Newspaper Post
Novembru 2018 | Numru 168
Meta t-tfal jimpikaw 8
It-telefonata 20
Il-piki ma’ wliedna mhux biss huma bla sens imma wkoll iħassru r-relazzjoni tajba li jkollna magħhom.
Għafas in-numru tat-telefon. Wara 10 snin kien għadu jafu bl-amment. Hu u jistenna, ftakar …
For love of Tilly 10
L-avukat u n-nutar 23
How love got Viktor Frankl through.
Tweġibiet għall-mistoqsijiet tal-qarrejja dwar sulari ġodda u testmenti.
Ħamsa b’wieħed 12 Skor ta’ 5-1. Rebħa għat-tnejn u ma jitlef ħadd. Rebħa li sserraħlek moħħok għal‘logħba’ ta’ għada.
IBS 25 Irritable Bowel Syndrome: kundizzjoni li taffettwa l-musrana l-kbira.
E d ito r j a l D u n J o se p h M i z z i
Novembru 2018 • Numru 168
Mill-Irlanda Fil-Laqgħa Dinjija tal-Familji fl-Irlanda, il-Papa Franġisku qalilna: • L-imħabba hija l-ħolma ta’ Alla għallmiżżewġin. Jitlobna biex din il-ħolma nagħmluha tagħna. Tibżgħux minn din il-ħolma. Għożżuha u oħolmuha flimkien! • Komplu ikbru fl-imħabba ta’ bejnietkom. • Il-preżenza ta’ Ġesù fostkom hija r-refuġju tagħkom fil-maltemp u biex tikbru flimħabba għal xulxin. • Alla huwa fidil magħna. Ikkonsagraw l-imħabba tagħkom billi tgħidu lil xulxin: ‘Jien ma nitilqek qatt.’ • Anke jekk ikollkom xi tgħidu, qabel torqdu agħmlu paċi – inkella faċli tiżviluppa ‘gwerra bierda’. • Tinsiex tgħid: Skużani ... Jekk jogħġbok ... Grazzi. • Għaddu l-fidi lil uliedkom. Għallmuhom jitolbu, iroddu s-salib. Illejla qabel torqod staqsi lilek innifsek: Jien qed ngħallem lil uliedi jitolbu? • Ħarsu d-drittijiet ta’ min hu vulnerabbli, fosthom dawk li għadhom ma twildux u l-anzjani. • L-anzjani huma teżor ta’ għerf u esperjenza. Soċjetà li ma tgħożżx innanniet hija soċjetà bla futur. • Il-Knisja trid tgħin lill-familji jgħixu b’fedeltà u ferħ il-vokazzjoni tagħhom fissoċjetà. Il-ġid tal-familja jrid jiġi mħares b’kull mezz possibbli.
Magażin ta’ kull xahar maħruġ mill-Kulleġġ tal-Kappillani u jitqassam b’xejn lill-familji Maltin. Biex tirriklama/kull korispondenza ċempel fuq 2182 8931 jew 7946 1470 Email: flimkien@maltadiocese.org jew bil-posta Indirizz Editorjali Flimkien, Kulleġġ tal-Kappillani, Kurja, il-Furjana Email: flimkien@maltadiocese.org Il-kitba li tidher fuq Flimkien apparti l-Editorjal mhux neċessarjament tirrifletti l-opinjoni tal-Bord Editorjali. Editur Carmel Conti
Grafika Outlook Coop
Stampar Velprint Ltd
Raġġ ta’ Dawl
People will forget what you said, and they will forget what you did, but they will never forget how you made them feel. Maya Angelou In-nies għad jinsew xi tkun għedt, u jinsew ukoll xi tkun għamilt, imma qatt mhuma se jinsew kif ġagħalthom iħossuhom.
Irtir għall-għalliema 16-18 ta’ Novembru, Mount St. Joseph, Mosta Imexxi Fr Mark Cachia sj. Weekend ta’ talb u riflessjoni dwar il-Beatitudnijiet permezz ta’ films riċenti: ‘Imberkin dawk li jġibu l-paċi’ f’Despicable Me; ‘Imberkin dawk li jħennu’ f’Big Hero 6; u ‘Imberkin dawk li qalbhom sewda’ fil-film Up. Għal aktar dettalji: info@mtsjoseph.org jew ċempel 2276 0000.
M ess aġ ġ ta l- Arċ is q o f
Novembru 2018 | 5
Tama kbira
M
Ċemplilna għal kwotazzjoni bla obligazzjoni illum fuq 21 524 888
Tista' �kkwalifika għas-sussidju mill-Gvern 133, Mdina Road, Zebbug, ZBG 9015, Malta Mobile: (+356) 99 242 320 Email: info@stairsindependent.com Web: www.stairsindependent.com
Lilna l‑isqfijiet din l‑esperjenza fakkritna fil‑mixja ta’ Ġesù maż‑żewg dixxipli ta’ Għemmaws. Il‑Mulej ma ħalliehom qatt weħidhom, minkejja li telqu minn Ġerusalemm dakinhar stess li rxoxta għax ma fehmux x’kien ġara. Ġesù tkellem magħhom, semagħhom u mbagħad huma għarfuh fil‑qsim tal‑ħobż. Nawgura li aħna niltaqgħu maż-żgħażagħ tagħna fejn qegħdin huma, nimxu u nitkellmu magħhom, nisimgħuhom u ma niddejqux nuruhom lil Ġesù Kristu, li huwa dak li jiġbed lil kulħadd lejh. M’għandniex inressquhom lejna; l‑importanti mhux aħna imma l‑laqgħa tagħhom ma’ Ġesù. Nawgura li f’kull familja, f’kull ambjent tas‑soċjetà Maltija, liż‑żgħażagħ tagħna nkunu nistgħu nlaqqgħuhom ma’ Ġesù. Nagħtikom il‑barka pastorali tiegħi. Charles J. Scicluna + Arċisqof ta’ Malta
Ritratt: Kurja - knisja.mt/ritratti
Id-dar �egħi, mal-familja, indipenden�
atul Ottubru, il‑Papa Franġisku sejjaħ lill‑isqfijiet madwar id‑dinja biex jitkellmu dwar iż‑żgħażagħ fis‑Sinodu li qed isir fil-Vatikan. Kelli x‑xorti nirrappreżenta lill‑Isqfijiet Maltin, u kienet esperjenza qawwija ħafna. Minbarra li ltqajna minn kull rokna tad‑dinja u minn kulturi differenti, kellna magħna grupp 30 żgħażagħ minn pajjiżi differenti li ħadu sehem fid‑diskussjonijiet. Kellmuna dwar l-aspettattivi, ix-xewqat, il-bżonnijiet u l-beżgħat tagħhom, x’jogħġobhom u x’ma jogħġobhomx fil-Knisja. Kellna wkoll mumenti ta’ talb flimkien. Esperjenza qawwija matul is-Sinodu kienet il‑kanonizzazzjoni ta’ seba’ qaddisin ġodda, fosthom iż‑żagħżugħ ta’ 19‑il sena Nunzio Sulprizio, Pawlu VI u l‑Arċisqof Romero. Esperjenza oħra qawwija kienet il‑laqgħa sabiħa li kellna maż‑żgħażagħ fis‑Sala Pawlu VI, fejn uħud minnhom, quddiem il‑Papa Franġisku u l‑isqfijiet, qasmu l‑esperjenzi ta’ ħajjithom, il‑laqgħa tagħhom ma’ Ġesù, u kif din biddlitilhom ħajjithom. Kellna wkoll mumenti ta’ tbatija kbira. Ftakart fiż‑żgħażagħ tagħna li huma tant tama kbira għalina imma li fl‑istess ħin jgħaddu minn mumenti ta’ diffikultà.
