AO 25 (September 2004) by Onassis Stegi

Περιοδικό ΑΩ Τεύχος 25 Σεπτέμβριος 2004

Περιεχόμενα Σημείωμα Δραστηριότητες Υποτρόφων • • • •

Επιτυχίες...................................................................................................................................................................................................................2 Πολυμέσα.................................................................................................................................................................................................................3 Θέατρο.......................................................................................................................................................................................................................4 Εικαστικά..................................................................................................................................................................................................................5

Ειδήσεις • • • •

Aποτελέσματα Προγραμμάτων Yποτροφιών....................................................................................................................................................8 Σεμιναριακές Διαλέξεις Ωνάση στο I.T.E...........................................................................................................................................................8 Δραστηριότητες Yποτρόφων ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ: Δύο μετάλλια και 20 συμμετοχές υποτρόφων.................................................9 Δραστηριότητες Yποτρόφων ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ: Kαλλιτεχνικές συμμετοχές..................................................................................13

Εκδήλωση •

Συνέντευξη • •

Συναυλία στο Bυζαντινό Mουσείο.....................................................................................................................................................................17 Τσαρλς Σπίλμπεργκερ.........................................................................................................................................................................................18

Ειδήσεις του Ιδρύματος • • •

Παράρτημα της Eθνικής Πινακοθήκης στο Ναύπλιο Xορηγός το Ίδρυμα Ωνάση.....................................................................................20 Δωρεά του Iδρύματος προς την EΛEΠAΠ........................................................................................................................................................24 Φωτογραφικός Περίπλους της Σύγχρονης Eλλάδας....................................................................................................................................25

Διάλεξη •

AΛΛEPΓIA: Mια νέα επιδημία στον ανεπτυγμένο κόσμο του 21ου αιώνα..................................................................................................27

Άρθρο •

Μοντέρνα Ολυμπιακή Πόλη: Η πορεία του σχεδιασμού της από τον Μοντερνισμό στον Μεταμοντερνισμό......................................30

Παράσταση •

Η «Πανώρια» στην Λυρική Σκηνή.....................................................................................................................................................................33

Βιβλιοπαρουσίαση • •

Aναζητώντας το αριστείον: το παιδί στην αρχαία Eλλάδα και το ολυμπιακό πνεύμα..............................................................................36 H Kεραμική της Aνατολικής Mακεδονίας από τη Nεολιθική στην Eποχή του Xαλκού............................................................................39

Βιβλιογραφικό Δελτίο • •

Κάτια Σαβράμη, Ρυθμική Γυμναστική: Άθλημα και Τέχνη. Μετ. Χριστίνα Μισιριώτη. Πρόλογος Ελένη Μιχαλοπούλου. Aθήνα: Εκδόσεις Αθλότυπο, 2004. Σελ. 156, βιβλιογραφία.....................................................................................................................................42 Athanasios Semoglou, Le voyage outre-tombe de la Vierge dans l’art byzantine: De la descente aux Enfers à la montée au ciel (Το μετά θάνατον ταξίδι της Παναγίας στη Βυζαντινή Τέχνη: από την ε¨ς ≠ÿAδου κάθοδον έως την άνοδο στον ουρανό). Πρόλογος Claude Lepage. Θεσσαλονίκη: Kέντρο Βυζαντινών Ερευνών, 2003 (Βυζαντινά Κείμενα και Μελέτες 34). Σελ. xxvii + 150, βιβλιογραφία, παραρτήματα, ευρετήριο, 54 πίνακες, ελληνική περίληψη.....................................................................................42

Σημείωμα Eκδηλώσεις έως το τέλος της χρονιάς Έναν χρόνο μετά από την παρουσίαση των πρακτικών του εξαιρετικά επιτυχημένου διήμερου συνεδρίου για τον σύγχρονο έντεχνο χορό, ο Σύνδεσμος Υποτρόφων προχωρεί στην επόμενη εκδοτική πρωτοβουλία του. Πρόκειται για την έκδοση σε μικρό, καλαίσθητο τόμο της ομιλίας του διαπρεπούς θεολόγου, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Oξφόρδης και Επισκόπου Διοκλείας Καλλίστου Γουέαρ με θέμα την «Επίδραση της Φιλοκαλίας στη Δύση και την Ανατολή». O Επίσκοπος Κάλλιστος είχε επισκεφθεί την Αθήνα την άνοιξη του 1998 ως προσκεκλημένος του Συνδέσμου Υποτρόφων και είχε δώσει διάλεξη στην κατάμεστη αίθουσα της Παλαιάς Βουλής. Η παρουσίαση αυτής της εκδόσεως θα πραγματοποιηθεί στις 25 Oκτωβρίου στην αίθουσα εκδηλώσεων του Ιδρύματος Ωνάση, παρουσία του ιδίου του Επισκόπου Καλλίστου. Kατά την τελευταία συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνδέσμου προγραμματίστηκαν άλλες τρεις εκδηλώσεις έως το τέλος του έτους: μία επιστημονική διάλεξη και δύο μουσικές συναντήσεις. Συγκεκριμένα, ο Δρ Oφθαλμολογίας Δημήτριος Βάββας, διευθυντής του Τμήματος Τραυματισμών στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, θα δώσει διάλεξη στην αίθουσα εκδηλώσεων του Ιδρύματος. Κάτοχος πτυχίου Ιατρικής από το Πανεπιστήμιο Μακγκίλ του Καναδά, ο Δρ Βάββας εκπόνησε διατριβή στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Βοστώνης και μετεκπαιδεύθηκε στο Κέντρο Ιατρικής της Βοστώνης, καθώς και στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ. Με ιδιαίτερη χαρά θα φιλοξενήσει ο Σύνδεσμος και τέσσερις αξιόλογους σολίστες: O Γιώργος Λαζαρίδης στο πιάνο και ο Χρήστος Γρίμπας στο βιολοντσέλο θα συμπράξουν σε μια συναυλία για τα μέλη και τους φίλους του Συνδέσμου, ενώ ο πιανίστας Διονύσης Μαλλούχος και η μεσόφωνος Αγγελική Καθαρίου, δύο σολίστ με σημαντική καλλιτεχνική παρουσία, έχουν αναλάβει τη χριστουγεννιάτικη συναυλία, με την οποία θα αποχαιρετήσει ο Σύνδεσμος το 2004. Λήδα Μπουζάλη

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Σπυρίδων Bλαχόπουλος Λέκτωρ της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών στον Τομέα Δημοσίου Δικαίου εξελέγη ο Σπυρίδων Βλαχόπουλος. Φοίτησε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση εκπόνησε διδακτορική διατριβή στη Νομική Σχολή του Λουδοβίκειου-Μαξιμιλιάνειου Πανεπιστημίου του Μονάχου με θέμα Ελευθερία της Τέχνης και προστασία της νεότητας, η οποία δημοσιεύθηκε από τον έγκριτο γερμανικό εκδοτικό οίκο Dunker & Humblot. Έχει δημοσιεύσει σειρά μελετών στο πεδίο του Δημοσίου Δικαίου, όπως για τη δικαστική προστασία στο πεδίο των δημοσίων συμβάσεων, το δικαίωμα της αναφοράς κατά το άρθρο 10 του Συντάγματος 1975/1986/2001, το συνταγματικό πλαίσιο των ιδιω-τικοποιήσεων και τη συνταγματική προβληματική της κλωνοποίησης. Δικηγορεί στο Συμβούλιο της Επικρατείας και στα Διοικητικά Δικαστήρια γενικότερα σε υποθέσεις Δημοσίου Δικαίου. Στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών διδάσκει μαθήματα Δημοσίου Δικαίου, όπως Συνταγματικό Δίκαιο, Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα, Χωροταξικό και Πολεοδομικό Δίκαιο, Ιατρικό Δίκαιο και Δίκαιο Κοινωνικών Ασφαλίσεων.

Επιτυχίες Σοφία Καμβύση - Ιφιγένεια Κατίκα Συναυλία στην αίθουσα του Μουσείου Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών έδωσαν στις 28 Απριλίου 2004 οι υπότροφοι Σοφία Καμβύση (φλάουτο) και Ιφιγένεια Κατίκα (πιάνο) μαζί με τη φλαουτίστα Στεφανία Κατσαρού. Ειδικότερα, ερμήνευσαν τα έργα για δύο φλάουτα Σονάτα σε φα μείζονα του Β.Φ. Μπαχ και Σονάτα έργο 75 του Χ. Κέχλιν. Επίσης, παρουσίασαν την τριοσονάτα σε σολ μείζονα BWV 1039 του Γ.Σ. Μπαχ για δύο φλάουτα και πιάνο, καθώς και την επεξεργασία του Μ. Μόυζ έργο 40 για δύο φλάουτα και πιάνο της Φαντασίας σε μι ελάσσονα έργο 79 για φλάουτο και πιάνο του Ζ. Φωρέ. Το πρόγραμμα έκλεισε με τη Σονάτα για δύο φλάουτα και πιάνο του Aκίο Γιασίρο. Το κοινό καταχειροκρότησε τις τρεις καλλιτέχνιδες, οι οποίες ερμήνευσαν εκτός προγράμματος μια διασκευή της ιταλικής πόλκας του Σ. Ραχμάνινωφ. Η συναυλία διοργανώθηκε σε συνεργασία με τη Νομική Σχολή με αφορμή τον εορτασμό της Ημέρας Προστασίας των Ζώων. Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο πρόεδρος της Νομικής Σχολής Ιωάννης Καράκωστας, ο οποίος και προλόγισε τη βραδιά, η πρόεδρος του Συνδέσμου Υποτρόφων Ιωάννα Κονδύλη και πολλοί φίλοι των Γραμμάτων και των Τεχνών.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Πολυμέσα Παναγιώτης Κυριακουλάκος «Ολυμπιακές διαδρομές» ονομάζεται το ψηφιακό βίντεο (DVD-rom) που επιμελήθηκε ο Παναγιώτης Κυριακουλάκος και αναφέρεται στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες. Περιλαμβάνει πέντε ενότητες: καθημερινότητα των αρχαίων αγώνων, αγωνίσματα στο στάδιο, αγωνίσματα στην παλαίστρα και στον ιππόδρομο, ιστορία των αρχαίων αγώνων και ελεύθερη περιήγηση στα ψηφιακά μοντέλα των μνημείων. Με τη βοήθεια φωτογραφιών, λήψεων βίντεο, κειμένων, τα οποία επιμελήθηκε η ιστορικός Ιουλία Πεντάζου, και ψηφιακά επεξεργασμένων εικόνων με αφήγηση στα Ελληνικά, Αγγλικά ή Γερμανικά ο θεατής έχει τη δυνατότητα να κάνει ένα ψηφιακό ταξίδι στην Ολυμπία της αρχαιότητας. Η παραγωγή, για την οποία συνεργάστηκαν η Post Reality του Παναγιώτη Κυριακουλάκου, η Finatec και η Audiovisual, υποστηρίχθηκε από το πρόγραμμα Media της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συνοδεύεται από 12λεπτο ντοκιμαντέρ και αναμένεται να κυκλοφορήσει και στο εξωτερικό, με πρώτο σταθμό το Πεκίνο, όπου βρήκε ήδη διανομέα.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Θέατρο Πέτρος Σεβαστίκογλου Το έργο του Φαμπρίς Μελκιώ «Η Μοιρασιά του Διαβόλου» σκηνοθέτησε εφέτος το χειμώνα ο υπότροφος Πέτρος Σεβαστίκογλου. Το έργο, το οποίο γράφτηκε το έτος 2001, ανέβηκε για πρώτη φορά στη χώρα μας τον Φεβρουάριο από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος στο Μικρό Θέατρο της Μονής Λαζαριστών. Θέμα του, η τραγωδία της Βοσνίας. Οι ήρωες αγωνίζονται να υπερασπιστούν τη ζωή απέναντι στο θάνατο και τον παραλογισμό. Μέσα στη δίνη του εμφύλιου πολέμου στη Βοσνία ο Λόρκο Λιέβιτς, ένας νεαρός Σέρβος, λιποτακτεί και αφήνει πίσω του την πατρίδα του και την οικογένειά του: τους γονείς του, το μικρότερο αδερφό του, τον καλύτερο φίλο του και μαζί τους τη μουσουλμάνα γυναίκα του. Και ενώ ο Λόρκο φτάνει μέχρι το Παρίσι και τις «άλλες χώρες» παίρνοντας μαζί του τα φαντάσματα των αγαπημένων του, εκείνοι που έμειναν πίσω βλέπουν τις σχέσεις μεταξύ τους να δοκιμάζονται, καθώς ο πόλεμος εισβάλλει στο σπίτι τους... Με τη «Μοιρασιά του Διαβόλου», ο Μελκιώ μάς ξαναθυμίζει την πρόσφατη τραγωδία της Βοσνίας, όχι μόνο με τη σκληρότητα που δοκιμάζουν οι ήρωές του, αλλά και με πολύ λυρισμό, ευαισθησία και χιούμορ, σ’ ένα κείμενο που γλιστράει ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία, τον πόνο και την τρυφερότητα, το μίσος και την ανθρωπιά. Τη μετάφραση του θεατρικού έργου, που παρουσιάστηκε από τις 6 Φεβρουαρίου έως τις 21 Μαρτίου 2004, υπογράφει η Μαρία Ευσταθιάδη, τη μουσική ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου, τα σκηνικά και τα κοστούμια ο Κέννυ ΜακΛέλλαν. Υπεύθυνοι για την κίνηση ήταν η Αμάλια Μπένετ, για τους φωτισμούς ο Ηλίας Κωνσταντακόπουλος και για τη μουσική διδασκαλία ο Νίκος Βουδούρης. Τους ρόλους ερμήνευσαν οι Αμαλία Γκούμα, Σίμος Κακάλας, Γιώργος Καυκάς, Δήμητρα Λαρετζάκη, Θόδωρος Οικονομίδης και Άρης Τσαμπαλίκας. Ο Πέτρος Σεβαστίκογλου ήταν ένα από τα επτά μέλη της επιτροπής κρίσεως των θεατρικών έργων που υποβλήθηκαν στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό Συγγραφής Θεατρικού Έργου, τον οποίο προκήρυξε το Κ.Θ.Β.Ε. Οι υποψηφιότητες ήταν 195 και τα βραβεία απονεμήθηκαν στις 7 Μαΐου. Ο Πέτρος Σεβαστίκογλου είναι κάτοχος πτυχίου Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Nanterre Paris X και πτυχίου Κινηματογράφου από το Kολέγιο Ithaca των Η.Π.Α. Σκηνοθετεί θεατρικά και κινηματογραφικά έργα, διαφημιστικές ταινίες και ντοκιμαντέρ και έχει βραβευθεί στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Εικαστικά Χριστίνα Κατσάρη Στην ομαδική έκθεση με τίτλο «Καθημερινή Ελλάδα», που διοργανώθηκε στην αίθουσα Τέχνης White Box στη Νέα Υόρκη, συμμετείχε η εικαστικός Χριστίνα Κατσάρη. Στόχος της έκθεσης ήταν να διερευνήσει ό,τι απέμεινε από την παραδοσιακή Ελλάδα, μέσα στην καταχρηστική τάση του εκσυγχρονισμού που διαπερνά κάθε πλευρά της σύγχρονης ζωής. Οι 15 καλλιτέχνες που έλαβαν μέρος διαμένουν όλοι στην Ελλάδα και κατέγραψαν το μεταβαλλόμενο τοπίο της Ελλάδας του σήμερα, αρκετοί από αυτούς στοχαζόμενοι πώς οι αλλαγές διαμορφώνουν το δικό τους όραμα για τη ζωή στη χώρα. Η Χριστίνα Κατσάρη σκιαγράφησε σε ένα φωτοζωγραφικό κολάζ τη ρέμβη μιας γυναίκας στο νυχτερινό αστικό και διαρκώς μεταβαλλόμενο τοπίο. Την έκθεση επιμελήθηκε η Χέδερ Φέλτι-Κουρή και διήρκεσε από τις 3 Ιουνίου έως τις 3 Ιουλίου 2004. Η Χριστίνα Κατσάρη είναι κατόχος πτυχίου ζωγραφικής από την Α.Σ.Κ.Τ. με ειδικότητα στη σκηνογραφία και μεταπτυχιακού τίτλου στην Τέχνη μέσω βίντεο και υπολογιστών από τη Σχολή Παραστατικών Τεχνών της Νέας Υόρκης με υποτροφία του Iδρύματος Ωνάση.», το αντιφασικό ορατόριο «Περίπατος στον Άδη» κ.ά. Το 2000 υπήρξε συνιδρυτής της ομάδας μουσικού θεάτρου ΟΠΕRA, η οποία έχει ανεβάσει τα έργα «Σοφολογιότατες» και «Κοίτα με» σε δική του μουσική.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Εικαστικά Κωστής Τριανταφύλλου Με το έργο του «Έντεχνο πυρ ή 230.400 τετράγωνα μέσα στο τετράγωνο» συμμετείχε ο Κωστής Τριανταφύλλου στην ομαδική έκθεση με τίτλο «Εν αρχή ην το πυρ», που οργάνωσε η αίθουσα Τέχνης Titanium Yiayiannos στο διάστημα 7 Ιουλίου έως 3 Αυγούστου 2004. Η έκθεση είχε ως αφετηρία τη μυθολογική και φιλοσοφική υπόσταση της φωτιάς στην ελληνική αρχαιότητα, την κοσμολογική της οντότητα, καθώς και την ιδέα ότι η γνώση της τεχνικής της σηματοδοτεί την αρχή του πολιτισμού και της τεχνολογίας στις πρωτόγονες κοινωνίες. Τα έργα ήταν εμπνευσμένα από το παρελθόν, κυρίως από τη σκέψη του Ησιόδου, του Αισχύλου, του Ηρακλείτου και του Πλάτωνα, και μοιάζουν με ένα ταξίδι μέσα στο χρόνο, μια περιπλάνηση σ’ έναν εικαστικό κόσμο στρωμένο με πύρινα σκαλοπάτια. Όπως σημείωσε η επιμελήτρια της έκθεσης Μπία Παπαδοπούλου στο κείμενο του καταλόγου, «ο Κωστής Τριανταφύλλου έχει μετατρέψει την ηλεκτρονική μικρογραφία του κεραυνού σε κατ’ εξοχήν σήμα κατατεθέν της δουλειάς του από το 1986. «Της φλόγας ο δίκλωνος βόστρυχος», όπως αποκαλεί ο Αισχύλος μεταφορικά τον κεραυνό, περιπλανάται στο υπόβαθρο του έργου του, το οποίο απαρτίζεται από 230.400 τετράγωνα μέσα στο τετράγωνο. Ο κεραυνός υποβάλλει στο θεατή στιγμές απόλυτης αυτοσυγκέντρωσης και ενεργοποιεί το νου και τις αισθήσεις του, προκειμένου να παρακολουθήσει την περιπετειώδη και γεμάτη εκπλήξεις πορεία του. Ο Κωστής Τριανταφύλλου παίζει με τις έννοιες του φυσικού και κατασκευασμένου πυρός, καθώς ο εικαστικός κεραυνός είναι μια έντεχνη, ρεαλιστική κατασκευή του αληθινού φαινομένου. Το έργο του αναπλάθει μικρογραφικά την κοσμολογική κατάσταση των ακραίων και ακαριαίων μεταβολών που επιφέρουν τάξη στο χάος και επιβάλλουν την κοσμική ισορροπία.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Εικαστικά Kωστής Bελώνης Ζητήματα του κατοικείν μέσα από σύγχρονες και αντιφατικές αναζητήσεις ταυτότητας διαπραγματεύθηκε η ομαδική έκθεση 20 καλλιτεχνών, την οποία επιμελήθηκε ο υπότροφος Κωστής Βελώνης. Η έκθεση με τίτλο Domestic Alien παρουσιάστηκε στην αίθουσα Τέχνης «Ιλεάνα Τούντα» σε δύο διαστήματα εφέτος το καλοκαίρι. Όπως σημείωσε ο επιμελητής της, «με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, η κατοικία ποτέ δεν ήταν τόσο εκτεθειμένη σε επεμβάσεις και παρεμβολές. Ίσως ποτέ άλλοτε –όσο κι αν ηχεί παράδοξα– η ανάγκη για απομόνωση δεν ισοδυναμούσε με μια υγιέστερη συνθήκη επανασύνδεσης με τον δημόσιο χώρο». Στο πλαίσιο αυτό φιλοδοξία της έκθεσης ήταν «αν όχι να καλύψει, να δρομολογήσει την ανάγκη για έναν επαναπροσδιορισμό της σχέσης του ιδιώτη με ζητήματα που αφορούν τον ιδιωτικό χώρο της κατοικίας». Ο Βελώνης παρουσίασε στην έκθεση αυτή το έργο του «Κατεστραμμένη μέρα», μια κατασκευή από κόντρα πλακέ και μπάλα του τένις. Μεταξύ των υπόλοιπων καλλιτεχνών ήταν και ο υπότροφος Δημήτρης Ιωάννου, που παρουσίασε την επαναλαμβανόμενη προβολή με τίτλο «Fifa 98», σε συνεργασία με τον Δημήτρη Φουτρή. Εξάλλου, ο Κωστής Βελώνης επιλέχθηκε μαζί με την Ντιάνα Μαγγανιά, για να εκπροσωπήσει τη χώρα μας στην Κουαντρενάλε Γλυπτικής 2004 της Λετονίας. Η έκθεση αυτή με τίτλο «European Space» πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο και Ιούλιο στη Ρίγα της Λετονίας, με τη συμμετοχή καλλιτεχνών από τα 25 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και είχε ως σημεία αφετηρίας δύο από τα πιο σημαντικά πολιτικά γεγονότα της μεταπολεμικής ευρωπαϊκής ιστορίας: τη Διακήρυξη Σουμάν και τη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο Κωστής Βελώνης παρουσίασε δύο γλυπτά με τίτλο «Ping Pong Diplomacy» και «Ping Pong Diplomacy 2».

