Čudesna Srbija-Dragan Bosnić

n

y

n

E

C

H

A

Cagpw aj

Cagp;*:aj

6

^ e TM^a ^eTM^a

184

rB03geHM nyT npeKO fflapraHa

188

CpeMCKa nenoTM^a

194

Mope npecaxno u y aeM y ropa

10

n^aBO OKO y paBHM^M

198

'R^ o^ mbm KpOB Cpđuje

20

OBge hm ^apeBM Bume He ^OBe

202

rB03geHa Kanuja ^yHaBa

30

^a6pOBM noHOBO rpage

208

n^aHMHCKO CBeTM^MmTe

40

npupoga noK^o^eHa nTM^aMa

214

3aHOCHM norneg ropCKux OHMjy

50

Caxapa ycpeg BaHara

218

HajcTapuja Me^y nnaHMHaMa

60

H m3 nujaHy peKy

222

^pBeHe CTeHe M anor Konopaga

70

TuMMje no^e - My3ej Koju ^ mbm

226

Hajnenmu Ka^OHM Grape nnaHMHe

78

Bucep Ba^eBCKux nnaHMHa

230

HajBehe KpamKO no^e y Cp6ujM

84

^eT M3Hag KpuBygaBor YB^a

236

P mtobm gyHaBCKu

92

Tpu 6yha A36yKOBM^e

242

Ceno Ha Kpajy CBeTa

100

3aBMnaj Benor aH^ena

246

^yHaBCKM necHM npo^unu

106

PeKa noBpaTHM^a

250

^apCTBO nTM^a y ^eHTpy rpaga

112

Kag peKa „p3a“ Kpo3 Ka^OH

254

rpag 3amTuheHMx TeMe^a

116

nuTOMa go^MHa 3eneHor ^MMa

258

Og CuHrugyHyMa go BuMMHa^ujyMa

124

^pKBa Ha Bpa^jeM KaMeHy

262

Kag ^yHaB nocTaHe Mope

130

KoT^MHa no Mepu MOBeKa

268

He 3Ha ronuja mTa je genuja

136

Mhu heMO go PromTa, na mTa KomTa

272

nyTeBUMa gecnoTa Cre^aHa

142

CaMO 3a xpa6pe

276

3anuc o gyr 0BeMH0 CTM

150

3eneHM 6op Ha 3naraoj nnaHMHM

156

ranepuja CKynnTypa uHcnupucaHa BeKOBUMa

282

Kag je CBeTu ^op^e y6ujao a*g ajy

164

PajcKe gBepu u 6paHa 3a geMOHe

288

Je3epo nog o6na^MMa

170

3naTHM TeMe^M KaMeHe Kanuje

294

Knucypa Koja je Hamna nyT go necMe

176

3eneHO Bpeno nog 6enoM nnaHMHOM

300

^enoTe u Ha He6y u Ha 3eM^M

180

nocneg^e yTOMMmTe xajgyKa u ByKOBa

304

npecaxro Bpeno CKpn^eHe peKe

308

TaMo rge og3Ba^a TumuHa

422

BogeHu npar Ha Kpajy By^a^a

312

n^aHMHa ca 6e36poj BuguKa

426

Boga BpegHuja og cpehe

316

B^ htobhm KpoB fflyMaguje

432

Bogonag Ha MoKpa^CKoj CTeHu

320

3a mTa je CBe KpMB KpMBM Bup

436

C 6enux CTeHa Be^aHM^e

324

B mhckm gBopu CBeTe ^e^unuje

440

nehuHa 3a ruHuca

328

KaMeHo cp^e u MpTBa 3eM^a

444

^enoTa y gy6uHu nnaHMHe

332

PeKa Koja nocTaje je3epo

448

X u ^ ag y roguHa ne^^e

336

^o^MHa Kpa^eBa

452

nehuHCKM naBMpMHTM ucnog ,^y6amHM^e

340

Benu Hap^MCM Ha ^mbmmm 6apaMa

456

nehuHCKO 6naro 3BM^ga

344

KocMaTa nnaHMHa

460

Heuc^pnHO nehuHCKO 6naro

348

3By^M og MepMepa, myMe og gaBHMHa

464

Ceno rpHMapa nog nehuHOM

352

Tonona Ha pacKpCHM^M nyTeBa

468

npupoga o6ojeHa ^ mbotom

356

nog CTapuM xpacToM

472

HeHaMernMBa nenoTM^a jyra

360

^o^MHa c py^oM puMoBaHa

476

y 3arp^ajy nnaHMHa

364

Og 3^aTa nnaHMHa

480

^o^em CTap, ogem M^ag

370

CBeTM^e Ha Ba6uMKoj ropu

484

nuTOMa nnaHMHa coKonoBa

374

npo^ox ^eBan, npo^ox fflyMagujy

488

YKneTM rpag Ha PagaH nnaHMHM

380

CBeTu raj Ha Tpu MopaBe

494

ByKoB nyT go HayKe

384

Bene Boge ^pHM^e

498

^o6pu ko ^ m, xpa6pu BMTe3oBM

388

n^aHMHa nena Kao geBojKa

502

ropocTac U3 KpenaHe

392

Mana nnaHMHa Be^MKor MMeHa

506

npegeo KojuM ce TemKo uge

396

n^aHMHa 6peroBUTor MMeHa

512

Kag nnaHMHa nocTaHe goM

400

PeKe nycTaxuje

518

MecTo Ha kom 6ajKe jom ^MBe

404

CTygeHa Boga nog CyBoM nnaHMHoM

408

KaneHgap MaHM^ecTa^uja

522

HeBMg^MBa eTepMHHa CHara

414

JacTpe6aMKe CTa3e

418

M anu peMHMK Ma^e no3HaTux nojMoBa

526

Cagp;*:aj

7

ftyg^MBM KpOB Cp6uje Ha^MOHa^HM napK u nyBeHM CKMjamKM ^eHTap KOnAOHMK - He6ecKa CTonu^a Cp6uie

n

naHi/iHCKi/i MacuB KonaoHUKa 3ay3UMa 2.758 km^ ^eHTpa^Hor gena Cp6uje. Oi/iBi/meH je peKaMa

Ha6, Tonni/i^a, Paci/rna, M6ap, Ci/iTHi/i^a u JomaHM^a.