For that Perfect Christmas Gift, visit us....
8 | Novembru 2018
UL I E DNA JOYC E C ALLU S
Meta t-tfal jimpikaw Il-piki ma’ wliedna mhux biss huma bla sens imma wkoll iħassru r-relazzjoni tajba li jkollna magħhom.
F
il-ħarġa ta’ Ottubru għedna li hemm erba’ raġunijiet għala t-tfal iġibu ruħhom ‘ħażin’ jew b’mod żbaljat. L-ewwel rajna meta bl-imġiba tagħhom ikunu jridu jgħidulna: ‘Nixtieq l-attenzjoni!’ It-tieni meta jkunu jridu jgħidulna: ‘Irrid attenzjoni żejda!’ Din id-darba naraw ittielet waħda, u f’Diċembru naraw ir-raba’. It-tfal mhux biss iridu l-attenzjoni imma jridu wkoll iħossuhom li qed jitgħallmu l-affarijiet weħidhom, imqar kapaċi li jilbsu ż-żarbun weħidhom. Għaliex? Għax dan jagħtihom il-kuraġġ biex iħossuhom xi ftit aktar indipendenti. Anki jekk l-affarijiet mhux dejjem jiġu tajbin, għalihom l-aqwa li jkunu ppruvaw weħidhom. It-tfal għandhom bżonnu dan l-ispazju biex jiżviluppaw u jibdew jiskopru sa fejn kapaċi jaslu. Aħna rridu niftakru li minn 18-il xahar ’il fuq it-tfal jibdew ‘ifasslu’ stampa tagħhom infushom, ċjoè l-istima tagħhom infushom. Tfal li jkollhom stima għolja tagħhom infushom jimxu aktar ’il quddiem filħajja. Xogħol il-ġenituri hu li jiżguraw li wliedhom ma jkorrux u ma jidħlux f’periklu. Meta nikkmandawhom il-ħin kollu, it-tfal jistgħu jħossuhom li ma għandhomx dan l-ispazju. Agħar minn hekk, jistgħu jinterpretawna li aħna qed nimpikawlhom. U hawn il-mod kif inkellmuhom, leħinna
u wiċċna jagħmlu d-differenza kollha. Jekk xi ħadd jgħid lil tifla: ‘Ejja, ilbes din il-qmis issa!’ jista’ jinftiehem li qed jikkmanda jew li qed jimpika. Meta jiġri hekk, it-tfal jibdew jimpikaw lura u jibdew jgħidu spiss, ‘Le, ma rridx!’ Xi jkun ir-riżultat? Ir-riżultat ikun li l-adult iħoss li qed jiġi sfidat! Imma fil-fatt dak li jkunu jixtiequ jesprimu t-tfal ikun: ‘Irrid ftit spazju!’ Meta ma nifhmuhomx u nibqgħu nimpikaw magħhom, l-affarijiet jistgħu jaggravaw. Aktar ma jikbru, dan is-sens ta’ pika jikber magħhom u jsir perikoluż. Kif nistgħu nwaqqfu dan kollu? Kulma rridu nagħmlu hu li nkellmuhom mingħajr għajjat u noffrulhom għażla. Minflok ngħid, ‘Ejja, ilbes dal-flokk!’ irrid ngħid, ‘Sandra, sejrin il-bandli. Liema flokk trid, il-blu jew ir-roża?’ Minbarra li nkun qed noffrilha spazju, inkun qed ngħallimha wkoll liema ħwejjeġ huma addattati. Meta lit-tfal nagħtuhom għażla, se jħossuhom aktar liberi. Jekk tgħidlek li trid il-ħadra (minflok il-blu jew ir-roża), weġibha: ‘Il-ħadra nilbsuha għallknisja. Biex immorru l-bandli mmorru bilblu jew bir-roża.’ L-aħħar kelma trid tkun: ‘Issa agħżel int.’ Jekk tibqa’ ma’ tilbisx, allura mbagħad ma tmorrux il-bandli.
żgħ a ż agħ M a rti n a L a fer l a
Novembru 2018 | 9
Kemm-il ‘A’ triduni ngib? R
eġgħet bdiet l-iskola. Minn din is-sena, fl-iskejjel sekondarji se jkun hemm xi tibdil fl-eżamijiet minħabba li sett eżamijiet mhux se jibqa’ jsir. Kien hemm diskussjonijiet sħaħ fuq jekk din hijiex deċiżjoni tajba jew le. Iżda naħseb li konna qed inħarsu lejha b’perspettiva nieqsa. Veru li l-eżamijiet joħolqu ħafna stress żejjed fuq l-istudenti, u huwa tajjeb li qed naraw kif nistgħu neliminawh. Imma naħseb li ħafna minnu ġej minn mentalità żbaljata fuq il-marki tal-eżamijiet. Sfortunatament għadna nemmnu li jekk xi ħadd ma jgħaddix mill-eżamijiet, allura ‘mhuwiex kapaċi’, u jekk iġib kollox ‘A’, allura huwa intelliġenti. Iżda dan mhux neċessarjament ikun minnu. Il-mod kif l-istudenti jiġu eżaminati ma jirriflettix x’inhi
kapaċi tagħmel il-persuna. Tajjeb inżommu f’moħħna li l-marki ma jiddeterminawx min aħna. Għal ħafna, il-marki jfissru huma min huma. Li ġġib xi marka baxxa, jew, agħar minn hekk, teħel minn xi eżami, qisha waqgħet id-dinja u spiċċa kollox. Ħafna mill-istress jista’ jitlaq jekk inħarsu lejn il-marki b’mentalità miftuħa. Mhux sew li l-ġenituri ma jħallux lit-tfal tagħhom jiżvugaw f’xi sport jew attività oħra fi żmien l-eżamijiet. Anzi, hemm bżonn iktar li l-istudent ikollu xi ħaġa oħra għaddejja fi żmien ta’ studju, biex ikun jista’ jikkumbatti l-istress b’mod aħjar. Ovvjament, il-ħin ta’ studju irid isir, però jrid ikun hemm bilanċ. Ma jistax ikun li għax waslu l-eżamijiet, l-istudenti jingħalqu ġewwa, b’rashom mgħaddsa fil-kotba biss. Importanti wkoll li t-tfal jiġu megħjuna jagħmlu l-għalmu tagħhom, u mhux biex iġibu ‘A’. Jekk kapaċi tistudja għal marki għoljin, tajjeb tilħaqhom, iżda l-importanti mhux il-marki imma l-impenn biex tagħmel l-aħjar tiegħek, waqt li tieħu ħsieb tiegħek innifsek. Tajjeb inħarsu lejn l-istudent bħala bniedem u mhux bħala marka.
