ฉันมาตามหา เรื่อง : พีร์ญาดา ประสูตร์แสงจันทร์ ภาพ : ชำนาญ ปราณี
OF ASIA 04 SPIRIT SUMATRA
เกาะเบอลากังปาดัง ทิศตะวันตกของเมืองบาตัม จังหวัดหมูเ่ กาะรีเยา
อินโดนิเซีย
การเดินทางตามหาโจรสลัด บนเกาะเบอลากังปาดัง ประเทศอินโดนิเซีย เริ่มต้นขึ้น แล้ว พร้อมอากาศโปร่ง และ น้ำทะเลใสแจ๋ว
ฉันมาตามหาโจรสลัด
05
ผมอยากจะจบชีวิตบนบกมากกว่า ประโยคหนึง่ ในวงสนทนาทีแ่ วดล้อมด้วยเสียงเพลงคาราโอเกะ และ เส้ น สายสี เ ทาจากปลายมวนบุ ห รี่ ของเพื่ อ นชาว อิ น โดนิเซียที่ขอให้เรียกเขาว่า “จี” ฉันนัดพบกับเขา และ ขอให้ช่วยเล่าถึงช่วงชีวิตของการเป็นไต้ก๋งเรือเดินทางค้าขาย สินค้าในแถบช่องแคบมะละกา ผ่ า นมาหลายปี จี ผู้ มี ร อยบากบนใบหน้ า เลิ ก กิ จ การที่ เกี่ยวข้องกับทะเลทั้งหมดและผันตัวเองหารายได้ กับอาชีพ บนบกแทน แต่จีก็ยังจำได้ดี เมือครั้งหนึ่งเรือของเขาตกเป็น เป้าหมายถูกปล้นเงินจากเรือไปจนหมด ด้วยน้ำมือของ “โจร สลั ด ” สำหรับจีการปล้นครั้งนี้มีความหมายมากกว่าการ สูญเสียเงินที่หามาได้ เพราะโจรสลัดบางคน คือคนที่เขารู้จัก และอาจเคยทักทายเมื่อเท้าแตะผืนดิน
ทีมงานนั่งหลังแข็งอยู่บนเรือเช่าลำเล็ก อาจเพราะเรือขนาดเล็กเกิน ไปเสียหน่อย หรือว่าความกลัวที่น้ำทะเลกับลำเรือห่างกันไม่ถึงคืบ แต่ที่แน่ๆ ทุกคนมีความสุขกับการเดินทางครั้งนี้
OF ASIA 06 SPIRIT SUMATRA
ถึงสถานทีจ่ ะต่างออกไป มีคำเรียกฟังดูดมี ากยังไง แต่ พ วกเขาก็คอื โจร และถ้าพวกมันรูว้ า่ ผมเล่า เรือ่ งนี้ ให้ คุณฟัง ผมก็
ตกอยู่ในอันตราย
นอกจากการนั่ ง เรื อ ตั้ ง แต่ เช้ า ตรู่ ไ ปทำงานยั ง เกาะ บาตั ม ชาวบ้ า นส่ ว นใหญ่ ทำอาชี พ เป็ น ชาวประมง ช่ ว งวั น หยุ ด เสาร์ อ าทิ ต ย์ ลู ก ชายของแต่ ล ะบ้ า น จะ นั่ ง หย่ อ นเบ็ ด จั บ ปลากั น สบายใจ
ฉันมาตามหาโจรสลัด
07