Ειδήσεις

Aποτελέσματα Προγραμμάτων Yποτροφιών Στο πλαίσιο του Προγράμματος Yποτροφιών προς Έλληνες, το Ίδρυμα Ωνάση ενέκρινε τη χορήγηση 212 συνολικά υποτροφιών για το ακαδημαϊκό έτος 2004-2005, οι οποίες περιλαμβάνουν αριθμό υποτροφιών για μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές εσωτερικού και εξωτερικού που προκήρυξε, καθώς και υποτροφίες των Ειδικών Προγραμμάτων για τις Ένοπλες Δυνάμεις και τα Σώματα Ασφαλείας, παιδιά ναυτικών και υπαλλήλων του Ομίλου Ωνάση, αθλητές και ολυμπιονίκες και παιδιά ολυμπιονικών. Η προκήρυξη για το επόμενο ακαδημαϊκό έτος 2005-2006 αναμένεται να ανακοινωθεί στα μέσα Δεκεμβρίου 2004. Στο πλαίσιο του Προγράμματος Ερευνητικών Χορηγιών και Εκπαιδευτικών Υποτροφιών προς Αλλοδαπούς για το ακαδημαϊκό έτος Οκτωβρίου 2004 – Σεπτεμβρίου 2005, το Ίδρυμα Ωνάση ενέκρινε τη χορήγηση 50 συνολικά χορηγιών και υποτροφιών, οι οποίες κατανέμονται ως εξής: 11 χορηγίες σε μέλη Εθνικών Ακαδημιών και τακτικούς καθηγητές, 15 χορηγίες σε καθηγητές όλων των βαθμίδων, μεταδιδακτορικούς ερευνητές, μεταφραστές της Ελληνικής Λογοτεχνίας και καλλιτέχνες, 7 υποτροφίες σε διδασκάλους της ελληνικής γλώσσας, Δημοτικής και Μέσης Εκπαιδεύσεως, 17 υποτροφίες σε μεταπτυχιακούς φοιτητές και υποψήφιους διδάκτορες. Οι επιχορηγούμενοι και οι υπότροφοι προέρχονται από τις παρακάτω χώρες: Αίγυπτος, Αλβανία, Αργεντινή, Αυστραλία, Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία, Γεωργία, Ελλάδα, Ηνωμένο Βασίλειο, Η.Π.Α., Ιαπωνία, Ισπανία, Ιταλία, Κίνα, Κύπρος, Λιθουανία, Μεξικό, Μολδαβία, Ολλανδία, Ουκρανία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Ρωσία, Σλοβακία, Σλοβενία, Σερβία και Μαυροβούνιο, Τουρκία, Τσεχία και Χιλή. Η προκήρυξη για το επόμενο ακαδημαϊκό έτος 2005-2006 αναμένεται να ανακοινωθεί στα μέσα Oκτωβρίου 2004.

Σεμιναριακές Διαλέξεις Ωνάση στο I.T.E. Ο βραβευμένος με το μετάλλιο Φιλντς, την ύψιστη διάκριση στα Μαθηματικά, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον Έντουαρντ Ουίτεν, ο τιμηθείς με το βραβείο Νόμπελ Ιατρικής Χάμιλτον Σμιθ του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον και ο επίσης νομπελίστας Χημείας Σερ Χάρολντ Κρότο του Πανεπιστημίου Σάσεξ ήταν οι κεντρικοί ομιλητές των σεμιναριακών διαλέξεων Φυσικής, Βιολογίας και Χημείας που διεξήχθησαν τον Ιούλιο 2004 στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (Ι.Τ.Ε.) υπό την αιγίδα του Ιδρύματος Ωνάση. Ο πρώτος σεμιναριακός κύκλος Φυσικής είχε ως θέμα τις πρόσφατες εξελίξεις στη θεωρητική Φυσική των Πεδίων και Χορδών, με κεντρικό ομιλητή τον καθηγητή Ουίτεν, που θεωρείται ο διαπρεπέστερος θεωρητικός φυσικός της εποχής μας. Ο δεύτερος σεμιναριακός κύκλος Βιολογίας είχε ως θέμα τις προοπτικές που ανοίγονται στη Βιολογία και την Ιατρική μετά από την αποκωδικοποίηση του γονιδιώματος του ανθρώπου και άλλων οργανισμών, και τον καθοριστικό ρόλο της Βιοπληροφορικής. Ο τρίτος σεμιναριακός κύκλος Χημείας – Φυσικής αφορούσε την Νανοτεχνολογία και τις επαναστατικές επιπτώσεις της στην επιστήμη του μέλλοντος.

Ειδήσεις

Δραστηριότητες Yποτρόφων ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ: Δύο μετάλλια και 20 συμμετοχές υποτρόφων Στιγμές κορυφαίες της σύγχρονης ιστορίας έζησε η Ελλάδα στη διάρκεια των 17 ημερών των 28ων Ολυμπιακών Αγώνων. Ύστερα από 108 χρόνια περιπλάνησης σε άλλες πόλεις του κόσμου, οι Αγώνες επέστρεψαν στην πατρίδα τους, στη χώρα που εμπνεύστηκε πριν από αιώνες την ολυμπιακή ιδέα και που το 1896 διοργάνωσε τους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες. Τότε που η Αθήνα αριθμούσε περί τους 80.000 κατοίκους και το Παναθηναϊκό Στάδιο κατακλυζόταν καθημερινά από 70.000 θεατές. Οι 28οι Ολυμπιακοί Αγώνες ανήκουν πλέον στο παρελθόν. Είκοσι υπότροφοι του Ιδρύματος Ωνάση συγκαταλέγονται στην πολυπληθή ομάδα των 440 Ελλήνων αθλητών που έλαβαν μέρος στους Αγώνες αυτούς, οι οποίοι θεωρούνται οι πιο επιτυχημένοι από πλευράς αποτελεσμάτων για την Ελλάδα μετά το 1896. Στην επιτυχία αυτή συνέβαλαν με το χρυσό τους μετάλλιο στην ιστιοπλοΐα η Σοφία Μπεκατώρου και η Αιμιλία Τσουλφά, με την αξιόλογη κατάταξή τους ο Σπύρος Γιαννιώτης στην κολύμβηση, ο Απόστολος Τασκούδης στην ελευθέρα πάλη και η Δήμητρα Μαγκανουδάκη στην ξιφομαχία, ενώ οι υπόλοιποι απέκτησαν τη μοναδική εμπειρία της συμμετοχής στο ύψιστο αθλητικό γεγονός. Αξίζει να τους θυμηθούμε όλους.

Σοφία Mπεκατώρου και Aιμιλία Tσουλφά

Το Σάββατο 21 Αυγούστου ήταν η μεγάλη ημέρα της ελληνικής ιστιοπλοΐας χάρη στη νίκη της Σοφίας Μπεκατώρου και της Αιμιλίας Τσουλφά στην κατηγορία σκαφών 470, οι οποίες κατέκτησαν το χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο πριν καν ολοκληρωθούν όλες οι ιστιοδρομίες, με τον ίδιο δηλαδή τρόπο που στέφθηκαν τέσσερις φορές στο παρελθόν παγκόσμιες πρωταθλήτριες. Σπύρος Γιαννιώτης

Για μία ακόμα φορά οι κοπέλες δεν θέλησαν να παραδεχθούν ανοιχτά ότι είναι οι κορυφαίες στον κόσμο. Διατήρησαν και πάλι χαμηλούς τόνους: «Ήμασταν απλώς οι καλύτερες σε αυτούς τους αγώνες», είπε η Σοφία Μπεκατώρου, η οποία είναι και φοιτήτρια του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του Ε.Μ.Π., ενώ η Αιμιλία Τσουλφά συμπλήρωσε: «Εμείς δεν χρειάζεται να πούμε τίποτα. Τα αποτελέσματα που φέρνουμε μιλούν από μόνα τους». Δίπλα τους ανέβηκαν στο βάθρο οι Ισπανίδες Ναταλία Βία Ντουφρένσε και Σάντρα Αθόν (ασημένιο μετάλλιο) και οι Τερέζα Τόργκερσον και Βεντέλα Ζάκρισον από τη Σουηδία (χάλκινο μετάλλιο). «Είμαστε συγκινημένες», δήλωσε η Σοφία Μπεκατώρου μετά τη λήξη της απονομής των μεταλλίων, «διότι νιώσαμε όλη αυτή την αγάπη του κόσμου, όχι μόνο έξω, αλλά και μέσα στην Ελλάδα. Είμαστε χαρούμενες που καταφέραμε το στόχο μας. Αφιερώνουμε αυτό το μετάλλιο στους δικούς μας ανθρώπους, σε όλους τους εθελοντές που μας βοήθησαν και πρέπει να τους πούμε ένα μεγάλο “ευχαριστώ”». Και η Αιμιλία Τσουλφά πρόσθεσε: «Πρέπει να δικαιώσουμε τον κόσμο και με ανάλογες επιτυχίες στη συνέχεια. Το μετάλλιο το αφιερώνουμε σε όλους τους Έλληνες και σε όλους τους ανθρώπους που μας στήριξαν. Αυτή η στιγμή είναι μοναδική για μας, θα μείνει για

Ειδήσεις

Δραστηριότητες Yποτρόφων ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ: Δύο μετάλλια και 20 συμμετοχές υποτρόφων πάντα στη μνήμη μας και θα μας συνδέει, εμένα και τη Σοφία, ακόμη και όταν κάποια στιγμή θα κάνουμε άλλα πράγματα στη ζωή». Η νίκη τους, η καλύτερη δικαίωση των κόπων και των προσπαθειών τους, προσέλκυσε μεγάλο ενδιαφέρον και σε κρατικό επίπεδο. «Στις δύο ολυμπιονίκες μας εκφράζω τα θερμά μου συγχαρητήρια», δήλωσε ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής, ενώ ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Γιώργος Παπανδρέου, στο συγχαρητήριο τηλεγράφημα που έστειλε, αναφέρει: «Σας συγχαίρω για το χρυσό μετάλλιο που φέρατε στη χώρα μας. Δείξατε ότι ο ελληνικός αθλητισμός θα συνεχίσει με ούριο άνεμο τις μεγάλες του επιτυχίες».

Περικλής Iακωβάκης

Αν η επιτυχία των κοριτσιών της ιστιοπλοΐας ήταν μεγάλη σε ένα αγώνισμα με μακρά παράδοση για τη χώρα μας (χρυσά μετάλλια από τους Νίκο Κακλαμανάκη στην ιστιοσανίδα «Mistral» στην Ατλάντα το 1996, Τάσο Μπουντούρη στη Μόσχα το 1980, Ηλία Χατζηπαυλή στο Μόναχο το 1972 και διάδοχο Κωνσταντίνο το 1960 στη Ρώμη), αυτό που κατόρθωσε την ίδια ημέρα ο Σπύρος Γιαννιώτης είναι άθλος. Η συμμετοχή του και μόνο στον τελικό των 1.500 μ. ελεύθερο αποτελεί τεράστια πρόοδο για την ελληνική κολύμβηση σε σχέση με το παρελθόν. Η 5η θέση του στο «μαραθώνιο» της κολύμβησης αποτελεί τη μεγαλύτερη επιτυχία που έχει να επιδείξει η ελληνική κολύμβηση. Ο Σπύρος Γιαννιώτης κολύμπησε για τη θέση, όχι για το μετάλλιο. Γνωρίζοντας ότι κάτι τέτοιο θα ήταν ανέφικτο, έκανε μια έξυπνη και συντηρητική κούρσα, που την επιτάχυνε στο τέλος, μια κούρσα τακτικής που την είχαν μελετήσει καλά με τον προπονητή του Νίκο Γέμελο. Τα φαβορί της κούρσας, ο νικητής Γκραν Χάκετ από την Αυστραλία, ο Λάρδεν Γιένδεν από τις Η.Π.Α., ο Βρετανός Ντέιβιντ Ντέιβς και ο Ρώσος Γιούρι Πριλούκορ, εύκολα ξεπέρασαν το όριο των 15 λεπτών. Ο Γιαννιώτης ξεκίνησε γρήγορα, στη συνέχεια πήγε πιο συντηρητικά, περίμενε, ήλεγχε τον βασικό του αντίπαλο, το Βρετανό Γκριμ Σμιθ και στόχευε στην 5η θέση, παρότι είχε μείνει πίσω. Στα τελευταία μέτρα έκανε την αντεπίθεσή του και κατόρθωσε τελικά να καταρρίψει το πανελλήνιο ρεκόρ, με 15.03.69, το δεύτερο σε δύο μέρες, κάτι που είναι επίσης σπουδαίο. Σε δηλώσεις του μετά τον αγώνα, ο Έλληνας κολυμβητής επισήμανε την άνοδο του αθλήματος στη χώρα μας και τόνισε ότι η επιτυχία του ανήκει σε όλους τους κολυμβητές που εκπροσώπησαν τη χώρα μας στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ο Γιαννιώτης τόνισε, επίσης, ότι πρέπει οι Έλληνες κολυμβητές να δώσουν συνέχεια στις επιτυχίες, γιατί, όπως είπε: «Ο πήχης σίγουρα ανεβαίνει ψηλά εν όψει και του Πεκίνου». Μια θέση στην τελική εξάδα αποτελεί σημαντική επιτυχία για έναν 19χρονο. Ο Απόστολος Τασκούδης κατετάγη 6ος στο αγώνισμα των 66 κιλών της ελεύθερης πάλης, μετά την ήττα του από τον Ιάπωνα Καζουχίκο.

Πρόδρομος Kορκίζογλου

Ειδήσεις

Δραστηριότητες Yποτρόφων ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ: Δύο μετάλλια και 20 συμμετοχές υποτρόφων Μετά τον αγώνα ο υπότροφος αθλητής που προπονείται στις Σέρρες δήλωσε: «Δεν πίστευα ότι μπορούσα να φτάσω τόσο ψηλά, αν και είχα προετοιμαστεί πολύ καλά. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες υπάρχουν εκπλήξεις και θεωρώ ότι είμαι μία από αυτές». Η περίπτωση του Τασκούδη θεωρείται μοναδική και συγκεντρώνει τις μεγαλύτερες ελπίδες για την ανώτατη διάκριση στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου. Για τον Τασκούδη, ο μεγάλος Έλληνας παλαιστής Γιώργος Χατζηιωαννίδης έγραψε μετά τους Αγώνες: «Αν δεν συμβεί κάτι και συνεχίσει, πιστεύω ότι θα μας χαρίσει στιγμές δόξας, διότι δείχνει δείγματα σπουδαίου αθλητή». Πολύ καλή εμφάνιση πραγματοποίησε η Δήμητρα Μαγκανουδάκη στο ατομικό ξίφος μονομαχίας, η οποία, μαζί με τις φίλες της Γιάννα Χρήστου και Νίκη Σιδηροπούλου, έφθασε σε απόσταση αναπνοής από το μετάλλιο στο ομαδικό. Σε έναν δραματικό προημιτελικό αγώνα, η ελληνική ομάδα έχασε με ελάχιστη διαφορά 32-33 στην παράταση από τη Γερμανία, η οποία μπήκε στη μάχη με την υψηλότερη βαθμολογία. Η ομάδα της Δήμητρας Μαγκανουδάκη στα προκριματικά επικράτησε εύκολα της Νοτίου Αφρικής, με την ίδια να έχει 7:5 στα χτυπήματα. Στον προημιτελικό κανείς δεν περίμενε ότι η Ελλάδα θα απειλούσε σοβαρά τη Γερμανία, από την αρχή, όμως, του αγώνα φάνηκε ακριβώς το αντίθετο. Η εθνική μας προηγήθηκε με 8:0 (!) /17:12, αλλά οι Γερμανίδες αντέδρασαν, ισοφάρισαν, και πήραν τελικά τη νίκη στην παράταση. Η Δήμητρα Μαγκανουδάκη είχε 7:9 στα χτυπήματα. Η ελληνική ομάδα κατετάγη τελικά στην 8η θέση, που δεν αντιστοιχεί στην πραγματική αξία της. Την 9η θέση στα 400 μ. μικτής ατομικής κολύμβησης κατέλαβε ο Γιάννης Δρυμωνάκος. Επίσης, αγωνίστηκε στην πέμπτη προκριματική σειρά στα 200 μ. πεταλούδα και κατέλαβε την 6η θέση με 1.59.42, χρόνο που τον έφερε στην 21η θέση της γενικής κατάταξης. Υπενθυμίζουμε ότι ο Γιάννης Δρυμωνάκος είναι κάτοχος του πανελληνίου ρεκόρ στο αγώνισμα αυτό της κολύμβησης με χρόνο 1.57.40. Στην 11η θέση της τελικής κατάταξης τερμάτισε η Ευτυχία Μαντζαράκη, που μαζί με τις Κατερίνα Γιακουμίδου και Έλενα Δημητρακοπούλου αποτέλεσαν το ελληνικό πλήρωμα στα σκάφη τύπου Yngling. Θα μπορούσαν να διεκδικήσουν μια θέση στην οκτάδα, εάν στην ενδέκατη και τελευταία ιστιοδρομία δεν ακυρώνονταν για πρόωρη εκκίνηση. Η Μαντζαράκη είναι αθλήτρια του Ναυτικού Ομίλου Βουλιαγμένης και φοιτήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Στον ημιτελικό των 200 μ. συμμετείχε ο Τάσος Γκούσης, παλεύοντας αξιοπρεπώς δίπλα σε «μεγαθήρια» του στίβου. Με χρόνο 20.68 κατέλαβε την 5η θέση στην κούρσα αυτή και την 11η στη συνολική κατάταξη του αγωνίσματος. «Ήμουν κουρασμένος και ουσιαστικά χάρισα την κούρσα», δήλωσε μετά τον αγώνα ο αθλητής του «Ερμή» Κερκύρας. «Δεν είχα καθόλου άγχος,

Eιρήνη Xρυσοβαλάντου Tερζόγλου

Ειδήσεις

Δραστηριότητες Yποτρόφων ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ: Δύο μετάλλια και 20 συμμετοχές υποτρόφων ο κόσμος ήταν εκπληκτικός και μου έδωσε δύναμη. Δεν απογοητεύομαι. Κοιτάζω μπροστά». Σχεδόν έναν χρόνο πριν, στις 27 Αυγούστου 2003, ο Περικλής Ιακωβάκης σημείωνε πανελλήνιο ρεκόρ στο αγώνισμα των 400 μ. μετ’ εμποδίων στο παγκόσμιο πρωτάθλημα του Παρισιού με 48.17, καταλαμβάνοντας την 3η θέση και το χάλκινο μετάλλιο. Έναν χρόνο μετά ο Έλληνας αθλητής δεν κατάφερε να προκριθεί στον τελικό του αγωνίσματός του. Ωστόσο, σημείωσε την καλύτερη φετινή του επίδοση 48.47, με την οποία κατετάγη στην 11η θέση. Ο αθλητής των Λεχαινών και φοιτητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών ταλαιπωρήθηκε εφέτος από πολλούς τραυματισμούς. Στο Ολυμπιακό Στάδιο της Αθήνας ξεκίνησε την κούρσα δυνατά και μέχρι τα 300 μ. ήταν πρώτος. Όμως ο Νοτιοαφρικανός Μακφάρλαν και ο Αμερικανός Μπρέιζελ προηγήθηκαν, ενώ στη γραμμή του τερματισμού ο Ιάπωνας Ταμεσόνι έκλεψε την 3η θέση από τον Ιακωβάκη, που ολοφάνερα στενοχωρημένος αποχώρησε χωρίς δηλώσεις, με σκυμμένο το κεφάλι κρατώντας τα παπούτσια του. Στο μικρό τελικό του διπλού σκιφ ελαφρών βαρών γυναικών συμμετείχε η Χρύσα Μπισκιτζή μαζί με τη Μαρία Σακελλαρίδου, όπου τερμάτισαν στην 6η θέση. Τελικά κατετάγησαν στη 12η θέση της γενικής βαθμολογίας με χρόνο 6.48.42. Ο Δημήτρης Μαγγανάς συμμετείχε στους προκριματικούς των 400 μ. ελεύθερο της κολύμβησης και κατετάγη 24ος με χρόνο 3.54.78. Με σοβαρό τραυματισμό συμμετείχε στα δύο τελευταία αγωνίσματα του δεκάθλου ο Πρόδρομος Κορκίζογλου. Η προσπάθειά του ήταν συγκινητική, αλλά ο αθλητής του Πελασγού περιορίστηκε στην 26η θέση, μακριά από το πανελλήνιο ρεκόρ που κατέχει ο ίδιος. Στην 28η θέση του μοντέρνου πεντάθλου με σύνολο 4.848 βαθμούς κατετάγη ο 19χρονος Βασίλης Φλώρος, ο νεότερος αθλητής που πήρε μέρος στο αγώνισμα αυτό στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας. «Είμαι ευχαριστημένος από τη συμμετοχή μου ως προς τα τρία πέμπτα», δήλωσε ο νεαρός αθλητής. «Μπορώ να πάω ακόμα καλύτερα στην ξιφασκία και στο τρέξιμο. Στο τέλος είχα μεγάλο άγχος, ενώ παράλληλα συνειδητοποίησα πόσο μεγάλη υπόθεση

