Mozaïek 2024 - juni - Openbare ruimte van en voor iedereen

OPENBARE RUIMTE

van en voor iedereen

Openbare ruimte: het geraamte van de stad

Een stad krijgt niet alleen karakter en structuur door de gebouwen die je er vindt, maar ook door de openbare ruimte. Die wint bovendien aan belang naarmate de stad groeit.

Deze Mozaïek is helemaal gewijd aan die openbare ruimte: aan de vele pleinen, straten en groengebieden van Leuven, én aan de vernieuwde visie daarrond.

De tijd dat de openbare ruimte enkel diende om je te verplaatsen, of beschouwd werd als restgebied, ligt ver achter ons. Vandaag richten we publieke plekken zo in dat mensen er kunnen samenkomen. We geven

voetgangers, fietsers, bussen en auto’s er hun eigen netwerken. En we zetten de openbare ruimte ook in om de gevolgen van de klimaatverandering op te vangen.

Er is de voorbije jaren hard gewerkt aan de openbare ruimte in Leuven – zo hard dat het onmogelijk is om een volledig overzicht te geven. Daarom is deze Mozaïek opgebouwd rond drie routes die enkele sprekende voorbeelden met elkaar verbinden. Trek er gerust op uit om alle verwezenlijkingen zelf ter plaatse te ontdekken en te ervaren. Al kan dat natuurlijk ook vanuit je luie stoel met deze Mozaïek.

Park Belle-Vue

INHOUD

WEETJES

04 Waarom zijn we extra lief voor beuken?

NOORDROUTE

10 KESSELBERG

Waarom kappen we soms Amerikaanse eiken?

13 HEUVELHOFPARK

Waarom zetten we hekjes rond sommige bomen?

CENTRUMROUTE

21 VAARTKOMOEVERS

Zal je hier echt op het water kunnen wandelen?

32 DIJLEPAD

Waar maken we van een parking een park?

ZUIDROUTE

38 MARTELARENPLEIN

Komt hier een groene stadspoort?

40 STADSBEGRAAFPLAATS

Blijven de deuren hier altijd open?

COLOFON Eindredactie: Heyvaert & Jansen

Fotografie en beelden: Tim Buelens, Claar, Jan Crab, Henderyckx luchtfotografie, Resiterra, Tractebel, Filip Van Loock

Opmaak: Skrew Studio - Maarten De Naeyer

Verantwoordelijke uitgever: Geertrui Vanloo, algemeen directeur stad Leuven

Contact: info@leuven.be, tel. 016 27 27 27, www.leuven.be

Je kan Mozaïek digitaal lezen en beluisteren via www.leuven.be/mozaiek-magazine

Mozaïek is gedrukt met milieuvriendelijke inkt op papier uit duurzaam beheerde bossen

04

13

32

Nachtelijke beleving

De Grote Markt is een beschermd stadsgezicht, omringd door historische gebouwen en monumenten. Met nieuwe verlichting vergroten we de nachtelijke beleving van het plein. We kozen voor een sobere verlichting met warm wit licht, die de architectuur van de monumenten mooi benadrukt. Alle vensters van de kerk worden bijvoorbeeld uitgelicht. En 32 grondspots accentueren de kerk in haar geheel.

Beuken vertroetelen Beuken zijn bosbomen. Veel exemplaren in de stad hebben het moeilijk gehad tijdens de hete zomers van de voorbije jaren. Daarom planten we in bebouwde omgevingen doorgaans geen nieuwe beuken meer aan. De beuken die al in de stad staan, koesteren we dan weer extra. We beschermen de gevoelige wortelzone zodat de beuken er optimaal gedijen.

Waterdoorlatend

Als we een straat aanleggen, gebruiken we zoveel mogelijk materialen die water in de grond laten dringen. De betonstraatstenen voor voetpaden zijn bijvoorbeeld poreus en waterdoorlatend. Voor parkeerplaatsen gebruiken we doorgaans kasseien met een open voeg of grasbetontegels – tegels met openingen waardoor gras kan groeien. Ook bij niet-poreuze stenen zorgen we voor brede voegen. Zo kan het hemelwater via de voegen in de grond dringen.

Straten als museum

In de hele stad, en zeker in het centrum, bulkt het van de streetart. Soms metershoog, soms bijna verborgen. Maar overal maken de muurschilderingen de omgeving levendiger en aantrekkelijker. Wil je meer ontdekken?

Bezoek www.visitleuven.be/ street-art-wandelingen.

Wanneer wordt een straat heraangelegd?

De stad evalueert haar straten continu. Op basis van verschillende criteria beslissen we welke we vernieuwen en op welke manier. Soms vernieuwen we enkel de rijbaan en de voetpaden, soms ook de riolering.

Rotsblokken om te spelen

We gaan de groene strook tussen het Blauwputplein en Hal 5 in Kessel-Lo glooiend aanleggen en met gras bezaaien. Verspreid over het terrein komen er bomen en struiken, water om in te spelen en grote rotsblokken waarop je kan zitten en klauteren. Zo zorgen we voor meer schaduw en veel speelmogelijkheden.

Kasseien in het centrum

De zone binnen de oude stadsomwalling heeft een historisch karakter. Om die uitstraling te versterken, gebruiken we er vooral gezaagde kasseien wanneer we de straten vernieuwen. Die zijn vlak en slipvrij. Je kan er comfortabel op wandelen en fietsen, en ze zijn toegankelijk voor mensen met een beperkte mobiliteit.

NOORDROUTE

Onze eerste route doet het noorden van Leuven aan. Ze verbindt twee heel verschillende stadsdelen: het vlakke gebied rond Wijgmaal en Wilsele-Putkapel, en het heuvellandschap van Kessel-Lo. Onderweg maak je kennis met groene landschappen, industrieel erfgoed, parken en verschillende soorten woonwijken.

1 Kasteelpark De Bunswyck 2 Scheutsite

3 Parkbegraafplaats Diestseveld 4 Heuvelhofpark

5 Heraangelegde straten rond de Abdij van Vlierbeek

6 Abdij van Vlierbeek

7 Kesselberg

8 Vijvers van Bellefroid

9 Armand Meyswijk 10 Privaatweg 11 Urban Sports Park 12 Sint-Agathaplein

Scan de QR-code en ontdek de projecten zelf met de fiets.

Vijvers van Bellefroid

De Vijvers van Bellefroid, verscholen tussen de bomen langs de Vaart en de Sportschuur in Wilsele, vormen een waardevol natuurgebied van 21 hectare.

De stad kocht het domein in 2019 en legde een wandelpad rond de zuidelijke vijver aan. Er werd ook een masterplan opgesteld voor het beheer ervan en voor de bescherming van de natuur.

Waardevolle natuur

Om de waardevolle natuur te beschermen en te versterken, is de noordelijke vijver afgesloten voor bezoekers. Aan de zuidelijke vijver vergroten we de biodiversiteit met de aanleg van verschillende soorten oevers, oeverbeplanting en poelen met verschillende waterstanden.

Enkel zachte recreatie

Door die waardevolle natuur, en omdat de vijvers niet geschikt zijn voor watersporten, kan je er enkel wandelen of joggen. Er komen verschillende plekken

om te genieten van de natuur, zoals steigers aan het water, een vlonderpad door het riet en een stilteplek. Voor kinderen leggen we avontuurlijke wandelpaden en natuurlijke speelplekken aan. Van het wandelpad tussen de Vaart en het domein maken we een volwaardige toegang.

Faunafort

Nu al kan je watervogels observeren via een kijkwand, maar we bouwen ook een nieuw observatiepunt in de zuidelijke vijver: een verzonken kubus in het water die je binnenkomt via een vlonderpad en een tunnel. Binnenin is de kubus beplant, zodat hij een natuurlijke woonplaats wordt voor allerlei dieren en planten. ‘Faunafort’, noemen we die constructie.

www.leuven.be/bellefroid

DE KRACHT VAN GROEN

De zomerse hitte temperen, de luchtkwaliteit verbeteren, felle regenbuien opvangen, de biodiversiteit versterken, zorgen voor een aangename sfeer, onze gezondheid en ons mentaal welzijn verbeteren, stress verlagen. Bomen en planten kunnen het allemaal. Groen beschermt ons tegen de gevolgen van de klimaatverandering.