KapaKTepi/icTi/maH je no cbom bucokom, 3apaB^eHOM fleny, ko]\a ce Ha3UBa PaBHU KonaoHUK. Ha ^eMy ce 6naro

M3flBajajy ro6e^a u naHMuheB Bpx. MaKO naHMuheB Bpx c 2.017 m HagMopcKe BucuHe HMje HajBi/inii/i Bpx Cp6uje, BucoKa u npocTpaHa noBpm PaBHor KonaoHUKa nnaHi/iHy Bi/i3yenHO mmhm HajMapKaHTHMjoM y tom fleny BanKaHa. nopeg HaguMKa „KpoB Cp6Mje", KonaoHUK Ha3MBajy u cpncKU ypan.

^MBafle, KaMe^apu, myMe, w6yHacTO pacTM^e u BucoKe 3e^eHM MMHe KonaoHMMKe Be^e CTeHe. Ha hkux c^efiy BeTpymKe, raBpaHU, n^aHMHCKe TpenTa^Ke, 6e^Ke u rpMyme MeBp^yme. HeKaga ce Ha obum CTeHaMa rHe3flMQ U CMBM COKO.

n^aHMHCKO CBeTMnumTe TAPA - nnaHMHa Koja je npe^MBena negeHO go6a

a 3anagy Cpčuje, y jegHoj og gBe HajBehe OKyKe Koje peKa

H

flpuHa npaBU, yme3fli/ina ce nnaHi/ma Tapa. PeKa jy je

OKpy^i/ina c Tpu CTpaHe u npo6i/ma Kni/icypy gy6oKy go xu^agy MeTapa. CTpMe naguHe o6pacne rycTUM myMaMa ym/iHi/ine cy je r0 T0 B0 Henpi/icTynaMHOM. Jyr0MCT04Ha CTpaHa, Koja ce npeKO npeBoja UapraH Hacnai^a Ha 3naTi/i6op, He3HaTHO je npoxogHuja.

3a6opaB^eHa og BpeMeHa u ^ygi/i gyro BpeMeHa, Tapa je caqyBana 6oraTO Hacne^e U3 nepuoga Koju je npeTxoguo nocnegi^eM negeHOM go6y. Ha Tapi/i ce Mo^e Hahu Behu 6poj eHgeMCKUx BpcTa, Hi/iKoni/ifieBa KaHfli/inKa, naHm/ifieBa ^i/i^ep6i/iTa, MOHamKM ny^aBa^, gepBeHTCKU pa3.ni/NaK, u CBaKaKO Hajno3HaTMja naHMuheBa OMopuKa.

004

3aHOCHM nomeg rOpCKMX OHMjy OMM^eHa xpaHa opna 6pagaHa, neTana c pacnoHOM KpM^a u go Tpu MeTpa, jecTe KomTaHa cpw. HaBUKy ga koctu hocu y BucuHe u pa36uja ux o CTeHe yoMM^M cy Ha Tu6eTy, na cy npeTnocTaBM^u ga opao ca MaHgapuHCKOM 6pagu^0M hocu gyme yMp^ux y He6o u npomacM^M cy ra 3a CBeTy nTM^y. 3a hteroB HecTaHaK c Ba^KaHCKor no^yocTpBa ogroBopHU cy ^ygu. noc^eg^a ^eHKa Koja ce me3flMfla y Cp6ujM noje^a je OTpoBaH MaMa^ HaMe^eH ByKOBUMa u ^MCM^aMa npe no^a BeKa. CTaHOBHM^M Wape MMajy peTKy npMBM^erujy ga Buge OBy Be^MMaHCTBeHy nTM^y goK Hag^ehe n^aHMHCKe BucoBe npoBepaBajyhu ga je flom^o BpeMe 3a noBpaTaK y 3aBMMaj.

fflA P -n ^ A H M H A - ^apcKa nnaHMHa Heu3MepHe nenoTe, My3ej ma^ujanHor pe^e^a nog OTBOpeHUM He6oM ap-n^aHMHa, unu, KaKO je 30By - ^apcKa nnaHMHa, no

m

MHoruMa je Hajnennia nnaHi/ma Cp6uje. npy^a ce y npaB^y jyr03anag-ceBep0UcT0K gy^MHOM og 85 km u mupuHOM og 30 km.

TpugeceT BpxoBa HaflBucyje 2.500 m. OrpaH^u 0B0r BeH^a Oni^aK, OcTpoBi/i^a u Koga BanKaH mupe ce Ha nnogHe gonMHe Ha ceBepo3anagy MaKegoHuje u jyro3anagy KocoBa u MeToxuje. noBpmuHa og oko 39.000 xeKTapa 3amTuheHa je Kao Ha^i/ioHanHi/i napK 1993. (HajMna^M y Hamoj 3eM^u), a nnaHMpaHO je nponii/ipe^ e 3amTMTe Ha npeKO 90.000 xeKTapa. Ty je 3a6ene^;eHO oko 330 eHgeMcKux BpcTa, og Koji/ix je 20 npucyTHO mck^/mmbo Ha Uapu. Me^y ^MMa cy xajgyMM^a Kpa^a AneKcaHgpa, mapcKM KapaH^M^uh u ma^paH. BpojHM cy u o6jeKTM KynTypHe 6amTMHe, og Kojux Haj3HaMajHMju noTMMy M3 cpeg^er BeKa.

005

I KamaHMHOBa 4yBapKyha y Cp6wjM je Hamna yT04 MmTe caMO Ha UlapH U Ha MeTOXMjCKMM npoKneTMjaMa, a Moryfie jy je BMfleTM u Ha HaKopy y ^pHoj ropn unu HeKUM MaKegoHCKUM nnaHMHaMa.