είναι να συμμετέχεις σε Ολυμπιακούς Αγώνες. Δεν είχα μεγάλες φιλοδοξίες, αλλά τελικά νομίζω πως κατάφερα να κοιτάξω στα μάτια τους συναθλητές μου». Η Κάτια Σαρακατσάνη συμμετείχε στα 100 μ. πρόσθιο και τερμάτισε στην 8η θέση της πέμπτης προκριματικής σειράς με χρόνο 1.12.46, επίδοση που της έδωσε την 29η θέση στη γενική κατάταξη. Στα 100 μ. πρόσθιο, ο Χρήστος Παπαδόπουλος κατετάγη 39ος με χρόνο 1.04.43. Στον τόπο που γεννήθηκαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες, στην αρχαία Ολυμπία, η Ειρήνη Χρυσοβαλάντου Τερζόγλου δεν κατάφερε να προκριθεί στον τελικό της σφαιροβολίας. Επηρεασμένη από το πρόβλημα τραυματισμού που την ταλαιπώρησε, η Ελληνίδα αθλήτρια δεν μπόρεσε να αποδώσει και με καλύτερη προσπάθεια τα 17, 34 μ. περιορίστηκε στη 19η θέση στα προκριματικά. Στον προημιτελικό των 200 μ. αγωνίστηκε ο Παναγιώτης Σαρρής, δίπλα σε μεγάλα ονόματα του στίβου, όπως ο Φράνσις Ομπικβέλου από την Πορτογαλία, που κατέκτησε το ασημένιο μετάλλιο στον τελικό του αγωνίσματος. Ο Σαρρής τερμάτισε 7ος με χρόνο 20.92. Η Αγγελική Τσιολακούδη συμμετείχε στα προκριματικά του ακοντισμού. Ήταν αρκετά σταθερή στις βολές της, αλλά δεν κατάφερε να περάσει το όριο του τελικού, δηλαδή τα 61 μ. Η Ελληνίδα ακοντίστρια έριξε το ακόντιο στα 65,21 μ. στην πρώτη προσπάθεια, 57,88 μ. στη δεύτερη και 59,64 μ. στην τρίτη, που δεν στάθηκαν αρκετές για να της χαρίσουν την πρόκριση. Στο αγώνισμα του τζούντο συμμετείχε η Ελίνα Ταμπάση. Η Ελληνίδα αθλήτρια είχε δύσκολο έργο με αντίπαλο την Βελγίδα Βαντέκα Βεγιέ, μία από τις σπουδαίες αθλήτριες του αγωνίσματος, που όμως έμεινε και αυτή εκτός μεταλλίων. Η Βελγίδα νίκησε με «ιππόν» (καθαρή νίκη). Η Αφροδίτη Σκαφίδα αγωνίστηκε στο άλμα επί κοντώ, θέλοντας κυρίως να ζήσει την εμπειρία των Ολυμπιακών Αγώνων. Η Ελληνίδα άλτρια είχε τρεις άκυρες προσπάθειες στα 3,85 μ. και δήλωσε χαρούμενη για τη συμμετοχή της σε έναν αγώνα όπου καταρρίφθηκε το παγκόσμιο ρεκόρ από τη Ρωσίδα Έλενα Ισινμπάεβα με 4,91 μ.

Ειδήσεις

Δραστηριότητες Yποτρόφων ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ: Kαλλιτεχνικές συμμετοχές «Αρχαίο Πνεύμα αθάνατο, αγνέ πατέρα του ωραίου, του μεγάλου και τ’ αληθινού»: ο Ολυμπιακός Ύμνος του Σπύρου Σαμάρα αντήχησε στο Ολυμπιακό Στάδιο της Αθήνας στις τελετές έναρξης και λήξης των Αγώνων, συνεγείροντας τις χιλιάδες των θεατών του σταδίου και τα δισεκατομμύρια των τηλεθεατών σε όλο τον κόσμο. Στο πόντιουμ απέναντι από την πολυπληθέστατη χορωδία στάθηκε ως διευθυντής ο Μίλτος Λογιάδης, διακεκριμένος πλέον αρχιμουσικός και μόνιμος μαέστρος της Ορχήστρας των Χρωμάτων. Ο ίδιος, επιπλέον, ηχογράφησε για λογαριασμό του «Αθήνα 2004» το μεγαλύτερο μέρος των μουσικών έργων που παρουσιάσθηκαν στις τελετές, με τη Βασιλική Φιλαρμονική Ορχήστρα του Λονδίνου και τη Συμφωνική Ορχήστρα της Ε.Ρ.Τ. Οι εντυπωσιακές τελετές έναρξης και λήξης, που χαρακτηρίστηκαν από τη θεατρικότητά τους, υλοποιήθηκαν χάρη στη συμμετοχή εκατοντάδων χορευτών, γυμναστών, ηθοποιών και άλλων νέων ανθρώπων. Ανάμεσά τους πολλοί δικοί μας υπότροφοι. Εξ αρχής, όμως, στο πλευρό του καλλιτεχνικού διευθυντή των τελετών Δημήτρη Παπαϊωάννου στάθηκε βοηθός η χορογράφος υπότροφος Αγγελική Στελλάτου, που με την πείρα και την αισθητική της συνέβαλε στο άρτιο τελικό αποτέλεσμα. Με σπουδές στο Εργαστήρι Χορού Μέρσι Κάνινγκαμ στη Νέα Υόρκη, ίδρυσε το 1986 με τον Δημήτρη Παπαϊωάννου την Ομάδα Εδάφους, η οποία έχει δώσει πλήθος παραστάσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

O Μίλτος Λογιάδης διευθύνει τη χορωδία στον Oλυμπιακό Ύμνο

Στη χορογραφική ομάδα των τελετών έναρξης και λήξης συμμετείχαν, επίσης, η Ζωή Δημητρίου, η Γωγώ Πετραλή, χορεύτρια στην Ομάδα Σύγχρονου Χορού του Χάρη Μανταφούνη, η Κατερίνα Σκιαδά, η Σία Σουρέλου, ο Χάμιλτον Μοντέιρο και ο Χρήστος Παπαδόπουλος με σπουδές αθλητισμού. Το ρόλο του αιωρούμενου Έρωτα ερμήνευσε ο υπότροφος Γιάννης Μανταφούνης. Προτελευταίος λαμπαδηδρόμος στην τελετή έναρξης ήταν ο Iωάννης Mελισσανίδης. Οι τελετές έναρξης και λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων έφεραν σε επαφή το κοινό της υφηλίου με την ελληνική μουσική. Δύο από τις συνθέσεις που ακούστηκαν στο Ολυμπιακό Στάδιο ανήκαν στο διακεκριμένο μουσικό Νίκο Κυπουργό. Οι συνθέσεις του «Κότινος» και «DNA» συνόδευσαν υποβλητικά τις σκηνές με το πύρινο έμβλημα και την έγκυο γυναίκα με την «έλικα της ζωής» αντίστοιχα. Ο ίδιος, επίσης, επιμελήθηκε τις διασκευές των έργων του Μάνου Χατζιδάκι που ακούστηκαν στο στάδιο: «Νυχτερινός Περίπατος», «Αστέρι του Βοριά» και «Μητέρα και Αδελφή», που συνόδευσε τον αποχαιρετισμό της φλόγας. Υπεύθυνη για τη δημιουργία της χορογραφίας στην τελετή έναρξης των Παραολυμπιακών Αγώνων ήταν η χορογράφος Αποστολία Παπαδαμάκη, η οποία στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της διοργάνωσης αυτής παρουσίασε με την ομάδα της Quasi Stellar το μεικτό θέαμα Arena Metropolity

O Γιάννης Μανταφούνης ως αιωρούμενος Έρωτας

Ειδήσεις

Δραστηριότητες Yποτρόφων ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ: Kαλλιτεχνικές συμμετοχές στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 10 και 11 Σεπτεμβρίου. Στην ίδια τελετή συμμετείχε και ο Mάριος Φραγκούλης. Έξω από τα στάδια, η πόλη των Αθηνών γιόρτασε με πανηγυρικό τρόπο την επιστροφή των Ολυμπιακών Αγώνων στην κοιτίδα τους. Ανάμεσα στους καλλιτέχνες που πλαισίωσαν ποιοτικά τις εκδηλώσεις του Δήμου Αθηναίων στο ιστορικό κέντρο της πόλης ήταν και ο σαξοφωνίστας Δημήτρης Βασιλάκης. Μαζί με τον Γιώργο Πολυχρονάκο στα τύμπανα και τον Γιώργο Γεωργιάδη στο κοντραμπάσο μάγεψαν το πολυεθνικό κοινό της ολυμπιακής Αθήνας στη μικρή σκηνή στη συμβολή των οδών Ηρακλειδών και Αποστόλου Παύλου στο Θησείο. Φωτογραφίες : getty images / ideal image

Η σύνθεση «DNA» του Νίκου Κυπουργού συνόδευσε την ομώνυμη σκηνή στην τελετή έναρξης

Εκδήλωση

Συναυλία στο Bυζαντινό Mουσείο ΓΡΑΦΕΙ Η ΙΦΙΓΈΝΕΙΑ ΚΑΤΊΚΑ

Οι εξαιρετικοί σολίστες Σταμάτης Μπερής, Ειρήνη Καράγιαννη και Μίνα Πολυχρόνου ερμήνευσαν τραγούδια σύγχρονων Ελλήνων συνθετών

Πιστός στο καθιερωμένο θερινό μουσικό ραντεβού του με τα μέλη και τους φίλους του, ο Σύνδεσμος Υποτρόφων υποδέχθηκε και φέτος στις 30 Ιουνίου τους προσκεκλημένους του στον περίβολο του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου σε μια βραδιά γεμάτη λυρικά τραγούδια. Πρωταγωνιστές της επιτυχημένης συναυλίας με έργα Ελλήνων και ξένων συνθετών, αποτέλεσμα συλλογικής προσπάθειας, ήταν τέσσερις υπότροφοι: οι υψίφωνοι Ειρήνη Καράγιαννη και Μίνα Πολυχρόνου, ο τενόρος Σταμάτης Μπερής και ο βιολονίστας Γιάννης Γεωργιάδης, ο οποίος διηύθυνε την ορχήστρα δωματίου Feminarte. Το πρόγραμμα ξεκίνησε με τα τρία τραγούδια του Δημήτρη Παπαδημητρίου «Επέστρεφε» από τον κύκλο τραγουδιών για τον Κ.Π. Καβάφη «... που γι’ Αλεξανδρινό γράφει Αλεξανδρινός», το «Ποιος την ψυχή μας άγγιξε» από το έργο «Στο όνομα της Ελένης» και την «άρια της Τιτάνιας» από το «Όνειρο Καλοκαιρινής Νύχτας» σε διασκευή για ορχήστρα δωματίου του Τάσου Ρωσόπουλου. Στη συνέχεια παρουσιάστηκαν η «Εισαγωγή», «Ο Εξαγνισμός», «Το τραγούδι του γαϊδάρου», το «Νανούρισμα», το «Παιχνίδι», το «Κόκκινο-κατακκόκινο» και το τραγούδι «Στα βάθη του ονείρου» από την όπερα-μπαλέτο «Όνειρο Καλοκαιρινής Νύχτας» του Περικλή Κούκου με σολίστα στο πιάνο τον Δημήτρη Κούκο. Ο συνθέτης είναι υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση με σημαντική καριέρα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Πρόσφατα επεξεργάστηκε τον Ολυμπιακό Ύμνο για μεικτή χορωδία «α καπέλλα» στις επίσημες τελετές αφής της ολυμπιακής φλόγας και ανακηρύχθηκε “Artist in Residence” στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. Ακολούθησε ο γνωστός ουγγρικός χορός του Β. Μόντι Czardas με σολίστα τον βιολονίστα Γιάννης Γεωργιάδη, που καταχειροκροτήθηκε από το κοινό. Το πρόγραμμα συνεχίστηκε με τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη «Όμορφη Πόλη», «Μάνα και Παναγιά», «Κοιμήσου αγγελούδι μου» και «Μαρίνα» σε ενορχήστρωση και διασκευή του Νέστορα Ταίηλορ, και με τη διασκευή του Γιάννη Ερενίδη στο πασίγνωστο «Λιμπερτάνγκο» του Άστορ Πιατσόλα με σολίστα τον Γιάννη Γεωργιάδη. Η μουσική βραδιά έκλεισε με τα τραγούδια «Μια Πόλη μαγική», «Χάρτινο το φεγγαράκι», «Κάπου υπάρχει η αγάπη», «Θάλασσα πλατιά» και «Αθήνα» του Μάνου Χατζιδάκι σε ενορχήστρωση του Γιώργου Δούση.

Εκδήλωση

Συναυλία στο Bυζαντινό Mουσείο ΓΡΑΦΕΙ Η ΙΦΙΓΈΝΕΙΑ ΚΑΤΊΚΑ

O πρόεδρος του Ιδρύματος κ. Στέλιος Παπαδημητρίου συγχαίρει την Ειρήνη Καράγιαννη (κέντρο) και τη Μίνα Πολυχρόνου

O ζεστός περίβολος του Βυζαντινού Μουσείου φιλοξένησε την αποχαιρετιστήρια μουσική βραδιά του καλοκαιριού

Οι ερμηνείες των υψιφώνων Ειρήνης Καράγιαννη και Μίνας Πολυχρόνου, καθώς και του τενόρου Σταμάτη Μπερή, κατενθουσίασαν το κοινό που παρακολούθησε τη συναυλία. Αξίζει να σημειώσουμε ορισμένα μόνο στοιχεία από την πλούσια καλλιτεχνική δραστηριότητα των τριών ερμηνευτών και του διευθυντή της ορχήστρας Feminarte. Ο βιολονίστας Γιάννης Γεωργιάδης, υπότροφος του Ιδρύματος κατά το 1984-87, έχει συνεργαστεί με γνωστές ορχήστρες τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, καθώς και με διακεκριμένους Έλληνες και ξένους σολίστες σε διεθνή φεστιβάλ. Την άνοιξη του 2000 με δική του πρωτοβουλία ίδρυσε την ορχήστρα δωματίου Feminarte, στο ρεπερτόριο της οποίας περιλαμβάνονται ενορχηστρώσεις και διασκευές έργων που καλύπτουν ένα ευρύ μουσικό φάσμα, από τον Μπαχ έως τον Πιατσόλα. Η Feminarte συνέπραξε το 2000 με τη διάσημη βιολονίστα Βανέσα Μέι στο Ηρώδειο, σε συναυλία που δόθηκε για τους σκοπούς του σωματείου «Ελπίδα». Έχει παρουσιάσει σημαντική δισκογραφική εργασία και στα προσεχή της σχέδια περιλαμβάνονται συναυλίες στο Βερολίνο και στη Χάγη. Η Ειρήνη Καράγιαννη έχει ερμηνεύσει σε πρώτη εκτέλεση πολλά έργα δόκιμων σύγχρονων Ελλήνων συνθετών. Το 1998 κέρδισε το πρώτο βραβείο στο διεθνή διαγωνισμό Τζουζέπε ντι Στέφανο. Έχει συμμετάσχει στο χρυσό δίσκο «Σμύρνη» και έχει δώσει ρεσιτάλ στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Η Μίνα Πολυχρόνου το 1993 κέρδισε το δεύτερο βραβείο σε διεθνή διαγωνισμό στην Ιταλία. Έχει εμφανιστεί στο Μέγαρο Μουσικής, στην Εθνική Λυρική Σκηνή, στο Ηρώδειο, στο Ρόγιαλ Φέστιβαλ Χολ του Λονδίνου, στην Αυστρία κ.α. Ο Σταμάτης Μπερής είναι μόνιμος σολίστ της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και έχει εμφανιστεί σε σημαντικές θεατρικές σκηνές της Ευρώπης. Έχει βραβευθεί από το Δήμο Αθηναίων για την καλλιτεχνική του προσφορά και έχει πλούσια δισκογραφική παρουσία με έργα Ελλήνων συνθετών, όπως του Περικλή Κούκου. Την εκδήλωση του Συνδέσμου Υποτρόφων στο Βυζαντινό Μουσείο τίμησαν με την παρουσία τους ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση κ. Στέλιος Παπαδημητρίου, ο αντιπρόεδρος κ. Παύλος Ιωαννίδης, ο κ. Αντώνης Παπαδημητρίου, η πρόεδρος του Συνδέσμου κ. Ιωάννα Κονδύλη, η οποία προλόγισε τη βραδιά, μέλη του Δ.Σ. του Συνδέσμου, ο συνθέτης Περικλής Κούκος και πλήθος μελών και φίλων του Συνδέσμου Υποτρόφων.