10 | Novembru 2018
Novembru 2018 | 11
For love of Tilly How love got Viktor Frankl through.
V
iktor knew he was in love when he met Tilly. Viktor was a psychiatrist at the only Jewish hospital in Nazi Vienna. He decided against moving to the U.S. risking his life to stay behind with his parents. But it was all worth it … to meet Tilly. He and Tilly were one of the last Jewish couples allowed to marry. Soon after, Tilly became pregnant. But the couple were forced to abort their child, as Jews were forbidden to have kids. Viktor and his family were arrested and deported to a Jewish ghetto. Food was scarce and the ghetto was heavily policed. Viktor
was then transported by cattle car to a work camp. Starved and injured, Viktor was forced to dig barefoot in the snow. He imagined the face of his wife. Her face became a radiant sun that kept him warm. Viktor later wrote: “The salvation of man is through love and in love.” Battling with his own depression, Viktor offered therapy to his fellow inmates, urging them to sing and replay cherished memories to remind them of a life worth living. He noticed that those who survived had a deeper purpose in their life. “He who knows the why for his existence … will be able to endure almost any how.”
Determined to survive and be reunited with his wife, Viktor endured brutal beatings, malnutrition and fatigue for the next three years. In 1945, the camp was liberated by US troops. Viktor returned home to find that his brother and mother were murdered in Auschwitz … along with his wife Tilly, who was only 24. Overcome with despair, Viktor threw himself into his work and used his experience in the camp to write ‘A Man’s Search for Meaning’, which became one of the most inspiring books ever written. Towards the end of his book, Viktor wrote: “Man is that being who invented the gas chambers of Auschwitz; however, he is also that being who entered those gas chambers upright, with the Lord’s Prayer or the Shema Yisrael on his lips.”
For Viktor, finding meaning was the only path out of suffering. While in the camp, not knowing if his wife was still alive, he felt he could always speak to her … because she was his reason to keep fighting. In the end, he endured because his love endured. Viktor reminds us that there is no mountain too great when you have a reason to climb. “Man’s concern is not to gain pleasure or to avoid pain but rather to see a meaning in his life.” Addattata minn ‘post’ fil-website ta’ Jay Shetty
concern is not to “ Man’s gain pleasure or to avoid pain but rather to see a meaning in his life.”
R e l a z z j o n i j iet
12 | Novembru 2018
Ħamsa b’wieħed Rebħa ta’ 5-1 isserraħlek moħħok għal-logħba ta’ wara. Le, dan mhux riżultat ta’ logħba futbol. Qed nitkellmu dwar x’għandha tagħmel koppja biex ikollha relazzjoni b’saħħitha u ‘friska’. Skont John Gottman, għal kull azzjoni negattiva (kritika, tgħajjir) bejn il-koppja, irridu nagħmlu mill-inqas ħamsa pożittivi!
Mill-inqas ħamsa! Koppji li mhumiex kuntenti flimkien itendu li jikkritikaw, igergru, ma jissapportjawx, ma jurux affezzjoni u apprezzament, ma jurux interess f’xulxin. Kif nistgħu nirbħu bl-iskor kbir ta’ 5-1 jew aktar?
Novembru 2018 | 13
Interess: Martek ġiet lura d-dar mix-xogħol. Tidher li għandha bżonn titkellem dwar xi ħaġa li ġratilha. Il-fatt li inti tinduna b’dan diġà hu importanti. Ħallik ftit milli qed tagħmel u agħtiha l-attenzjoni tiegħek. Ħares lejha u interessa ruħek f’dak li qed tgħid. Agħtiha ċans tgħid tagħha. Żommha ftit miegħek u ħaddanha, anki bla ma tgħid xejn. Dan juri li jinteressak minn xiex għaddejja u għaliex imħassba. Affezzjoni: Żommu jdejn xulxin waqt li taraw it-televixin jew intom u mexjin barra. Għidu ‘Inħobbok’ spiss. Ċemplu lil xulxin biex turu li ħsibtu f’xulxin. Aqsmu x-xogħol tad-dar. Agħtu rigali, imqar żgħar. Ħalli xi nota żgħira b’messaġġ fiha. Ftakar f’meta kontu għadkom namrati. Qatt tgħidu: ‘Issa m’għadniex ta’ dawn l-affarijiet!’ Apprezza: Tiftakru x’kien jogħġobkom f’xulxin meta ltqajtu għall-ewwel darba? Fakkru lil xulxin fil-memorji pożittivi. Għidu lil xulxin x’tapprezzaw f’xulxin. Irringrazzjaw lil xulxin għal dak li tagħmlu għall-familja. Isma’ sew: Meta tisma’ u tifhem sew x’qed jgħidlek l-ieħor, qis li turih li qed tifhem. L-importanti mhux biss il-kliem li jintqal imma l-aktar is-sentimenti li jkun
hemm wara l-kliem. Aħna ‘nitkellmu’ wkoll b’għajnejna, bl-espressjoni fuq wiċċna, bit-ton fil-leħen, anki bis-skiet. Tibbumbardjahx bilmistoqsijiet. Tkunx moħħok f’dak li se tgħid int. Meta l-ieħor jiġi jkellmek ġeneralment mhux parir ikun irid imma lilek li toqgħod tisimgħu, li jista’ jiftaħ qalbu miegħek. Iċċajtaw ftit: Iċċajtaw flimkien, ħudu gost bil-kumpanija ta’ xulxin. ‘Inkih’ ftit – basta biċ-ċajt u mhux b’mod sarkastiku, u lanqas billi tgħidlu affarijiet taparsi biċ-ċajt imma li fil-fatt jgħattu affarijiet serji. Titkellmux dejjem fuq affarijiet serji. Kultant żmien ħudu ‘break’. Oħorġu flimkien intom it-tnejn biss mhux dejjem bit-tfal – xi drabi anki jekk ma jkollkomx aptit. Ħames minuti: Erġajna bin-numru ħamsa. Sibu ħames minuti filgħaxija fil-kwiet, bilqiegħda ħdejn xulxin. It-televixin jista’ jistenna. Żommu jdejn xulxin u rringrazzjaw ’l Alla ta’ xulxin, tat-tfal, tal-ġurnata, tal-ġrajja tagħkom. Itolbu maħfra lilu u lil xulxin talazzjonijiet negattivi. Itolbuh ikun magħkom fil-ġrajjiet ta’ għada, fid-deċiżjonijiet li tridu tieħdu. F’rebħa ta’ 5-1 bħal din tkunu rbaħtu t-tnejn u ma tilef ħadd. Rebħa ta’ 5-1 isserraħlek moħħok għal-‘logħba’ ta’ għada.