Vergroening is dus essentieel voor een stad, en het openbaar domein speelt daar een belangrijke rol in. Daarom werken we aan een groenplan, dat onder andere onderzoekt waar er extra groen moet komen en hoe we het groen in de woonkernen kunnen uitbreiden. We hebben zowel aandacht voor de grote groengebieden als voor plekken met weinig groen. We breiden het huidige boombestand in straten, parken en bossen de komende jaren gevoelig uit. Zo beschermen we niet alleen de natuur in Leuven, maar laten we haar ook groeien.

De stad werkt daarvoor samen met de adviesraad natuur en biodiversiteit, met Natuurpunt en andere lokale natuurverenigingen zoals de Vrienden van Heverleebos en Meerdaalwoud en het Regionaal Landschap Dijleland.

BOSBEHEER OP DE KESSELBERG

INTERVIEW MET

GIJS VAN KERCKHOVEN

‘Op inheemse boomsoorten leven honderden insectensoorten

en zwammen’

Boven op de Kesselberg liet de stad bomen rooien en nieuwe soorten aanplanten.

Gijs Van Kerckhoven, boswachter bij het Agentschap Natuur en Bos, legt uit waarom.

‘In de jaren 1950 werd er hier een motorcrossterrein aangelegd. Dat verdween in de jaren 70. Toen zijn hier Amerikaanse eiken en grove dennen geplant, met het oog op houtwinning. We willen deze plek nu omvormen tot een natuurlijk bos met een divers en inheems bomenbestand.’

Waarom is het belangrijk om verschillende boomsoorten te hebben in een bos?

‘Een natuurlijk bos bestaat uit allerlei soorten planten en struiken, en trekt verschillende diersoorten aan. Het is met andere woorden belangrijk voor de biodiversiteit.’

‘De Amerikaanse eik geeft andere boomsoorten geen kans om te groeien. De brede kroon laat amper licht door voor andere planten, en de afgevallen bladeren verzuren de bodem. Zaden van andere planten kunnen daar dus maar heel

moeilijk kiemen. En hij produceert ook veel eikels, waar weer nieuwe Amerikaanse eiken uit voortkomen. ’

‘Grijpen we niet in, dan zullen hier over een tijd enkel nog Amerikaanse eiken staan. Dat is nefast voor de biodiversiteit. Die boom is geïmporteerd en niet aangepast aan de Europese natuur. Op inheemse boomsoorten leven honderden insectensoorten en zwammen, op de Amerikaanse eik een pak minder.’

En dus wordt de Amerikaanse eik gekapt, zodat jullie inheemse soorten aan kunnen planten?

’Ja, maar we kappen ze niet allemaal. Dat zou te drastisch zijn.’

‘We zorgen er ook voor dat we voldoende verschillende soorten aanplanten. Een bos is heel kwetsbaar wanneer er maar één soort groeit. Krijgt die af te rekenen met een insecten- of schimmelplaag, dan kan het volledige bos verdwijnen. In een natuurlijk bos met verschillende boomsoorten zijn er altijd soorten die overleven.’

Welke bomen zijn er aangeplant?

‘Allemaal inheemse soorten: hazelaar, linde, veldesdoorn, haagbeuk ... We kiezen voor heel jonge plantjes, omdat die zich gemakkelijk aanpassen aan de omstandigheden. Grote bomen met kluit vragen te veel nazorg.’

Wat gebeurt er met het hout van de gerooide bomen?

‘Hout is een belangrijke grondstof. De stammen van de gerooide bomen worden verkocht aan houthandelaars.’

‘De takken blijven liggen. Dood hout is een zegen voor de biodiversiteit. Er leven verschillende insecten, zwammen en schimmels op. Kevers leggen er hun eitjes, en vogels eten die larven later dan weer op.’

Zullen die inheemse bomen overleven als het klimaat verandert?

‘Misschien dat sommige het wat moeilijk zullen krijgen, maar er zullen altijd inheemse soorten zijn. Bomen passen zich aan de omstandigheden aan. In ZuidFrankrijk groeit er bijvoorbeeld ook wintereik, maar met een iets andere genetica, die aangepast is aan de zuiderse seizoenen.’

‘Veel hangt af van de standplaats. De stad is een hitte-eiland en sommige exotische bomen zijn beter bestand tegen die omstandigheden dan inheemse soorten. Een beuk is bijvoorbeeld een echte bosboom, die zet je beter niet in de stad. Een exoot zoals een plataan is een betere keuze, omdat die beter tegen de droogte kan.’

Er zijn op de Kesselberg ook plekken waar kinderen kunnen spelen.

‘Dat is de verdienste van de stad. Kinderen uit heel Leuven kunnen er het bos ontdekken. Op sommige plekken staan spelelementen in natuurlijke materialen. Er is ook een buitenklas en picknickplek. En de stad wil van het dennenbosje aan de Koningsstraat een speelbos maken.’

Urban Sports Park

Leuven telt meer dan honderd openbare speeltuinen en sportveldjes. De stad vernieuwt de speelpleintjes en legt regelmatig nieuwe speelterreinen aan. Zoals het Urban Sports Park in Wilsele. Skaters, freerunners en andere urban sporters kunnen er zich uitleven sinds de zomer van 2023.

Het park is er voor alle leeftijden, en zowel voor beginners als gevorderden. De lokale jeugd en de skate- en BMX-gemeenschap hebben mee nagedacht over het concept. Via het fietsnetwerk kan iedereen er veilig met de fiets geraken.

Je vindt er een pumptrack uit asfalt met bulten en bochten. Daarop kan je sporten met alles dat wieltjes heeft. De jumptrack is onverhard en is er voor BMX-waaghalzen. In het skatepark kan je skaten op trapjes, muurtjes, railings en hellingen. En in de freerunningzone kan je lopen, springen en klauteren op een parcours van hindernissen.

www.leuven.be/urban-sports-park

BUITEN BEWEGEN

Buiten bewegen is gezond, en daar houden we rekening mee bij de inrichting van ons openbaar domein. Niet alle Leuvenaars hebben een eigen tuin. Daarom willen we dat iedereen een speelplek heeft binnen een straal van 400 meter, eventueel met wat sportterreintjes erbij. Je vindt er de klassieke speeltoestellen, maar we zorgen ook voor speelprikkels die kinderen aanmoedigen om op avontuur te gaan en zelf te ontdekken.

Op zoek naar een toffe speel- of sportplek? Alle speeltuinen en sportvelden vind je op www.leuven.be/sportruimte.

Ook op andere plekken geven we mensen de kans om veilig en plezierig te bewegen. Op 18 plekken langs veilige wandelpaden en fietsroutes staan beweegbanken. Die hebben elk 6 verschillende fitnesselementen waarop je lichaamsoefeningen kan doen. Een overzicht vind je op www.leuven.be/beweeglint.

Renovatie Heuvelhofpark

De stad gaat het Heuvelhofpark aan de Diestsesteenweg vernieuwen met respect voor de erfgoedwaarde. Het wordt een toegankelijk, robuust en eigentijds park. Wandelen, joggen, picknicken en spelen wordt er nog aangenamer. We vergroenen het pleintje aan de Borstelstraat en integreren het in het park.

Wateroverlast vermijden

Hellingen leiden het water naar boszones en open graswadi’s. Dat zijn glooiingen waar water in kan staan bij neerslag, zodat de wandelpaden droog blijven. We maken de ondergrond los, zodat water er gemakkelijker in kan dringen.

Vijver als centraal punt

We herstellen de vijver in zijn oude glorie, met waterval en fontein. Het wordt een zelfreinigende natuurlijke vijver, met ecologisch ingerichte oevers en een strandje voor de kinderen.

