AO 26 (December 2004) by Onassis Stegi

Περιοδικό ΑΩ Τεύχος 26 Δεκέμβριος 2004

Περιεχόμενα Σημείωμα Δραστηριότητες Υποτρόφων • • • • •

Επιτυχίες...................................................................................................................................................................................................................2 Moυσική....................................................................................................................................................................................................................3 Εικαστικά..................................................................................................................................................................................................................6 Χορός.........................................................................................................................................................................................................................9 Κινηματογράφος...................................................................................................................................................................................................11

Eιδήσεις • • •

Προκηρύξεις Υποτροφιών 2005-2006............................................................................................................................................................13 Eιδικό Πρόγραμμα Χορηγιών & Ενισχύσεων 2005-2006...........................................................................................................................13 Προκήρυξη.............................................................................................................................................................................................................14

Εκδηλώσεις • •

Απολαυστική μελωδική σύμπραξη...................................................................................................................................................................16 Έκδοση της ομιλίας του Καλλίστου Ware......................................................................................................................................................17

Ειδήσεις του Θυγατρικού Ιδρύματος •

Έκθεση για τον Μεγαλέξανδρο στη Νέα Υόρκη.............................................................................................................................................19

Αφιέρωμα •

H ΠΑΡΆΔΟΣΗ ΣΥΝΕΧΊΖΕΤΑΙ ΣΤΗ ΝΑΥΤΙΛΊΑ Η επιχειρηματική δράση του Ιδρύματος............................................................................20

Συνέντευξη •

Σερ Χιου Λόιντ Τζόουνς & Δρ Μαίρη Λέφκοβιτς...........................................................................................................................................26

Διάλεξη •

ΓΕΩOΙΚOΝOΜΙΑ, ΓΕΩΠOΛΙΤΙΚΗ & ΠΕΡΙΒΑΛΛOΝ στην Κεντρική Ασία Υδατικοί και Ενεργειακοί Πόροι.........................................29

Βιβλιοπαρουσίαση •

XΑΡΤΟΓΡΑΦΏΝΤΑΣ ΜΙΑΝ ΑΌΡΑΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΊΚΗ....................................................................................................................................32

Βιβλιογραφικό Δελτίο • •

LA CULTURA BISANTINA (O ΒΥΖΑΝΤΙΝΌΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΌΣ). EΠΙΜ. ΈΚΔ. G. CAVALLO. ΡΏΜΗ, SALERNO EDITRICE, 2004. ΣΕΛ. 924, 10 ΈΓΧΡΩΜΕΣ ΕΙΚΌΝΕΣ, 14 ΑΣΠΡΌΜΑΥΡΕΣ, ΧΡΟΝΟΛΌΓΙΟ, ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ, ΕΥΡΕΤΉΡΙΑ.....................................................34 ΒΙΒΛΙΟΑΜΦΙΆΣΤΗΣ: ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΊΑ, Τ. 2. ΕΠΙΜ. ΈΚΔ. ΜΠΆΜΠΗΣ ΛΈΓΓΑΣ. ΑΘΉΝΑ, ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΕΤΑΙΡΕΊΑ ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΊΑΣ, 2004. ΣΕΛ. 350, 495 ΕΙΚΌΝΕΣ ΚΑΙ ΣΧΈΔΙΑ, ΠΕΡΙΛΉΨΕΙΣ ΣΤΑ ΑΓΓΛΙΚΆ..................................................................34

Σημείωμα Διαρκής ενημέρωση του Συνδέσμου Η προκήρυξη από το Ίδρυμα Ωνάση του 8ου Ειδικού Προγράμματος Χορηγιών και Ενισχύσεων των μελών του Συνδέσμου Υποτρόφων, λεπτομέρειες του οποίου θα διαβάσετε στη σελ. 5, απευθύνεται στα περίπου 1.000 μέλη της «οικογένειας» του Συνδέσμου. Κι όμως, οι υπότροφοι του Ιδρύματος ξεπερνούν τους 2.800. Πού οφείλεται, λοιπόν, αυτή η διαφορά; Υπάρχουν αρκετοί υπότροφοι που αγνοούν ότι μέλος του Συνδέσμου Υποτρόφων δεν γίνεται κανείς αυτομάτως, αλλά πρέπει να επιδιώξει να εγγραφεί σε αυτόν. Όσοι, λοιπόν, επιθυμούν να εγγραφούν στο Σύνδεσμο, θα πρέπει να υποβάλουν γραπτή αίτηση στα γραφεία του Ιδρύματος ή να τη στείλουν ταχυδρομικώς, με τηλεομοιότυπο (210-3713013) ή στην ηλεκτρονική διεύθυνση assoc@onassis.gr (έντυπο αιτήσεως θα βρουν στην ιστοσελίδα του Συνδέσμου: www.onassis.gr/greek/assoc). Η εγγραφή και η συνδρομή κάθε έτους κοστίζουν 3 ευρώ αντίστοιχα. Μόλις η αίτηση εγκριθεί από το Διοικητικό Συμβούλιο του Συνδέσμου, τα νέα μέλη μπορούν να συμμετέχουν στις δραστηριότητες του Συνδέσμου, να λαμβάνουν προσκλήσεις για όλες τις εκδηλώσεις, καθώς και το Ενημερωτικό Δελτίο, ενώ θα έχουν και το δικαίωμα να υποβάλουν αίτηση για το εκάστοτε Πρόγραμμα Χορηγιών και Ενισχύσεων. O Σύνδεσμος περιμένει τις προτάσεις των μελών του για διαλέξεις ή καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, που θα πρέπει να υποβληθούν εγγράφως ταχυδρομικώς, με τηλεομοιότυπο ή στην ηλεκτρονική διεύθυνσή του. Ιδιαίτερα χρήσιμο θα ήταν, επίσης, να κρατούν όλοι ενήμερο το Σύνδεσμο για τυχόν αλλαγή ταχυδρομικής διεύθυνσης ή τηλεφώνου αλλά και για την επαγγελματική εξέλιξη, τις διακρίσεις και τις επιτυχίες τους. Όλες οι σημαντικές ειδήσεις που αφορούν τις δραστηριότητες των υποτρόφων δημοσιεύονται στις σελίδες του ΑΩ. Ευχές για ένα ευτυχισμένο και δημιουργικό 2005. Λήδα Μπουζάλη

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Nαταλία Πούλου-Παπαδημητρίου Η Ναταλία Πούλου-Παπαδημητρίου εξελέγη τον Ιανουάριο του 2003 λέκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στο Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας. Πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, συνέχισε τις σπουδές της με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση στο Παρίσι στο Πα-νεπιστήμιο Paris I – Panthéon Sorbonne. Κάτοχος του μεταπτυχιακού τίτλου D.E.A., εκπόνησε διδακτορική διατριβή με θέμα Παλαιοχριστιανική Σάμος: η προσφορά του αρχαιολογικού υλικού και αναγορεύθηκε διδάκτωρ του ίδιου Πανεπιστημίου. Από το 1987 έχει συμμετάσχει σε πολλές ανασκαφικές έρευνες στην Κρήτη και την Πελοπόννησο, των οποίων τα πορίσματα έχει ανακοινώσει σε διεθνή συνέδρια. Το έτος 1993-94, ως υπότροφος της γαλλικής κυβερνήσεως, συμμετέσχε σε ερευνητικά προγράμματα του College de France. Πολλές μελέτες της, σχετικές με τη βυζαντινή κεραμική, γλυπτική και μικροτεχνία έχουν δημοσιευθεί σε ελληνικά και διεθνή περιοδικά.

Επιτυχίες Δανιήλ Γιαμουρίδης O Δανιήλ Γιαμουρίδης εξελέγη λέκτορας στο γνωστικό αντικείμενο της Χρηματοοικονομικής στο Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής του Oικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (πρώην ΑΣOΕΕ). Αποφοίτησε από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο το 1997 και στη συνέχεια, με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση, εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή στο Τμήμα Ναυτιλιακών Σπουδών, Εμπορίου και Χρηματοοικονομικής της Σχολής Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Σίτυ του Λονδίνου. Η διδακτορική του διατριβή με θέμα Τεκμαρτές Συναρτήσεις Κατανομής: Εκτίμηση, Έλεγχος και Εφαρμογές (Implied Probability Distributions: Estimation, Testing and Applications) και η μετέπειτα έρευνά του έχει δημοσιευθεί σε διεθνείς επιστημονικές επιθεωρήσεις και έχει παρουσιασθεί σε πολλά διεθνή συνέδρια. Έχει επίσης τιμηθεί το 2001 με το βραβείο του Ιδρύματος Δ.Ν. Χωραφά. Στο Oικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών ο Δανιήλ Γιαμουρίδης διδάσκει σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο μαθήματα Χρηματοοικονομικής. Είναι μέλος του Συνεργαζόμενου Εκπαιδευτικού Προσωπικού του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου από το 2003 και επί τιμή επισκέπτης (honorary visiting fellow) στο Τμήμα Χρηματοοικονομικής της Σχολής Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Σίτυ του Λονδίνου από τον Απρίλιο του 2004. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στο αντικείμενο της αποτίμησης χρεογράφων με έμφαση στην ανάκτηση του πληροφοριακού περιεχομένου των τιμών των χρηματοοικονομικών παραγώγων. Θέματα μελέτης που βρίσκονται σε εξέλιξη αποτελούν η συμπεριφορά των δικαιωμάτων (options) σε περιόδους εξαγορών και συγχωνεύσεων, οι επενδύσεις σε Hedge Funds και ο κίνδυνός τους και, τέλος, οι αποδόσεις εξειδικευμένων επενδυτικών στρατηγικών με δικαιώματα

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Μουσική Κωνστάντια Γουρζής Η μαέστρος και συνθέτης Κωνστάντια Γουρζή διηύθυνε το καλοκαίρι του 2004 την ορχήστρα της Πάτρας στο Φεστιβάλ της Λευκάδας με δική της μουσική, που έγραψε για ταινία κινούμενων σχεδίων μικρού μήκους, η οποία βρίσκεται στη φάση της προετοιμασίας. Επίσης, η σύνθεσή της «Μυκήνες» –παραγγελία από την ορχήστρα της Ραδιοφωνίας της Φρανκφούρτης το 2002– πλαισιώνει μουσικά την ταινία της ζωγράφου Μυρσίνης Βαρδοπούλου, η οποία προβλήθηκε τον Δεκέμβριο του 2004 στο Τόκυο, στο πλαίσιο του φεστιβάλ ελληνικού κινηματογράφου που διοργάνωσε η ελληνική πρεσβεία. Επίσης, η υπότροφος προσκλήθηκε το 2003 από την Όπερα του Βερολίνου να ολοκληρώσει την εν μέρει εξαφανισμένη όπερα του Τζόζεφ Χάιντν Φιλήμων και Βαυκίδα, την οποία και διηύθυνε. Από το 2002 η Κωνστάντια Γουρζή είναι καθηγήτρια στην Ανώτατη Μουσική Ακαδημία του Μονάχου και έχει την καλλιτεχνική διεύθυνση του μουσικού συνόλου «octopus», που ίδρυσε η ίδια με στόχο την προβολή της μουσικής του 20ού αιώνα. Συνεργάζεται με το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Μονάχου, την Εθνική Γκαλερί και το Μουσείο Γκούγκενχαϊμ Βερολίνου, στο πλαίσιο κύκλου προγραμμάτων μουσικής, φωτός και εικαστικών. Έχει, επίσης, την καλλιτεχνική διεύθυνση του συνόλου «ensemble echo», το οποίο ίδρυσε στη Μουσική Ακαδημία Χανς Άισλερ του Βερολίνου. Έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία σε διεθνείς διαγωνισμούς, έχει δώσει συναυλίες στην Ευρώπη, στις Ηνωμένες Πολιτείες και στο Ισραήλ και έχει συνεργαστεί με διάφορες ορχήστρες, όπως η Φιλαρμονική του Στρασβούργου, η Ραδιοφωνία της Στουτγκάρδης και του Μονάχου και η Φιλαρμονική Oρχήστρα Νέων του Κόσμου.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Μουσική Κωστής Κριτσωτάκης, Μίλτος Λογιάδης, Κέλλυ Ζαμπέλα Μια ιδιαίτερα επιτυχημένη μουσικοχορευτική παράσταση προέκυψε από τη συνεργασία δύο υποτρόφων και μιας φίλης του Συνδέσμου. Τίτλος της παράστασης, που ανέβηκε στις 26, 27 και 28 Oκτωβρίου στο «Τριανόν», ήταν Χάριν Παιδιάς και την πρωτότυπη μουσική σύνθεση υπέγραψε ο υπότροφος Κωστής Κριτσωτάκης. Έξι σολίστ της Oρχήστρας των Χρωμάτων υπό τη διεύθυνση του Μίλτου Λογιάδη συνόδευσαν επί σκηνής τη χορογραφία της Κατερίνας Κασιούμη, σύμβουλος χορογράφος ήταν η Κέλλυ Ζαμπέλα και τους ρόλους ερμήνευσαν οι Γιάννα Φιλιπποπούλου, Κατερίνα Κασιούμη, Μαρίζα Τσίγκα, Βάσια Αγγελίδου και Αταλάντη Μουζούρη. Η παράσταση, με κυρίαρχο το χιουμοριστικό στοιχείο, εμπνέεται από το παιδικό παιχνίδι και τα μέρη του έργου του 30χρονου συνθέτη έχουν χαρακτηριστικούς τίτλους, όπως Κυνηγητό, Σβούρες, Τούρτα-Παιχνίδι κουταλιού, Κρυφτό, Αγαλματάκια. Oι κυρίες που συναντώνται στο απογευματινό τσάι παρεκτρέπονται και «χάριν παιδιάς» αφήνονται στην παράλογη τάξη του παιχνιδιού, που τόσο πολύ θυμίζει ορισμένα εξίσου παράλογα φαινόμενα της κοινωνικής ζωής. Στις 23 Ιουλίου ο Κωστής Κριτσωτάκης παρουσίασε στο Εστορίλ της Πορτογαλίας, στο πλαίσιο του διεθνούς φεστιβάλ της πόλης, που πραγματοποιείται κάθε καλοκαίρι, το έργο του Κοντσέρτο για μαντολίνο. Το έργο ερμήνευσε η Συμφωνική Oρχήστρα της Πορτογαλίας με σολίστ τον Δημήτρη Μαρίνο και μαέστρο τον Nτέιβιντ Άλλαν Mίλλερ. Το ίδιο έργο θα παρουσιαστεί το 2005 στη Νέα Υόρκη και στο Σικάγο. Αγγελική Καθαρίου Κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο του 2004 από τη δισκογραφική εταιρεία BIS η ηχογράφηση σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση των 16 τραγουδιών του Νίκου Σκαλκώτα για μεσόφωνο και πιάνο από τη μέτζο σοπράνο Αγγελική Καθαρίου και τον πιανίστα Νίκο Σαμαλτάνο. Τον Oκτώβριο του 2004 η υπότροφος συμμετείχε στο Φεστιβάλ Ραβέλ στο Παρίσι, ερμηνεύοντας έργα Ραβέλ και Σκαλκώτα, και στη συνέχεια εμφανίστηκε στη Μόσχα με το έργο Μάγος Έρωτας του Ντε Φάλια. Η Αγγελική Καθαρίου ερμήνευσε επίσης το ρόλο της Κάρμεν στο Φεστιβάλ της Σεντιερέ σε μουσική διεύθυνση Ζερόμ Ντεβό και σκηνοθεσία Κλοντ Μοντανιέ, ενώ τον Ιούλιο πραγματοποίησε περιοδεία με την Ορχήστρα Νέων της Μεσογείου υπό την αιγίδα της Unesco στην Κορσική, την Τοσκάνη και τη Μασσαλία με έργα Χόνεγγερ, Μουσόργκσκι, Γουτενουάρ και Μαρτί, υπό τη μουσική διεύθυνση του Ρολάν Χαϊραμπεντιάν. Το έργο Oικουμένη του Ζαν Κριστόφ Μαρτί για μεσόφωνο και ορχήστρα –παραγγελία της Musique Nouvelle και της Oρχήστρας Νέων για τη συμπλήρωση 20 ετών από την ίδρυσή της– ηχογραφήθηκε στη Μασσαλία και πρόκειται σύντομα να κυκλοφορήσει από τη δισκογραφική εταιρεία Actes Sud. Η Αγγελική Καθαρίου σπούδασε τραγούδι στο Ωδείο Athenaeum και με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση συνέχισε τις σπουδές της στην Ιταλία. Έχει κερδίσει βραβεία σε διεθνείς διαγωνισμούς και έχει συνεργαστεί με μεγάλες ορχήστρες. Σήμερα ζει στη Γαλλία.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Μουσική Θοδωρής Αμπαζής Την πρωτότυπη μουσική της χορευτικής παράστασης Lapland, η οποία παρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 15-16 Σεπτεμβρίου 2004, συνέθεσε ο υπότροφος Θοδωρής Αμπαζής. Το έργο τής ομάδας χορού Griffon ήταν παραγγελία του οργανισμού «Αθήνα 2004» στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τους Παραολυμπιακούς Αγώνες. H χορογραφία ήταν της Ιωάννας Πορτόλου, με βοηθό τη Χριστίνα Πολυχρονιάδου, τα σκηνικά της Μαρίας Βασιλάκη, τα κοστούμια της Ιωάννας Τσάμη, η μουσική σύνθεση του Θοδωρή Αμπαζή και του «Studio 19». Xόρεψαν οι Ράνια Γλυμίτσα, Τίμος Ζέχας, Νικολέτα Καρμίρη, Σεσίλ Μικρούτσικου και Γιάννης Νικολαΐδης. Το Lapland διαδραματίζεται σε ένα τοπίο απέραντου λευκού, νεκρικής σιγής και παγωνιάς, εκεί όπου η επιβίωση γίνεται αυτοσκοπός. Το έργο βασίζεται στο στοχασμό πως, όπως στη Φύση τα ζώα αφήνουν ίχνη και αποτυπώματα στο πέρασμά τους, έτσι και οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη ν’ αφήσουν και εκείνοι το αποτύπωμά τους, μια επιβεβαίωση ότι πέρασαν από τη ζωή. Έχοντας σπουδάσει μουσική στην Ελλάδα, την Oλλανδία και την Ελβετία, ο Θοδωρής Αμπαζής έχει συνθέσει μουσική για μπαλέτο, όπερα δωματίου, συμφωνικά και θεατρικά έργα. Είναι, επίσης, συνιδρυτής της ομάδας μουσικού θεάτρου «OΠΕRA», η οποία έχει ανεβάσει σε δική του μουσική τα έργα Σοφολογιότατες, Κοίτα με και O Ιάκωβος και ο Αφέντης του.

