Ο Γάλλοσ ιςτορικόσ Caston Deschamps οδοιπορϊντασ το 1890 ςτουσ δρόμουσ τθσ Μικραςίασ, είδε τθν πολιτιςμικι και κοινωνικι δθμιουργία των Ρωμιϊν τθσ περιοχισ και ανάμεςα ςε άλλα που ζγραψε, ςθμείωνε: « Θα ικελα να αναφζρω τουλάχιςτον τισ ευεργεςίεσ τισ οποίεσ οφείλω ςτθν Ανατολι, από τθν οποία προερχόμαςτε και απ’ όπου θ ελλθνικι επιςτιμθ και θ χριςτιανικι φρόνθςθ ζλαμψαν ςτον κόςμο για να τον κυβερνιςουν και να τον παρθγοριςουν. Σο προςκφνθμα ς’ αυτζσ τισ ερειπωμζνεσ τϊρα χϊρεσ, που τα λείψανά τουσ μασ πλουτίηουν, αποτελεί επιςτροφι ςτθν πατρίδα του πνεφματοσ και τθσ ψυχισ μασ...» Και ςυνζχιηε: «Πρζπει να μελετιςουμε τθν καταγωγι μασ όχι μόνο ςτα βιβλία αλλά κυρίωσ ςτισ ψυχζσ...» Η Καππαδοκία ιταν από τα πολλά αρχαία χρόνια ζνα κομμάτι τθσ Ελλθνίηουςασ Ανατολισ όπου οι Ρωμιοί ζκαναν με το παραπάνω το χρζοσ τουσ απζναντι ςτθν ιςτορία. Αν και οι Καππαδόκεσ των προχριςτιανικϊν χρόνων δυςφθμοφνταν ωσ πονθροί, δειςιδαίμονεσ και αδιάφοροι για τθν πίςτθ, μετά τθν εμφάνιςθ και τθ διδαςκαλία του Χριςτοφ ςτθ γθ, δζχτθκαν από τουσ πρϊτουσ το χριςτιανικό μινυμα. Η ζπκβνιή ηνπο ζηε δηάδνζε θαη εμάπισζε ηνπ επαγγειηθνύ θεξύγκαηνο είλαη έλα θεθάιαην άμην κειέηεο. Έγηλαλ νη αθνίκεηνη θξνπξνί ηεο λέαο Πίζηεο θαη πξνζέθεξαλ ζηελ νηθνπκέλε ηνπο πεξηζζόηεξνπο Αγίνπο θαη Αγίεο, γηα λα πξεζβεύνπλ ζην Θεό λα πξνζηαηεύεη ηελ αλζξσπόηεηα. ηελ Καππαδνθία ξίδσζε θαη θαξπνθόξεζε, από ηα πξώηα θηόιαο απνζηνιηθά ρξόληα, ν ιόγνο ηνπ Υξηζηνύ. Ακέζσο κεηά ηε ζηαύξσζε ηνπ Ιεζνύ, δεκηνπξγήζεθε ζηνλ αγηνηόθν εθείλν ηόπν ν πξώηνο ζπόξνο δηάδνζεο ηεο λέαο πίζηεο.