Meer biodiversiteit

Om de wortelzones van enkele grote en unieke beuken en andere bomen te beschermen, komen er houten hekjes rond. We houden de ondergrond er ook los, zodat water gemakkelijk in de bodem kan dringen en de wortels voldoende water krijgen.

Zieke bomen vervangen we, vooral door streekeigen groen. Dat zorgt voor verjonging en meer afwisseling in het bomenbestand en de struik- en kruidenlaag. En dat is dan weer aantrekkelijker voor bijen, insecten en kleine dieren. Er komt ook een voedselbos, waar iedereen fruit kan plukken.

Veilig wandelen, spelen en sporten

We verbeteren de toegankelijkheid en vernieuwen de wandelpaden met goede verlichting en blindengeleiding op het pad tussen het kasteel en de bushalte.

Voor kinderen is er een avontuurlijk speelterrein met glooiingen, een zandvallei, een klimparcours en een speelbos. Er komt een buitenfitness en ook de Finse piste wordt vernieuwd.

Om na het wandelen, spelen en sporten uit te rusten, komen er veel zitbanken en enkele picknicktafels.

www.leuven.be/heuvelhofpark

Scheutsite

In 2019 kocht de stad de Scheutsite. Iedereen kan het park aan de Zavelstraat in Kessel-Lo bezoeken, maar blijf wel op de wandelpaden om de kwetsbare vegetatie niet te schaden. Je vindt er graslandvegetaties met waardevolle paddenstoelen, hellingen met brem, een gemengd loofbos en houtkanten. De plek heeft een rijke biodiversiteit met insecten, kleine dieren, voorjaarsbloeiers en andere planten. We hebben een aantal gebouwen gesloopt omdat ze in slechte staat waren. Op de vrijgekomen plaatsen hebben we nieuwe bomen aangeplant.

www.leuven.be/scheutsite

Romantische tuin in Vlierbeek

De Engelsche Hof, aan de ingang van het Nieuw Abtskwartier, wordt opnieuw een romantische tuin in Engelse stijl. De tuinmuur en begroeiing zullen de plek een besloten karakter geven. Er komt een klein pad, en twee grasperken die samen op een hart lijken.

De bomen en enkele struiken blijven staan. En er komen ook nieuwe planten – waaronder enkele exotische exemplaren als ode aan de 19de-eeuwse plantencollecties.

De tuin zal klaar zijn tegen het negende eeuwfeest van de Abdij van Vlierbeek in 2025. Om die verjaardag te vieren geven we ook de abdij zelf en haar omgeving een flinke opknapbeurt. De komende jaren vinden er restauratiewerken plaats en werken we verder om er een hechte buurtplek van te maken, met aandacht voor rust en ontmoeting.

www.leuven.be/masterplan-vlierbeek

Kasteelpark de Bunswyck

Op de flank van de Predikherenberg ligt Kasteelpark de Bunswyck: een weelderig natuur- en erfgoedlandschap van 9,5 hectare met een grote verzameling bomen én een fruitboomgaard. De stad kocht het privépark in 2023 en voerde werken uit om het toegankelijk te maken, zodat je er kan gaan wandelen en genieten van de natuur.

www.leuven.be/bunswyck

LAAT HET GRAS MAAR GROEIEN

In natuurgebieden, op sommige graslanden en langs veel wegbermen laten we het gras vrij groeien. We maaien er maar één of twee keer per jaar. Dat levert bloemrijke graslanden op vol leven, geur en kleur, waar veel bijen en vlinders leven. Strak gemaaid gras vangt weinig water op, is minder bestand tegen droge zomers en draagt nauwelijks bij aan de biodiversiteit. En om even een misverstand de wereld uit te helpen: het is beter voor hooikoortslijders, want stuifmeel van bloemen zweeft minder ver dan dat van grassen.

In sommige parken zijn er regelmatig evenementen en wordt er veel gesport en gespeeld. Dan is kort gras wel nodig. Om toch ook de biodiversiteit te bevorderen, zorgen we daar dan voor kleine plekjes die we niet maaien. Ook het gras op wandelpaadjes in natuurgebieden houden we kort, net als de grasstroken naast een fietspad.

HOE KIES JE EEN BOOM?

De juiste boom selecteren vraagt veel denkwerk. Waar er ruimte is, kiezen we liefst voor bomen die groot en oud kunnen worden, een prachtige kruin krijgen en veel zuurstof produceren.

Vroeger plantten we vaak grotere bomen die al een volle en groene kruin hadden. Dat doen we nu niet meer. Uit ervaring weten we dat oudere bomen na het planten een tijdje stagneren en niet verder groeien, omdat ze moeten wennen aan de nieuwe omgeving. Ze hebben ook veel water nodig. Daarom planten we sinds een aantal jaren vooral jongere, nog kleinere exemplaren. Die kunnen zich beter aanpassen aan een nieuwe omgeving en aan het veranderende klimaat. Om de groeikansen van bomen te vergroten, investeren we meer in een optimale ondergrond en standplaats.

Het veranderende klimaat beïnvloedt ook onze boomkeuzes. We moeten nu rekening houden met extreme hitte, langdurige droogte of wateroverlast, maar ook met zonnebrandschade of bomen in en rond wadi’s die meer water moeten kunnen verdragen.

Voor de biodiversiteit zijn inheemse boomsoorten over het algemeen de meest geschikte keuze. Ze herbergen een uitgebreid ecosysteem van

schimmels, planten en dieren uit onze bredere regio. Ter vergelijking: een Amerikaanse eik telt slechts een tiental organismen, terwijl een Europese eik meer dan 1000 insecten, vogels, kleine dieren, bacteriën en schimmels aantrekt.

De bladeren van exoten zoals de Amerikaanse eik verteren traag en verstoren de natuurlijke processen van een bos. Zeker in grotere natuurgebieden en bossen is het belangrijk het lokale ecosysteem te herstellen. Daarom kappen we in bossen strategisch exotische bomen, ook al zijn ze soms groot en gezond.

In een bebouwde omgeving is het anders. Omdat er weinig klimaatresistente inheemse bomen zijn, kiezen we bij nieuwe aanplantingen vaak voor (Zuid-)Europese boomsoorten die beter tegen droogte én tegelijk tegen wateroverlast bestand zijn. De kans dat insecten, schimmels, vogels en andere dieren zich kunnen aanpassen aan bomen uit Zuid-Europa is groter dan dat ze zich thuisvoelen op echte exoten, zoals pakweg Amerikaanse of Aziatische bomen. Die behouden we wél als ze ergens alleen in de stad staan en geen invloed hebben op de groei van andere bomen. Ze hebben daar een esthetische functie en zorgen voor een betere luchtkwaliteit.

Armand Meyswijk

De witte arbeiderswoningen in de Armand Meyswijk in Wilsele zijn bouwkundig erfgoed. De stad heeft de straat zo heringericht dat de huizen mooi tot hun recht komen. Een deel van de straat is aangelegd als woonerf, met kasseien en twee betonstroken om comfortabel te fietsen. Een lage haag schermt de vijver af, en houten zitbanken zorgen voor rustplekken aan het water.

De inkomzone van het park kreeg een nieuwe fietsenstalling, een picknickbank en een drinkwaterpunt. In het park zelf is er een modern skatepark en basketbalterreintje aangelegd. Ook de rest van het park krijgt een opknapbeurt, met onder andere nieuwe speeltoestellen.

STRATEN OP MENSENMAAT

Vroeger dienden straten alleen om je te verplaatsen of om je auto te parkeren. Nu maken we er ontmoetingsplaatsen van, met ruimte voor mensen, groen en erfgoed.

Waar nodig leggen we bredere voetpaden aan en maken we plaats voor fietsers en fietsenstallingen. We nemen maatregelen om de snelheid van auto’s te remmen. Rustige straten waar bijna alleen lokaal verkeer komt, richten we in als woonerf: er geldt een maximumsnelheid van 20 km/uur en voetgangers mogen de hele straat gebruiken om te wandelen. Er zijn geen voetpaden of fietspaden.