-

CTBO n ajegHU MKe. H

nu op; 10BHMI cucap suflpa,

3 OKO 2.U u He6poj ao u 6a^ u COKO, 6 aMM toMX ^ e mupi cpHa, gu

JegHO og Hajnenmwx je3epa Ulap-nnaHHHe Hana3M ce ucnog nnBaflumKor Bpxa, no kom je u flo6wno UMe. MemTaHM ra Ha3HBajy u UlTp6a4Ko je3epo, jep H3 ^era MCTMMe pemu^a Koja npoTume Kpo3 15 km yga^eHo UlTpn^e.

MemoBUTe nucTonaflHe myMe u KaMefoapu y Knncypn PyceHM^e CTaHumTe cy 6anKaHCKor puca, Hajpe^e eBponcKe flHBfte Ma^Ke.

112 MITM^ođu MH03 IT MHOaUHA'p' TexH0A0mja M3AOBa je HanpegoBa^a, na ce gaHac Mpe^aMa M3ByMe MHoro Bume pu6e 3a Kpahe BpeMe Hero HeKag.

P a ^ T U H r Ha cp eM C K u H anuH T T aM^n nona3e c nna^e y HopTaHOB^MMa u OTucKyjy ce J-Ha cpeguHy ^yHaBa. Mucnunu cmo ga je pen pa^TMHr npejaKa CBe goK Huje Haumna Be^MKa 6ena na^a u HanpaBM^a Tanace nogjegHaKo y36yg^uBe Kao 6p3a^M Ha

rapgMHoBaHKe age. ByKa naMa^a je pacTepana nan^e, KopMopaHe u na6ygoBe na cy ynecHM^M ^oTo-ca^apuja Mornu ga OTMKajy noHeKor pago3Hanor rane6a, naTKe, rycKe u CToKy Koja cno6ogHo nace Ha npocrpaHoj agu.

AnacKe npune og MupHe nnoBMg6e HanpaBM^e cy

Tapu u ^MMy. Becenu KoHBoj og geceTaK naMa^a 6p3o je

y36yg^MB gora^aj. n pu na noHMae o ^eHaMa. A 3a

npeBanuo npBy eTany go BemKe. y Ka^aHM „C u g p o “

CpeMM^e ce 3Ha ga cy Mane, npraBe u HaonaKe. Kaga

ucnog MocTa neKao je cpeMCKu ^pym TyK, Koju je o6unaH

ce HeKa og a u x ygaBu y ^yHaBy, HUKag ux He Tpa^e

ko^mko u 6anKM pynaK. Ako ce ToMe npMgogajy go6po

HM3BogHo, mTo je norMHHo, Hero yBeK y3BogHo. noToM

^pym KoropcKo buho u My3UKa TaM6ypama, Huje hu nygo

cnege npune o pu6onoBy, a no3HaTo je ga nonoBMHy

mTo je gpyra eTana 6una BanoBMTa. ^eo peKe go CTapor

^yHaBa hmhm Boga, goK gpyry nonoBMHy HMHe pu6e.

CnaHKaMeHa naM^M cy npem^M Kpo3 y3aHe pyKaB^e oko

n pu na no npuna, noHeKa nTM^a u nojaBu ce CnaHKaMeH.

Cypfly4aHH uiMajy u TpaKTope u KOMĆajHe, arn je 3anpera c flMnM^aHepMMa CTBap npecTM^a. y nponehe MernTaHH npeBe3y CTOKy MaM^UMa Ha agy u TaMO je ocTaB^ajy go jeceHM, ga y*MBa y cno6ofln.

CTapu CnaHKaMeH ce Hana3n Ha nocnegftMM

nopeg CnaHKaMeHa, Ha n p eo 6 p a^ eae 1691. roguHe,

o6poH^MMa OpymKe rope, Ha MecTy rge je ^yHaBy

aycTpujcKa BojcKa je ca geceT xM^aga cpncKux

flocaguno ga o6nna3M OBy gyranKy nnaHMHy. T y je oh,

go6poBo^a^a HaHena Te^aK nopa3 TypcKoj Bojc^u.

npMMMBmu Tucy, CKpeHyo Ha jyr, na je ogarae CBe go

H a 6pgy u3Hag CnaHKaMeHa u gaHac CToju 12 MeTapa

3eMyHa gecHa o6ana ctpmo ogceneHa, m^ctmmmhho

bm cok

cnoMeHUK Koju nogceha Ha Taj gora^aj.

BucoKa u no ctotm h^k MeTapa. M 3y3eray noKa^njy 3a Hace^e yonM^M cy jom PuM^aHM u TanHo HacnpaM ymha Tuce ocHoBanu cy CBoje Hace^e u nyKy AKyMMHMKyM. y

C n o r n e g o M Ha n e n u n n a B u f ly H a B

HenocpegHoj 6^m3mhm npoHamnu cy u M3Bope ca cnaHoM

n yT Bujyra nopeg TBp^aBe, ^pKBe c b . HuKone u CTapux

u jogHoM BogoM, yrogHe TeMnepaType og 28 CTeneHM

npu3eMHux Kyha go peKe. ^one, y Hace^y, ^eHTpa^HM geo

^e^3ujyca. n o cnaHMM M3BopMMa u KaMeHoj TBp^aBM

3ay3UMa BenuKo 3gaae cne^M jarae 6orau^ e c neno

Hace^e je u go6uno MMe. H a nMTOMMM 6pe^y^^MMa

ype^eHMM napKoM. nopeg peKe ce HM ^y nene Kyhe

■ ■

Kag flyHaB nocTaHe Mope

\

_

, r-, rfk

w l ■£Hg|r>"T<f

a a ia p a .