Συνέντευξη

Τσαρλς Σπίλμπεργκερ ΣΥΝΈΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗ ΛΉΔΑ MΠΟΥΖΑΛΗ

Κατάμεστη η αίθουσα εκδηλώσεων του Ιδρύματος κατά τη διάλεξη του καθηγητή Σπίλμπεργκερ

ΚΑΡΔΙΟΠΆΘΕΙΕΣ, ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΉΜΑΤΑ Πρωτοποριακή έρευνα για τη συμβολή των ψυχολογικών παραγόντων, συναισθημάτων και προσωπικότητας στην εκδήλωση ασθενειών O Τσαρλς Ντ. Σπίλμπεργκερ, διακεκριμένος καθηγητής και διευθυντής του Ερευνητικού Κέντρου Συμπεριφορικής Ιατρικής και Ψυχολογίας της Υγείας στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Φλόριντας Τάμπα, ερευνά περισσότερο από μία δεκαετία τις επιπτώσεις που έχουν το άγχος και η οργή στην εμφάνιση υπέρτασης και καρδιοπαθειών. Τον περασμένο χειμώνα βρέθηκε στην Αθήνα, ως προσκεκλημένος του Ιδρύματος Ωνάση, στο πλαίσιο του προγράμματος χορήγησης υποτροφιών σε αλλοδαπούς πανεπιστημιακούς. Στις 26 Φεβρουαρίου 2004 ο καθηγητής Σπίλμπεργκερ έδωσε διάλεξη στην αίθουσα εκδηλώσεων του Ιδρύματος, ως προσκεκλημένος του Συνδέσμου Υποτρόφων, όπου παρουσίασε τα εξαιρετικά ενδιαφέροντα πορίσματα των πρόσφατων ερευνών του. Τις σημαντικές για την υγεία όλων μας διαπιστώσεις του για τη σημασία της βιολογικής επίδρασης της εμπειρίας του θυμού, της αντίδρασης που έχουμε στο συναίσθημα αυτό, καθώς και του τρόπου τον οποίο χρησιμοποιεί ο καθένας μας για να ελέγξει την οργή του, συνόψισε σε συνέντευξή του στο «ΑΩ»: Από τις έρευνές μας προκύπτει ότι η αυξημένη αρτηριακή πίεση και η υπέρταση συνδέονται με την τάση μας να αντιδρούμε με οργή, όταν μας φέρονται άσχημα. Όταν καταπνίγουμε το θυμό μας, το σώμα μας αντιδρά με στένωση των αιμοφόρων αγγείων, πράγμα που προκαλεί αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Εάν αυτό συμβαίνει συχνά, τα αιμοφόρα αγγεία

παθαίνουν μόνιμη στένωση, η πίεση ανεβαίνει και, εάν διατηρηθεί σε υψηλά επίπεδα για μεγάλο χρονικό διάστημα, τότε φθείρεται ο «μηχανισμός» του σώματος και οδηγούμαστε σε καρδιακά επεισόδια. Μιλήσατε για το τι συμβαίνει όταν καταπνίγουμε το θυμό μας. Τι συμβαίνει όταν τον εκδηλώνουμε; Υπάρχει μια ενδιαφέρουσα γλωσσολογική έρευνα σχετικά με τις μεταφορές που χρησιμοποιούμε μιλώντας για την οργή. Μια χαρακτηριστική έκφραση στα Αγγλικά είναι “letting off steam”… Ο συνδυασμός έντονης εκδήλωσης θυμού και ταυτόχρονου ελέγχου οδηγεί σε καρδιακή προσβολή. Η παρομοίωση της χύτρας ατμού που απελευθερώνει την πίεσή της μάς είναι οικεία, αλλά δεν υπάρχει στην ελληνική γλώσσα η ίδια ακριβώς έκφραση. Λέμε «εν βρασμώ ψυχής» ή «βράζω από τον θυμό μου» ή «έγινα βαπόρι»!... Ένας γλωσσολόγος από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας και ένας γιατρός από τη Βουδαπέστη εξέδωσαν μια μελέτη σχετικά με τις μεταφορές που χρησιμοποιούνται για την έννοια του θυμού στα Αγγλικά και τα Ουγγρικά. Διαπίστωσαν ότι η βασική μεταφορά περιγράφει ένα καυτό υγρό (το αίμα) μέσα σε ένα δοχείο (το σώμα) που βρίσκεται σε κα-

Συνέντευξη

Τσαρλς Σπίλμπεργκερ ΣΥΝΈΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗ ΛΉΔΑ MΠΟΥΖΑΛΗ

O καθηγητής Σπίλμπεργκερ και ο καθηγητής Δημήτριος Γεώργας του Τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών με τις συζύγους τους

τάσταση βρασμού, εικόνα της αυξημένης αρτηριακής πίεσης. Η εκτόνωση του ατμού εκφράζει την εκδήλωση του θυμού, ενώ για τον έλεγχο της εκδήλωσης του θυμού στα Αγγλικά λέμε «κρατώ κλειστό το καπάκι» («keeping the lid on»). Υπάρχουν εκατοντάδες μεταφορές που μας βοηθούν να καταλάβουμε τις κρυμμένες ψυχολογικές διαδικασίες. Ένα άτομο που εκδηλώνει την οργή του τείνει να έχει χαμηλότερη πίεση, εκτός κι αν ταυτόχρονα προσπαθεί να την ελέγξει, πράγμα που απαιτείται στις πολιτισμένες κοινωνίες, ώστε να μην καταλήξει κανείς στη φυλακή. Ο συνδυασμός έντονης εκδήλωσης θυμού και ταυτόχρονου ελέγχου οδηγεί σε καρδιακή προσβολή, φράζοντας την στεφανιαία αρτηρία. Στη Φινλανδία διεξάγεται μια μελέτη με βάση ορισμένα από τα κριτήριά μας, η οποία οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο συνδυασμός αυτός συνδέεται με την αυξημένη αθυροσκλήρωση των αρτηριών. Μια παρομοίωση της εκδήλωσης και συγκράτησης του θυμού που θεωρώ εύστοχη είναι το να πατά κανείς ταυτόχρονα το γκάζι και το φρένο, πράγμα που προκαλεί μεγάλη τριβή στα μηχανικά μέρη του σώματος και φράξιμο των αρτηριών. Ανάλογες έρευνες πραγματοποιούνται στις Η.Π.Α., στη Γερμανία, την Ισπανία και ελπίζω να γίνουν και στην Ελλάδα. Δεδομένου ότι οι λαοί έχουν διαφορετικό ταμπεραμέντο, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τους μεσογειακούς και τους βορειοευρωπαίους, δεν περιμένετε διαφορετικά αποτελέσματα; Εάν οι βαθύτερες διαδικασίες είναι παρόμοιες, τότε τα αποτελέσματα θα είναι κι αυτά παρόμοια, παρ’ όλες τις διαφορές στην προσωπικότητα των ανθρώπων.

Μια πολύ ενδιαφέρουσα ανακάλυψη που κάναμε είναι ότι στις γλώσσες των μεσογειακών χωρών υπάρχουν πολλές περισσότερες λέξεις για να περιγράψει κανείς συναισθήματα, όπως ο θυμός, το άγχος, η κατάθλιψη. Όσο προχωρούμε βορειότερα στην Ευρώπη τόσο λιγότερες σχετικές λέξεις συναντάμε. Η εξήγηση που δίνω είναι ότι στις μεσογειακές χώρες υπήρχε μεγαλύτερη πυκνότητα πληθυσμού στα παλαιότερα χρόνια, ενώ στις σκανδιναβικές χώρες ο πληθυσμός ήταν αραιός. Όπου υπάρχει έντονη αλληλεπίδραση ανθρώπων, οι λέξεις εξελίσσονται, για να περιγράψουν τα συναισθήματα του ατόμου σε σχέση με τους άλλους. Όμως η βιολογική αντίδραση στο στρες και στο θυμό είναι η ίδια ανάμεσα στους λαούς, έτσι δεν είναι; Ο άνθρωπος εξελίχθηκε έτσι, ώστε, όταν αντιμετωπίζουμε κίνδυνο ή δεχόμαστε επίθεση, το σώμα μας να αντιδρά με έντονη κινητοποίηση, ώστε να παλέψει ή να τραπεί σε φυγή. Το άγχος, η εσωτερική κατάσταση που προκαλεί τη φυγή, και η οργή, το συναίσθημα που προκαλεί την εμπλοκή σε μάχη, είναι έμφυτες, φυσιολογικές καταστάσεις που υπαγορεύθηκαν από την εξέλιξη του είδους σε όλο τον κόσμο. Οι διαφορετικοί πολιτισμοί υπαγορεύουν διαφορετικούς τρόπους όχι στις διεργασίες με τις οποίες οι άνθρωποι βιώνουν τα συναισθηματα, αλλά στο πώς τα εκφράζουν. Πράγματι, στις μεσογειακές χώρες υπάρχει μεγαλύτερη έκφραση των συναισθημάτων, αλλά και πάλι, λόγω της

Συνέντευξη

Τσαρλς Σπίλμπεργκερ ΣΥΝΈΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗ ΛΉΔΑ MΠΟΥΖΑΛΗ

κοινωνικής πίεσης, τα συναισθήματα πρέπει να ελέγχονται. Έτσι, παρ’ όλο που υπάρχουν πολιτιστικές διαφορές, οι βαθύτερες διαδικασίες, οι καρδιοπάθειες και ο καρκίνος είναι κοινές. Όπως αναφέρατε, το άγχος και ο θυμός είναι χαρακτηριστικά των ανθρώπων από τους προϊστορικούς χρόνους. Γιατί λοιπόν λέμε ότι το στρες είναι η ασθένεια του σύγχρονου ανθρώπου; Δεν έχει αυξηθεί το στρες, απλώς το αναγνωρίζουμε καλύτερα. Όταν διαπιστώνουμε ένα πρόβλημα υγείας χωρίς να βρίσκουμε την αιτία του, εύκολα το αποδίδουμε στο στρες. Πριν απο 300 χρόνια θα το απέδιδαν στους δαίμονες. Υπάρχουν επαγγέλματα που είναι πιο στρεσογόνα από άλλα; Έχουμε καταρτίσει ερωτηματολόγια με τα οποία μετρούμε το βαθμό άγχους διαφόρων επαγγελματιών από συγκεκριμένους παράγοντες της δουλειάς τους. Στην έρευνά μας σχετικά με το επαγγελματικό στρες διαπιστώσαμε ότι δύο είναι οι πιο στρεσογόνοι παράγοντες: η πίεση της δουλειάς, π.χ. η υπερβολική γραφειοκρατία, και η έλλειψη οργανωτικής υποστήριξης, π.χ. προβλήματα με τους προϊσταμένους, δυσκολίες στις σχέσεις με τους συναδέλφους, ελλιπείς ή κακές διαδικασίες. Υποθέτω ότι οι επιχειρήσεις θα ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τα αποτελέσματα των ερευνών σας, προκειμένου να μειώσουν το κόστος από την απώλεια ωρών εργασίας εξαιτίας του άγχους. Πράγματι, οι επιχειρήσεις είναι πρόθυμες να δαπανήσουν χρήματα για μελέτες σχετικά με τους τρόπους μείωσης του άγχους στο χώρο εργασίας, γιατί το κόστος των επιπτώσεων -είτε σε αποζημειώσεις είτε σε στέρηση των υπηρεσιών του ίδιου του υπαλλήλου- είναι πολύ σημαντικό, ιδιαίτερα στα υψηλόβαθμα στελέχη. Γυναίκες με καρκίνο του μαστού σπάνια εκδηλώνουν θυμό και άγχος, αλλά και θετικά συναισθήματα. Η έρευνά σας επικεντρώνεται στις καρδιοπάθειες και στον καρκίνο ή επεκτείνεται και σε άλλες ασθένειες που σχετίζονται με το στρες; Εκτός από το άγχος και την οργή, ένας άλλος τομέας όπου

στρέφουμε την προσοχή μας είναι η κατάθλιψη, η οποία φαίνεται να σχετίζεται τόσο με τις καρδιοπάθειες όσο και με την προδιάθεση για καρκίνο. Έχουμε αναπτύξει μια μέθοδο μέτρησης για αυτό που ονομάζουμε «Μηχανισμό Άμυνας Τρόπου Ζωής» (Life-style Defense Mechanism). Ο τρόπος ζωής κάθε ατόμου αντικατοπτρίζει τη λειτουργία των ψυχολογικών αμυντικών μηχανισμών που διαθέτει, οι οποίοι το απαλλάσσουν από απαράδεκτα συναισθήματα και σκέψεις, διαπίστωση που παραπέμπει στον Φρόυντ. Δουλέψαμε κυρίως με γυναίκες που πάσχουν από καρκίνο του μαστού. Διαπιστώσαμε ότι όλες τους είναι «πολύ καλοί άνθρωποι», σπάνια εκδηλώνουν θυμό και άγχος, αλλά εξίσου σπάνια εκδηλώνουν θετικά συναισθήματα. Ως αποτέλεσμα του μηχανισμού άμυνας αφαιρούν κάθε είδους συναίσθημα από τη σκέψη τους. Η μέτρησή μας με ειδικά ερωτηματολόγια, ψυχομετρικά τεστ, ονομάζεται R.Ε.D. Scale (Rationality Emotional Defensiveness) και μετρά την υπερβολική χρήση ορθολογισμού ως τρόπου άμυνας απέναντι σε αρνητικά συναισθήματα. Οι ερωτήσεις είναι του τύπου: «Είμαι λογικός και ορθολογικός Α. σχεδόν ποτέ, Β. μερικές φορές, Γ. συχνά, Δ. σχεδόν πάντοτε». Ανακαλύψαμε ότι οι άνθρωποι με υψηλή βαθμολογία στο R.Ε.D. Scale τεστ τείνουν να εκδηλώνουν συχνότερα καρδιοπάθειες ή καρκίνο. Εάν έχουν ψηλή βαθμολογία και τείνουν να οργίζονται, τότε αναπτύσσουν συχνότερα καρδιοπάθειες. Εάν έχουν υψηλή βαθμολογία και τείνουν να κυριεύονται από κατάθλιψη, τότε αναπτύσσουν καρκίνο. H έρευνα αυτή είναι πρωτοποριακή και δεν έχει δημοσιευθεί ευρέως. Στόχος μας είναι τώρα να επιβεβαιώσουμε την ύπαρξη αυτών των χαρακτηριστικών και στην Ελλάδα. Κατά τη συνάντησή μου με τους δόκτορες Θ. Δρίτσα και Δ. Κόκκινο του Ωνασείου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου με χαρά διαπίστωσα τον ενθουσιασμό τους για τη μελέτη μας και το πόσο εκτιμούν τη συμβολή των ψυχολογικών παραγόντων, των συναισθημάτων και της προσωπικότητας, στην εκδήλωση της υπέρτασης και των καρδιοπαθειών. Απώτερος σκοπός είναι η ανάπτυξη κατάλληλων συνδυασμών φαρμάκων και ψυχολογικής θεραπείας.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Παράρτημα της Eθνικής Πινακοθήκης στο Ναύπλιο Xορηγός το Ίδρυμα Ωνάση ΓΡΑΦΕΙ Η ΛΉΔΑ MΠΟΥΖΑΛΗ

Με μεγάλη λαμπρότητα εγκαινιάστηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο στις 8 Μαΐου 2004 το νέο παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης στο Ναύπλιο, το οποίο στεγάζεται σε θαυμάσιο νεοκλασικό κτήριο που αποκαταστάθηκε, διαμορφώθηκε σε μουσειακό χώρο και εξοπλίστηκε εξ ολοκλήρου με δαπάνες του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ωνάση. Αρχιτέκτων το μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος κ. Γιώργος Ζαμπέλας, που μετέτρεψε ένα ερείπιο σε πραγματικό κόσμημα για το Ναύπλιο. Επάνω από την ανοικτή σε κάθε επισκέπτη εξώθυρα εντοιχίστηκε η επιγραφή «Απάντων τιμιώτερον εστί πατρίς», μοναδικό αίτημα του προέδρου κ. Στέλιου Παπαδημητρίου σε αυτό το εθνικής σημασίας πολιτισμικό έργο που αναλαμβάνει το Ίδρυμα. Στην τελετή των εγκαινίων παραβρέθηκαν ο υφυπουργός Πολιτισμού κ. Πέτρος Τατούλης, οι βουλευτές κ. Έλσα Παπαδημητρίου και κ. Γιάννης Μανιάτης, μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, εκπρόσωποι πολιτιστικών φορέων, φίλοι του Ιδρύματος Ωνάση, δημοσιογράφοι και πλήθος κόσμου που συγκεντρώθηκε στους γύρω δρόμους και στους εξώστες, για να παρακολουθήσει την πανηγυρική εκδήλωση, περιμένοντας με λαχτάρα να περιηγηθεί στις αίθουσες του νέου μουσείου, το οποίο συμπυκνώνει συμβολικά την ιστορία της πόλης. Το διώροφο νεοκλασικό κτήριο της οδού Σιδηράς Μεραρ-

Pολόι με παράσταση παλικαριού, περ. 1835, μπρούτζος, 40x28,5x9,5 εκ.,

M. και Δ. Bαρκαράκη χίας, αρ. συλλογή 23, στο Ναύπλιο κτίστηκε το 1905 –χρονολογία που συμπίπτει και με τη γέννηση του Αριστοτέλη Ωνάση– σε σχέδιο Κ.Π. Χαντζάρα. Πρώτος ιδιοκτήτης του ήταν ο γυναικολόγος γιατρός και μετέπειτα Δήμαρχος Ναυπλιέων Γεώργιος Μηναίος, που το χρησιμοποίησε ως κατοικία και ιδιωτική κλινική. Μεταγενέστερα, όταν έπαψε η λειτουργία της κλινικής, στεγάστηκαν διαδοχικά στο κτήριο ένα νοσοκομείο, η Ανωτέρα Διοίκηση Χωροφυλακής και τελευταία η ταβέρνα «Νικόλας». Το κτήριο περιήλθε στην κυριότητα του Δήμου επί δημάρχου Γεωργίου Τσούρνου, ύστερα από αναγκαστική απαλλοτρίωση, και το 1997, επί δημάρχου Κωνσταντίνου Χαραμή, παραχωρήθηκε κατά χρήση στην Εθνική Πινακοθήκη, για να λειτουργήσει ως παράρτημα.

Όπως εξήγησε η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης κ. Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα στη διάρκεια συνέντευξης Τύπου που δόθηκε την ημέρα των εγκαινίων στον χώρο της βιβλιοθήκης του νέου μουσείου, εμπνευστής του φιλόδοξου εγχειρήματος ήταν ο Ναυπλιώτης κ. Απόστολος Μπότσος, επίτιμος πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου και πρόεδρος του Δ.Σ. της Εθνικής Πινακοθήκης επί σειρά ετών, ο οποίος γνώριζε ότι το κτήριο αυτό προσφερόταν για τη δημιουργία Πινακοθήκης. Η πρότασή του στον τότε δήμαρχο Κωνσταντίνο Χαραμή και στο Δημοτικό Συμβούλιο βρήκε θερμή υποστήριξη και αποφασίστηκε να παραχωρηθεί στην Εθνική Πινακοθήκη το παλιό, ερειπωμένο κτήριο, που είχε απαλλοτριώσει ο προηγούμενος δήμαρχος Γεώργιος Τσούρνος. «Ελπίζαμε», ανέφερε η κ. M. Λαμπράκη-Πλάκα, «ότι θα βρίσκαμε κάποιον τρόπο να το ανακαινίσουμε, γιατί ήταν ερειπιώνας. Κάναμε έκκλη-

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Παράρτημα της Eθνικής Πινακοθήκης στο Ναύπλιο Xορηγός το Ίδρυμα Ωνάση ΓΡΑΦΕΙ Η ΛΉΔΑ MΠΟΥΖΑΛΗ

Kωνσταντίνος Bολανάκης (1837-1907), «H έξοδος του Άρεως» (1894), λάδι σε μουσαμά, 110x191 εκ.

Στιγμιότυπο από τη συνέντευξη Tύπου. Aπό αριστερά: ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου κ. X. Γραμματικόπουλος, ο πρόεδρος της Eθνικής Πινακοθήκης κ. Aπόστολος Mπότσος, η διευθύντρια της Eθνικής Πινακοθήκης κ. Mαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, ο πρόεδρος του Iδρύματος κ. Στέλιος Παπαδημητρίου και η επιμελήτρια της έκθεσης κ. Όλγα Mεντζαφού-Πολύζου.

ση, λοιπόν, στη γενναιοδωρία του Ιδρύματος Ωνάση, του προέδρου και των μελών του Δ.Σ., οι οποίοι με προθυμία δέχθηκαν την πρότασή μας να δώσουν ένα πολύ σοβαρό ποσό για το έργο αποκατάστασης και δημιουργίας Πινακοθήκης». Σήμερα το παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης Ναυπλίου είναι, σύμφωνα με την κ. M. Λαμπράκη-Πλάκα, ίσως το τελειότερο από μουσειολογικής απόψεως επαρχιακό μουσείο της Ελλάδας.

άνθρωποι», πρόσθεσε ο πρόεδρος του Ιδρύματος, «δεν κάνουμε πράγματα βιαστικά. Το χρέος μας θέλουμε να το εξοφλούμε καλά. Ήρθε, λοιπόν, αυτή η ωραία πρόταση ανακαινίσεως, η οποία έγινε αποδεκτή.

«Ιδρύματα όπως το Ίδρυμα Ωνάση», τόνισε η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, «αναβιώνουν τον ευεργετισμό. Δεν μιλάμε πλέον για χορηγούς οι οποίοι προσβλέπουν σε ανταποδοτικά οφέλη, αλλά για ευεργέτες που το κάνουν για την ιδέα της πατρίδας».

Eυχή μας είναι να δέχεστε χιλιάδες επισκέπτες, να θυμούνται όλοι τα πατρώα και ότι πράγματι “Απάντων τιμιώτερον εστί πατρίς”».

