Newspaper Post
Ottubru 2018 | Numru 167
Messaġġ tal-Arċisqof fil-bidu ta’ sena skolastika 5 It-tfal ma’ jagħmlu xejn għalxejn 8 Għaliex it-tfal xi drabi jġibu ruħhom ‘ħażin’?
Ittra lil Martin 10 Il-ġenituri kitbu ittra għall-Magħmudija ta’ binhom, li issa wasal għall-Griżma.
10 ġawhriet ta’ Franġisku 12 Siltiet qosra minn kitbiet u diskorsi tal-Papa Franġisku dwar Marija.
Ġrajja kerha, ġrajja sabiħa 20 Paul, ta’ 17-il sena, qed jgħix ġrajja kerha u ġrajja sabiħa.
Taw ħajjithom
22 X’inhi dik ix-xi ħaġa li tgħaqqad dawn l-erba’ stejjer bejniethom?
BSL
Britannia Tours … il-vjaææ tiegœek jibda hawn!
Thessaloniki the Northern Greek Gem 25 - 28 ta’ Ottubru
MINN
¢389 Austrian Delights & Germany
Highlights of Belgium 11 - 17 ta’ Ottubru
5 - 12 ta’ Ottubru
MINN
MINN
¢479 Scenic Italy & Switzerland 22 - 29 ta’ Settembru
¢499 Hungarian Valleys & Wonders 19 - 26 ta’ Settembru
MINN
¢529
MINN
¢619
Il-prezz huwa bbaÿat fuq akkomodazzjoni trippla u jinkludi t-titjiriet, lukanda, trasferimenti, servizzi ta’ tour leader u t-taxxi kollha. (Kundizzjonijiet japplikaw - çemplu gœal aktar dettalji) Valletta Branch - Tel: 2123 8039 Paola Branch - Tel: 2180 9930 Mosta Branch - Tel: 2141 3030 Gozo Branch - Rabat Tel: 2156 5620 bsl.com.mt
E d ito r j a l D u n J o sep h M i z z i
Ottubru 2018 • Numru 167
Min hu ’l bogħod?
F
’Ottubru, il-Papa Franġisku u isqfijiet mid-dinja kollha, fosthom l-Arċisqof Charles J. Scicluna, qed jiltaqgħu biex jiddiskutu t-tema taż-żgħażagħ fil-Knisja. Jiġuni f’moħħi xi mistoqsijiet: Fejn huma ż-żgħażagħ Maltin? Iżżgħażagħ huma ’l bogħod mill-Knisja? Jew hija l-Knisja li hi ’l bogħod miż-żgħażagħ? Min ma jridx jaf b’min? Iż-żgħażagħ ma jridux jafu bil-Knisja? Jew il-Knisja tilfet irrabta maż-żgħażagħ? Jidher li ż-żgħażagħ u l-Knisja mhumiex fuq l-istess ‘wavelength’. Ma aħniex nifhmu lil xulxin u lanqas il-ħtiġijiet ta’ xulxin. Jeħtieġ li nersqu aktar qrib, nibdew it-triq tad-djalogu u nisimgħu iżjed x’għandu x’jgħid l-ieħor. Fl-istess waqt nistaqsu lilna nfusna: X’aħna nagħmlu maż-żgħażagħ? Kif qed nagħmluh? Kemm qed niddedikaw ħin? X’formazzjoni qed noffru? Kemm qed noħolqu esperjenzi spiritwali awtentiċi? Jalla din ir-riflessjoni twassal biex inwarrbu l-attitudni ta’ pastorali ‘għażżgħażagħ’, mibnija fuq ‘għax dejjem hekk sar jew għamilna’, u ngħaddu għal pastorali ‘maż-żgħażagħ’ – fejn huma stess ikunu l-protagonisti u joħolqu tifsiliet ġodda ta’ kif inkunu Knisja llum.
Magażin ta’ kull xahar maħruġ mill-Kulleġġ tal-Kappillani u jitqassam b’xejn lill-familji Maltin. Biex tirriklama fuq Flimkien ċempel fuq 2182 8931 jew 7946 1470 Email: flimkien@maltadiocese.org jew bil-posta Indirizz Editorjali Flimkien, Kulleġġ tal-Kappillani, Kurja, il-Furjana Email: flimkien@maltadiocese.org Il-kitba li tidher fuq Flimkien apparti l-Editorjal mhux neċessarjament tirrifletti l-opinjoni tal-Bord Editorjali. Editur Carmel Conti
Grafika Outlook Coop
Stampar Velprint Ltd
Raġġ ta’ Dawl
To belittle, you have to be little. Kahlil Gibran Meta tbaxxi lil ħaddieħor … sinjal li tkun baxx inti stess.
Attivitajiet miċ-Ċentru Injazjan ta’ Spiritwalità
Avviż dwar il-kors MESSAĠĠI TA’ MĦABBA ta’ Fr Karm Debattista mssp
Irtir fil-Kampanja 5-7 ta’ Ottubru, Mount St. Joseph, Mosta. Irtir b’ispirazzjoni minn San Franġisk, b’inputs għat-talb, passiġġati fil-kampanja, skiet, talb fil-grupp, u possibbiltà ta’ direzzjoni spiritwali individwali.
Minħabba ċirkostanzi li nqalgħu ftit jiem biss qabel il-bidu tal-kors, il-post se jinbidel għal ‘Dar CAMYouths’, Triq Vitale, Rabat (parti mill-kumpless tal-Iskola Sant’ Agata). Min tilef l-ewwel laqgħa jista’ jattendi għat-tieni laqgħa fil-5 ta’ Ottubru fis6:45pm. Kuntatt: 21236315 / 99450008; zammitjoyce.zammit@gmail.com
Governanza tajba Nhar ta’ Ħamis 11, 18 u 25 ta’ Ottubru 7pm8:30pm u s-Sibt 27 ta’ Ottubru 9am-12:30pm fiċ-Chaplaincy tal-Università. Riflessjonijiet ibbażati fuq l-affreski ta’ Lorenzetti fi Siena biex nifhmu aħjar x’jiġifieri ‘governanza tajba’ u ‘ġid komuni’. Imexxu ‘Pietre Vive’ u Sandro Spiteri. info@mtsjoseph.org jew 22760000.
ĠURNATA MISSJUNARJA - 21 ta’ Ottubru 2018
Ġwanni 4:14
Inkunu Ġenerużi - Grazzi
M essaġġ ta l- A rċis q o f
Ottubru 2018 | 5
Bidu ta’ sena skolastika...
F
Ħudu ħsieb xulxin. Jekk ikun hemm xi ħadd vittma tal-bullying, importanti li inti tieqaf biex tiddefendih. Qatt tkun kompliċi ta’ inġustizzja! Fittex dejjem is-sewwa biex ilħbiberiji li tgawdu jkunu mbierka, u jekk qed nitkellmu fuq il-barka, nixtieq ngħaddilkom suġġeriment żgħir: ftakar fil-Mulej, itolbu maħfra meta hemm bżonn, imma ftakar li jħobbok u qed ifittxek. Inti ħu ħsieb fittxu wkoll. Nagħtikom mill-qalb il-barka pastorali tiegħi u nawguralkom ħafna. Charles J. Scicluna + Arċisqof ta’ Malta Aqra l-messaġġ tal-Arċisqof hawn: http://knisja.org/ SenaSkolastika2018 jew billi ssegwi l-QR code:
Ritratti: Kurja - knisja.mt/ritratti
il-bidu ta’ sena skolastika ġdida nixtieq insellem u nawgura lill-istudenti kollha. Insellmilkom fil-bidu ta’ sena oħra ta’ tagħlim, ta’ attività u ta’ esperjenzi flimkien. Nawguralkom biex fix-xogħol tagħkom l-ewwel nett turu għaqal, intelliġenza, paċenzja, imma fl-istess ħin turu spirtu ta’ solidarjetà bejnietkom. Ħudu ħsieb li tikbru fil-ħbiberija ta’ bejnietkom; ħudu ħsieb li s-sigħat tallezzjonijiet ikunu mument ta’ formazzjoni fejn tikbru fl-għaqal, fl-għerf, imma wkoll fir-rispett lejn xulxin, anke fir-rispett lejn l-għalliema tagħkom. Importanti li tifhmu li min qiegħed jieħu ħsiebkom qed jagħmel hekk mhux biss għax imħallas jew għandu xi karriera, imma għax flimkien magħkom qed jipprova jagħti servizz lil pajjiżna bħalma intom ukoll qegħdin tagħtu servizz lis-soċjetà billi tieħdu ħsieb il-formazzjoni tagħkom.