Verder zorgen we voor prettige en veilige verbindingen voor voetgangers en fietsers – denk aan de Jan Vranckxweg of het Lijnloperspad. Ook de fietszone in de binnenstad en de fietsstraten, waar auto’s geen fietsers mogen inhalen, spelen een belangrijke rol in die veilige verbindingen.

Planten en bomen helpen om het hitte-eilandeffect te verminderen. Daarom verharden we alleen waar het nodig is, verwijderen we overbodige verharding en planten we meer groen. We gebruiken waterdoorlatende materialen waar het kan en we leiden het hemelwater af naar plantvakken of infiltratiezones, in plaats van naar de riolering. Zo kan dat regenwater in de grond dringen, wat de kans op wateroverlast en overstromingen vermindert en helpt om het grondwater op peil te houden.

Bovendien creëert al dat groen gezondere lucht en een fleurige straat. Je kan zelf ook voor extra groen zorgen op het openbaar domein. De stad ondersteunt je met premies voor buurtplantsoenen, geveltuinen en groenslingers. Ook via ‘Kom op voor je wijk’ zijn er al tal van mooie voorbeelden van groene bewonersinitiatieven.

www.leuven.be/komopvoorjewijk

Woonstraten Vlierbeek

De straten rond de Abdij van Vlierbeek zijn heraangelegd. Het is nu een echte woonwijk, met een smallere rijbaan, meer groen in plantvakken, minder verharding en parkeervakken in grasdallen.

Sint-

Agathaplein

Onder de kerktoren van WilselePutkapel is alles vernieuwd: het zwembad, het jeugdhuis, de sporthal ... Ook de openbare ruimte kreeg een grondige opknapbeurt. Er is een nieuw dorpsplein: een groot grasveld met zitbanken en een wadi die regenwater opvangt. Voor al de activiteiten op en rond het plein zijn er fietsenstallingen beschikbaar. De opvallende luifel met groendak doet dienst als bushalte.

Privaatweg en Watermolenpad

Om het groene karakter van de dreef te behouden en toch comfortabel wandelen en fietsen mogelijk te maken, heeft de stad deze wegen opnieuw aangelegd met halfverharding – een ondergrond die water doorlaat en bestand is tegen occasioneel autoverkeer. Er zijn extra bomen en groen aangeplant. Zo zorgen we voor een prettige en verkeersveilige doorsteek in de dorpskern van Wijgmaal. De school ‘De Zonnewijzer’ gebruikt de wegen bovendien als extra buitenruimte.

CENTRUMROUTE

De centrale route vertrekt aan de oevers van de Vaartkom en doorkruist van daaruit het diverse stadscentrum. Ze loopt langs de opengelegde Dijle, met veel afwisseling tussen grote bouwprojecten en groene parken. Je ontdekt nieuwe pleinen en straten die de laatste jaren meer op maat van de vele voetgangers en fietsers zijn aangelegd. Deze route kan je zowel wandelen als fietsen.

Scan de QR-code en ontdek de projecten zelf te voet of met de fiets.

1 Vaartkomoevers 2 Park Tweewaters 3 Sluispark 4 Flessentrekkerspad 5 Mechelsestraat

6 Groengevel Mechelsestraat / Vismarkt

7 Brusselsestraat / Lei / podiumkunstensite

8 Sint-Jacobskerk

9 Heilige-Geeststraat (fietsverbinding Benedenstad)

Kruidtuin

Hertogensite / Janseniussite

Redingensite

Constantin Meunierstraat

Hoornplein 15 Alfons Smetsplein 16 Justus Lipsiusplein

17 Sint-Maartensdal 18 Tweebronnen

19 Oude Markt / Grote Markt

Vaartkomoevers

De stad legt de Vaartkomoevers opnieuw aan. Niet zo lang geleden was dit nog een druk knooppunt voor autoverkeer, maar nu ondergaan de oevers een complete make-over. Het wordt een haven van rust. Er komen groene zones met grote bomen, een wandelpromenade en een houten wandeldek, en zelfs een kunstmatige heuvel. De werken zijn begin 2024 gestart en zullen tegen de lente van 2025 vermoedelijk zijn afgerond.

STADSVERNIEUWING VOOR MEER WATER EN GROEN

Stadsvernieuwingsprojecten bieden kansen om meer water en groen in de stad te brengen.

Zulke projecten worden vaak opgezet op verlaten, verwaarloosde plekken die ooit verhard en volgebouwd waren. Rivieren worden er opengelegd om meer plaats te geven aan water en om de stad te beschermen tegen overstromingen. We ontharden op grote schaal en leggen openbare parken en ontmoetingsplekken aan.

Om onze stad op alle vlakken te laten groeien, moeten we ook open ruimte innemen en bebouwen. Dat

doen we voorzichtig: we streven naar oplossingen waar zowel de natuur als de stad van profiteert. Zo zorgen we bij grote projecten telkens voor nieuwe openbare parken met inheemse planten, bomen en voedselbossen om de biodiversiteit te bevorderen.

Privé-ontwikkelaars spelen een belangrijke rol in die projecten. Ze investeren in de aanleg van openbare ruimtes: omdat de stad het oplegt, maar ook omdat ze erkennen dat de kwaliteit van de woningen, winkels en kantoren die ze bouwen heel sterk samenhangt met een aantrekkelijke en levendige omgeving.

Victor Broosplein

Het Victor Broosplein wordt een aangename plek voor alledaags gebruik en kleine evenementen. Aan de randen komen groene zones met spelelementen. Op de betonverharding kan je comfortabel wandelen, fietsen, skaten en steppen. Het bijzondere lijnpatroon zorgt voor een speels element. De randen van de rijweg en de groenzones helpen blinden en slechtzienden de weg te vinden.

Noordoever

De noordoever blijft autoluw. Aan de waterkant komt een drie meter brede wandelpromenade, met langs de gevels een strook van nog eens vier meter met fietsenstallingen en ruimte voor terrassen. Tussenin leggen we een langgerekte groenstrip aan met een variatie aan planten en bomen.

Watertuin

De watertuin is een opvallende nieuwkomer in deze omgeving. Via stapstenen kan je de tuin oversteken, en vanop de ruw gestapelde natuurstenen aan de zijkant kan je je voeten in het water laten bengelen. Tussen de watertuin en de Vaart komt een groot houten platform dat kan dienen als podium en aanlegplek voor kajaks en supboards.

Zuidoever: woonerf tussen OPEK en de Vaartstraat

Dit straatdeel richten we in als woonerf met materialen die mooi aansluiten bij het Victor Broosplein, en bomen die voetgangers afschermen van het verkeer. Het wordt een rustige straat met enkel lokaal gemotoriseerd verkeer, bussen en zachte weggebruikers.

Zuidoever: tussen de Vaartstraat en de bruggen

Hier is de straat smaller en het verkeer drukker. Voor voetgangers komt er een houten wandeldek op het water. Dat schermen we af van de straat met struiken, zodat je er rustig kan wandelen. Hoogstambomen scheiden het voetpad langs de gebouwen van de rijbaan af. Aan weerskanten van de rijbaan komen brede fietspaden.

Staart van de Vaart

In de binnenbocht komt een kunstmatige heuvel van ongeveer drie meter hoog. Die wordt aangelegd met recuperatiematerialen uit de werfzone, aangevuld met aarde. Op de heuvel planten we een mix van boomsoorten en struiken. Zo wordt dit stukje natuur een buffer tegen de drukte op het Engels Plein en de Lüdenscheidsingel. Langs de kant van de Vaart komen brede trappen die samen een tribune vormen.

ALLERLEI SOORTEN

PARKEN

Parken in hun huidige vorm zijn uitvindingen uit de 19de eeuw. Ons stadspark is daar een perfect voorbeeld van. Maar ook andere historische omgevingen hebben de voorbije jaren een parkaanleg gekregen, zodat iedereen ervan kan genieten.