Ο Λνγγίλνο, έλαο ζηξαηησηηθόο από ηελ Καηζάξεηα ηεο Καππαδνθίαο, ήηαλ ν επηθεθαιήο ηνπ ηάγκαηνο πνπ πήξαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνλ νδήγεζαλ ζηε ζηαύξσζε. Όηαλ είδε ηα ζαύκαηα πνπ έγηλαλ θαηά ηε ζηαύξσζε ηνπ Κπξίνπ πίζηεςε ζ’ Απηόλ θαη αλαθώλεζε: «Αιεζώο Θενύ Τηόο ήλ Ούηνο». Καηόπηλ επέζηξεςε ζηελ ηδηαίηεξε παηξίδα ηνπ θαη θήξπηηε ζ’ όινπο ηε λέα ζξεζθεία. Έγηλε ν πξώηνο επίζθνπνο Καηζαξείαο, καξηύξεζε γηα ην Υξηζηό θαη ε εθθιεζία καο ηνλ αλαθήξπμε άγην. Η Καππαδνθία θαζαγηάζηεθε θαη από ηνπο Απνζηόινπο Παύιν, Πέηξν, Αλδξέα θαη Μαηζία, πνπ δίδαμαλ ζηνλ ηεξό ρώξν ηεο. Ήδε από ηηο πξώηεο εκέξεο ηνπ ρξηζηηαληζκνύ θαη ζπγθεθξηκέλα ακέζσο κεηά ηε ζηαύξσζε ηνπ Υξηζηνύ, δεκηνπξγήζεθε ζηελ Καππαδνθία ν ζπόξνο ηεο δηάδνζεο ηεο λέαο πίζηεο. ύκθσλα κε ηελ παξάδνζε, ν Λνγγίλνο, έλαο ζηξαηησηηθόο πνπ είρε ηελ θαηαγσγή ηνπ από ηελ Καηζάξεηα, ήηαλ ν επηθεθαιήο (ν ύπαξρνο) ηνπ ηάγκαηνο πνπ πήξαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνλ νδήγεζαλ ζηε ζηαύξσζε. Όηαλ ν Λνγγίλνο είδε ηα ζαύκαηα πνπ έγηλαλ θαηά ηε ζηαύξσζε ηνπ Κπξίνπ πίζηεςε ζ’ Απηόλ θαη αλαθώλεζε: «Αιεζώο Θενύ Τηόο ήλ Ούηνο». Καηόπηλ επέζηξεςε ζηελ ηδηαίηεξε παηξίδα ηνπ θαη θήξπηηε ζ’ όινπο ηε λέα ζξεζθεία. Έγηλε ν πξώηνο επίζθνπνο Καηζαξείαο Καππαδνθίαο θαη ε εθθιεζία καο ηνλ αλαθήξπμε Άγην. Σελ εκέξα ηεο πεληεθνζηήο, κεηά ηελ επηθνίηεζε ηνπ Αγίνπ Πλεύκαηνο θαη ηελ νκηιία ησλ Απνζηόισλ, αλάκεζα ζ’ εθείλνπο πνπ πίζηεςαλ ζηνλ Υξηζηό, ήηαλ θαη νξηζκέλνη Καππαδόθεο. Απηνί, όηαλ επέζηξεςαλ ζηελ Καππαδνθία, δηέδσζαλ ην Επαγγειηθό κήλπκα ζηνπο ζπκπαηξηώηεο ηνπο, ην νπνίν κε όρεκα ηελ νκηινύκελε ειιεληθή γιώζζα δηαδόζεθε γξήγνξα ζε όιε ηελ πεξηνρή. Σν κέξνο ηεο Καππαδνθίαο θαζαγηάζηεθε θαη από νξηζκέλνπο Απνζηόινπο ηνπ Υξηζηνύ, όπσο ν νη απόζηνινη Παύινο, Πέηξνο Αλδξέαο θαη Μαηζίαο θήξπμαλ ην