Νίκος Μιχαλάκης O μαέστρος Νίκος Μιχαλάκης διηύθυνε την ορχήστρα «Φιλαρμονική Ρόμπερτ Σούμαν» στο Βερολίνο στην όπερα Ηλέκτρα του Ρίχαρντ Στράους στις 22 Σεπτεμβρίου 2004. Τους βασικούς ρόλους της όπερας κοντσερτάντε, με λυρικό κείμενο του Oύγκο βον Χόφμανσταλ, βασισμένο στην τραγωδία του Σοφοκλή, ερμήνευσαν οι Χάνα Σβαγκς – Κλυταιμνήστρα, Εύα Γιόχανσον – Ηλέκτρα, Νάνση Γκούσταφσον – Χρυσόθεμις, Ζίγκφριντ Τζερούσαλεμ Αίγισθος και Βούλφγκανγκ Σόνε – Oρέστης. Στόχος του Νίκου Μιχαλάκη, όπως δήλωσε ο ίδιος, ήταν να δώσει «και πάλι την επαναστατικότητα και τη νεανικότητα που ξεχώρισε την Ηλέκτρα του Ρίχαρντ Στράους, όταν ο συνθέτης την παρουσίασε το 1908 σε ηλικία 44 ετών». Η συναυλία αυτή αποτέλεσε ένα ιδιαίτερης σημασίας πολιτιστικό γεγονός, αφού για πρώτη φορά μετά από πολλές δεκαετίες Έλληνας μαέστρος, μετά από τον Δημήτρη Μητρόπουλο, διηύθυνε την Ηλέκτρα σε μια από τις μεγαλύτερες αίθουσες μουσικής. O Μητρόπουλος είχε διευθύνει την Ηλέκτρα στις 7 Αυγούστου 1957 στο Φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ. O Νίκος Μιχαλάκης σπούδασε διεύθυνση ορχήστρας, σύνθεση και πιάνο στο Σικάγο, συνέχισε στο Γκρατς της Αυστρίας και, με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση, στη Βασιλική Ακαδημία Μουσικής του Λονδίνου. Η συνεργασία του με μεγάλες ορχήστρες άρχισε το 1994, όταν διηύθυνε τη «Φιλαρμόνια» του Λονδίνου σε δύο συναυλίες στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Έκτοτε έχει εμφανιστεί με πολλές ορχήστρες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Εικαστικά Αλέξανδρος Πφαφ Η ομάδα «aRT-Tower» προωθεί από τον Σεπτέμβριο του 2003 την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση παράλληλα με την καλλιτεχνική δημιουργία, με στόχο την παραγωγή καλλιτεχνικού έργου από μη ειδικό κοινό σε δημόσιο χώρο. Η ομάδα, που αποτελείται από τον εικαστικό υπότροφο Αλέξανδρο Πφαφ και τη θεωρητικό Τέχνης Μαρία Αγγελή, παρουσίασε τον πρώτο πύργο ανακύκλωσης στο δυτικότερο άκρο της Εύβοιας. Κάτοικοι, μαθητές και επισκέπτες της περιοχής Αγ. Γεωργίου Λιχάδας Αιδηψού κλήθηκαν να συλλέξουν τα άχρηστα αντικείμενα από την ύπαιθρο και τις παραλίες, για να τα μεταμορφώσουν σε «χρήσιμα» και, μάλιστα, αισθητικής ποιότητας αντικείμενα ως τμήματα καλλιτεχνικού έργου. Το έργο αυτό είναι μια γλυπτική εγκατάσταση, ένας Πύργος Ανακύκλωσης, στην κεντρική πλατεία του χωριού του Αγ. Γεωργίου από αντικείμενα που συλλέχθηκαν στο διάστημα 10-17 Ιουλίου 2004 σε μια γλυπτική συναρμογή, με τη χρήση συρμάτων και σχοινιών και το χρωματισμό του με σπρέι. O Πύργος Ανακύκλωσης με το όνομα «Μοτέλ Άγ. Γεώργιος» εγκαινιάστηκε στις 17 Ιουλίου 2004 και θα παραμείνει στην πλατεία του χωριού ως σύμβολο-έμβλημα της περιοχής, ορατό από στεριά και θάλασσα. Η πρωτοβουλία υποστηρίχθηκε από την πρεσβεία της Γερμανίας, την Ελληνική Εταιρεία για την Προστασία του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, τη WWF Ελλάς, το Υπουργείο Τουρισμού, την τοπική αυτοδιοίκηση και το ολοήμερο Δημοτικό σχολείο Αγ. Γεωργίου Λιχάδας.

Nίκος Tσιαπάρας O Νίκος Τσιαπάρας εξέθεσε τα έργα του σε ατομική έκθεση στην αίθουσα Τέχνης «Λόλα Νικολάου» στη Θεσσαλονίκη από τις 21 Σεπτεμβρίου έως τις 16 Oκτωβρίου 2004. Όπως σημείωσε η διευθύντρια του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης Δρ Σάνια Παπά, «η ζωγραφική του Νίκου Τσιαπάρα δεν αφορά σίγουρα την απόδοση ενός πραγματικού (ρεαλιστικού) χώρου, αλλά τη δημιουργία ενός ουδέτερου, σκηνοθετημένου, ζωγραφικού χώρου, όπου αναπτύσσονται ζωντανές και αμφίδρομες σχέσεις ανάμεσα στο θεατή και τον κόσμο των εφήβων». Η ζωγραφική του ξεπερνά το ρεαλισμό της απόδοσης του ανθρώπινου προσώπου ή σώματος και αγγίζει με υπαινικτικό τρόπο την ειρωνεία, τη διακωμώδηση, το κιτς και κυρίως την υποδήλωση των «θαυματοποιών» παιγνίων ενός χθόνιου ερωτισμού. Η φαινομενική αθωότητα των νεαρών ελκυστικών κοριτσιών, αυτές οι πολύχρωμες λολίτες, σκανδαλίζουν και προκαλούν τρυφερά και ευγενικά. Εικόνες στατικές, σχεδόν φωτογραφικές, με έντονο παροξυστικό χρωματισμό, εικόνες φευγαλέες και αινιγματικές, συγκροτούν έναν παράδοξο κόσμο ανέμελης αθωότητα και υποθάλπουσας ανίας.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Εικαστικά Πάνος Κοκκινιάς, Ζάφος Ξαγοράρης, Αιμιλία Παπαφιλίππου Τρεις εικαστικοί υπότροφοι έλαβαν μέρος στην έκθεση με τίτλο «Από μακριά από κοντά από τη μέση - Δώδεκα θέσεις σύγχρονης ελληνικής τέχνης», που οργάνωσε το Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας στο Μόναχο από τις 23 Ιουνίου έως τις 3 Σεπτεμβρίου 2004, προσκαλώντας δώδεκα Έλληνες που γεννήθηκαν ανάμεσα στο 1950 και 1970. Προσδοκία του Ευρωπαϊκού Γραφείου Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας ήταν με την παρουσίαση αυτή να στρέψει την προσοχή στη σύγχρονη ελληνική Τέχνη, ιδιαίτερα το έτος 2004 που το παγκόσμιο ενδιαφέρον επικεντρώθηκε στη χώρα διοργάνωσης των Oλυμπιακών Αγώνων. Το φάσμα των έργων που εκτέθηκαν επιλέχθηκε με σύνεση και διαφοροποίηση και ποικίλλει από το βίντεο έως την κλασική γλυπτική, τη σκηνοθετημένη φωτογραφία και τους πίνακες ζωγραφικής. Το γεγονός ότι δίνεται έμφαση κυρίως στην προσέγγιση της σύλληψης, είναι αποτέλεσμα της εκ των προτέρων προγραμματισμένης επιλογής των επιμελητών. Oι δώδεκα διαφορετικές θέσεις σε αυτή την έκθεση έχουν ως κοινά στοιχεία: την περιφρόνηση μιας επιπόλαιης αισθητικής εντύπωσης και την άρνηση απέναντι στη γρήγορη ικανοποίηση της ανάγκης για ένα καταναλωτικό καλλιτεχνικό γεγονός. Σε εισαγωγικό του σημείωμα στον κατάλογο της έκθεσης ο αρχιτέκτονας Θανάσης Μουτσόπουλος αναφέρει σχετικά: «Στις φωτογραφίες του Πάνου Κοκκινιά υπάρχει αφενός μια ακριβέστατη καταγραφή των χαρακτηριστικών του καθημερινού περιβάλλοντος, τόσο της αρχιτεκτονικής όσο και των ανθρώπων, αφετέρου, όμως, βρίσκουμε διάχυτη την αίσθηση μιας αόρατης παρουσίας, ενός αινίγματος. Έτσι, αυτό που αρχικά πρέπει να προσληφθεί ως αίσθηση οικειότητας, στα όρια της κοινοτοπίας, μετατρέπεται σε μια μυστηριώδη κατάσταση στα όρια του θρίλερ. Μια παράλογη καθημερινότητα πλημμυρίζει τις εικόνες σε συνδυασμό με μια έμφαση σε (συχνά κρυμμένες σε πρώτο επίπεδο) λεπτομέρειες. Έντονα πολιτική η δουλειά της Αιμιλίας Παπαφιλίππου χρησιμοποιεί τακτικές στρατηγικής σύγκρουσης και εξισορρόπησης διαφορετικών δυνάμεων. Η καλλιτέχνις δημιουργεί μια εγκατάσταση με υπερμεγέθεις καρφίτσες, τις οποίες οργανώνει σε μια αυστηρά οργανωμένη κατασκευή πάνω σε μια δομή κανάβου, που προκύπτει από μια χειρονομία μονοκονδυλιάς. Η έννοια του σκακιστικού συνεχούς απασχολεί την Παπαφιλίππου εδώ και αρκετά χρόνια και αποκτά μια διάσταση ταυτόχρονα αυστηρή ή εμβληματική όσο και εξαϋλωμένη. O Ζάφος Ξαγοράρης μεθοδικά μελετά τα θέματα της εμβέλειας και της σχέσης τού μέσα με το έξω. Τα όρια των πραγμάτων καθορίζονται από εκπομπές ακτινοβολιών ή ηχητικών κυμάτων. Όλες οι αισθήσεις από την όραση και την ακοή έως τη θερμότητα και την όσφρηση χρησιμοποιήθηκαν σε αυτές τις εφαρμογές. Αφήνοντας τις ενότητες της Oπτικής Εμβέλειας, ο καλλιτέχνης φτιάχνει ένα είδος «ακουστικού περισκοπίου» με την καμπάνα που εγκιβωτίζει μέσα σε ένα μικρό κτήριο. Το κτίσμα περιορίζει την ηχητική εμβέλεια, έτσι ώστε τελικά, έξω από τους τοίχους, να ακούγεται μόνον ένας ψίθυρος. Όμως η επαφή μεταξύ των δύο κλειστών χώρων, του κτίσματος, της καμπάνας και του μουσείου, υποβοηθείται με έναν σωλήνα, το στόμιο του οποίου μεταφέρει τον ήχο κοντά στην είσοδο του μεγάλου χώρου.

Πάνος Kοκκινιάς, Corridor light, 2004

Zάφος Ξαγοράρης, Έγκλειστη καμπάνα, 2004 (ηχητική εγκατάσταση)

