Ξενιτιά……… «Το πού βρίσκεται ο χώρος της Καππαδοκίας είναι λίγο πολύ γνωστός, σήμερα. Έτσι απλά στη Μικρά Ασία, κάπου ανάμεσα σε βουνά και λαγκάδια, λίγο μετά τον Σαγγάριο ποταμό, πιο κάτω από τη Άγκυρα, λίγο πιο πάνω από το λιμάνι της Μερσίνας και έχει Θεός. Εκεί λοιπόν ζει και εργάζεται, γεννιέται και πεθαίνει, ο Καππαδόκης, σε ένα γεωγραφικό χώρο που περιβάλλεται από τείχη ψηλά, αξεπέραστα, καταλυτικά για την ύπαρξή του. Μια ατελείωτη σειρά βουνών, αλλά και μια πληθώρα λαού, που ναι μεν ζει και παιδεύεται μαζί, αλλά με διαφορετική θρησκεία, κουλτούρα, ήθη και έθιμα, σε χωριά – οικισμούς που εύστοχα χαρακτηρίζονται νησίδες ελληνισμού, οάσεις χριστιανισμού, μιας και το κυρίαρχο πληθυσμιακό στοιχείο ήταν το μουσουλμανικό. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ζει και δραστηριοποιείται αποκομμένος από τον έξω κόσμο, που μόνο ως καλές ή κακές φήμες τον αντιλαμβάνεται. Ως καλό παραμύθι αρχικά και ως εικόνες λίγο αργότερα από τον πατέρα- αρραβωνιαστικό- άνδρα- γιο, που λόγω αιτίων οικονομικών πήρε των ομματιών του και ξενιτεύτηκε σε κάποια μεγάλη πολιτεία. Αλλά και από τους περιφερόμενους μικροπωλητές που παρουσίαζαν μεν τα καλούδια τους, που τα περιτύλιγαν με μια πληθώρα περιττών και υπερβολικών πληροφοριών, έτσι για εντυπωσιασμό. Ο κόσμος του, μικρόκοσμος και μέγας ταυτόχρονα, ήταν οι μαχαλάδες του χωριού και στην καλυτέρα των περιπτώσεων και κάποιο διπλανό χωριουδάκι, που στα πλαίσια των θρησκευτικών τους καθηκόντων, στην ονομαστική εορτή κάποιου αγίου το επισκέπτονταν. Άρα; Άρα γεννιόταν, μεγάλωνε, ζούσε και πέθανε σε ένα συγκεκριμένο μέρος, έπαιρνε τις πρέπουσες πληροφορίες, τις οποίες φρόντιζε η κυρίαρχη ιδεολογία να μεταφέρει χωρίς φυσικά παρεκκλίσεις, ζούσε απλά με τις σκιές των ειδώλων ενός κόσμου που του διδόταν. Μια συνεχής επανάληψη, από γενιά σε γενιά, του Πλατωνικού «μύθου της σπηλιάς». Πίεση την οποία υποχρεωνότανε όχι μόνο να αποδεχτεί και οποιοδήποτε φωτεινό αρσενικό μυαλό, αλλά να συνεχίζει να την επιβάλλει. Έστω και αν ήταν αντίθετος με τέτοιες πρακτικές. Και αν έτσι απλά επέτρεπε κάτι το διαφορετικό, κάτι που έμαθε ή είδε στης ξενιτιάς τα μέρη, ε, τότε, η κυρίαρχη ιδεολογία με τους θεματοφύλακές της έσπευδε πάραυτα προς αποκατάσταση της διασαλευθείσας τάξης.