11

fe?jtjffSvT

V

pi!?

nyTOBaae flyHaBOM og PAM A go r O ^ y n ^ A He3a6opaBaH go^MB^aj

B

eni/iKa 6paHa y "^epgancKoj KnMcypM 3aycTaBi/ma je mo^hm flyHaB, anu My BucoKe CTeHe KapnaTa Hucy fl03B0nMne ga ce

pamupu. Ako M3y3MeMO npocTpaHy fl 0 ^eMMnaH0 BaMKy kottimh^

flyHaB og ronyn^a go 6paHe npaBM gy 60 K0 anu He u MHoro niupoKO je3epo. 3aTO ce Ha nogpyMjy og Kocmn^a go ronyn^a pa3fiMO mupoKO no no^MMa BaHaTa u BpaHMMeBa. noTonuo je MHore age, Me^y KojMMa je Ba^HO noMeHyTM Agy Mu6yK^Mjy, og Koje cy BMfl^MBe caMO Kpom^e Bp6a Koje MecTa KomaBa ca6nacHO ^ume Hag 3aTanacaHOM BogoM. HayTMMapu mupoKO 3ao6Mna3e OBaj BogeHU MecTap, anu je to omm^hm ^m^ pu6o.noBa^a jep cy noTon^eHa CTa6na MgeanHO MecTO 3a Mpenifiei^e c 0 M0 Ba.

36or 4ec™x nonnaBa, pyKaBa^ flyHaBa Kog PaMa nperpa^eH je Ha 06a Kpaja na cy yMecTO BenMKor ocTpBa MemTaHM g o 6 wnw je3epo. CyH^e Ha 3anacKy boah ga ce omega y je3epy, anu My BeTap KBapu Taj yro^aj CTanHMM Tanaca^eM. Ta 6ecKpajHa urpa CTBapa 6e36poj cpe6pHux ncKpn^a Ha BOflM, na je 3anpe^eH pyKaBa^ Ha3BaH Cpe6pH0 je3epo. nna^e Ha Cpe6pH0M je3epy cy ype^eHe, nogwrHyTM cy MH0ro6p0jHUI TypMCTM4 KM o6jeKTM c npaTefiuiM cagp^ajeM, na je oho nocTano jegHa og HajaTpaKTMBHMjwx TypMCTM4 KMX flecTHHa^uija Ha flyHaBy. nopeg flo^e 6paHe Ha je3epy je HanpaB^eHa u MapuiHa.

016

yKneTM rpag Ha PagaH nnaHMHM ^ A B O ^ A BAPOffl - cacBUM HeoćunaH cnoMeHUK npupoge

k

■ ■

"

«'

V ,.- * -■ " V ■- : ! : ' .-«■ M

c r '.' ■ ■?L' :-■

m

a očpoH^MMa PagaH nnaHi/me nocToje u3Bopu Koju cy npeTepaHO

H

Mi/iHepanHi/i u y i^i/ixoBoj 6ni/i3i/iHi/i HeMa HUKaKBor pacTM^a. Ha oro^eHoj

naguHM cy BeTap, Ki/inie u 6yji/i^e tokom He3aMi/icrn/iBO gyror nepuoga cni/ipani/i pacTpecuTO 3eM^i/i±Te. HeKOM qygHOM urpoM Ha pacTpecuTOM 3eM^i/i±Ty Ha±ne cy ce u Te±Ke aHge3UTHe nnone. OHe cy npi/iTi/icKane ci/m^i/iBO 3eM^u±Te ucnog ce6e He go3Bo^aBajyfii/i epo3UBHUM ci/maMa ga ra cnepy.

BpeMe je npona3i/mo, a Heo6uMHM CTy6oBU cy nonaKO pacrn/i. y CTBapu, Kane cy ocTajane Ha uctom HUBoy, a noflnora ce cny±Tana 36or gejcTBa epo3i/ije.

TaKO je HacTana rpyna^i/ija og Bu±e og gBecTa 3eM^aHi/ix Kyna ca aHge3MTHMM KanaMa bucokux 2-15 m .

t

'

^ S t iT ^ " i k- V1 ' -»• , ■

■m

mm

HygHO M3BajaHe u jom MygHMje pacnope^eHe 3eM^aHe ^urype, cypoB aM6ujeHT, Boga MygHor Mupuca, ynpegeHa CTa6^a u je3MBM 3BM^gyK BeTpa oko Ky^a ogyBeK cy pacna^MBa^u MamTy ^OKa^HOr CTaHOBHMWTBa, Koje je obo MecTO Ha3Ba^o ^aBo^a Bapom. Hapog je BeKOBUMa ucnpegao ^ereHge He 6u o6jacHuo HeKaKO CBe Te MygHe npupogHe nojaBe.

.

- ^ z .

, V-

go HayKe TPmM'R u TPO H O m A - 3aBMHaj ByKa CTe^aHOBuha Kapa^uha

,; r ’

,;

£ ‘«

' l

r

' > - ^ jP ^

«

» ■

«

-^S

*

^

j

*

.

-

f

,.-■

-•Ov:JrVf , .f .;,■ •l:

'.-S— -..jT' i .

Kaga cy 1897. ByKOBM nOCMpTHU OCTa^M npeHeTM y Beorpag, Ha TeMe^e ByKOBe Kyhe no6ogeHje xpacTOB KpcT. foeroBa pogHa Kyfia u OKyfiHH^a cy 06H0B^eHe. Kyfie, BajaTM, aM6apu u BogeHM^e y Tpmwhy ayTeHTMMHM cy npuMepu HapogHe apxuTeKType M3 Jagpa c Kpaja XVIII u no^eTKa XIX BeKa. BogeHM^a, ^pKBa, ca6opwmTe u ocTann cagp^ajM peKOHCTpyK^wja cy M3rnega Tprnnfia M3 ByK0B0r BpeMeHa.