ช่องแคบมะละกา มีระยะทางกว่า 550 ไมล์ เกาะ เล็กเกาะน้อยกระจัดกระจายตามน่านน้ ำกลายเป็นที่ ซ่อ งสุม กำลัง ของเหล่าโจรสลัด ที่แปลงน่า นน้ ำ นานาชาติ ให้เป็น ลานกับดักและขุม สมบัตชิ นั้ เยีย่ ม ของพวกเขา ในปี ค.ศ.2004 มีการโจมตีจากโจรสลัดในแถบนี้กว่า 325 ครั้ง คิดเป็นร้อยละ 40 ของการปล้นจาก โจรสลัดทั่วโลก และส่วนใหญ่เกิดขึ้นในแถบน่านน้ำของประเทศอินโดนิเซีย จนต้องเกิดการร่วมมือ กันระหว่างประเทศสิงคโปร์ อินโดนิเซีย มาเลเซี ย และไทย ส่ ง กำลั ง พลเขามาลาดตระเวนในเขต น่านน้ำ อย่างเข้มงวดภายใต้ความร่วมมือที่เรียกว่าโครงการ ลาดตระเวนร่วมในช่องแคบมะละกา( MSP ) ความหวาดกลัวของจี และจินตนาการพาฉันเทียบท่ายังเกาะ เบอลากังปาดัง ประเทศอินโดนีเซีย แม้วา่ เกาะนีจ้ ะถูกโอบล้อม ด้วยทะเลสีสวยที่มองลงไปเห็นทรายด้านล่าง กับปลาหลาก ชนิด เกาะนี้ก็ไม่ถูกปรุงแต่งให้ เ ป็ น สถานที่ ส ำหรั บ ต้ อ นรั บ นั ก ท่ อ งเที่ ย วแต่ อ ย่ า งใด ที่ นี่ มี โ รงแรมเพี ย ง 2 แห่ ง และ โรงแรมที่เราพักก็ดีที่สุดบนเกาะแล้ว ตึกเก่าถูกแปลงจนกลาย เป็นที่พักราคาถูก ห้องพักมีกลิ่นเหม็นหืน อาจเพราะห้องมี แสงเล็ดลอดเข้ามาน้อย เพราะข้างตึกคือบ้านที่ก่อตัวเรียง ชิดกัน มีเตียงเล็กวางไว้ที่มุมห้องกับผ้าห่มผืนบางและหมอน ที่ มี ร อยขาดอยู่ ด้ า นล่ า ง ปลั๊ ก ไฟหลุ ด จากกำแพงหากยั ง ใช้ ก ารได้ ห้ อ งน้ ำ คล้ า ยทำขึ้ น ที ห ลั ง ผนั ง ปู น ถู ก ก่ อ ขึ้ น หยาบๆ ไว้มุมหนึ่งของห้อง พร้อมส้วม ถังน้ำ และขันหนึ่งใบ ฉันไม่แน่ใจนักว่ามีคนมาพักหรือไม่จึงสอบถามเจ้าของ เขา บอกกับฉันว่า มีแต่พวกเราที่เข้ามาพักในค่ำคืนนี้..
OF ASIA 08 SPIRIT SUMATRA
บันไดแคบปูทับด้วยเสื่อน้ำมันขาด นำฉันขึ้นไปยังชั้นสองของ อาคาร เก้ า อี้ แ ละโต๊ ะ ยาวถู ก ปั ด ฝุ่ น วางเรี ย งไว้ ที่ มุ ม หนึ่ ง รอเปิดฉากการนัดหมายที่จะเกิดขึ้น “เรี ย กผมว่ า อเล็ ก ซ์ ” คื อ คำทั ก ทายจากชายร่ า งท้ ว มที่ นั่ ง อยู่ก่อนแล้ว อเล็กซ์อายุไม่เกิน 40 ปี ใบหน้าเปื้อนเครากลบ รอยยิ้ม ดูเป็นชายวัยกลางคนธรรมดา ห่างจากคำว่าโจรสลัด ที่ ฉั น จิ น ตนาการ ไปเสี ย ไกล และแน่ น อนว่ า อเล็ ก ซ์ ไ ม่ ใ ช่ ชื่อจริงของเขา ค่อนชีวิตของอเล็กซ์อาศัยอยู่บนเรือ รั้งตำแหน่งหัวหน้ากลุ่ม โจรสลัด ที่พุ่งเป้าในแถบช่องแคบมะละกา “พวกเราติดต่อกันทางโทรศัพท์ นัดให้มารวมตัวกันตามร้าน อาหารหรือร้านกาแฟในหมู่บ้าน คนในหมู่บ้านก็รู้ว่าเราคือ โจรสลัด แต่พวกเขาก็ไม่ว่าอะไร”
