU mit-8.00am sad-8.00pm. Ħarġa għall-familja kollha. ĠNIEN IMDAWWAL. Dħul- 2 euro. Tfal taġt it-12 il-sena b’xejn Żur il-website themaltahorticulturesociety@webs.com jew fuq FACEBOOK.

GRAZZI LILL-QARREJJA KOLLHA TA’ FLIMKIEN Grazzi mill-qalb lill-qarrejja li bagħtulna d-donazzjoni tagħhom biex inkopru parti mill-ispejjeż biex noħorġu l-magazin FLIMKIEN kull xahar.

Grazzi tal-ġenerożità tagħkom li weġibtu għall-appell li għamilna fil-ħarġiet li għaddew.

Min-naħa tagħna naċċertawkom li se nkomplu nagħmlu ħilitna biex il-magazin jibqa’ jaqdi l-iskop tiegħu li hu li jwassal il-valuri umani u l-valuri Nsara fid-djar tal-familji Maltin.

Lo għ o b • Clau d ia Ci n i

Mejju 2018 | 27

Tisliba

Mimdudin 1. Erbgħin jum wara l-Għid (5) 3. Jintlibes ma’ qmis u ingravata (5) 7. Talba lill-Madonna (7) 9. Kiber fit-tul (4) 10. Tindif bl-ixkupa (4) 11. u 21. Għandu ishma f’xi kumpanija (9) 12. Tarbija; xi ħadd bla għaqal (4) 16. Ma jqarraqx (4) 18. Tħejjija; tqegħid f’postu; irranġar ta’ sodda wara l-irqad (4) 19. Mgħawweġ; skontru; żmerċ; bil-maqlub (7) 20. “Ġorġ u -----, tul iż-żmien id-dinja għat-tnejn tgħanni.” (Qawl li jfisser: xi darba lilek ukoll ix-xorti għad titbissimlek, hi x’inhi l-familja tiegħek.) (5) 21. Ara 11. mimduda

1

W-S QxN A+T TxM X-A R+M DxN U÷U J-Q E+H S÷N NxZ G-S

5

4

N O P Q R S T U V W X Y Z

V÷O T+C K-H J-I Y+H AxM F÷Z TxA NxO B-H Q+K P+Z L÷N

3

4

5

6 7

8

9

10

12

13

14

16

15

17

18

19

20

21

Soluzzjoni tax-xahar l-ieħor Mimduda: 1. LIBSA, 3. MEJJU, 7. BLANZUN, 9. DLAM, 10. FGAT, 11. BNIN, 12. SWAR, 16. ABBA, 18. LTIM, 19. APATIJA, 20. MAPPA, 21. SNIEN Weqfin: 1. LANDA, 2. SALM, 4. ELUF, 5. UNITI, 6. INNU, 7. BARNABA, 8. NGWANTA, 13. DALAM, 14. ARTI, 15. AMMEN, 17. APAP, 18. LJUN Rebbieħ/a: J. Zarb, Il-Pietà Irbaħ voucher mingħand Alfsons Supermarket, il-Ħamrun. Ibgħat it-tweġiba sal-15 tax-xahar: Flimkien, Tisliba, P.O. Box 1, Il-Furjana

Alfakodo

3 A B C D E

F G H

I

J

K

L M

11 6 17 21 2 23 19 7 15 25 4 20 12 N O P Q R

S

T U V W X Y Z

3 24 13 8 16 5 26 14 9 18 22 10 1 7

Soluzzjoni tax-xahar l-ieħor

F’din il-logħba, l-ittri mill-A saż-Z għandhom valur numeriku. Ta’ xi wħud diġà jidhru filkolonni tal-lemin. Imla l-kumplament tal-valuri ta’ kull ittra billi tagħmel użu mill-ħjiel li hemm fil-kolonni tan-nofs.

Ibgħat it-tweġiba sal-15 tax-xahar hekk: Flimkien, Alfakodo, P.O. Box 1, Il-Furjana. Premju voucher ta’ €20 li jissarraf għand Scotts Supermarket.

Rebbieħ/a: P. Galea, Il-Ħamrun

Nota: GĦ u IE jieħdu kaxxa waħda

11

Weqfin 1. Vistu (5) 2. Ħjut irqaq, ibsin u jniggżu tal-qamħirrun (4) 4. Sekular (4) 5. Triq aktarx fit-tond li fuqha jiġru l-karozzi, iżżwiemel, eċċ. (5) 6. Karozza bi spazju għat-tagħbija (4) 7. Mandra b’gorboġ għat-trobbija tal-bhejjem (7) 8. Kulma hemm fis-sema u fl-art (7) 13. Frott qisu larinġ kbir (5) 14. Blata ta’ ħnejja; ċangun li jżomm arkata (4) 15. Il-qawma ta’ Kristu mill-qabar (5) 17. Vapur tal-art (4) 18. Fihom jinħema l-ikel (4)

A B C D E F G H I J K L M

2

Ħafna nies idumu biex itejbu s-smigħ tagħhom. Jagħmlu ħajjithom aktar diffiċli għalxejn.