THE SUZUKI
BALENO
Starting From
www.suzuki.com.mt Industrial Motors Ltd. 1, Antonio Bosio Street, Msida MSD 1341 Tel: 20160000 Mob: 99991666 Email: sales@suzuki.com.mt Mizzi Motors Ltd. Mgarr Road, Ghajnsielem, GSM 9016 Tel: 21556942 Mob: 99782000 Email: sales-gozo@mizzimotors.com.mt
€11,200*
(*Price incl. Scrappage Scheme)
Ottubru 2018 | 7
BORN BEFORE 1967? 40% OF OVER 50’S HAVE A HEARING LOSS, WE CAN HELP.
1967 CONTACT US NOW TO BOOK YOUR FREE HEARING HEALTH CHECK. Appointments available Monday 15th October - Friday 26th October Clear-Tone Hearing 360 St Joseph High Road Santa Venera, Malta
Tel. 27040839 or Mob. 77771659 www.cleartonehearingmalta.com
CLEAR TONE HEARING
UL I E DN A JOYC E C A LLU S
8 | Ottubru 2018
It-tfal ma’ jagħmlu xejn għalxejn Spiss inħossuna qisna l-mitlufin għax ma nkunux nistgħu nifhmu l-imġiba ta’ wliedna. Xi drabi forsi nikkoreġuhom bla ma nifhmu xi jkun għaddej minn moħħhom. Meta dan iseħħ, sew aħna kif ukoll uliedna nispiċċaw frustrati jew irrabjati.
H
emm tliet punti importanti li rridu nqisu meta nitkellmu fuq l-imġiba tat-tfal: (1) l-imġiba hija għażla (2) l-imġiba għandha skop (3) l-imġiba hija messaġġ. Niftakru wkoll li t-tfal ma jkunux konxji ta’ dan kollu. Minn età żgħira ħafna, ittfal jibdew jiskopru x’għandhom jagħmlu biex iħossuhom maħbubin fil-familja. Ilkonklużjonijiet tagħhom ħafna drabi jkunu żbaljati, għax la għandhom esperjenza u lanqas moħħ żviluppat biżżejjed biex jifhmu u jirraġunaw. Għalhekk meta huma jġibu ruħhom ‘tajjeb’ (imġiba pożittiva) imma din ma twassalx biex iħossuhom tajbin, allura se jduru għall-imġiba negattiva. Hemm erba’ tipi ta’ konklużjonijiet żbaljati li jwasslu lit-tfal biex iġibu ruħhom ‘ħażin’ jew b’mod żbaljat. (1) ‘Nixtieq l-attenzjoni.’ Kieku sa hawn kollox sew, għax meta t-tfal ikollhom l-attenzjoni dan ifisser li jħossuhom
maħbubin u importanti. Imma dan faċli jinbidel u jsir: (2) ‘Irrid attenzjoni żejda.’ Jiġifieri rrid attenzjoni fejn irrid jien, kif irrid jien u meta rrid jien. U hawn se jibda l-inkwiet. Ħalli nagħti ftit eżempji. Tifla tasal mill-iskola u tixħet żarbuna ’l hemm u l-oħra ’l hawn. X’jiġri? Forsi nibdew nispjegawlha jew ngħajtu magħha jew nirrabjaw. Issa jekk jiġri li l-għada t-tifla tpoġġi ż-żarbun f’postu u aħna forsi ngħidu f’qalbna, ‘Ara tgħallmet!’ u ma ngħidulha xejn, u aktar u aktar meta dan jirrepeti ruħu, it-tfal jistgħu jaslu għallkonklużjoni li ‘meta nagħmel bil-maqlub aktar ikellmuni milli meta nobdi.’ U hekk jikber il-ħsieb ġo fihom li l-attenzjoni neħodha meta ma nobdix. Kif se ngħinu t-tfal idawru dan il-ħsieb? Qabel tinbidel l-imġiba jrid jinbidel il-ħsieb. Dan isir meta nuruhom li qed jikbru u jsiru responsabbli tal-għażliet tagħhom. Meta jagħmlu dak li hu aċċettat irridu nuruhom li indunajna. Tgħanniqa jew bewsa tkun biżżejjed biex it-tfal iħossuhom OK. Ħaġa oħra importanti: meta jagħmlu xenata biex jieħdu xi ħaġa ma għandniex nagħtuhom li jridu dak ilħin iżda meta jkellmuna sew. Meta jkellmuna sew għandna nisimgħuhom u nitkellmu magħhom, u mhux ninjorawhom. Iż-żewġ tipi l-oħra ta’ konklużjonijiet żbaljati li jwasslu lit-tfal iġibu ruħhom b’mod żbaljat narawhom id-darba li ġejja.
żgħa ż agħ B . F lo r es M a r ti n
Ottubru 2018 | 9
Uwijja! Kemm jidhru xorti fuq it-televixin u s-‘social media’! Kuljum b’xi traġedja ġdida ’l hemm u ’l hawn. Ħafna drabi nħossni żgħir jew waħdi wisq biex nagħmel xi ħaġa.
Ħ
afna drabi nħossni naqta’ qalbi. Ftit ftit insir indifferenti għal sitwazzjonijiet diffiċli li ħaddieħor għaddej minnhom. Nispiċċa lanqas biss naqsam dawn is-sitwazzjonijiet mal-ħbieb u l-familjari, la f’diskussjoni u wisq anqas permezz ta’ ‘share’ fuq mezzi soċjali. Jiġini ngħid, ‘Għax kemm se ndum nisma’ fuq l-istess ħaġa?’ Kollox jindara, anke l-mewt tal-innoċenti, l-inġustizzji soċjali u oħrajn. Hu b’dan il-mod li tibda dieħla l-indifferenza, li tnibbet ġo fina meta l-aħbar li nisimgħu ma tolqotniex direttament. Tibda tgħid, ‘Uwijja, l-aqwa li ma tolqotx lili.’ Imma aħna ma nistgħux nibqgħu passivi quddiem l-inġustizzja jew id-diffikultajiet tal-oħrajn. Nistgħu aħna ż-żgħażagħ nibqgħu ntellgħu u nniżżlu n-‘newsfeeds’ bla ma nħossu xejn għal dawn is-sitwazzjonijiet? Nistgħu nibqgħu siekta, meta naraw żgħażagħ bħalna jbatu u jsofru? Allura kif nistgħu niġġildulha l-indifferenza? Nibdew billi ma nibqgħux għaddejjin meta naraw xi aħbar kerha. Irridu nagħrfu li wara kull storja hemm bniedem, li bħalissa għaddej minn sitwazzjoni diffiċli, b’xewqat u ħolm għal futur aħjar. Nistgħu nagħtu sehemna f’xi organizzazzjoni li tieħu ħsieb nies f’sitwazzjonijiet ta’ tbatija. Hemm bżonn nibdew nitkellmu ma’ ħbiebna dwar dawn is-sitwazzjonijiet, nisimgħu lil xulxin,
kemm dawk li jaqblu magħna kif ukoll dawk li ma jaqblux magħna. Għax jekk nitkellem nista’ naqlagħha jien! Jistgħu jarawni ikrah jew kerha! Veru li hemm dan ir-riskju imma li ma tibqax indifferenti għandu ‘prezz’. Imma anki li tkun indifferenti għandu prezz! Ir-riskju li jarawna koroh ma għandux iwaqqafna milli nagħmlu xi ħaġa għal dawk li huma bla vuċi u li qed isofru fis-skiet. L-aktar ħaġa importanti hija li kuljum, bil-grazzja ta’ Alla, nippruvaw inbiddlu l-‘Uwijja’ tagħna għal ‘Ejja, ħa nagħmlu xi ħaġa flimkien.’