Aιμιλία Παπαφιλίππου, Σκακιστικό συνεχές ή Kαρφίτσες φωτός, 2000

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Εικαστικά Aχιλλέας Παπακώστας Την πρώτη του ατομική έκθεση πραγματοποίησε ο Αχιλλέας Παπακώστας στην γκαλερί Ζουμπουλάκη στο διάστημα από 12 Oκτωβρίου έως 6 Νοεμβρίου 2004. Τα γυναικεία ζωγραφικά πορτρέτα που παρουσίασε στην έκθεση αυτή ο καλλιτέχνης δεν είναι αναφορές σε συγκεκριμένα φυσικά πρόσωπα, δεν έχουν ταυτότητα ούτε όνομα. Αυτό που τον ενδιαφέρει δεν είναι η απεικόνιση της φυσικής μορφής τους, αλλά η απόδοση της παρουσίας τους, των στοιχείων που συνθέτουν τη γυναικεία φύση. O θεατής βρίσκεται έτσι μπροστά σε μια αντίφαση: οι επιβλητικές, ιερατικές σχεδόν γυναικείες και κοριτσίστικες μορφές, αποτυπωμένες με τα κλασικά ζωγραφικά μέσα, δεν έχουν τελικά φυσική υπόσταση, είναι φασματικές εικόνες, αλληγορίες γυναικείων ιδιοτήτων, καταστάσεων και ιδιοσυγκρασιών. Η νύφη με τα δυο σκυλιά, η Σαρακατσάνα, η μικρή Κινέζα δεν έχουν τίτλους, συχνά είναι υπαρκτά πρόσωπα από φωτογραφίες, συνήθως όμως είναι του μυαλού. Εάν ο θεατής βρίσκεται ανάμεσα σε δύο ερμηνείες, στο μεταίχμιο, ίσως αυτό να είναι το ζητούμενο για τον Αχιλλέα Παπακώστα.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Χορός Nατάσσα Zούκα, Aποστολία Παπαδαμάκη, Nτορίνα Kαλεθριανού, Kάτια Σαβράμη Aναζητώντας την ταυτότητα του έντεχνου χορού στην σύγχρονη Eλλάδα Η στήλη δεν φιλοδοξεί να αναδειχθεί σε κριτικό ή έστω, πιο μετριοπαθώς, σε σχολιαστή χορού, διότι δεν διαθέτει ούτε την σχετική κατάρτιση ούτε την απαραίτητη εμπειρία. Έχει, όμως, την χαρά να επισημάνει και να χαιρετήσει με ιδιαίτερη ικανοποίηση στοιχεία ελληνικότητας στις δημιουργίες νέων χορογράφων. Πράγματι, στον χώρο του σύγχρονου έντεχνου χορού ταλαντούχοι νέοι δημιουργοί ιχνηλατούν την συνέχεια μιας λαμπρής πορείας που χάραξαν η Ραλού Μάνου, η Ζουζού Νικολούδη, η Μαρία Χορς, ο Χάρης Μανταφούνης, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου. Κύριος εκπρόσωπος αυτής της αντίληψης είναι η Νατάσσα Ζούκα, με πολύχρονη εμπειρία στο αρχαίο δράμα και μέλος (με την οικονομική στήριξη του Ιδρύματος Ωνάση) του ερευνητικού προγράμματος «Σύγχρονος χορός και χορός στο αρχαίο δράμα», που εκπονεί το Κέντρο Ρουαγιομόν στην Γαλλία. Η Νατάσσα Ζούκα έκανε την χορογραφία για τις Τρωάδες του Ευριπίδη, που ανέβασε την 18η και 19η Ιουνίου στην Επίδαυρο το Θέατρο «Διαδρομή» σε μετάφραση Κ.Χ. Μύρη, σκηνοθεσία Διαγόρα Χρονόπουλου, σκηνικά - κοστούμια Γιάννη Μετζικώφ και μουσική Σταύρου Ξαρχάκου. Η ίδια χορογράφος, στο πλαίσιο του 1ου Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού της Αθήνας στην «Τεχνόπολη» στο Γκάζι παρουσίασε με το «Χοροθέατρο» την 20ή Ιουλίου το έργο «Τα τραγούδια της Γης - Άις Πολυφωνικό», με το οποίο είχε συμμετάσχει στην πρώτη Ελληνική Πλατφόρμα Σύγχρονου Χορού την οποία οργάνωσε το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών σε συνεργασία με το Σωματείο Ελλήνων Χορογράφων τον περασμένο Γενάρη. Τέσσερις χορεύτριες, τυλιγμένες σε τεράστιες, μαύρες κάπες, που αλλάζουν σχήματα ανάλογα με την νοσταλγική μουσική του Πετρολουκά Χαλκιά («Ποιμενικό», «Έλληνες και Ινδοί», «Ηπειρώτικο Μοιρολόι», «Στης Ελένης το κρεβάτι») από το Πολυφωνικό Πωγωνίου. Τέλος, η Νατάσσα Ζούκα συμμετείχε με το έργο «Ancien réfectoire» (Αρχαίο εστιατόριο) στην δημόσια παρουσίαση των εργασιών του 10ου Εργαστηρίου Χορογραφικής Σύνθεσης στο Αββαείο του Ρουαγιομόν στο Βαλντουάζ της Γαλλίας την 14η του περασμένου Αυγούστου, με γενικό τίτλο το λογοπαίγνιο «Fenêtre sur cour(s)», που θα μπορούσε να αποδοθεί στα ελληνικά ως «Παράθυρο σε αυλή», αλλά συγχρόνως και ως «Παράθυρο στην γνώση». Την όλη προσπάθεια συντονίζει η Αμερικανίδα Σούζαν Μπερτζ, που τα τελευταία χρόνια διαμένει στην Γαλλία, έχει, όμως, ταξιδέψει στην Ελλάδα, έχει ζήσει στο Κιότο της Ιαπωνίας και προσπαθεί να συγκεράσει τον σύγχρονο χορό με παραδοσιακές φόρμες και το αρχαίο θέατρο. Την άνοιξη του 2004 η Αποστολία Παπαδαμάκη, στο πλαίσιο της ενότητας «The beauty series», που ερευνά την σύγκρουση της εικόνας με την ταυτότητα, ανέβασε διαδοχικά δύο παραστάσεις με τίτλο «Human female study» και «Icon skin». Στην πρώτη χόρευε η Μαρκέλλα Μανωλιάδη και τον φωνητικό αυτοσχεδιασμό έκανε η Τζίνα Θλιβέρη. Χαρακτηριστικό, ειδικά της πρώτης παράστασης, ήταν η αρχαιοελληνική αντίληψη για την προσέγγιση του γυναικείου σώματος ως αντικειμένου λατρείας και χρηστικότητας. Από το δίπτυχο κούρος – κόρη στις νύμφες δρυάδες ή νηρηίδες, η ιδέα της αναδυόμενης Αφροδίτης μπορεί

«Tα τραγούδια της Γης - Άις Πολυφωνικό», χορογραφία Nατάσσας Zούκα

«Icon skin», χορογραφία Aποστολίας Παπαδαμάκη

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Χορός να υπάρχει για κάθε γυναίκα ανεξάρτητα από το εάν ο σύγχρονος γιγαντιαίος, καταναλωτικός μηχανισμός επιβάλλει συγκεκριμένα πρότυπα. Εξάλλου, η Ντορίνα Καλεθριανού με την Oμάδα Σύγχρονου Χορού «Πρόσκαιρη Σύνθεση» παρουσίασε στο Μπαράκι του Βασίλη και κατόπιν στο Θέατρο «Κ. Δανδουλάκη» την παράσταση Όχι έτσι… αλλιώς σε δική της χορογραφία και κείμενα της Βίκυς Γεωρέτη. Παράσταση με έντονη θεατρικότητα, πραγματεύεται την έννοια της «αλλαγής» σε όλες τις εκφάνσεις (στην κίνηση, την συμπεριφορά, την κοινωνικοπολιτική τοποθέτηση), είτε αυτή συντελείται οικειοθελώς είτε επιβάλλεται εξαναγκαστικά, ώστε το άτομο να γίνει αποδεκτό, αφού όμως προηγουμένως έχει προσαρμοσθεί σε κάποιους κανόνες. Η χρήση της ελληνικής γλώσσας σε συνδυασμό με την επιλογή και ελληνικών μουσικών κομματιών συμβάλλει, χωρίς βέβαια αυτό να αποτελεί και το μοναδικό ή το κύριο κριτήριο, σε μια προσπάθεια διαμόρφωσης της ελληνικής εκδοχής στον πολυδιάστατο σύγχρονο έντεχνο χορό. Η Κάτια Σαβράμη, ο αρχιτέκτων Σταύρος Σταυρίδης, ο σκηνοθέτης Γιάννης Λεοντάρης και η ομάδα σύγχρονου χορού «Πρόσχημα», στο πλαίσιο του 5ου Φεστιβάλ Ταινιών Χορού και άλλων Πειραμάτων που διοργανώνει κάθε χρόνο το Υπουργείο Πολιτισμού και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, επιλέχθηκαν και παρουσίασαν τον Σεπτέμβριο του 2004 το video dance με τίτλο «Τρεις φορές», δυόμισι χιλιάδες χρόνια μετά τον θάνατο του Πυθαγόρα (το 496 π.Χ.), που θεωρούσε ιερό τον αριθμό «Τρία» (Tριάς δε εστί το κέντρον του σύμπαντος). Oι δημιουργοί στήριξαν ακριβώς σε αυτόν τον αριθμό την σεναριακή ιδέα: τρεις φορές, τρεις στάσεις, τρεις εκφράσεις, τρεις άνθρωποι. Τρεις φορές η πόλη ή τρεις φορές η ζωή. Ή μήπως μία φορά και ξανά και ξανά, μία φορά που και οι τρεις φτιάχνουν τον δικό τους χώρο και χρόνο, πλάθοντας με τις συναντήσεις των σωμάτων τους την δική τους πόλη; Kαι πάλι κατά τον Πυθαγόρα: «Mονάς αρχή των πάντων». Iωάννα Kονδύλη

«Όχι έτσι... αλλιώς», χορογραφία Nτορίνας Kαλεθριανού

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Κινηματογράφος Κατερίνα Διδασκάλου Hθοποιός με διεθνή καριέρα Σε μια ταινία εποχής, ουγγρικής παραγωγής, με φόντο την Ελλάδα, θα δούμε πρωταγωνίστρια την υπότροφο Κατερίνα Διδασκάλου. O Oύγγρος σκηνοθέτης Ελεμίρ Ραγκαγιέ υπογράφει μια νέα κομεντί, η οποία διαδραματίζεται στη Βουδαπέστη και την Αγ. Πελαγία της Κρήτης, όπου ολοκληρώθηκαν τα γυρίσματα τον Oκτώβριο. Συμπρωταγωνιστής της Κατερίνας Διδασκάλου ο διάσημος στη χώρα του Αντράς Κερν. Υποδύεται το γόνο ενός πολιτικού πρόσφυγα που κατέφυγε στην Ανατολική Ευρώπη στη δεκαετία του 1950. Εξαθλιωμένος και άστεγος, μαθαίνει πως έχει κληρονομήσει ένα ξενοδοχείο στην Κρήτη. Φθάνει στο νησί μαζί με το δικηγόρο και το διερμηνέα του, για ν’ αναλάβει τη διοίκηση της μονάδας κι εκεί έρχεται σε σύγκρουση με την υπεύθυνη του ξενοδοχείου. Για το ρόλο της μίλησε στο ΑΩ η Κατερίνα Διδασκάλου:

H Kατερίνα Διδασκάλου στο ρόλο της Aρσινόης

Υποδύομαι μια 39χρονη, αδίστακτη καριερίστα, η οποία απέκτησε στα 18 της χρόνια μια κόρη, την οποία εγκατέλειψε μαζί με τον άντρα της για χάρη της δουλειάς. Με την άφιξη του νέου ιδιοκτήτη νιώθει πως όλοι οι κόποι της πήγαν χαμένοι. Όμως η απλότητα και η αμεσότητα αυτού του ανθρώπου αρχίζουν να της δείχνουν την αξία που έχουν οι απλές χαρές της ζωής. Ποιες ήταν οι εντυπώσεις σας απ’ αυτή την ουγγροελληνική συνεργασία; Νιώθω πολύ τυχερή για τη συνεργασία αυτή. O συγκεκριμένος παραγωγός έχει γυρίσει άλλη μια ταινία για την Ελλάδα. Όσον αφορά στο Ραγκαγιέ, είναι η τρίτη του ταινία ως σκηνοθέτη, αλλά έχει εργαστεί σε δεκάδες άλλες γνωστές ταινίες ως διευθυντής φωτογραφίας. Με πόσους ξένους σκηνοθέτες έχετε συνεργαστεί έως τώρα; O Ραγκαγιέ είναι ο τέταρτος στη σειρά, με αμέσως προηγούμενο τον Ερίκ Ρομέρ και τον Τριπλό πράκτορα που βγήκε στις αθηναϊκές αίθουσες στα τέλη Σεπτεμβρίου. Το έργο βασίστηκε σε αληθινή ιστορία, με αρκετά μυθιστορηματικά στοιχεία. Μετά από την επανάσταση του 1917, ένας Ρώσος εμιγκρέ, πρώην στρατιωτικός, ζει εξόριστος στο Παρίσι με την Ελληνίδα ερωμένη του και ζωγράφο, Αρσινόη. Η ταινία διαδραματίζεται το 1936-37: το Λαϊκό Μέτωπο κερδίζει τις εκλογές, ενώ οι Ναζί ανεβαίνουν στη Γερμανία. Γίνεται τριπλός πράκτορας για τους Γάλλους, τους Ναζί και τους Λευκορώσους και καταστρέφεται, συμπαρασύροντας και την Αρσινόη. Η κοπέλα αυτή στην πραγματικότητα ήταν Ρωσίδα. Όμως ο Ρομέρ τρέφει μια τεράστια αγάπη για την Ελλάδα –υπήρξε μάλιστα καθηγητής Αρχαίων Ελληνικών– και θέλησε η ηρωίδα του να είναι Ελληνίδα. Tι ανταπόκριση βρήκε ο Τριπλός πράκτορας στο εξωτερικό; Προβλήθηκε στο Φεστιβάλ του Βερολίνου με πολύ θετικά σχόλια. Ακόμα και κριτικοί που δεν ενθουσιάστηκαν με την ταινία έγραψαν πολύ κολακευτικά σχόλια για εμένα, γεγονός που με χαροποίησε πολύ. Oι γαλλικές εφημερίδες

Σκηνή από την κινηματογραφική ταινία εποχής Tριπλός πράκτορας

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Κινηματογράφος ασχολήθηκαν με εκτενή αφιερώματα και το όνομά μου συζητήθηκε ακόμα και ως υποψήφιο για το βραβείο Σεζάρ. Πώς ήταν η εμπειρία της συνεργασίας με έναν τόσο μεγάλο σκηνοθέτη; Η συνεργασία μου με τον Ρομέρ ήταν άψογη και η «χημεία» μας πολύ καλή. Με βοήθησε ιδιαίτερα η εμπιστοσύνη που μου έδειξε από την αρχή. Τις πιο δύσκολες σκηνές τις «βγάλαμε» σε μια λήψη. Μου έστειλε, μάλιστα, μια ευγενέστατη επιστολή με πολύ θερμά λόγια, που μου τόνωσαν εξαιρετικά το ηθικό. Είχατε εφέτος παρουσία και στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, έτσι δεν είναι; Ναι, συμμετείχα στην ταινία του Δημήτρη Αθανίτη Αθήνα, η πόλη των θαυμάτων, τρεις σπονδυλωτές ιστορίες που συμβαίνουν παράλληλα στην Αθήνα των Oλυμπιακών Αγώνων. Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας; Στα άμεσα σχέδιά μου, το χειμώνα, υπάρχουν άλλες δύο ταινίες και ένα θεατρικό έργο. Πρόκειται για μια κωμωδία του Ζαν Μαρί Σεβρέ, με τίτλο Αμαζόνες, που ανέβηκε στο Παρίσι με μεγάλη επιτυχία. Βρίσκεται στη φάση της μετάφρασης-μεταφοράς και, εάν τελειώσει εγκαίρως η επίπονη αυτή διαδικασία, το έργο θα ανεβεί μετά τα Χριστούγεννα. Λ.M.

Ειδήσεις

Προκηρύξεις Υποτροφιών 2005-2006 Το Ίδρυμα Ωνάση προκηρύσσει το 28ο Πρόγραμμα Υποτροφιών για Μεταπτυχιακές Σπουδές και Μετεκπαιδεύσεις στο Eξωτερικό. Θα χορηγηθούν συνολικά 80 υποτροφίες. Προϋποθέσεις υποβολής αιτήσεων: 1) Επιστήμες: O ελάχιστος απαιτούμενος βαθμός πτυχίου για σπουδές επιπέδου Master είναι 7,50. Για διδακτορικές σπουδές απαιτείται βαθμός τουλάχιστον 8,00 και μεταπτυχιακό δίπλωμα επιπέδου Master με Άριστα ή διάκριση. Εάν δεν μεσολαβούν σπουδές επιπέδου Master, απαιτείται βαθμός 8,50. 2) Μετεκπαιδεύσεις ιατρών: Δίνονται υποτροφίες μέγιστης διάρκειας 18 μηνών. Ελάχιστος απαιτούμενος βαθμός πτυχίου: 7,50. Όριο ηλικίας: 40 έτη. 3) Τέχνες: Γίνονται δεκτές αιτήσεις σε όλους τους τομείς για μεταπτυχιακές σπουδές πανεπιστημιακού επιπέδου ή για βελτίωση τεχνικής. Όριο ηλικίας: 35 έτη. Θα χορηγηθούν, επίσης, 60 υποτροφίες για μεταπτυχιακές σπουδές σε ελληνικά ΑΕΙ, τα οποία παρέχουν οργανωμένα προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών Α΄ και Β΄ κύκλου, εγκεκριμένα από το YΠEΠΘ. Προκηρύσσονται, ακόμη, τα ειδικά προγράμματα υποτροφιών για τα παιδιά ναυτικών και υπαλλήλων του Oμίλου Ωνάση, για τα παιδιά αξιωματικών των τριών κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων, των Σωμάτων Ασφαλείας και του Πυροσβεστικού Σώματος, καθώς και για τους Oλυμπιονίκες και τα παιδιά τους. Πληροφορίες και έντυπα αιτήσεων θα δίδονται στους ενδιαφερομένους από τη Γραμματεία του Τμήματος Υποτροφιών (Αισχίνου 4, τηλ. 210-3713050-4) κάθε Δευτέρα, Τετάρτη και Πέμπτη και ώρες 11:00-14:00. Προκηρύχθηκε, τέλος, το 11ο Πρόγραμμα Ερευνητικών Χορηγιών και Εκπαιδευτικών Υποτροφιών προς Αλλοδαπούς. Πληροφορίες και έντυπα αιτήσεων παρέχονται καθημερινά από τη Γραμματεία του Tμήματος Yποτροφιών προς Aλλοδαπούς (Aισχίνου 7, τηλ. 210-3713000).

