Flimkien Ottubru 2013 by Archdiocese of Malta

Ottubru 2013 Numru 107

Editorjal 3 • Il-kelma tal-Arçisqof 5 • Tifforma d-Duttrina 5 Nemmen fil-˙ajja ta’ dejjem 6 • Naf x’qed nag˙mel? 7 G˙aliex il-Papa jg˙idu kuljum? 9 • Acts of service 10 Ittri mill-Qarrejja 13 • Hemm ˙afna x’nista’ nag˙mel 14 The Choice 18 • Parroççi Maltin: Santu Wistin, Il-Belt 24 • L-Artrite 25 Log˙ob 27 • Tfal 29 • Taf ta˙dem il-cross stitch? 30

BSL

Britannia Tours … il-vjaææ tiegœek jibda hawn!

Lourdes

Fl-okkaÿjoni tal-Festa tal-Immakulata Kunçizzjoni Inÿuru Lourdes, Bartres, Meridien Shopping Arcade, Pau u Pont d’Espagne 5-9 ta’ Diçembru

MINN

¢499

Andalucia Inÿuru Seville, Jerez, Cordoba u Granada

MINN

5-9 ta’ Diçembru

¢399

Black Forest

- White Christmas Magic Inÿuru Schwenningen, Triberg, Furtwangen, Titisee, Dortheenhutte, Strasbourg, Uberlingen, Birnau, Meersburg, Constance, Colmar, Freiburg, Stuttgart u MINN Europa Theme Park 7-14 ta’ Diçembru

¢539

Il-prezzijiet kollha huma bbaÿati fuq tqassim Tripla u jinkludu Titjiriet, Lukanda bil-Kolazzjon, Trasferimenti, Servizzi ta’ Tour Leader u t-Taxxi (Kundizzjonijiet japplikaw). Valletta - Head Office - Tel: 2123 8039, 2124 5418, 2124 1904 Paola Branch - Tel: 2180 9930 Mosta Branch - Tel: 2141 3030 Gozo Branch - Rabat Tel: 2156 5620

editorjal dun anton portelli

Xorta wa˙da

rajt dan il-messaġġ li laqatni, għax f’xi mument jew ieħor ilkoll ngħaddu minn xi esperjenza simili: In-nies jirraġunaw bl-imgħawweġ u moħħhom fihom infushom. Madankollu, ibqa’ ħobbhom xorta waħda! It-tajjeb li tagħmel int illum, se jinsewh l-għada. Agħmel it-tajjeb xorta waħda! Għax tkun sinċier, se jweġġgħuk. Kun sinċier xorta waħda! Tista’ tgħaddi snin tibni, biex ħaddieħor iwaqqagħlek kollox f’ħakka t’għajn. Ibqa’ ibni xorta waħda! In-nies għandhom bżonn min jgħinhom, u meta tgħinhom, minn fuq, jigdmuk. Għinhom qisu ma kien xejn! Tagħti lid-dinja mill-aħjar li għandek … u għandhom mnejn jagħtuk bis-sieq. Agħti lid-dinja mill-aħjar li għandek xorta waħda! Din is-silta kitbitha Madre Tereża ta’ Kalkutta, mill-esperjenza tagħha, mibnija fuq il-ġrajja ta’ Ġesù stess. Imma mhux hekk biss li l-familji jimxu ’l quddiem? Mhux hekk biss li l-komunitajiet Insara jikbru, u tingħata xhieda tal-fidi tagħna mhux biss bil-kliem imma bil-fatti? Dejjem taħt il-ħarsien ta’ Marija, Ommna…. ■

Magaƒin ta’ kull xahar ma˙ru© mill-Kulle©© tal-Kappillani u titqassam b’xejn lill-familji Maltin. Biex tirriklama fuq Flimkien çempel fuq 2590 6400 jew 2137 4942 Email: flimkien@maltadiocese.org jew bil-posta Indirizz Editorjali Flimkien, Kulle©© tal-Kappillani, Kurja, il-Furjana Email: flimkien@maltadiocese.org Il-kitba li tidher fuq Flimkien apparti l-Editorjal mhux neçessarjament tirrifletti l-opinjoni tal-Bord Editorjali Editur Carmel Conti

Grafika Outlook Coop

Stampar Velprint Ltd

AÓSEB FUQHA Meta tmorru lura d-dar, se ssibu ’l uliedkom jistennewkom. Agħtuhom karezza, u għidulhom: ‘Din il-karezza mingħand il-Papa’. Forsi ssibu wkoll xi demgħa x’tixxuttaw. U jekk tiltaqgħu ma’ xi ħadd li qed ibati, araw li jkollkom għalih kelma ta’ faraġ – Ġwanni XXIII (11 ta’ Ottubru, 1962). Ibgħat ħsibijiet qosra għal din ir-rokna: Flimkien, Aħseb Fuqha, Kurja, Floriana jew flimkien@maltadiocese.org.

Ritratt rebbieÓ G˙all-kompetizzjoni rçevejna numru kbir ˙afna ta’ ritratti, u kien diffiçli ˙afna li nag˙ƒlu r-rebbie˙. Fl-opinjoni tal-Board, ir-rebbie˙a hija Victoria Theuma li f’dan ir-ritratt tidher ˙dejn ƒew©ha Marco waqt li qed ibus lil binhom tarbija ta’ tlett ijiem dakinhar li ©abuh id-dar l-ewwel darba. Flopinjoni tal-Board dan ir-ritratt iwassal messa©© sabi˙ u poƒittiv dwar il-˙ajja u l-familji. Xi w˙ud mir-ritratti li ma reb˙ux se jintuƒaw fil-faççati jew fil-pa©ni ta’ ©ewwa ta’ ˙ar©iet o˙ra tal-magaƒin. Grazzi u prosit lil kull min ˙a sehem. Flimkien Ottubru 2013 | 3

HEARING TES T S ARE

A S S IM P LE AS EYE TE S T S & C AN H E L P TO I M PROV E T HE Q UA LI T Y O F YO U R L I FE JUST A S E A SILY Cleartone Hearing is the official Malta distributor of Unitron hearing instruments and is pleased to offer FREE hearing tests and evaluations to all clients across Malta. Join us at one of our clinics running from Saturday 5th October Thursday 10th October. Our Hearing Aid Audiologist will be available to advise you on the latest hearing aid technology.

CLEARTONE HEARING MALTA LTD 11 Shalom, Frans Dingli Street, Attard, Malta Atd

Call: 21430571

CA OW LL

A standard clinic fee will apply.

il-kelma tal-arÇisqof Mons. P. Cremona O. P.

