We laten je niet vallen

Vallen is een vaak voorkomend probleem bij het verouderen. Het risico om te vallen voor mensen boven de 65 jaar bedraagt 25 tot 40 procent per jaar. Dat risico neemt uiteraard nog toe naarmate we ouder worden. Het risico om te vallen is groter voor vrouwen dan voor mannen. Driekwart van de valincidenten gebeurt binnenshuis en 10 procent van de valpartijen leidt tot lichamelijk letsel. Vaak zijn de gevolgen zo ernstig dat een medische behandeling noodzakelijk is. Ook de psychologische gevolgen van vallen zijn niet min: veel plussers die een val hebben meegemaakt zijn onzeker of angstig, waardoor ze in een sociaal isolement dreigen te belanden. De onzekerheid kan ook makkelijker tot een nieuwe val leiden.

Er zijn natuurlijk een heel aantal omgevingsrisico’s die de kans op vallen vergroten.

Buitenshuis kan het gaan om drempels, stoepranden of oneffenheden in de voetpadtegels en problemen met op- en afstappen bij het fietsen.

Binnenshuis kan het gaan om gladde vloeren, kabels en snoeren, losliggende tapijten, slechte verlichting voor een nachtelijk toiletbezoek, onvoldoende steunpunten en leuningen in huis, slecht schoeisel…

In dit artikel willen we echter vooral de focus leggen op medische factoren die de kans op vallen vergroten.

Stoornissen van het bewegings- en zenuwstelsel

Bij plussers is er een toenemende kans op artrose (lage rug, heupen, knieën, voetwortel) met als gevolg zwakkere spierwerking en een verstoord gangpatroon. Ook voetproblemen (eelt, teenafwijkingen) kunnen het steunmechanisme verstoren. Aantasting van het zenuwstelsel neemt sterk toe bij het ouder worden: ontsteking van de zenuwuiteinden (vaak een verwikkeling van suikerziekte), ziekte van Parkinson en letsels na een beroerte verzwakken de spierkracht en geven aanleiding tot gevoelsverlies of tintelingen, vooral in de benen. Daardoor neemt het zwaktegevoel in de benen toe en verhoogt het risico op vallen.

Evenwichtsstoornissen

Het evenwichtsorgaan gaat er bij plussers een beetje op achteruit en bij plotse draaibewegingen kan een korte duizeligheid ontstaan. Ook ziekten van het evenwichtsorgaan kunnen plotse evenwichtsstoornissen veroorzaken.

Aandoeningen van hart en bloedvaten

Duizeligheid die voorkomt bij het opstaan, is dikwijls te wijten aan een kortstondige bloeddrukdaling. Op zich is dat niet alarmerend, maar het verhoogt uiteraard wel het valrisico. Gelukkig gaat een bloeddrukdaling zelden gepaard met bewustzijnsverlies, het risico zit hem vooral in het vallen. Dat kan ook voorkomen als je bijvoorbeeld enkele alcoholische aperitieven drinkt en daarna warme soep eet. Die opeenvolging kan zorgen voor een bloeddrukdaling en zelfs bewustzijnsverlies.

Gezichtsstoornissen

Aandoeningen die onze gezichtsscherpte verminderen (cataract, aandoeningen van het netvlies, hoge oogdruk, aantasting door suikerziekte) verhogen het risico om ergens tegenaan te botsen en te vallen.

Psychische en cognitieve stoornissen

Bij personen met een depressie of een dementie verhoogt de kans op vallen. Bij deze aandoening gaan ouderen vaak minder bewegen of tillen ze hun benen minder goed op. Daardoor neemt hun spierkracht af en neemt de kans op struikelen toe. Ook bij valangst (na een vroegere val) gaan de spieren verder achteruit.

Inwendige oorzaken

Een plotse te lage suikerspiegel bij personen met suikerziekte kan vallen veroorzaken. Ook een uitgesproken bloedarmoede of een sterk verminderde vitamine D-spiegel bij personen die weinig buiten komen en weinig bewegen, kan een oorzaak zijn. Niet zo uitzonderlijk is vallen ook het eerste symptoom bij plotse rilkoorts, veroorzaakt door een zware infectie (vb. longontsteking of nierbekkenontsteking).

Medicatie

Het tegelijk innemen van veel verschillende medicatie doet het valrisico toenemen, vooral door plotse bloeddrukdaling. Goed overleg met de huisarts is altijd aangewezen. Slaapmedicatie is zoveel mogelijk te vermijden. Ons lichaam breekt slaapmedicatie immers slechts langzaam af. Onze nierfunctie gaat met verouderen ook wat achteruit, daardoor blijft de slaapmedicatie ook overdag nog wat aanwezig in ons lichaam. Slaapmedicatie werkt spierverslappend, daardoor neemt het risico op vallen vooral de eerste uren na de inname sterk toe.

Alcohol

De afbraak van alcohol in ons lichaam gaat trager met het ouder worden. Bovendien is het zenuwstelsel gevoeliger voor de effecten van alcohol. Alcohol verhoogt de kans op beroertes, suikerziekte, sommige kankers... Ook het valrisico neemt toe door meer spierverzwakking, bloeddrukschommelingen, duizeligheid, verstoord gangpatroon. De combinatie van alcohol en (slaap) medicatie versterkt deze effecten nog. Licht alcoholgebruik (1 tot 8 glazen per week) zal het valrisico niet doen toenemen. Matig gebruik (8 tot 21 glazen per week) en sterk alcoholgebruik (meer dan 21 glazen per week) daarentegen hebben een bewezen toename van het valrisico. Wees dus matig met alcohol, liefst zelfs zuinig.

Bronnen: zorg en gezondheid / huisarts en wetenschap / gezondheid.be

Een goeie remedie tegen vallen is zoveel mogelijk in beweging blijven. Je leest er alles over op pagina’s 6 en 7.