Επαγγέιην ζηελ αγηνηξόθν Καππαδνθία, πνπ απνηειεί έλαλ από ηνπο βαζηθόηεξνπο ρώξνπο, όπνπ ζκηιεύηεθε θαη ζθπξειαηήζεθε ε Οξζόδνμε πίζηε θαη Θενινγία. Απηό όκσο ελόριεζε ηνπο δηώθηεο ησλ πηζηώλ ηνπ Ναδσξαίνπ, νη νπνίνη πξνζπάζεζαλ κε κύξηνπο ηξόπνπο λα μεξηδώζνπλ ηελ πίζηε από ηνπο Καππαδόθεο. Γηα άιιε κηα θνξά, νη ρξηζηηαλνί πιένλ ηνπ ρώξνπ απηνύ, έδεημαλ ηελ ηεξάζηηα ςπρηθή θαη πλεπκαηηθή ηνπο δύλακε. Με κηα ζεηξά από κάξηπξεο, πνπ ε θιόγα ηνπ Υξηζηνύ ηνπο θώηηδε θαη ηνπο νδεγνύζε ζε εθνύζηεο ζπζίεο, ε Καππαδνθία ζπκκεηείρε ζηε καξηπξηθή ρνξεία ησλ ηόπσλ κε ηνπο πνιινύο άγηνπο πνπ έδσζαλ ηε δσή ηνπο γηα ηελ πίζηε ηνπο ζην Υξηζηό. Ιδηαίηεξα ζπνπδαίν είλαη ην έξγν ησλ Καππαδνθώλ Παηέξσλ Μεγάινπ Βαζηιείνπ, Γξεγνξίνπ ηνπ Θενιόγνπ θαη Γξεγνξίνπ Νύζζεο. Σν θπηώξην ηεο θαππαδνθηθήο γεο, ηδηαίηεξα κε ηελ πλεπκαηηθή άλζεζε ηνπ 4νπ κ.Υ. αηώλα, πξόζθεξε ηνπο δηαρξνληθνύο θαξπνύο ηνπ ζηελ νηθνπκέλε θαη άλνημε λένπο δξόκνπο γηα ηνλ Υξηζηηαληζκό. Υηιηάδεο ιηγνκίιεηνη θαιόγεξνη θαη θαιόγξηεο, ε κεγάιε πλεπκαηηθή δύλακε ηεο Οξζνδνμίαο, ζθαξθάισλαλ ζηνπο βξάρνπο, έπαηξλαλ ηα κνλνπάηηα, πνπ ράλνληαλ ζηα θαξάγγηα, θη έζκηγαλ ή ρώξηδαλ ζηα ζηαπξνδξόκηα θαη ηηο αλεθόξεο ηεο πεξηνρήο. Εθεί, ζηα ακέηξεηα κνλόθιηηα παξεθθιήζηα θαη ζηηο αηέιεησηεο ιαμεπηέο εθθιεζίεο, κε ηηο πινύζηεο θαη παλέκνξθεο αγηνγξαθίεο, εηθνλνγξαθεκέλεο από ηνπο ίδηνπο ηνπο απηνδίδαθηνπο αζθεηέο, δνύζαλ ηε κεγάιε πλεπκαηηθή αλάηαζε ηνπ κνλαρηζκνύ. ηα ηεξά απηά κέξε ν Υξηζηόο ππξπνινύζε ηελ ςπρή ηνπο θαη εθείλνη Σνλ ιάηξεπαλ, κειεηνύζαλ ηα Θεόπλεπζηα βηβιία θαη έδηλαλ ηνπο εθιεθηνύο θαξπνύο ηεο αγάπεο θαη ηνπ ειένπο ζηνπο ζπλαλζξώπνπο ηνπο, κεηαιακπαδεύνληαο ηαπηόρξνλα ην ηεξό θσο ηεο πίζηεο ηνπο πξώηα ζηνπο θαηνίθνπο ηεο γύξσ πεξηνρήο θαη θαηόπηλ ζε νιόθιεξν ηνλ ππόινηπν θόζκν. Σα κνλαζηήξηα θαη νη θαηαθόκβεο ηεο Καππαδνθίαο έγηλαλ νη ηεξνί ρώξνη όπνπ θηινμελήζεθαλ ηα Άγηα Λείςαλα ηεο Πίζηεο καο, νη δε θπζηθέο ή ιαμεπκέλεο ζπειηέο κεηαηξάπεθαλ ζε εξεκεηήξηα κνλαρώλ. Πιήζνο αληξώλ θαη γπλαηθώλ δνύζαλ ζηηο Μνλέο