Xog˙olna mhux li nkunu kontra

lla ried jibgħat lil Ġesù fost il-Poplu tiegħu biex jagħmel minnhom il-Poplu tal-Bxara l-Ġdida u jitfa’ fihom il-Kelma Tiegħu, ħalli jkomplu l-missjoni tiegħu. Ġesù wriehom li hu kien ġie għal kulħadd. Biżżejjed niftakru fiċ-ċenturjun li fejjaqlu l-qaddej; f’dik il-mara Siro-Feniċja li fejqilha lil bintha; u ċ-ċenturjun li taħt isSalib qal, ‘Dan il-bniedem kien tassew Bin Alla’. B’hekk l-appostli setgħu jifhmu aħjar il-missjoni tagħhom meta Ġesù qalilhom ‘Morru fid-dinja kollha xandru l-bxara t-tajba’. Sfortunatament ma ġarax hekk. Xi wħud aċċettawh, iżda oħrajn ċaħduh u qatluh. Anki aħna l-Insara mhux dejjem għexna l-fidi tagħna. Ġwanni Pawlu II kien talab maħfra lil kull min b’xi mod sofra minħabba fina l-Insara. Anki llum għandna fostna xi Nsara li baqgħalhom preġudizzji kontra popli oħra. Din mhix imġiba Nisranija. Min-naħa l-oħra kienet xhieda sabiħa meta fis-7 ta’ Settembru li għadda, il-Papa qalilna nsumu u nitolbu għall-paċi fil-Lvant Nofsani. Stajt tara l-Insara jitolbu għal ħaddieħor, anki jekk fil-maġġoranza dawn huma ta’ reliġjon oħra. Xogħolna mhux li nkunu kontra l-oħrajn, iżda li ninterċedu għalihom. ■

storja tal-knisja fil-qosor (6)

Tifforma d-Duttrina 326 Papa Silvestru I jikkonsagra l-Bażilika ta’ San Pietru, mibnija minn Kostantinu fuq il-qabar ta’ Pietru. (Aktar tard inbniet oħra.) 337 L-Imperatur Kostantinu jitgħammed fuq is-sodda tal-mewt. 376 Bidu tal-invażjoni tal-Barbari fil-Punent. 380 L-Imperatur Teodosju I joħroġ ordni li biha jistabbilixxi l-Kristjaneżmu bħala r-reliġjon tal-Imperu Ruman. 381 L-ewwel Konċilju ta’ Kostantinopli jikkundanna l-Arjaneżmu u l-Maċedonjaniżmu (li kien jiċħad li l-Ispirtu s-Santu kien Alla); ikompli jifformula l-Kredu ta’ Niċea. 382 Il-Papa Damasu I jiddikjara liema kotba tal-Bibbja kellhom jitqiesu bħala ispirati. Il-lista saret definitiva fil-Konċilju ta’ Trentu fis-seklu 16. 382-406 Il-Bibbja maqluba għal-Latin minn San Ġlormu. Tissejjaħ ‘il-Vulgata’ għax maqluba mil-lingwi oriġinali għal dik tal-poplu ta’ dak iż-żmien (Latin). 430 Imut Santu Wistin, wara 35 isqof ta’ Ħippo, fl-Afrika ta’ Fuq. Iddefenda l-fidi kontra l-ereżiji tal-Manikejiżmu, id-Donatiżmu u l-Pelaġjaniżmu.

Flimkien Ottubru 2013 | 5

IS-SENA TAL-FIDI Dun Hector Scerri

Nemmen fil-˙ajja ta’ dejjem Permezz tal-mewt tal-ġisem, aħna ngħaddu għall-ħajja ta’ dejjem. Meta nistqarru li nemmnu fil-ħajja ta’ dejjem, inkunu qed nistqarru li mal-mewt aħna niltaqgħu mal-Ħallieq tagħna fil-ġudizzju partikulari (personali) tagħna. Ir-ruħ tirċievi jew il-premju jew il-kastig. Nemmnu għalhekk fl-eżistenza tal-Ġenna u tal-Infern. Ir-ruħ li tkun teħtieġ il-purifikazzjoni tmur fl-istat tal-Purgatorju. ‘Oħroġ, ruħ nisranija minn din id-dinja, fl-isem ta’ Alla l-Missier li jista’ kollox, li ħalqek, fl-isem ta’ Ġesù Kristu Iben Alla l-ħaj, li bata u miet għalik, fl-isem tal-Ispirtu s-Santu mogħti lilek. Jilqgħek illum Alla, biex tkun miegħu għal dejjem fis-sliem tal-Ġenna u jsieħbek mal-Verġni Mqaddsa Marija, Omm Alla, ma’ San Ġużepp u malanġli u l-qaddisin kollha tas-sema’ (Mit-talb Liturġiku waqt l-assistenza tal-moribondi).

‘Fi tmiem il-˙ajja tag˙na, a˙na ni©u ©©udikati dwar l-im˙abba’ (San Ìwann tas-Salib)

Dawk li jmutu fil-grazzja u l-ħbiberija ma’ Alla, u li huma perfettament safja, jgħixu għal dejjem miegħu. Din hija l-Ġenna. Hija ħajja perfetta ta’ għaqda mat-Trinità Qaddisa, mal-Verġni Marija, mal-anġli u mal-qaddisin kollha. 6 | Flimkien Ottubru 2013

Dawk li jmutu fil-grazzja u l-ħbiberija ta’ Alla, iżda mhux safja għalkollox, minkejja li huma żguri mis-salvazzjoni ta’ dejjem tagħhom, wara mewthom jgħaddu millesperjenza tal-Purgatorju – jiġifieri stat ta’ purifikazzjoni biex jiksbu l-qdusija meħtieġa biex jidħlu l-Ġenna. It-tagħlim tal-Knisja jtenni li l-Infern jeżisti, u li dan l-istat huwa għal dejjem. Dan il-kastig hu għal min, minn rajh, jitbiegħed għalkollox minn Alla permezz tad-dnub il-mejjet, u jibqa’ mbiegħed sal-aħħar jekk jibqa’ jgħid “le” lil Alla. L-akbar piena tal-Infern hija l-firda għal dejjem minn Alla.

Il-Ìudizzju tal-A˙˙ar – il-Ìudizzju Universali – isir meta Ìesù jer©a’ ji©i filglorja. Permezz ta’ Ibnu Ìesù, il-Missier jg˙id l-a˙˙ar kelma tieg˙u fuq il-©rajjiet kollha tad-dinja u l-g˙emejjel tal-bnedmin kollha. ■ Dan hu l-a˙˙ar fis-sensiela ta’ artikli dwar il-Kredu, u li ilhom jidhru matul din is-Sena tal-Fidi minn Novembru 2012. Grazzi lil Dun Hector Scerri

LITURÌIJA

Naf x’qed nag˙mel? Il-poƒizzjonijiet jew il-©esti fil-Quddiesa jesprimu dik l-azzjoni partikolari li nkunu qed nag˙mlu f’dak il-˙in. Inkomplu nifhmuhom a˙jar. Bilqieg˙da Li toqgħod bilqiegħda tesprimi attitudni ta’ wieħed li lest li jisma’ u jimmedita. Għalhekk għandek toqgħod bilqiegħda għall-qari li jsir qabel il-Vanġelu u waqt li jitħejjew l-offerti. Tista’ wkoll toqgħod bilqiegħda fis-skiet wara t-Tqarbin. Inkin b’rasna Dan il-ġest jesprimi rispett u gratitudni. Pereżempju fil-Kredu nbaxxu rasna meta ngħidu l-kliem li jfakkar fl-Inkarnazzjoni: ‘bis-setgħa tal-Ispirtu Santu minn Marija Verġni u sar bniedem’. L-inkin ifisser irrispett profond tagħna u l-gratitudni lejn Kristu li ma ddejjaq xejn jiġi fostna, isir wieħed bħalna biex isalvana mid-dnub u jerġa’ jħabbibna ma’ Alla. Fil-bidu u fl-aħħar ta’ kull Quddiesa is-saċerdoti jagħmlu inkin b’rashom lejn l-altar, li hu simbolu ta’ Kristu. Uniformità Dawn il-pożizzjonijiet u l-ġesti mhumiex qegħdin biss biex jgħinuna nieħdu sehem aħjar fil-Quddiesa. Jekk kull min jattendi l-quddies jagħmilhom flimkien, dawn ilġesti jsiru simbolu tal-għaqda ta’ bejnietna. Għalhekk m’għandux ikun li kulħadd