n

o Mi/ii±i^ei^y myMapa, nnaHi/ma Bopai^a c 6ni/i^0 M oko.tii/ihom M3y 3eTHO je CTaHMHiTe 6yKBe. Hana3i/i ce

y 3anagHoj Cp 6ujM u y HU3y ca cycegHUM ryqeBOM i/icnyi^aBa npocTop og Manor 3BopHMKa go n o 3Hi/i^e. y tom ^apcTBy CToneTHi/ix 6yK0 Bux CTa6ana, Ha naguHaMa ryqeBa, y Tpmuhy je po^eH yTeMe^MBaq cpncKe nMCMeHOCTM - ByK Cre^aHOBi/ifi Kapaguh. npBa cnoBa je ByK caM „nora^ao" goK je ugyhM 3a ctokom ni/icTao CTapu pycKU 6yKBap. OTa^ ra je y6p30 gao y i±iKony y n o 3Hi/i^y, a n0 T0 M y MaHacTup TpoHomy. C npBUM cpncKUM ycTaHKOM ByK je HanycTuo pogHU Kpaj u 0 TUCHy0 ce y CBeT. 3axBanHi/i cyHapoflHi/i^i/i o6hobi/i.tii/i cy ^eroBy Kyhy u geo cena, u ycTaHOBi/mi/i npa3HUK Koji/i Beh ge^eHi/ijaMa cnaBi/i Ha^i/ioHanHy KynTypy u Tpa,gi/i^i/ijy.

*

3M

r.

^pKBy MaHacTupa KaneHiufi ognMKyje M3y3eTHO MUBonncHa cno^am^ocT. XpaM je rpa^eH og pegoBa cmbmx KaMeHux TecaHUKa u ^pBeHe oneKe, H3Me^y Kojux je ge6eo cnoj 6enor Kpe^Hor ManTepa. noce6HO cy 6oraTO yKpameHM npo3opn u yna3HM nopTan. Oko fonx cy nflMTKiu KaMeHU pe^e^M McnpenneTaHMX TpaKa, ^ygcKMX u *MBOTM^CKMX AHKOBa. npuKa3aHe cy c^eHe M3 ^HBOTa, ^aHTacTMMHe »MBOTM^e, jegaH flora^aj H3 CTapor 3aBeTa, 4aK u muitonomKO 6whe KeHTayp XupoH. Hajyne4amnBMjM je pe^e^ c ahkom Boropofln^e, ManMM XpucTOM u flBa aH^ena.

M flHKOBH U OpHaMeHTU Ha ^acaflM HeKag cy 6nnn o6ojeHM, a TparoBM CTapux 6oja jom cy MeCTMMMMHO BHflftMBH.

^ V

:?

n po^ox HeBan, npo^ox fflyMagMjy EHEflM^KE n^AH M H E - TajHe, HecTanu rpagoBu, MaHacTMpu

n

peKO nuT0Mux u penaTMBHO hi/icki/ix DiefluhKMX nnaHMHa 6naro 3aTanacaHa HlyMa,gi/ija nonaKO ce cnymTa go 3anagHe MopaBe. Ha o6anaMa Te peKe npecTaje npeTnaHOHCKa u noMM^e

nnaHi/iHCKa Cp6Mja, ca CBojMM npeTxogHM^aMa JacTpen^eM, roMeM u KonaoHUKOM. npona3efiu Kpo3 ^o/iBonucHa cena, Koja cy nena 3a r^ega^e anu cy nonynpa3Ha, HMje Ha ogMeT ceTUTU ce CTape necMe ,,npo^ox neBa^, npo^ox UyMaflMjy, an' He Ha^ox 3a ce6e geBojKy". Ha o6oguMa DieflMfiKMX nnaHMHa CMeCTMna cy ce MeTupu BenMKa rpaga: KparyjeBa^, JaroguHa, TpcTeHUK u Kpa^eBO. ^eHTap nnaHMHa je PeKOBa^, rpaguh no3HaT no BofiapcTBy u BUHorpagapcTBy u HajnorogHMje MecTO 3a o6Mna3aK ^eHTpa^Hor gena MacuBa. rpoMagHe nnaHMHe Koje cy UMe go6u^e no ceny rnefluh y ^eHTpanHOM geny nnaHMHe pa3flBajajy neBaM og rpy^e.

094

AfnlrtMAin xo(jođii ‘iiuaai/ xo(jod]j MaHacTup ^y6ocTM^a CMaTpa ce 6wcepoM MopaBCKe mrcone. MaHacTupcKa ^pKBa je npeno3HamuiBa no 6ojeHMM 4>acagaMa Koje nogpa*aBajy HauBMeHumHO nocTaB^eHe pegoBe KaMeHa u oneKe, 4MnKacTO M3pe3aHMM KaMeHUM po3eTaMa u M3pe36apeHMM npenneTMMa oko npo3opa u BpaTa. KoHaK Ha 3anagHoj CTpaHH noTume m BpeMeHa KHe3a Mnnorna.