απηέο, πνπ αλαδείρηεθαλ ζε «Φάξνπο ηεο Οξζνδνμίαο» ζηα δύζθνια ρξόληα ησλ δησγκώλ θαη ησλ αηξέζεσλ. πνπδαία κνλαζηήξηα ήηαλ ε Μνλή ησλ Φιαβηαλώλ, ε Μνλή ησλ Σαμηαξρώλ, ε Μνλή ηεο ελ Κέξθεκε Παλαγίαο θ.ά. Υηιηάδεο επιαβείο κνλαρνί θαη κνλαρέο ζηήξημαλ ζηελ νξζή πίζηε ηνπο Υξηζηηαλνύο. Όηαλ όια ηα ζθηαδε ε θνβέξα θαη ηα πιάθσλε ε ζθιαβηά, πξνζέθεξαλ ηε γλώζε θαη ηελ εθπαίδεπζε ζηα ρξηζηηαλόπνπια κέζα από ηα ηεξά θαζηδξύκαηα αλδξώλ θαη γπλαηθώλ. Οη αγαζνεξγίεο θαη ηα έξγα θηιαλζξσπίαο δελ είραλ ηειεησκό. Εθείλν πνπ θάλεη εληύπσζε ζηελ Καππαδνθία είλαη νη αηέιεησηεο ππόγεηεο πνιηηείεο, ηα ρηιηάδεο ιαμεπηά ζπίηηα θαη νη ιαμεπκέλεο βξαρνεθθιεζηέο θαη πεηξνκνλάζηεξα κε ηηο ππέξνρεο ηνηρνγξαθίεο, ζύκβνια
ηνπ θαζαγηαζκέλνπ ρώξνπ ηεο. Οη θάηνηθνί ηεο
δεκηνύξγεζαλ, ζηα έγθαηα ηεο γεο, πνιύπινθεο πνιηηείεο ή ππόζθαθνπο λανύο, ηηκώληαο κε ηνλ ηξόπν ηνπο, θη απηά αθόκε ηα ζπιάρλα ηεο Άγηαο κάλαο γεο ησλ πξνγόλσλ ηνπο, ε νπνία έθξπβε κε ζέξκε, κέζα ζηελ αγθαιηά ηεο, ηελ επσδηά ηόζσλ θαη ηόζσλ καξηύξσλ ηεο πίζηεο θαη ηνπ Γέλνπο ηνπο. Αν και θ γνϊςθ των αγίων και των μαρτφρων τθσ Καππαδοκίασ κα είναι πάντοτε πολφ μικρι, ςε ςχζςθ με τθν πραγματικότθτα, παρ’ όλα αυτά μια μικρι παράκεςθ οριςμζνων ονομάτων από αυτοφσ κα μασ βοθκοφςε να ςυνειδθτοποιιςουμε το πραγματικά μεγάλο πλικοσ και το μεγαλείο τουσ. Ο Μέγαο ηεξάξρεο άγηνο Βαζίιεηνο, ν δηδάζθαινο θαη θσζηήξαο ηεο Οηθνπκέλεο Γξεγόξηνο ν Θενιόγνο, ν άγηνο Γξεγόξηνο ν Νύζζεο, ν άγηνο Βιάζηνο, ν ηξνπαηνθόξνο θαη κεγαινκάξηπξαο άγηνο Γεώξγηνο, ν άγηνο Αρίιιεηνο, ν άγηνο κάξηπξαο Τάθηλζνο, ε νζία Μαθξίλα, ε νζία Δηξήλε ε Υξπζνβαιάληνπ, ν άγηνο άββαο ν Ηγηαζκέλνο, θαη πνιινί άιινη άγηνη, ηα δύν ηξίηα ζρεδόλ ησλ αγίσλ ηεο νξζνδνμίαο.