10 | Ottubru 2018
T FA L TA L- G R I Ż M A
Ittra lil Martin Ftit jiem qabel il-magħmudija ta’ Martin, is-saċerdot li kien se jgħammdu qalilna, ‘Iktbulu ittra lit-tifel u għidulu x’tixtiqulu.’ Is-suġġeriment għoġobna u l-ittra ktibnieha. Spiċċajna naqrawha fil-knisja, fil-magħmudija tat-tifel. Illum, li t-tifel wasal għallGriżma, erġajna qlajnieha mill-kexxun u qrajnieha mill-ġdid. Nixtiequ naqsmuha magħkom. Forsi xi parroċċa f’Malta titħajjar li f’xi laqgħa għall-ġenituri qabel il-Griżma tiġi fformulata ittra simili bejn ilġenituri kollha li mbagħad tinqara minn koppja minnhom dakinhar filknisja. Tista’ tkun parti minn omelija mhux tas-soltu, u ħierġa mill-qalb.
Ghaziz Martin, Nittamaw li meta xi darba tħares lura lejn jum il-magħmudija tiegħek … ma jiddispjaċikx, anzi tħossok kburi. Nittamaw li f’ħajtek tkun ferħan – mhux għax ikollok ħafna flus imma għax tkun kapaċi ma tintrabat ma’ xejn. Nittamaw li tkun konvint li ladarba Ġesù qam mill-imwiet, ħadd u xejn ma jista’ jeħodlok dan il-ferħ minn ġo qalbek. Nittamaw li tkun tħobb lil Alla b’qalbek kollha, b’ruħek kollha u b’saħħtek kollha. U ma jimpurtax jekk xi drabi tgerger xi waħda kontrih, għax kultant qisu ma jismax jew mhux hemm. Nittamaw li meta l-baħar jitqalleb u r-riħ jitqawwa, xorta tibqa’
temmen li wara kollox hu kien qiegħed fl-istess dgħajsa, jitħabat mat-tempesta miegħek. Nittamaw li, bħal Ġesù, tingħafaslek qalbek meta tara lil min ibati u, bħal Ġesù wkoll, tkun lest taqbeż għalihom u tgħinhom, u mhux tibqa’ għaddej. Nittamaw li jkollok iċ-ċertezza fil-fond ta’ qalbek li Alla jafek tajjeb u jħobbok aktar milli nafuk u nħobbuk aħna stess, il-ġenituri tiegħek. Imma nittamaw li jkollok iċ-ċertezza li aħna wkoll inħobbuk. Int tibqa’ dejjem it-tifel tagħna, u aħna ma nħobbukx biss meta togħġobna. Aħna nħobbuk sempliċement għax int it-tifel tagħna. Anqas aħna ma konna ġenituri perfetti
Ottubru 2018 | 11
… imma nittamaw li konna għalik ġenituri tajbin biżżejjed. Nittamaw li fil-vjaġġ tal-ħajja tiegħek, ikun xi jkun l-istat li tieħu, issib il-qawwa fl-Ewkaristija u fit-talb, u tħoss il-faraġ fil-qrar. Nittamaw li l-fidi tiegħek tgħinek taħfer lil min xi darba għad jagħmillek id-deni; u tkun kapaċi wkoll, meta jkun hemm bżonn, li titlob maħfra lil ħaddieħor. Nittamaw li tibqa’ temmen li, minkejja kollox, il-ħajja hi sabiħa. Nittamaw li tibqa’ tipprova tagħmel it-tajjeb … anki jekk ħadd ma jarak, anki jekk ħadd ma jkun jafhulek, anki jekk ikollok tħallas prezz għal dan, anki jekk kulħadd qed jagħmel il-kontra. Ma nafux ma’ xiex se tiltaqa’ ’l quddiem fil-ħajja. Għalhekk ma nistgħu nagħmlu xejn ħlief nittamaw. Aħna ma nistgħux nisfurzawk; ma nistgħux ngħixu minflokok; m’aħniex il-kuxjenza tiegħek; ma nistgħux niddeċiedu għalik. Nistgħu biss inħobbuk u mbagħad inħalluk fil-libertà … u nittamaw. Imma l-aktar ħaġa li nittamaw hi li l-fjamma tal-fidi li ppruvajna ngħaddulek, il-fjamma li tinxtegħel filmagħmudija, tibqa’ taqbad, anki wara l-Griżma. Anki jekk jiġri li xi darba din il-fjamma ġo fik tintefa’ għalkollox, aħna nibqgħu nemmnu – u din id-
darba mhux biss nittamaw imma nemmnu – li dak li ta l-ħajja mill-ġdid lill-mejtin, u li hu stess qam mill-imwiet, se jsib il-meta u l-kif biex jiġi hu stess ifittxek, isibek, u jerfgħek fuq spallejh. Grazzi, Mulej, talli tajtna lil Martin. Kun int is-sid ta’ ħajtu. Aħna lesti nafdawhulek f’idejk.
c . b o r da
12 | Ottubru 2018
10 Franġisku ġawhriet ta’
‘Marija tgħallimna li ma hemmx għalfejn inkasbru u nweġġgħu lil ħaddieħor biex inħossuna importanti.’ Hekk qal il-Papa Franġisku, li għandu mħabba kbira għal Marija. Qabel u wara kull vjaġġ, imur fil-knisja ta’ Santa Maria Maggiore, Ruma, biex jitlob u jpoġġi bukkett fjuri quddiem l-ikona tas-‘Salus Populi Romani’.
T
a’ spiss jitkellem dwarha fl-omeliji tiegħu, jitlob quddiem ikoni Marjani, u sikwit iħeġġiġna biex ngħidu r-Rużarju. Dawn huma siltiet minn kitbiet jew diskorsi tiegħu dwar dan:
1
2
Omm il-Ħniena Marija, int ħassejt fil-qalb tiegħek il-ħniena divina fi qbil perfett ma’ Ibnek Ġesù. Inti tixhed li l-ħniena tal-Iben ta’ Alla ma tafx limiti, u tilħaq lil kulħadd u ma tħalli lil ħadd barra (Misericordiae Vultus, 2015).
Għinna nxandru l-Bxara t-Tajba: Għinna nkunu dawl fix-xhieda tagħna tal-għaqda, tas-servizz, talfidi mħeġġa u ġeneruża, tal-ġustizzja u tal-imħabba lejn il-foqra, biex il-ferħ tal-Vanġelu jasal sa truf l-art, u l-ebda periferija ma tisfa’ mċaħħda mid-dawl Tiegħu (Evangelii Gaudium, 2013).
3
4
Qanqal fina xewqa għall-qdusija: Ħa jidher fi kliemna l-ġmiel talverità, ħa jidwi f’għemilna l-għana tal-imħabba, ħa jgħammru f’ġisimna u f’qalbna s-safa u l-kastità, ħa jiddi f’ħajjitna l-ġmiel kollu tal-Vanġelu (Talba lill-Kunċizzjoni, 2013).
Rifuġju tal-midinbin: O Marija, kewkba tal-baħar, rifuġju tal-midinbin, biddel il-qalb iebsa u kkonverti lil min jiżra’ l-mibegħda, il-gwerer, il-faqar, lil min jisfrutta l-proxxmu tiegħu, speċjalment lil dawk li huma l-aktar fraġli, u lil min jagħmel kummerċ mill-ħajja umana (Talba f’Lampedusa, 2013).
