Ιερά Μητρόπολη Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως Μουσείο Προσφυγικού Ελληνισμού
Κωνσταντίνος Νίγδελης
Εις το όνομα του Πατρός… Πεδερίν βε Ογουλούν βε Αζίζ Ρουχούν ισμινέ αμήν
• Συχνά- πυκνά βυθίζομαι στον κόσμο της γνώσης, στις απύθμενες θάλασσες εκείνου ή του άλλου και… προβληματίζομαι για την άγνοιά μου, για όλα εκείνα που δεν γνωρίζω μα και ίσως ούτε θα γνωρίσω ποτέ… • Συχνά- πυκνά αναρωτιέμαι για το χθες, για κείνους τους χρόνους και ξαφνιάζομαι πάλι για την άγνοιά μου… σ’ αυτήν την ατέρμονη άβυσσο του χρόνου. Μα δε μπορεί, βλέπω τα σημάδια και χαίρομαι, ελπίζω, προσπαθώ.
Εσκί Γκιουμούς… μια ξεχωριστή σπηλιά του Θεού.
Γενικές Παρατηρήσεις
• Αφάνεια, ανυπαρξία βιβλιογραφικών αναφορών… (Λεβίδης, Φαρασόπουλος, Κύριλλος…) • Και τ’ όνομα αυτού… α-Εσκί Γκιουμούζ β- Παναγίτσας • Γυναικείο, για ανδρικό μοναστήρι. (μύθοι- παραδόσεις)
Σκαρίφημα εποχής
Τοπογεωγραφικά Κοινότητα: Εσκί+ Γκιουμούζ, πρώην Ουρούμ Κιόι(παράδοση) διασχιζόμενη από τον Εσκί Γκουμούς μπογαζί, παραπόταμο του Ουτς Καπουλού. Βρίσκεται - 7 χλμ ΒΑ της Νίγδης -5 χλμ ανατολικά του Ανταβάλ -στην κεντρική αρτηρία Νίγδης- Καισάρειας
ΕΙΜΑΡΧΟC ΚΑΙΦΑΥCΤΕΙ ΝΟCΚΑΙC…Ω ΚΡΑΤΗCΚΑΙ ΚΛΩΔΙΟC ΚΑΙΚΥΡΙΛΛΛ ΤΕΚΝΑΦΑ//C ΤΟΥΤΟΥΗΡ ΑΚΛΕΙΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΤΩ /ΔΕΛΦSΜΝ/ ///ΝΕΚΕΝ ΖΑΤΗΕΑ/ ΤΩΝΜΙ ΤΡΙΖΩ CΗΤC ΜΗCC ΝΕΚC Δηλαδή Τείμαρχος και Φαυστείνος και Σωκράτης και Κλώδιος και Κυρίλλου τέκνα Φαύστου του Ηρακλείτου Ηρακλείτω αδελφώ μνήμης ένεκεν ….ω… ζα (ζώσα) τη εα(υ) των μητρί ζώση τε(ί)μης ένεκεν.
Πληροφοριακά στοιχεία Βρέθηκαν: 1:ενεπίγραφη στήλη στον περιβάλλοντα χώρο 2:κορινθιακό κιονόκρανο 3:όστρακα της υστεροβυζαντινής εποχής στιλβωμένα με χαρακτική (αποξεστική) διακόσμηση 4:σκεύη κλπ
Εξωτερικός χώρος .
1-διάτρητος βράχος 300 μ. μήκος
2-διάτρητος από φυσικές και τεχνητές σπηλιές
Μια ξεχωριστή… είσοδος
Περιβάλλων χώρος από πάνω προς τα… κάτω.