Αξίζει να σημειωθεί ότι το Ναύπλιο, πρώτο απ’ όλες τις ελληνικές πόλεις, είχε τιμήσει τον αείμνηστο Αριστοτέλη Ωνάση, επί δημαρχίας Γεωργίου Τσούρνου, δίνοντας το όνομά του σε κεντρικό δρόμο της ιστορικής πόλης. «Η σχέση του ιδρυτού μας με το Ναύπλιο είναι παλιά», εξήγησε ο κ. Σ. Παπαδημητρίου. «Με μεγάλη ευχαρίστηση είδαμε ότι η πόλη του Ναυπλίου, κάτω απ’ όλες τις αλλαγές δημοτικών συμβουλίων, δεν είχε ξεχάσει τον Ωνάση και ήθελε να τον τιμήσει. Έκτοτε υπήρξε ένας συναισθηματικός αρραβών και με τους επιγόνους του, δηλαδή με το Ίδρυμα, και όλοι γυρεύαμε μια καλή ευκαιρία να κάνουμε κάτι για την πόλη. Είμαστε εκλεκτικοί

Θέλω να σημειώσω», τόνισε ο κ. Σ. Παπαδημητρίου, «ότι το Ίδρυμα δεν ξεκίνησε το έργο με έναν προϋπολογισμό. Αποφάσισε να κάνει αυτό το έργο καλά και όσο κοστίσει.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η συνολική δαπάνη της αποκατάστασης ξεπέρασε τελικά το 1,5 εκατομμύριο ευρώ. Την υπερηφάνεια του Δήμου Ναυπλιέων εξέφρασε ο δήμαρχος της πόλης κ. Παναγιώτης Αναγνωσταράς, γιατί οι προσπάθειες των διαδοχικών δημοτικών αρχών απέφεραν καρπούς. «Καταφέραμε να σωθεί αυτό το υπέροχο κτήριο, ύστερα από την αγορά που έγινε από τον Δήμο και τη συνεργασία με το Ίδρυμα Ωνάση και την Εθνική Πινακοθήκη. Πρόθεσή μας είναι να σώσουμε κι άλλα κτήρια από την κατεδάφιση», υποσχέθηκε ο κ. Π. Αναγνωσταράς. Αλλά και ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου κ. X. Γραμματικόπουλος ευχαρίστησε το Ίδρυμα Ωνάση, το οποίο, όπως είπε, αποδεικνύει ότι το όνομα «Ωνάσης», εκτός από ένα ένδοξο παγκόσμιας ακτινοβολίας παρελ-

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Παράρτημα της Eθνικής Πινακοθήκης στο Ναύπλιο Xορηγός το Ίδρυμα Ωνάση ΓΡΑΦΕΙ Η ΛΉΔΑ MΠΟΥΖΑΛΗ

Δερμάτινη ζώνη (σελάχι) του αγωνιστή Δημητρίου Πλαπούτα (1786-1864)

O Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Kωνσταντίνος Στεφανόπουλος κόβει την κορδέλα των εγκαινίων, ενώ παρακολουθούν (από αριστερά) ο πρόεδρος του Iδρύματος κ. Στέλιος Παπαδημητρίου, ο δήμαρχος Nαυπλιέων κ. Παναγιώτης Αναγνωσταράς και ο υφυπουργός Πολιτισμού κ. Πέτρος Tατούλης

Παλάσκα (μπαρουτοθήκη) από ορείχαλκο και χυτή διακόσμηση

θόν, έχει και ένα λαμπρό παρόν και ένα πολύ ελπιδοφόρο μέλλον για την πατρίδα.

ενώ η Τέχνη του 19ου αι. εξελισσόταν τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη:

Με θερμά λόγια ο πρόεδρος της Εθνικής Πινακοθήκης κ. A. Μπότσος ευχαρίστησε τον πρόεδρο και τα μέλη του Δ.Σ. του Ιδρύματος, τον αρχιτέκτονα κ. Γ. Ζαμπέλα, την επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης και ιστορικό Τέχνης Δρα Όλγα Μεντζαφού-Πολύζου, που είχε την ευθύνη οργάνωσης του πανοράματος της έκθεσης προσδίδοντάς του εξαιρετικά ενδιαφέρον ιστορικό περιεχόμενο.

H πρώτη ενότητα έχει το θέμα «Σκηνές του Αγώνα. Μάχες-Ήρωες». Περιλαμβάνει έργα που απεικονίζουν ιστορικά συμβάντα και μορφές, όπως η «Πολεμική Σκηνή» που ζωγράφισε ο Θεόδωρος Βρυζάκης το 1853, το Πολεμικό Συμβούλιο και η «Μάχη στα στενά των Δερβενακίων» του ιδίου. Ανάμεσα στις μορφές αγωνιστών ξεχωρίζουν οι προσωπογραφίες του Αγωνιστή Παναγιώτη Γιατράκου, έργο του Σπυρίδωνος Προσαλέντη, του Οπλαρχηγού Γκούρα από τον Φίλιππο Μαργαρίτη, του Αθανασίου Λιδωρίκη, που φιλοτέχνησε ο Διονύσιος Τσόκος το 1855, καθώς και η προσωπογραφία του αγωνιστή Βάσου Μαυροβουνιώτη, έργο του Νικηφόρου Λύτρα. Το βλέμμα του επισκέπτη αιχμαλωτίζει η «Σφαγή των Ελλήνων στο Μεσολόγγι», που φιλοτεχνήθηκε από άγνωστο καλλιτέχνη στα μέσα του 19ου αι. και που αποδίδεται στον ζωγράφο Ακίλε Ντεβέρια.

Ο κ. A. Μπότσος ευχαρίστησε ιδιαίτερα τον γιατρό και συλλέκτη φιλελληνικών έργων κ. Μιχάλη Βαρκαράκη, που παραχώρησε σημαντικά «κομμάτια» της συλλογής του, καθώς και τον δικηγόρο κ. Ιωάννη Φωτόπουλο για την παραχώρηση σειράς χαρακτικών με θέμα το Ναύπλιο για την περιοδική έκθεση που θα λειτουργήσει με την έναρξη της λειτουργίας του παραρτήματος. «Το Ναύπλιο, η πρώτη πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, που διατηρεί αναλλοίωτη τη φυσιογνωμία των πρώτων μετεπαναστατικών χρόνων, είναι ο πλέον κατάλληλος τόπος για να φιλοξενήσει και να προβάλει τη θεματογραφία του Αγώνα», όπως παρατήρησε η επιμελήτρια της έκθεσης κ. Ό. Μεντζαφού-Πολύζου. Η έκθεση των έργων ζωγραφικής διαρθρώνεται σε πέντε ενότητες, που καλύπτουν θέματα ή απεικονίζουν ιστορικά συμβάντα, των οποίων η εικονογραφία διαμορφώθηκε

Η δεύτερη ενότητα ασχολείται με το ξεχωριστό θέμα του «Θνήσκοντος ήρωος», το οποίο, με αφορμή τη θυσία και τον θάνατο γνωστών ηρώων, έγινε σύμβολο των πανανθρώπινων αγώνων για την πίστη και την ελευθερία. Στην ενότητα αυτή περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων οι πίνακες «Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη» του Διονυσίου Τσόκου, «Ο θάνατος του Λάμπρου Τζαβέλα» του Ντονάτο Φραντσέσκο ντε Βίβο και η «Μεταφορά τραυματία από τη μάχη», έργο αγνώστου των μέσων του 19ου αι.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Παράρτημα της Eθνικής Πινακοθήκης στο Ναύπλιο Xορηγός το Ίδρυμα Ωνάση ΓΡΑΦΕΙ Η ΛΉΔΑ MΠΟΥΖΑΛΗ

Nτονάτο Φραντσέσκο ντε Bίβο, «O θάνατος του Λάμπρου Tζαβέλα» (λεπτομέρεια), πριν το 1855, λάδι σε μουσαμά, 107x132 εκ.

Στην τρίτη ενότητα αναδεικνύεται ο σχεδόν πάντα νικηφόρος Αγώνας στη θάλασσα, που αναπτέρωνε το φρόνημα των αγωνιζόμενων Ελλήνων και αποτέλεσε καθοριστικό παράγοντα της νίκης. Εντυπωσιακά έργα της ενότητας αυτής είναι ο πίνακας του Kωνσταντίνου Bολανάκη «Η Έξοδος του Άρεως», του ελληνικού πλοίου που στις 25 Απριλίου 1825 διέφυγε περνώντας ανάμεσα από τα πλοία του στόλου του Ιμπραήμ, τα οποία είχαν αποκλείσει τον όρμο του Νεοκάστρου της Πύλου, καθώς και «Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη», έργο του Ιβάν Αϊβαζόφσκι του 1881, μια μελέτη φωτός και χρωμάτων, που συγχρόνως λαμπρύνει και δοξάζει το ιστορικό γεγονός. Η τέταρτη ενότητα της έκθεσης είναι αφιερωμένη στα δεινά του πολέμου, στις κακουχίες των αγωνιστών και των αμάχων. Εδώ εντάσσονται έργα όπως «Ο αποχαιρετισμός του καπετάνιου» του Διονύσιου Τσόκου, σκηνή που σκιαγραφεί την ανθρώπινη διάσταση των ηρώων, των ταγμένων να υπηρετήσουν την πατρίδα και να θυσιαστούν, και «Οι Έλληνες» του Πέτερ βον Χες, που απεικονίζει μια ομάδα καταπονημένων αμάχων και ενόπλων να οδεύει με τα ζώα και τα υπάρχοντά της. Στην τελευταία ενότητα της έκθεσης παρουσιάζονται έργα που αποτυπώνουν τις τάσεις που διαμορφώνουν την ιδεολογία του ελεύθερου ελληνικού κράτους. Κυρίαρχο έργο αυτής της ενότητας αποτελεί η περίφημη «Ελλάς ευγνωμονούσα» του Θεόδωρου Βρυζάκη (1858), όπου

Παγούρι, χαλκός και ξύλο

απεικονίζεται η απελευθερωμένη Ελλάδα ως αρχαία κόρη με δάφνινο στεφάνι στα ξέπλεκα μαλλιά της να πατά στις σπασμένες της αλυσίδες και με απλωμένα τα χέρια σε μια κίνηση εναγκαλισμού αλλά και προστασίας εκείνων που συνετέλεσαν στην απελευθέρωσή της. Γύρω της διακρίνονται οι γνώριμοι πρωτεργάτες της Επανάστασης. Όπως παρατηρεί η επιμελήτρια της έκθεσης, «η Τέχνη, εκπληρώνοντας τον πρωτογενή ρόλο της να επιδρά μορφοποιητικά στην κοινωνία, έρχεται να επενδύσει την ιδεολογία πάνω στην οποία στηρίχθηκε το ελεύθερο ελληνικό κράτος».

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Δωρεά του Iδρύματος προς την EΛEΠAΠ

H πρόεδρος της EΛEΠAΠ κ. Mαίρη Διαμαντοπούλου-Kαρέλλα με τον κ. Στέλιο Παπαδημητρίου

O πρόεδρος του Iδρύματος κ. Στέλιος Παπαδημητρίου και η σύζυγός του με τα παιδιά της EΛEΠAΠ

Σε δωρεά ύψους 150.000 δολαρίων Η.Π.Α., με σκοπό τη μηχανοργάνωση του Κέντρου της Ελληνικής Εταιρείας Προστασίας και Αποκατάστασης Αναπήρων Παιδιών προχώρησε το Ίδρυμα Ωνάση, στο πλαίσιο των κοινωφελών δραστηριοτήτων του. Mε τη δωρεά αυτή το Ίδρυμα στήριξε το πολύτιμο έργο που επιτελεί εδώ και δεκαετίες η ΕΛΕΠΑΠ, προσφέροντας θεραπεία, εκπαίδευση και αποκατάσταση στα παιδιά με αναπηρίες. Tο Ίδρυμα εκπόνησε ειδική μελέτη για τις ανάγκες του Κέντρου και στη συνέχεια συνεργάστηκε με την εταιρεία που ανέλαβε τη μηχανογράφηση και μερίμνησε για την καλή λειτουργία του συστήματος. Έτσι, αναβαθμίστηκαν οι διοικητικές και οικονομικές υπηρεσίες του Κέντρου και βελτιώθηκε η επικοινωνία του με τα μέλη και τους ανθρώπους που επιθυμούν να ενισχύσουν τις προσπάθειές του. Στις 3 Μαΐου 2004 το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΛΕΠΑΠ διοργάνωσε τιμητική τελετή, στην οποία επιδόθηκε πλακέτα στον πρόεδρο του Ιδρύματος κ. Στέλιο Παπαδημητρίου. Η πρόεδρος του Κέντρου κ. Μαίρη Διαμαντοπούλου-Καρέλλα, η οποία έχει παρασημοφορηθεί για το έργο της από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ευχαρίστησε τον πρόεδρο και τους αντιπροέδρους του Ιδρύματος κ.κ. Απόστολο Ζαμπέλα και Παύλο Ιωαννίδη, σημειώνοντας ότι με τη μεγάλη αυτή δωρεά το Ίδρυμα Ωνάση κατατάσσεται στους μεγάλους ευεργέτες της ΕΛΕΠΑΠ. «Εκ μέρους του Δ.Σ., των εργαζομένων και των παιδιών μας, η ΕΛΕΠΑΠ απευθύνει ένα μεγάλο ευχαριστώ στον πρόεδρο και τα μέλη του Δ.Σ. του Ιδρύματος Ωνάση για τη δωρεά αυτή, που προσφέρει πολλά στο έργο μας και που λόγω των οικονομικών δυσκολιών θα ήταν αδύνατον να πραγματοποιηθεί», τόνισε η κ. M. Διαμαντοπούλου-Καρέλλα. Το όνομα του Ιδρύματος χαράχθηκε στη στήλη των Μεγάλων Ευεργετών.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Φωτογραφικός Περίπλους της Σύγχρονης Eλλάδας

Τζόζεφ Κουντέλκα, «Δελφοί», 1991

Συνεχίζοντας τα αφιερώματά του στη σύγχρονη Τέχνη, το Πολιτισμικό Κέντρο του Ιδρύματος Ωνάση στη Νέα Υόρκη φιλοξένησε την έκθεση «Περίπλους: Φωτογράφοι του Magnum στη Σύγχρονη Ελλάδα». Η έκθεση, που οργανώθηκε στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας από το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού και από το φωτογραφικό πρακτορείο Magnum, εγκαινιάστηκε στις 4 Μαΐου και διήρκεσε έως τις 6 Ιουνίου. Στο Αίθριο του Ολυμπιακού Πύργου στο Μανχάταν παρουσιάστηκαν τα έργα οκτώ φωτογράφων, οι οποίοι είχαν επισκεφθεί την Ελλάδα για να καταγράψουν την πορεία της προς τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. Η έκθεση, όπως εξηγεί η επιμελήτρια κ. Σιλβιάν ντε Ντεκέρ-Χέφτλερ, αποτελεί φόρο τιμής στον Παυσανία, τον περίφημο ιστορικό και γεωγράφο του 2ου αι. π.Χ., ο οποίος στο έργο του Ελλάδος Περιήγησις εξιστορεί το οδοιπορικό του σε δέκα περιοχές της αρχαίας Ελλάδας. Επαναλαμβάνοντας τη μυθολογική αναζήτηση, ο σύγχρονος «Περίπλους» έδωσε την ευκαιρία στους φωτογράφους του πρακτορείου Magnum να γνωρίσουν από κοντά πολλές και διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας, ακολουθώντας δώδεκα δρομολόγια και ισάριθμες μοναδικές ταξιδιωτικές εμπειρίες. Κάθε φωτογράφος καθόρισε το δικό του δρομολόγιο και ξεχώρισε τα ιδιαίτερα σημεία της διαδρομής που τον ενδιέφεραν περισσότερο. Το αναπάντεχο, οι συμπτώσεις, η τύχη και οι συναντήσεις είχαν τη δική τους θέση σε αυτό το εγχείρημα. Μέσα από εντελώς διαφορετικές προσεγγίσεις και φωτογραφικές ματιές οι καλλιτέχνες συναντήθηκαν με κοινό στόχο την οπτική αναζήτηση της σημερινής Ελλάδας. Ο Τζόζεφ Κουντέλκα ασχολείται τα τελευταία 15 χρόνια με τη μελέτη των ευρωπαϊκών τοπίων μέσα από πανοραμικές φωτογραφίες. Το φωτογραφικό του δρομολόγιο τον οδήγησε σε σπουδαίους αρχαιολογικούς τόπους. Η Λιζ Σαρφάτι επέλεξε μια άγονη περιοχή της ορεινής Ελλάδας, έναν φτωχό τόπο που όμως αντιστέκεται στην εξαφάνιση. Τα σπίτια είναι εγκαταλελειμμένα, όμως ένα ολόφωτο εκκλησάκι μαρτυρά πως η ζωή συνεχίζεται… Ο Πάτρικ Ζάκμαν «βούτηξε» με τη ζεστή και διαπεραστική ματιά του στη ζωή της νύχτας. Υπαίθριοι κινηματογράφοι, σκηνές σε μπαράκια, δρόμοι φωτισμένοι το βράδυ, νυχτερινά κέντρα όπου δύσκολα ξεχωρίζει κανείς πού τελειώνει ο εσωτερικός χώρος και πού ξεκινά ο εξωτερικός.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Φωτογραφικός Περίπλους της Σύγχρονης Eλλάδας

Κωνσταντίνος Μάνος, Κορίτσι στην οδό Ερμού, Σεπτέμβριος 2003

Ο Νίκος Οικονομόπουλος διερευνά το φαινόμενο της διατήρησης των κοινωνικών εθίμων και των θρησκευτικών παραδόσεων, λογική συνέχεια της προηγούμενης δουλειάς του για τους παραμυθάδες που απομένουν στα νησιά του Αιγαίου. Ο Κώστας Μάνος, «επαγγελματίας πεζός», όπως αυτοχαρακτηρίζεται, περιδιαβαίνει τους αθηναϊκούς δρόμους, μετά από τη Βοστώνη και τη Νέα Υόρκη, και παρουσιάζει την πόλη σαν ένα καλειδοσκόπιο σχημάτων και χρωμάτων. Ο Άλεξ Γουέμπ επέλεξε μια θαλασσινή διαδρομή, με σταθμούς σε λιμάνια και όρμους της Β. Ελλάδας. Εντάσεις και προσδοκίες ξεπροβάλλουν μέσα από την ηπιότητα των χρωμάτων και τη συνύφανση των χώρων. Ο Καρλ ντε Κέιζερ δημιούργησε έναν κατάλογο από φωτογραφικά στιγμιότυπα, σχηματίζοντας ένα σχολαστικά οργανωμένο χάος. Τέλος, ο Μαρκ Πάουερ παρουσίασε μια σειρά εντυπωσιακών εικόνων από τα μεγάλα έργα που πραγματοποιούνται ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα, μια πόλη που βιώνει τις ωδίνες μιας πορείας προς το μέλλον. Χωρίς να περιγράφουν ξεκάθαρα τις προθέσεις τους, οι φωτογράφοι αφήνουν τις σκέψεις τους να εννοηθούν. Αποτέλεσμα: δημιούργησαν ένα αντι-πορτρέτο της Ελλάδας, πολύ πιο εύγλωττο απ’ οποιαδήποτε εικονογραφική εγκυκλοπαίδεια. Το πρακτορείο Magnum ιδρύθηκε το 1947 και απαρτίζεται σήμερα από 60 φωτογράφους, διακεκριμένους αλλά και νεοεμφανιζόμενους. Διατηρεί γραφεία στο Παρίσι, το Λονδίνο, στη Νέα Υόρκη και στο Τόκιο, ενώ τα αρχεία του υπολογίζεται ότι περιλαμβάνουν περίπου ένα εκατομμύριο φωτογραφίες. H έκθεση παρουσιάζεται και στην Aθήνα, στο Mουσείο Mπενάκη, στο κτήριο της οδού Πειραιώς, έως τις 31 Aυγούστου.