Ottubru 2018 | 13
5
6
7
8
Għinna nikkontemplaw wiċċ Ġesù: Induru lejk bit-talba tas-Salve Reġina sabiex ma tehda qatt iddawwar lejna għajnejk tal-ħniena u tagħmilna denji li nikkontemplaw il-wiċċ talħniena ta’ Ibnek Ġesù (Misericordiae Vultus, 2015).
Qanqalna nħobbu lill-iżgħar fost iż-żgħar: Għandna bżonn tad-dirgħajn tiegħek bla ħtija, biex inżiegħlu bil-ħlewwa, biex immissu l-ġisem ta’ Ġesù f’ħutna foqra, morda, imżebilħa (Talba lill-Kunċizzjoni, 2016).
Għinna nisimgħu l-vuċi tal-Mulej: Agħmel li l-għajta tal-foqra ma tħalliniex indifferenti, it-tbatija tal-morda u ta’ min hu fil-bżonn ma ssibniex aljenati, is-solitudni tal-anzjani u l-fraġilità tat-tfal żgħar tmissilna qalbna (Talba lillKunċizzjoni, 2016).
Ħoll l-għoqiedi kollha: Inti taf sewwa kemm inħossni mifni fit-tbatijiet tiegħi, b’dawn l-għoqiedi li qed jorbtuni mad-dinja. F’idejk hija ħajti, ma hemmx għoqda waħda li int ma tistax tħollha. Nitolbok b’fidi biex tħoll kull għoqda (Talba lill-Madonna li tħoll l-għoqiedi tal-ħajja).
9
Talba li jgħożż il-Papa: Ir-Rużarju hu t-talba li takkumpanjani dejjem fil-ħajja tiegħi; hi anki t-talba tan-nies umli u tal-qaddisin ... Hi t-talba li ngħożż f’qalbi (Messaġġ fuq Twitter, 2016).
10 Ma hemmx bżonn ħafna diskors Marija iktar minn ħaddieħor għexet il-Beatitudnijiet ta’ Ġesù. Hija dik li qabżet bil-ferħ għall-preżenza ta’ Alla, dik li żammet kollox fil-qalb tagħha u ħalliet sejf jinfidha. Hi l-qaddisa fost il-qaddisin, l-iktar imbierka u hienja, dik li turina t-triq tal-qdusija u timxiha magħna. Hi ma taċċettax li meta naqgħu nibqgħu mal-art; xi drabi ġġorrna f’dirgħajha bla ma toqgħod tiġġudikana. Li nitkellmu magħha jfarraġna, jeħlisna u jqaddisna. L-Omm ma għandhiex bżonn ta’ ħafna diskors, ma hemmx bżonn li noqogħdu nisfurzaw ħafna biex nispjegawlha dak li qed inħossu. Biżżejjed inlissnulha minn taħt l-ilsien għal darba, tnejn jew aktar: ‘Sliem għalik, Marija’ (Gaudete et Exsultate, 176).
14 | Ottubru 2018
Ġ u r n ata M iss j u n a r j a F r V. B o rg
Daqs kikkra cappuccino Sorijiet Missjunarji tal-Qalb Immakulata ta’ Marija, immexxijin minn Sor Mary Hoaian, jaħdmu bla heda biex jipprovdu ilma tax-xorb nadif għall-bdiewa u l-familji tagħhom li huma minsijin fir-reġjuni kostali tal-muntanji, f’Nha Trang, fil-Vjetnam.
F
il-Vjetnam jgħixu mal-95 miljun ruħ. Aktar minn 12-il miljun familja għadhom mingħajr ilma tax-xorb nadif u kura medika. Sfortunatament, ħafna tfal f’dan ir-reġjun jispiċċaw imutu qabel jagħlqu l-ħames snin. Wieħed minn kull tlett itfal ma jiżviluppax tajjeb minħabba malnutrizzjoni, ilma mniġġes u nuqqas ta’ kura medika. Bis-saħħa ta’ Missio Malta, Sor Mary u sħabha qed jippruvaw jinstallaw sistema ġdida u nadifa ta’ filtrazzjoni tal-ilma taxxorb fuq in-naħa ta’ wara tal-kindergarten li jmexxu. Sor Mary u l-orfni u t-tfal żvantaġġati li jattendu l-programm “Ikla Ta’ Kuljum” qegħdin jitolbuna ngħinuhom biex ikollhom dan is-servizz ġdid. Huma jafu li dan se jtejjeb ħafna s-saħħa u l-benesseri ġenerali tagħhom. “Kulma rridu hu,” qalet Sor Mary, “li jkollna ilma nadif għal dawn in-nies
maqtugħin minn kulħadd, għax ilma nadif itejjeb is-saħħa fost it-tfal u l-familji taħt ilkura tagħna.” Dawn it-12-il miljun familja ta’ bdiewa Vjetnamiżi, li huma minsija, mingħajr ilma nadif u ikel nutrittiv, jgħixu b’inqas minn €2 kuljum – daqs capuccino f’xi bar hawn Malta. Flimkien nistgħu nipprovdu lil dawn in-nies għajnuna biex ikollhom tama fil-futur. Ingħaqad ma’ ħafna oħrajn f’dan ix-xahar ta’ Ottubru u appoġġa missjunarji bħal Sor Mary kemm bit-talb tiegħek kif ukoll b’għotjiet finanzjarji. L-appoġġ tiegħek se jiżgura ilma tax-xorb nadif għall-familji tal-bdiewa minsija fil-Vjetnam u għal komunitajiet simili madwar id-dinja. Dun Valent Borg huwa d-Direttur Nazzjonali ta’ Missio.
LOVE EVERY STEP AUTUMN WINTER 2018
CHARLIZE Black - 36-42 €99.00
WINDSTEP 2 Black - 36-42 €70.00 NEW SPRINTER Black/Silver - 36-46 €75.00
YORIA SLIP-ON Black - 36-42 €94.00
WINDSTEP Black - 35-42 €70.00
WINDSTEP 2 FELT Grey - 36-42 €70.00
SPRINTER Grey Jersey - 36-46 €77.00
TOYAMA Black - 36-41 €88.00
YORIA LACES Black - 36-42 €94.00
DELMA Dark Brown - 36-42 €138.00 ENERGY PLUS White - 35-46 €89.00 DOREEN LACES Black - 35-41 €145.00 DOREEN STRAP Black - 35-41 €145.00 ENERGY PLUS Black - 35-46 €89.00
CATHERINE Black - 36-42 €120.00
FLORY Black - 36-42 €129.00 MADINA Black - 35-41 €145.00
ST
L RY -F E! N M VE FF LI CO LI 0-O N R E. D E : 1 O NT EE ODE T Y LCE R C OU U OL F MO CK B H ND PRO CHE SC A E FF H NG O R T RI % TE DU 10 EN
JU
MADAME Platinum - 36-42 €75.00 RACHEL Grey - 36-42 €49.00
ELSA TAUPE - 36-42 €49.00
LOVELY Camel - 36-42 €55.00 ELSA Black - 36-42 €49.00
RACHEL Navy - 36-42 €49.00
NEW TOFFEE Cacao - 36-42 €59.00
Available from Scholl Foothealth Centres at: The Point-Tigne, Mosta, Fgura, Valletta and Abela’s Health and Beauty Centre Victoria-Gozo, and from all leading pharmacies. Tel: 20601148
www.schollcentre.com While every effort has been made to ensure the accuracy of the information contained within this advert prices may be subject to change and not all sizes and colours may be available.
Scholl® is a trade mark of Reckitt Benckiser Group of companies and is used under license.
Pa r abb o l i F r S tefa n Atta r d
Ottubru 2018 | 19
Tistenna l-bajtra taqa’ f’ħalqek? Il-parabbola tal-ġawhra prezzjuża (Matt 13:45-46) “Tixbah ukoll is-Saltna tas-Smewwiet lil wieħed neguzjant ifittex ġawhar fin; meta sab ġawhra tiswa ħafna, mar biegħ kulma kellu u xtara lilha.”