อเล็กซ์ อดีตโจรสลัด กำลังให้สมั ภาษณ์กบั ทีมงาน แลกกับการปกปิด ชือ่ และใบหน้าของเขาขณะถ่ายทำ
ฉันมาตามหาโจรสลัด
09
ลั ก ษณะบ้ า นเรื อ นของผู้ ค นบนเกาะ ต่ า งกั น ออกไป หากเป็ น ชาวเกาะ เชื้ อ สายมาลายู จะชอบสร้างบ้านอยู่ กลางน้ ำ เพราะดำรงชี วิ ต เป็ น ชาว ประมง แต่หากเป็นชนเผ่าอื่นๆ บ้าง อาจจะอยู่ ริ ม เชิ ง เขา หรื อ บ้ า งก็ จ ะ สร้างบ้านใกล้ความเจริญเพราะถนัด เรื่องการค้าขาย
เด็กสาวบนเกาะเบอลากังปาดัง เมื่อเห็นช่างภาพของเราถือกล้องตัว ใหญ่เดินผ่าน พวกเธอก็เรียกให้ ไ ปกดชั ต เตอร์ พ วกเธอ แถมส่ งยิ้ ม ยิ ง ฟั ง ขาวให้ เ ห็ น ผู้ ห ญิ ง บนเกาะเบอลากั ง ปาดั ง ส่ ว นหนึ่ ง จะมี ครอบครัวกับชายชาวสิงคโปร์ฐานะดี อยู่บ้านเลี้ยงลูกคอยสามีในวัน หยุดสุดสัปดาห์ที่สามีจะกลับมาพักผ่อนที่บ้าน
OF ASIA 010 SPIRIT SUMATRA
ปาซีร์ บูทีร์ ผู้เฒ่าแห่งเกาะเบอลากัง ปาดัง ขณะกำลังให้สัมภาษณ์ เขาอาศัยอยู่บนเกาะนี้มากว่าหลายสิบปี เปิดกิจการร้านอาหารเป็น ของตัวเอง
บนเกาะเบอลากังปาดัง ยังมีโรงเรียนชั้นประถมไว้ให้เด็กๆ ได้เข้า เรียน นอกจากการเรียนตามมัสยิดต่างๆ ที่มีอยู่กว่า 4 แห่งทั่วเกาะ
ฉันมาตามหาโจรสลัด
011
ฉันยังจำได้ถึงคำพูดของปาซีร์ บูที ผู้เฒ่าของเกาะเบอลากัง ปาดังที่เราไปพบก่อนหน้า เมื่อฉันถามเขาว่ารู้หรือเปล่าว่า ใครบ้างเป็นโจรสลัด
พวกเรารู้ แต่ก็ ไ ม่พ ยายามเกี่ย วข้อง พวกเขา อันตราย เราอาศัยบนเกาะ ล้อ มด้วยน้ำ อย่างนี้
หายไปก็ไม่มีใครรู้
แม้ไรผมสีขาวจะขึ้นประปราย แต่อเล็กซ์ก็ตอบเราด้วยคำพูดที่ รวดเร็ว ฉะฉานและเสียงดังในที ผสมกับเสียงก่อสร้างมัสยิด ใกล้ๆ ดังขึ้นกลบเป็นครั้งคราว ฉันยังจำได้ถึงคำบอกเล่าของ คนนำทางเมื่อเขารับอาสาตามหาโจรสลัดบนเกาะแห่งนี้ให้ “ผมถามเขาว่าพอจะรู้จักใครที่รู้เรื่องโจรสลัดดีบ้างไหม” อเล็ ก ซ์ ร ะแวงในที แ รก แต่ เ มื่ อ ไถ่ ถ ามกั น แน่ ชั ด แล้ ว ถึ ง สัญญาการปกปิดตัวผู้ให้ข้อมูล เขาก็บอกเราว่า คุณมาถาม ถูกคนแล้ว เขานี่แหละรู้เรื่องโจรสลัดดี ครั้งแรกที่เราติดต่อกับ เขาจึงไม่มีใครล่วงรู้ว่า อเล็กซ์นแี่ หละคือโจรสลัด ความระแวดระวังยังอยู่ในท่าทีของอเล็กซ์ มือสองข้างที่ไขว้ กันอยู่เบื้องหน้าคล้ายพยายามปกปิดบางอย่างแต่เขาก็ตอบ ฉันทุกคำถาม.. สำหรับลูกน้องคนใหม่ อเล็กซ์จะเลือกไว้ใจ เฉพาะผ่านการแนะนำจากโจรสลัดที่รู้จัก ส่วนวิธีการเป็น โจรสลัดนั้น จะหัดกันผ่านประสบการณ์การปล้นครั้งแรก
OF ASIA 012 SPIRIT SUMATRA
ฉันมาตามหาโจรสลัด
013
“มันไม่ต้องใช้ทักษะอะไรมาก ต้องรู้จักไต่เชือกให้ชำนาญ บางทีก็สูงเท่าตึก 2 ชั้น เวลาขึ้นเรือ ส่วนเรื่องปืน ไม่จำเป็นต้องสอน ทุกคนใช้เป็น” อเล็กซ์และลูกน้องจะปล้นแค่เงิน เขาบอกกับเราว่าในหมู่โจรสลัดยั งมีพวกที่ จงใจ ปล้นสินค้า บางพวกปล้นเรือ และสุ ด ท้ า ยคื อ พวกที่ ลั ก พาตั ว เพื่ อ เรี ย กค่ า ไถ่ จาก รายงานของสำนั ก งานการขนส่ ง ทางทะเลนานาชาติ (IMB) ระบุ ว่ า ปั จ จุ บั น วั ต ถุ ป ระสงค์ ข องโจรสลัด ต่างออกไป นอกจากการหาเงินง่ายๆ เข้ากระเป๋าอย่าง ที่เคยทำแล้ว ยังมีโจรสลัดทีร่ วมกลุม่ เพือ่ ก่ออาชญากรรม หรือมีเป้าหมาย
เพือ่ ก่อการร้าย โดยมีแรงผลักดันทางการเมืองเป็นมูลเหตุจูงใจ โดยมี ทะเลกว้ า งใหญ่ เป็นสมรภูมิ และจุดยุทธศาสตร์ชนั้ ดีที่ทำให้กลุ่ม โจรสลัดเหล่านีห้ ายไปอย่างไร้รอ่ งรอยนับครังไม่ ้ ถว้ น
ท้องทะเลในแถบนี้เหมือนเขาวงกต อเล็กซ์แนะนำให้เราเช่าเรือออกสำรวจ เรือที่เช่า จากชาวบ้ า นลอยมาเที ย บท่ า สำหรั บ ฉั น เมื่ อ เห็ น เรื อ แล้ ว ก็ รู้ สึ ก ว่ า มั น เล็ ก เกิ น ไป สำหรับการลอยคว้างกลางทะเลขนาดใหญ่ เรือไม้จุคนนั่งได้เพียงสี่ถึงห้าคน และ ไม่ทันที่ฉันจะทักท้วง หัวเรือก็พาเรามุ่งตรงไปยังลานกับดักกลางทะเล ที่เต็มไปด้วย เรือขนสินค้าลำใหญ่ วูบหนึ่งที่ฉันคิดขึ้นมาว่าถ้าโดนปล้นและทิ้งอยู่กลางทะเลจะ เป็นอย่างไร....