joqgħod kif ikollu aptit hu. L-uniformità u l-għaqda tagħna f’dawn il-pożizzjonijiet u l-ġesti juru li aħna Ġisem wieħed, magħmul mill-imgħammdin, bi Kristu bħala kap. M’a˙niex re©iment Min-naħa l-oħra, jekk waqt li suppost qegħdin bilwieqfa tinduna li xi ħadd qiegħed bilqiegħda, m’għandekx titkaża bih jew tgerger. Forsi dak li jkun għandu xi kundizzjoni li ma tħallihx joqgħod għarkubbtejh jew bilwieqfa fit-tul. U anki jekk m’għandux, qatt ma għandek tiġġudika. Għalkemm fil-quddiesa għandna nippruvaw nagħmlu kollox ‘ħaġa waħda’ u ‘flimkien’, daqstant ieħor importanti li nkunu tolleranti u ma niġġudikawx. It-tolleranza hija parti mill-attitudni li jrid ikollna lejn xulxin fil-ħajja tagħna bħala Insara. Ìenuflessjoni Ġenuflessjoni tfisser ‘tilwi l-irkoppa’. Hawn min jagħmel ġenuflessjoni kif jidħol jew joħroġ mill-knisja, speċjalment jekk ikun hemm is-Sagrament. Waqt u wara l-Konsagrazzjoni, kif ukoll qabel jistieden linnies jersqu għat-tqarbin, is-saċerdot jagħmel ġenuflessjoni b’sinjal ta’ adorazzjoni. ■ Flimkien Ottubru 2013 | 7

2.7%

6fixedmonth term deposit

2.6% 2.0% 3 month instant access

fixed term deposit

savings account

Open your online savings account and start earning 2.0% p.a. on your daily savings, with a minimum deposit of â&#x201A;Ź50. Alternatively consider tieing your funds for a fixed term and benefit from a high interest rate of 2.6% p.a. for a 3 month fixed term or 2.7% p.a. for a 6 month fixed term starting with a minimum deposit of â&#x201A;Ź1,000. Fixed term deposits with longer tenors are also available. All interest rates are quoted on a gross per annum basis.

2132 2102

helpdesk@easisave.com

www.easisave.com

FIMBank p.l.c. is a licensed credit institution in Malta with company registration C17003, is regulated by the Malta Financial Services Authority and listed on the Malta Stock Exchange. The Bank is a participant of the Depositor Compensation Scheme in Malta. Terms and conditions apply.

IR-RUÛARJU

G˙aliex il-Papa

jg˙idu kuljum?

Minkejja t-toqol tal-Knisja fuq spallejh, Papa Franġisku jsib ħin biex jgħid ir-Rużarju kuljum. Anzi hu propju minħabba l-piż talKnisja li għandu fuq spallejh li jipprova jsib il-ħin biex jgħid ir-Rużarju kuljum! Taf kif Papa Franġisku ddeċieda li jibda jgħid ir-Rużarju kuljum? Inħallu lilu stess jirrakkonta: “Kienet is-sena 1985, meta kont Ruma. Darba waħda, filgħaxija, mort ngħid irRużarju li kien qed jitmexxa minn Ġwanni Pawlu II. Kien hemm, quddiem kulħadd, għarkupptejh. Ma kontx waħdi. Kont qalb folla kbira magħmula mill-poplu ta’ Alla li jien u dawk preżenti konna parti minnu, immexxijin minn Ragħaj. Jien kont qed nara l-Papa minn wara. F’nofs ir-Rużarju, jien u nħares lejn ilPapa, moħħi telaq ’il bogħod. Jien u nħares lejh, bdejt nammirah għax-xhieda li kien qed jagħti. Moħħi baqa’ għaddej. Bdejt nimmaġina ħajtu bil-maqlub. Immaġinajtu saċerdot żagħżugħ, għarkopptejh jgħid ir-Rużarju. Immaġinajtu għadu seminarista, jgħid ir-Rużarju. U komplejt nimmaġinah: poeta, ħaddiem fil-minjiera, tifel fil-belt

Pollakka ta’ Wadowice … fl-istess pożizzjoni li kien fiha issa, għarkupptejh, jgħid ir-Rużarju, Ave Maria wara l-oħra. Ix-xhieda tiegħu veru missitli qalbi. Ħassejt li dak ir-raġel, magħżul biex imexxi l-Knisja, kien miexi fit-triq lejn Ommu tas-Sema, triq li kien ilu jimxiha sa minn tfulitu. Fhimt xi ftit aktar il-kliem li kienet qalet il-Madonna ta’ Guadalupe lil San Juan Diego: ‘Tibżax, ftakar li jien, ommok, qiegħda miegħek!’ Hemmhekk fhimt il-preżenza ta’ Marija fil-ħajja tal-Papa. Din ix-xhieda ma nsejtha qatt. Minn dakinhar ’il quddiem, bdejt ngħid ir-Rużarju kuljum.” Nista’ ngħid li jien tant għandi x’nagħmel li ma nsibx ħin biex ngħidu? Jew li ma jkollix aptit ngħidu? Fil-verità ddum inqas minn kwarta biex tgħid ir-Rużarju. Imma jekk propju ma jirnexxilekx tgħidu kollu f’daqqa, qatt ippruvajt taqsmu f’ħames biċċiet u ‘tferrxu’ matul il-ġurnata? Int u tistenna fil-kju, int u miexi, f’vista qasira f’xi kappella, u (kif issuġġeriet qarrejja ta’ Flimkien) int u tagħmel l-eżerċizzju tal-mixi ta’ kuljum. Mod eċċellenti kif tiftakar fil-preżenza ta’ Kristu matul il-ġurnata tiegħek. ■ Flimkien Ottubru 2013 | 9

RELAZZJONIJIET

Words of Affirmation

Quality Time

Acts of

Receiving Gifts

Acts of Service

Physical Touch

service

‘I have served him for twenty years. I have waited on him hand and foot. I have been his doormat while he ignored me, mistreated me, and humiliated me in front of my friends and family. I don’t hate him. I wish him no ill, but I resent him, and I no longer wish to live with him.’

That wife has performed acts of service for twenty years, but they have not been expressions of love. They were done out of fear, guilt, and resentment. This kind of ‘service’ was not what Jesus meant when he washed the feet of his disciples and urged them to follow his example. 10 | Flimkien Ottubru 2013

Doormat or lover? You can wipe your feet on a doormat, step on it, kick it around, or whatever you like. It has no will of its own. It can be your servant but not your lover. When we treat our spouses as objects, we make love impossible. Manipulation by guilt (‘If you

were a good spouse, you would do this for me’) is not the language of love. Coercion by fear (‘You will do this or you will be sorry’) is not love. No person should ever be a doormat! Love says, ‘I love you too much to let you treat me this way. It is not good for you or me.’

in those early weeks because he didn’t know how to do anything. The first time he did the laundry, he used undiluted bleach instead of regular detergent. Our blue towels came out with white polka dots! But he was loving me in my language, and I have now learned his language.’