A
llura għalfejn biegħ KOLLOX biex kiseb biss ġawhra waħda? Veru li kienet fina, iżda ma setax żamm u gawda l-ħafna li kellu milli spiċċa sid ta’ daqsxejn ta’ ġawhra? Jidher li n-neguzjant kellu prinċipju ċar: mhux il-kwantità iżda l-kwalità. Aħjar platt ikel fin milli muntanja ikel tqil li jħallik imdardar; aħjar mowbajl wieħed u tajjeb minn tlieta mċekċkin; aħjar ħabib ġenwin milli mijiet ta’ ‘friends’ fuq il-mezzi soċjali li bilkemm għandek idea min huma; aħjar konverżazzjoni serja fejn hemm attenzjoni sħiħa u djalogu tajjeb milli ħafna ‘chats’ u kliem fil-vojt u superfiċjali. Mat-twelid, kull wieħed minna ngħata miżien, iżda dan ma jfissirx li kulħadd jaf jiżen sewwa. F’ħajjitna rridu dejjem niżnu x’inhu utli u x’mhuwiex, x’inhu ta’ siwi u x’mhuwiex, x’inhu ta’ benefiċċju veru u x’mhuwiex. U fost il-ħafna affarijiet li rridu niżnu f’dak il-miżien insibu wkoll il-fidi, ir-realtajiet tas-sema, il-valuri tasSaltna ta’ Alla, il-kwalitajiet tan-Nisrani, il-ħajja qaddisa, il-ħajja eterna. Ilkoll irridu niddeċiedu x’valur se nagħtuhom, xi prezz se nwaħħlulhom, x’piż se jkollhom f’ħajjitna. Naturalment, aktar ma nagħrfu l-valur kbir ta’ dawn, aktar ser nixxennqu
għalihom, aktar ser infittxu li nikbru fihom, u aktar ser nippruvaw nidentifikaw ruħna magħhom. Is-Saltna ta’ Alla hija waħda inviżibbli, iżda titlob li wieħed ikollu viżjoni ċara tagħha. Hija silenzjuża, iżda titlob enerġija kbira minna. Hija aċċessibbli għal kulħadd, iżda trid tfittex li tiksibha b’saħħtek kollha. Kif qal Ġesù stess, “Minn żmien Ġwanni l-Battista sal-lum is-Saltna tas-Smewwiet il-bnedmin qegħdin jitħabtu bis-sħiħ għaliha, u dawk li jitħabtu bis-sħiħ jaħtfuha” (Matt 11:12). In-neguzjant stinka, tħabat u fittex, u flaħħar sab għax kellu għajnejh miftuħa, qalbu għatxana. Kellu ħajtu kollha ffukata fuq din l-aktar kisba importanti ta’ ħajtu. Kellu miżien tajjeb bħalma għandu kulħadd, iżda fehem li l-ġawhra li tirrappreżenta l-ħwejjeġ ta’ Alla tiżen wisq aktar minn kull ħaġa oħra li toffri d-dinja. Min jorqod ma jaqbadx ħut, u min ma jfittixx li jikseb il-ġid tas-Saltna ta’ Alla jispiċċa ... forsi b’xi bajtra f’ħalqu ... iżda żgur mhux b’din il-ġawhra f’idejh.
20 | Ottubru 2018
W I ĊĊ I L- FOQR A
Ġrajja kerha, ġrajja sabiħa Il-ġrajja kerha hi li Paul, ġuvni ta’ 17-il sena, mhux qed jgħix fl-istess dar ma’ ommu u missieru.
I
l-ġrajja sabiħa hi li qed jgħix f’dar trankwilla ma’ ħutu. Paul qed jgħix f’dar immexxija mill-Kummissjoni ‘Ejjew Għandi’. Din hi NGO tal-Knisja li tmexxi d-djar tat-tfal u servizzi għall-familji, bħal xelter għall-vittmi tal-vjolenza domestika. Kif iħossu dwar il-fatt li jgħix f’dar residenzjali? Ħajjet Paul ma kenitx bħal ta’ tfal oħra, imma f’din id-dar iħossu maħbub u sigur. Fil-mumenti diffiċli jsib sostenn mill‘carers’ tiegħu u mis-‘social worker’ tad-dar, li ġenwinament jimpurtahom minnu. “Il-‘carers’ huma l-iktar nies importanti f’ħajti. Xi drabi jkunu assertivi u juru dixxiplina miegħi, imma jiena nifhem li dan jagħmluh sforz l-istess rispett u mħabba li għandhom lejja.” Għandu xi xewqa? Xewqa kbira li għandu hi li jgħix ma’ ommu u missieru. Din hi xewqa komuni fost dawk li jgħixu fil-‘foster care’ jew f’dar residenzjali. Wara kollox, ħadd qatt ma jista’ jieħu post il-ġenituri. Madankollu, Paul qal, “In-nies li sibt f’ħajti, speċjalment il-‘carers’, ħabbewni u tawni l-opportunitajiet biex nibni futur aħjar għalija u għal ħuti.” L-iktar nies li Paul iżomm f’qalbu huma ħutu, li jgħixu fl-istss dar bħalu u li miegħu għaddew minn mumenti diffiċli fl-iktar żmien vulnerabbli tat-tfulija. Jgħixu magħhom f’ambjent ta’ familja hemm ukoll gruppi oħra ta’ aħwa. Paul hu kuntent li għandu lil ħutu miegħu għax jaf kif jinsabu u kif qed iħossuhom. Meta għad jasal iż-żmien biex imur għal rasu, se jkun moħħu mistrieħ li ħutu qegħdin f’ambjent trankwill u ta’ ġid għalihom.
U fil-futur? Paul għalissa jrid jiffoka fuq il-karriera li għadu kemm beda. Kif jasal iż-żmien opportun jixtieq jibda jaħseb biex ikollu d-dar tiegħu fejn ikun jista’ jibni familja. Il-ħolma ta’ Paul hi li jkollu familja sabiħa, li jkollu t-tfal. Jittama li jkun jista’ joffrilhom ambjent b’saħħtu, ibbażat fuq dak li qed isib f’din id-dar bħalissa. U dik tkun ġrajja sabiħa oħra. Miktub mill-Kummissjoni ‘Ejjew Għandi’ (info@ejjewghandi.org). Maħruġ bil-permess ta’ Paul, li ismu ġie mibdul biex nipproteġu l-identità tal-persuna.