Περιβάλλων χώρος από τα κάτω προς τα… πάνω
Περιβάλλων χώρος
Λεπτομέρειες… Ως σχήμα κύβου:14, 14, 20 αίθριος φωταγωγός Βόρεια πλευρά: χαράχθηκε ως πρόσοψη… Εννέα αψίδες… Ευμεγέθης Σταυρός Οπές: για τη σκεπή…
Τοπογραφικό διάγραμμα μνημείου
Ναοδομικά χαρακτηριστικά
Εξωνάρθηκας… • • • • • •
Λαξεμένος χώρος. Ακανόνιστο παραλληλόγραμμο, διαστάσεων περίπου 2χ5,5 μ. Στεγασμένος με καμαρωτή στέγη σε καλή μάλιστα κατάσταση… Ίχνη αγιογραφιών… ανάγλυφου σταυρού. Συνδέεται με μικρή σήραγγα με το νάρθηκα- ναό. Λεπτές αψίδες
Νάρθηκας Ναός • • • • •
Διαστάσεις: 5.80χ5.90 Βασιλική με τρούλο… με δυο διασταυρούμενες καμάρες… τετράγωνη Σταυρόσχημη Τέσσερις κολώνες διαστάσεων: 7 μ ύψος και 3 μ. περιφέρεια. Τρεις τοξωτές αψίδες… και μια Καππαδοκικής τεχνικής στην κεντρική αψίδα. Διάφορα ανοίγματα… αψίδες…
Τοπογραφικό διάγραμμα
Αγιογραφικός διάκοσμος
• • • • • • •
Η ενδυμασία των προσώπων σχηματοποιείται γεωμετρικά με τους καλλιτέχνες να βασίζονται στη βυζαντινή χρωματική κλίμακα (πολυγνώτιο) με κύρια χρώματα το άσπρο, το μαύρο, την ώχρα και το χοντροκόκκινο. Δεν ακολουθείται μια έστω στοιχειώδη εικονογραφική σειρά. Η ορθογραφία των υποσημειώσεων- επεξηγήσεων είναι σχετική και ενδεικτική μιας εποχής. Είναι δημιουργίες δυο τουλάχιστον διαφορετικών εποχών, 8ος ή 9ος αιώνας, για τα αφηρημένα και γραμμικά σχέδια στο νάρθηκα και τη στέγη- γραμμές σε μίμηση τοιχοποιίας, μια μέθοδος γνωστότατη από τις βραχοεκκλησίες του Goreme, Αλλά και ορισμένες του 11ου αιώνα… και αρκετά του 12ου αιώνα… Τα χρώματα που χρησιμοποίησαν ήταν κυρίως φυτικά, τη δε βάση τους αποτελούσαν μείγματα από ρίζες και πετρώματα που υπάρχουν σε μεγάλη αφθονία στη φύση. Βρέθηκαν καλά διατηρημένες
Κεντρική Αψίδα
-Με το υπόβαθρο του μπλε, να πλαισιώνεται από το κόκκινο.
-Οι φωτοστέφανοι χρωματισμένοι επιτηδευμένα με πυράκτωση κίτρινη.
-Οι πτυχές των υφασμάτων… με ροζ, καφετή, γκρίζο, μαύρο και άσπρο.
-οι θέσεις των αγίων είναι «κατ’ ενώπιον», με τη μετωπικότητα να προσδίδει μια ιδιαίτερη αυστηρότητα.
Κεντρική Αψίδα ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ Ένθρονος Παντοκράτωρ Σύμβολα των Ευαγγελιστών Ματθαίου και Λουκά… (λοιπά κατεστραμμένα) Αρχαγγέλους… (Γαβριήλ μόνο πόδια) Μορφές Παναγίας και Αγίου Ιωάννη Βαπτιστή. Δυο διαζώματα
Α
Διάζωμα Αποστόλους Φίλιππο, (ΦΙΛΗΠΟς) Σίμωνα (ΣΙΜΟΝ), Ιάκωβο(ΗΑΚΟΒΟς), Ιωάννη(ΙΩ), Λουκά, Πέτρο, Παύλο (εικάζεται)…
Β διάζωμα: Τους αγίους και πατέρες: Γεώργιο , Βλάσιο, Αμφιλόχιο (ΑΜΦΙΛΟΧΥΟς), Γρηγόριο τον Θεολόγο(ΓΡΙΓΟΡΥΟς), Βασίλειο (ΒΑΣΥΛΙΟς), Νικόλαο, Επιφάνιο, Ιάσωνα(ΗΑΣΟΝ), Αθηνογένη και επιπλέον μια θαυμάσια απεικόνιση της Παναγίας.