14 | Novembru 2018
FSWS
16-il jum kontra l-vjolenza
M
ill-25 ta’ Novembru sal-10 ta’ Diċembru, Malta u pajjiżi oħrajn se jkunu qed jiċċelebraw sittax-il jum ta’ attiviżmu kontra l-vjolenza abbażi tal-ġeneru. Il-vjolenza abbażi ta’ ġeneru sseħħ meta persuna ssofri xi forma ta’ vjolenza minħabba l-ġeneru speċifiku tagħha. Il-25 ta’ Novembru huwa l-jum kontra l-vjolenza fuq in-nisa u l-bniet. L-10 ta’ Diċembru huwa l-jum iddedikat lid-drittijiet tal-bniedem. Waħda millforom ta’ vjolenza abbażi tal-ġeneru hija l-vjolenza domestika. Vjolenza domestika tista’ sseħħ f’relazzjoni intima jew inkella bejn individwi li jiġu minn xulxin. L-aggressur u l-vittma jistgħu jkunu raġel u mara miżżewġin, għarajjes, separati jew inkella koppja li kellhom xi wild flimkien. Jista’ jkun il-każ li l-aggressur u l-vittma jkunu jiġu minn xulxin, pereżempju wild jabbuża lil ommu.
Ġeneralment, f’dawn is-sitwazzjonijiet l-aggressur jeżerċita poter u kontroll fuq il-vittma tiegħu, u dan jagħmlu permezz ta’ abbuż fiżiku, emozzjonali, psikoloġiku, finanzjarju, sesswali jew spiritwali. Ilkontroll xi drabi jseħħ ukoll permezz ta’ fastidju (‘harassment’) u ‘stalking’. Hemm diversi raġunijiet għala sseħħ il-vjolenza domestika. Dawn jinkludu: vjolenza abbażi tal-ġeneru, mentalità patrijarkali, u kultura fejn il-vjolenza tkun titqies aċċettabbli. Fatturi soċjali oħrajn bħad-droga u l-alkoħol ġeneralment jaggravaw u jintensifikaw l-atti ta’ vjolenza tal-aggressur. L-Aġenzija Appoġġ toffri servizzi mhux biss għall-vittmi tal-vjolenza domestika u wliedhom, imma wkoll għal aggressuri rġiel u nisa. Toffri s-servizzi wkoll għallġenituri li jiġu abbużati minn uliedhom u għal uliedhom stess li jkunu qed jabbużawhom. Il-vittmi jiġu megħjuna jifhmu s-sitwazzjoni tagħhom filwaqt li jiġi pprovdut appoġġ biex jiġi stabbilit pjan ta’ sigurtà għalihom u għal uliedhom. Tingħata l-għajnuna wkoll jekk ikun hemm bżonn li jinstab refuġju ta’ xelter jew għajnuna minn servizzi oħrajn. Minnaħa l-oħra, l-aggressur jingħata għajnuna biex jibdel l-imġiba u t-twemmin abbużiv tiegħu. Jekk trid xi forma ta’ għajnuna, ċempel l-Aġenzija Appoġġ fuq 22959000. Dak li jingħad jibqa’ kunfidenzjali. F’każ ta’ emerġenza agħmel kuntatt masSupportline 179.
LOVE EVERY STEP AUTUMN WINTER 2018
NEW TOFFEE BROWN Multi - 35-42 €61.00
ADELIE Dark Grey - 36-42 €42.00
COTULA Black - 37-40 €145.00
RACHELE Grey - 36-42 €49.00
PEYTON Black - 36-41 €105.00
NEW TOFFEE GREY Grey - 35-42 €61.00
CHEIA Grey - 36-42 €55.00
SOFORA Black - 35-38 €89.00
SIEVES Black - 36-41 €109.00
TATY PVC Black - 36-41 €55.00
THEODORA BLUE Multi - 36-42 €70.00
ELSA Dark taupe - 36-42 €49.00 SORAIA Pink - 36-42 €65.00
TATY Dark Brown - 36-41 €55.00 BRIENNE Grey/Pink - 36-42 €48.00
NEW VESTMAN LOW CAMO - 35-42 €60.00
NEW VESTMANN Black - 35-42 €60.00
ST
L RY -F E! N M V E FF LI CO LI 0-O N R E. D E : 1 O NT EE ODE T Y LCE R C OU U OL F MO CK B H ND PRO CHE SC A E FF H N G O R T RI % TE DU 10 EN
JU
AKITA Black - 35-42 €80.00 IGORA Black - 36-42 €149.00
CARNIA Dark Brown - 36-41 €72.99
FEDAIA Black - 36-40 €87.00
Ħafna nies idumu biex itejbu s-smigħ tagħhom. Jagħmlu ħajjithom aktar diffiċli għalxejn. Jekk m'intix moqdi fis-smiegħ, kellimna. ■ Test b'xejn ■ Noffru l-aqwa teknoloġija, u fuq kollox, servizz eċċezzjonali. ■ Prezzijiet jibdew minn €350. ■ Perijodu ta' prova biex tkun ċert li mort għall-aħjar. ■ Nagħmlu viżti fid-djar ukoll. ■ Matul 21 sena, għinna mijiet ta’ nies, nagħmlu ħilitna miegħek ukoll. ■ Isma’ u gawdi d-diskors, telefon, televiżjoni, radju u mobile. Għin lilek innifsek u lil ta' madwarek.
Ċempel fuq 21576171 jew ibgħat email fuq info@beacon.com.mt
FELICITY Black - 36-41 €105.00
DIVA STRAP Navy - 36-42 €102.00
DOREEN STRAP Navy - 36-41 €145.00
Tħobb tisma ir-radju jew TV biex tistrieħ ? ■ jintlibsu bħal headband madwar ir-ras ■ Jintużaw minflok headphones ■ ma jkollok xejn ġo widnejk ■ Magħmulin minn materjal komdu ■ Ta’ madwarek ma’ jisimgħu xejn
Available from Scholl Foothealth Centres at: The Point-Tigne, Mosta, Fgura, Valletta and Abela’s Health and Beauty Centre Victoria-Gozo, and from all leading pharmacies. Tel: 20601148
www.schollcentre.com While every effort has been made to ensure the accuracy of the information contained within this advert prices may be subject to change and not all sizes and colours may be available.
Scholl® is a trade mark of Reckitt Benckiser Group of companies and is used under license.
■ Għandna ukoll bħalhom għal min jiġri jew jgħamel l-isport. Għin lilek innifsek u lil ta' madwarek.