fsws
Ottubru 2018 | 21
Il-ħolm tat-tfal
‘C
hildren’s Dreams’ hi inizjattiva soċjali tal-Aġenzija Appoġġ. Issa saret tifforma parti mill-attivitajiet annwali għal żmien il-Milied. Dan il-proġett inbeda fil-Litwanja u tnieda għall-ewwel darba f’Malta fl-2012. Minn dak iż-żmien ’l hawn, din l-inizjattiva kompliet tikber tant li fl-2017 kien hemm total ta’ 2,117 ‘ħolma’. ‘Children’s Dreams’ huwa proġett ‘online’ uniku. L-għan ewlieni tiegħu hu li jaqta’ x-xewqat tat-tfal vulnerabbli, li jkunu għaddejjin minn bosta problemi soċjali u qed jgħixu f’sitwazzjonijet diffiċli. It-tfal, minn trabi sa 18-il sena, jistgħu jkunu qed jgħixu kemm mal-familji tagħhom kif ukoll f’residenzi li jaqgħu taħt it-tmexxija talFondazzjoni għal Servizzi ta’ Ħarsien Soċjali. Il-proċess jibda meta l-ħaddiema soċjali li jaħdmu qrib it-tfal fi ħdan l-Aġenzija Appoġġ, u li jkunu ilhom isegwu lilhom u/jew lill-
familji tagħhom, jaraw x’jixtiequ jirċievu għal żmien il-Milied. Wara li x-xewqat tat-tfal jaslu għand it-tim responsabbli miċ-‘Children’s Dreams’, dawn jittellgħu fil-website www. childrendreams.org u b’hekk il-pubbliku jew entitajiet oħrajn ikunu jistgħu jaqtgħu l-ħolm tat-tfal. Hekk kif il-ħolm jitnieda, il-pubbliku jkun jista’ jwiegħed dik il-ħolma partikolari permezz ta’ proċess ‘online’ – proċess li jiġi segwit permezz ta’ ‘email’ li tintbagħat lill-isponsor. Wara dan, jinbeda l-kuntatt bejn il-ħaddiema soċjali u l-isponsor, fejn wara li jinxtara r-rigal, jitwassal għand il-persuni inkarigati minn dan il-proġett fi ħdan l-Aġenzija Appoġġ. Minn hawnhekk, imbagħad, ir-rigal jitwassal direttament għand it-tfal. Il-ħolm tat-tfal ivarja, minn xi ikla minn xi ‘fast-food outlet’ sa biljetti biex jaraw il-film favorit tagħhom fiċ-ċinema, u saħansitra kors f’dixxiplini sportivi jew snajja’ partikolari. Wieħed irid japprezza li dan il-proġett jgħin mijiet ta’ tfal biex jiffaċċjaw problemi soċjali f’ħajjithom. Mingħajr dan il-proġett, il-ħolm ta’ dawn it-tfal jibqgħu biss ‘ħolm’. L-għan ta’ din l-inizjattiva hija li jitwettaq il-ħolm kollu li jittellgħu fuq il-‘website’ talproġett. Permezz tas-sit elettroniku www. childrensdreams.org u l-paġna uffiċjali ta’ Facebook, tingħata promozzjoni biex ikun magħruf x’ħolm ikun fadal minn żmien għal żmien. Permezz ta’ din l-inizjattiva, mijiet ta’ tfal ikunu qegħdin jifirħu u jiġi apprezzat kif il-ħajja fis-sempliċità tagħha hija importanti u ta’ valur kbir. Għal aktar informazzjoni: 99282198 jew childrendreams@gov.mt.
22 | Ottubru 2018
X H I E DA
Taw ħajjithom Oscar Romero Kienu għadhom se jdoqqu s-6:30pm tal-24 ta’ Marzu 1980. Kien qed iqaddes fil-kappella tal-isptar u kien għadu kif talab: “ … biex dan il-ġisem u dan id-demm imxerred għassalvazzjoni tagħna … ” Eżattament f’dak il-ħin instema’ tir sparat minn ħdejn il-bieb tal-kappella, u l-Arċisqof Óscar Romero waqa’ fl-art, f’riġlejn l-altar. Kien ilu biss tliet snin Arċisqof tal-El Salvador, fejn il-gwerilli tax-xellug, appoġġati mir-Russja u Kuba, kienu qed jiġġieldu kontra reġim militari tal-lemin, appoġġat millAmerika. Romero ma baqax iħares quddiem ilmassakri li kienu qed isiru fuq il-campesinos u s-saċerdoti. Kien jaf li qed jirriskja ħajtu.
Pawlu VI Miegħu se jiġi ddikjarat qaddis ukoll Giovanni Battista Montini (1897-1978), li ħafna minna jafuh aħjar bħala l-Papa Pawlu VI. Anki jekk mietx mgħarrar f’demmu bħal Romeru,
Inqas minn tliet xhur qabel inqatel kien qal, “Se joqtluni, ma nafx jekk hux tal-Lemin jew tax-Xellug.” Kien jaf li din kienet fil-qrib, u ta’ bniedem li kien, kien jibża’ minnha. Il-gwerra ċivili fl-El Salvador, li damet sejra tnax-il sena, bdiet preċiż wara l-mewt ta’ Romero, li b’xi mod kien irnexxielu jevitaha bl-awtorevolezza morali tiegħu. Il-midja u l-politiċi użaw il-figura tiegħu kif qablilhom: tax-xellug għamluh ikona tarrivoluzzjoni; tal-lemin għajruh sovversiv u Komunist. Iżda fil-verità Romero la kien tal-lemin u lanqas tax-xellug. Kien sempliċement favur il-fqar. U qabelxejn, kien Nisrani ta’ veru. Ma kienx xi teologu jew xi organizzatur gwapp, anzi kien timidu u jdum biex jiddeċiedi. Imma kien iġib il-forza tiegħu mit-talb li kien idawwallu kull deċiżjoni u li tah il-forza jiffaċċja l-mewt. Il-messaġġ ta’ Romero hu li għandna nagħtu servizz effettiv u effiċjenti lill-foqra. Se jiġi ddikjarat qaddis dan ix-xahar.
Pawlu VI wkoll ta ħajtu. Fil-fatt ta ħajtu u saħħtu għall-Knisja fiż-żmien diffiċli ta’ wara l-Konċilju Vatikan II. Jibqa’ mfakkar għall-ġest profetiku meta ddeċieda li jagħti l-kuruna tal-Papa lill-foqra. Fost l-enċikliċi magħrufa tiegħu nsibu: ‘Ecclesiam Suam’ (dwar issejħa tal-Knisja li tiddjaloga mad-dinja), ‘Humanae Vitae’ (dwar l-imħabba fiż-żwieg u l-ħajja umana) u ‘Evangelii Nuntiandi’ (dwar l-urġenza tal-evanġelizzazzjoni u l-bżonn li nkunu xhieda tal-Evanġelju).
Ottubru 2018 | 23
“L-ebda suldat mhu obbligat jobdi ordni li tmur kontra l-liġi ta’ Alla.” Oscar Romero
Giovanna Antida L-esperjenzi diffiċli fil-ħajja jistgħu ikissruk, imma jistgħu wkoll jibnuk u jiżviluppawk f’persuna aħjar. Hekk ġara lil Giovanna Antida Thouret. Min kienet? Fl-1797, fiżżmien imqalleb ta’ wara r-Rivoluzzjoni Franċiża, Giovanna fetħet skola għat-tfajliet f’Besançon u bdiet tieħu ħsieb il-morda. Sentejn wara fetħet ukoll skola għat-tfajliet u spiżerija għall-morda. Din il-ħidma tagħha kienet l-ewwel xrara ta’ dak li aktar tard kellu jkun l-Ordni tas-Sorijiet tal-Karità. Fl-1868 dawn is-Sorijiet waslu anki fost il-Maltin li laqgħuhom bi pjaċir kbir għaliex sa millbidu taw attenzjoni kbira lill-fqar. Fil-fatt kienu preżenti f’kull opra ta’ karità f’Malta: orfanatrofji, sptarijiet u ospizji, il-ħabs u l-iskejjel. Dawn mhux ukoll taw ħajjithom? Fl-okkażjoni tal-150 sena servizz li s-Sorjiet tal-Karità taw lill-poplu Malti nittamaw li aktar żgħażagħ iħossu din issejħa tal-karità biex in-nar tal-imħabba ta’ Alla jkompli jħeġġeġ fis-soċjetà tagħna. Sr Maria Antonietta Attard, Soru tal-Karità
Of Gods and Men Tħabbar li fit-8 ta’ Diċembru li ġej se jkunu bbeatifikati d-19-il martri tal-Alġerija, inklużi s-seba’ patrijiet Trappisti ta’ Tibhirine. Dawn ukoll taw ħajjithom għaż-żgħar, il-morda u ż-żgħażagħ. Inqatlu bejn l-1993 u l-1996 meta l-Alġerija kienet maqbuda f’konflitt li dam 10 snin bejn il-qawwiet tal-gvern u gruppi ta’ ribelli Islamiċi estremisti. L-Isqof Pierre Claverie u x-xufier tiegħu kienu nqatlu b’bomba li tħalliet mad-dar tal-isqof. Is-seba’ patrijiet Trappisti, li kienu nħatfu mill-monasteru tagħhom f’Tibhirine, inqatgħetilhom rashom minn terroristi Islamiċi mħarrġa mill-Al-Qaida. Ftit snin ilu kien sar film dwarhom bl-isem, ‘Of Gods and Men’ li rebaħ l-ewwel premju fil-festival talfilms ta’ Cannes fl-2010.