Daarnaast zijn er de voorbije jaren ook opvallend veel voormalige industriële sites omgevormd tot groene oases. Dat is niet vanzelfsprekend. De bodem is vaak aangetast door de jarenlange industriële activiteit en moet gezuiverd worden, of in het meest extreme geval afgevoerd en vervangen. Ook de plantenkeuze moeten we dikwijls afstemmen op de specifieke omstandigheden.

Die veelheid aan parken is niet alleen aangenaam, maar ook verrassend. Zeker omdat parken ieder seizoen weer anders zijn.

Park

Tweewaters

Dit net aangelegde park is een opvallende nieuwe groenruimte in een nieuwe woonwijk. Het park ligt aan de Dijle en de Vunt en bestaat uit twee delen. Aan de kant van de Balk van Beel is een bloemenweide en komt er een speelbos met een vijftigtal bomen.

Aan de kant van de Dijle heeft het park overstroombare oevers, en meer glooiingen doordat het historische reliëf er is hersteld. Vanop de nabijgelegen zonneweide heb je een mooi uitzicht op het water en de rest van de stad.

Sluispark

Grote fabriekshallen hebben hier plaatsgemaakt voor een groene vlakte met veel ruimte om te picknicken, te spelen en evenementen te organiseren. De Dijle is bijna volledig opengelegd. Harde en zachte oevers wisselen elkaar af. Op sommige plaatsen kan je via trappen tot aan het water. De populaire waterdoetuin en de vistrap – een slimme constructie die vissen helpt om de hoger gelegen delen van de Dijle te bereiken – maken de waterbeleving compleet. De laatste jaren hebben we extra bomen geplant voor schaduw op warme dagen.

Kruidtuin

In 2021 vierde de Kruidtuin zijn 200ste verjaardag. De stad wil deze bijzondere botanische tuin klaarstomen voor de volgende 200 jaar en werkt volop aan een toekomstvisie, een studie over de restauratie van het erfgoed en een betere toegankelijkheid. Dit najaar werken we al aan een ingegroende inkom. In de grote vijver ruimen we het slib en plaatsen we twee houten vlonders en loopbruggen.

Stadspark

Sint-Donatus

Het 19de-eeuwse stadspark met de typerende kiosk, rotsen en erfgoed blijft populair, maar is aan vernieuwing toe. De historische stadsmuur wordt nu gerestaureerd, en we maken het park ook klaar voor de toekomst. We gaan het anders inrichten. Onderzoekers bestuderen welke planten en bomen bestand zijn tegen de klimaatverandering en waar we nieuwe bomen moeten aanplanten.

Janseniuspark

De nieuwe woonwijk Refugehof geeft toegang tot een fijn park aan de Dijle. In het park staan historische monumenten als de Janseniustoren, de Justus Lipsiustoren en de 14de-eeuwse Ursulinensluis. Vanuit het park heb je een fraai uitzicht op het Justus Lipsiuscollege.

Tijdens vakanties en buiten de school- en opvanguren is de speelplaats van de nabijgelegen Paridaensschool toegankelijk voor de buurt.

Hertogensite

De ziekenhuissite van Sint-Pieter en Sint-Rafaël was ooit volgebouwd, verhard en ontoegankelijk. De laatste jaren groeit ze stilaan uit tot een levendige plek. De ontwikkelaar moet er de openbare ruimte vormgeven en nadien overdragen aan de stad. Het ontwerp ervan verliep in nauwe samenwerking met de stad.

Een groot park en vele kleine pleintjes en steegjes herstellen het typisch Leuvense netwerk van doorsteken en binnenpleinen. Dat zijn niet alleen makkelijke fiets- en wandelverbindingen, maar ook nieuwe ontmoetingsplaatsen voor de hele omgeving. Daarom komen er trouwens ook bruggetjes over de opengelegde Dijlearmen.

In het hart ligt het park langs de opengelegde Dijle en de stadsmuur. We verrijken er de ondergrond, zodat de nieuwe bomen en planten goed kunnen groeien.

De Dijle werd hier in de middeleeuwen verlegd langs de toenmalige stadsomwalling als verdediging van de stad. Het restant van die omwalling en de twee torens op de site zijn al gerestaureerd. De verdwenen muurdelen worden later zichtbaar gemaakt als een lange zitbank. Zo komt de rijke geschiedenis van deze plek opnieuw tot leven.

GESCHIEDENIS

Een eeuwenoude stad als Leuven heeft veel historische lagen. Geen wonder dat bijna elke stedenbouwkundige studie begint met een grondig onderzoek van het landschap en de geschiedenis. Zo bepalen we welke elementen we willen behouden, versterken of juist verminderen.

Soms herstellen we historische structuren die lang geleden zijn verdwenen. Bijvoorbeeld de 12de-eeuwse stadsmuur, die opnieuw zichtbaar wordt op plaatsen zoals het Handbooghof, het stadspark en de Hertogensite.

De geschiedenis beïnvloedt ook de materiaalkeuzes in de openbare ruimte. Zo werken we met kasseien in historische straatjes, en met industriële materialen zoals baksteen op voormalige fabriekssites om de erfgoedsfeer te versterken.

Omgekeerd kan de inrichting van de openbare ruimte historische sporen ook beter zichtbaar maken. Pleinen, open plekken, straatverlichting en wandelwegen leiden passanten naar en langs ons eeuwenoude erfgoed.

1 Het centrale park is ongeveer 1,5 ha groot en ligt tussen de twee opengelegde Dijlearmen. Het loopt in een lichte helling, in de richting van de Aa. In het park komen bomen en struiken van verschillende grootte.

6 Het Hof is een intiem binnenplein tussen het podiumkunstengebouw en de Romaanse Poort. Het is de toegang tot het park vanuit de Brusselsestraat.

2 Aan het 19de-eeuwse

Sint-Pietersgasthuis is een terras met natuurlijke speelelementen voor de kleinsten. Grotere kinderen kunnen zich uitleven op een klimboom, aan het water en op hellingen in heel het park.

7 Betonnen zitelementen visualiseren de verdwenen delen van de stadsomwalling.

11 Aan de Lei maken we de Aa weer zichtbaar. De straat wordt eenrichtingsstraat vanaf de Brouwersstraat richting Brusselsestraat: een prettige verbinding tussen de podiumkunstensite en de toekomstige parking en bushalte aan de Brouwersstraat.

8 Een breedvertakt fietsen wandelpadennetwerk verbindt de hele omgeving.

12 De Olevodroom is een tijdelijk kleurrijk kunstwerk en veelzijdige ontmoetingsplek in één op de plaats van de toekomstige podiumkunstensite. Mede mogelijk gemaakt dankzij subsidies van het Europese project Varcities.

3 Aan de opengelegde Dijle heb je richting de Minderbroedersstraat uitzicht op een van de vier nieuwe bruggetjes, een publiek toegankelijke oever met gras en Dijletrappen aan de andere oever.

4 De Dijle heeft een glooiende en ecologisch begroeide rechteroever met daarachter de gerestaureerde stadsomwalling. Die oever kan overstromen bij hevige regenval. Op de linkeroever loopt het Dijlepad.

5 Het Sint-Rafaëlplein heeft Dijletrappen aan het water en ruimte voor terrassen van de aanpalende horecazaken. Het plein zal klaar zijn tegen de de zomer van 2024.

9 De historische binnenkoer van de Romaanse Poort vormt een rustige plek.

13 De Aa is een zijarm van de Dijle. We maken die weer zichtbaar en zorgen voor een zachte oever.

10 Tussen de Kruidtuin en de Hertogensite komt een publieke tuin op de plaats van de eerste Kruidtuin. We planten er kruiden als verwijzing.