^eHa u Capa, na ce ftMX0Be 3agy»6MHe 30By PaneTMHa^,

KHe^eBo 6ynnno. 3aHMM^MBo 3Bynu, anu MaHacTup

^eHKOBa^ u CapuHa^,

je unaK HacTao gBageceTaK roguHa KacHuje. noneTKoM

H a jy^HMM naguHaMa nnaHMHe Hana3e ce gBa

X V II BeKa MaHacrnp je onycTeo, ga 6u ra TeK cto roguHa

6ucepa MopaBCKe mKone - KaneHnh u ^ y6 ocT M aa. ^o

KacHuje o 6h o bm ^ m MoHacu U3 Mopane. KacHuje cy ra

KaneHnhKor n p aaBo p a, rge ce Hana3M MaHacTup, Moryhe

o^HaB^ann KHe3 M nnom u AneKcaHgap Kapa^op^eBnh,

je gohu ayTo6ycoM u3 JaroguHe. y cpehHuja BpeMeHa go

ga 6u gaHam ftn H3rneg flo6no 1958. y MaHacTupy

KaneHnha je gona3Mo ayTo6yc u3 Beorpaga. MaHacTupcKa

cy og 1815. go 1839. roguHe 6nne MomTu Cre^aH a

^pKBa, 3ngaHa og 1407. go 1410, nocBeheHa je

npBoBeHHaHor. KpajeM aBrycTa, Ha Be^HKy rocnojuHy,

BoropogMHMHoM BaBegeay. K t u t o p Tor M3y3eTHor 3gaaa

y KaneHnhy ce yBeK ogp^aBa BennKH ca6op. C BpeMeHoM

6uo je BorgaH, npoToBecTujap (nexapHMK) Ha flBopy

je to cnaB^e npepacno y ca6op HapogHor CTBapanamTBa

gecnoTa Cre^aHa. JegHa nereHga o Ha3UBy MaHacTupa

^enor HeBna nog h ^3m bom „n p o ^ ox HeBan, npo^ox

k tm to pctbo

npMnMcyje caMoM gecnoTy, a MaHacTup

je HaBogHo rpa^eH 3a ^MBoTa KHe3a Ha3apa. KHe3 je, KaKo ^ygu npMHajy, gojaxao Ha K o a y ga BMgn 3Mgaae

fflyMagMjy“. y oKBupy Te MaHM^ecra^Mje ogp^aBa ce u c^MKapcKa KonoHMja. n yT og KaneHuha go ^ y6 o cT M a e Bogu Kpo3 ceno

BenenenHor xpaMa. K o a ce nponeo 3acnen^eH

npeBem T. T y cy Typu,u HaBogHo jypunM HeKor xajgyKa,

6nemTaaeM 6aKapHe Kynone u 36a^uo KHe3a. MajcTopu

anu oh je 3a a u x 6uo MHoro BemT na ra Hucy HMKag

cy nocne Tora MeTan „KanunM^ ga 6u M aae 6nemTao

yxBaTM^M. Typu,u cy Ha Kpajy npu3Hanu ga je oh 3a

u MaHacTup ce og Taga Ha3UBa KaneHnh, a MecTo naga

^ m x 6uo „npeBem T“. M TaKo ceno go6u MMe. H a nyTy

493

go ^ y6 ocT M fte CB0jeBpeMeH 0 ce u nyTonuca^ Oe^MKC

Ha3apy. Ty cy nocne 6oja ^ y6 e nanux cpncKux Be^MKama

KaHM^ ynnam uo HeKor xajgyKa CuMe, Koju je

onnaKMBane cBoje M y^eBe, na je oh TaKo go6uo MMe.

nyTHM^MMa 3aropnaBao ^m bot. Kog npeBem Ta nocToje

DiaBHM MajcTop 6uo je Page BopoBuh, m^ m nyBeHM Page

ocTa^M CTapor rpaga, a K&*:y ga u Kog cnegeher Hace^a

HeuMap M3 HapogHe noe3uje. O h je cBoje MMe yK^ecao Ha

Ha nyTy, ^oraer ^y6una, nocToje pa3Ba^MHe cpegao-

yna3HoM nopTany u,pKBe, mTo je M3y3eTHo pegaK cnynaj

BeK 0BH0r rpaga. MnaK, Mano ^ yg u 3Ha rge ce Te

y cpegaoBeKoBHoM rpaguTe^cTBy. MaKo je MaHacTup

pymeBUHe TanHO Hana3e. n y T og KaneHuha, Koju ce

MMao noce6aH cTaTyc y TypcKoM u,apcTBy, u oh je necTo

Hana3M Ha bmcmhm Behoj og 400 m, Bogu npeKO nenux

6uo na^eH. y ^y6ocTM ftM ce nyBajy u gBa capKo^ara:

nponnaHaKa, OHga ce cnym Ta y3 ,5y6MHKy peKy u

c MomTMMa KHeruae MunMu,e, Kao MoHaxuae EBreHMje,

npona3M Kpo3 myMy.

u JeneHe, ^eHe gecnoTa yr^em e, Kao MoHaxuae Je^MMMje.

M aHacTup ,foy6ocTMfta je Ha oko 250 m HM^oj

T y je Je^MMMja, npu cBeraocTM cyHu,a u cBeha, y 3^aTy

HagMopcKoj bmcmhm og KaneHuha u Hana3M ce Ha

u cbm ^ m Be3^a cBojy „n o x Ban y KHe3y Ha3apy“ 3a noKpoB

nocnegftMM o6poHu,MMa DiegMhKMx nnaHMHa, HeganeKo

KHe^eBMM MomTMMa u Monuna ce 3a cnac cpncKor Hapoga.

og TpcTeHMKa, y nenoj go^MHM nopeg ucTouMeHe peKe.

OcTana je ynaMheHa Kao npBa cpncKa necHMKMaa u jegHa

MaHacTupcKa u,pKBa nocBeheHa je BoropogMHMHoM

og npBux ^eHa nucau,a Ha eBponcKoM T^y.

ycn eay. nogurHyTa je Ha TeMe^MMa Mane Kanene, BepoBaTHo npeg K ocobckm 6oj. MaHacTup je nogMrna KH eruaa MunMu,a y cnaBy Be^MKe ^y6aBM npeMa KHe3y

AfMttUMAin xo([odn ‘iiuaai/ xo([od]j

npBOĆHTHO CflHKapCTBO fty60CTM^CKe ^pKBe Koje je Hapy4Mna KHeruifoa Mnnn^a oko 1389. cna6o je ca^yBaHO, a HacTaB^eHO je HajBepoBaTHMje oko 1415, Kag je y MaHac™py 6opaBuo 3orpa4> MaKapuje. Ha 4>pecKaMa cy TaMHO 3a6ene*eHM ogeha, HaKUT, BnagapcKe MHCMrHMje u apxuTeKTOHCKU MOTMBM, mTOje BeoMa Ba^HO 3a npoy^aBa^e MaTepuja^He Ky^Type 0H0ra BpeMeHa. y npunpaTM Ha 3anagHOM 3Mfly ca^yBaHM cy nnKOBn: neBO og yna3a KHeruifoe Mnnn^e u KHe3a na3apa, a gecHO gecnoTa Cre4>aHa u ^eroBor 6paTa ByKa. rnaBHe og^MKe ^y6oCTUtoCKUx ^pecKM cy eKcnpecuBHOCT ^MKOBa u CHa^aH KOHTpaCT CBeT^OCTM u TaMe.