“Jekk trid il-paċi, aħdem għall-ġustizzja.” Pawlu VI
FLEXORIN GEL huwa emulsjoni li hija fformulata speċifikament biex i�affi l-uġigħ tal-muskoli u anke tal-ġogi. Li jaghmel FLEXORIN GEL speċjali hu l-fa� li dan il-prodo� mhux xi ingwent ordinarju li hawn ħafna bħalhom fuq is-suq, iżda emulsjoni ta’ żejt u ilma mħall�n flimkien biex b’hekk ikun jista’ jippenetra l-ġilda (li ukoll hi magħmula minn saffi ta’ żejt u ilma) aħjar u b’mod ħafna aktar mgħaġġel. Minħabba din ir-raġuni, FLEXORIN GEL kapaċi jilħaq ferm aħjar tessu� (�ssues) fil-ġisem li jistghu jibbenefikaw mill-ingredjen� a�vi (ac�ve ingredients) li mgħammar bih FLEXORIN GEL Barra mill-fa� li FLEXORIN GEL jippenetra l-ġilda malajr, FLEXORIN GEL mgħammar b’si� ingredjen� li huma xjen�fikament ippruva� li jtaffu l-uġigħ u in�ammazzjoni. Għaldaqstant, FLEXORIN GEL joffri serħan mill-uġigħ u jtaffi l-in�ammazzjoni mill-ewwel. FLEXORIN GEL jista’ jiġi applikat sa tliet darbiet kuljum, huwa kklassifikat bħala medical device u għalhekk ma għandux bżonn preskrizzjoni tat-tabib.
FLEXORIN GEL jista jinxtara minn spiżeriji ewlenin madwar Malta w Għawdex u mill-Europharma Medical Centre, Triq Salvu Psaila, B’Kara Tel: 23859211 ; 23859272 info@europharma.com.mt
N u ta r rya n ca l iga r i
Ottubru 2018 | 25
Bilfors tagħmel testment?
K
ulħadd għandu d-dritt li jagħmel testment. Madankollu int m’intix legalment obbligat li tagħmel testment. Il-liġi Maltija taħseb ukoll għall-każ meta persuna tmut bla testment (‘intestata’) u tistabbilixxi regoli fissi dwar każ bħal dan. Wara l-emendi fil-liġi tas-suċċessjoni (2005), il-liġi taqsam dawn ir-regoli f’diversi kategoriji, fosthom: 1. meta persuna tmut bla testment, u ma jkollhiex tfal u ma tkunx miżżewġa: il-liġi tistipula li l-eredi jkunu l-aħwa u l-ġenituri ħajjin talmejjet f’sehem ugwali bejniethom.
2. meta persuna tmut bla testment, imma tkun miżżewġa u jkollha t-tfal: nofs il-wirt jirtu l-armel (jew l-armla), filwaqt li n-nofs l-ieħor jgħaddi f’idejn it-tfal tal-mejjet. 3. meta l-persuna li tmut tkun miżżewġa imma bla tfal: il-wirt kollu jgħaddi għand l-armel jew l-armla. Dawn huma regoli fissi, u wieħed ma jistax ibiddilhom ħlief b’testment. Fil-każ li persuna tmut ‘intestata’, ikun hemm bżonn li ssir dik li tissejjaħ ‘Apertura tas-Suċċessjoni’. Il-proċess jinvolvi iktar żmien għax ikun neċessarju li jsir rikors fil-Qorti ta’ Ġurisdizzjoni Volontarja. Dan ikun segwit b’avviż f’gazzetta lokali dwar is-suċċessjoni tal-mejjet, sabiex kwalunkwe persuni li jista’ jkollhom interess, isiru jafu bil-mewt tal-persuna. Wara dan l-avviż, il-Qorti tagħti digriet li fih tiddikjara
s-suċċessjoni bħala miftuħa favur l-eredi skont il-liġi. Dan ifisser li l-Qorti tiddikjara li l-eredi jiġu kkunsidrati li huma l-qraba talmejjet skont ir-regoli elenkati fil-liġi. F’każ li wieħed jkun jixtieq persuni oħrajn li jirtuh, jew inkella jixtieq regoli differenti minn dawn li toffri l-liġi, jeħtieġ li jagħmel testment li jkun jirrifletti x-xewqat tiegħu ta’ min għandu jiret, u jista’ wkoll jispeċifika liema oġġetti għandu jiret. Il-proċess sabiex jinfetaħ testment huwa qasir. Dan għax it-testment jiġi kkunsidrat bħala r-regola ewlenija ta’ kif għandu jinqasam il-wirt tat-‘testatur’ (dak li jagħmel it-testment). F’dan il-każ, għalhekk, ilproċedura tal-Apertura tas-Suċċessjoni fil-Qorti msemmija fuq ma jkollhiex għalfejn issir. Jekk tiddeċiedi li tagħmel testment, ħu ħsieb li tagħmlu u tiffirmah quddiem nutar u b’żewġ xhieda. Fin-nuqqas ta’ dan, ittestment ma jiġix ikkunsidrat validu skont il-liġi. Ħu parir legali mingħand nutar biex b’mod professjonali jiggwidak sabiex xewqtek tinkiteb u tkun riflessa f’testment. Ibgħat il-mistoqsija tiegħek hekk: Flimkien, In-Nutar, Kurja tal-Arċisqof, Floriana jew flimkien@maltadiocese.org
Proposti dwar ir-Rużarju Power in my hands: X’nistgħu nagħmlu biex nagħtu ħajja lill-mod kif jingħad lir-rużarju fil-parroċċi jew flgħaqdiet tagħna? L-Aid to the Church in Need (Malta) għandha proposta konkreta. L-ACN lesta li tiġi turi l-film ‘Power in my Hands’ fl-għaqda jew fil-parroċċa tiegħek. Il-film, li ħareġ f’April li għadda, hu twil 80 minuta u fih jidhru wkoll testimonjanzi minn persuni u familji li jagħtu l-esperjenza
tagħhom dwar ir-rużarju. Il-parroċċi u l-għaqdiet interessati jistgħu jikkuntattjaw lill-ACN bit-telefon 21487818 jew bl-email info@acnmalta.org biex isiru l-arranġamenti prattiċi. Il-Misteri tar-Rużarju: 13-14 ta’ Ottubru, Mount St. Joseph, Mosta. Niskopru millġdid ir-Rużarju, kif żviluppa, l-għeruq bibliċi tiegħu u kif nużaw l-imaġinazzjoni biex napprezzawh. info@mtsjoseph.org jew 22760000.