Jekk m'intix moqdi fis-smiegħ, kellimna.

■ Test b'xejn. Nagħmlu viżti fid-djar ukoll.

■ Noffru l-aqwa teknoloġija, u fuq kollox, servizz eċċezzjonali.

■ Prezzijiet jibdew minn €350. Perijodu ta' prova biex tkun ċert li mort għall-aħjar.

■ Matul 21 sena, għinna mijiet ta’ nies, nagħmlu ħilitna miegħek ukoll.

■ Isma’ u gawdi d-diskors, telefon, televiżjoni, radju u mobile.

Għin lilek innifsek u lil ta' madwarek.

Ċempel fuq 21576171 jew emejl fuq info@beacon.com.mt

Clau d ia Ci n i

Mejju 2018 | 29

Għalina t-tfal Xarba Tal-Frawli

Ikollok bżonn: 150 gramm frawli, 75 gramm zokkor, 600 millilitru ħalib, 150 millilitru krema friska, ftit ġelat talvanilla jew tal-frawli.

Metodu: Naddaf il-frawli, poġġihom flimkien maz-zokkor ġol-blender u ħawwadhom sew. Żid il-ħalib, il-krema friska u l-ġelat u ħaddem sewwa. Ferra’ f’erba’ tazzi u servi kesħin.

Dejjem itlob l-għajnuna ta’ xi ħadd adult.

Tgħallem pinġi kokka

Is-7 differenzi: toqba fix-xatba, ħaxix war l-fellus, l-għalla taħt ħalq it-tiġieġa, ġewnaħ tat-tiġieġa, fjura isfel lemin, ħaxix fuq lemin, ħaxix taħt siq it-tiġieġa.

Sib 7 differenzi bejn iż-żewġ stampi

A B Ċ D

Kompetizzjoni bi premju - Kidoku Imla l-vojt kollu b’mod li l-kolonni, il-linji u kull kaxxa ta’ erbgħa jimtlew b’ A, B, Ċ u D, bla ma jkunu ripetuti.

Ibgħat it-tweġiba flimkien mad-dettalji tiegħek hekk: Flimkien, Kompetizzjoni Tfal, P.O. Box 1, Il-Furjana.

L-ewwel tweġiba tajba li tinfetaħ tirbaħ żewġ kotba tal-qari ta’ tfal mingħand Horizons.

Rebbieħ/a: T. Sammut, Manikata

Tweġiba tax-xahar l-ieħor:

a

b

ċ

d

b

a

d

c

d

ċ

b

a

ċ

d

a

b

30 | Mejju 2018

L-istranġier

F

tit snin wara li twelidt, il-pa ltaqa’ ma’ stranġier li kien għadu kif jasal fil-belt tagħna. Sa mill-bidu nett, il-pa kien affaxxinat minn dan l-istranġier; ma damx ma stiednu jidħol jgħix fid-dar magħna. L-istranġier ġie aċċettat u ilu magħna minn dakinhar sal-lum.

Jien u nikber, qatt ma ġieni dubju jekk dan l-istranġier kienx postu fil-familja tagħna. Anzi, fil-moħħ żgħir tiegħi, kellu post speċjali. Il-pa u l-ma kienu l-għalliema tagħna: ommi għallmitni nagħżel bejn it-tajjeb u l-ħażin; missieri għallimni nobdi. Imma l-istranġier … dak kien qiegħed hemm biex jirrakkontalna l-istejjer. Għal sigħat sħaħ konna nibqgħu msaħħrin bl-avventuri, il-misteri u l-kummiedji li jgħidilna. Kien idaħħakna, u xi drabi jbikkina.

Jekk ridt inkun naf xi ħaġa dwar il-politika, l-istorja jew ix-xjenza … kont immur għandu għax dejjem kellu t-tweġiba dwar il-passat, kien jifhem il-futur u saħansitra kapaċi jbassar il-futur!

Dan l-istranġier qatt ma kien jieqaf jgħid, imma l-pa ma kienx jidher li jiddejjaq. Xi drabi kont ninnota lil ommi tqum bil-kwiet u tmur fil-kċina biex toqgħod ftit għall-kwiet, waqt li aħna konna nsikktu lil xulxin biex nisimgħu dak li kien qed jgħidilna. (Illum konvint li ommi kemm-il darba xtaqet li dan l-istranġier jitlaq ’l hemm darba għal dejjem.)