En verder:

14 Gasthuissteeg: een nieuwe binnenstraat tussen de podiumkunstensite en het Dijlepad.

15 Brede straat aan Instituut Maisin: een veilige directe verbinding tussen de binnenstad en het Sint-Jacobsplein.

16 Publiek plein aan de toekomstige welzijnstoren (Isla Van Diestplein). Niet zichtbaar op het beeld.

17 Autovrije Brusselsestraat. Heraanleg tussen de Kapucijnenvoer en de Amerikalaan als autovrij winkelwandelgedeelte met bomen. (zie pagina 31)

18 Kunstwerk van Jaume Plensa.

Nieuwe

pleinen

Her en der in de binnenstad zijn onoverzichtelijke stedelijke ‘restruimtes’ heraangelegd tot gezellige pleinen. Die zijn niet alleen ontmoetingsplaatsen voor alle Leuvenaars, maar spelen vaak ook een cruciale rol in het waterbeheer in de binnenstad. Bijvoorbeeld dankzij waterabsorberende platen, ondergrondse buffer- en infiltratiebekkens en allerlei soorten groen.

In de nabije toekomst plannen we nog kleinere pleintjes aan de Jan Stasstraat en voor de Stadsschouwburg in de Bondgenotenlaan. De omgeving van het standbeeld van Paepe Thoon wordt tijdens de heraanleg van de Brusselsestraat definitief heringericht.

TOEGANKELIJK VOOR IEDEREEN

In Leuven streven we naar een toegankelijke openbare ruimte. Dat wil zeggen dat iedereen – mensen van alle leeftijden en genders, mensen met een handicap of tijdelijke ongemakken zoals een gebroken been, ouders met kinderwagens … – zich er gemakkelijk, veilig en comfortabel kan verplaatsen én er zich welkom voelt.

Dat pakken we onder andere zo aan:

w We kiezen voor comfortabele materialen.

w We vermijden hoogteverschillen en zorgen voor geleidelijke hellingen en duidelijke markeringen bij trappen.

w We zorgen voor verlaagde voetpaden aan oversteekpunten en bushaltes.

We willen dat iedereen zich veilig voelt. Daarom zorgen we voor voldoende zichtbaarheid, bijvoorbeeld door afsluitingen en struiken en hagen niet te hoog te maken. We streven naar volledige toegankelijkheid, ‘van gevel

tot gevel’ zoals dat heet. Zo kan iedereen zonder moeite overal wandelen. Eén uitzondering: de opvallende geleidingslijnen voor blinde en slechtziende mensen.

Soms botst die toegankelijkheid met andere vereisten. Op pleinen of in straten met een bijzondere erfgoedwaarde, bijvoorbeeld een bestrating met kasseien, leggen we soms aparte comfortstroken in beton of vlakke natuursteen. We merken dan vaak dat iedereen er over die stroken wandelt. Een goed voorbeeld is de binnenplaats van het Pauscollege aan het Hogeschoolplein.

Als basis voor een toegankelijk ontwerp gebruiken we de richtlijnen van de Vlaamse overheid. We werken ook samen met de adviesraad toegankelijkheid van de stad Leuven, waar ervaringsdeskundigen hun expertise delen. Samen bekijken we minder voor de hand liggende ontwerpen. Zo zorgen we ervoor dat onze stad ook echt voor iedereen toegankelijk is. Dat is een werk van lange adem. We werken daar elke dag verder aan.

Justus Lipsius

Paepe Thoon

Hoornplein

Alfons Smetsplein

Toekomstige Brusselsestraat

Winkelstraten

Het kernwinkelgebied breidt verder uit – in de Brusselsestraat tot aan de Lei. We zorgen er voor extra zitplaatsen, bijvoorbeeld op de route naar parking Vaartkom.

Fietsstraten

Door de nieuwe verkeersregels is bijna de hele binnenstad nu één grote fietszone. Auto’s zijn er te gast en moeten achter de fietsers blijven.

Geleidelijk aan passen we ook de infrastructuur van onze straten aan. Bijvoorbeeld door woonerven of fietsverbindingen aan te leggen. Zo loopt er dwars door de Benedenstad een veilige, bijna volledig vernieuwde fietsroute van de Heilige-Geeststraat en de Goudsbloemstraat via de Riddersstraat en de Burchtstraat naar de Vaartkom.

Levendige straten

Overal in Leuven, maar zeker binnen de ring, is de druk van het autoverkeer de afgelopen jaren verminderd. Met dank aan de invoering van de zone 30 en het circulatieplan, maar ook omdat we straten anders bekijken en inrichten.

Tiensestraat

Tijdelijk ingerichte straten

In afwachting van een definitieve heraanleg kregen sommige straten een tijdelijke inrichting. Op die manier merken zowel bewoners als stadsdiensten wat het beste werkt en welke technieken we kunnen toepassen om onze straten nog aangenamer en groener te maken. Zo is er een proefopstelling in de Constantin Meunierstraat. Groene zones remmen het verkeer af en geven de straat een fris en hedendaags uitzicht. Het project recupereert materialen van andere werven. Ook het pleintje aan de Frederik Lintsstraat kreeg een tijdelijke inrichting. De ervaringen met deze proefopstellingen nemen we mee bij het definitieve ontwerp.

Riddersstraat

Constantin Meunierstraat

Redingensite

Bij de herinrichting van de Redingensite maakt de parking plaats voor meer groen op het Dijleeiland. Het Dijlepark tussen de twee rivierarmen wordt groter, zodat het een onderdeel van het Dijlepad wordt.

Het Dijlepad

Via het Dijlepad kan je langs het water heel Leuven doorkruisen, te voet of met de fiets. Sommige stukken zijn nog volop in ontwikkeling, maar veel is al klaar. Her en der kwamen én komen er brugjes, net als Dijleterrassen als rustpunt om van het water te genieten. En in verschillende stadsvernieuwingsprojecten speelt de Dijle een glansrol.

Handbooghof

De doorsteek langs het Handbooghof is volledig heraangelegd. De stadsomwalling werd gerestaureerd, het pad werd voetgangersvriendelijk gemaakt en zitbanken en zitheuvels maken het er comfortabel. Via het vernieuwde pad volg je de loop van de Dijle en de 160 meter lange, gerestaureerde stadsmuur. Na de heraanleg van de Brusselsestraat en de verplaatsing van de supermarkt zal het Handbooghof beter aansluiten op de rest van het Dijlepad.

Hertogensite

Op de Hertogensite wordt de Dijle over een afstand van 300 meter opengelegd. Langs en over het water maken we werk van ontbrekende schakels van het Dijlepad. Tegen deze zomer is een eerste deeltje klaar. Vanaf de Minderbroedersstraat kan je dan langs de historische stadsmuur en via een nieuwe brug over de Aa naar de Onze-Lieve-Vrouwstraat.

Speelplaats, brugje Stroom

Zelfs de speelplaats van de school Stroom in de Minckelersstraat maakt deel uit van het Dijlenetwerk.

Flessentrekkerspad

In het verlengde van het wandel- en fietspad langs het Klaverpark ligt sinds kort een snelle verbinding van de Mechelsestraat naar het Sluispark: het Flessentrekkerspad. Ook hier is een Dijlearm opengelegd en zijn de oevers ingegroend.

Linkeroever tussen

Vaartstraat en Tweewaters

Deze verbinding is al open tot aan Stroom. Het deel tot aan de Vaartstraat opent deze zomer.

LEVENDE RIVIEREN

De Dijle heeft de stad mee vormgegeven: als begeleider van de stadsomwalling, als natuurlijke beveiliging, als levensader voor de scheepvaart. Na verloop van tijd verloor ze echter haar economische functie. Ze overstroomde geregeld, en de waterkwaliteit verslechterde. In de 19de eeuw werd de rivier overwelfd en gedegradeerd tot riool. Gelukkig is dat gekeerd. Het water is nu stukken schoner, en door waterbeheersingswerken voorkomen we overstromingen.

Tot enkele tientallen jaren geleden liepen de Dijle, de Vunt en de Voer op veel plekken in Leuven ondergronds of achter gebouwen. Nu zorgen we er bij stadsontwikkelingsprojecten voor dat het water zoveel mogelijk wordt opengelegd en zichtbaar gemaakt. Zulke open beddingen krijgen zachte, groene oevers die kunnen overstromen bij hevige regenval. Planten bieden een thuis aan vele dieren en bevorderen zo de biodiversiteit. Bovendien tempert open water het hitte-eilandeffect: het verdampende water en het groen rondom bieden op warme dagen broodnodige verkoeling.