Οη κνξθέο ησλ νξζόδνμσλ Καππαδνθώλ Αγίσλ δελ έρνπλ ηειεησκό. Σα ηειεπηαία ρξόληα μερώξηζε ν άγηνο Αξζέληνο, από ηα Φάξαζα, θαη ην πλεπκαηηθό ηνπ ηέθλν ν κεγάινο αζθεηήο γέξνληαο Παΐζηνο, ηνλ νπνίνλ ην Άγην Πλεύκα πξνίθηζε κε ζπνπδαίεο ηθαλόηεηεο. Μεηά ηελ επηθξάηεζε ησλ ειηδνύθσλ θαη κεηέπεηηα ησλ Οζσκαλώλ Σνύξθσλ ηα ρξόληα πέξαζαλ κε κεγάιεο αιιαγέο θσηόο θαη ζθόηνπο γηα ηνλ Ειιεληζκό ηεο Καππαδνθίαο θαη γεληθόηεξα ηεο Μηθξαζίαο. Όκσο, νη Ρσκηνί δε ράζεθαλ, αιιά νξγαλώζεθαλ ζε δηθνύο ηνπο ππξήλεο, επαύμεζαλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπο, δηαηήξεζαλ ηελ ειιεληθή ηνπο ζπλείδεζε, ηα ήζε θη έζηκά ηνπο θαη απηήλ αθόκα ηελ ειιεληθή ιαιηά ηνπο, άζρεηα αλ ζηα ρξόληα ηεο ππνδνύισζεο θαη ηεο πνιηηηζηηθήο θαηαζηξνθήο, αλαγθάζηεθαλ πνιινί λα ηνπξθνθσλήζνπλ. Επηθξάηεζαλ ζε πνιινύο ηνκείο, όπσο ηνπ πνιηηηζκνύ θαη ηνπ εκπνξίνπ, δίλνληαο πνιηηηζηηθή πλνή δσήο ζηνπο ηόπνπο ηνπο, έσο ηε δξακαηηθή αληαιιαγή ησλ πιεζπζκώλ ηνπ 1924. Η ππνρξεσηηθή εθείλε αληαιιαγή ήηαλ έλα κέηξν πνπ πξώηε θνξά παίξλνληαλ ζηελ ηζηνξία ηεο αλζξσπόηεηαο θαη κηα ηξαγηθή ιύζε γηα ηνλ Διιεληζκό ηεο Μηθξάο Αζίαο. Γπζηπρώο, πνιιέο θνξέο, νη δηπισκαηηθέο ζπλζήθεο δε ιακβάλνπλ ππ’ όςηλ ηνπο ηνλ παξάγνληα άλζξσπν. Η δξακαηηθή εθξίδσζε ηνπ Διιεληζκνύ ηεο Μηθξάο Αζίαο νινθιεξώζεθε όηαλ θαη νη ηειεπηαίνη αληαιιάμηκνη Έιιελεο έθπγαλ από ην ιηκάλη ηεο Μεξζίλαο ζηηο 17 Γεθεκβξίνπ ηνπ 1924. ηα όξηα ηνπ ηνπξθηθνύ θξάηνπο έκεηλαλ κόλν νη θξππηνρξηζηηαλνί, λα πξνζηαηεύνπλ, κε ηνλ ηξόπν ηνπο, όηη από ηα ηζηνξηθά ηνπο θεηκήιηα κπνξνύζε λα δηαζσζεί θαη λα αλάβνπλ πνύ θαη πνύ θαλέλα θεξάθη ζηηο εθθιεζίεο θαη ζηνπο απνζακέλνπο ηνπο.