Τότε φυσικά είχε δυο δρόμους επιλογής. Ή την επιστροφή στα δέοντα ή να πάρει των ομματιών του και να φύγει προς τα μεγάλα αστικά κέντρα όπου άγνωστος μεταξύ αγνώστων θα μπορούσε να αναπνεύσει τον αέρα που ο ίδιος ήθελε, ή να προσπαθούσε να πράξει ό,τι επιθυμούσε… να καλυτερεύσει τη ζωή του, να καλύψει επιθυμίες και όνειρα. Έτσι λοιπόν όλα ή σχεδόν τα χωριά της περιοχής προς τα τέλη του 19ου αιώνα και αρχές του 20ου αιμορραγούσαν καθημερινά από την εσωτερική μετανάστευση των νέων ανθρώπων , κυρίως προς την Κωνσταντινούπολη, αν και καταγράφηκαν μετακινήσεις τόσο προς την Αμερική όσο και προς τη Ρωσία παλαιότερα. Μετακινήσεις που είχαν να κάμουν με την καλυτέρευση του βιοτικού επιπέδου, αλλά και την έλλειψη ικανοποιητικού εισοδήματος από την καλλιέργεια των χωραφιών τους. Μετέβαιναν λοιπόν στις μεγάλες πόλεις, κυρίως στην Κωνσταντινούπολη, όπου ασχολούνταν ως αχθοφόροι, μπακάληδες, μανάβηδες... και μετά την πάροδο ικανού χρόνου «επέστρεφον εις την πατρίδα των δια να ίδουν τους οικείους των ή να νυμφευτούν». Αν και οι περισσότεροι από αυτούς, σύμφωνα με όλους τους μελετητές, παρέμειναν επί μονίμου βάσεως στην Πόλη, δημιουργώντας μια μεγάλη παροικία…
Τέλος, το χρονικό διάστημα της ξενιτιάς ήταν πάντοτε ανάλογο με τη δουλειά που ’κανε ο μετανάστης, την ηλικία του αλλά και την αμοιβή των κόπων του. Αν μάζευε τα φακούδια εύκολα, καθόταν για ακόμα περισσότερα. Αν πάλι δύσκολα, ε, τότε, μάζευε ό,τι μπορούσε, επέστρεφε, αγόραζε χωράφια και έκανε τον γεωργό».
Τα ιδιαίτερα της κοινότητας, σύμφωνα με τις υπάρχουσες μαρτυρίες:
-Θεωρείτο επιβεβλημένο πως όλοι περίπου οι άνδρες της κοινότητας έπρεπε να ξενιτευτούν για να… «ψηθούν».
-Για την τελική επιλογή του συγκεκριμένου προορισμού καταλυτική επίδραση είχαν: α- οι όποιες πληροφορίες για να μελλοντικά κέρδη, αμοιβές, εργασιακές σχέσεις, μάθηση τέχνης… β-η προσδοκώμενη υποστήριξη από πατριώτες και συγγενείς οι οποίοι ήδη είχαν εγκατασταθεί εκεί…
-Προσφιλής προορισμός των οικονομικών μεταναστών της κοινότητας του Σεμέντερε, στο αρχικό τουλάχιστον στάδιο, ήταν τα Άδανα, η Ταρσός και η Μερσίνα. Αργότερα και προς το τέλος του 19ου αιώνα, η Πόλη.
-Βασική αιτία του μεταναστευτικού ρεύματος της κοινότητας ήταν η ανέχεια η προερχόμενη από την έλλειψη καλλιεργήσιμης γης.
-Η πλέον κατάλληλος ηλικία ήταν αυτή των δώδεκα χρόνων… για να «μάθει, να προοδέψει… να γίνει νοικοκύρης».
-Υπήρχε πάντοτε η πρόνοια για το σπίτι και τους οικείους. Συνεπώς αν η οικογένεια είχε πολλούς αρσενικούς «άφηναν τουλάχιστον τον ένα για να καλλιεργεί τα χωράφια και να προστατεύει τα θηλυκά… Αν είχε μόνο έναν τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα».
-Στις περισσότερες των περιπτώσεων, ιδιαίτερα στις αρχές του 20ου αιώνα παρατηρήθηκε ομαδική έξοδος… η οποία μάλιστα λάβαινε και πανηγυρικό χαρακτήρα. Με τον σχηματισμό καραβανιού, με τη φόρτωση όλων των χρειωδών- απαραίτητων για το μεγάλο ταξίδι, το γλέντι της αναχώρησης και το ξεπροβόδισμα με τις ευχές κλήρου και λαού, συγγενών και φίλων.
-Κύριο και άμεσο μέλημα με την άφιξη στον τόπο προορισμού ήταν: η εύρεση στέγης, εργασίας ως τσιράκια σε εμπορικά και μικροβιοτεχνίες και η αυστηρή οικονομική διαχείριση των πρώτων χρημάτων για τη δημιουργία κεφαλαίου ικανού για την περαιτέρω εξέλιξή τους. Συνήθως οι πρώτες παροχές ήταν σε είδος, δηλαδή η κάλυψη των αναγκών του μαθητευόμενου σε τροφή και στέγη και ελάχιστα φακούδια- χρήματα.