Ċempel fuq 21576171 jew ibgħat email fuq info@beacon.com.mt
20 | Novembru 2018
W I ĊĊ I L- FOQ R A
It-telefonata Aħmed qabad it-telefon biex iċempel. Kien ilu għaxar snin nieqes. Għafas in-numru li kien għadu jafu bl-amment. Tgħid iwieġbu? Hu u jistenna, ftakar … … f’meta kien għad kellu ħmistax. Ħajtu kienet inbidlet meta nqabad u ġie mġiegħel isir suldat, avolja hu ma riedx. Għamel li seta’ biex jaħrab imma qabduh minn saqajh u dendluh rasu ’l isfel ma’ siġra. Billejl irnexxielu jaħrab, għadda millforesta u b’dgħajsa tela’ ’l fuq, lejn il-kosta Afrikana. Qasam id-deżert u fl-aħħar wasal il-Libja. Hemmhekk beda kapitlu ġdid u itqal. Beda jaħdem sakemm ġemma’ biżżejjed biex iħallas għal dgħajsa biex jaqsam il-Mediterran. Il-flus ġemmagħhom, ħallashom, imma d-dgħajsa baqgħu ma tawhilux mal-ewwel. Kellu jistenna, maqful ġo barrakka ma’ nies oħra, mingħajr ma jista’ joħroġ barra. ‘Serrħu raskom,’ kienu qalulhom, ‘dalwaqt taslilkom id-dgħajsa. Se tkun kbira u b’saħħitha, u twassalkom fejn tixtiequ.’ Gidbulhom. F’dik il-lejla, ħesrem, semgħu l-ħoss. Kien is-sinjal biex jgħaġġlu joħorġu millbarrakka u jitilgħu fuq id-dgħajsa li kienu se juruhom. Tkun liema tkun, żgħira jew
kbira, spazjuża jew mhix. Dik li hemm issa. Itla’ u ħaffifli. U ara jfettillek tmur lura, għax nisparawlek minnufih. F’kemm ili ngħidlek, Aħmed kien fuq dgħajsa f’nofs ilma li ma jintemm qatt. Kienet żgħira d-dgħajsa, imma Aħmed ma gergirx. Għall-inqas kienet ħa twasslu lejn ġejjieni aħjar għalih u għal sħabu. Id-dgħajsa mtliet bl-ilma, u kulħadd spiċċa l-baħar. Dlam ċappa. Ma tara xejn. Ma tisma’ xejn, ħlief ilħna ta’ qrid, jintfew wieħed wara ieħor. Sakemm jum wieħed spiċċa waħdu, ma jafx x’sar mill-oħrajn. Jgħaddi ‘trawler’ mhux Malti. Jersaq lejh imma ma jiġbrux. Wara ftit jgħaddi baħri Malti li jġibu Malta. Wara żmien fid-‘detention centre’ Aħmed jinbagħat f’dar tas-Salesjani, Osanna Pia, fejn sab l-imħabba li setgħet tgħinu jfiq. Ifiq mill-ġrieħi. Ifiq mit-trawmiet. Erba’ darbiet kien ra l-mewt u kull darba kien ħelisha ħafif. Li Aħmed għadu ħaj hu miraklu.
Novembru 2018 | 21
Id-dgħajsa mtliet bl-ilma, u kulħadd spiċċa l-baħar. Dlam ċappa. Ma tara xejn. Ma tisma’ xejn, ħlief ilħna ta’ qrid, jintfew wieħed wara ieħor.
Beda jibni ħajtu hawn Malta. Sab xogħol u beda jagħmel il-ħbieb, sakemm għamel kuntatt mal-familjari tiegħu li skopra li issa kienu qegħdin l-Italja. Wara ftit telaq biex jingħaqad magħhom. … Aħmed baqa’ jistenna sakemm il‘father’ jaqbad it-telefown. Kemm ried jgħidlu xorti! Xtaq jgħidlu li temm l-istudji u li issa għandu professjoni. Li issa għandu familja. Li issa għandu futur. Li issa għandu ġejjieni. Li issa…
Isem Aħmed ġie mibdul għal skopijiet ta’ privatezza. Artiklu miktub mis-Salesjani ta’ Don Bosco li jmexxu Dar Osanna Pia u Dar Mamma Margherita.
L- AV U K AT Av. R ay Z a mmit
22 | Novembru 2018
Irreġistra t-trademark tiegħek! Ħafna jaħsbu li r-reġistrazzjoni ta’ trademark tinteressa biss lil xi kumpaniji kbar u internazzjonali. Fil-fatt mhux hekk.
O
ħrajn jaħsbu li biżżejjed ikollok trademark, u ma hemmx għalfejn tirreġistraha. Imma fil-fatt din ukoll hi idea żbaljata. Jekk għandek negozju jew toffri xi servizz, anki jekk negozju żgħir jew impriża żgħira, dejjem jaqbillek tirreġistra t-trejdmark tiegħek. Hija l-marka li minnha jingħaraf il-prodott jew isservizz li toffri. Jekk ma tagħmilx hekk tkun qed tirriskja li ħaddieħor, bla ma tkun taf int u bla permess tiegħek, ikun qed japprofitta ruħu mit-trademark tiegħek billi jużaha, jew juża xi oħra simili għal tiegħek, u hekk irreputazzjoni li tkun stinkajt biex bnejtha fuq tant żmien u b’tant sagrifiċċji u taħbit tisfuma fix-xejn. Tinsiex li l-konsumatur jagħraf il-prodott jew is-servizz li toffri int propju mittrademark tiegħek u mill-ewwel jassoċja l-prodott man-negozju tiegħek. Tinsiex lanqas li jekk it-trademark tiegħek tkun irreġistrata u din tkun trademark distintiva, int ikollok dritt esklużiv għall-isem u l-logo tiegħek. Vantaġġ ieħor jekk tirreġistra t-trademark tiegħek huwa li t-trademark tista’ tiġi liċenzjata, trasferita kif ukoll tagħmel parti mill-assi tal-impriża tiegħek. Hekk, ittrademark irreġistrata tiegħek issir trademark b’saħħitha, u dan jista’ wkoll jiftaħlek toroq u swieq ġodda għall-prodott tiegħek, kemm lokalment kif ukoll barra. Fil-fatt, jekk trid tista’ tpoġġi l-marka tiegħek anki barra fuq livell ta’ UE billi
tirreġistra ‘Trademark mal-Unjoni Ewropea’ (EUTM). Is-sistema ta’ reġistrazzjoni tat-trademark tal-UE tikkumplimenta r-reġistrazzjoni tat-trademark f’Malta, għalhekk jekk tapplika għall-EUTM ikollok bżonn tagħmel applikazzjoni waħda biss, u meta din tiġi rreġistrata jkollok dritt esklużiv fit-28 pajjiż tal-UE. Dan jaf jiftaħlek opportunitajiet kbar biex tkabbar in-negozju u tikseb rikonoxximent anki barra. Jekk beħsiebek tirreġistra ‘Trademark malUnjoni Ewropea’ (EUTM), żomm f’moħħok li jista’ jkollok bżonn taddatta t-trademark għall-bżonnijiet tal-klijenti ta’ barra. Il-protezzjoni tat-trademark illum ilġurnata ma għadhiex xi lussu jew xi ħaġa żejda. Taf tkun propju hi li tgħinek tikseb is-suċċess għax tista’ tgħinek biex tegħleb ir-riskji konnessi ma’ kompetizzjoni inġusta minn min jipprova juża l-marka tiegħek. Għal aktar informazzjoni dwar kif tipproteġi t-trademark tiegħek f’Malta, tista’ żżur is-sezzjoni tad-Direttorat għar-Reġistrazzjoni tal-Propjetà Industrijali (IPRD) fid-Dipartment talKummerċ fuq is-sit: www.commerce. gov.mt. jew iċċempel lil Business 1st fuq 144. Jekk int interessat li tipproteġi t-trademark tiegħek fl-Unjoni Ewropea, żur l-Uffiċċju tal-Propjetà Intellettwali tal-Unjoni Ewropea (EUIPO) fuq is-sit: www.euipo.europa.eu.