Ook buiten de binnenstad speelt de Dijle een sleutelrol. Ze verbindt de natuurgebieden rond het kasteelpark Arenberg in Heverlee met die in Wijgmaal en Wilsele. Langs het hele traject leggen we het Dijlepad aan, een wandel- en fietspad waarlangs je Leuven recreatief kan ontdekken. Op verschillende plekken komen er brugjes voor extra wandel- en fietsgemak.

ZUIDROUTE

De zuidroute verbindt het beboste plateau van Heverlee met het heuvellandschap van Kessel-Lo. Deze route vertrekt vanuit Heverleebos en leidt je via enkele nieuwe fietsverbindingen naar het Martelarenplein. Onderweg kom je veel groen tegen, een lappendeken van gevarieerde woonwijken, bijzonder erfgoed en groene parken.

1 Brabantse Wouden

2 Volksmoestuin Salvenbos

3 Groenstraat

4 Muurschildering Geldenaaksebaan

5 Abdij van Park

6 Natuurpark De Warande

7 Philipssite

8 Stadsbegraafplaats

9 Bierbeekstraat

10 Fietstunnel Tiensesteenweg

11 Klein Rijsel

12 Martelarenlaan / Park Belle Vue

13 Centrale Werkplaatsen

14 Martelarenplein

15 Spaanse Kroon

16 Hoegaardsestraat

Scan de QR-code en ontdek de projecten zelf met de fiets.

Naadloos fietsnetwerk

De afgelopen jaren hebben we flink geïnvesteerd in nieuwe fietsinfrastructuur, soms samen met andere overheden. We maken straten veiliger voor fietsers of zorgen voor verbindingen die enkel voor zachte weggebruikers dienen. De Martelarenlaan, de fietstunnel en het Stoemperspad brengen je naar de Tivolibrug. Daar komen twee fietsroutes samen. Er is de fietssnelweg naar Tienen. Die leidt via de Hoegaardsestraat en de Brugstraat naar het industrieterrein in Haasrode, en verder door richting Bierbeek. Of je kan via de Tivolistraat naar Abdij van Park en verder door naar Oud-Heverlee via de Groenstraat.

Fietsstraten

De Hoegaardsestraat en de Groenstraat zijn omgevormd tot fietsstraten, waar auto’s achter de fietsers moeten blijven.

Tivolibrug

Het nieuwe fietspad sluit aan op de Tivolibrug, die je over de sporen leidt. Je kan er prachtige staaltjes streetart bewonderen van Leuvense graffitikunstenaars als Beireh en Art of Mau.

Fietssnelweg Leuven-Tienen

De fiets- en voetgangerstunnel onder de Tiensesteenweg maakt deel uit van de fietssnelweg Leuven-Tienen en verbindt de Martelarenlaan met het Stoemperspad –het nieuwe fietspad in het spoorwegtalud, parallel met de Adjudant Harboortstraat.

Martelarenlaan

De omgeving van de Martelarenlaan onderging de voorbije jaren een indrukwekkende gedaanteverandering. De rijweg voor auto’s werd verplaatst tot vlak naast de spoorlijn. Zo kwam er veel ruimte vrij voor Park Belle Vue. Langs de huizen loopt nu een autoluwe en populaire fietsstraat.

Parkwegbrug

De Parkwegbrug is een belangrijke fietsverbinding voor scholieren en werknemers. De brug gaat over de treinsporen en verbindt de Philipssite met Abdij van Park.

LEUVEN LICHT OP

De nachtelijke beleving van de stad opwaarderen, pleinen en straten gezellig maken als het donker wordt, het veiligheidsgevoel vergroten en natuurlijk de zichtbaarheid garanderen: om al die redenen wil de stad een nieuw plan voor de openbare verlichting opstellen. En dat zowel voor de functionele verlichting als voor de monumenten sfeerverlichting.

Een goede zichtbaarheid staat voorop. We blijven daarom ook ’s nachts verlichten. Om energie te besparen, gebruiken we ledverlichting en dimmen we zoveel mogelijk. In parken schakelen we ’s nachts wel de verlichting uit, om de dieren niet te verstoren. Dat doen we ook bij fietspaden door de natuur, tenminste als er een veilige alternatieve route is.

Daarnaast zetten we in op sfeerverlichting. Met passende kleuren en verschillende lichtsterktes zetten we markante plekken in de stad in de schijnwerpers. We werkten samen met een lichtontwerper om de hele Grote Markt met de Sint-Pieterskerk en het stadhuis uit te lichten, maar ook bijzondere gebouwen zoals de Stadsschouwburg of de hoogste toren van Sint-Maartensdal. In de toekomst pakken we op die manier ook het Martelarenplein aan.

Het Martelarenplein wordt als het ware een daktuin met ondergrondse kratten die het regenwater verzamelen. Er komen watersproeiers. Op het Martelarenplein komen veel verkeersstromen samen. Met de heraanleg van het plein plannen we ook ingrepen die de verkeersveiligheid ten goede komen.

MARTELARENPLEIN WORDT GROENE STADSPOORT

Binnenkort wordt het Martelarenplein heel wat groener. De toegangspoort tot de stad wordt een aangename plek, met bomen en planten die ’s zomers voor kleur en verkoeling zorgen. Ontwerpbureau OMGEVING tekende de plannen. Tompy Hoedelmans (landschapsarchitect) legt uit hoe ze de diverse verwachtingen wisten te verzoenen.

Tompy Hoedelmans: ‘Tijdens de voorbereidingen viel op dat het plein vooral een verharde, grijze doorgangszone is. Dat willen we veranderen: het wordt een groene entree tot de stad. Voor veel mensen is het Martelarenplein het eerste wat ze zien als ze in Leuven aankomen. Die eerste indruk moet weerspiegelen waar de stad voor staat.’

‘Bij het begin kregen we wensen door: van de stad, van andere betrokkenen zoals De Lijn, en ook 250 ideeën van Leuvenaars en andere gebruikers die hadden gereageerd op een bevraging.’

Is het wel mogelijk om alle vragen en verwachtingen met elkaar te combineren?

‘Dat is onmogelijk, ook al is het een groot plein. Neem bijvoorbeeld de banken aan de ondergrondse fietsenstalling: die zitten vandaag bij mooi weer al vol. In ons ontwerp combineren we de vraag naar meer groen met de behoefte aan ontmoetingsplekken. Dat doen we door alle groenbakken zitranden te geven, zodat je zowel in de zon als in de schaduw kan gaan zitten. Maar we kunnen niet overal groenbakken voorzien: op het plein zijn er regelmatig activiteiten, zoals plechtigheden en herdenkingen aan het Vredesmonument. Er moet dus open ruimte blijven, zowel in het midden als aan de randen van het plein.’

Waar zijn jullie het meest trots op?

‘We hebben vergroening en verkoeling echt centraal gezet. Het Martelarenplein is 20 jaar geleden aangelegd met een ander idee van de openbare ruimte, en dus met veel verharding. Door te kiezen voor een lichtere natuursteen, zorgen we ervoor dat het plein op warme dagen minder snel opwarmt. En door de nieuwe bomen zal er veel meer schaduw zijn.’

Zijn er pleinen in andere steden die je kan vergelijken met het Martelarenplein?

‘Niet echt, maar we ontwerpen in heel Vlaanderen en Brussel, en onze opdracht is overal vergelijkbaar: ontharden, vergroenen, het hitteeilandeffect verkleinen … Heel andere vragen dan enkele decennia geleden. Pleinen die toen zijn aangelegd, worden nu weer omgevormd. Net omdat de visie op openbare ruimte veranderd is.’

PLEINEN OM ELKAAR TE ONTMOETEN

Oude Markt, Ladeuzeplein, Joris Helleputteplein, Hooverplein … Ooit waren het banale parkings in het midden van de stad, nu gezellige ontmoetingsplaatsen met meer groen. Hetzelfde gaat binnenkort gebeuren op het Martelarenplein, en later op de Vismarkt.