Overcoming stereotypes Learning the love language of Acts of Service will require some of us to re-examine our stereotypes of the roles of husbands and wives. We need to break from our stereotypes if our spouse’s primary love language asks something of us that seems inappropriate to our role. Due to the sociological changes of the recent past, there is no longer a common stereotype of the male and female role in society. Yet that does not mean that all stereotypes have been removed. It means rather that the number of stereotypes has been multiplied. With the pervasiveness of television and other influences, role models are often influenced by forces outside the home. Whatever your perceptions, chances are your spouse perceives marital roles somewhat differently than you do. If you want to express love more effectively, you must be willing to change stereotypes. Recently, one woman told me: ‘We both started our careers right after university, but it was always my role to do everything at the house. It was as if it never crossed my husband’s mind to help me with anything. After a seminar Robert attended, he started asking me, ‘What can I do to help you this evening?’ It was amazing. At first, I couldn’t believe it was real – though I’ll have to admit, there were some trying and humorous times

Is it really that simple? Simple? Yes. Easy? No. Robert had to work hard at tearing down the stereotype with which he had lived for 35 years. It didn’t come easily, but he would tell you that learning the primary love language of your spouse and choosing to speak it makes a tremendous difference in the emotional climate of a marriage. ■ F’Novembru: Physical Touch Trid li Flimkien b’TIPI KBAR jasallek dritt id-dar?

Jekk trid li l-magażin jasallek id-dar bil-posta, agħtina ismek u l-indirizz flimkien ma’ ċekk ta’ €10 jew 38 bolla ta’ 26ċ. Ikollok imħallas għal sena sħiħa. Jekk tibgħat ċekk, agħmlu pagabbli lil: Kulleġġ tal-Kappillani. Ibgħathom hekk: Flimkien, Kulleġġ tal-Kappillani, Kurja, Floriana. Għal aktar tagħrif, ċempel 25906400, 21374942 jew email flimkien@maltadiocese.org.

Ikkomunika b’mod effettiv

Is-Sibt, 16 ta’ Novembru, 9am-4pm, Is-Seminarju, Tal-Virtù Immexxi minn Ingrid Grech Lanfranco (Psikologa u Terapista tal-Familja) u minn counsellors ta’ Kana. Ċerti sitwazzjonijiet diffiċli tittekiljahom bla għajnuna professjonali, imma jistgħu jkunu opportunità biex il-koppja jitgħallmu l-ħiliet meħtieġa biex jikkomunikaw b’mod effettiv. €50 kull koppja (tinkludi l-ikel u l-coffee breaks). Numru limitat ta’ parteċipanti. Ibbukkja: Kathleen Cefai, 2203 9307. Flimkien Ottubru 2013 | 11

IBQA’ GHIX KUNTENT GEWWA DAREK BIL-LIFT TAT-TARAG Ghall-Aqwa Kwalita’, Kumdita’, Sigurta’, Konvenjenza u Liberta’.

Electric Scooter

Platform Lift

Curved Stairlift

CEMPEL LIL COMFORT STAIRS GHAL KWOTAZZJONI B’XEJN

Straight Stairlift

Showroom, 15, Triq Tumas Dingli, Mosta | Tel: 2157 4846, 2141 2687 Mob: 9987 5336 / 9949 9540 | Email: info@comfortstairs.com | www.comfortstairs.com

Ittri mill-qarrejja

L-ittri g˙andhom juru l-isem s˙i˙ u l-lokalità. Kull ittra tista’ ti©i mqassra u editjata. L-ittra tax-xahar tirba˙ voucher ta’ €20 li jissarraf f’ikla g˙and Pollino’s, Malta International Airport. Ibg˙atha email: flimkien@maltadiocese.org jew bil-posta: Flimkien, Ittri tal-Qarrejja, Kurja, Floriana. STORJA REBBIEÓA

Kwizz 30 sekonda Tħabbilx rasek dwar karta u lapes. Jekk ma tafx twieġeb, ibqa’ għaddej: (1) Semmi l-aktar ħames persuni sinjuri fid-dinja. (2) Semmi l-aħħar ħames rebbieħa tal-Formula 1. (3) Semmi l-aħħar ħames Miss World. (4) Semmi 10 persuni li rebħu l-premju Nobel jew il-Pulitzer. (5) Semmi l-aħħar ħames rebbieħa tal-Oscars. Kif mort? Probabbli li mhux kollha taf twiġibhom. Issa pprova wieġeb dawn: (1) Semmi tliet għalliema li għamlulek ġid f’ħajtek. (2) Semmi tlett iħbieb li ssapportjawk fi żmien diffiċli. (3) Semmi ħames persuni li tawk eżempju tajjeb. (4) Ftakar f’persuni li għenuk tħossok speċjali u bżonnjuż. (5) Semmi ħames persuni li tieħu gost tqatta’ l-ħin magħhom. Aktar faċli dawn? L-aktar nies li jagħmlu differenza f’ħajtek mhux dawk li għandhom l-aktar flus, fama, kwalifiki u unuri. L-aktar importanti huma dawk viċin, dawk li jagħtu kasek, japprezzawk, jaħsbu fik u jħobbuk. Ftakar li ċ-ċapċip ibatti, il-premjijiet jissaddu u jiqdiemu, is-suċċessi jintesew, iċ-ċertifikati jittebbgħu u jitqattgħu. ■ Av. Mark Said, L-Imsida Ibnek jew bintek gay?

Drachma Parents Group huwa grupp ta’ ġenituri Kattoliċi b’ulied gay. Jissapportjaw ġenituri oħrajn bħalhom, u jgħinuhom jifhmu, jaċċettaw u jkunu ta’ sapport huma stess għal uliedhom, li huma wlied Alla. Il-laqgħat li jmiss se jsiru l-Ħamis 24 ta’ Ottubru u l-Ħamis 21 ta’ Novembru, Mount St Joseph Retreat House, Mosta, fis-7.30pm. Ċempel 79442317 għal aktar tagħrif jew biex tirċievi b’xejn fuljett b’mistoqsijiet u tweġibiet dwar is-suġġett.

Strummin’

Kunċert tal-mużika live, organizzat miż-Żgħażagħ Ħaddiema Nsara. Strummin’ jiġbor fondi għal għaqdiet tal-karità u fl-istess ħin iservi ta’ platform għal żagħżagħ Maltin biex jiżviluppaw it-talent tagħhom. Din is-sena l-ġbir se jmur kollu għal Hospice Malta. Il-Ġimgħa 11 u s-Sibt 12 ta’ Ottubru Sir Temi Zammit Hall, Università, fit-8pm

Waiting rooms

Nissuġġerixxi lil kull min għandu xi waiting room (tobba, eċċ.) biex it-televixin jagħmlu biss fuq programmi li jistgħu jitgawdew mill-familja kollha, mhux stazzjonijiet li juru biss kanzunetti u films. ■ Marthese Farrugia

Sehmi fil-parroçça

Nissuġġerixxi li fil-paġni tal-parroċċi li jkun hemm fin-nofs tal-magażin Flimkien, tidħol xi tip ta’ formola ‘Kif tista’ tagħti sehmek filparroċċa tiegħek’ fejn wieħed jista’ jindika fejn hu lest li jgħin, pereżempju: tindif, qari, rużarju, tiswijiet, kummissjonijiet. Jiena ċerta li hekk jitħajru ħafna biex jagħtu d-daqqa ta’ id tagħhom. ■ Vanessa Falzon, Mellieħa Flimkien Ottubru 2013 | 13

ESPERJENZA

Hemm ˙afna x’nista’ nag˙mel!