-Βασική συνήθεια των νέων, με τα όποια χρήματα προσπορίζονταν, ήταν η αποταμίευσή τους «στα ίδια τα αφεντικά, από τα οποία τα έπαιρναν συνήθως στο τέλος ή η αποστολή τους στην οικογένειά τους». Μέσω μιας διαδικασίας εξαιρετικά απλή και γρήγορης. Κατάθεση των χρημάτων σε κάποιο γνωστό Σαράφικο της Πόλης και άμεση εκταμίευσή τους στο αντίστοιχο της Νίγδης , συνήθως του Ιωακείμ Τσιμένογλου .
-Το σύνολο των Σεμεντερλήδων της Πόλης ήταν οργανωμένο στην Αδελφότητα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ η οποία, μεταξύ των σκοπών της, κυρίαρχους είχε την οικονομική ενίσχυση της εκκλησίας, του σχολείου και κάθε συγχωριανού που βρισκόταν σε οικονομική ανέχεια. Με τις σχετικές δοσοληψίες να γίνονται μέσω των σαράφηδων… Με τα χρήματα διαβιβάζονταν από την Πόλη σε αντίστοιχο χριστιανό της Νίγδης.
-Kαι μια παράξενη ιδιαιτερότητα: «οι ξενιτεμένοι της Πόλης δεν μένανε στον ίδιο μαχαλά γιατί αυτό δεν συμβάδιζε με τα συμφέροντά τους. Γι αυτό ο καθένας διάλεγε για τόπο διαμονής εκεί που δούλευε. Παρόλα αυτά και τις όποιες αποστάσεις, διατηρούσαν στενούς δεσμούς μεταξύ τους…. μαζεύονταν σε διάφορες γιορτές, τις ονομαστικές επίσης, αλλά κυρίως τα Χριστούγεννα, την Πρωτοχρονιά και τις μέρες του Πάσχα, σε μεγάλα σπίτια και γλένταγαν με την καρδιά τους».
-Υπήρχε μια ιδιαίτερα σημαντικότατη εκροή ανθρώπινου δυναμικού προς τις Η.Π.Α. στις αρχές του 20ου αιώνα η οποία επιτάθηκε με την έναρξη του Α’ Μεγάλου πολέμου. Κύριος λόγος: η αποφυγή στράτευσης.
-Συνήθως το χρονικό διάστημα από της πρώτης εξόδου- εγκατάστασης και προσωρινής επιστροφής, ήταν 5-6 χρόνια… αν και για κάποιους άλλους ήταν δεκαετής…
-Κανόνας απαράβατος: ποτέ γυναίκα, κατά τον γυρισμό των ξενιτεμένων, δεν πήγαινε να προϋπαντήσει τον άντρα της ή τον αδελφό της, εκτός της …γριάς μάνας. Η διαδικασία αυτή ήταν αντρική προνομία.
-Αν ο ξενιτεμένος ήταν άγαμος πήγαινε κατευθείαν… στους γονείς τους χωρίς να σταματήσει πουθενά, «ούτε για το ρακί του καλωσορίσματος».
-Αν ο ξενιτεμένος «ήταν παντρεμένος, ακόμα και με παιδιά, τραβούσε πρώτα στο πατρικό του για το πρώτο βράδυ και εκεί τον συναντούσαν η κυρά του και τα παιδιά του».
-Προς το τέλος του 19ου αιώνα άρχισε να παρατηρείται η μετανάστευση ολάκερων οικογενειών ή καλύτερα οι εγκατασταθέντες παίρνανε τις οικογένειές τους… Οι προϋποθέσεις βεβαίως για τούτη τη μετακίνηση περιελάμβανε μερικούς όρους απλούς μεν, αλλά απαραίτητους. Με βασικότερο τον εφοδιασμό των μετακινουμένων με το Οκιμάτ, χαρτί της περιφέρειας. Με την άδεια λοιπόν αυτή, ισχυρή απέναντι κάθε Αρχής, αποδείκνυαν πως είχαν εξοφλήσει όλα τα οφειλόμενα απέναντι στο κράτος, δηλαδή τους Τεσκιρέδες, κρατικούς φόρους. Σε αντίθετη περίπτωση οι Αρχές εξέδιδαν εντάλματα πληρωμής τα οποία εκτελούσαν με μεγάλα πρόστιμα τα αρμόδια όργανα της Πόλης…
-Υπήρχε και η περιστασιακή ή ολιγόμηνη οικονομική μετανάστευση. Επρόκειτο κυρίως για τους εργάτες γης οι οποίοι, κατά την περίοδο του θερισμού, μετακινούνταν στα Άδανα, τον Πόρο, την Μερσίνα ή όπου αλλού υπήρχε η σχετική ανάγκη.