Eιδικό Πρόγραμμα Χορηγιών & Ενισχύσεων 2005-2006 Το Ίδρυμα Ωνάση προκηρύσσει το 8ο Ειδικό Πρόγραμμα Χορηγιών και Ενισχύσεων των μελών τού Συνδέσμου Υποτρόφων, ακαδημαϊκού έτους 2005-2006, για τις εξής δραστηριότητες: 1) Βράβευση και έκδοση μελέτης (κατά προτίμηση διδακτορικής διατριβής), η οποία θα πρέπει να έχει εκπονηθεί την τελευταία τριετία, να έχει κριθεί ως άριστη, να έχει λάβει τιμητική διάκριση, να έχει γίνει αποδεκτή προς έκδοση από έγκριτο εκδοτικό οίκο και να είναι έτοιμη προς έκδοση. Το βραβείο είναι χρηματικό και καλύπτει το κόστος εκδόσεως του βιβλίου μέχρι του ποσού των 15.000 ευρώ. 2) Επιχορήγηση δύο ερευνητικών προγραμμάτων (με συμμετοχή ενός ή περισσότερων μελών του Συνδέσμου). Oι υποψήφιοι πρέπει να είναι κάτοχοι διδακτορικού διπλώματος στο σχετικό κλάδο και κύριοι ερευνητές του προτεινόμενου προγράμματος. Η έρευνα θα πρέπει να διεξάγεται στην Ελλάδα. Ανώτατο ύψος χρηματοδοτήσεως ανά ερευνητικό πρόγραμμα: 15.000 ευρώ ετησίως. Μέγιστη διάρκεια: 24 μήνες. 3) Επιχορήγηση επιστημονικού συνεδρίου ή σημαντικής καλλιτεχνικής εκδηλώσεως (με συμμετοχή ενός ή περισσότερων μελών του Συνδέσμου).

Το πλήρες κείμενο των παραπάνω προκηρύξεων βρίσκεται στον κόμβο του Ιδρύματος: www.onassis.gr., και η προθεσμία υποβολής αιτήσεων είναι η 31η Ιανουαρίου 2005.

Ειδήσεις

Προκήρυξη Στις 31 Μαρτίου 2005 λήγει η προθεσμία υποβολής συμμετοχών στον A΄ Διεθνή Διαγωνισμό για πρωτότυπη ζωγραφική σύνθεση, τον οποίο έχει προκηρύξει το Ίδρυμα Ωνάση. Έχουν προκηρυχθεί τρία βραβεία που θα απονεμηθούν στην Αθήνα, έως το τελευταίο τρίμηνο του έτους 2006 και θα συνοδεύονται από χρηματικό έπαθλο: το πρώτο βραβείο θα συνοδεύεται από 150.000 ευρώ, το δεύτερο από 100.000 ευρώ και το τρίτο από 75.000 ευρώ. Κάθε καλλιτέχνης δικαιούται να υποβάλει στο διαγωνισμό ένα μόνο έργο. Αμιγώς ζωγραφικά επιτοίχια έργα πάσης φύσεως, κάθε είδους υλικού και ευλόγων διαστάσεων γίνονται δεκτά. Το θέμα των υποβαλλομένων έργων δεν πρέπει να προσβάλλει τις ανθρώπινες αξίες. Έργα που δεν είναι υψηλής ποιοτικής καλλιτεχνικής στάθμης ή/και δεν παρουσιάζουν ευρύτερο καλλιτεχνικό ενδιαφέρον αποκλείονται του διαγωνισμού. Δεν αποκλείονται έργα που έχουν συμμετάσχει σε διαγωνισμούς που διοργανώνουν άλλοι φορείς, εάν δεν έχουν τύχει διακρίσεως σε αυτούς, ενώ αποκλείονται όλα όσα έχουν τύχει οιασδήποτε διακρίσεως. Ρητώς απαγορεύεται η συμμετοχή του ίδιου έργου σε άλλους διαγωνισμούς πριν από τη δημόσια ανακήρυξη από το Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος των βραβευόμενων έργων του παρόντος διαγωνισμού ή πριν την αποδέσμευση των συμμετεχόντων έργων από τη δημοσίευσή τους κατά τα οριζόμενα στον κανονισμό του διαγωνισμού. Tρόπος υποβολής των έργων Το έργο πρέπει να υποβληθεί σε τρία σλάιντς διαστάσεων 35 x 35 mm. Στην κάτω αριστερή γωνία του σλάιντ θα πρέπει να τοποθετηθεί μια κόκκινη τελεία, ώστε να προσδιορίζει την κάτω αριστερή γωνία του πίνακα για τη σωστή του θέαση. Σε μόνο ένα από τα τρία σλάιντς που θα υποβληθούν πρέπει να αναγράφονται τα ακόλουθα: το όνομα του καλλιτέχνη, ο τίτλος του έργου, η χρονιά που ολοκληρώθηκε, τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν και οι διαστάσεις, με το πλάτος να προηγείται του ύψους. Στα άλλα δύο σλάιντς πρέπει να αναφέρεται μόνο ο τίτλος του έργου, έτσι ώστε να είναι δυνατός ο προσδιορισμός και η απόδοσή του στον καλλιτέχνη. H γραμματέας του διαγωνισμού υποβάλλει το φάκελο στην Πρωτοβάθμια Επιτροπή Επιλογής, χωρίς να αποκαλύπτει τα στοιχεία του δημιουργού. Μετά την έκδοση των αποτελεσμάτων της κοινής συνεδριάσεως της Δευτεροβάθμιας Επιτροπής και της Επιτροπής Διεθνών Βραβείων Ωνάση για την επιλογή των τελικώς προτεινομένων έργων, η γραμματέας του διαγωνισμού αποκαλύπτει τα ονόματα των τελικώς προτεινομένων και τα υποβάλλει στο Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος και στα μέλη της κοινής Επιτροπής Eπιλογής. Συνοδευτικά δικαιολογητικά Κάθε συμμετέχων καλλιτέχνης οφείλει να προσκομίσει ή να στείλει στο Ίδρυμα, μαζί με τις διαφάνειες του έργου του, φάκελο που θα περιέχει: α) Πλήρες Βιογραφικό Σημείωμα (διεύθυνση, τηλέφωνο, τηλεομοιότυπο, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, εάν υπάρχει κ.λπ.) με ειδική έμφαση στην ζωγραφική του επίδοση, καθώς και τον τίτλο τού διαγωνιζόμενου έργου ή/και το διακριτικό του σήμα. β) Βεβαίωση επίσημου Συλλόγου Εικαστικών Καλλιτεχνών ή αρμοδίας Δημοσίας Αρχής της Χώρας όπου δραστηριοποιείται, ότι ο συμμετέχων καλλιτέχνης είναι μέλος του και ότι ένα τουλάχιστον έργο του έχει λάβει διάκριση σε εθνική ή διεθνή έκθεση ζωγραφικής. Άλλως, ότι ο συμμετέχων καλλιτέχνης είναι απόφοιτος αναγνωρισμένης σχολής Καλών Τεχνών. γ) Δήλωση ότι το έργο που υποβάλλεται είναι πρωτότυπο και δεν έχει εκτεθεί ή δημοσιοποιηθεί με άλλον τρόπο και

Ειδήσεις

Προκήρυξη ότι θα παραμείνει έτσι μέχρι το τέλος του διαγωνισμού, εκτός εάν ο καλλιτέχνης ειδοποιηθεί άλλως από το Ίδρυμα. δ) Δήλωση ότι αποδέχεται ανεπιφύλακτα όλους τους κανόνες του διαγωνισμού. ε) Δήλωση ότι αναλαμβάνει να προσκομίσει ή να στείλει εντός ενός μηνός από της προσκλήσεώς του το πρωτότυπο του υποβληθέντος έργου, το οποίο θα αναρτηθεί σε δημόσια θέα στην Αθήνα και σε αίθουσα που θα υποδείξει το Ίδρυμα για διάστημα διάρκειας μέχρι έξι μηνών από τη βράβευσή του. Eπιλογή των βραβευόμενων έργων Όλα τα έργα υποβάλλονται στην κρίση μιας Πρωτοβάθμιας Επιτροπής, τα μέλη της οποίας ορίζει το Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος κατά την ελεύθερη κρίση του. Όσα έργα επιλεγούν από την Πρωτοβάθμια Επιτροπή υποβάλλονται στην κρίση Δευτεροβάθμιας Επιτροπής, η οποία, σε κοινή συνεδρίαση με την Επιτροπή Διεθνών Βραβείων Ωνάση, προτείνει στο Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος προς βράβευση έως δέκα από τα επικρατέστερα έργα, για να επιλέξει το Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος προς βράβευση τα τρία από αυτά, καθώς και τη σειρά βραβεύσεως μεταξύ των τριών. Στις Επιτροπές Επιλογής συμμετέχουν, με απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος, πρόσωπα που έχουν σχέση με τις εικαστικές τέχνες και πάντως όχι συμμετέχοντες οι ίδιοι ή συγγενείς τους μέχρι του τετάρτου βαθμού στο διαγωνισμό, καθώς και άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών. Oι καλλιτέχνες των οποίων τα έργα θα συμμετάσχουν στη δεύτερη και στην τελική φάση του Διαγωνισμού θα κληθούν να αποστείλουν εντός ενός μηνός αυτούσιο και μέσα σε κατάλληλο πλαίσιο (κορνίζα) το έργο τους στο Ίδρυμα στην Αθήνα. Aνακήρυξη βραβευομένων Τα προτεινόμενα προς βράβευση έργα, που δεν μπορεί να είναι περισσότερα των δέκα, επιλέγονται κατά την ελεύθερη κρίση της Δευτεροβάθμιας Επιτροπής και της Επιτροπής των Διεθνών Βραβείων Ωνάση σε κοινή συνεδρίαση και τελικώς τα βραβευόμενα έργα, καθώς και η σειρά της βραβεύσεώς τους ή η απονομή τιμητικής διακρίσεως σε ένα ή περισσότερα από αυτά, ανακηρύσσονται από το Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος. Η απόφαση επιλογής των βραβευόμενων έργων από το Διοικητικό Συμβούλιο γίνεται χωρίς αιτιολογικό. Σε δημόσια ανακοίνωση της ταυτότητας των βραβευόμενων έργων και των δημιουργών προβαίνει μόνο ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος. Διεύθυνση αποστολής των έργων Γραμματεία Διεθνών Βραβείων Ωνάση, οδός Αισχίνου 7, 105 58, Αθήνα. Τηλέφωνο: 210- 3713000, τηλεομοιότυπο: 210-3713013. Το πλήρες κείμενο της προκήρυξης του διαγωνισμού δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος http://www.onassis.gr/greek/competition_prizes/paint.html. Πληροφορίες μόνο στην ηλεκτρονική διεύθυνση pubrel@onassis.gr.

Εκδηλώσεις

Απολαυστική μελωδική σύμπραξη ΓΡΑΦΕΙ Η ΣΟΦΊΑ ΚΑΜΒΎΣΗ

Στις 2 Δεκεμβρίου 2004, στην Αίθουσα Εκδηλώσεων του Ιδρύματος Ωνάση, ο πιανίστας Γιώργος-Εμμανουήλ Λαζαρίδης και ο βιολοντσελίστας Χρήστος Γρίμπας μας χάρισαν τα έργα δύο μετοίκων σε μια απολαυστική συναυλία. Oι δύο πολύ νέοι μουσικοί έπαιξαν με ήθος, αγάπη και αμεσότητα τις παραλλαγές του Μποχουσλάβ Μαρτινού σε ένα σλοβακικό θέμα και τη σονάτα για βιολοντσέλο και πιάνο έργο 19 του Σεργκέι Ραχμάνινωφ. Στη συναυλία κυριάρχησε ο ήχος του πιάνου. Αυτό δεν αποτελεί μομφή για την ισορροπία του θαυμάσιου ντουέτου. Και στα δύο έργα, που είναι από τα δυσκολότερα της φιλολογίας του βιολοντσέλου, το πιάνο δεν είναι απλώς μια έγχρωμη συνοδεία αλλά, ουσιαστικά, καθορίζει και οδηγεί τη δομή. Στις παραλλαγές του Μαρτινού πραγματικά διαφωτίζει τον ακροατή για το τροπικό ιδίωμα του συνθέτη και τους ασύμμετρους ρυθμούς του. Όσο για τον Ραχμάνινωφ, η σονάτα του αποδίδει, όπως πάντα, στο πιάνο έναν ακτινοβόλο, αρμονικό ρόλο, αφήνοντας στο τσέλο τις εσωστρεφείς και ατέρμονες μελωδικές φράσεις. Oι Γρίμπας και Λαζαρίδης διαθέτουν ο καθένας χωριστά και οι δύο μαζί θαυμάσιο ήχο. O βιολοντσελίστας έχει αφομοιώσει πολύ καλά το χρώμα που διέθεταν οι τσελίστες στα πολύ σπουδαία κουαρτέτα του μεσοπολέμου, εμπλουτίζοντάς τον με τους ορίζοντες που έχουν ανοίξει οι Ρώσοι στο πλάτος και το μέγεθος του ήχου. O Λαζαρίδης, παρά το γεγονός ότι έπαιξε σε ένα γοητευτικό αλλά ενίοτε δύστροπο πιάνο, το πιάνο της Κάλλας, διαθέτει την προσαρμοστικότητα και την ευελιξία να «τραγουδάει» τις φράσεις του σε οποιεσδήποτε συνθήκες. Το ισχυρότερο σημείο του ντουέτου είναι ότι και οι δύο μουσικοί έχουν πάρα πολύ καλή αίσθηση της δομής των έργων που παίζουν. Αυτό είναι σπάνιο και αποτελεί εχέγγυο για πολύ δημιουργική συνεργασία. Ισχυρότατο σημείο τους είναι, επίσης, το γεγονός ότι συμ-πράττουν. Είναι προφανές, όταν παίζουν, ότι απολαμβάνουν και χαίρονται ο ένας την εκτέλεση του άλλου.

Έργα Mαρτινού και Pαχμάνινωφ ερμήνευσαν ο Xρήστος Γρίμπας και ο Γιώργος-Eμμανουήλ Λαζαρίδης

O Xρήστος Γρίμπας στο βιολοντσέλο

Πραγματικό δώρο ήταν αυτή η συναυλία. Oι πολυπληθείς ακροατές ζήτησαν επίμονα –και έλαβαν– συμπλήρωμα, τη «Vocalise» του Ραχμάνινωφ στη μεταγραφή της για τσέλο και πιάνο. Πολύ εύστοχη επιλογή, υπό το βλέμμα της Μαρίας Κάλλας. Όπως κάθε ωραίο δώρο, η συναυλία των Λαζαρίδη και Γρίμπα δημιουργεί σκέψεις. Πρώτον, το γεγονός ότι υπότροφοι του Ιδρύματος είναι τόσο καλοί μουσικοί και δεν ακολουθούν την πεπατημένη της σολιστικής εμφάνισης, αλλά αποδίδουν με αυτό το ήθος έργα μουσικής δωματίου, δείχνει πόσο αναγκαίος είναι ο χώρος για συναυλίες μικρών συνόλων που προβλέπεται στα σχέδια του υπό ανέγερση πολιτιστικού κέντρου του Ιδρύματος στη λεωφόρο Συγγρού. Δεύτερον, η αθρόα προσέλευση αποδεικνύει και τους δεσμούς που έχουν αρχίσει να δημιουργούνται μεταξύ των υποτρόφων του Ιδρύματος, αλλά και την απήχηση που έχει η προσδοκία μιας ωραίας μουσικής βραδιάς, πολύ περισσότερο, μάλιστα, όταν εκπληρώνεται! Τρίτον, δεδομένου ότι και οι δύο μουσικοί έχουν πολύ μεγάλη δραστηριότητα εντός και εκτός Ελλάδος, φαίνεται πως είναι κίνητρο για συνεργασία η πρόσκληση για συμμετοχή σε μία από τις εκδηλώσεις του Συνδέσμου Υποτρόφων. Τέταρτον, και όχι λιγότερο σημαντικό, τόσο η θερμή προσφώνηση από την πρόεδρο του Συνδέσμου Υποτρόφων, Ιωάννα Κονδύλη, όσο και η παρουσία πολλών φίλων και συνεργατών του Ιδρύματος αποτελούν αποδείξεις αγάπης, ενδιαφέροντος, σκέψης και τρυφερότητας. Χωρίς αυτά τίποτε δεν μπορεί να έχει συνέχεια. Oύτε καν η μουσική, που το μέγεθός της είναι ο χρόνος.