‘I

va, għandek il-Parkinson’s,’ qalli l-ispeċjalista mingħajr l-iċken emozzjoni. Għedtlu, ‘U dan ifisser?...’ ‘Parkinson’s ... M’hemmx fejqan ... Pilloli ... Kura ... M’hemmx fejqan!’ Ħriġt minn quddiemu u nfqajt nibki kemm niflaħ. Veru li dan l-ispeċjalista jara ħafna pazjenti, imma żgur li kont napprezza kieku wera ftit aktar ġentilezza miegħi! Wara kollox kelli ħamsin sena. Kien għad baqagħli ħafna pjanijiet u ħolm li xtaqt inwettaq filfutur. Ċirkostanzi oħra laqqgħuni ma’ speċjalista ieħor. ‘Parkinson’s ... M’hemmx fejqan ... Pilloli ... Kura ... M’hemmx fejqan ... Imma tibżax, hemm ħafna x’tista’ tagħmel ... Kuraġġ!... Issa tara kif tħossok aħjar!’ B’dan il-kliem biss diġà bdejt inħossni aħjar! Ma nafx eżattament kif u x’fatta, imma f’xi ħin iddeċidejt li din il-marda ma nħallihiex tħarbatli ħajti. Iddeċidejt inkompli ngħix ħajti kemm jista’ jkun bħal qabel. Ma ridtx noqgħod nitħassar lili nnifsi. Ħsibt ukoll fil-familja tiegħi: żewġi u wliedi – ma ridtx ninkwetahom iżjed milli kienu diġà inkwetati. (U llum naħseb irnexxieli, għax xi drabi donnhom jinsew is-sitwazzjoni tiegħi!) Ma rridx ngħid li din hi xi ħaġa ħafifa. Din il-marda tagħmillek brejk kbir fuq ħajtek. Filli tkun għaddejja b’ħajtek normali, f’daqqa waħda tħoss saħħtek ħierġa kollha minnek. Ġieli bilkemm inkun nista’

14 | Flimkien Ottubru 2013

niċċaqlaq. Barra l-effetti fiżiċi li tħoss, hemm ukoll l-aspett soċjali. Hemm ħafna mard li ħaddieħor ma jindunax bih, imma l-Parkinson’s ma taħbihiex! Ridt niddeċiedi bejn: ‘Ara xi ġrali! Għaliex jien?’ u ‘Kif se nuża din issitwazzjoni għall-aħjar tiegħi u tal-oħrajn?’ Skoprejt li hemm ħafna x’nista’ nagħmel biex jieħu post dak li ma nistax nagħmel. Żgur li bdejt inħaddem moħħi iżjed! Fejn qabel kont nieħu ħafna affarijiet for granted, il-Parkinson’s tgħidlek: ‘Ara kif timxi, kul bil-mod, sib mezzi li jistgħu jħaffulek ilproblemi’. Imma l-Parkinson’s lili qaltli wkoll: ‘Apprezza kemm iħobbok żewġek, iżjed u iżjed issa li żdiedlu dan il-piż.... Apprezza kull ġurnata li tgħaddi.... Ara kemm hemm sabiħ fin-nies ta' madwarek.... Ifhem it-tbatija tagħhom għax issa inti taf x'inhi tbatija.... Dik it-tbissima tiswa lilek daqskemm tiswa lill-oħrajn.... Ftakar li l-Mulej qiegħed hawn, miegħek ... ĦALLI F’IDEJH!’ Tidħkux bija, imma nħoss li nista’ ngħid li f'dawn fl-aħħar għaxar snin ħassejt iżjed paċi f'qalbi. Problemi hemm kemm trid, u dejjem jitfaċċaw ġodda, imma issa sirt nagħraf il-prijoritajiet, u ma ninkwitax għalxejn. Xi rrid iżjed? Maħbuba ħafna d-dar minn żewġi. Maħbuba b’imħabba tal-ġenn minn Alla.... Għiduli daqsxejn ... x’jonqosni? ■ Imbierka

ngħinuk tippjana bil-għaqal…

l-investiment tiegħek ma jixraqlu xejn inqas Biex tagħżel l-aħjar investiment mhix ħaġa faċli. Trid tiżen l-għażliet li jkollok, tippjana b’mod għaqli, tifhem sal-iċken dettall u mbagħad tagħmel l-għażla li tkun ideali għalik – għand Jesmond Mizzi Financial Advisors dan inqisuħ parti mis-servizz personalizzat li noffru. Din hi l-kwalità tas-servizz li jistennew u li jafdawna bih il-klijenti tagħna, minn bonds sa ishma ordinarji, mill-immaniġjar tal-flus sal-ippjanar finanzjarju – l-investiment tiegħek ma jixraqlu xejn inqas. Ċemplilna fuq 8007 2206 għal tagħrif ieħor jew idħol fis-sit www.jesmondmizzi.com Valletta I Birkirkara I ta’ XBieX I San Pawl il-BaĦar

www.jesmondmizzi.com

Dan ir-riklam ġie maħruġ minn “Jesmond Mizzi Financial Advisors Limited (IS30176)” ta’ 67/3, Triq Nofs in-Nhar, Valletta VLT 1105. “Jesmond Mizzi Financial Advisors Limited” hija lliċenzjata biex tmexxi negozju ta’ servizzi ta’ investiment mill-Awtorità Maltija għas-Servizzi Finanzjarji, u hija membru tal-Borża ta’ Malta. Il-valur tal-investimenti jista jitla’ kif ukoll jinżel.

Diploma in Childcare (The Early Years) ü Fully recognised by the National Commission for Further & Higher Education at MQF Level 4 ü Certification in First Aid & Food Handling provided as part of the training ü The course will run between January – December 2014 ü Application deadline: 10th November 2013 ü For full information: www.mindsmalta.com or call 9982 2378

Minds Malta is licensed by The National Commission for Further and Higher Education (Licence: 2013-FHI-018)

INSPIRATIONAL Max Lucado

ThE

Choice He placed one scoop of clay upon another until a form lay lifeless on the ground. All of the Gardenâ&#x20AC;&#x2122;s inhabitants paused to witness the event.