-Η επάνοδος των ξενιτεμένων στους τόπους εργασίας ήταν υπόθεση… σχεδόν κοινοτική. Μιας και τους καλούσαν, ιερή υποχρέωση, να μεταφέρουν, από πλευράς των οικογενειών που είχαν δικούς τους ανθρώπους εκεί και πέρα, δέματα με ενδύματα έως και τρόφιμα, «μια γλυκιά θύμηση των δικών τους γιατί ήταν καμωμένα με τα χέρια των αγαπημένων τους προσώπων».
-Το ίδιο φυσικά και η επιστροφή των ξενιτεμένων στην ιδιαίτερη πατρίδα τους που ήταν υπόθεση όλων… Μιας και μετέφεραν, από τους αδυνατούντες την πραγματοποίηση αυτού του ταξιδιού, πληροφορίες, επιστολές, δέματα, φακούδια- χρήματα, γλυκά, φρούτα… Ιδιαίτερα μάλιστα τα τελευταία, μιας και τα πορτοκάλια, για παράδειγμα, ήταν εξαιρετικά δυσεύρετα… το ίδιο το καλό λάδι κλπ.
Έτσι απλά μια μαρτυρία «Από την ώρα που αποφασιζότανε ο ξενιτεμός του παλικαριού από ένα σπίτι, σφίγγονταν οι καρδιές των γερόντων και των γυναικών του σπιτιού από μεγάλο πόνο. Ο πόνος αυτός μεγάλωνε περισσότερο με τον αποχαιρετισμό… μέχρι τα πρώτα χαμπάρια, το πρώτο γράμμα… Και μπορεί να ξέρανε πως όλα πάνε καλά και ωραία και να χαιρότανε, αλλά πάντοτε υπήρχε ο πόνος ο κρυφός, ο ασήκωτος, της μάνας που δεν έφευγε ποτέ, της κυράς επίσης, λες και ήταν ζωντοχήρα, γιατί ζούσε καιρούς, χρόνους ατελείωτους μακριά από τον αγαπημένο... κάτι που δεν εξαγοράζεται με όλα τα πλούτη του κόσμου».
Ξενιτιάς επαγγέλματα με βάση τις σχετικές πληροφορίες.
-«Σαν πήγαν τέχνη δεν ξέραν, με χαμαλίκι ξεκίνησαν. Αργότερα κάνανε τους γυρολόγους με κρεμμύδια και άλλα λαχανικά. Όσοι πιάστηκαν με τη μαναβική άνοιξαν δικά τους μαγαζιά. Στην αρχή τα πουλούσαν σε τελάρα με τα γαϊδούρια και μετά, μόλις οικονομούσαν κάποιο ποσό, τα μετέτρεπαν σε κανονικά μαγαζιά. Μερικοί πήγαν κοντά σε μπακάληδες… Στο Σεφερμπελίκ μερικοί κάνανε τον ποτοποιό… κυρίως με την παραγωγή αλλά και εμπορία ρακιών. Ο Χάρισμα Γεωργιάδης έγινε μεγάλος έμπορας. Αυτός είχε μεγάλο μαγαζί και κοντά του δούλευαν δέκα (10) πατριώτες μας».
-«Οι πατριώτες μας πήγαιναν στα Άδανα και στην Ταρσό. Φεύγανε από το χωριό τον Νοέμβρη, αφού έσπερναν τα χωράφια τους και γύριζαν τον Μάρτη. Η δουλειά που κάνανε ήταν με τα μπαμπάκια. Μερικοί μάζευαν μπαμπάκια και μερικοί νοίκιαζαν βουβάλια και κάρα και κάνανε τις μεταφορές από τα χωράφια στις αποθήκες».