Κόγχη α, δεξιά της κεντρικής αψίδας Σύνθεση της Παναγίας με τον Χριστό, σε στάση γνωστή και ως Οδηγήτρια Δυσανάλογη επιμήκυνση της μορφής της θεομήτορος, ειδικά από τη μέση και κάτω… Εξαιτίας αυτού του γεγονότος το κεφάλι της, σε σχέση με την όλη σύνθεση, φαίνεται μικρό… Έχουν ένα γλυκό μειδίαμα… γεγονός που προσέδωσε το προσωνύμιο η Χαμογελαστή Παναγία…
Κόγχη β, αριστερά της κεντρικής αψίδας
-Πρόκειται περί μιας ρηχής κόγχης, περίπου δυο μέτρων ύψους, στην οποία απεικονίζεται ο άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής -Η αποκατάσταση των ζημιών έγινε
μετά το 1964 αλλά παρόλα αυτά τα χαρακτηριστικά του προσώπου και γενικά η όλη τοιχογραφία είναι σε κακή κατάσταση.
Κόγχη , στο νάρθηκα του ναού. Σύνθεση με: -Την Παναγία… με μακριά μπλε εσθήτα στολισμένη με χρυσές μανσέτες και πορφυρό μανδύα. -τον Χριστό… -Τους δυο Αρχαγγέλους Γαβριήλ και Μιχαήλ… οι οποίοι έχουν καλυμμένα τα χέρια τους με υφάσματα με διακοσμήσεις.
Βόρειος τοίχος… -Φιγούρες των αγίων Στεφάνου και Ιωάννη Προδρόμου. -Σκηνή Ευαγγελισμού -Γέννηση -Σκηνή λουτήρα -Σκηνή Υπαπαντής
Τμήμα 1ον Άγιος Στέφανος… λευκό στιχάριο, κόκκινα σανδάλια, (αναμμένα καρβουνάκια) Άγιος Ιωάννης με διεισδυτική και υποβλητική ματιά και με ράβδο
Τμήμα 2ον Σκηνή Ευαγγελισμού Ο άγγελος με γλυκύτατη έκφραση… επιγραφή :ΗΛ. ΧΕΡΕΚΑΙΓΑΡΗΤΩΟΚCΜCTCOY
Η Παναγία ένθρονος κρατώντας ρόκα…
Τμήμα 3ον Σκηνή Γέννησης -Εντός Σπηλιάς με έντονο κόκκινο περίγραμμα -Η Παναγία σε ανάκλιντρο… και με φορά αντίθετη προς το βρέφος… -Τα ζωντανά… οι άγγελοι… οι τρεις ΜΑΓΟΙ (ΜΑΓΥ) διαφορετικών ηλικιών…οι τρεις ποιμένεςδιαφορετικών ηλικιών (CΑΤΟΡ, ΑΡΕΠΟΣ, ΤΕΝΕΤΟΡ), άγγελος αγγέλλει το χαρμόσυνο γεγονός
Τμήμα 4ον Η σκηνή του λουτήρα Ο γυναικείες φιγούρες είναι οι μαίες Μαία και Σαλώμη.
Τμήμα 4ον Σκηνή της Υπαπαντής με φόντο το ναό. Πρόσωπα: κυρίαρχο το γλυκύτατο της Παναγίας, το Θείο βρέφος, ο Ιωσήφ με δυο πουλιά, ο άγιος Συμεών (Α CΥΜ.Ο ), η αγία Άννα
Κίονες -επτά (7) μέτρα ύψος… περιφέρεια τρία (3) -διακόσμηση με περίπλοκες ροζέτες και αποχρώσεις άσπρου, κόκκινου, ασημένιου
1ος όροφος Λαξεμένο δώμα με διάφορες παραστάσεις
Υπόγειοι χώροι
Σαρκοφάγοι
Βοηθητικοί χώροι Μαγειρείο… αποθήκες…
Eski Gumusler manastir- Eski Gumus