18 | Flimkien Ottubru 2013

“Y

ou will love me, Nature,” God said. Never had he seen such filth: rotten hearts, “I made you that way. You will obey ruptured promises, forgotten loyalties. me, Universe, for you were designed to do “This is the result of choice?” the angel so. You will reflect my glory, Skies, for that asked. is how you were created. But this one will “Yes.” be like me. This one will be able to choose.” “They will forget you?” All were silent as the Creator reached “Yes.” into himself and removed something yet “They will reject you?” unseen: a seed. “It’s called CHOICE - the “Yes.” seed of choice.” “They will never come back?” Creation stood “Some will. Some in silence and gazed won’t.” Within the man, God had upon the lifeless form. placed a divine seed – a seed of “What will it take to An angel spoke, “But make them listen?” what if he chooses not his self. The God of might had The Creator walked created earth’s mightiest to love?” on in time, further The Creator into the future, until replied, “Come, I will show you.” Unbound he stood by a tree - a tree that would be by today, God and the angel walked into fashioned into a cradle. Even then he could the realm of tomorrow. smell the hay that would surround him. “There, see the fruit of the seed of With another step into the future, he choice, both the sweet and the bitter.” paused before another tree. It stood alone, The angel gasped at what he saw: on a bald hill. The trunk was thick, the spontaneous love, voluntary devotion, wood was strong. Soon it would be cut and chosen tenderness. Never had he seen trimmed and mounted on the stony brow of anything like these. He felt the love of another hill. And soon He would be hung on the Adams. He heard the joy of the Eves. it. The Creator felt the wood rub against a He saw the burdens shared, absorbed the back he did not yet wear. kindness, marvelled at the warmth. “Will you go down there?” the angel asked. “Truly, Lord, this is your greatest “I will.” creation.” “Is there no other way?” “Ah, but you’ve only seen the sweet. “There is not.” Now witness the bitter.” “Wouldn’t it be easier to not plant the A stench enveloped the pair. The angel seed? Wouldn’t it be easier to not give the turned in horror and proclaimed, “What choice?” is it?” The Creator spoke only one word: “It would be easier, yes,” the Creator “Selfishness.” spoke slowly. “But to remove the choice is to The angel stood speechless as they remove the love.” passed through centuries of repugnance. He looked around the hill and foresaw a Flimkien Ottubru 2013 | 19

insurance cover also includes...

FREE Home assistance and emergency services. • FAILURE OF ELECTRICAL SUPPLY • DAMAGE TO DOOR LOCKS • WATER LEAKAGES • BREAKAGE OF GLAZING TO EXTERNAL WINDOWS OR DOORS

middlesea Home insurance Policy

Your home is a cherished and valued possession. Ensure that your home building and its contents are well protected with a Home insurance. Our unique policy will cover the cost of the callout and labour that is necessary for the repair of the home emergency. if it matters to you, it matters to us.

T: 2124 6262 | middlesea.com Middlesea Insurance p.l.c. (C-5553) is authorised by the Malta Financial Services Authority to carry on both Long Term and General Business under the Insurance Business Act, 1998. COM 120313 737 JOB 36406 03/13

Address: 133, Mdina Road, Zebbug

scene. Three figures hung on three crosses. Arms spread. Heads fallen forward. They moaned with the wind. Men clad in soldiers’ clothes sat on the ground, playing games in the dirt, laughing. Men clad in religion stood off to one side. They smiled, arrogant, cocky. They had protected God, they thought, by killing this false one. Women clad in sorrow huddled at the foot of the hill. Speechless. Weeping. Eyes downward. One put her arm around another and tried to lead her away. She wouldn’t leave. “I will stay,” she said softly. “I will stay.” All heaven stood to fight. All nature rose to rescue. All eternity poised to protect. But the Creator gave no command. “It must be done …” he said, and withdrew. But as the Creator stepped back in time, he heard the cry that he would someday scream: “My God, my God, why have you forsaken me?” The angel spoke again: “It would be less painful….” The Creator interrupted softly. “But it wouldn’t be love.” They stepped back into the Garden again. The Maker looked earnestly at the clay creation. A monsoon of love swelled up within him. He had died for the creation before he had made him. God bent over the sculptured face and breathed. Dust stirred on the lips of the new one. The chest rose, cracking the red mud. The cheeks gained flesh. A finger moved, an eye opened. But more incredible than the moving of the flesh was the stirring of the spirit.

Perhaps it was the wind who said it first. Perhaps what the star saw that moment is what has made it blink ever since. Maybe it was left to an angel to whisper it: “It looks like … it appears so much like … it is him!” The angel wasn’t speaking of the face, the features, or the body. He was looking inside – at the soul. Within the man, God had placed a divine seed – a seed of his self. The God of might had created earth’s mightiest. The Creator had created, not a creature, but another creator. And the One who had chosen to love had created one who could love in return. Now it’s our choice. ■ Morru gÓallmu!

Għall-għalliema u l-edukaturi kollha. Niddiskutu, nirriflettu u nitolbu fuq il-missjoni tagħna bħala edukaturi Nsara fid-dawl tal-ispiritwalità Injazjana. Is-Sibt, 12 ta’ Ottubru, 9am-2.30pm. L-ikel inkluż. Imexxu: Fr. Paul Zammit S.J. u Ms. Eileen Debattista Mount St. Joseph, Tarġa Gap, Mosta. 2276 0201; info@mtsjoseph.org

L-ewwel komunitajiet Insara: 90 WK sa 150 WK

Weekend li fih nistudjaw żewġ ittri li kiteb Injazju, Isqof ta’ Antjokja, lill-insara ta’ Ruma u Tralles. Nużaw il-ktieb The Apostolic Fathers in English ta’ Michael W. Holmes. Jinkiseb minn www. bookdepository.co.uk (€20.09). Mill-Ġimgħa 11 sal-Ħadd 13 ta’ Ottubru. Imexxi: Fr. Joe Buhagiar Bianco, S.J. Mount St. Joseph, Tarġa Gap, Mosta. 2276 0201; info@mtsjoseph.org

Addattata minn In the Eye of the Storm, © Thomas Nelson, 1997 Flimkien Ottubru 2013 | 21

Feel comfortable, smart and stylish with autumn winter ‘13 collection from scholl €110

€90

sev i l l a

ho lmes

c p t on com ompton

Colour: Brown Sizes: 36-42

Colour: Brown/Black Sizes: 36-42

Colour: Colour: Grey Grey Sizes: Sizes: 35-42 35-42

€98

€112

€65

de l emo n t

do ris

a nt ibe s antibes

Colour: Grey/Black Sizes: 36-42

Colour: Black Sizes: 36-42

Colour: Colour: Brown Brown Sizes: Sizes: 35-42 35-42

Available from all Foothealth Centres and leading pharmacies

See the full range on SChollFootheAlthC entre.C om

ShoeS for arou nd the hou Se €90

€95

€65

zava la

netley

toffee

Colour: Taupe Sizes: 36-42

Colour: Black Sizes: 36-41

Colour: Blue/Brown Sizes: 35-42

€100

€60

€55

atla n t i s

ko ala

barley

Colour: Brown Sizes: 36-42

Colour: Grey/Black Sizes: 35-42

Colour: Grey Sizes: 35-42

Flimkien Ottubru 2013 | 23

PARROÇÇI MALTIN Fr Ray Francalanza, OSA, Kappillan, Santu Wistin, Il-Belt

B˙al fanal li jnemnem! Santu Wistin ilha biss 45 sena parroçça. Parti ©mielha hi mag˙mula minn anzjani, g˙ax min jiƒƒewwe© ©eneralment jag˙ƒel li jmur joqg˙od barra l-Belt. Min-na˙a l-o˙ra, il-parroçça taqdi l-bƒonnijiet pastorali ta’ o˙rajn li ji©u minn barra l-Belt. Óa nsemmi xi inizjattivi li qed nag˙mlu. Knisja fit-triq: Immorru fi ħwienet u postijiet fejn jiltaqgħu nies li mhux dejjem jiffrekwentaw il-knisja. Nagħmlu diskussjoni magħhom, b’sehem attiv ħafna. Ikona tar-Ragħaj it-Tajjeb: Matul din issena, ħadna ikona fid-djar, b’talba apposta biex tingħad mill-familja. Wara għaxart ijiem, jien immur ngħaddi ħin mal-familja: nitkellmu, nitolbu, u spiss nispiċċa niekol magħhom ukoll! Esperjenza għal qalbi ħafna. Inħoss li Alla tassew qed iberikna. Kateketika: Grupp ta’ lajċi dedikati jieħdu ħsieb din il-missjoni importanti. Jattendu mad-90 tifel u tifla. Din is-sena bdejna wkoll grupp tal-adolexxenti. Abbatini: Erġajna waqqafna grupp ta’ 20 abbati, bis-sehem attiv tal-familji tagħhom. Djakonija: Il-membri ħolqu atmosfera sabiħa; saqajhom mal-art ħafna: iwasslu persuni l-isptar, jilħqu anzjani li ma joħorġux mid-dar. Mezzi oħra: Inżommu l-websajt aġġornata u nqassmu powsters (billboards żgħar, anki bi tbissima) fi ħwienet u fejn jiltaqgħu n-nies – mhux biss biex navżaw l-attivitajiet, 24 | Flimkien Ottubru 2013