-Λαδάδες… δημιουργούσαν δικά τους στέκια με ξύλινες κατασκευές πάνω στις οποίες τοποθετούσαν τους τενεκέδες με το προαναφερόμενο αγαθό. Αρκετό προσοδοφόρο, τουλάχιστον εκείνη την εποχή.
-Μουσαμπατζήδες… Μια επικερδής επιχείρηση σχεδόν αποκλειστικά από τους Σεμεντερλήδες της Πόλης. Οι απασχολούμενοι λοιπόν με αυτόν τον επαγγελματικό προσανατολισμό προμήθευαν μουσαμάδες, διαφόρων ειδών και ποιότητας, στους εμπόρους που ξεφόρτωναν τα προϊόντα τους στο λιμάνι.
Το τραγούδι της… ξενιτιάς Ένα ιδιαίτερο τραγούδι για όλους αυτούς που, με την ευχή της μάνας, της κυράς και των παιδιών τους, παίρνανε τον μακρύ δρόμο για τα ξένα, γνωρίζοντας πως η επάνοδός τους ήταν μια υπόθεση δύσκολη. Ένα τραγούδι, σαν μοιρολόι, που λέγανε σε όλη τη διαδρομή... Από τα τελευταία σπίτια του χωριού έως την τοποθεσία Γιάνιτσακ… σημείο στο οποίο δίδονταν οι ευλογίες της εκκλησίας, ένα χάδι στα μικρά φσάχα, ένα ζεστό φιλί και… οι ευχές για γρήγορη επάνοδο. Ένα τραγούδι γεμάτο πόνο, ελπίδα, προσμονή μα και ελπίδα.
Κετίν γιολάρ τσαϊρ ολσούν τουτούν ισλάρ χαϊρ ολσούν κετ γιαβρούμ τα σαγλιϊνάν κιτασί χανιανί ασενίκ πουλασίν.
Βερντίϊμ μαϊντηλί κοϊνουμτά σαχλά ερ χαφτά ερχαφτά ποσταϊ γιοχλά τσεκλίπ ορατά ποϊνί ουνούτμα.
Αγιαγινά καρά ετιγί παπούτσ ασίπ κιτάζ σου γιαϊλανίν κατιγή
χάιτε γιαβρούμ σάγολασί καλαϊσί Αλλάχ ισίν ιράσ κατιρσίν.
Δηλαδή
Στους δρόμους που πας πρασινάδες να φυτρώσουν, οι δουλειές που θα πιάσεις με προκοπή να γίνουν, πήγαινε παιδί μου με γεροσύνη το σπίτι σου με χαρά να το βρεις.
Το μαντήλι που σου δίνω στο κόρφο κρύψε, κάθε βδομάδα κάθε βδομάδα τον ταχυδρόμο ρώτα, μη τραβιέσαι εκεί πέρα και μένα μη ξεχνάς.
Μαύρα παπούτσια να φορείς στα πόδια, ανοιχτός ο δρόμος σου να είναι στον κάμπο, εμπρός, παιδί μου, γερός να γυρίσεις, ο θεός να βοηθήσει τη δουλειά σου.
Αδελφότητες, ένα ξεχωριστό εργαλείο κοινωνικής μέριμνας ή ο από μηχανής θεός στην όποια οικονομική αδυναμία ή ανέχεια της τοπικής κοινωνίας, ο σημαντικότατος αρωγός της όποιας προσπάθειας. Οι αδελφότητες απετέλεσαν την έκφραση μιας ανάγκης των ανθρώπων, που είχαν μεταναστεύσει για ποικίλους λόγους, για συλλογική παρουσία με διάφορους σκοπούς. Το αξιοσημείωτο βεβαίως είναι πως σχεδόν όλες ανεξαιρέτως οι κοινότητες, εκτός απειροελάχιστων, είχαν δημιουργήσει τέτοιες αδελφότητες στις κεντρικές αστικές περιοχές της απέραντης οθωμανικής αυτοκρατορίας όπως την Πόλη, τη Σμύρνη, τη Μερσίνα κλπ. Μερικές μάλιστα από αυτές επιτέλεσαν, εκ του αποτελέσματος το συμπέρασμα, σημαντικό έργο σε πολλούς τομείς μεταξύ των οποίων φυσικά και η κοινωνική μέριμνα.