Lo għ o b • C l au d ia C i n i
Ottubru 2018 | 27
Tisliba 1
2
A B C D E F G H I J K L M
JxJ C+C G-A B÷B O+D S-J S+S L-N K÷N M-V X-Z H+N DXM
19 10
N O P Q R S T U V W X Y Z
J-D V+V X+A ZxR E÷J G÷N X+V IxJ Y÷J JxF FxN K+A E-S
7 10
11
12
13
14
15
17
18
19
20
21
Soluzzjoni tax-xahar l-ieħor Mimduda: 1. ĦERŻA, 3. STEJĠ, 7. LUĊIFRU, 9. ĦRAR, 10. URNA, 11. AĠIR, 12. BAGA, 16. ĠEST, 18. SNIN, 19. AFFANNI, 20. ABELA, 21. ĦNIENA. Weqfin: 1. ĦAWĦA, 2. ŻGUR, 4. TORU, 5. ĠAĦAN, 6. PIPA, 7. LANĠASA, 8. URAGANI, 13. IĠMLA, 14. BLAT, 15. INDJA, 17. TFAL, 18. SNIEN. Rebbieħ/a: T. Galea, San Ġiljan Irbaħ voucher mingħand Alfsons Supermarket, il-Ħamrun. Ibgħat it-tweġiba sal-15 tax-xahar: Flimkien, Tisliba, P.O. Box 1, Il-Furjana
Alfakodo
11
21
5
8
9
2
18 7
4
6
16
Weqfin 1. Xi ħadd ma jistħix u wiċċu tost ngħidulu: ‘wiċċ l-għatba tal- -----’ (5) 2. L-ewwel raġel li nqatel fid-dinja (4) 4. Jgħaqqad flimkien żewġ naħat separati (4) 5. Filgħaxija waħda (5) 6. Barri jkollu tnejn minn dan (4) 7. Qasma rqiqa u tawwalija fil-ġilda; tnalja rqiqa tintuża mill-iskarpan (7) 8. Bejn Lulju u Settembru (7) 13. Itjeb, isbaħ, aqwa (5) 14. Ikel ta’ kuljum (4) 15. Margerita, Napoletana jew Maltija, pereżempju (5) 17. Sengħa, talent, ħila tal-moħħ jew tal-id, bħall-pittura u l-iskultura (4) 18. “ ---- u kulħadd fil-kaxxa!” (logħba tat-tfal żgħar) (4)
3
Nota: GĦ u IE jieħdu kaxxa waħda
Mimdudin 1. Xi drabi kwinta u xi drabi felli (5) 3. Ħruġ Marzu u dħul -----, ix-xita karru deheb fin. (5) 7. Darba waħda din tellqet kontra l-fenek u rebħitlu! (7) 9. Jgħidu li darbtejn insiru hekk! (4) 10. Mhux qasir (4) 11. Tħallihomx jigdmuk int u tgħum! (4) 12. M’għandux għaxja ta’ lejla (4) 16. Iż-żgħira qatt ma belgħet il-kbira (4) 18. Oġġetti jew propjetà personali jew tan-negozju (4) 19. Għodda biex tiftaħ flixkun inbid (7) 20. Tqassim ta’ ikel jew oġġetti essenzjali f’każ ta’ skarsezza (5) 21. Xbieha stampata ta’ xi qaddis (5)
A 20 N 1
B 10 O 8
C 17 P 13
D 4 Q 18
E 24 R 5
F 9 S 23
G 22 T 15
H 14 U 26
I J K L 2 21 12 25 V W X Y 6 19 16 11
M 7 Z 3
Rebbieħ/a tax-xahar l-ieħor: L. Desira, Ħal Kirkop
F’din il-logħba, l-ittri minn A sa Z għandhom valur numeriku. Ta’ xi wħud diġà jidhru fil-kolonni tal-lemin. Imla l-kumplament tal-valuri billi tagħmel użu mill-ħjiel li hemm fil-kolonni tan-nofs. Ibgħat it-tweġiba sal-15 tax-xahar hekk: Flimkien, Alfakodo, P.O. Box 1, Il-Furjana. Premju: biljett għad-dħul fil-MUŻA (Mużew Nazzjonali tal-Arti, Triq il-Merkanti, Valletta).
Ħafna nies idumu biex itejbu s-smigħ tagħhom. Jagħmlu ħajjithom aktar diffiċli għalxejn. Jekk m'intix moqdi fis-smiegħ, kellimna. ■ Test b'xejn ■ Noffru l-aqwa teknoloġija, u fuq kollox, servizz eċċezzjonali. ■ Prezzijiet jibdew minn €350. ■ Perijodu ta' prova biex tkun ċert li mort għall-aħjar. ■ Nagħmlu viżti fid-djar ukoll. ■ Matul 21 sena, għinna mijiet ta’ nies, nagħmlu ħilitna miegħek ukoll. ■ Isma’ u gawdi d-diskors, telefon, televiżjoni, radju u mobile. Għin lilek innifsek u lil ta' madwarek.
Ċempel fuq 21576171 jew ibgħat email fuq info@beacon.com.mt
Tħobb tisma ir-radju jew TV biex tistrieħ ? ■ jintlibsu bħal headband madwar ir-ras ■ Jintużaw minflok headphones ■ ma jkollok xejn ġo widnejk ■ Magħmulin minn materjal komdu ■ Ta’ madwarek ma’ jisimgħu xejn ■ Għandna ukoll bħalhom għal min jiġri jew jgħamel l-isport. Għin lilek innifsek u lil ta' madwarek.
Ċempel fuq 21576171 jew ibgħat email fuq info@beacon.com.mt
C l au d ia C i n i
Ottubru 2018 | 29
Għalina t-tfal Kompetizzjoni bi premju Qaddis tax-Xahar: San Franġisk t’Assisi
Minn dan ix-xahar ’il quddiem il-premju se jkun marbut ma’ SIB ID-DIFFERENZI u mhux aktar ma’ Kidoku.
• Twieled fl-1181 jew fl-1182 f’Assisi, l-Italja. • Missieru kien negozjant tal-ħarir; ommu kienet minn familja nobbli. • Semmewh Giovanni, imma missieru biddillu ismu għal Franġisku, li jfisser ‘Franċiż’. • Meta kien suldat, marad serjament. Ħass li kellu jibdel ħajtu. • Darba sema’ leħen Ġesù jgħidlu biex imur isewwi l-Knisja. • Waqqaf l-Ordni tal-Patrijiet Franġiskani. • Kien devot kbir tal-Ewkaristija, għex filfaqar u s-sempliċità. • Ġarrab fuq ġismu l-pjagi ta’ Kristu. • Fl-1223 ħoloq l-ewwel presepju ħaj fi Greccio. • Miet f’Assisi ta’ 44 sena fl-1226. Il-festa tiegħu niċċelebrawha fl-4 ta’ Ottubru.
Sib 7 differenzi bejn dawn iż-żewġ stampi.
Illustrazzjoni: Janet Vella
Ibgħat it-tweġiba flimkien mad-dettalji tiegħek hekk: Flimkien, Kompetizzjoni Tfal, P.O. Box 1, Il-Furjana. L-ewwel tweġiba tajba li tinfetaħ tirbaħ żewġ kotba għat-tfal mingħand Merlin Publishers. Rebbieħ tax-xahar l-ieħor:: E. Spiteri, Ħ’Attard Tweġiba tax-xahar l-ieħor:
D
Ċ
A
B
B
A
Ċ
D
A
B
D
C
Ċ
D
B
A
30 | Ottubru 2018
Li n da E l l is
I’m glad h s a d y m n i e r ’ you I read of a man who stood to speak at the funeral of a friend. He referred to the dates on her tombstone, from the beginning ... to the end. He noted that first came her date of birth, and spoke the following date with tears, but, he said, what mattered most of all was the dash between those years. (1934-1998)
If we could just slow down enough to consider what’s true and real, And always try to understand the way other people feel,
For that dash represents all the time that she spent alive on earth and now only those who loved her know what that little line is worth.
And be less quick to anger, and show appreciation more, and love the people in our lives like we’ve never loved before.
For it matters not how much we own: the cars ... the house ... the cash. What matters is how we live and love and how we spend our dash.
If we treat each other with respect, and more often wear a smile, remembering that this special dash might only last a little while.
So think about this long and hard: Are there things you’d like to change? For you never know how much time is left, that can still be rearranged.
So, when your eulogy’s being read with your life’s actions to rehash ... would you be proud of the things they say about how you spent your dash?
Fil-qosor bil-Malti: L-importanti mhux is-sena meta wieħed twieled u lanqas dik li fih wieħed imut imma x’jiġri bejniethom. Is-sing bejn iż-żewġ dati hu f’idejna għax jirreferi għal xi nkunu għamilna f’ħajjitna kollha. Din il-poeżija tagħti wkoll xi suġġerimneti dwar x’l-aħjar li jkun fih dak is-sing: inqas għaġla, inqas rabja, aktar apprezzament, aktar rispett, tbissima.
FEELING FREE AT HOME
invest in comfort and safety for yourself or your parents Tel: 2125 2206 Email: info@liftservices.com.mt Website: www.liftservices.com.mt Lifts Services Ltd , Factory A25F Marsa Industrial Park, Marsa, Malta
YOU MAY GET UP TO €5000 BACK WITH GOVERNMENT GRANTS