Η άιινηε θξαηαηά ρώξα ησλ Βπδαληηλώλ έκεηλε κόλε ηεο, δίρσο ηνπο αλζξώπνπο ηεο, πνπ βξίζθνληαλ πιένλ ζηε θνηηίδα ησλ πξνγόλσλ ηνπο. Η ειιεληθή δσνθόξνο θιόγα έπαπζε λα θαίεη ζηα επινγεκέλα ρώκαηα ηεο κηθξαζηαηηθήο γεο θαη κεηαθέξζεθε ζηα ζπξξηθλσκέλα ζύλνξα ηεο Διιάδαο. Όκσο, δπζηπρώο, ήηαλ πικρι θ γεφςθ του νζου κόςμου και γιπθόπηθξν ην ςσκί ηεο κεηξνπνιηηηθήο Διιάδαο γηα ηνπο μεθιεξηζκέλνπο πξόζθπγεο. Σα βάζαλά ηνπο δελ είραλ ηειεησκό, γηαηί, εθηόο από ηηο δπζθνιίεο πνπ είραλ λα αληηκεησπίζνπλ ζηηο παξάγθεο ηεο πξνζθπγηάο θαη ηα λέα ρσξηά ηνπο, έπξεπε λα αληηπαιέςνπλ θαη ηηο θαθνινγίεο νξηζκέλσλ αληζηόξεησλ ληόπησλ Διιήλσλ, νη νπνίνη, είηε γηαηί ηόζνπο αηώλεο δνύζαλ απνκνλσκέλνη ζηηο θιεηζηέο θνηλσλίεο ηνπο δίρσο αλεθηηθόηεηα ζε αλζξώπνπο κε άιιε θνπιηνύξα, είηε επεηδή θζνλνύζαλ ηνπο Μηθξαζηάηεο Έιιελεο, είηε γηα άιινπο ιόγνπο, πξνζπάζεζαλ λα ηνπο εμνληώζνπλ εζηθά, βιαζηεκώληαο ηνπο θαη ραξαθηεξίδνληάο ηνπο ηνπξθόζπνξνπο. - Ά ηελ παιηνθάξα ησλ Σνπξθόζπνξσλ! Να ζεθσζνύλ θαη λα θύγνπλ όινη απηνί νη «Ογινύδεο», πνπ θνπβαιήζεθαλ από ηελ Σνπξθία εδώ ράκνπ, γηα λα καο πάξνπλ ην κεξηηθό. Έιεγαλ. Σνπξθόζπνξνη πνηνη; Οη αλόζεπηνη Έιιελεο πνπ δηαηήξεζαλ ηόζνπο αηώλεο αιώβεην ην έζλνο, ηελ πίζηε, ηηο παξαδόζεηο, ηα ήζε θαη ηα έζηκά ηνπο; Απηνί πνπ αθόκα θαη νη Σνύξθνη γλώξηδαλ όηη ήηαλ Έιιελεο;1 Αιήζεηα, θαλέλαο ηνπο δελ είρε δηαβάζεη ηζηνξία; Γηαηί αλ δηάβαδαλ δε ζα βηάδνληαλ λα ζάςνπλ ηε δσληαλή ειιεληθή ηζηνξία νύηε ζα έξηρλαλ δειεηήξην ζηηο πηθξακέλεο ςπρέο ησλ νκόθπιώλ ηνπο. Θα γλώξηδαλ, όπσο ζα έιεγε θαη ν Ηξόδνηνο, όηη νη άλζξσπνη απηνί είραλ όια ηα ραξαθηεξηζηηθά ζηνηρεία, πνπ θαζόξηδαλ ηελ ειιεληθόηεηα θαη ηα νπνία
1
Σν 1912 ν Σνύξθνο Ικπλ-Οπι-Ννπδέλη-Σζεβάη έγξαθε: «Οη ζεκεξηλνί Έιιελεο είλαη θαη’ επζείαλ απόγνλνη ησλ Διιήλσλ ηεο αξραηόηεηαο. Δίλαη απηόρζνλεο θαη θπιεηηθά πνιύ θαζαξνί ...». (Βιέπε Γεσγξαθία ηεο Οζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο, 1912.)