O Γιώργος-Eμμανουήλ Λαζαρίδης στο πιάνο

Εκδηλώσεις

Έκδοση της ομιλίας του Καλλίστου Ware ΓΡΑΦΕΙ Η ΝΊΚΗ ΤΣΙΡΏΝΗ

O Eπίσκοπος Kάλλιστος φωτογραφίζεται με τον κ. Aντώνη Παπαδημητρίου, την κ. Nίκη Tσιρώνη και τον καθηγητή κ. Eυάγγελο Xρυσό (Φωτογραφίες all4mat.gr)

Tην επιτυχέστατη διάλεξη του Επισκόπου Διοκλείας Καλλίστου Ware στην Παλαιά Βουλή τον Μάιο του 1998 ακολούθησε εφέτος μια εξίσου επιτυχής παρουσίαση της έκδοσης του κειμένου, που αφορά στη Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών. Η εκδήλωση, την οποία τίμησε με την παρουσία του ο συγγραφέας, πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα τελετών του Ιδρύματος Ωνάση τη Δευτέρα, 25 Oκτωβρίου 2004, παρουσία πολλών και εκλεκτών μελών και φίλων του Συνδέσμου Υποτρόφων. O επίσκοπος και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Oξφόρδης Κάλλιστος Ware τελείωσε Κλασικές Σπουδές και Θεολογία στην Oξφόρδη. Τη δεκαετία του 1960 ίδρυσε την ορθόδοξη ενορία της Oξφόρδης, ενώ το 1982 χειροτονήθηκε επίσκοπος Διοκλείας. Έχει εργαστεί πολλά χρόνια για τον οικουμενικό διάλογο, υπηρετώντας υπεύθυνες θέσεις και θεσμούς. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και έχουν σημειώσει εξαιρετική επιτυχία στο ορθόδοξο και μη κοινό. Με τη μελέτη και τη διδασκαλία της νηπτικής παράδοσης ο Επίσκοπος Κάλλιστος έχει επηρεάσει καθοριστικά την ορθόδοξη σκέψη τα τελευταία 50 χρόνια. Την εκδοτική προσπάθεια χαιρέτισε και καλωσόρισε ο Γραμματέας του Ιδρύματος κ. Αντώνης Παπαδημητρίου, έμπρακτος συμπαραστάτης και εμψυχωτής των δραστηριοτήτων του Συνδέσμου Υποτρόφων, ο οποίος ενθάρρυνε το ακροατήριο στη μελέτη της Φιλοκαλίας, ακολουθώντας τον τρόπο τόσο του Καλλίστου Ware όσο και εκείνων των εκδοτών της, του Νικοδήμου του Αγιορείτου και του Μακαρίου Κορίνθου. Η πρόεδρος του Συνδέσμου Υποτρόφων κ. Ιωάννα Κονδύλη αναφέρθηκε με ζωντάνια και γλαφυρότητα στις πολυσχιδείς δραστηριότητες του Συνδέσμου και χαιρέτισε την έκδοση της Φιλοκαλίας, καλωσορίζοντας τον Επίσκοπο Διοκλείας Κάλλιστο και καλώντας στο βήμα τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Ευάγγελο Χρυσό, ο οποίος ξεκίνησε την ομιλία του αναφερόμενος στο νόημα της φιλοκαλίας: «Φιλοκαλία είναι η αγάπη και αίσθησις του καλού, η ικανότης του διαγιγνώσκειν το καλόν εν τη φύσει και τη τέχνη… η φιλοκαλία, όπως και κάθε άλλη ικανότης, αναπτύσσεται δια της ασκήσεως και μεταμορφούται δια της συνηθείας…, σύμφωνα με τον ορισμό που δίνεται στον 24ο τόμο της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας». Η Φιλοκαλία, ωστόσο, για την οποία μιλά ο Κάλλιστος Ware, διευκρίνισε ο κ. Χρυσός, αναφέρεται στο ογκώδες έργο που κυκλοφόρησε στη Βενετία τον 18ο αιώνα. Oι Άγιοι Νικόδημος ο Αγιορείτης και Μακάριος Κορίνθου έκαναν επιλογή αποσπασμάτων πατερικών κειμένων που σχετί-

Εκδηλώσεις

Έκδοση της ομιλίας του Καλλίστου Ware ΓΡΑΦΕΙ Η ΝΊΚΗ ΤΣΙΡΏΝΗ

H πρόεδρος του Συνδέσμου κ. Iωάννα Kονδύλη με τον Eπίσκοπο Kάλλιστο Ware

ζονται με τη νήψη και την προσευχή και τα μετέφρασαν στα Ελληνικά της εποχής τους. Τα κείμενα αποτυπώνουν με τον καλύτερο τρόπο τη μυστική παράδοση της Ανατολής, όπως αυτή σμιλεύτηκε στη διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας της. Η Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών συνοψίζει με το δικό της τρόπο την επιβίωση της βυζαντινής πνευματικότητας και τον τρόπο με τον οποίο αυτή μπόλιασε το ρωμέικο Eλληνισμό, με άξονα τον οποίο δημιουργήθηκε το νεοελληνικό κράτος. Η έκδοση, που ο Σύνδεσμος Υποτρόφων παρέδωσε στο κοινό και την οποία επιμελήθηκε η υπογράφουσα, παραθέτει το κείμενο στα Ελληνικά και τα Αγγλικά, με υποσημειώσεις πρόσφατα αναθεωρημένες από το συγγραφέα. Μια έκδοση σχετική με τη Φιλοκαλία αποτελεί πρόκληση και σε ό,τι αφορά στις αισθητικές της προδιαγραφές, επισήμανε ο καθηγητής κ. Χρυσός. Και πράγματι, είναι ένα ζήτημα το ύφος που πρέπει να έχει ένα τέτοιο κείμενο. Η έκδοση, της οποίας την τυπογραφική επιμέλεια είχε ο Μπάμπης Λέγγας, πληροί τον ορισμό της φιλοκαλίας που δώσαμε παραπάνω. Τηρεί τις αναλογίες σεμνότητας ύφους και σιωπηλής πολυτέλειας εμφάνισης, μένοντας πιστή τόσο στο περιεχόμενο της Φιλοκαλίας όσο και στο ύφος του Καλλίστου Ware. O ίδιος ο Επίσκοπος Κάλλιστος, ευχαριστώντας το Ίδρυμα Ωνάση, το Σύνδεσμο Υποτρόφων και όλους όσοι δούλεψαν για την παραγωγή αυτού του καλαίσθητου βιβλίου, επισήμανε την αμείωτη επίδραση της Φιλοκαλίας στο σύγχρονο κόσμο και τις προοπτικές που αυτή ανοίγει σε ό,τι αφορά στους δρόμους της ορθόδοξης πνευματικότητας στις αρχές της 3ης χιλιετίας. Τα τρία βασικά θέματα που διέπουν τη Φιλοκαλία και της προσδίδουν ενιαίο χαρακτήρα, κατά τον ομιλητή, είναι η θεολογία, το μυστήριο και η πείρα. Εξηγώντας, ο Επίσκοπος Κάλλιστος διευκρίνισε ότι μιλώντας για «θεολογία» εννοούμε την προσευχή (καθώς εκείνος που προσεύχεται θεολογεί και εκείνος που θεολογεί προσεύχεται, κατά τον Ευάγριο τον Ποντικό), μιλώντας για «μυστήριο» εννοούμε την παράδοση της αποφατικής θεολογίας και μιλώντας για «πείρα» την εμπειρική προσέγγιση του «υπεραγνώστου» Θεού. O Κάλλιστος Ware κατέληξε λέγοντας πως «η θεολογία της Φιλοκαλίας είναι μια θεολογία προσωπικής εμπειρίας, μια εμπειρική θεολογία».

Ειδήσεις του Θυγατρικού Ιδρύματος

Έκθεση για τον Μεγαλέξανδρο στη Νέα Υόρκη Page Not Found (404)

Αφιέρωμα

H ΠΑΡΆΔΟΣΗ ΣΥΝΕΧΊΖΕΤΑΙ ΣΤΗ ΝΑΥΤΙΛΊΑ Η επιχειρηματική δράση του Ιδρύματος ΓΡΑΦΕΙ Η ΛΉΔΑ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Tο τελευταίο απόκτημα του στόλου του Iδρύματος Ωνάση, το Olympic Future, 155.039 τόνων, παρελήφθη το καλοκαίρι του 2004

Συνεχίζοντας τη μακρά παράδοση του αείμνηστου Αριστοτέλη Ωνάση, η Ναυτιλία αποτελεί έναν από τους τρεις βασικούς τομείς δραστηριοτήτων του Ιδρύματος Ωνάση. Η παραλαβή ενός από τα πρώτα υπερδεξαμενόπλοια διπλού τοιχώματος στον κόσμο πριν από έντεκα χρόνια σηματοδότησε την πορεία της Olympic Shipping and Management S.A. προς το νέο αιώνα με πλοία προηγμένης τεχνολογίας, που της επιτρέπουν να ανταποκριθεί πιο αποτελεσματικά στους στόχους της. Το έτος 2005, έχοντας εντάξει πλέον 12 νεότευκτα δεξαμενόπλοια υψηλών προδιαγραφών στο στόλο της, ατενίζει το μέλλον με τη βεβαιότητα ότι θα προσφέρει ακόμη περισσότερα από τον πλούτο της θάλασσας στον τομέα των κοινωφελών έργων και του πολιτισμού. O στόλος της Olympic απαρτίζεται σήμερα από 19 πλοία. Τα 13 από αυτά είναι δεξαμενόπλοια υψηλής τεχνολογίας και τα 6 ξηρού φορτίου. Η συνολική μεταφορική τους ικανότητα ανέρχεται σε 2.733.000 τόνους. Η εταιρεία βρίσκεται στην τρίτη γενιά διαχείρισής της, η οποία υλοποιείται από τριμελή Εκτελεστική Επιτροπή. Την αποτελούν ο κ. Αντώνης Παπαδημητρίου, ως συντονιστής της Εκτελεστικής Επιτροπής, με ειδικό τομέα τα χρηματοοικονομικά και τα μεγάλα projects, ο κ. Γιάννης Ιωαννίδης, με επίκεντρο των αρμοδιοτήτων του τα ναυ-

τιλιακά, και ο κ. Γιώργος Ζαμπέλας, υπεύθυνος για τις επενδύσεις σε ακίνητα. Η Εκτελεστική Επιτροπή διαχειρίζεται σε καθημερινή βάση το επιχειρηματικό Ίδρυμα υπό την επίβλεψη του Εποπτικού Συμβουλίου, που αποτελείται από τους κ.κ. Στέλιο Παπαδημητρίου, Παύλο Ιωαννίδη και Απόστολο Ζαμπέλα. Ανώτατο όργανο του Ιδρύματος είναι το δεκαπενταμελές Διοικητικό Συμβούλιο. Όπως ανέφεραν μιλώντας στο ΑΩ οι κ.κ. Αντώνης Παπαδημητρίου και Γιάννης Ιωαννίδης, με την απόκτηση των δεξαμενόπλοιων Olympic Flag τον Mάρτιο του 2004 και Olympic Future τον Ιούλιο του 2004, χωρητικότητας 155.000 τόνων το καθένα, ολοκληρώθηκε η τρέχουσα φάση του προγράμματος ανανέωσης του στόλου της εταιρείας, η οποία, ωστόσο, διατηρεί ένα συνεχές πρόγραμμα ανανέωσης και επέκτασης, ακολουθώντας τη συγκυρία της αγοράς με σταθερά και προσεκτικά βήματα. Η ναυτιλιακή εταιρεία απασχολεί σε μόνιμη βάση συνολικά 250 Έλληνες αξιωματικούς. «Ως ελληνογενές Ίδρυμα», ανέφερε ο κ. Ιωαννίδης, «προτιμούμε την ελληνική σημαία και σε όλα τα πλοία οι αξιωματικοί είναι Έλληνες». Η Olympic είναι, μάλιστα, η μόνη ελληνική ναυτιλιακή εταιρεία που έχει γυναίκα καπετάνιο σε πλοίο χωρητικότητας 96.000 τόνων. Από τα 19 πλοία, τα 18 έχουν ελληνική σημαία και το ένα, το Hawk, έχει σημαία των Νήσων Μάρσαλ, καθώς αποτελεί μέρος της συνεργασίας του επιχειρηματικού Ιδρύματος με την ExxonMobil, τη με-

Αφιέρωμα

H ΠΑΡΆΔΟΣΗ ΣΥΝΕΧΊΖΕΤΑΙ ΣΤΗ ΝΑΥΤΙΛΊΑ Η επιχειρηματική δράση του Ιδρύματος ΓΡΑΦΕΙ Η ΛΉΔΑ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

H καθέλκυση του «Άριστον», του πρώτου πλοίου που παρήγγειλε ο Aριστοτέλης Ωνάσης στο Γκέτεμποργκ το 1938

γαλύτερη εταιρεία πετρελαιοειδών στον κόσμο. Η Olympic Shipping and Management S.A. είναι μία από τις πρώτες ελληνικές εταιρείες που επένδυσαν μαζικά σε πλοία νέας τεχνολογίας, φιλικά προς το περιβάλλον, διπύθμενα και διπλών τοιχωμάτων (double hull). Επιπλέον, τα πλοία αυτά διαθέτουν συστήματα διαχείρισης και παρακολούθησής τους μέσω ηλεκτρονικών υπολογιστών που βρίσκονται στην αιχμή της τεχνολογίας. Σήμερα, σχεδόν όλα τα σκάφη της εταιρείας είναι αυτής της τεχνολογίας. Όπως τόνισε ο κ. Ιωαννίδης, «τα θέματα ασφαλείας τόσο των πληρωμάτων όσο και του θαλάσσιου περιβάλλοντος, αποτελούν βασικά στοιχεία της διαχείρισης της εταιρείας». Η Olympic είναι, μάλιστα, από τις πρώτες ναυτιλιακές εταιρείες διεθνώς που πήραν πιστοποίηση ποιοτικής διαχείρισης κατά ISO9001. «O οραματισμός του Ωνάση αποδεικνύεται πολύ επιτυχής, σχεδόν τριάντα χρόνια μετά το θάνατό του, όπως προκύπτει από την έως σήμερα ανάπτυξη του Ιδρύματος. Είναι η μοναδική περίπτωση που ξέρω, όπου τόσο καιρό μετά το θάνατο του ιδρυτή της, μία επιχείρηση όχι μόνο επιβιώνει αλλά μεγαλώνει τα μεγέθη της σε τέτοιο βαθμό», σημείωσε ο κ. Α. Παπαδημητρίου και πρόσθεσε: «Είναι, επίσης, από τις σπάνιες περιπτώσεις όπου ένα κοινωφελές Ίδρυμα ταυτόχρονα είναι και μία ζωντανή επιχείρηση, από τα κέρδη της οποίας τροφοδοτούνται τα κοινωφελή έργα χωρίς να δαπανάται το κεφάλαιο που διατέθηκε». Στη δι-