Διάλεξη

AΛΛEPΓIA: Mια νέα επιδημία στον ανεπτυγμένο κόσμο του 21ου αιώνα ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΔΆΦΝΗΣ TΣΊΤΟΥΡΑ AΛΛΕΡΓΙΟΛΌΓΟΥ

Στιγμιότυπο από τη διάλεξη της Δάφνης Tσίτουρα στην Aίθουσα Eκδηλώσεων του Iδρύματος

H αλλεργία, μια νόσος που έρχεται από τα βάθη των αιώνων, αποτελεί ένα από τα πλέον καίρια προβλήματα παγκόσμιας υγείας. Την τελευταία 20ετία η συχνότητα των αλλεργικών παθήσεων στις χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου έχει διπλασιασθεί έως και τετραπλασιασθεί, γεγονός που έχει κάνει πολλούς να μιλούν για τη νέα επιδημία του 21ου αιώνα. Υπολογίζεται ότι σήμερα πάνω από το 20% των ενηλίκων στην Ευρώπη και τη Β. Αμερική πάσχει από αλλεργίες. Tο πρόβλημα είναι ακόμα μεγαλύτερο στα παιδιά, όπου οι αλλεργικές παθήσεις έχουν γίνει η πρώτη αιτία χρόνιας νόσησης. Πρόσφατες μελέτες της Ε.Ε. έδειξαν ότι 1 στα 4 παιδιά είναι αλλεργικό, ενώ 1 στα 7 παιδιά πάσχει από αλλεργικό άσθμα. Με τους ρυθμούς αυτούς υπολογίζεται ότι μέχρι το έτος 2015 το 50% των Ευρωπαίων θα έχει κάποια αλλεργική νόσο. Η κατάσταση έχει δημιουργήσει μεγάλη ανησυχία στους διεθνείς οργανισμούς δημόσιας υγείας, καθώς το κόστος αντιμετώπισης των αλλεργικών παθήσεων είναι τεράστιο. Ήδη στην Ε.Ε. δαπανώνται για τα αλλεργικά νοσήματα περίπου 29 δισεκατομμύρια ευρώ το χρόνο. Τι είναι η αλλεργία; Αλλεργία, όπως ορίζει και το αρχαίο ελληνικό όνομά της, σημαίνει «άλλο έργο». Πρόκειται για ανώφελη ανοσολογική αντίδραση του οργανισμού ενάντια σε ακίνδυνες ουσίες του περιβάλλοντος. Παραπλήσιο νόημα έχουν και οι συναφείς με την αλλεργία έννοιες «αναφυλαξία» (α- στερητικό + φύλαξις = έλλειψη προστασίας) και «ατοπία» (α- στερητικό + τόπος = παράλογο). Στον κάθε οργανισμό, έργο του ανοσοποιητικού συστήματος είναι η

αναγνώριση των εισερχόμενων ουσιών ως παθολογικών ή μη και η κινητοποίηση των κατάλληλων ανοσολογικών μηχανισμών που διασφαλίζουν την προστασία του οργανισμού και τη διατήρηση της υγείας. Αν η εισερχόμενη ουσία είναι ένα μικρόβιο, το ανοσοποιητικό σύστημα το αναγνωρίζει ως παθογόνο και ενεργοποιεί τους αμυντικούς μηχανισμούς που προάγουν την εξουδετέρωση και εκδίωξη του εισβολέα. Αντίθετα, όταν η εισερχόμενη ουσία είναι αβλαβής, όπως για παράδειγμα οι κόκκοι της γύρης, ο οργανισμός φυσιολογικά την αναγνωρίζει ως αθώα και την ανέχεται, χωρίς να αναπτύσσει έντονη ανοσολογική αντίδραση. Στο σημείο αυτό εμφανίζεται κάποια διαταραχή στα άτομα με αλλεργική προδιάθεση: το ανοσοποιητικό σύστημα δεν καταφέρνει να αναγνωρίσει κάποιες αβλαβείς ουσίες ως τέτοιες, αλλά αντίθετα υπεραντιδρά και αναπτύσσει μια αδόκιμη, μη προστατευτική ανοσολογική απάντηση που οδηγεί στην εμφάνιση αλλεργικών συμπτωμάτων. Στα ευπαθή άτομα, έκλυση αλλεργικής αντίδρασης μπορεί να προκληθεί μετά από επαφή με ποικίλες, κοινές περιβαλλοντικές ουσίες. Τις ουσίες αυτές τις ονομάζουμε «αλλεργιογόνα». Από τα πιο γνωστά αλλεργιογόνα είναι οι κόκκοι της γύρης, τα ακάρεα της οικιακής σκόνης, οι μύκητες (μούχλα), τα επιθήλια των οικιακών ζώων (π.χ. σκύλου, γάτας), οι τροφές, τα φάρμακα και το δηλητήριο των υμενοπτέρων (σφήκα, μέλισσα). Επίσης, χημικές ουσίες, χρωστικές, καλλυντικά και μέταλλα με τα οποία έρχεται σε επαφή το δέρμα, μπορεί να προκαλέσουν την εμφάνι-

Διάλεξη

AΛΛEPΓIA: Mια νέα επιδημία στον ανεπτυγμένο κόσμο του 21ου αιώνα ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΔΆΦΝΗΣ TΣΊΤΟΥΡΑ AΛΛΕΡΓΙΟΛΌΓΟΥ

ση τοπικής αλλεργικής αντίδρασης. Παρά τις επισταμένες ερευνητικές προσπάθειες δεν έχει βρεθεί τι καθιστά μια ουσία αλλεργιογόνο. Φαίνεται, μάλιστα, ότι οι διάφορες κατηγορίες αλλεργιογόνων διαφέρουν σημαντικά και δεν παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά. Ένα άτομο μπορεί να είναι ευαίσθητο σε ένα ή περισσότερα αλλεργιογόνα, ενώ η γκάμα των ουσιών στις οποίες είναι κάποιος αλλεργικός μπορεί να διευρυνθεί με τα χρόνια και την επανειλημμένη έκθεση. Η πρόσφατη χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος έδωσε νέα ώθηση στην προσπάθεια ταυτοποίησης των γονιδίων που ελέγχουν την εκδήλωση του άσθματος και των άλλων αλλεργικών νοσημάτων. Ο τύπος της αλλεργικής αντίδρασης που εκδηλώνεται εξαρτάται συνήθως από το είδος των αλλεργιογόνων στα οποία το άτομο έχει ευαισθητοποιηθεί. Έτσι, η ευαισθητοποίηση σε εισπνεόμενα αλλεργιογόνα οδηγεί κυρίως στην εμφάνιση συμπτωμάτων από τη μύτη και τους πνεύμονες, δηλαδή σε αλλεργική ρινίτιδα και άσθμα. Αντίστοιχα, επαφή ενός αλλεργιογόνου με το δέρμα μπορεί να προκαλέσει δερματική αλλεργία (π.χ. δερματίτιδα εξ επαφής, κνίδωση κ.λπ.), ενώ λήψη ενός τροφικού αλλεργιογόνου μπορεί να προξενήσει την εκδήλωση συμπτωμάτων από το γαστρεντερικό. Ενίοτε μπορεί να αναπτυχθούν συμπτώματα από περισσότερα του ενός όργανα, ανεξάρτητα από το ποια είναι η πύλη εισόδου του αλλεργιογόνου (συστηματική αντίδραση). Γι’ αυτό τον λόγο η αλλεργία σε φάρμακα, τροφές ή τσίμπημα μέλισσας εκδηλώνεται συχνά με πολ-

λαπλά συμπτώματα στο δέρμα, το αναπνευστικό, το κυκλοφορικό κ.α. Οι συστηματικές αλλεργικές αντιδράσεις είναι δυνητικά και οι πιο επικίνδυνες. Παρ’ ότι τα αλλεργικά νοσήματα είναι γνωστά από την αρχαιότητα, μόλις τα τελευταία 50 χρόνια κατορθώσαμε να αποκρυπτογραφήσουμε πώς η έκθεση ενός ευπαθούς ατόμου σε κάποιο αλλεργιογόνο μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη αλλεργικών συμπτωμάτων. Στην πρόοδο της σύγχρονης αλλεργιολογίας καθοριστικό ρόλο έπαιξε η μεγαλειώδης εξέλιξη της έρευνας στον χώρο της ανοσολογίας και ιδιαίτερα η ανακάλυψη της ανοσοσφαιρίνης Ε (IgΕ). Σήμερα γνωρίζουμε ότι η εμφάνιση αλλεργικών συμπτωμάτων είναι το αποτελέσματα σειράς αλυσιδωτών ανοσολογικών αντιδράσεων, γνωστών ως «αλλεργικός καταρράκτης», που πυροδοτείται σε γενετικά προδιατεθειμένα άτομα μετά από έκθεσή τους σε αλλεργιογόνα. Όπως προαναφέρθηκε, η εμφάνιση αλλεργικών νοσημάτων επηρεάζεται από το γενετικό υπόστρωμα του ατόμου. Συγκεκριμένα, «ατοπία» ονομάζουμε τη γενετικά καθοριζόμενη προδιάθεση για αυξημένη σύνθεση IgΕ και ανάπτυξη αλλεργικών παθήσεων. Η πρόσφατη χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος έδωσε νέα ώθηση στην προσπάθεια ταυτοποίησης των γονιδίων που ελέγχουν την εκδήλωση του άσθματος και των άλλων αλλεργικών νοσημάτων. Η εικόνα δεν έχει ακόμη αποσαφηνιστεί επαρκώς. Είναι, πάντως, ξεκάθαρο ότι εμπλέκονται πολλά γονίδια και η μεταβίβαση της αλλεργικής προδιάθεσης γίνεται με πολύπλοκο τρόπο. Η πιθανότητα εμφάνισης αλλεργίας σε παιδιά με έναν γονέα με αλλεργική νόσο είναι 25-30%,

Διάλεξη

AΛΛEPΓIA: Mια νέα επιδημία στον ανεπτυγμένο κόσμο του 21ου αιώνα ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΔΆΦΝΗΣ TΣΊΤΟΥΡΑ AΛΛΕΡΓΙΟΛΌΓΟΥ

λίγο μεγαλύτερη από εκείνη του γενικού πληθυσμού. Αν και οι δύο γονείς είναι αλλεργικοί, η πιθανότητα αγγίζει το 60%. Σε πολλές, όμως, οικογένειες οι αλλεργίες μπορεί να «ξεχάσουν» μία γενιά. Επιπλέον, έχει παρατηρηθεί ότι σε μονοωογενείς διδύμους εμφανίζεται και στους δύο αλλεργική νόσος σε ποσοστό χαμηλότερο του 50%. Αυτό σημαίνει ότι εκτός από τη γενετική επιβάρυνση υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη αλλεργίας. Καθοριστικό ρόλο παίζει το περιβάλλον και ο τρόπος διαβίωσης. Οι συνθήκες της ζωής μας μπορεί να τροποποιήσουν θετικά ή αρνητικά την έκφραση των γονιδίων που προάγουν την αλλεργική ευαισθητοποίηση και την εκδήλωση νόσου. Eκτός από τη γενετική επιβάρυνση, στην ανάπτυξη αλλεργίας καθοριστικό ρόλο παίζουν το περιβάλλον και ο τρόπος διαβίωσης. Ένα γενετικά προδιατεθειμένο άτομο αναπτύσσει αλλεργική αντιδραστικότητα σε ουσίες που βρίσκονται στο περιβάλλον του και με τις οποίες έρχεται επανειλημμένα σε επαφή. Αν οι ουσίες αυτές απομακρυνθούν έγκαιρα και η έκθεση σταματήσει, η εξέλιξη της αλλεργικής πορείας μπορεί να τροποποιηθεί ή και να διακοπεί. Πέρα από τα συγκεκριμένα αλλεργιογόνα και άλλοι περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως μη ειδικές ερεθιστικές ουσίες, ιώσεις κ.λπ., επηρεάζουν την έκλυση των συμπτωμάτων και την ανάπτυξη χρόνιας νόσου. Επίσης, θεωρείται ότι εξωτερικοί παράγοντες είναι υπεύθυνοι και για τη δραματική αύξηση των αλλεργικών νοσημάτων κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Ιδιαίτερα ενοχοποιούνται οι αλλαγές που επήλθαν στον περιβάλλοντα χώρο και τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Μία από τις επικρατέστερες θεωρίες που προσπαθεί να εξηγήσει το φαινόμενο αυτό είναι η «υπόθεση της υγιεινής». Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, η αύξηση των αλλεργιών –ιδίως στα παιδιά– οφείλεται στη δραστική μείωση των λοιμώξεων που παρατηρήθηκε με τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης (καθαρό νερό, καλύτερο και καθαρότερο φαγητό, υγιεινές κατοικίες κ.λπ.) και την ανακάλυψη αποτελεσματικών μέσων αντιμετώπισης των μικροβίων (εμβόλια, αντιβιοτικά). Η έκθεση του οργανισμού σε μικρόβια και άλλα παθογόνα οδηγεί στην κινητοποίηση σειράς αμυντικών ανοσολογικών μηχανισμών που δρουν αντιρροπιστικά και κατασταλτικά προς τους ανοσολογικούς μηχανισμούς που προωθούν την αλλεργική αντίδραση. Έτσι, καθώς τα σημερινά παιδιά του ανεπτυγμένου κόσμου έχουν μειωμένες πιθανότητες να έρθουν σε επαφή με μικρόβια κατά τους πρώτους μήνες

της ζωής τους, η ενεργοποίηση των ανοσολογικών μηχανισμών αλλεργικής ευαισθητοποίησης παραμένει ανεμπόδιστη. Τελευταία κερδίζει έδαφος η άποψη ότι και η ατμοσφαιρική ρύπανση στις μεγαλουπόλεις βοηθάει στην αύξηση των αλλεργιών. Πολλές επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει, επίσης, ότι υπάρχει άμεση συσχέτιση μεταξύ της ενδοοικιακής ρύπανσης –κυρίως από καπνό τσιγάρου– και της εμφάνισης αλλεργικών συμπτωμάτων στα παιδιά. Οι διαστάσεις που έχει λάβει στις μέρες μας το πρόβλημα των αλλεργιών καθιστούν πλέον αναγκαία την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση της αλλεργικής ευαισθητοποίησης, κυρίως στα παιδιά. Το οικογενειακό ιστορικό μπορεί να υποδείξει τα άτομα με αυξημένη προδιάθεση, ενώ το προσωπικό ιστορικό και η κλινική εικόνα βοηθούν τη διάγνωση. Αξιόπιστη τεκμηρίωση της αλλεργικής ευαισθητοποίησης μπορεί να γίνει με ειδικά τεστ στο δέρμα ή το αίμα. Για τα άτομα που έχουν ευαισθητοποιηθεί σε κάποια αλλεργιογόνα σημαντικό μέτρο πρόληψης της εμφάνισης συμπτωμάτων είναι η αποφυγή περαιτέρω έκθεσης σε αυτές τις ουσίες. Όταν τα συμπτώματα έχουν ξεκινήσει, είναι συχνά αναγκαία η λήψη θεραπευτικής αγωγής. Ευνόητο είναι ότι καλύτερος έλεγχος της αλλεργικής πορείας στα αρχικά στάδια προφυλάσσει αποτελεσματικότερα από την ανάπτυξη χρόνιας νόσου. Η φαρμακευτική αγωγή που χρησιμοποιείται σήμερα στοχεύει κυρίως στην καταστολή των συμπτωμάτων και στον περιορισμό ανάπτυξης φλεγμονής, δεν επιτυγχάνεται όμως η οριστική διακοπή ή παρέκκλιση από τον αλλεργικό καταρράκτη. Γι’ αυτό τον λόγο τα αποτελέσματα δεν είναι πάντοτε μόνιμα, αλλά εξαρτώνται από τη συνεχή και σωστή λήψη της αγωγής. Προς το παρόν η μόνη διαθέσιμη αιτιολογική μέθοδος θεραπείας για ορισμένες αλλεργικές παθήσεις είναι η ανοσοθεραπεία (απευαισθητοποίηση), η οποία έγκειται στη μακροχρόνια χορήγηση διαδοχικά αυξανόμενων δόσεων αλλεργιογόνων, με τρόπο που να προάγεται η ανάπτυξη ανοσολογικής ανοχής και η πρόληψη αντίδρασης σε νέα έκθεση. Η ανοσοθεραπεία έχει αρκετούς περιορισμούς και χορηγείται μόνο από ειδικευμένο προσωπικό σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Δεδομένου ότι οι ανάγκες για καλύτερη πρόληψη και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των αλλεργικών νοσημάτων είναι μεγάλες, σημαντικές προσπάθειες καταβάλλονται από τον ιατρικό κόσμο, πολλά ακαδημαϊκά κέντρα, διεθνείς οργανισμούς και φαρμακευτικές εταιρείες για τη σωστότερη ενημέρωση του κοινού, την ενίσχυση της έρευνας και την προώθηση της κλινικής αλλεργιολογίας. Ελπίζουμε ότι οι προσπάθειες θα καρποφορήσουν και σύντομα θα υπάρξουν λαμπρές εξελίξεις στον χώρο.

Άρθρο

Μοντέρνα Ολυμπιακή Πόλη: Η πορεία του σχεδιασμού της από τον Μοντερνισμό στον Μεταμοντερνισμό ΤΗΣ ΣΤΈΦΑΝΗΣ ΤΖΑΝΟΥΔΆΚΗ ΥΠΟΨΉΦΙΑΣ ΔΙΔΆΚΤΟΡΟΣ ΠΛΑΣΤΙΚΏΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΏΝ ΣΠΟΥΔΏΝ ΣΤΟ ΚΟΛΛΈΓΙΟ ΤΈΧΝΗΣ ΤΟΥ ΕΔΙΜΒΟΎΡΓΟΥ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΉΜΙΟ HERIOT WATT

Mετά τους Oλυμπιακούς Aγώνες του Λος Άντζελες (1984), η κυριαρχία της τηλεοπτικής Aναπαράσταση της Aρχαίας Oλυμπίας, όπου διακρίνονται οι ναοί του Διός και της Ήρας, κάλυψης αναδεικνύει τη σημασία της προσχεδιασμένης εικόνας οι θησαυροί και η Στοά της Hχούς

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες των μοντέρνων χρόνων αποτελούν ένα αισθητικά διαμορφωμένο αθλητικό γεγονός με μεγάλη πολυ-πολιτισμική και δια-πολιτισμική διάσταση. Ο ιδρυτής του Μοντέρνου Ολυμπιακού Κινήματος, Πιερ ντε Κουμπερτέν διέγνωσε ότι η ιδέα επανίδρυσης των Ολυμπιακών Αγώνων ήταν λογική συνέπεια των μεγάλων κοσμοπολιτικών τάσεων της εποχής του. Είχε οραματισθεί να ανατίθεται η ευθύνη της διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων στις πόλεις και όχι στα κράτη που τους φιλοξενούν και πίστευε ότι οι Αγώνες θα πρέπει να διενεργούνται σε κλίμα διεθνοποίησης και πολιτιστικής διαφοροποίησης «χωρίς να κατατείνουν προς κάτι το ομογενές και πανομοιότυπο». Η ολυμπιακή πόλη ή η «Μοντέρνα Ολυμπία» του Πιερ ντε Κουμπερτέν αντιπροσώπευε εξ αρχής ένα περιβάλλον με διττό χαρακτήρα, συμβιβασμένο από τη μία πλευρά με τους κανόνες και τις αρχές του «Μοντέρνου Ολυμπιακού Κινήματος» και από την άλλη με τη νέα κοινωνική πραγματικότητα και την πολυκεντρικότητα των «μητροπόλεων» του κόσμου, οι οποίες μετέβαιναν από την παραδοσιακή στη μοντέρνα τους μορφή. Από τα πρώτα ήδη δείγματα ολυμπιακών πόλεων στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, η ολυμπιακή πόλη άρχισε να αναδύεται ως «ουτοπία του παρελθόντος», αναζητώντας συνεχώς στοιχεία έμπνευσης από το Αρχαίο Ολυμπιακό Ιδεώδες, και συγχρόνως ως «ουτοπία του μέλλοντος», με σχέδια που προσβλέπουν στο απώτερο μέλλον και υπόσχονται ένα περιβάλλον αξιοζήλευτης τεχνολογικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Με αυτή την υπόσταση η ολυμπιακή πόλη ήρθε να δοξάσει την εφήμερη φύση των Αγώνων λειτουργώντας ως εκφραστικό μέσο για τη μετάδοση νέων ιδεών και σε πολλές περιπτώσεις μεγαλόπρεπων και ουτοπικών σχεδίων με έντονη εννοιολογική σημασία. Στις περισσότερες περιπτώσεις, μέχρι και τις δεκαετίες του 1960 και 1970, η ολυμπιακή πόλη ήταν πεδίο εφαρμογής της γλώσσας του Μοντερνισμού στον σχεδιασμό και στην αρχιτεκτονική της, αλλά και σύγχρονος μεσολαβητής στην προβολή μιας οπτικά πειστικής εικόνας της εκπροσωπούμενης πόλης. Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της περιόδου του Μοντερνισμού ήταν ο λειτουργικός σχεδιασμός, ο οποίος είναι εμφανής στην αρχιτεκτονική των ολυμπιακών χωριών της Ρώμης (1960), του Τόκιο (1964), του Μεξικού (1968) και της Μόσχας (1980), με αρχιτεκτονικές προτάσεις οι οποίες υποστηρίζουν τη λειτουργικότητα του χώρου, αλλά αποβλέπουν και στην καλή πολεοδομική ανάπτυξη και λειτουργία της πόλης.