ζπκππθλώλνληαλ ζηα ηέζζεξα «όκηθξνλ». Σν όκαηκν, ην νκόηξνπν, ην νκόγισζζν 2 θαη ην νκόζξεζθν. Αλάκεζα ζηνπο άιινπο, ν κεγάινο ηζηνξηθόο Κ. Παπαξεγόπνπινο ζεκείσλε: «Ο Διιεληζκόο ηεο Μηθξάο Αζίαο ελ αθξαηθλήο θαη γλήζηνο Διιεληζκόο, δηακνξθσζείο από ησλ ρξόλσλ ηνπ Διιεληζκνύ (ησλ ηνπ Αιεμάλδξνπ θαη ησλ δηαδόρσλ) κέρξη λπλ επί εκηόιηνλ ρηιηεηεξίδα˙ ελ δε νύηνο, όπσο θαη ν ησλ λήζσλ, ακηγέζηεξνο, αθξαηθλέζηεξνο ή ν ησλ επξσπατθώλ επαξρηώλ ηνπ θξάηνπο». Οη θνζκνπνιίηεο Έιιελεο ηεο γιπθύηαηεο Αλαηνιήο, πνπ είραλ κάζεη λα ζπλππάξρνπλ κε αλζξώπνπο άιισλ εζληθνηήησλ θαη πνιηηηζκώλ, δελ κπνξνύζαλ λα θαηαλνήζνπλ ηελ αλεπίηξεπηε ζπκπεξηθνξά απηώλ ησλ νκνγελώλ ηνπο, αιιά δελ πηνήζεθαλ. Δδώ δελ θνβήζεθαλ θαη θξάηεζαλ ρηιηεηίεο, ιίγνη απηνί αλάκεζα ζε πνιιαπιάζηνπο ερζξνύο, θαη ζα ζθόληαθηαλ ζηε θαθνβνπιία θαη ηηο ηξηθινπνδηέο νξηζκέλσλ; Όρη βέβαηα! Γλώξηδαλ πσο ην ζίδεξν ην πιάζνπλε ρηππώληαο ην κε ζίδεξν, γη απηό ήηαλε απνθαζηζκέλνη λα θάλνπλ πέηξα ηελ θαξδηά ηνπο θαη λα απαληήζνπλ κε πξάμεηο γηα ηνλ Διιεληζκό θαη ηελ αμηνζύλε ηνπο. Θα έθιεηλαλ ηηο πιεγέο πνπ ηνπο δεκηνύξγεζαλ νη άιινη θαη ζα ζπλέρηδαλ ην ιακπξό δεκηνπξγηθό παξειζόλ ηνπο. Σα πέηξηλα ρξόληα θάπνηε πέξαζαλ. Οη Μηθξαζηάηεο αμηνπνίεζαλ ηα ηαιέληα ηνπο θαη πξόθνςαλ. Όκσο, ε ιεζκνληά πνηέ δελ ηύιημε κε ην πέπιν ηεο ηηο «αιεζκόλεηεο παηξίδεο» ηνπο. Οη πξόζθπγεο, πνπ ηουσ πιραν και τουσ ζφεραν από τόςο μακριά ςε μια ηωι γεμάτθ απογοιτευςθ και οδφνθ, βρικαν το δρόμο τουσ. Για να μθ μπει θ λικθ ςτα ςπίτια τουσ, ανιςτόριηαν ςε κάκε ευκαιρία περιςτατικά από τθ γενιά τουσ και ςκθνζσ τθσ 2
Πνιινί Καππαδόθεο ηνπξθνθώλεζαλ κε ηε βία ή γηα άιινπο ιόγνπο. Όκσο, πνηέ ζηελ ηζηνξία ηεο αλζξσπόηεηαο ε ππνρξεσηηθά νκηινύκελε γιώζζα δελ ήηαλ ραξαθηεξηζηηθό γλώξηζκα ησλ εζλώλ.