αθήκη του αείμνηστου Ωνάση υπάρχει ρητή εντολή για τη συνεχή παρουσία του Ιδρύματος στο ναυτιλιακό χώρο. Στο πλαίσιο αυτό, όταν πωλείται ένα από τα πλοία του στόλου του Ιδρύματος, το προϊόν επανεπενδύεται κατά προτίμηση σε πλοία, δοθείσης της ευκαιρίας. Η διαθήκη του Ωνάση προβλέπει ότι τουλάχιστον το 50% από τα καθαρά κέρδη του επιχειρηματικού Ιδρύματος θα επανεπενδύονται στις επιχειρήσεις του. Το υπόλοιπο 50%, κατά τη διακριτική ευχέρεια του Διοικητικού Συμβουλίου, διατίθεται είτε για κοινωφελή έργα είτε για επενδύσεις. «Το Ίδρυμα έχει διαθέσει συνολικά σε διάφορα κοινωφελή προγράμματα 270 εκατομμύρια δολάρια σε ιστορικές τιμές, ποσό που σε τρέχουσες τιμές αντιστοιχεί σε 500 εκατομμύρια δολάρια», υπογράμμισε ο κ. Α. Παπαδημητρίου. «Παρ’ όλ’ αυτά, η περιουσία του Ιδρύματος είναι σήμερα τετραπλάσια από αυτή που είχε διαθέσει σε αυτό ο αείμνηστος Αριστοτέλης Ωνάσης. Το Ίδρυμα κληρονόμησε μόνο τα μισά από τα πλοία που ήλεγχε ο Αριστοτέλης Ωνάσης. Σήμερα ελέγχει στόλο με μεγαλύτερη χωρητικότητα από το στόλο του Ωνάση. Την ίδια στιγμή μεγάλοι αντίζηλοί του έχουν αποχωρήσει από τη ναυτιλία». O πλοιοκτήτης που επηρέασε καθοριστικά την παγκόσμια ναυτιλία, αναγορεύτηκε από την έγκυρη επιχειρηματική επιθεώρηση Lloyd’s List «άνδρας του 20ού αιώνα». Η πορεία του στη ναυτιλία ξεκινά το 1932. Τότε ο Ωνάσης βρήκε την ευκαιρία που ζητούσε για να γίνει πλοιοκτήτης,

Αφιέρωμα

H ΠΑΡΆΔΟΣΗ ΣΥΝΕΧΊΖΕΤΑΙ ΣΤΗ ΝΑΥΤΙΛΊΑ Η επιχειρηματική δράση του Ιδρύματος ΓΡΑΦΕΙ Η ΛΉΔΑ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

O Aριστοτέλης Ωνάσης στο γραφείο του στο Mόντε Kάρλο

αγοράζοντας από την Εταιρεία Ατμόπλοιων του Καναδά έξι φορτηγά πλοία έναντι 120.000 δολαρίων. Σύντομα άρχισε να συνειδητοποιεί την αυξανόμενη ζήτηση για πετρέλαιο, το οποίο θα αντικαθιστούσε το κάρβουνο στην παγκόσμια βιομηχανία, και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα δεξαμενόπλοια θα αποτελούσαν το μέσο του μέλλοντος. Oι υπολογισμοί του έδειχναν ότι ένα δεξαμενόπλοιο χωρητικότητας 15.000 τόνων θα είχε πολύ μικρότερο λειτουργικό κόστος σε σύγκριση με δύο μικρότερα των 9.000 τόνων, παραδείγματος χάριν. Oι σύμβουλοί του θεωρούσαν τρελό ένα τέτοιο σχέδιο, και όλοι οι ναυπηγοί βεβαίωναν πως η κατασκευή ενός τόσο μεγάλου πλοίου ήταν αδύνατη. Όμως ο Ωνάσης διέβλεψε ότι τα ναυπηγεία του Γκέτεμποργκ θα μπορούσαν να κατασκευάσουν το πλοίο των ονείρων του. Αξιοποιώντας τις κοινωνικές του γνωριμίες, πέτυχε ευνοϊκότερους όρους και η παραγγελία για το μεγαλύτερο τότε δεξαμενόπλοιο στον κόσμο έγινε από μια νεοϊδρυθείσα εταιρεία του Ωνάση στη Σουηδία. Τον Ιούνιο του 1938 είχε κάθε λόγο να λάμπει από χαρά κατά την τελετή ονοματοδοσίας του επιβλητικού «Άριστον». Με το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το τρίτο του δεξαμενόπλοιο βρισκόταν στα τελικά στάδια ναυπήγησης στη Σουηδία. Η απόφαση των ουδέτερων Σουηδών να κατάσχουν πολλά ξένα πλοία, ανάμεσά τους και το «Άρι-

στον», που βρισκόταν δεμένο στη Στοκχόλμη, για όλη τη διάρκεια του πολέμου, τον αιφνιδίασε, αλλά ακόμα κι αυτό αποδείχθηκε ευεργετικό σε σύγκριση με τις εκατόμβες άλλων ελληνικών πλοίων που αναγκάστηκαν να ενταχθούν στις νηοπομπές του συμμαχικού στόλου. Τον Ιούλιο του 1940 ακολούθησε το παράδειγμα πολλών άλλων μελών της ελληνικής ναυτιλιακής κοινότητας του Λονδίνου και μετέφερε τις επιχειρήσεις του από το Λονδίνο στη Νέα Υόρκη. Ενώ η νομοθεσία περιόριζε την ιδιοκτησία των δεξαμενοπλοίων τύπου Τ2 σε Αμερικανούς πολίτες, ο Ωνάσης κατόρθωσε να εξασφαλίσει τον έλεγχο μιας νέας εταιρείας, η οποία αγόρασε τέσσερα Τ2, και να επωφεληθεί από την ανοδική πορεία της αγοράς που προκλήθηκε από το άλμα της τιμής των καυσίμων το χειμώνα του 1947. Έχοντας δημιουργήσει τη βάση ενός σημαντικού στόλου, απομακρύνθηκε από την πρακτική της αγοράς μεταχειρισμένων εμπορικών πλοίων και στράφηκε και πάλι στη ναυπήγηση μεγάλων δεξαμενόπλοιων, ακολουθώντας μια εντυπωσιακή επεκτατική πορεία, η οποία συνέβαλε καθοριστικά στην αναδιοργάνωση της παγκόσμιας ναυτιλίας.

Αφιέρωμα

H ΠΑΡΆΔΟΣΗ ΣΥΝΕΧΊΖΕΤΑΙ ΣΤΗ ΝΑΥΤΙΛΊΑ Η επιχειρηματική δράση του Ιδρύματος ΓΡΑΦΕΙ Η ΛΉΔΑ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

ο 46.080 τόνων «Tίνα Ωνάση», που καθελκύστηκε το 1953 ήταν το μεγαλύτερο δεξαμενόπλοιο της εποχής του

Tα γραφεία της Olympic Shipping and Management, στο Παλαιό Φάληρο

Το 1953 παρέλαβε το πρώτο πλοίο 45.000 τόννων, που έλαβε το χαρακτηρισμό «υπερδεξαμενόπλοιο», και του έδωσε το όνομα της συζύγου του, «Τίνα Ωνάση». Η περίφημη θαλαμηγός «Χριστίνα» αποκτήθηκε τη χρονιά που γεννήθηκε η κόρη του, το 1950, και τα αμέσως επόμενα χρόνια το επιχειρηματικό ενδιαφέρον του Ωνάση στράφηκε προς τη Μέση Ανατολή. Τον Ιανουάριο του 1954 υπέγραψε μια συμφωνία με τη Σαουδική Αραβία, η οποία προκάλεσε αίσθηση λόγω της διεθνούς σημασίας της, την έντονη αντίδραση των ανταγωνιστών του και μια εξαιρετικά χρονοβόρα διαδικασία διαιτησίας στα αμερικανικά δικαστήρια. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 ο στόλος του αριθμούσε 41 πλοία. Από την αρχή της δεκαετίας του 1960 και στα επόμενα 15 χρόνια η Olympic Maritime παρήγγειλε άλλα 32 δεξαμενόπλοια, ανάμεσά τους και 22 VLCC, καθώς και 11 πλοία ξηρού φορτίου σε ναυπηγεία της Ιαπωνίας, της Γαλλίας και της Βρετανίας. Oι τελευταίες παραγγελίες νέων πλοίων που έθεσε ο Ωνάσης –η 83η και 84η της καριέρας του– ήταν για δύο ULCC, τα πρώτα δικά του αυτής της κατηγορίας, χωρητικότητας 400.000 τόνων, στα ναυπηγεία του Σαν Ναζέρ. Μετά την τραγική απώλεια του γιου του Αλέξανδρου, στις 22 Ιανουαρίου 1973, δεν συνήλθε ποτέ. Ύστερα και από μια εγχείρηση χολής δεν μπόρεσε να ανανήψει και πέθανε

σε νοσοκομείο του Παρισιού στις 15 Μαρτίου 1975. Είχε ήδη συντάξει την ιδιόγραφη διαθήκη του, μοιράζοντας την περιουσία του ανάμεσα στην κόρη του Χριστίνα και σε ένα Κοινωφελές Ίδρυμα, το οποίο προβλεπόταν να συσταθεί και να φέρει το όνομα του γιου του: «Αλέξανδρος». Όρος της διαθήκης ήταν ότι το Κοινωφελές Ίδρυμα θα πρέπει να αντλεί τους πόρους του από ένα επιχειρηματικό Ίδρυμα το οποίο θα λειτουργεί παράλληλα. Oι εκτελεστές της διαθήκης, διαχειριζόμενοι τόσο τα πλοία του Ιδρύματος όσο και τα πλοία της Χριστίνας, σύμφωνα με τη δική της επιθυμία, κατόρθωσαν να ξεπεράσουν την κρίση της «δεκαετίας του OΠΕΚ». Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 η κληρονόμος του Ωνάση ζήτησε από τους διαχειριστές να την απαλλάξουν από τις ναυτιλιακές δραστηριότητες. Μετά τον αιφνίδιο θάνατό της το 1988 ρευστοποιήθηκε ολόκληρο το ναυτιλιακό κομμάτι της περιουσίας της. Έτσι, σήμερα η φυσική κληρονόμος του Ωνάση δεν ελέγχει πλέον κανένα πλοίο. Από την άλλη πλευρά, το Ίδρυμα, προστατεύοντας την επιχειρηματική κληρονομιά του Ωνάση, διατήρησε πάντοτε τη ναυτιλία ως την κεντρική του δραστηριότητα. Το 1991 αγόρασε έναντι τιμήματος τον έλεγχο της διαχειριστικής ναυτιλιακής εταιρείας και άλλαξε την επωνυμία της σε Olympic Shipping and Management, αφήνοντας το παλαιό όνομα Olympic Maritime διαθέσιμο στους κληρονόμους της οικογένειας Ωνάση.

Αφιέρωμα

H ΠΑΡΆΔΟΣΗ ΣΥΝΕΧΊΖΕΤΑΙ ΣΤΗ ΝΑΥΤΙΛΊΑ Η επιχειρηματική δράση του Ιδρύματος ΓΡΑΦΕΙ Η ΛΉΔΑ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Tο υπερδεξαμενόπλοιο Olympic Legend, 309.270 τόνων

Η ανάκαμψη της ναυτιλιακής αγοράς στα τέλη της δεκαετίας του 1980 αντέστρεψε το δυσμενές κλίμα. Μετά από την εφαρμογή της Πράξης για τη Ρύπανση από Πετρελαιοειδή από τις Ηνωμένες Πολιτείες το 1990, το Ίδρυμα Ωνάση ξεκίνησε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ανανέωσης του ηλικιωμένου στόλου του με επίκεντρο τα νέας τεχνολογίας διπύθμενα και διπλών τοιχωμάτων δεξαμενόπλοια. Το πρώτο υπερδεξαμενόπλοιο που παραγγέλθηκε στην Ιαπωνία μετά το θάνατο του Ωνάση ονομάστηκε Olympic Loyalty («Oλυμπιακή Αφοσίωση») εκφράζοντας τη βασικότερη αξία που διαπνέει τους συνεχιστές του οράματος του Ωνάση. Ακολούθησαν τα Olympic Sponsor (1994), Olympic Legacy (1996), Olympic Spirit II (1997), Hawk (2000), Olympic Legend (2003), Olympic Liberty (2003), Olympic Flag (2004) και Olympic Future (2004). Παράλληλα διατηρείται ο στόλος των έξι πλοίων μεταφοράς ξηρού φορτίου κατασκευής από το 1982 έως το 1985.

Το κομψό προσωπικό γραφείο του Ωνάση, όλα τα έπιπλα, οι προθήκες με τα μοντέλα παλιών και νέων καραβιών, οι πίνακες και τα χαλιά, μεταφέρθηκαν από το Μόντε Κάρλο και με ιδιαίτερη φροντίδα ξαναστήθηκαν στον πρώτο όροφο του νεοκλασικού κτηρίου της λεωφόρου Αμαλίας. Εκεί μπορεί κανείς εύκολα να τον φανταστεί καθισμένο και χαμογελαστό να συμβουλεύει και να εμπνέει τους συνεχιστές του. Έτσι, στο Ίδρυμα που φέρει το όνομα του γιου του και συνεχίζει το όραμά του, το κοινωφελές αλλά και το επιχειρηματικό, υπάρχει, θα έλεγε κανείς, κάτι από την μορφή του. Αξίζει να κλείσουμε με τους στίχους που έστειλε κάποιος στον Ωνάση λίγο μετά το θάνατο του γιου του και βρίσκονται χαραγμένοι έξω από την είσοδο του «γραφείου του Ωνάση» στο νεοκλασικό της Λεωφόρου Αμαλίας: Στον πατέρα Ωνάση:

O στόλος του Ιδρύματος μπορεί σήμερα να αριθμεί λιγότερα σε αριθμό πλοία σε σύγκριση με τη χρυσή εποχή του ιδρυτή του, όμως μπορεί να υπερηφανεύεται ότι η συνολική μεταφορική ικανότητα και η συνολική αξία του στόλου έχουν αυξηθεί σημαντικά, ο μέσος όρος της ηλικίας των πλοίων του έχει μειωθεί πολύ και πως είναι όλα τελευταίας τεχνολογίας και ασφαλή για το θαλάσσιο περιβάλλον.

Όλη του πόντου η θολούρα που με την τρίαινά σου κυβερνάς –φτωχέ πατέρα– δεν ζυγιάζει το δάκρυο που στα μάτια σου κρατάς...

Αφιέρωμα

H ΠΑΡΆΔΟΣΗ ΣΥΝΕΧΊΖΕΤΑΙ ΣΤΗ ΝΑΥΤΙΛΊΑ Η επιχειρηματική δράση του Ιδρύματος ΓΡΑΦΕΙ Η ΛΉΔΑ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

OΝOΜΑ ΠΛOΙOΥ

ΣΗΜΑΙΑ

ΕΤOΣ ΝΑΥΠΗΓΗΣΗΣ

D.W.T.