Άρθρο

Tο γλυπτό «Eρυθρός Ήλιος», ύψους 24 μέτρων, υποδέχθηκε το κοινό των Oλυμπιακών H μνημειακού χαρακτήρα αρχιτεκτονική της ολυμπιακής πόλης του Bερολίνου (1936) Aγώνων του Mεξικού (1968) έξω από το Στάδιο των Aζτέκων απέπνεε τις ιδέες της χιτλερικής προπαγάνδας

Aπό τα πρώτα δείγματα ολυμπιακών πόλεων στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, η ολυμπιακή πόλη άρχισε να αναδύεται ως «ουτοπία του παρελθόντος». Άλλα μορφολογικά χαρακτηριστικά της περιόδου του Μοντερνισμού είναι εκείνα της «μνημειακής» και «συμβολικής» αρχιτεκτονικής. Στοιχεία αρχιτεκτονικής έντονου μνημειακού χαρακτήρα, που έφτασε σε επίπεδο μνημειολογικής μεγαλομανίας, μπορεί κανείς να συναντήσει στα σχέδια της ολυμπιακής πόλης του Βερολίνου (1936), όπου η αρχιτεκτονική χρησιμοποιήθηκε ως μέσο πολιτικής προπαγάνδας και προβολής εξουσιαστικών δυνάμεων. Παράδειγμα αρχιτεκτονικής συμβολικού χαρακτήρα, με έντονη την ανάγκη έκφρασης των δυνατοτήτων που προσφέρουν η τεχνική και τα υλικά που χρησιμοποιούνται, αποτελεί ο σχεδιασμός του Εθνικού Γυμναστηρίου του Κένζο Τάνγκε για τους Αγώνες του Τόκιο (1964). Εδώ η μορφή του κτηρίου έχει επηρεαστεί από το έργο Philips Pavillion του Λε Κορμπιζιέ, στη Διεθνή Έκθεση του 1958 στις Βρυξέλλες, γνωστό για την πρωτοτυπία του στην προβολή νέων κατασκευαστικών υλικών και μεθόδων. Με την εξέλιξη της ολυμπιακής πόλης από το κτήριο μόνο του σταδίου σε μια ολοένα μεγαλύτερη έκταση διοργάνωσης των Αγώνων, άλλοτε συγχωνευμένη στη φιλοξενούσα πόλη και άλλοτε ως ανεξάρτητο κομμάτι της, και με την ανάπτυξη των μέσων τηλεοπτικής μετάδοσης των Αγώνων, άλλαξε και η αρχιτεκτονική της μορφή, καθώς και ο τρόπος σχεδιασμού της. Η εποχή του Μεταμοντερνισμού σήμανε το τέλος της εποχής των ουτοπιστικών σχεδίων κατασκευής μνημειακών κτηρίων και ανάπτυξης «ιδανικών πόλεων», όπως και ολυμπιακών πόλεων βασιζόμενων σε ανάλογα μοντέλα και μοτίβα ανάπτυξης. Μεγάλη αλλαγή προκάλεσε το παράδειγμα της πόλης του Μονάχου (1972) με το σχεδιασμό ενός ενιαίου συνόλου κτηρίων γιγαντιαίας μορφής, που υποστήριξε μια αντι-μνημειακή αρχιτεκτονική, έντονα επηρεασμένη από τις θεωρίες του Archigram. Αυτές οι θεωρίες αντιτίθενται σε οτιδήποτε σχεδιαστικά στατικό και μόνιμο ή με μακροχρόνια και μνημειακή αξία. Ένας από τους κύριους σχεδιαστές της, μάλιστα, ο Φρέι Όττο, υποστηρίζει ότι τα κτήρια, όπως και ο ανθρώπινος οργανισμός, θα πρέπει να αναπτύσσονται, να ωριμάζουν και στο τέλος να αντικαθίστανται: «Τα κτήρια δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι άκαμπτες κατασκευές, αλλά πρέπει να είναι, μαζί με εμάς, ένα αναπτυσσόμενο και εξελισσόμενο περιβάλλον, το οποίο κάποια στιγμή θα πρέπει να αντικαθίσταται».

Άρθρο

Mακέττα της ολυμπιακής πόλης του Mονάχου (1972)

Tο Mοντχούικ, το μεγαλύτερο πάρκο της Bαρκελώνης, φιλοξένησε την πλειονότητα των ολυμπιακών εγκαταστάσεων (1992), με την προσθήκη λίγων σύγχρονων κτισμάτων

Με τη στροφή του Μεταμοντερνισμού εναντίον μνημειακών ουτοπιστικών και μη επικερδών κτηρίων, όπως και με την ολοένα αυξανόμενη δυνατότητα τηλεοπτικής μετάδοσης των Αγώνων σε περισσότερα μέρη του κόσμου, άρχισε μια μεγάλη αλλαγή στον τρόπο αντίληψης της εφήμερης φύσης των Αγώνων και της εφήμερης πλέον σε διάρκεια πόλης που τους φιλοξενεί. Σύμφωνα με τον Μόραγκας, οι Ολυμπιακοί Αγώνες μέσω της τηλεόρασης είναι μια προσχεδιασμένη πραγματικότητα. Συγκεκριμένα δηλώνει: «Η τηλεόραση ως μαγνητοσκοπημένο γεγονός είναι σε μεγάλο βαθμό μια κατασκευασμένη πραγματικότητα – στην ουσία τα πάντα είναι ελεγχόμενα εκτός από τη στιγμή της αθλητικής προσπάθειας». Στη δεκαετία του 1980 μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λος Άντζελες και με την εξέλιξη των Αγώνων σε ένα ιδιαίτερα επιτυχημένο εμπορικά και τηλεοπτικά γεγονός, η σημασία της ολυμπιακής πόλης ως φυσικού χώρου άρχισε να αντικαθίσταται με εκείνη μιας προσχεδιασμένης εικόνας και ενός προκατασκευασμένου χώρου. Ο μεταμοντερνιστής σχεδιαστής Ρόμπερτ Βεντούρι υποστηρίζει ότι η εποχή των παλατιών και των καθεδρικών ναών έχει παρέλθει. Η ολυμπιακή πόλη της εποχής του Μεταμοντερνισμού αναζητεί ένα περιβάλλον πολυ-πολιτισμικό, μια πλουραλιστική συμπεριφορά, για να μπορεί να σταθεί στο επίκεντρο ενός μικρόκοσμου με τον οποίο θα συνδέεται μέσω ενός παγκόσμιου δικτύου επικοινωνίας. Με την απόρριψη της ουτοπιστικής αξίας της ολυμπιακής πόλης και την επισκίαση του πραγματικού της χώρου από την πλασματική εικόνα που την εκπροσωπεί, μια καινούρια εποχή έχει γεννηθεί: εκείνη της αναπαραγωγής της πραγματικότητας σε εικόνα και της μετάδοσής της σε παγκόσμιο επίπεδο μέσω της ψηφιακής τεχνολογίας, με τον κίνδυνο, σύμφωνα με τον θεωρητικό Ζαν Μποντριγιάρ, «να χαθεί όχι μόνο η έννοια του αληθινού χώρου αλλά και του φανταστικού».

Παράσταση

Η «Πανώρια» στην Λυρική Σκηνή ΤΗΣ ΙΩΆΝΝΑΣ ΚΟΝΔΎΛΗ

Tον περασμένο Φεβρουάριο η Εθνική Λυρική Σκηνή ανέβασε σε παγκόσμια πρώτη την «Πανώρια», μπαλλέτο του Άλκη Μπαλτά, ο οποίος είχε και την μουσική διεύθυνση. Την σκηνοθεσία – δραματουργική επεξεργασία έκανε ο Βασίλης Μυριανθόπουλος, τα σκηνικά – κοστούμια ο Αντώνης Χαλκιάς και τους φωτισμούς η Ελευθερία Ντεκώ. Ο Χάρης Μανταφούνης επιμελήθηκε την χορογραφία. Το μπαλλέτο είναι βασισμένο στο ομώνυμο έργο του Γεωργίου Χορτάτση και συνδυάζει στοιχεία της δημοτικής παράδοσης, μνήμες του αρχαίου ελληνικού κόσμου και επιρροές από την ιταλική θεατρική πρακτική της κομέντια ντελ άρτε, με εναλλαγή λυρικών και κωμικών σκηνών. Φωτογραφίες: StefanowΗ «Πανώρια», έργο γνωστό και ως «Γύπαρις», χαρακτηρίζεται ως ποιμενικό δράμα και είναι ένα από τα σημαντικότερα έργα της αναγεννησιακής κρητικής λογοτεχνίας. Γράφτηκε περί τα τέλη του ιστ΄ αιώνα στο κρητικό ιδίωμα και σε δεκαπεντασύλλαβο στίχο, από τον συγγραφέα της περίφημης τραγωδίας «Ερωφίλη». Ο Γ. Χορτάτσης (Χορτάκης ή Χορτάτζης), λόγιος και ποιητής, γεννήθηκε, όπως παραδίδεται από τον Τζάνε Μπουνιαλή και άλλες πηγές, στο Ρέθυμνο στα μέσα του ιστ΄ αιώνα. Στο έργο ο Γύπαρης αγαπά την Πανώρια η οποία όμως αποκρούει τον έρωτά του, επειδή αγαπά την ελεύθερη αδέσμευτη ζωή της αμαζόνας (βοσκοπούλας στον Ψηλορείτη). Με την βοήθεια της γριάς Φροσύνης και την παρέμβαση της θεάς Αφροδίτης στο τέλος θριαμβεύει η δύναμη της ζωής. Στο μπαλλέτο «Πανώρια» ο σεναριογράφος δίνει μιά διαχρονική διάσταση τόσο της χειραφετημένης γυναίκας, όσο και του αιώνια ακατανίκητου Έρωτα. Παράλληλα εκτυλίσσεται και μία δεύτερη ερωτική ιστορία: ο Αλέξης, φίλος του Γύπαρη, αγαπά επίσης χωρίς ανταπόκριση, την Αθούσα, φίλη της Πανώριας. Αν και τα τεχνάσματα της προξενήτρας Φροσύνης αποδεικνύονται αλυσιτελή, ωστόσο ο Έρωτας είναι ακαταμάχητος και θα πείσει τα κορίτσια να «εκχωρήσουν» αυτόβουλα μέρος της ελευθερίας τους. Το μπαλλέτο, γραμμένο σε σχετικά νεότερο μουσικό ύφος χωρίς ακρότητες, έχει αναγεννησιακές αναφορές (μανδριγάλια, χορούς) και ρυθμούς της ελληνικής δημοτικής μουσικής παράδοσης. Δημιουργεί ένα συνεχές ηχοχρωματικό ενδιαφέρον με στοιχεία μελωδισμού.

Παράσταση

Η «Πανώρια» στην Λυρική Σκηνή ΤΗΣ ΙΩΆΝΝΑΣ ΚΟΝΔΎΛΗ

Η χορογραφία του Χάρη Μανταφούνη είναι εμπνευσμένη. Συνδυάζει την τεχνική του σύγχρονου έντεχνου χορού με την τέχνη του βίντεο. Αποδίδει τα παιχνίδια του έρωτα με σκέρτσο και τσαχπινιά. Αποπνέει την χαρά της ζωής, έχει νεανικότητα, δροσιά και χάρη, μεταδίδει ελπίδα κι αισιοδοξία. Η ευρηματικότητα της χορογραφίας σε συνδυασμό με την άρτια ερμηνεία των χορευτών συντελεί στο να υπάρχει μιά χαρίεσσα ατμόσφαιρα καθ’ όλη την διάρκεια του μπαλλέτου μέχρι το φαντασμαγορικό «χρυσαφένιο» φινάλε, που υπογραμμίζει το σενάριο και υποβοηθά την κατανόησή του και από τον αμύητο θεατή.

Ο Χάρης Μανταφούνης ανήκει στην εκλεκτή ομάδα των σπουδαίων χορογράφων που έδωσαν ευδιάκριτο ελληνικό πρόσωπο στον σύγχρονο έντεχνο χορό, δίπλα στην Ραλού Μάνου, την Ζουζού Νικολούδη, την Μαρία Χορς. Mεταξύ άλλων αντλεί την θεματολογία και την έμπνευσή του και από τον αρχαίο ελληνικό κόσμο, την μεταβυζαντινή εποχή και την λαϊκή παράδοση. Αναζητεί και συνάμα διαμορφώνει την ελληνική αντίληψη, για να μην πούμε την ελληνική σχολή, παράλληλα και ισάξια με την αμερικανική, τις ευρωπαϊκές και την γιαπωνέζικη. O Χάρης Μανταφούνης γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη το 1944. Σπούδασε θέατρο στην Αθήνα, κλασικό και σύγχρονο χορό στο Παρίσι και στην Νέα Υόρκη. Κατά την εξαετία 1972-1978 συμμετείχε ως χορευτής στην ομάδα χορού του Πήτερ Γκος στο Παρίσι, όπου το 1976 τιμήθηκε με το Α΄ Βραβείο Χορογραφίας του Μπανιολέ. Το 1980 ίδρυσε στην Ελλάδα την «Oμάδα Σύγχρονου Χορού του Χάρη Μανταφούνη», η οποία από το 1983 επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού. Έχει επανειλημμένα χορογραφήσει για την Εθνική Λυρική Σκηνή, την Όπερα της Βοστώνης, καθώς και για την Deutsche Opera του Βερολίνου, σε μια βραδιά μοντέρνου χορού, με τους Γκλεν Τέτλεϋ και Νάτσο Ντουάτο. Είναι δάσκαλος σύγχρονου χορού στην Κρατική Σχολή Oρχηστικής Τέχνης της Αθήνας. Έχει επίσης διδάξει ως προσκεκλημένος στην Διεθνή Ακαδημία Χορού στο Παρίσι, στο Place στο Λονδίνο, στην Σχολή Roudra του Μωρίς Μπεζάρ στην Λωζάννη και αλλού. Υπήρξε μέλος της Κριτικής Επιτροπής στον Διαγωνισμό Χορού της Βάρνας, κα-

Παράσταση

Η «Πανώρια» στην Λυρική Σκηνή ΤΗΣ ΙΩΆΝΝΑΣ ΚΟΝΔΎΛΗ

θώς και στον Διεθνή Διαγωνισμό Σύγχρονου Χορού στο Παρίσι. Το 1998 έλαβε στην Αθήνα το Κρατικό Βραβείο καλύτερης Χορογραφίας για το έργο «Αιωρήσεις». O Χάρης Μανταφούνης είναι φίλος του Συνδέσμου μας. Συμμετείχε με την εισήγηση «Η εξέλιξη του σύγχρονου χορού στην Ελλάδα: εκπαιδευτικές και καλλιτεχνικές αναφορές» στο Συνέδριο «Η τέχνη του χορού σήμερα: Εκπαίδευση – Παραγωγή – Παράσταση», που διοργάνωσε ο Σύνδεσμός μας το 2002. Το 2003 παρουσίασε με εξαιρετική ευγλωττία τα Πρακτικά του Συνεδρίου.

Φωτογραφίες: Stefanow

Βιβλιοπαρουσίαση

Aναζητώντας το αριστείον: το παιδί στην αρχαία Eλλάδα και το ολυμπιακό πνεύμα ΓΡΆΦΕΙ Ο ΙΩΆΝΝΗΣ ΠΕΤΡΌΠΟΥΛΟΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΉΣ ΚΑΘΗΓΗΤΉΣ ΑΡΧΑΊΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΉΣ ΦΙΛΟΛΟΓΊΑΣ, ΔΗΜΟΚΡΊΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΉΜΙΟ ΘΡΆΚΗΣ

Striving for Excellence: Ancient Greek Childhood and the Olympic Spirit, επιμ. έκδ. J. Neils & J.H. Oakley. Nέα Yόρκη: Alexander S. Onassis Public Benefit Foundation (U.S.A.), 2004. Σελ. 64, εικόνες, βιβλιογραφία.

«... δεν φτάνει, μνηστήρες, που στο παρελθόν καταφάγατε τόσο μεγάλο κομμάτι της περιουσίας μου, όταν ήμουν ακόμη μικρό παιδί (νήπιο); Τώρα όμως πού ’χω μεγαλώσει (μέγα ε¨μί)... και το θάρρος αυξάνεται μέσα μου, θα εξαπολύσω τον θάνατον εναντίον σας...» Oμήρου Οδύσσεια, Β 312-16

Παρόλο που τα απειλητικά αυτά λόγια του Τηλέμαχου πρέπει να αποδοθούν στον ποιητή της Οδύσσειας, εκφράζουν την αυτοσυνειδησία ενός πρώην παιδιού (νηπίου) και νυν εφήβου, ο οποίος έχει φθάσει στην ενηλικίωση («μέγα ε¨μί») και συναισθάνεται τις ευθύνες και δυνατότητες που αυτή συνεπάγεται. Πώς, όμως, αντιλαμβάνονταν την παιδική ηλικία οι ενήλικοι στην ελληνική αρχαιότητα; Πώς, άραγε, αντιλαμβάνονταν τα ίδια τα παιδιά αυτό το στάδιο της ζωής; Πώς επηρέαζαν τα παιδιά τους μεγάλους, ιδίως στην Αθήνα, από τον 8ο έως τον 4ο αι. π.Χ.; Παρόμοια ερωτήματα έχουν απασχολήσει τους μελετητές, κυρίως κοινωνικούς ανθρωπολόγους, από τη δεκαετία του 1920, όταν η Μάργκαρετ Μιντ εξέδωσε το πολύκροτο και αμφιλεγόμενο μπεστ-σέλερ της Coming of Age in Samoa, παρουσιάζοντας μια εσφαλμένα ειδυλλιακή εκδοχή της εφηβείας στον N. Ειρηνικό. Παρά τις υπερβολές της σ’ αυτή και τις μετέπειτα μελέτες της, η ανθρωπολόγος αυτή καθιέρωσε την παιδική ηλικία ως θεμιτό και εξαιρετικά γόνιμο ζήτημα των ανθρωπιστικών επιστημών. Κατέδειξε ότι, αν κατανοήσουμε τη διαδικασία της κοινωνικοποίησης ενός παιδιού, μπορούμε να χαρτογραφήσουμε τη διαδικασία της πρόσληψης και μετάπλασης εννοιών και γενικότερα της εκμάθησης ενός πολιτισμού. Τα καημένα τα παιδιά στην αρχαιότητα, όπως και σε πολύ μεγάλο βαθμό σήμερα, ουδέποτε κατέγραψαν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους! Τα μόνα γραπτά τους κατάλοιπα είναι οι πίνακες, οι πάπυροι, τα όστρακα και τα κομμάτια ξύλου στα οποία χάρασσαν πότε αδέξια, πότε καλλιγραφικά, κείμενα που τους υποχρέωναν οι μεγάλοι –κυρίως οι λεγόμενοι «γραμματιστές»– να γράφουν ή να αντιγράφουν στο σχολείο. Έως τα τέλη του 5ου αι. π.Χ. οι ενήλικες εικαστικοί παρίσταναν τα παιδιά σαν ελαττωματικούς μεγάλους –ήτοι ως μικρομέγαλα– με δυσανάλογα, ως προς το

Aττικός μελανόμορφος αμφορέας των Παναθηναίων, με πυγμάχους, περ. 530-520 π.X., ύψος 60,2 εκ., Mουσείο Kαλών Τεχνών Bοστώνης

Mαρμάρινος δίσκος αρχαΐκής περιόδου, με επιγραφή, διάμετρος 28,5 εκ., βάρος 6,7 κιλά, Mουσείο Kαλών Tεχνών Bοστώνης

Βιβλιοπαρουσίαση

υπόλοιπο σώμα, μικρά κεφάλια. Εντούτοις, η αντι-φυσική αυτή εικαστική τάση εξέλιπε σταδιακά, με αποτέλεσμα οι αρχαίοι Έλληνες να είναι οι πρώτοι που παρουσίαζαν τα παιδιά και τις δραστηριότητές τους –λόγου χάριν τον καλλωπισμό, τις τελετουργίες και τα σπορ τους– με τρόπο φυσικοκρατικό. Αξιοποιώντας πλούσιο εικαστικό υλικό, που ανάγεται στη 2η χιλιετία π.Χ. και εξής, οι γνωστοί Αμερικανοί πανεπιστημιακοί Τζένιφερ Νηλς και Τζων Ώκλεϊ επιμελήθηκαν σε συνεργασία με την Κάθριν Χαρτ, μία από τις –χωρίς υπερβολή– σημαντικότερες και πρωτότυπες αρχαιολογικές εκθέσεις που έχουν γίνει ποτέ: «Coming of Age in Ancient Greece, Images of Childhood from the Classical Past» («Mεγαλώνοντας στην αρχαία Eλλάδα: Eικόνες της παιδικής ηλικία από το κλασικό παρελθόν»), τίτλος δανεισμένος από το βιβλίο της Μιντ. Χάρη στη γενναιόδωρη χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση και του αμερικανικού National Endowment for the Humanities, η έκθεση διοργανώθηκε στο Μουσείο Τεχνών Χουντ του Πανεπιστημίου Ντάρτμουθ τον Αύγουστο του 2003 και έκτοτε περιοδεύει στις Η.Π.Α. με ενδιάμεσους σταθμούς το Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο της Νέας Υόρκης (19 Ιανουαρίου έως 1η Απριλίου 2004), το Μουσείο Τεχνών του Σινσινάτι (1η Μαΐου έως 1η Αυγούστου 2004) και το Μουσείο Πωλ Γκετύ στο Λος Άντζελες (14 Σεπτεμβρίου έως 5 Δεκεμβρίου 2004). Υπολογίζεται ότι πάνω από 100.000 άτομα θα δουν την έκθεση «Mεγαλώνοντας στην αρχαία Eλλάδα». Τα ποικίλα αντικείμενα –αγγεία, αγάλματα, πλαγγόνες (νευρόσπαστες κούκλες), παιδικά κοσμήματα, πίνακες, πάπυροι, μελανοδοχεία κ.ά.– ανθολογήθηκαν από πλειάδα μουσείων κυρίως αμερικανικών αλλά και ευρωπαϊκών. Πρόκειται για πρωτότυπη έκθεση, όπως προαναφέρθηκε, γιατί μολονότι η ιστορία της παιδικής ηλικίας καλλιεργείται συστηματικά από το 1960, οι σχετικές εκθέσεις είναι σπάνιες. Η προκειμένη, λόγω της ποιότητας και της ποσότητας του υλικού, αλλά και του διεπιστημονικού της υπόβαθρου, αποτελεί ορόσημο. Οι επιμελητές φρόντισαν να μας δώσουν μια λεπταίσθητη εικόνα των πολλαπλών παιδικών ηλικιών των αρχαίων Ελλήνων και να προβάλουν τον τρόπο που τα ίδια τα παιδιά –αντί να είναι παθητικοί αποδέκτες της κοινωνικοποίησης, όπως λανθασμένα υποθέτουν μερικοί– επέδρασαν στην κοινωνία τους. Απαρτίζοντας το ένα τρίτο έως ένα δεύτερο του συνολικού πληθυσμού, τα αρχαία Ελληνόπουλα δικαίως παρουσιάζονται στην έκθεση ως πρωταγωνιστές, ως αυθύπαρκτα άτομα άξια της προσοχής και του προβληματισμού μας. Στο πλαίσιο της έκθεσης «Mεγαλώνοντας στην αρχαία Eλλάδα» το Ωνάσειο Πολιτισμικό Κέντρο της Νέας Υόρκης περιέλαβε μια συμπληρωματική έκθεση αποτελούμενη από έναν σφραγιδόλιθο, πέντε αγγεία, δύο ειδώλια και έναν μαρμάρινο δίσκο – όλα εκτός από ένα από τα αντικείμε-

Προπονούμενοι παίδες-παλαιστές υπό το βλέμμα του παιδοτρίβη τους. Aττικός ψυκτήρ, περ. 520 π.X., Mουσείο Kαλών Tεχνών Bοστώνης.