OF ASIA 014 SPIRIT SUMATRA
จากเกาะเบอลากังปาดัง สามารถเห็นมารีนา เบย์ แซนดส์ (ตึกที่มี ดาดฟ้าเป็นรูปเรือ) และสิงคโปร์ฟายเยอร์ ชิงช้าสวรรค์ที่มีขนาดใหญ่ ที่สุดในโลกได้อย่างชัดเจน และเพราะระยะทางที่ใกล้ ทำให้ในอดีตมี การติ ด ต่ อ ค้ า ขายกั น โดยเรื อ ลำเล็ ก ของชาวบ้ า น …แต่ ต อนนี้ ห าก ต้ อ งการจะเดิ น ทางไปก็ มี เ รื อ เฟอร์ รี่ จ ากบาตั ม ไปถึ ง สิ ง คโปร์ เห็ น ทิ วทัศน์ทะเลได้สมใจ
บ้านของชาวเกาะเบอลากังปาดังส่วนใหญ่จะมีพื้นที่กินเข้าไปในทะเล โดยทำสะพานไม้เชื่อมบกกับบ้านให้ติดกัน สังเกตว่าบ้านทุกหลังมี พาหนะเป็นเรือคู่ใจ ซึ่งหาได้ง่ายกว่ารถมอเตอร์ไซค์ หรือรถยนต์
ฉันมาตามหาโจรสลัด
015
พาหนะสำหรับการเดินทางสำรวจน่านน้ำในช่องแคบมะละกา กั บ บั น ไดสำหรั บ ขึ้ น ท่ า เรื อ ความชั น เก้ า สิ บ องศา ที่ ช วนให้ น่าหวาดเสียว กับน้ำทะเลสีใสทีค่ นเคยไปมัลดีฟยังต้องร้องโอ้โห เบจะ (Beca) สีสันจัดจ้านฝีมือเจ้าของ คือ รถขนส่งมวลชนชนิด เดี ย วบนเกาะเบอลากั ง ปาดั ง ที ม งานได้ มี โ อกาสใช้ บ ริ ก าร ทุกคนต่างมีคนขับรถเป็นของตัวเอง ขึ้นคันไหน กลับคันนั้น แต่ พอหลังๆ ทีมงานก็ไม่สนใจแล้วว่าจะขึ้นคันไหน นานเข้าจึง สังเกตได้ถึงความผิดปกติของสีหน้าคนขับที่ดูลุ้นๆ เป็นพิเศษ เมื่อฉันขึ้นรถเบจะคันไหนคนขับก็จะยิ้ม ด้วยเหตุผลที่ว่าฉันตัว เบากว่าคนอื่นๆ แต่ถ้าใครได้ช่างกล้อง หรือคนนำทางของเรา ก็มีสีหน้าแหยๆ ไปตามระเบียบ
OF ASIA 016 SPIRIT SUMATRA
ในระยะสายตาเกาะเล็ก เกาะน้อย ผุดขึ้นเต็มไปหมด หากเป็น เวลากลางคืน คงยากที่จะรู้ว่าโจรสลัดไปซ่อนตัวที่เกาะไหน และนี่ก็เป็นสาเหตุหนึ่งที่การตามจับโจรสลัดเป็นเรื่องยากกว่า ที่คิด บางเกาะถูกกลายสภาพเป็นบ้านพักตากอากาศ บางเกาะ เป็ น หมู่ บ้ า น แต่ ก็ ยั ง มี อี ก หลายเกาะที่ เ ป็ น ป่ า รกทึ บ ขณะที่ นายท้ า ยเรื อ ประจำถิ่ น พานั่ ง เรื อ สำรวจทะเลและเกาะต่ า งๆ อยู่นั้น จู่ๆ เมฆสีดำทะมึนก็ปรากฏขึ้นทางทิศเหนือ มีคนถาม เขาขึ้นมาว่าเราจะกลับไปที่เกาะเบอลากังปาดัง ก่อนที่พายุจะ มาถึงทันหรือไม่.. เขาส่ายหน้า พูดภาษาบาฮาซา อินโดนีเซีย ที่ฉันไม่เข้าใจ.. เห็นอีกทีหัวเรือก็พาเราไปแวะที่เกาะเล็กๆ ซึ่ง อยู่ใกล้ๆ มีบ้านคนเพียงสองหลังบนเกาะ บ้านแต่ละหลังยกสูง