, Ka;i.pei<a „p3a“

Kpo3 Kan.on

259

jenpo^ecopKa C o a a CBoje napu genuna caMO c peKOM, unu

CTaHoBHM^M A p u ^ a MMajy jom jegaH „npo6neM“

je OHa to TaKo Mucnuna. M aH rynu cy 6unM ogymeB^eHM

ca P3aBoM. H mctom bo ^ om BenuKor P3aBa Beh ce Hanaja

CoftMHMM napuMa, a c BpeMeHoM cy 3aBonenu u Taj geo

neT BenMKMx rpagoBa y mupoj oKonMHM, a nnaHupa ce

peKe. Hajnenmoj p3aBCKoj nna^M KyMoBanu cy noceTMo^M

u rp ag aa Tpujy BenuKMx 6paHa Ha pe^M 3axBa^yjyhu

Koju cy y npecygHoM TpeHyTKy MMeHoBaaa nna^e 6unM

KojuMa he HMCTa Boga noTehu y necMe jom HeKonuKo

6ocu, na je 6uno noruHHo ga ce nna^a 3oBe Boce Hore.

rpagoBa. To je neno u KopucHo, anu y tom cnynajy A pu ^ e

npo6neM je mTo neno ype^eHe nna^e xupoBMTM P3aB,

ocTaje 6e3 CBoje oMM^eHe peKe, na cy A p u ^ ^ u ogMax

Kaga ra M3HepBMpajy o6unHe Kume, jegHocTaBHo nonucTM.

„gurnM gpeKy 3a CBojy peKy“.

^pKBa nocBeheHa CBeTOM HnKonn y 5peKOByca3MflaHa je og TecaHor KaMeHa, CflBOCflHBHHM KpOBOM Koju HaflBiucyje Kynona. 36or C^M4HOCTM ca 06flHWfo0M ^PKBOM y Bpe30BM, CMaTpa ce ga je nogwrHyTa KpajeM XVI nnn n0MeTK0M XVII BeKa.

HO<Hi3>ieod>i))i3e d “ i3>i3 d b ,i3>i

Heo6uMHO 3ga^e Ha y3BumeH0M ge^y fleBe o6a^e Be^MKor p3aBa KOM^MHa^uja je MemKor nupra, cpncKe cpegfeOBeKOBHe Kyno^e u 6egeMa yTBp^eHor rpaga, c npeno3HaT^uBUM KpOBOBUMa Ofl MafiKor KaMeHa. To je caH cflMKapa ^y6uBoja JoBaHOBuha, Koju je, KaKO Kawe, CBamTa Bugeo Ha tom 6pgy u y pe^u ucnog htera.

KacHuje je y npary CTeKao c^MKapcKy TMTy^y u Ha 6pgy MaTepuja^M30Ba0 CBOj caH.

nnaHMHa —

_ iii

: • rn k

d * -

____

dgj i - ■

fl

MMeHa ABAHA - 6eorpagcKa Ba3gymHa 6aaa

--

¥ rJt

flVsv: ,1

-

>SU/'

A M j

JmT^^ *feVT*

^ ^•^Tb F . - y i l - JL t i i

J J

■

■ ■ ' ' s -* ...iJ..“ .*_.

■ “ ■»•

t

*" j> M li *

i * * : - ^ v - , . .... < a * ■ .-_'_■ *V» _ _

■ ■ - ,i-

■

£ ■

zJ;

1 1

3 •jtHi , I t iw J f M n f ?

eBeni/iKa ABana, gyraMKa neT a mupoKa caMO gBa Ki/rnoMeTpa, npunaga

H

i±iyMa,gi/ijcKi/iM nnaHi/maMa, Koje MMHe npena3Hy 30Hy PogoncKux u

fluHapcKux nnaHi/iHa. Ta TunuMHa BynKaHCKa nnaHi/iHa y o6ni/iKy HenpaBi/mHe

Kyne 6oraTa je pygaMa. 0n0B0 u ^i/iBa Ba^eHM cy U3 ABane jo± og BpeMeHa PuMCKor ^apcTBa. Ha jy^HMM naguHaMa ABane, y LUyn^oj CTeHU, Hana3e ce TparoBU npeucTopujcKor pygapcKor Hace^a. M3Hag Pi/miba, Ha 3anagHoj CTpaHU ABane, Hana3i/i ce ogaBHO Hany±TeH pyflHUK, Maga i/Brnega Kao ga cy pygapu OTi/i±ni/i Ha Kpafii/i ogMop u ga he cnegefia CMeHa Beh cyTpa no^eTM ga pagu. HaBOflHO, CTygeHTU pygapcTBa y tum OKHUMa gp^e npaKTMMHy HacTaBy. PapuTeT ABane je 3eneHKacTi/i Mi/iHepan aBani/iT, Koju je Ha 0B0j nnaHi/iHi/i OTKpuBeH u no hboj je u go6uo UMe.

KBanMTeT Ba3gyxa Ha ABanu npoBepaBa ce CKopo MeTBpT BeKa, u to y 4>e6pyapy, Kag je Ba3gyx o6m4ho Haj3ara^eHMjM. HaK u Taga, y ce30HM rpejaba, Ba3gyx je CTepunHO 4mct. MaKO je ABana yga^eHa og Beorpaga HenyHuix gBageceT KM^OMeTapa, MMa npuMeTHO flpyramujy K^MMy. Beorpag je 3HaTHO Bnrne M3no*eH y™^ajy naHOHCKe HM3Mje U UMa M3pa3MTMjy KOHTMHeHTa^Hy KflHMy. floBO^HO je ga ce nonpuma C HeKUM Ofl CTa^HMX noceTMna^a ABane, na he ce 4y™ HeBepoBaTHe npu^e o noce6HOCTMMa aBancKe K^MMe u HbeHOM 6narotbophom y™^ajy Ha 3flpaB^e.