Novembru 2018 | 23
Bini ta’ sulari ġodda Noqgħod fi blokka ta’ appartamenti: ħwienet isfel nett u tliet sulari appartamenti. Ma għandniex lift. Dak li għandu l-arja jista’ jibni fuqna? Jista’ jagħmel dan bla ma jagħmel lift? Jekk biex jagħmel lift ikollu jagħmel alterazzjonijiet fit-taraġ jew jibdel l-entraturi fl-appartamenti eżistenti, ta’ min ikunu l-ispejjeż? Biex jitla’ sular ġdid jenħtieġ xi permess minn dawk li joqogħdu fl-appartamenti eżistenti (minħabba ċaqliq ta’ kanen, wajers, ‘airconditioners’, tankijiet tal-ilma, antenni)? AB Kollox jiddependi minn x’hemm miktub f’kull wieħed mill-kuntratti tas-sidien tad-diversi fondi li jiffurmaw dan il-korp ta’ ħwienet u appartamenti. Trid tara jekk is-sidien għandhomx ukoll il-propjetà ta’ sehem millpartijiet komuni, partikolarment il-bejt u/jew jekk għandhomx dritt ta’ użu. Jekk is-sid talarja ma għandux xkiel legali, għax ma hemmx drittijiet ta’ propjetà u/jew drittijiet ta’ użu fuq l-arja tal-bejt, allura jista’ jibni anki bla ma jagħmel lift. Imma wkoll jekk min se jiżviluppa jrid jagħmel lift, u biex jagħmel dan jeħtieġlu jwessa’ t-taraġ, u l-partijiet komuni huma propjetà indiviża tas-sidien tal-varji postijiet, allura biex imiss it-taraġ jew kull parti oħra
mill-partijiet komuni jkollu bżonn il-kunsens ta’ dawk is-sidien. Ħafna kuntratti jagħtu dritt lis-sid li jżomm l-arja u jibni sulari oħra, b’dan li jkun obbligat li jtella’ s-servizzi li jkun hemm fuq il-bejt għal fuq il-bejt il-ġdid. Kollox imma jiddependi fuq dak li jgħid il-kuntratt. Li hu ċert hu li ġeneralment min ikun akkwista dritt ta’ użu jew dritt ta’ propjetà fuq il-bejt ma jistax ikollu dak l-użu jew dritt ta’ propjetà mnaqqas mis-sid tal-arja b’mod unilaterali, anki jekk dan ikun żamm id-dritt li jibni sulari ulterjuri. Għalhekk, jekk jinbnew sulari ġodda, l-ispazju ta’ użu fuq il-bejt ġdid mogħti lis-sidien l-oħra li qabel kellhom dritt ta’ użu fuq il-bejt l-antik ma jistax jiġi mċekken jew imxekkel. Irid ikun l-istess bħal dak li kellhom qabel.
N u ta r Rya n C a l ig a ri
Jinħtieġu l-firem tal-ulied? Meta koppja tkun għamlet testment li jħallu kollox lil xulxin, ikun hemm bżonn ta’ firem tat-tfal meta wieħed mill-koppja jiġi nieqes? It-testment sar fl-1919 u ma fihx dejn jew kumplikazzjonijiet jew pretenzjonijiet. Mr C. Jekk f’testment hemm miktub li l-mejjet innomina lill-armel/armla tiegħu bħala l-eredi universali, u fl-istess waqt ma ħalliex id-dritt ta’ użufrutt lit-tfal, allura l-eredi jista’ jiddisponi mill-proprjetà li huwa wiret mingħajr il-kunsens tat-tfal. X’jirtu wlied l-aħwa mejtin? Fl-artiklu ta’ Ottubru hemm li jekk xi ħadd mhux miżżewweġ u bla tfal imut intestat,
jirtu l-aħwa u l-ġenituri ħajjin f’partijiet indaqs. Jiġifieri jekk il-mejjet kellu ħuh jew oħtu li mietu qablu, it-tfal ta’ dawk ħutu l-mejtin ma jirtu xejn jekk imut intestat? JG Jekk il-mejjet li miet intestat kellu lil xi ħadd minn ħutu li ġie nieqes qablu, allura t-tfal ta’ dak ħuh ilmejjet jirtu minflok missierhom. Jiġifieri s-sehem ta’ ħu l-mejjet ma jintilifx iżda jintiret mit-tfal tiegħu, u jekk omm u missier il-mejjet ikunu għadhom ħajjin, allura l-wirt jinqasam nofs għand ommu u missieru u n-nofs l-ieħor għand it-tfal ta’ ħuh il-mejjet. Ibgħat il-mistoqsija tiegħek hekk: Flimkien, Avukat/Nutar, Kurja tal-Arċisqof, il-Furjana jew flimkien@maltadiocese.org
S A Ħ Ħ I T NA D ott. G . Agi u s
Novembru 2018 | 25
IBS
(Irritable Bowel Syndrome)
D
in il-kundizzjoni taffettwa l-musrana l-kbira u ġġib magħha brim, uġigħ ta’ żaqq, nefħa taż-żaqq, dijarea jew xedda, jew it-tnejn li huma. Din hija kundizzjoni fit-tul li wieħed irid jikkontrolla għal żmien twil. Fi ftit pazjenti, is-sintomi jkunu severi ħafna, iżda ġeneralment wieħed jista’ jikkontrollaha b’mediċini, maneġġar talistress u dieta apposta. Li nistgħu ngħidu fil-pożittiv huwa li l-IBS ma ġġibx tibdil fiċ-ċelloli tal-imsaren u ma żżidx ir-riskju tal-kanċer fl-imsaren. L-IBS tibda ġeneralment f’età żgħira, qabel il-35 sena, u ssibha aktar fin-nisa milli fl-irġiel. Tista’ taqbdek aktar jekk ikollok xi ħadd filfamilja li għandu l-IBS; qisha ereditarja. Is-sintomi prinċipali huma l-uġigħ ta’ żaqq, brim u gass, li jgħaddi u tistrieħ meta tipporga, ħafna gass, kultant dijarea, kultant ukoll konstipazzjoni, u l-ippurgar ikun fih ħafna ‘mucus’. Dawn is-sintomi ssibhom ukoll f’mard tal-imsaren bħal Crohn’s Disease u Ulcerative Colitis. Meta pazjent tinbidillu r-regola tal-ippurgar, wieħed irid joqgħod attent għax din tista’ tfisser li tkun ġejja xi kundizzjoni oħra, u jkun hemm bżonn li teskludi kanċer jew infezzjonijiet tal-imsaren. Oqgħod aktar attent jekk tara xi demm malippurgar. Fil-fatt jista’ jsir test tal-ippurgar li avolja jkun jidher normali jista’ jkun fih xi ċelloli tad-demm. Bħalissa qed isir bħal