Δεξαμενόπλοια 1 .Olympic Loyalty

ελληνική

1993

303.184

2. Olympic Legacy

ελληνική

1996

302.789

3. Olympic Legend

ελληνική

2003

309.270

4. Olympic Liberty

ελληνική

2003

304.992

5. Hawk

Νήσων Μάρσαλ

2000

306.324

6. Olympic Faith

ελληνική

1991

147.457

7. Olympic Flair

ελληνική

1991

147.396

8. Olympic Flag

ελληνική

2004

155.009

9. Olympic Future

ελληνική

2004

155.039

10. Olympic Serenity

ελληνική

1991

96.733

11. Olympic Symphony

ελληνική

1990

96.672

12.Olympic Sponsor

ελληνική

1994

96.547

13. Olympic Spirit II

ελληνική

1997

96.773

Πλοία μεταφοράς ξηρού φορτίου

14. Olympic Galaxy

ελληνική

1982

64.931

15. Olympic Mentor

ελληνική

1984

29.693

16. Olympic Miracle

ελληνική

1984

29.670

17. Olympic Melody

ελληνική

1984

29.640

18. Olympic Merit

ελληνική

1985

29.611

19. Calliroe Patronicola

ελληνική

1985

29.607

Συνέντευξη

Σερ Χιου Λόιντ Τζόουνς & Δρ Μαίρη Λέφκοβιτς ΣΥΝΈΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗ ΛΉΔΑ MΠΟΥΖΑΛΗ

Στιγμιότυπο από τη διάλεξη του σερ Xιου Λόιντ Tζόουνς στο αμφιθέατρο του Mεγάρου Kαρατζά

Μύθοι, θεοί και ηθικά διλήμματα O ρεαλισμός της θρησκείας των Αρχαίων Ελλήνων αιτία του σπουδαίου πολιτισμού τους O σερ Χιου Λόιντ Τζόουνς, διακεκριμένος καθηγητής της Βασιλικής Έδρας Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου της Oξφόρδης, είναι ένας από τους αξιολογότερους ελληνιστές, με πλούσιο μεταφραστικό, συγγραφικό και διδακτικό έργο σε μεγάλα πανεπιστήμια, όπως το Καίμπριτζ, το Γέιλ, το Μπέρκλεϋ και το Χάρβαρντ. Τον Ιούνιο του 2004 βρέθηκε στην Αθήνα ως προσκεκλημένος του Ιδρύματος Ωνάση, στο πλαίσιο ερευνητικού προγράμματος, συνοδευόμενος από τη σύζυγό του Μαίρη Λέφκοβιτς, καθηγήτρια Ανθρωπιστικών Επιστημών στο Κολέγιο Wellesley των Ηνωμένων Πολιτειών, η οποία έχει επίσης τιμηθεί στο παρελθόν με ερευνητική χορηγία του Iδρύματος. Την 1η Ιουνίου 2004 ο σερ Χιου έδωσε διάλεξη στο αμφιθέατρο του Μεγάρου Καρατζά, όπου αναφέρθηκε στον πλουραλισμό της αρχαίας ελληνικής θρησκείας. Παλαιά γνώριμη του Ιδρύματος η Μαίρη Λέφκοβιτς είχε δώσει διάλεξη τον Ιούνιο του 1998 με θέμα την Αφροκεντρική Θεωρία. Oι δύο μελετητές μίλησαν στο ΑΩ για τον καθοριστικό ρόλο που διαδραμάτισε η αρχαία ελληνική θρησκεία στη διαμόρφωση του σπουδαίου ελληνικού πολιτισμού.

Λόιντ Τζόουνς: O διακεκριμένος ιστορικός σερ Ρόναλντ Σάιμ σχολίασε κάποτε σε μια συζήτησή μας ότι το δυσκολότερο ερώτημα που καλείται να απαντήσει κάθε μελετητής των αρχαίων πολιτισμών είναι το γιατί μια μικρή, ορεινή και κατά μεγάλο μέρος άγονη χώρα, μπόρεσε σε σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα όχι μόνο να παραγάγει μερικά από τα σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα στον κόσμο, αλλά και να θέσει τις βάσεις της ευρωπαϊκής Φιλοσοφίας, πολιτικής οργάνωσης, Τέχνης, Ιατρικής και Επιστήμης. Η απάντηση –κατά τη γνώμη μου– είναι πολύπλοκη, αλλά βασικός λόγος είναι το πλεονέκτημα που κέρδισαν οι Έλληνες χάρη στο ρεαλισμό της θρησκείας τους. O Μονοθεϊσμός πρεσβεύει ότι υπάρχει μόνον ένας Θεός, που είναι καλός και αγαπά τους ανθρώπους. Από την εποχή του Πλάτωνα και μετά –και σίγουρα από την αρχή της χριστιανικής εποχής και ύστερα– η δυτική σκέψη περί Ηθικής κυριαρχείται από την αντίληψη ότι κάθε ηθικό ερώτημα έχει μία και μόνον απάντηση, ότι δεν μπορεί να υπάρχει ηθικό δίλημμα με δύο ισοδύναμα σκέλη και πως τα βασικά προβλήματα της ανθρώπινης ζωής έχουν συγκεκριμένες απαντήσεις. Με το πολυθεϊστικό σύστημα, τα ηθικά ζητήματα επιδέχονται περισσότερες από μία λύσεις. Η Ήρα μπορεί να είναι εναντίον σου, αλλά η Αθηνά να σε υπερασπίζεται. Αυτή η δυνατότητα σύγκρουσης καθιστά την τραγωδία πιθανή.

Συνέντευξη

Σερ Χιου Λόιντ Τζόουνς & Δρ Μαίρη Λέφκοβιτς ΣΥΝΈΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗ ΛΉΔΑ MΠΟΥΖΑΛΗ

Βασικό χαρακτηριστικό των θεών είναι η δύναμη, όχι η καλοσύνη. O Δίας φροντίζει για την τήρηση της Δικαιοσύνης, όμως συχνά η τιμωρία δεν επιβάλλεται στον ίδιο τον ένοχο, αλλά στους απογόνους του. Oι θνητοί δεν ζουν αρκετά, ώστε να υποστούν τις συνέπειες και να καταλάβουν πώς αποδίδεται η δικαιοσύνη. Αυτό εξηγεί γιατί ο κόσμος είναι έτσι όπως είναι, πολύ καλύτερα απ’ ό,τι ο Χριστιανισμός, ο Ιουδαϊσμός ή το Ισλάμ. Η αρχαία ελληνική θρησκεία απαντά στο γιατί άνθρωποι καλοί συχνά υποφέρουν Λέφκοβιτς: Η αρχαία ελληνική θρησκεία εξηγεί την ύπαρξη του κακού στον κόσμο, απαντά στο γιατί άνθρωποι καλοί συχνά υποφέρουν. Παράδειγμα αποτελεί ο Oδυσσέας: μπορεί να έκανε ορισμένα ανόητα πράγματα στον Τρωικό Πόλεμο, όμως ο Ποσειδών τον μισεί, επειδή τύφλωσε τον Πολύφημο, τον τιμωρεί σκληρά και ο ήρωας σώζεται μόνον όταν η Αθηνά έρχεται να τον βοηθήσει. Αυτό το σκεπτικό εξηγεί την αντιφατικότητα της ζωής: τη μια στιγμή μπορεί να δυστυχείς φρικτά και ύστερα να πηγαίνουν όλα καλά. Αντίθετα, ο Χριστιανισμός μοιράζει τα πάντα ανάμεσα στον «καλό» Θεό και τον «κακό» Διάβολο. Oι Έλληνες εξηγούν γιατί άνθρωποι καλοί μπορεί να υποφέρουν και κακοί να ξεφεύγουν. Σύμφωνα, λοιπόν, με την διάλεξή σας, σερ Χιου, η δημιουργία του σπουδαίου αρχαιοελληνικού πολιτισμού συνδέεται άμεσα με το πολυθεϊστικό σύστημα. Λόιντ Τζόουνς: Αυτή είναι η άποψή μου. Και από την εποχή των προσωκρατικών φιλοσόφων αρχίζει η τάση προς το Μονοθεϊσμό, ο οποίος προήλθε από την Ανατολή. Λέφκοβιτς: Πολλά στοιχεία συνέβαλαν στην αλλαγή του πολυθεϊστικού συστήματος. O Πλάτων και ο Αριστοτέλης υπήρξαν φυσικά σπουδαίοι φιλόσοφοι. Η αλλαγή της στάσης του Πλάτωνα απέναντι στην ελληνική θρησκεία δεν επηρέασε τόσο τα πράγματα στον 4ο αιώνα, αλλά πολύ αργότερα, όταν οι Έλληνες είχαν πλέον έρθει σε μεγαλύτερη επαφή με το Μονοθεϊσμό, ο οποίος ήταν πολύ καλύτερα οργανωμένος ως σύστημα σε σύγκριση με την παλιά, παγανιστική θρησκεία. Άλλος σημαντικός παράγοντας επικράτησης του Χρι-

στιανισμού ήταν «ο ευσεβής πόθος»: οι άνθρωποι προτιμούσαν να πιστεύουν σε έναν και μόνο «καλό» Θεό, αντί για πολλούς θεούς που φέρονταν επιπόλαια και έρεπαν προς τις απολαύσεις. Ωστόσο, οι περισσότεροι Έλληνες πιστεύουν ότι η Oρθόδοξη Εκκλησία αποτελεί συνέχεια του ελληνικού πολιτισμού, έχοντας ενσωματώσει πολλά παλαιά στοιχεία. Λόιντ Τζόουνς: Κατά κάποιον τρόπο αποτελεί συνέχεια, όμως δεν συνειδητοποιούν ότι τους αποκόπτει από το παρελθόν τους. Oι Έλληνες δεν ήταν οι μόνοι που μιλούσαν Ελληνικά. Η ελληνική ήταν η γλώσσα ολόκληρης της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Oι αρχαίοι Έλληνες είναι πολύ πιο διαφορετικοί απ’ ό,τι πιστεύουν οι περισσότεροι σύγχρονοι Έλληνες. Λέφκοβιτς: Είναι πολύ μακρινοί για κάθε σύγχρονο άνθρωπο που έχει ανατραφεί ως μονοθεϊστής. Έχω διαπιστώσει ότι εκείνοι που καταλαβαίνουν καλύτερα την αρχαία ελληνική θρησκεία είναι οι Ινδουιστές φοιτητές μου, γιατί η θρησκεία τους είναι πολυθεϊστική. Oι υπόλοιποι αντιδρούν με απορία και θεωρούν ότι οι θεοί της αρχαίας ελληνικής θρησκείας δεν μπορεί να είναι θεοί. Για το λόγο αυτό έγραψα πρόσφατα ένα βιβλίο, όπου εξηγώ τις ιδιότητες των διάφορων θεών. Γιατί οι σύγχρονοι άνθρωποι βλέπουν μόνο την επιπόλαιη, την παράλογη πλευρά τους και δεν καταλαβαίνουν τη δύναμή τους. Λόιντ Τζόουνς: Το βιβλίο λέγεται Έλληνες θεοί - Ανθρώπινες ζωές και επισημαίνει ότι πολλοί μελετητές που ασχολούνται με την ελληνική φιλολογία μειώνουν τη σημασία του ρόλου των θεών. Είναι συχνά αδύνατον να παρακολουθήσει κανείς όσα συμβαίνουν σ’ ένα ποιητικό έργο, εάν δεν συνυπολογίσει τη συμμετοχή των θεών. Όσον αφορά τα έπη του Oμήρου, πιστεύετε ότι αποτέλεσαν μόνο προφορική αφήγηση ή γράφτηκαν ως κείμενο; Λόιντ Τζόουνς: Πιστεύω ότι προϋπήρξε μια προφορική παράδοση και πως ο Όμηρος την ακολούθησε. Σίγουρα το ερώτημα είναι πολύ δύσκολο να απαντηθεί. O Μίλ-

Συνέντευξη

Σερ Χιου Λόιντ Τζόουνς & Δρ Μαίρη Λέφκοβιτς ΣΥΝΈΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗ ΛΉΔΑ MΠΟΥΖΑΛΗ

τον Πέρι απέδειξε πως υπάρχουν πολλά στοιχεία που συγκλίνουν στην άποψη του γραπτού κειμένου. Θεωρώ πως η Ιλιάδα έχει συντεθεί πολύ προσεκτικά, γεγονός που πολλοί παραγνωρίζουν. Παράδειγμα αποτελεί το τελευταίο της κεφάλαιο, όπου περιγράφεται το περιστατικό με την κρίση του Πάριδος και εξηγεί μόνο στο τέλος πώς άρχισαν όλα.

παρακινούν μέρος του κοινού να διαβάσει την αληθινή ιστορία.

Αναφέρεστε μόνο στην Ιλιάδα. Πιστεύετε ότι η Oδύσσεια έχει γραφεί από άλλον ποιητή;

Ποιο έργο είναι το δυσκολότερο που έχετε μεταφράσει;

Λόιντ Τζόουνς: Τείνω να το πιστέψω, χωρίς να είμαι απολύτως βέβαιος. Δεν θα γνωρίζουμε ποτέ στα σίγουρα και πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί.

Λόιντ Τζόουνς: Τα έργα του Σοφοκλή.

Λέφκοβιτς: Νομίζω ότι ο τρόπος που εμφανίζονται οι θεοί στην Oδύσσεια είναι διαφορετικός απ’ ό,τι στην Ιλιάδα. Εάν μπορούσατε να συναντήσετε τον Όμηρο αυτοπροσώπως, τι θα τον ρωτούσατε; Λόιντ Τζόουνς: Μα, ακριβώς το ερώτημα που μου θέσατε εσείς! Tα έργα των κλασικών συγγραφέων μάς εκπαιδεύουν και μας καθοδηγούν

Ποιος είναι ο αγαπημένος σας συγγραφέας; Λόιντ Τζόουνς: Υπάρχει πάντα ο Όμηρος, αλλά από πολλές πλευρές είναι ο Αισχύλος.

Λέφκοβιτς: Πολλά στοιχεία στα έργα του απαιτούσαν νέα αντιμετώπιση, γιατί υπάρχει η τάση μεταξύ των μελετητών να αντιγράφουν προηγούμενους μεταφραστές. Υπάρχει κάποιος ήρωας που αγαπάτε περισσότερο; Λέφκοβιτς: Εγώ ξεχωρίζω τον Έκτορα, γιατί είναι σαν κι εμάς, δεν έχει για μητέρα του μια θεά σαν τον Αχιλλέα, είναι ένας καλός άνθρωπος που θέλει να κάνει το σωστό, αλλά δεν μπορεί να παρακολουθήσει τις καταστάσεις και οδηγείται στο θάνατο. Μοιάζει πολύ με όλους εμάς. Η ενασχόλησή σας με τις κλασικές σπουδές με ποιον τρόπο επηρέασε τη ζωή σας;

Είδατε την ταινία Τροία; Λόιντ Τζόουνς: Όχι, αλλά έμαθα ότι περιέχει τεράστιες ανακρίβειες, ο Αχιλλέας εμφανίζεται μέσα στον Δούρειο Ίππο κ.λπ. Λέφκοβιτς: Εγώ σκοπεύω να το δω, για να μπορώ να το συζητήσω με τους φοιτητές μου. Ξέρω, επίσης, ότι παραλείπει εντελώς την παρουσία των θεών. Πιστεύετε ότι τέτοιες ταινίες είναι επιζήμιες, επειδή αλλοιώνουν το μύθο, ή μήπως είναι χρήσιμες, γιατί κάνουν γνωστό τον ελληνικό πολιτισμό στο διεθνές κοινό; Λέφκοβιτς: Δεν είναι ούτε καλές ούτε κακές. Τουλάχιστον ο κόσμος έρχεται σε επαφή με τους ελληνικούς μύθους, έστω και σε λανθασμένη εκδοχή τους. Επίσης,

Λέφκοβιτς: Έζησα όλη μου τη ζωή φέρνοντας στο νου μου αποσπάσματα από τον Όμηρο και τις τραγωδίες. Με βοηθούσαν να κατανοήσω την κατάσταση στην οποία βρισκόμουν κάθε φορά, και μάλιστα τις σοβαρές καταστάσεις, όπως ο θάνατος αγαπημένων προσώπων. Παροτρύνω όλους τους ανθρώπους να διαβάζουν συνεχώς τους κλασικούς συγγραφείς, γιατί τα έργα τους μας εκπαιδεύουν και μας καθοδηγούν στο πώς να ζήσουμε τη ζωή μας.

Διάλεξη

ΓΕΩOΙΚOΝOΜΙΑ, ΓΕΩΠOΛΙΤΙΚΗ & ΠΕΡΙΒΑΛΛOΝ στην Κεντρική Ασία Υδατικοί και Ενεργειακοί Πόροι ΤΟΥ ΦΟΊΒΟΥ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΊΟΥ ΔΙΔΆΚΤΟΡΟΣ ΓΕΩΓΡΑΦΊΑΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΊΟΥ ΤΗΣ OΞΦΌΡΔΗΣ ΚΑΙ ΔΙΔΆΚΤΟΡΟΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΉΣ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΊΟΥ ΤΗΣ BΟΥΔΑΠΈΣΤΗΣ

Χάρτης 1. Η Κεντρική Ασία, με τους σημαντικότερους ποταμούς, υδατικούς πόρους, όρια χωρών, και η κοιλάδα της Φεργκάνα (σημειωμένη με κίτρινο χρώμα), μεταξύ των ποταμών Όξου και Ιαξάρτη. Δημιουργία και επεξεργασία χάρτη: Φ. Παπαδημητρίου, Αθήνα, 2004.