Aττικός μελανόμορφος παναθηναϊκός αμφορέας, με δρομείς μεγάλων αποστάσεων, περ. 530-520 π.X., ύψος 60,7 εκ., Mουσείο Kαλών Τεχνών Bοστώνης.

Aττικός ερυθρόμορφος χους, με αγόρια που παίζουν αστραγάλους, περ. 420 π.X., Mουσείο Πωλ Γκετύ.

Βιβλιοπαρουσίαση

να αυτά προέρχονταν από το φημισμένο Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης. Η έκθεση αυτή, με τίτλο «Striving for Excellence: Ancient Greek Childhood and the Olympic Spirit» («Aναζητώντας το αριστείον: το παιδί στην αρχαία Eλλάδα και το ολυμπιακό πνεύμα») εξαίρει τον καταλυτικό ρόλο του αθλητισμού στην αρχαία διαπαιδαγώγηση και συνδέεται με τους φετινούς Ολυμπιακούς Αγώνες. Αν κρίνουμε μόνο από τα παιχνίδια και τα επιτύμβια μνημεία με παραστάσεις παιδιών, η αρχαιοελληνική κοινωνία γαλουχήθηκε με το ιδανικό του «νοÜς •γιcς âν σώματι •γιεÖ». Πράγματι οι αρχαίοι ήταν προσηλωμένοι –ή καλύτερα, προσκολλημένοι– στον αθλητισμό και οι άρρενες παίδες από τα 12-13 τους συναγωνίζονταν σε διάφορους πανελλήνιους και τοπικούς αγώνες ήδη από τα τέλη του 7ου αι. π.Χ. (Τα κορίτσια αγωνίζονταν στον στίβο στη διάρκεια των Ηραίων στην Ολυμπία). Ο κατάλογος της έκθεσης «Aναζητώντας το αριστείον», ο οποίος συνοψίζει τα κυριότερα άρθρα του καταλόγου του «Mεγαλώνοντας στην αρχαία Eλλάδα», έχει τη μορφή ενός διπτύχου. Η πρώτη ενότητα πραγματεύεται τη ζωή των κοριτσιών (συγγραφέας Τζων Ώκλεϊ), ενώ η δεύτερη παρουσιάζει τη ζωή των αγοριών, θίγοντας το απαραίτητο θέμα του παιδικού (και εφηβικού) αθλητισμού (συγγραφείς Τζένιφερ Νηλς, Κριστίν Κοντολέων). Τα λήμματα, που αναφέρονται στα έργα, είναι εκτενή με ενημερωμένη βιβλιογραφία και άψογες εικόνες. Ίσως το αριστούργημα του καταλόγου του «Aναζητώντας το αριστείον» είναι ένας αττικός ψυκτήρας (δηλαδή ένα είδος φορητού ψυγείου για το κρασί σ’ ένα συμπόσιο), χρονολογούμενος περί το 520 π.Χ. Δείχνει μια πολυπρόσωπη σειρά από γυμνούς αθλητές που προπονούνται και τους ντυμένους παιδοτρίβες (δηλαδή προπονητές) τους. Σε λίγα χρόνια οι παίδες αυτοί θα μεγαλώσουν, όπως ο Τηλέμαχος, και θα γεμίσει η καρδιά τους θάρρος.

Aττικός μελανόμορφος παναθηναϊκός αμφορέας, με παλαιστές, περ. 480-470 π.X., ύψος 62,2 εκ., Mουσείο Τεχνών Χουντ, Πανεπιστημίου Ντάρτμουθ.

Πήλινη κούκλα από την Kόρινθο, αρχές 5ου αι. π.X., Mητροπολιτικό Mουσείο Nέας Yόρκης.

Βιβλιοπαρουσίαση

H Kεραμική της Aνατολικής Mακεδονίας από τη Nεολιθική στην Eποχή του Xαλκού ΓΡΆΦΕΙ Η ΠΑΡΑΣΚΕΥΉ ΓΙΟΎΝΗ AΡΧΑΙΟΛΌΓΟΣ ΔΡ Φ. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΊΟΥ ΤΟΥ ΛΟΝΔΊΝΟΥ IH΄ EΦΟΡΊΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΏΝ ΚΑΙ KΛΑΣΙΚΏΝ AΡΧΑΙΟΤΉΤΩΝ

Στρατή Παπαδόπουλου, H Μετάβαση από τη Νεολιθική στην Εποχή του Χαλκού στην Ανατολική Μακεδονία. Η κεραμική διαφοροποίηση, Αθήνα: Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων ΥΠ.ΠΟ., 2002. Σελ. 296, βιβλιογραφία, αγγλική περίληψη, 18 ασπρόμαυροι πίνακες.

Tο 2002 εκδόθηκε η μελέτη του αρχαιολόγου Στρατή Παπαδόπουλου H Μετάβαση από τη Νεολιθική στην Εποχή του Χαλκού στην Ανατολική Μακεδονία. Η κεραμική διαφοροποίηση, βασισμένη στη διδακτορική του εργασία, που υποστηρίχτηκε το 1997 στο Α.Π.Θ. Πρόθεση του μελετητή, υποτρόφου του Ιδρύματος Ωνάση κατά τη διετία 1985-87, είναι να κατανοήσει το πρόβλημα της διαφοροποίησης της κεραμικής σε μια περιοχή όπου η αλλαγή που συντελείται στα μέσα της 4ης χιλιετίας μπορεί να χαρακτηριστεί ως εντυπωσιακή. Η εγκατάλειψη, προς το τέλος της Νεολιθικής Εποχής, μιας μακρόχρονης γραπτής παράδοσης αποτέλεσε τη βασική αιτία επιλογής του συγκεκριμένου χώρου. Στο πρώτο μέρος της εργασίας συγκεντρώνονται κατά τομείς τα δεδομένα της Ανατολικής Μακεδονίας αλλά και της Βαλκανικής και του Αιγαίου. Κίνητρο για την καταγραφή του συνόλου των δεδομένων είναι η πεποίθηση του μελετητή ότι, για να ερμηνεύσει κανείς την πολιτιστική μεταβολή, πρέπει να λάβει υπόψη τον μεγαλύτερο δυνατό αριθμό πληροφοριών. Τέτοια φαινόμενα, άλλωστε, θεωρούνται ιδιαιτέρως σύνθετα και είναι αυτονόητο ότι επηρεάζουν και επηρεάζονται από πληθώρα παραμέτρων σχετικών με το φυσικό περιβάλλον, τις στρατηγικές επιβίωσης, την ενδοκοινοτική και διακοινοτική οργάνωση, τα δίκτυα ανταλλαγής και το συμβολικό επίπεδο δράσης της κοινότητας. Έτσι, η μεταβολή της κεραμικής εντάσσεται σε ένα ευρύ πεδίο διαφοροποίησης του υλικού πολιτισμού, η οποία παρατηρείται συγχρόνως και σε άλλους τομείς, όπως η οικιστική, η λιθοτεχνία, η ειδωλοπλαστική, η κυκλοφορία κοσμημάτων από όστρεο και, πιθανόν, η υφαντική και η μεταλλουργία. Διαφωτιστική θεωρείται η συζήτηση για ζητήματα ορολογίας και χρονολόγησης, κυρίως σχετικά με τα «κενά» στην κατοίκηση της 4ης χιλιετίας, ακριβώς επειδή αποδίδονται σε πληθυσμιακές μετακινήσεις και συνδέονται παραδοσιακά με τη διαπιστωμένη πολιτιστική μεταβολή. Σημαντικές είναι και οι πληροφορίες για θέματα κατανομής οικισμών, διακοινοτικής ιεραρχίας και πιθανής παρουσίας εξειδικευμένων εγκαταστάσεων κατά τη Νεότερη Νεολιθική και Πρώιμη Εποχή του Χαλκού. Αποσαφηνίζονται στοιχεία παλαιότερων καταλόγων των προϊστορικών θέσεων, αλλά και συσχετίζονται ομάδες οικισμών με ειδικές οικονομι-

Kεραμική διακοσμημένη με «μαύρο σε κόκκινο» (Renfrew et al. 1986)

Βιβλιοπαρουσίαση

κές συμπεριφορές, όπως η κτηνοτροφία ή η ανταλλαγή. Ακόμη σημαντικότερη για την ερμηνεία της διαφοροποίησης είναι η παρουσίαση δεδομένων που αφορούν σε οικονομικές πρακτικές και νεωτερισμούς, οι οποίοι υιοθετούνται ίσως προς το τέλος της Νεολιθικής Εποχής σε όλη τη Nοτιοανατολική Ευρώπη. Αιτία της εκτεταμένης αυτής συζήτησης είναι η οικονομική διάσταση που υιοθετείται στη συνέχεια από τον συγγραφέα ως βασική παράμετρος για την ερμηνεία της κεραμικής διαφοροποίησης. Στο δεύτερο μέρος της εργασίας παρουσιάζονται θέματα σχετικά με την τυπολογία, την τεχνολογία, την παραγωγή, τη διακίνηση και την οικονομική σημασία τόσο των διακοσμημένων κεραμικών της Νεότερης Νεολιθικής Εποχής όσο και των αδιακόσμητων κατηγοριών της 3ης χιλιετίας. Στο «εισαγωγικό» κεφάλαιο εξετάζεται η στάση της αρχαιολογικής θεωρίας απέναντι στο πρόβλημα της πολιτιστικής αλλαγής, από τον προηγούμενο αιώνα μέχρι σήμερα. Γίνεται διεξοδικότερη αναφορά σε δύο «ερμηνευτικά εργαλεία» της αρχαιολογικής σκέψης, που έχουν εδραιωθεί στον χώρο της Nοτιοανατολικής Ευρώπης και του Αιγαίου όσον αφορά στην 4η χιλιετία, δηλαδή στην αποδοχή των μοντέλων διάδοσης και στη συστημική αντίληψη για την κατανόηση των πολιτιστικών μεταβολών ως ενδοκοινοτικών διαδικασιών. Στη συνέχεια, παρουσιάζεται η κεραμική παραγωγή της Νεότερης Νεολιθικής και της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού στην Ανατολική Μακεδονία και, ιδιαιτέρως για τη διακοσμημένη με γραφίτη και με μαύρο σε κόκκινο κεραμική, συζητούνται θέματα σχετικά με την ποσοτική τους εκπροσώπηση, την κατανομή τους, την επιλογή των θεμάτων και τον ρόλο τους στην ανταλλαγή και στο ιδεολογικό επίπεδο οργάνωσης της κοινότητας. Ανιχνεύονται οι διακοσμητικές «μικροπαραδόσεις» και η έντονη συγγένεια ανάμεσα στις δύο κατηγορίες αλλά και στην αυλακωτή κεραμική, γεγονός που, πιθανόν, αποτυπώνει το καθεστώς της παραγωγής, της απόκτησης και της κατοχής τέτοιων αγγείων. Ακολουθεί η συζήτηση για την οργάνωση της παραγωγής και την τεχνική εξειδίκευση, πιθανόν παρούσα για κάποιες από τις κεραμικές κατηγορίες που εξετάζονται. Επίσης, για τη χρήση και τη λειτουργία των αγγείων, καθώς και τον ρόλο του κεραμικού ως ανταλλακτικού αγαθού, ενσωματωμένου σε δίκτυα διακίνησης ειδών πλούτου και κύρους, τουλάχιστον ως προς τις διακοσμημένες νεολιθικές κατηγορίες. Ο μελετητής δίνει ιδιαίτερο βάρος στην κοινωνική σημασία του αγγείου ως πεδίου αποτύπωσης και μεταφοράς μηνυμάτων και συμβολισμών, δηλαδή κωδικοποιημένης συμπεριφοράς, με πληθωρική παρουσία των δεδομένων της εθνογραφίας. Το τελευταίο κεφάλαιο αφορά στην ερμηνεία του προβλήματος. Συγκεντρώνονται οι έως τώρα προτάσεις για το ζήτημα της μετάβασης από τη Νεολιθική στην Εποχή του Χαλκού, που προσπαθούν να εξηγήσουν το

Διακοσμητικά θέματα της Nεότερης Nεολιθικής II.

Eγχάρακτη κεραμική της Nεότερης Nεολιθικής II.

Βιβλιοπαρουσίαση

H Kεραμική της Aνατολικής Mακεδονίας από τη Nεολιθική στην Eποχή του Xαλκού φαινόμενο της ευρύτατης διαφοροποίησης του αρχαιολογικού υλικού. Η ερμηνευτική πρόταση βασίζεται στη συνεξέταση ενός μεγάλου αριθμού παραμέτρων, οι οποίες, ως αλληλεξαρτώμενες, προτείνεται ότι ευθύνονται για την πολιτιστική αλλαγή. Προς το τέλος της 5ης και κατά την 4η χιλιετία μια σειρά μεταβλητών σχετικών με το φυσικό περιβάλλον και τις οικονομικές στρατηγικές των νεολιθικών πληθυσμών συμβάλλουν στην επινόηση-υιοθέτηση νεωτερισμών που αφορούν τόσο στις πρακτικές επιβίωσης όσο και στο κοινωνικό / θεσμικό πλαίσιο δράσης της κοινότητας. Στοιχείο των καινοτομιών αυτών είναι ίσως η μεταβολή του ρόλου κατηγοριών του υλικού, όπως τα ειδώλια, τα κοσμήματα από όστρεο, τα λίθινα και τα οστέινα εργαλεία και βεβαίως τα διακοσμημένα αγγεία.

Eγχάρακτη και εμπίεστη κεραμική της Πρώιμης Eποχής του Xαλκού.

Η οικονομική και η συμβολική τους σημασία αντικαθίσταται ίσως τώρα από νέα υλικά, όπως το μαλλί ή τα ορειχάλκινα εργαλεία. Συγχρόνως, προβάλλεται πιθανόν η ανάγκη εργασιακής ανακατανομής, λόγω των καινοτομιών που υιοθετούνται και που αφορούν στις καλλιέργειες, στην κτηνοτροφία, στο ενδιαφέρον για την αποθήκευση του πλεονάσματος και, κατά περιοχές, στην αυξανόμενη σημασία της θάλασσας. Αυτό που υποδεικνύει η εργασία είναι ότι πριν από την έναρξη της Εποχής του Χαλκού έχουν δημιουργηθεί οι αντικειμενικές συνθήκες αποδοχής και εδραίωσης των νέων οικονομικών στρατηγικών, που δεν μπορεί παρά να υποστηρίζονται από ήδη διαμορφωμένους και δυναμικούς θεσμικούς μηχανισμούς. Η διεξοδική συζήτηση των δεδομένων και η ερμηνευτική πρόταση του κ. Σ. Παπαδόπουλου συμβάλλουν σημαντικά στην κατανόηση των πολύπλοκων διαδικασιών μετάβασης από τη Νεολιθική στην Εποχή του Χαλκού στην Ανατολική Μακεδονία, θέτοντας ταυτόχρονα νέους προβληματισμούς, στους οποίους καλείται να απαντήσει η μελλοντική έρευνα. Η πληθώρα των θεμάτων που συζητούνται αναλυτικά και η συστηματική καταγραφή των δεδομένων καθιστούν τη Μετάβαση από τη Νεολιθική στην Εποχή του Χαλκού στην Ανατολική Μακεδονία βιβλίο αναφοράς για τη μελέτη της ελληνικής Προϊστορίας.

Eγχάρακτη και εμπίεστη κεραμική της Πρώιμης Eποχής του Xαλκού.

Βιβλιογραφικό Δελτίο

Κάτια Σαβράμη, Ρυθμική Γυμναστική: Άθλημα και Τέχνη. Μετ. Χριστίνα Μισιριώτη. Πρόλογος Ελένη Μιχαλοπούλου. Aθήνα: Εκδόσεις Αθλότυπο, 2004. Σελ. 156, βιβλιογραφία. Βασισμένο στην διδακτορική διατριβή της συγγραφέως στο Κέντρο Laban του Λονδίνου, το βιβλίο χρησιμοποιεί ως παράδειγμα την Ρυθμική Γυμναστική, μέρος των οκτώ ολυμπιακών αθλημάτων που, εκτός από το καθαρά τεχνικό-αθλητικό στοιχείο, περιλαμβάνουν και το καλλιτεχνικό-αισθητικό. Η Κάτια Σαβράμη διερευνά ακριβώς την σχέση ανάμεσα στην καλλιτεχνική έκφραση και την αθλητική τεχνική και κυρίως τα προβλήματα που ανακύπτουν ως προς την αντικειμενική αξιολόγηση ενός αγωνιστικού προγράμματος – στοιχείο απαραίτητο σε ολυμπιακό άθλημα. Υιοθετώντας έναν πολυ-μεθοδολογικό τρόπο έρευνας, που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων ειδικά ερωτηματολόγια, καθώς και καταγραφή κίνησης με την μέθοδο Labanotation, η συγγραφέας καταλήγει στον ακριβή εντοπισμό των προβληματικών όρων του Κώδικα Βαθμολογίας του αθλήματος, που ευθύνονται για την υποκειμενικότητα στην αξιολόγηση του καλλιτεχνικού μέρους των αγωνιστικών προγραμμάτων, αναδεικνύοντας έτσι τις κατευθύνσεις προς την επιτυχή αναθεώρησή του. Γ.Θ.Κ.

Athanasios Semoglou, Le voyage outre-tombe de la Vierge dans l’art byzantine: De la descente aux Enfers à la montée au ciel (Το μετά θάνατον ταξίδι της Παναγίας στη Βυζαντινή Τέχνη: από την ε¨ς ≠ÿAδου κάθοδον έως την άνοδο στον ουρανό). Πρόλογος Claude Lepage. Θεσσαλονίκη: Kέντρο Βυζαντινών Ερευνών, 2003 (Βυζαντινά Κείμενα και Μελέτες 34). Σελ. xxvii + 150, βιβλιογραφία, παραρτήματα, ευρετήριο, 54 πίνακες, ελληνική περίληψη. Συνδυάζοντας την μελέτη των κειμένων με την ανάλυση της βυζαντινής τέχνης, το βιβλίο επικεντρώνεται στις παραστάσεις της Παναγίας μετά θάνατον, και στα προβλήματα που εμφανίζονται ως προς την εικονογραφική ερμηνεία τους. Ο συγγραφέας, επίκουρος καθηγητής της Βυζαντινής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, συγκεντρώνει γραπτές και εικαστικές μαρτυρίες ενός εντυπωσιακά ευρέως φάσματος, τόσο χρονολογικά όσο και γεωγραφικά. Η στενή σχέση ανάμεσα στην θεολογία και την θρησκευτική τέχνη καταδεικνύεται μέσα από την ανάλυση δογματικών ―ακόμη και λειτουργικών― θεμάτων που υποβοηθούν την ερμηνεία σημείων της εικονογραφίας, σκοτεινών και παραμελημένων μέχρι σήμερα. Με συστηματικότητα και μεθοδικότητα, αλλά και με πρωτότυπη σκέψη, ο Αθανάσιος Σέμογλου φωτίζει τους λεπτούς και συχνά απρόσμενους τρόπους με τους οποίους η διαμόρφωση του χριστιανικού δόγματος ανιχνεύεται στην καλλιτεχνική δημιουργία. Γ.Θ.Κ.