‘screening’ tal-popolazzjoni biex neskludu l-‘colon cancer’. Ħadd ma jaf il-kawża tal-IBS. Li nafu biss huwa li l-musrana ssir sensittiva żżejjed għall-iċken stimulu u l-muskoli tal-imsaren li jmexxu l-ikel ’il quddiem jibdew jew jaħdmu żżejjed (u jġibu dijarea, gass u brim) jew imorru ġo spażmu u ma tippurgax. Ma hemm l-ebda test tal-laboratorju li jista’ jsib din il-kundizzjoni, iżda t-tabib xorta jibagħtek għal testijiet tad-demm għal anemija, ‘thyroid’ jew xi infezzjoni, u test tal-ippurgar għad-demm u xi mikrobi, għax wieħed irid jeskludi mard ieħor tal-imsaren li jippreżenta ruħu b’sintomi simili. Għaldaqstant, wieħed ħafna drabi jkollu bżonn jagħmel l-istrument tal-istonku (gastroscopy) u tal-musrana l-kbira (colonoscopy) biex jasal għal konklużjoni. Isiru wkoll testijiet għal allerġiji tal-gluten, jew intolleranza għal-‘lactose’. Jista’ jkun hemm bżonn ukoll X-rays tal-imsaren bħal ‘barium meal’ jew ‘barium enema’. Il-kura mhix l-istess għal kulħadd, għax wieħed irid jikkontrolla s-sintomi li jkollu l-pazjent, għax ikun hemm bżonn xi mediċini għall-brim u għall-gass, dieta speċifika li jirrikmandalek it-tabib u li tgħodd għalik biss, u xi tibdil fl-istil tal-ħajja tiegħek biex tnaqqas l-istress.
Lo għ o b • C l au d i a C i n i
Novembru 2018 | 27
Velprint
Weqfin 1. Boċċi tal-ħġieġ li jagħtu d-dawl (5) 2. Għandu tort; trasgressur (4) 4. Mart Abram u omm Iżakk (4) 5. Dan jgħix ir-Rabat (5) 6. Tal-għarusa tkun twila mhux ħażin (4) 7. Tork; xorta ta’ divan (7) 8. Kiev hija l-kapitali ta’ dan il-pajjiż (7) 13. Mhux irqiq; imbaċċaċ (5) 14. Jiċħad l-eżistenza ta’ Alla (4) 15. Reċipjent b’widna, żennuna u għatu fejn tgħalli t-te (5) 17. Qoxra rqiqa; isem ta’ mara (4) 18. Għajta ta’ wġigħ (4)
A B C D E F G H I J K L M
Qx X T÷F X-F B+Z D+U Y-M K+K P+N S-B W÷F O-A BXZ C-P
1
16 5
N O P Q R S T U V W X Y Z
J+R RxN T÷R NxF G÷K VxR FxB L÷R H+N QxB JxZ E÷R F+A
7
Tisliba 1
2
3
4
5
6 7
8
9
10
11
12
13
14
16
15
17
18
19
20
21
Nota: GĦ u IE jieħdu kaxxa waħda
Mimdudin 1. Fetħa fid-dar imdawra bil-ħitan imma bla saqaf (5) 3. Lewn il-lellux (5) 7. L-għaxar xahar tas-sena (7) 9. Jien u hi għandna l-istess ġenituri (4) 10. Irqiq, jippenetra bil-ponta; sever (4) 11. Pjaċir (4) 12. ‘ ---- mil-Lbiċ xita żgur iġib.’ (Qawl) (4) 16. Ħxejjex ħodor u tawwalin għal mal-insalata (4) 18. Kelma li tiżdied qabel oħra biex turi l-maqlub (4) 19. Abuja hija l-kapitali ta’ dan il-pajjiż Afrikan (7) 20. Uffiċjal pubbliku bl-awtorità li jagħmel kuntratti skont il-liġi (5) 21. Art twelidna (5)
Soluzzjoni tax-xahar l-ieħor Mimduda: 1. QAMAR, 3. APRIL, 7. FEKRUNA, 9. TFAL, 10. TWIL, 11. BRAM, 12. FQIR, 16. ĦUTA, 18. ASSI, 19. TRABIXÙ, 20. RAXIN, 21. SANTA. Weqfin: 1. QORTI, 2. ABEL, 4. PONT, 5. LEJLA, 6. QRUN, 7. FARRETT, 8. AWWISSU, 13. AĦJAR, 14. ĦOBŻ, 15. PIZZA, 17. ARTI, 18. AXXA Rebbieħ/a: A.Zammit, il-Qrendi Irbaħ voucher mingħand Alfsons Supermarket, il-Ħamrun,billi twieġeb tajjeb sal-15 tax-xahar. Ibgħatha hekk: Flimkien, Tisliba, P.O. Box 1, il-Furjana.
Alfakodo A 9 N 2
B 26 O 14
C 13 P 25
D 1 Q 20
E 15 R 5
F 8 S 11
G 22 T 23
H 17 U 18
I J K L 6 3 12 19 V W X Y 7 24 16 21
M 10 Z 4
Rebbieħ/a tax-xahar l-ieħor: M. Cutajar, in-Naxxar 4
F’din il-logħba, l-ittri minn A sa Z għandhom valur numeriku. Ta’ xi wħud diġà jidhru fil-kolonni tal-lemin. Imla l-kumplament tal-valuri billi tagħmel użu mill-ħjiel li hemm fil-kolonni tan-nofs. Ibgħat it-tweġiba sal-15 tax-xahar hekk: Flimkien, Alfakodo, P.O. Box 1, Il-Furjana. Premju: biljett għad-dħul fil-MUŻA (Mużew Nazzjonali tal-Arti, Triq il-Merkanti, Valletta).