Pleinen dragen bij aan de charme van onze stad. Ze laten historische gebouwen stralen, bieden ruimte voor feesten en evenementen, en zijn plekken waar mensen elkaar ontmoeten en ontspannen. Daarom wordt elk plein zorgvuldig ontworpen – altijd met aandacht voor extra groen, als verkoeling in de zomer en voor gezondere lucht.

Ieder plein krijgt een aanpak op maat. Sommige pleinen richten we in met veel open ruimte, zodat ze kunnen dienen voor markten en evenementen. Andere geven we juist veel bomen en groen, voor rust en schaduw.

We zorgen ook voor voldoende zitbanken. Dat is belangrijk voor mensen die moeilijker ter been zijn of met kinderen op stap zijn, maar ook als ontmoetingsplek. We variëren tussen zitplekken waar jongeren kunnen samenkomen en banken met rug- en armleuningen voor meer comfort.

Kunst geeft pleinen een eigen karakter. We denken al over kunst na in het ontwerpstadium. Het gaat niet alleen om klassieke standbeelden; het kunnen evengoed stilteplekken, speelplekken of herkenningspunten zijn. Soms vertellen ze een verhaal, al dan niet verbonden met de geschiedenis van de plek. De fontein op het Hooverplein is een mooi voorbeeld. Die toont het oude stratenplan van Leuven, met de eerste stadsomwalling.

Stadsbegraafplaats

In 2023 werd de Stadsbegraafplaats aan de Kerkhofdreef in Heverlee uitgeroepen tot Begraafplaats van het Jaar. Het is een open en groene plek waar je niet enkel op Allerheiligen naartoe komt. Je vindt er nieuwe vormen van rouwverwerking, zoals een gedenkmuur met foto’s van graven die zijn verdwenen na het aflopen van de geldigheidstermijn.

Langste geveltuin

Tegen de muur van de Stadsbegraafplaats in de Tivolistraat vind je sinds mei 2024 een geveltuin van wel 400 meter lang. Die wil inwoners informeren én inspireren om zelf een geveltuin aan te leggen. De geveltuin bevat meer dan 20 soorten klimplanten. Bij iedere soort hangt informatie over de bloeiperiode, het onderhoud en eventuele klimhulp.

24/7

Door onze begraafplaatsen dag en nacht open te stellen, tonen we dat ze een belangrijk onderdeel van het leven en de stad zijn. De Stadsbegraafplaats is bijvoorbeeld niet alleen een laatste rustplek, maar ook een park om te wandelen én een doorgang naar het stadscentrum en Sportoase.

Groen

De afgelopen jaren hebben we hier een plantenlaboratorium gecreëerd: we hebben 70 soorten bomen aangeplant en onderzoeken nu welke het beste gedijen in ons veranderende klimaat. De grindpaden zijn vervangen door groene wandelpaden, en we werken verder aan onder andere een extra ingang aan Abdij van Park.

DE OPENBARE RUIMTE

BREIDT UIT

De afgelopen jaren heeft de stad veel geïnvesteerd om onverwachte plekken toegankelijk te maken en zo het openbaar domein uit te breiden. De Stadsbegraafplaats is een mooi voorbeeld. Sommige speelplaatsen zijn voortaan na de schooluren open voor de buurt. Ook vroegere privéterreinen zijn nu voor iedereen toegankelijk. Zo heeft de stad de Vijvers van Bellefroid, de Scheutsite en Kasteelpark de Bunswyck aangekocht en toegankelijk gemaakt voor wandelaars. Er zijn ook groene rustpunten gekomen bijvoorbeeld in de 7 Tuinen in de vroegere sigarenfabriek aan de Nobelstraat.

En we blijven vernieuwen en uitbreiden. Momenteel onderzoeken we of we de Sint-Jacobskerk kunnen omvormen tot een overdekte publieke ruimte. Zo creëren we steeds meer plekken waar mensen kunnen ontspannen, spelen en elkaar ontmoeten.

Brabantse Wouden

De Brabantse Wouden: dat is de nieuwe naam van een groot natuurgebied dat de Dijlevallei, het Meerdaalwoud, Heverleebos, het Hallerbos en het Zoniënwoud omvat. In totaal gaat het over 10.000 hectare natuur. Sinds 2023 zijn de Brabantse Wouden officieel erkend als nationaal park. Er is een masterplan opgemaakt om de natuur te beschermen en te versterken en om de verschillende delen weer met elkaar te verbinden.

Vergroening

Spaanse Kroon

De Spaanse Kroon, een woonwijk tussen de Tiensesteenweg en de Hoegaardsestraat, wordt volop heraangelegd. We ontharden en vergroenen er de straten. De buurtbewoners werden nauw bij de plannen betrokken en worden aangemoedigd om ook op hun privéterrein te ontharden. Het project kreeg Europese subsidies.

Volksmoestuin Salvenbos

Sinds 2022 kunnen zo’n 50-tal Leuvenaars tuinieren in de nieuwe volkstuin op het domein van het Psychiatrisch Verzorgingstehuis Salvenbos, aan de Naamsesteenweg in Heverlee. De stad huurt de grond en vormde een braakliggend grasland om tot volkstuintjes van elk zowat 30 m².

Philipssite

In afwachting van een definitieve heraanleg hebben we de Philipssite hier en daar alvast aangepast.

Aan de kant van de ring hebben we bomen geplant voor meer schaduw, en bloemenweides gezaaid voor meer biodiversiteit. Er kwamen een beweegbank, rolstoeltoegankelijke picknicktafels, minivoetbalgoaltjes en frisbeedoeltjes voor discgolf. Het braakliggende terrein naast het skatepark is omgevormd tot tijdelijke hondenlosloopzone. Aan de kant van de Tivolistraat zorgen nieuwe bomen, zitbanken, picknicktafels en natuurlijke speelelementen voor een gezellige ontmoetingsplek. De fietsenstalling tegenover Sportoase kreeg een groendak. Daar komt nog een bikewash.

Bierbeekstraat

De Bierbeekstraat, tussen de Tiensepoort en de Tivolibrug, is heraangelegd als woonerf met nieuwe bomen en groenvakken. De straat is nu een veilige route voor fietsers en voetgangers tussen het stadscentrum en Heverlee. De bewoners kregen de kans om gratis geveltuintjes aan te leggen. Ze namen ook het initiatief voor een prachtige muurschildering van Gerolf Van de Perre: een eerbetoon aan Hortense Daman (1926-2006), een Leuvense verzetsheldin die als kind in deze buurt woonde.

Natuurpark De Warande

Waar vroeger de voetbal- en tennisvelden aan Abdij van Park lagen, hebben we begin 2024 samen met leerlingen van de scholen Matadi en Sint-Norbertus 50 bomen en 970 stuks bosgoed geplant. Kinderen kunnen er spelen en ravotten op natuurlijke speelelementen. Je zal er ook tot rust kunnen komen op een stilteplek aan het nieuwe kunstwerk ‘Aedicula’. Alles samen een belangrijke stap in het landschapsbeheersplan van de abdijsite, dat de biodiversiteit, erfgoedwaarden en rust en stilte van het gebied wil versterken.

1863 aantal zitbanken

30 nieuwe of vernieuwde speelterreinen

28.600 m2

verharde oppervlakte vervangen door groen of waterdoorlaatbare verharding

Openbaar domein van en voor iedereen.

IN CIJFERS

6511

extra bomen in 5 buurtbossen, waarvan al 2700 grote exemplaren

10

oude stadspoorten worden gevisualiseerd door cortenstalen strips

55 km

asfalt vernieuwd tussen 2019 en 2024 (bijna 8 keer de ring van Leuven)

verkoeling door grote bomen en groene vlakken in een straat te plaatsen

voetpad vernieuwd tussen 2019 en 2024 (ruim 4 keer de ring van Leuven) tot 40%

bijna 30

km