κακθμερινότθτασ που ηοφςαν τότε. Ζκαναν τον πόνο, τον πόκο, τισ χαρζσ και τισ κφμθςζσ τουσ νοςταλγικά τραγοφδια για τθν πατρίδα που τουσ πιραν, μαλαβιάζηεζαλ, αλζνθόξεζαλ,
θαξπνθόξεζαλ
θαη
πξόθνςαλ,
βνεζώληαο
ζεκαληηθά
ζηελ
αλαδσνγόλεζε, ηε ζεκειίσζε θαη ηε δεκηνπξγία ηνπ ζύγρξνλνπ ειιεληθνύ θξάηνπο. Οη Καππαδόκεσ, φωτιςμζνα και δραςτιρια μυαλά, αμηνπνίεζαλ ηα ηαιέληα ηνπο, έγηλαλ επηρεηξεκαηίεο, εθνπιηζηέο, άλζξσπνη ησλ γξακκάησλ θαη ησλ ηερλώλ, πνιηηηθνί, πεηπρεκέλνη γεσξγνί θαη θηελνηξόθνη, δνύιεςαλ ζθιεξά, ελίζρπζαλ ηελ ειιεληθή νηθνλνκία, εκπινύηηζαλ γηα άιιε κηα θνξά ην ειιεληθό πλεύκα θαη πξόθνςαλ. Η ιεζκνληά πνηέ δελ ηύιημε κε ην πέπιν ηεο ηηο «αιεζκόλεηεο παηξίδεο» ηνπο. Οη αλακλήζεηο θαη ε λνζηαιγία γηα ηελ «Παηξίδα!» ήηαλ γηα ηνπο πξόζθπγεο παληνηηλόο θαεκόο δσήο, όπσο πνιύ όκνξθα γξάθηεθε κε ηελ πνηεηηθή πέλα ηνπ Κσζηή Παιακά: «Σν ζπίηη πνπ γελλήζεθα θη αο ην παηνύλ νη μέλνη, ζηνηρεηό είλαη θαη κε πξνζθαιεί, ςπρή θαη κε πξνζκέλεη». κ.κ., Κάκε ςπικαμι τθσ Μικράσ Αςίασ ζχει τεράςτια αποκζματα από ελλθνικοφσ κρφλουσ και ιςτορίεσ, που φϊτιηαν τισ μνιμεσ του Γζνουσ και ξανάδιναν ιδανικά ςτθ Ρωμιοςφνθ. Εκεί υπάρχουν ακόμα τα ιερά καταφφγια και οι κρφπτεσ των χριςτιανϊν, τα αξραία θάζηξα, νι μεγαλόπρεπεσ ερειπωμζνεσ εκκλθςίεσ, οι βυηαντινζσ εικόνεσ, τα παλιά ρωμαίικα αρχοντικά, ηα νηθήκαηα, ηα εθπαηδεπηήξηα και όλα τα άλλα μνθμεία,
που αντιςτζκονται ακόμα ςτθ φκορά του χρόνου, μαρτυροφν ηελ ηζηνξία απηώλ πνπ πέξαζαλ θαη δεκηνύξγεζαλ πνιηηηζκό. Δυςτυχϊσ, όλα πια ζχουν αλλάξει ςτα μζρθ τθσ δικισ μασ Ανατολισ. Σα καντιλια των ναϊν ζχουν ςβιςει. Οι ςιγανζσ ψαλμωδίεσ ςίγθςαν και οι καμπάνεσ των εκκλθςιϊν βουβάκθκαν. Εκεί μακριά, ςτα ακριτικά φυλάκια, τα κρθςφφγετα των ψθλϊν βουνϊν εριμωςαν. Οι αρχαίεσ πολιτείεσ ζχουν μείνει μόνεσ τουσ, δίχωσ τθν ψυχι τουσ που ιταν οι Ζλλθνεσ. ιμερα, ςτουσ ερθμότοπουσ και τα θφαιςτειογενι βράχια τθσ Καππαδοκίασ και γενικότερα τθσ Μικράσ Αςίασ, ζμειναν τα μνθμεία των προγόνων μασ ωσ αψευδείσ μάρτυρεσ του παλαιοφ μεγαλείου τθσ ιςτορίασ των Ελλινων. Όλα εκεί είναι ςαν ζνα παραμφκι.
Κνηκίζνγινπ πκεώλ Γόλνο Ρσκηώλ από ην Μηζηί ηεο Καππαδνθίαο