เท่าตึกสองชั้นถูกปิดร้างไว้ ฉันขออนุญาตเจ้าของบ้านในใจ ก่อนเข้าไปนั่งระเบียงหน้าบ้าน พวกเราจึงมีชายคาให้หลบฝน ซึ่งเทลงมาไม่ยั้ง จากนั้นฉันและคนอื่นๆ ก็อยู่ในสภาวะติดเกาะ นานร่วม 2 ชั่วโมง ภูมิประเทศและเส้นทางขนส่งสินค้าของที่นี่เอื้ออำนวยให้เกิด อาชีพโจรสลัด แต่สำหรับอเล็กซ์ ในวันนี้เขาปลดเกษียณก่อน เวลา ด้วยปัญหาทางธุรกิจ “โจร” ทีป่ ระสบกับ ภาวะฝืดเคือง “เทคโนโลยีใหม่ๆ เข้ามา ทำให้เป็นปัญหา เรือแต่ละลำไม่นำ เงินสดติดตัวมาเลย กัปตันมักใช้วิธีโอนเงิน ค่าใช้จ่ายต่างๆ ข้ามประเทศแทน พวกเราตกที่นั่งลำบาก จะออกไปเสี่ยงเพื่อ เงินไม่เท่าไหร่ก็ไม่คุ้ม” ครั้งสุดท้ายที่เขาออกไปปล้น ได้เงินติด กลับมาไม่เท่าไหร่ ได้มาก็ลงกับขวดสุรา และผู้หญิงจนหมด เมื่อบวกกับความเสี่ยงจากการถูกพบด้วยหน่วยลาดตระเวน น่านน้ำอย่างเข้มงวดของแต่ละประเทศ หรือความเสี่ยงจะถูก จับเพราะเรือแต่ละลำติดไฟคอยส่องดูทะเลยามค่ำคืนป้องกัน โจรสลั ด อย่ า งพวกเขา เขาจึ ง ตั ด สิ น ใจเลิ ก กิ จ การโจรสลั ด ชั่วคราว.. อเล็กซ์ยังไม่เคยโดนจับ หากเขาอ้างว่าตัวเองมีชื่ออยู่ ในแบล็กลิสต์ของหลายประเทศ
ฉันมาตามหาโจรสลัด
017
เกาะเบอลากังปาดังอาจเหมือนเช่นซากเรือ แห่ ง นี้ ที่ ค รั้ ง หนึ่ ง มั น เคยรุ่ ง โรจน์ จ ากการ ติดต่อการค้ากับสิงคโปร์ แต่เหมือนว่าระยะ เวลาได้กัดกร่อน และเบอลากังปาดังก็เป็น เพียงอดีตที่เคยรุ่งเรือง
OF ASIA 018 SPIRIT SUMATRA
ฉันมาตามหาโจรสลัด และยังคงมีภาพโจรสลัดของค่ายหนังฮอลลีวูดอยู่ในหัว โจรสลั ด ที่ มี ค วามสามารถเก่ ง กาจเหนื อ คนอื่ น ๆ หรื อ โจรสลัดที่รักอิสรภาพและการผจญภัย ฮอลลีวูดสร้าง ภาพฝั น แบบฮี โ ร่ ส ำเร็ จ อี ก ครั้ ง เพราะเมื่ อ พบอเล็ ก ซ์ ฉั น กลับได้เจอกับความเป็นจริงของโจรสลัด ที่ไม่อาจ แตกต่ า งไปจากฉั น หรื อ คนธรรมดาคนอื่ น ๆ ที่ ดิ้ น รน เอาชีวิตรอดอย่างเผลอไผลและพลาดพลั้ง หากแต่ต่าง เวลาต่างวิธี ..
ฉันมาตามหาโจรสลัด
มันเป็นวิธท ี หี่ าเงินได้อย่างง่ายๆ ภายในคืนเดียว เมื่อหวนคิดถึงท่าทีของอเล็กซ์เวลาตอบคำถาม ฉัน รู้สึกไม่สบายใจทุกครั้งเมื่อเงยหน้าพบกับสายตาอัน จดจ้อง และวิเคราะห์อย่างจงใจของเขา ฉันเข้าใจ ว่าบางที ณ เวลานั้น อาจจะเป็นวินาทีที่ฉันเข้าใกล้ คำว่า มากที่สุด.
“โจรสลัด”
019