imma wkoll inwasslu messaġġi evanġeliċi. Inizjattivi oħra huma: iż-żamma tal-knisja biex tkun post li jilqgħek; il-kappella taladorazzjoni; żjajjar fid-djar ta’ spiss; laqgħat ta’ formazzjoni; laqgħat għall-miżżewġin u r-romol; tqarbin tal-morda; tqassim tal-Flimkien; qrar u counselling kuljum, filgħodu u filgħaxija. Liturġija: Nagħmlu sforz li l-liturġija tkun sabiħa, ħajja u kreattiva. Imma l-parroċċa tinkludi wkoll lil dawk li ma jersqux. Il-Belt hi mimlija knejjes, u mhux faċli tibni sense of belonging. Inħoss li l-ħidma pastorali fil-Belt kollha għat trid tissaffa minn diversi affarijiet biex tinbet komunità ta’ fidi adulta, mibnija madwar il-Kelma u l-Ewkaristija. Infakkar lili nnifsi li aħna niżirgħu biss nistgħu – għax ilMulej hu li jsaqqi u jkabbar. Bħala ‘ragħaj’ inħoss ċertu ferħ, imma xi drabi naqta’ xi ftit qalbi wkoll, meta nara l-indifferenza u l-apatija, għalkemm meta nkun waħdi fis-skiet miegħu ninduna li hemm ukoll ħafna grazzji u barkiet. Kuljum nitlob biex il-ħidma tagħna tkun bħal fanal li jwassal lill-oħrajn għandu: fanal b’dawl inemnem, veru, għax żgħir, imma xorta sabiħ. Hu biss biżżejjed! ■

SAÓÓITNA Profs. Carmel Mallia MD, FRCP, FCP, KM

L-Artrite I

l-kelma ‘artrite’ tirreferi għall-mard kollu tal-ġogi, l-għadam u l-muskoli. Mhijiex marda waħda, infatti hemm aktar minn mitejn marda li jaqgħu taħt il-kappa tal-artrite, imma kull waħda ġġiblek uġigħ u diffikultà biex iċċaqlaq il-parti li tkun affettwata. Mhux il-mard kollu tal-artrite hu serju. Xi wħud minnhom huma temporanji u jmorru waħidhom jew b’xi kura sempliċi mit-tabib jew it-terapista. Iżda hemm oħrajn li huma aktar serji, għax jinvolvu ħafna ġogi jew ikunu kroniċi, jiġifieri jdumu ħafna snin, xi drabi tul il-ħajja kollha tal-individwu. Hemm oħrajn li jistgħu jaffettwaw organi oħra, bħall-kliewi. L-artrite hija l-aktar kundizzjoni kronika komuni u l-aktar waħda li tikkawża diżabbiltà. Fil-fatt mal-25 fil-mija talpopolazzjoni tal-Ewropa tbati minn xi forma ta’ artrite. Sa ftit ilu ma tantx konna nifhmu fuq dan il-mard. Ħasra li hawn ħafna ideat żbaljati li mhux biss

qegħdin f’moħħ il-pubbliku in ġenerali, imma wkoll f’moħħ xi tobba, l-aktar dawk li ma jibqgħux aġġornati fis-suġġett. Ideat ƒbaljati dwar l-artrite: L-artrite kollha l-istess għax hi marda waħda. Din l-idea hi żbaljata. L-artrite hi marda tal-anżjani. Veru li aktar insibu artrite fl-anzjani (l-aktar l-artrite li nsejħu ‘osteoartrite’), imma hemm forom oħra li nsibuhom f’min hu ta’ età iżgħar, anki fit-tfal (juvenile arthritis, lupus, rheumatoid arthritis). Ladarba taqbdek l-artrite ma tista’ tagħmel xejn ħlief tieħu paċenzja u tieħu pilloli għall-uġigħ. Mhux veru. Saru ħafna avvanzi f’ħafna forom ta’ artrite. Illum l-ispeċjalista jista’ joffri kura li tista’ tnaqqas l-uġigħ jew twaqqaf, jew għall-inqas tikkontrolla, din il-marda. Ġaladarba teżisti ħafna għajnuna għallmorda bl-artrite, tajjeb wieħed isir jaf kif jista’ jkollu aċċess għaliha. Barra mit-tabib tal-familja jew l-ispeċjalista tal-artrite, teżisti l-A.R.A.M. (Association of Arthritis and Rheumatism - Malta) li tipprovdi informazzjoni siewja. Kull sena tittella’ attività fl-okkażjoni tal-Jum Dinji talArtrite (World Arthritis Day). Din is-sena se ssir il-Ġimgħa, 11 ta’ Ottubru. Jekk trid aktar dettalji dwar l-attività jew dwar l-assoċjazzjoni ARAM, ċempel 99259532 jew ibgħat email aramalta@gmail.com jew ittra li ARAM, PO Box 55, Birkirkara. Flimkien Ottubru 2013 | 25

LOGÓOB Claudia Cini

Mimdudin 1. Patata mqatta’ rqiqa u moqlija fiż-żejt (5) 3. Il-ħames xahar tas-sena (5) 7. Warda għadha ma fetħitx (7) 9. Qadef b’idejh u b’saqajh fl-ilma (4) 10. Maħnuq, mgħobbi wisq (4) 11. Ta’ togħma tajba (4) 12. Xagħri (4) 16. Grupp Żvediż tal-mużika pop (4) 18. Bla ġenituri (4) 19. Bruda, indifferenza (7) 20. Stampa ġeografika b’taqsimiet ta’ pajjiżi (5) 21. Tal-ħalq, tal-moxt jew tas-serrieq (5)

Tisliba 1

6 7

Weqfin 1. Qfieli rqaq tad-drapp ma’ xi libsa sajfija (5) 2. Talba jew poeżija li titkanta (4) 4. Plural ta’ elf (4) 5. Marbutin f’ħaġa waħda (5) 6. Għanja ta’ tifħir (4) 7. Appostlu li kien jippriedka ma’ San Pawl (7) 8. Tintlibes fil-pala tal-id (7) 13. Ma baqax imdawwal (5) 14. Ħila tal-moħħ jew tal-id (4) 15. Hekk ikun! (5) 17. Kunjom jew missier b’lura (4) 18. Is-sultan tal-annimali (4)