Η υπό έρευνα κοινότητα του Σεμέντερε είχε την τύχη να έχει δυο αδελφότητες, εκ των οποίων η μια, από τις παλαιότερες της Πόλης και η άλλη στην μακρινή Αμερική. α -Η Αδελφότητα της Πόλης δημιουργήθηκε το 1862 και έφερε το όνομα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Επρόκειτο για μια ανθούσα και δραστήρια αδελφότητα, με ιδιοκτησία δέκα αστικών ακινήτων, μαγαζιά, όλα ενοικιασμένα… και με τα γραφεία της να βρίσκονται στη συνοικία Κουρού καϊβετζιλέρ... Κύριοι σκοποί με βάση το καταστατικό της ήταν μεταξύ των άλλων: •
η συλλογή χρημάτων για την κάλυψη των αναγκών του σχολείου- εκκλησίας.
• η κάλυψη της ετήσιας αμοιβής του εκπαιδευτικού προσωπικού… αμοιβή του δασκάλου που ήταν της τάξεως των 35 λιρών ενώ της δασκάλας 30 λιρών. •
η αγορά βιβλίων και τετραδίων για τους μαθητές.
• Η οικονομική ενίσχυση των αποδεδειγμένα απόρων συγχωριανών και μέσω της εκκλησίας η προικοδότηση κορασίδων. Τελευταίοι Πρόεδροι του Διοικητικού Συμβουλίου της Αδελφότητας ήταν οι: Αλέκος Μαυρίδης ή Καραβασίλογλου Ιωσήφ Τσαρκατζόγλου…
Η Αδελφότητα έφερε στρογγυλή σφραγίδα στο μέσο της οποίας υπήρχε η απεικόνιση του Αρχαγγέλου Μιχαήλ… ενώ στην περιφέρειά της τα παρακάτω: 1862 ΑΡΧΩΝ ΜΙΧΑΗΛ ΕΙC CΥΜΕΝΔΙΡΑ.
β -Ο κύριος όγκος των κατοίκων της κοινότητας μετακινήθηκε προς την Αμερική μετά το 1910 και θα λέγαμε τις παραμονές του Σεφερμπελίκ, προς αποφυγή της επικείμενης στράτευσης… με τον πραγματικό αριθμό να παραμένει άγνωστος. Ορισμένοι τον ανεβάζουν σε 40-50 άτομα, κάποιοι άλλοι πάνω από εκατό… και μετά την Ανταλλαγή γύρω στους τετρακόσιους. Κάποιοι μάλιστα πληροφορητές που έχουν συγγενείς εκεί ισχυρίζονται πως «σήμερα είναι πάνω από 1000 άτομα με τους περισσότερους συγκεντρωμένους στο Pontiac και στο Detroit».
Σε κάθε περίπτωση είναι γεγονός πως οργανώθηκαν με τη δημιουργία Αδελφότητας που έφερε την ονομασία: SEMENDRE BROTHERHOOD and BENEVOLENT Society… gakised 1913 Με έδρα της οργάνωσης στο Detroit και στο Pontiac toy Michigan… και ταχυδρομική διεύθυνση: A Ryeson 4095 Elizabeth Sake Rd…
Η προαναφερομένη οργάνωση, σύμφωνα με τις μαρτυρίες, είχε δυο αυτοτελή τμήματα. Των ανδρών και των γυναικών, που και τα δυο τους κινούνταν προς τους αυτούς σκοπούς με μια ποικιλία δράσεων. • τη συλλογή χρημάτων και την αποστολή τους στην ιδιαίτερη πατρίδα για τις ανάγκες της εκκλησίας και του σχολείου. •
την αποστολή υλικών αγαθών…
• την παροχή άμεσης και ουσιαστικής βοήθειας στους πατριώτες που κατέφθαναν στην Αμερική ζητώντας να ζήσουν το δικό τους όνειρο.
γ
Για λόγους τους οποίους δεν γνωρίζουμε στη δεκαετία του 1950 έχουμε τη δημιουργία μιας νέας Αδελφότητας- Σωματείου από τους Σεμεντερλήδες της Αμερικής και κυρίως από τα μέλη της οικογένειας Σαββίδη, υπό τη διακριτική ονομασία: Nea Simandra Benevoleht and Fraternal Society inc με διεύθυνση 1208 Graunia Altanira Palos Verdes Estates California
Φωτογραφικό αρχείο : http://www.semendre.org/ Κείμενα :Κωνσταντίνος Νίγδελης Επεξεργασία Σταύρος Ανθόπουλος