099

n^aHMHa 6peroBMTor MMeHa

Ca 511 MeTapa, y3Bnmefoe M3Hag Beorpaga CTeKno je npaBO ga ce yBpcTM y nopogn^y nnaHMHa. Typ^n cy My, unaK, gann Ha3UB XaBana, mTO Ha ^mxobom je3MKy 3Ha4M6per.

3aTO cy Beorpa^aHH Ha ^eMy M3rpaflMnw Topa^ bmcok 210 m, na hobm Bpx HaflBMcyje o 6nw^wy nnaHMHy KocMaj. A 6per0BMT0 uiMe ocTano je u gaHac.

K p 0 3 M C T O p w jy A

O cum cnoMeHUKa, Ha Bpxy ABa^e nogurHyTa je u npBa

Ba^a ce npBu nyT noMMfte y MUTy o AproHayTMMa

nraHMHapcKa Kyha y Cp6uju, „M uTpoBuheB goM“, U3 1924.

u ftMX0B0M 3^aTHOM pyHy, Koje je, HaBOflHO, u 6mao

^eceT roguHa KacHuje Kyha je o^HoB^eHa u goHegaBHo je

Ha ABa^n. H a Bpxy ABa^e cy PuM^aHM HanpaBM^M Ma^M

to

KacTpyM, Koju je o6e36e^MBao MHoro6pojHe pygHMKe

h o bu

Ha n^aHMHM u y aeHoj okoamhm. H a TeMe^MMa auxoBe

3HaKy 6eorpagcKe n^aHMHe y3 pagHe npocTopuje nocToju

TBp^aBe Cp6u npaBe rpag ^ p h o b . TBp^aBy cy Typ^u

^en pecTopaH U3 Kor ce n py^ a npeguBaH noraeg Ha rpag

o6hobmam 1442. roguHe npu^MKoM oncage Beorpaga.

u mupy o^o^MHy. H a nyTy og Topma go cnoMeHUKa pycKu

noc^egftM ocTa^M Tor rpaga yKflomeHM cy Kag je none^a

eMurpaHTM cy M3Me^y gBa paTa noguraM xoTe^ „ABa^a“.

rpag aa CnoMeHUKa He3HaHoM jyHaKy 1934. Taj

6u^a npujaTHa Ka^aHa. „M uTpoBuheB goM“ ce Ha^a3M y3 Te^eBM3MjcKM Topam Ha A B ara. H a tom 3amTUTHoM

Mcnog CnoMeHUKa He3HaHoM jyHaKy, Ha 3anagHoj

MoHyMeHTa^HM May3o^ej Ha Bpxy ABa^e BepoBaTHo je

CTpaHu, Hana3M ce u cnoMeHMK coBjeTCKMM BeTepaHMMa,

Haj3HanajHMje ge^o Be^uKor Bajapa MBaHa MemTpoBuha.

ynecHM^MMa y ocno6o^eay Beorpaga 1944. H a jy^H oj

n^aHMHa 6peroBUTor MMeHa

515

nagMHM ABane je nnaHMHapcKM goM ,HapanuheB 6pecTâ&#x20AC;&#x153;, Ha MecTy rge je HeKag Baca Hapanuh oKyn^ao BM^eHe ^yge u goroBapao ce c BHM a o Hanagy Ha Beorpag, BpecTOBM nog KojuMa cy ohm cegenu BMme Hucy Ty, anu pacTy h o bm . y 6^ m3mhm je u 6yHap M3 puMCKor go6a, 3a Koju HeKu n peraocTaB^ajy ga je M o^ga u pygapcKo o kh o .

A nenu u M upum e y TypcKo BpeMe ABana je 6una rono 6pgo. fteH o nom yM ^aBaae noneno je y go6a KHe3a M unom a. napK Ha Bpxy ABane ype^eH je y BpeMe rp ag ae CnoMeHMKa

3 a CBe OHe koj'hma je CpSnja y cpcy, 3a OHe Kojn ' e n e Da ayTopoBe h cBoje yTHCKe npeHecy noKOLeftHMa,

Da ~yDecHe npefleLe h n p in e KojiMa OBa 3eMQa o6 iL y je OTprHy od HeMapa, npoLa3HocTH h 3a6opaBa!

H3Me|y K o p ic a H y f l E C H E C P B H J E

npipoDHHx peTKocTH h jeDHHCTBeHor

CTaLa je jep,Ha 3eMQa h nperpm T LenoTe:

KyLTypHor HacLe|a npoMH~y o Bhhhh

nLaHHHe h paBHHce, ceLa h opaHHce, peKe

Q y^H Ha cBaKoDHeBHHM nocLoBHMa, ~yjy

h

KLHcype, p h t o b h h BODona^H, nehHHe h

ce wHxoBe n p i~ e h B epoB aaa, MHpim y

BpeLa, o 6 i~ H e h H eo6i~H e i B o T H a e h

wHxoBa jeLa, o n ija jy wHxoBa m h a , bhde

BiQ K e . CTaLa cy h CLaBHa h zadopaB. i>ena

ce a kth bh o cth KojHMa npeKpahyjy DaHe

DeLa CTapax HenMapa: BoDeHHce h

o^Mopa: n e c a a e , l o b , Bam apHcaae,

Ba^ap H ce, m a h a c t h p h h cpKBe 6pBHape,

CBeTKoBHHe. y ~yDecHH a^6yM c 6e3MaLo

apxeoLom Ko B^aro, HeocBojHBe TBp|aBe,

770 F o T o r p a F i ja CTaLo je CBe oho mTo ce

cnoMeHHCH H3 HoBHje HCTopije. Kpo3

Mopa yno3HaTH h o c e th t h , je p C p 6 ija je

100 Kpajeva HenoHoBQHBor aM6ijeHTa,

D O 'H B Q aj HenOHOBQHB!

www.mladinska.rs

Mladinska knjiga BEOCRAD