C l au d i a C i n i
Bl-Aqwa Rumanzi
Għalina t-tfal Pasti tal-Ħaxix
Novembru 2018 | 29
Kompetizzjoni bi premju Żiemel fil-kċina
Dejjem itlob l-għajnuna ta’ xi ħadd adult
Ikollok bżonn: tadama kbira mqattgħa rqiqa; basla żgħira mqattgħa fina; 100 gramma faqqiegħ imqatta’; 2 mgħaref qamħirrun; 2 mgħaref spinaċi mqatta’; 2 mgħaref piżelli; kwart ta’ bżaru aħmar, isfar, oranġjo u aħdar imqattgħin; 2 dawriet bejken/perżut imqattgħin irqaq; 2 mgħaref irkotta; 2 bajdiet; mgħarfa ġobon maħkuk. Metodu: Ħallat sew il-ħaxix kollu flimkien. Żid il-bejken/perżut. Idlek bi ftit żejt dixx bil-forom tal-pasti. Ġo kull forma poġġi ftit mit-taħlita tal-ħaxix. Ħallat flimkien il-bajd, l-irkotta u l-ġobon maħkuk. Poġġi ftit minn din it-taħlita fuq it-taħlita tal-ħaxix. Sajjar f’forn moderat sa ma jiħmaru. Kun ċerta li l-ħaxix sar għallgosti tiegħek.
Sitt iqniefed Għaqqad il-qniefed fuq ix-xellug mal-oġġetti fuq il-lemin..
Sib 7 differenzi bejn dawn iż-żewġ stampi. Ibgħat it-tweġiba flimkien mad-dettalji tiegħek hekk: Flimkien, Kompetizzjoni Tfal, P.O. Box 1, Il-Furjana. L-ewwel tweġiba tajba li tinfetaħ tirbaħ żewġ kotba għat-tfal mingħand Horizons.
wienet tal-kotba u Il-kotba jinsabu għall-bejgħ għand l-Agenda bookshop u ħwienet tal-kotba
wienet tal-kotba u
T: 2144 1604 | E: info@horizons.com.mt | www.horizons.com.mt |
Horizons Malta
Tweġiba għal Riħ u Bard (Ottubru): (1) Sħaba ħdejn id-duħħan fuq id-dar (2) kulur il-pompom talbarnuża (3) sħaba fuq nett fil-lemin (4) sħaba isfel fil-lemin, fuq is-saqaf taddar (5) disinn fix-xalpa (6) parti mill-art fil-ġenb tad-dar (7) it-tarf tax-xellug tas-silġ ta’ taħt ir-raġel. Rebbieħ tax-xahar l-ieħor: M.Pace, l-Imġarr
Pa r a bb o l i F r S . Atta r d
30 | Novembru 2018
Mur obsor x’fik! Il-Parabbola taż-Żerriegħa tal-Mustarda.
L
-Imgħallem tagħna Ġesù, imrobbi f’ambjent agrikolu, kien spiss jislet xi tagħlima bi spunt min-natura. Saħansitra xebbah is-Saltna ta’ Alla ma’ żerriegħa tal-mustarda (Mt 13:31-32) li minn tikka ssir siġra ġmielha u toffri kenn u protezzjoni lill-għasafar tal-ajru. L-istorja tas-Saltna ta’ Alla, li dejjem qiegħda tikber, isseħħ anki fiċ-ċirkustanzi umli ta’ ħajti. Il-ftit li nagħmel jien – sagrifiċċji, tbatijiet, sforzi, ħidmiet – forsi jidher żgħir u insinifikanti, imma meta nħalli dan kollu f’idejn Alla, huwa għandu l-qawwa li jittrasforma l-laqx tiegħi f’meravilja. Kultant tistgħaġeb tisma’ kif xi ħadd ikkonverta sempliċement għax sema’ kelma li laqtitu, jew ġie mogħti xi oġġett reliġjuż ċkejken, jew darba ra lil xi ħadd jagħmel ġest żgħir ta’ mħabba. U dik il-ħaġa tkun dewbet qalb staġnata, tkun fetħet orizzonti ġodda, u bil-mod il-mod twassal għal bidla radikali sakemm dak li jkun isir ħolqien ġdid. Ma mmorrux ’il bogħod: biżżejjed niftakru fiex jinbidlu kisra ħobz u ftit inbid meta, permezz tal-idejn ikkonsagrati tas-saċerdot,
jiġu offruti lil Alla. Isiru xejn anqas millĠisem u d-Demm prezzjużi tal-Mulej. Pespusa ta’ żerriegħa ssir siġra b’saħħitha, ħobż u nbid isiru l-Ewkaristija, u ħajti, billimitazzjonijiet kollha tagħha, issir l-isbaħ rigal li bih jitgħaxxaq Alla. Fuq Ġwanni l-Battista, daqsxejn ta’ tarbija għadha titwieled, staqsew: “Mela x’għad ikun dan it-tifel?” – għax hu kien dak li kellu jħabbar li waslet is-Saltna ta’ Alla bil-qawwa. Betlehem, belt żgħira f’Ġuda, kellha tkun dik li tagħtina s-Salvatur tad-dinja. Dik id-daqsxejn ta’ għolja tal-Kalvarju kellha ssir il-muntanja tas-salvazzjoni tagħna. Il-qaddisin, xejn anqas, juruna biċ-ċar kemm il-grazzja ta’ Alla taħdem fejn hemm id-dgħajjef, iż-żgħir u l-umli, u tagħmel frott tal-għaġeb. Ewlenija fosthom hija Santa Tereża tal-Bambin Ġesù, li fakkret lill-Knisja li ma’ Alla ma hemm l-ebda espressjoni ta’ mħabba, żgħira kemm hi żgħira, li ma tiswiex mitqlu deheb. Fl-Eżortazzjoni Appostolika ‘Amoris Laetitia’, il-Papa Franġisku jimplika li l-ġenituri li jwasslu l-fidi lil uliedhom qishom qed jiżirgħu dik iż-żerriegħa talmustarda. Kull tikka li noffru bil-qalb, Alla jista’ jkabbarha b’mod straordinarju u sproporzjonat. “Dan jitlob minna li nsejħu lill-Ispirtu s-Santu biex jaħdem fil-qlub, hemm fejn ma nistgħux naslu aħna. Iżżerriegħa tal-mustarda, hekk ċkejkna, issir siġra kbira, u hekk nistgħu nagħrfu kemm ma hemmx proporzjon bejn l-għemil u l-effett tiegħu.”
FEELING FREE AT HOME
invest in comfort and safety for yourself or your parents
Exclusive local distributors of Stair Lifts, Recliners & Scooters
Tel: +356 21 252206 Up to â‚Ź5000 Email: info@liftservices.com.mt in government grants Website: www.liftservices.com.mt *subject to eligibility, terms and conditions Lifts Services Ltd , Factory A25F Marsa Industrial Park, Marsa, Malta