Missieri kien imexxi l-familja tagħna b’konvinzjonijiet morali sodi, imma l-istranġier ma kienx iħossu obbligat jimxi fuqhom. Pereżempju fid-dar tagħna ma stajniex nitkellmu oxxen jew nidgħu – la aħna, la ħbiebna u lanqas dawk li jżuruna. Imma dan l-istranġier kien jagħmel li jrid u jgħaddiha lixxa bil-kliem baxx li lili kien iżanżanli widnejja, iġiegħel lil missieri jħossu skomdu, u jħammar wiċċ ommi.

Il-pa ma kienx iħallina mmissu alkoħol, imma dan l-istranġier kien regolarment jinkuraġġina nippruvaw induquh. Kien jitkellem apertament dwar is-sess, jgħaddi kummenti suġġestivi u jurina stampi sfaċċati u imbarazzanti.

Illum nirrealizza li l-ewwel kunċetti li kelli dwar ir-relazzjonijiet kienu influwenzati minn dan l-istranġier.

Għal darba wara oħra, kien jopponi l-valuri tal-ġenituri tiegħi, imma kważi qatt ma ċanfruh u qatt ma qalulu jitlaq ’il barra. Issa ilu aktar minn ħamsin sena magħna. Irnexxielu jitħallat tajjeb u jidħol f’ħajjitna.

Veru li forsi ma għadux affaxxinanti daqskemm kien qabel, imma kieku kellek tidħol fid-dar tal-ġenituri tiegħi llum, żgur li se ssibu għadu hemm, fir-rokna tiegħu, jistenna li xi ħadd imur quddiemu biex jisimgħu ipaċpaċ u jarah ipinġilu l-istampi tiegħu.

Trid tkun taf x’jismu dan l-istranġier? Aħna nsejħulu: ‘TV’.

ĊIS Labirint bħala strument ta’ talb: 5 ta’ Mejju (9am-4:30pm). Mt St Joseph. Il-‘Labirint’ huwa forma antika ta’ meditazzjoni li tgħinna nitkellmu ma’ Alla b’intimità. Tmexxi Maria Theresa Portelli.

Il-Vjolenza fl-Antik Testment u xi temi mill-Eżerċizzji Spiritwali ta’ San Injazju: 18-20 ta’ Mejju.

Mt St Joseph. Imexxi l-Prof. Anthony Frendo.

Għal aktar dettalji: info@mtsjoseph.org jew 2276 0000.

FLEXORIN GEL huwa emulsjoni li hija fformulata speċifikament biex i�affi l-uġigħ tal-muskoli u anke tal-ġogi. Li jaghmel FLEXORIN GEL speċjali hu l-fa� li dan il-prodo� mhux xi ingwent ordinarju li hawn ħafna bħalhom fuq is-suq, iżda emulsjoni ta’ żejt u ilma mħall�n flimkien biex b’hekk ikun jista’ jippenetra l-ġilda (li ukoll hi magħmula minn saffi ta’ żejt u ilma) aħjar u b’mod ħafna aktar mgħaġġel.

Minħabba din ir-raġuni, FLEXORIN GEL kapaċi jilħaq ferm aħjar tessu� (�ssues) fil-ġisem li jistghu jibbenefikaw mill-ingredjen� a�vi (ac�ve ingredients) li mgħammar bih FLEXORIN GEL Barra mill-fa� li FLEXORIN GEL jippenetra l-ġilda malajr, FLEXORIN GEL mgħammar b’si� ingredjen� li huma xjen�fikament ippruva� li jtaffu l-uġigħ u in�ammazzjoni.

Għaldaqstant, FLEXORIN GEL joffri serħan mill-uġigħ u jtaffi l-in�ammazzjoni mill-ewwel. FLEXORIN GEL jista’ jiġi applikat sa tliet darbiet kuljum, huwa kklassifikat bħala medical device u għalhekk ma għandux bżonn preskrizzjoni tat-tabib.

FLEXORIN GEL jista jinxtara minn spiżeriji ewlenin madwar Malta w Għawdex u mill-Europharma Medical Centre, Triq Salvu Psaila, B’Kara Tel: 23859211 ; 23859272 info@europharma.com.mt

FEELING FREE AT HOME

invest in comfort and safety for yourself or your parents Tel: 2125 2206 Email: info@liftservices.com.mt Website: www.liftservices.com.mt Lifts Services Ltd , Factory A25F Marsa Industrial Park, Marsa, Malta

YOU MAY GET UP TO €5000 BACK WITH GOVERNMENT GRANTS