Soluzzjoni Tisliba Settembru: Mimdudin: 1. BAÓRI, 3. SPARK, 7. ÌUÛEPPI, 9. DLAM, 10. ALPI, 11. GDIM, 12. WIED, 16. ÛONA, 18. ETNA, 19. ANFIBJU, 20. NGÓAS, 21. XADIN. Weqfin: 1. BAJDA, 2. RDUM, 4. PAPA, 5. KAMIN, 6. HENA, 7. ÌARDINA, 8. ILLEÇTU, 13. BÛONN, 14. RQIQ, 15. TAÌEN, 17. ANNA, 18. EJJA. Rebbie˙: M. Muscat, il-Fgura

Irba˙ voucher ta’ €25 ming˙and V&F Portelli and Sons Ltd, l-Imrie˙el. Ibg˙at it-twe©iba sal-15 taxxahar. Ikteb ismek, in-numru tat-telefown u l-indirizz. Ibg˙atha hekk: Flimkien, Tisliba, Kurja, il-Furjana. A B C D E F G H I J K L M

ÇAJTA

D-Y S+Z P+K NxH C-I Y+P J-B D÷N R-Z SxS W-U T-B NxK

7 25

N O P Q R S T U V W X Y Z

X-G J-Z T÷E O÷N QxE L÷K F+P H+H NxN ExV AxE L÷E W-C

Ragel: Kont tiżżewwiġni xorta waħda kieku dawk il-flus kollha jien ma writthomx mingħand missieri? Martu: Qalbi, dażgur li kont niżżewġek xorta, jiġu minn fejn jiġu l-flus!

Alfakodo

Irba˙ ƒew© kotba offruti minn Merlin Publishers Ltd billi tuƒa l-g˙ajnuna fil-kolonni tan-nofs biex issib il-valuri neqsin. Ibg˙atha sal-15 tax-xahar: Flimkien, Alfakodo, Kurja, il-Furjana Soluzzjoni ta’ Settembru A 15 N 12

B 8 O 17

C 21 P 1

D 5 Q 24

E 23 R 9

F 10 S 25

G 18 T 6

H 2 U 20

I 14 V 3

J 26 W 16

K 4 X 11

L 19 Y 22

Rebbie˙: P. S. Sultana, Óaƒ-Ûabbar

KONT TAF? SNIEN IX-XARK

F’ħalq ix-xark hemm 3,000 sinna, f’ħames ringieli. Ta’ quddiem huma l-akbar u l-aktar li jaħdmu. Kull meta tonqos sinna mir-ringiela ta’ quddiem tiġi sostitwita minn sinna fir-ringiela ta’ warajha. Ibg˙at çajt jew fatti kurjuƒi g˙al din ir-rokna: Flimkien, Çajt/Kont taf? Kurja, Floriana jew flimkien@maltadiocese.org Flimkien Ottubru 2013 | 27

M 13 Z 7

disA Il-Qad har tax-xa

PAÌNA GÓAT-TFAL Claudia Cini

Tereża ta’ Lisieux Therese Martin twieldet f’Alençon (Franza) fit-2 ta’ Jannar 1873

Il-festa tagħha niċċelebrawha fl-1 ta’ Ottubru

Minn disat aħwa, ħamsa biss baqgħu ħajjin; kollha saru sorijiet Meta ħutha Pawlina u Marija ngħaqdu mal-Karmelitani, xtaqet tidħol magħhom

Magħrufa bħala Santa Tereża talBambin Ġesù jew Il-Fjura Ċkejkna Sar famuż il-ktieb li kitbet dwar ħajjitha – hu fost il-kotba favoriti ta’ Papa Franġisku

Peress li kienet għadha żgħira, kien hemm bżonn il-permess tal-isqof

Patruna ta’ Franza, ir-Russja, il-missjunarji u l-morda bit-tuberkolożi

Dejjem xtaqet tkun missjunarja Wara marda ta’ ħafna tbatija, mietet ta’ 24 sena, fit-30 ta’ Settembru 1897

Log˙ob bi premju

Jigsaw Puzzle

Irba˙ voucher ta’ €10 ming˙and Alfsons Enterprises Ltd, il-Óamrun billi dda˙˙al il-biççiet tal-jigsaw puzzle fil-kaxxa ta’ hawn ta˙t biex tifforma sitt o©©etti li jintlibsu. Ibg˙atha hekk: Flimkien, Jigsaw Puzzle, Kurja, il-Furjana.

Ftit snin ilu, il-ġenituri tagħha Zélie u Louis ġew iddikjarati beati.

Soluzzjoni tal-Jigsaw Puzzle ta’ Settembru

S S

Rebbie˙: E. Bray, Birkirkara Flimkien Ottubru 2013 | 29

L-AÓÓAR PAÌNA Sister Nancy Bezzina

lkoll qed nirrakkmaw biċċa xogħol sabiħa bil-cross stitch: punt punt, b’kuluri u sfumaturi diversi sakemm joħroġ il-kwadru sħiħ. Kbir jew żgħir, xorta waħda maħdum bi slaleb żgħar, wieħed fejn l-ieħor. Jekk taqbeż jew iżżid fid-disinn, faċli tispiċċa b’xi mnieħer imdawwar jew b’xi għajn tħares żmerċ! Attenzjoni biex ma tgħarraqx l-istess opra ta’ jdejk! Fil-ħajja qed naħdmu id f’id ma’ Alla biex noħolqu r-rokna li tmiss lilna. Responsabbiltà kbira, għax kulħadd irid jaħdem il-biċċa li jmissu mill-aħjar li jaf u skont ma jiflaħ: basta r-rokna ma tibqax vojta u tkerrah il-kumplament tal-kwadru tal-ħajja! Il-ħajja hi opra kbira maħduma bil-cross stitch: punti żgħar forma ta’ salib. Tistinka fuq ix-xogħol, fid-dar, fil-mard, fil-mistrieħ, waħdek jew ma’ sħabek.... Kollox jifforma 30 | Flimkien Ottubru 2013

l-kwadru rrakkmat, naqra, naqra: is-slaleb ta’ kuljum, dak li nissaportu għall-ġid u l-paċi ta’ madwarna, il-qadi moħbi, it-talb sempliċi, xi adorazzjoni fis-skiet, atti ta’ mħabba u attenzjoni, preżenza ferrieħa fil-familja u barra.... Kuraġġ, bil-prattika nitgħallmu nżewqu, nisfumaw u nsebbħu! Il-Mulej nistħajlu jitgħaxxaq jarana ‘bil-labra u l-ħajta’, fil-moħbi, f’għaqda miegħu, inġorru s-salib tar-realtà ta’ kuljum. Meta nitkellmu fuq il-Passjoni ta’ Kristu moħħna jmur fuq il-Kalvarju, imma tajjeb niftakru f’kemm slaleb oħra kellu jġorr: min fixklu, min ikkritikah, min ittradih, min ma fehmux avolja minn tal-qalba. Il-grazzja ta’ Alla tagħtina l-kuraġġ u s-sabar biex anki jekk spiss inniggżu subgħajna, ingerfxu xi waħda, u jkollna naraw kif nibdew mill-ġdid … xorta nibqgħu qalbna qawwija, għax l-Ispirtu Qaddis jaħdem bla heda fina u bina. ■

Ĺťurrieq 2-Bedroom semi-finished Apartments with Roof Space, Class 4 Shops & Street Level Garages

99826388

Qormi Spacious 3-Bedroom semi-finished Apartments (approx. 150m2), 3-Bedroom Maisonette, Office space & Class 4 Premises

DIRECT FROM OWNER