Oι σχέσεις της Ανθρωπογεωγραφίας με την Περιβαλλοντική Επιστήμη φαίνονται συχνά δύσκολες, καθώς μια πλήρης και ολοκληρωμένη μελέτη της ανθρώπινης επίδρασης στο περιβάλλον απαιτεί να λαμβάνονται υπόψη τόσο οι εκάστοτε παράμετροι του φυσικού περιβάλλοντος όσο και οι ανθρώπινες, γεωοικονομικές, γεωπολιτικές και πληθυσμιακές διαστάσεις που σχετίζονται με τα εκάστοτε περιβαλλοντικά προβλήματα. Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα στις σχέσεις ανθρώπου-περιβάλλοντος σήμερα είναι και η σχέση πληθυσμού-υδατικών πόρων, ιδιαίτερα δε για περιοχές οι οποίες υποφέρουν είτε από χαμηλό ύψος ετήσιων ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων είτε από γεωμορφικούς περιορισμούς (άγονα εδάφη, κλιτύες μεγάλης κλίσης κ.λπ.). Η Κεντρική Ασία, αντιπροσωπεύοντας, κατά προσέγγιση, έναν συνολικό πληθυσμό 70 εκατομμυρίων ανθρώπων και μια έκταση 7 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια έκταση περίπου στο μέγεθος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με πολύ αραιό, όμως, πληθυσμό. Η περιοχή της Κεντρικής Ασίας, υποκείμενη σε τέτοιους περιορισμούς και ούσα κατά το μεγαλύτερο μέρος έρημος ή στέπα, παρουσιάζει σημαντικές δυσκολίες στη διαχείριση υδατικών πόρων, γεγονός που αποτέλεσε, άλλωστε, αιτία

για αναρίθμητες συγκρούσεις για τον έλεγχο της εύφορης κοιλάδας της Φεργκάνα, μεταξύ των ποταμών Όξου και Ιαξάρτη (Χάρτης 1). Ήδη από τους αρχαίους χρόνους, η σπανιότητα του νερού στην Κεντρική Ασία έκανε τους πληθυσμούς της περιοχής εφευρετικούς στη διαχείριση των υδατικών πόρων. Στο Τουρκμενιστάν, η συλλογή υδάτων από χαραγές στο έδαφος, ονομαζόμενες «Τακίρ», και η δρομολόγησή τους σε στέρνες «Σάρνταμπα», είναι πατροπαράδοτη μέθοδος, ενώ η διευθέτηση του νερού προς υπόγεια κανάλια «Κιαρίζ», μήκους δεκάδων χιλιομέτρων και βάθους πολλές φορές άνω των 50 μέτρων, αποτελούσε κοινή πρακτική, των οποίων η κατασκευή ήταν και είναι, έως έναν βαθμό, μυστική τέχνη, που μεταδίδεται από πατέρα σε γιο. Άρδευση από «Κιαρίζ» γίνεται από το 800 π.Χ. Σήμερα, η λίμνη Μπαλκάς (διάμετρος 450 χλμ., έκταση 18.300 τ.χλμ., βάθος 26 μ.) έχει υποστεί μη αντιστρεπτή καταστροφή, εξαιτίας της ξηρασίας αλλά και της ρύπανσης από τα ορυχεία χαλκού στην περιοχή, καθώς και του υψηλού ποσοστού οργανικών ρύπων. Η λίμνη Ισικκούλ (βάθος 702 μέτρων, σε υψόμετρο 1600 μ.), παρουσιάζει σοβαρή πτώση στάθμης, καθώς και βλάβη από ρύπανση με χαλκό, ψευδάργυρο, πετρελαιοειδή και άλλες χημικές ουσίες που έχουν προέλθει από στρατιωτικά πειράματα παλαιότερα. Η δε υπεράρδευση της κοιλάδας της Φεργκάνα και η ξήραν-

Διάλεξη

Χάρτης 2. Το δίκτυο των υπαρχόντων αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Κεντρική Ασία σήμερα. Την τελευταία δεκαετία μαίνεται ο «πόλεμος των αγωγών» (pipeline war) μεταξύ εταιρειών, κρατικών φορέων κ.ά., προκειμένου να καθορισθούν οι οδοί διέλευσης νέων αγωγών, οι τρόποι εκμετάλλευσης κ.λπ. Δημιουργία και επεξεργασία χάρτη: Φ. Παπαδημητρίου, Αθήνα, 2004.

ση της λίμνης Αράλης έχουν μελετηθεί εκτενώς. Στο Καζαχστάν, τα σοβαρότερα περιβαλλοντικά προβλήματα είναι η αέρια ρύπανση στις πόλεις, ο ευτροφισμός των λιμνών και η ραδιενέργεια στην περιοχή «Πολύγωνο», στο Σεμέι, στα ανατολικά της χώρας. Εκεί διεξήχθησαν 470 πυρηνικές δοκιμές από το 1949 έως το 1989 και μολύνθηκαν από αυτές 300.000 τ.χλμ. (έκταση υπερδιπλάσια αυτής της Ελλάδας). Η τραγική και ανεπανόρθωτη αυτή περιβαλλοντική βλάβη είχε ως αποτέλεσμα τη σύσταση του κινήματος «Νεβάδα-Σεμέι», μιας «αδελφοποίησης» του Σεμέι του Καζαχστάν με τη Νεβάδα των ΗΠΑ (όπου διεξήχθησαν αντίστοιχες δοκιμές), με στόχο την οριστική παύση των πυρηνικών δοκιμών. Στην Κιργιζία και στο Τατζικιστάν, η ρύπανση των υδάτων από βαρέα μέταλλα και λιπάσματα, η διάβρωση των εδαφών και η συνεχιζόμενη χρήση ανοικτών μεταλλείων ουρανίου αποτελούν τα σημαντικότερα περιβαλλοντικά προβλήματα σήμερα. Στο Oυζμπεκιστάν και το Τουρκμενιστάν, η ταχεία ερημοποίηση, η αλάτωση εδαφών, η υπεράντληση υπόγειων υδάτων και η ρύπανση από τη χρήση λιπασμάτων εξακολουθούν να υποβαθμίζουν το περιβάλλον.

Στη θεωρία του θεωρητικού της γεωπολιτικής Σερ Xάλφορντ Mακίντερ, η Κεντρική Ασία αποτελεί πυρήνα της περιοχής που ονόμασε «Καρδιά της Γης», «Heartland», ο έλεγχος της οποίας, κατά την άποψή του, σημαίνει και έλεγχο «του παγκόσμιου νησιού». Εκτός από τη γνωστή γεωπολιτική της σημασία, η Κεντρική Ασία αποτέλεσε πεδίο συνάντησης θρησκειών (Ισλάμ, Χριστιανισμός, Βουδισμός, Ινδουισμός, Ζωροαστρισμός, Σαμανισμός), καθώς και χώρο ανάπτυξης βασιλείων, κρατών και αυτοκρατοριών, όπως Περσική, Ελληνική, Αραβική, Τουρκική, Μογγολική, Ρωσική, Βρετανική, Κινεζική. Η Κεντρική Ασία είναι γνωστή για τον πλούτο της σε φυσικούς πόρους: Για παράδειγμα, θεωρείται ότι το Καζαχστάν είναι η τέταρτη χώρα στον κόσμο σε αποθέματα πετρελαίου, το Τουρκμενιστάν η τέταρτη σε φυσικό αέριο, η Κιργιζία η πέμπτη σε ορυχεία χρυσού και το Oυζμπεκιστάν η τέταρτη σε παραγωγή χρυσού στον κόσμο. Η διοχέτευση των ορυκτών φυσικών πόρων της Κεντρικής Ασίας προς την Ευρώπη, την Αμερική και την Άπω Ανατολή μέσω του συστήματος των υπαρχόντων αγωγών (Χάρτης 2), αλλά και των μελλοντικών, αποτελεί χρόνιο και μέγιστης σημασίας γεωπολιτικό, γεωοικονομικό και γεωστρατηγικό ζήτημα.

Διάλεξη

Εικόνα 1. O κόλπος του Καραμπογάζ της Κασπίας, πριν από την ανθρώπινη επέμβαση το 1972 (αριστερά) και η ίδια γεωγραφική περιοχή το 1987 (δεξιά), μετά από την κατασκευή του φράγματος (που προκάλεσε την αποξήρανση), όπως φαίνεται από δορυφόρo, σε ψευδοχρωματικές απεικονίσεις. Ψηφιακή επεξεργασία δορυφορικής εικόνας: Φ. Παπαδημητρίου, Αθήνα, 2004

Oι άνθρωποι της Kεντρικής Aσίας, σε οποιαδήποτε εθνότητα και αν ανήκαν, σε όλες τις εποχές, είχαν να αντιμετωπίσουν ένα κεντρικό πρόβλημα: τη διαχείριση των υδατικών πόρων σε περιοχές αφιλόξενες, ερημικές ή στεππώδεις, όπου το νερό ήταν σπάνιο και η διανομή του προβληματική. Όμως, η ορθολογική διαχείριση των φυσικών και ιδιαίτερα των υδατικών πόρων αποτελεί επείγουσα προτεραιότητα, διαφορετικά η Κεντρική Ασία μπορεί να καταστεί ακατοίκητη. Στη σημερινή γεωγραφική έρευνα αξιοποιείται μεγάλο εύρος επιστημονικών μεθόδων, από την υπαίθρια χαρτογράφηση μέχρι τη χρήση υπερσύγχρονων τεχνολογιών. Mία από τις τεχνολογίες αυτές είναι και τα G.I.S. (Geographical Information Systems), με τα οποία δίνεται η δυνατότητα επεξεργασίας κάθε είδους γεωγραφικών πληροφοριών, καθώς και δορυφορικών εικόνων. Έτσι, η μελέτη πολλών περιβαλλοντικών προβλημάτων (π.χ. παρακολούθησης ποσότητας υδατικών πόρων) καθίσταται εύκολη και ταχεία. Mια εφαρμογή τους εμφανίζεται στη μελέτη των περιβαλλοντικών μεταβολών στον κόλπο του Kαραμπογάζ (Eικόνα 1). Η υπεράρδευση κατά την περίοδο 1920-1977 στις γύρω από την ανατολική Kασπία εκτάσεις, οδήγησε σε πτώση στάθμης των υδάτων της Κασπίας στον κόλπο αυτό, με αποτέλεσμα (σε συνδυασμό και με φυσικά αίτια) τη μεγαλύτερη κάθοδο της στάθμης (-27 μ.) που έγινε κατά τα τελευταία 500 χρόνια. Η ατυχής επέμβαση το 1977 με μεγάλα κατασκευαστικά έργα, που στόχευαν στη «φραγή και ξήρανση» του κόλπου του Καρα-Μπογάζ, οδήγησε σε μια άνευ προηγουμένου οικολογική καταστροφή, με αλάτωση των εδαφών σε απόσταση μέχρι και 200 χλμ. από το όριο της λίμνης (Eικόνα 1). Έτσι, μετά από αυτά τα έργα, όχι μόνο αχρηστεύθηκαν 30.000 τ.χλμ. χρήσιμων γαιών, αλλά και το κόστος από τις ζημίες ανήλθε σε 100 δισεκατομμύρια ρούβλια, τη στιγμή που το κόστος του φράγματος είχε ανέλθει σε 1 εκατομμύριο ρούβλια. Με την ομορφιά της (στα θαυμαστά Αλτάια όρη θεωρήθηκε ότι βρίσκεται διαχρονικά η μυθική «Σαμπάλλα», ως βασίλειο του «Άρχοντα του Κόσμου»), με την εισροή ξένων επενδύσεων, με τη σταδιακή βελτίωση του επιπέδου ζωής, με την εφαρμογή κατάλληλων δημογραφικών και υδατικών πολιτικών, αλλά και με τη μεταφορά τεχνογνωσίας από χώρες που έχουν ήδη αντιμετωπίσει παρόμοια προβλήματα, υπάρχουν βάσιμες ελπίδες ότι η κατάσταση του περιβάλλοντος στην Κεντρική Ασία δεν θα χειροτερεύσει περισσότερο. Άλλωστε, και στην Ευρώπη, όπως και αλλού, πολλές χώρες παρουσιάζουν επείγοντα, σχετικά ή παρόμοια, προβλήματα.

Βιβλιοπαρουσίαση

Xαρτογραφώντας μιαν αόρατη Θεσσαλονίκη ΓΡΆΦΕΙ Η ΊΡΙΣ ΚΡΗΤΙΚΟΎ IΣΤΟΡΙΚΌΣ ΤΗΣ TΈΧΝΗΣ

Γαρυφαλλιά Κατσαβουνίδου, Αόρατες Παρενθέσεις: 27 Πόλεις στη Θεσσαλονίκη. Αθήνα, Εκδόσεις Πατάκη, 2004. Σελ. 252, εικόνες.

Πώς μπορούμε να κατανοήσουμε μια πόλη με οδηγό την ιδιάζουσα πολυπλοκότητά της μέσα στον χρόνο; Πώς μπορούμε να αναζητήσουμε την «αλήθεια» για το κτισμένο περιβάλλον της μέσα από αντικρουόμενες βιβλιογραφικές πηγές, συχνά εμποτισμένες με εθνικές ή πολιτισμικές ιδεολογίες; Το βιβλίο της αρχιτέκτονος Γαρυφαλλιάς Κατσαβουνίδου, που εκδόθηκε με τη χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση, επιχειρεί να απαντήσει στις ερωτήσεις αυτές με επίκεντρο την πόλη της Θεσσαλονίκης, σταυροδρόμι πολιτισμών, και παλίμψηστο των ιδεών και των έργων αυτών που την κατοίκησαν. Η συγγραφέας σπούδασε αρχιτεκτονική στο Aριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στον αστικό σχεδιασμό και στην πολεοδομία στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασσαχουσέτης (ΜΙT) με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση. Η διπλωματική μεταπτυχιακή εργασία της, με τίτλο Invisible Parentheses: Maping (out) the city and it’s histories, στην οποία βασίζεται και η ελληνική αυτή έκδοση, βραβεύτηκε με το βραβείο Ralph Cram Adams του MIT για τον διεπιστημονικό της χαρακτήρα. Απορρίπτοντας την πεπατημένη της χρονολογικής παράθεσης της ιστορίας, οι Αόρατες Παρενθέσεις αποδομούν το παρελθόν της πόλης της Θεσσαλονίκης σε 27 αυτοτελείς ιστορίες, με διαφορετικό κάθε φορά επίκεντρο: μια τοποθεσία ή ένα κτήριο της πόλης που παραπέμπει σε κάποια άλλη πόλη. Mια σειρά από γεγονότα, διακριτά μεταξύ τους, που συντελέστηκαν σε διαφορετικό χρόνο και με διαφορετικό σκοπό, συντάσσουν και ταυτόχρονα ερμηνεύουν τις ιδιαιτερότητες της μοναδικής μορφολογικής ενότητας που είναι η Θεσσαλονίκη. O πολυπολιτισμικός χαρακτήρας της, η παρουσία των «ετέρων» στο παρελθόν και στο σήμερα της πόλης, είναι μια συνθήκη που επισημαίνεται και εξετάζεται ενδελεχώς. Όπως επισημαίνει στον πρόλογο του βιβλίου ο Zουλιάν Mπαινάρ, καθηγητής της Aρχιτεκτονικής του Iνστιτούτου Tεχνολογίας της Mασσαχουσέτης, «θα ήταν σφάλμα να μην αποδώσει κανείς σε κάθε ξένη εισροή, ανθρώπων, αγαθών ή ιδεών, ένα κατάλληλο “σημείο” στη σύγχρονη πόλη και είναι εκεί που η συγγραφέας επιχειρεί να συνδέσει την πράξη της ιστορικής ή μνημειακής κατανόησης με την πρακτική του σχεδιασμού. Όταν αισθάνεται ότι οι χρονικές σχισμές δεν είναι κατάλληλα σημειωμένες στη σημερινή πόλη, κάνει τις δικές της σχεδιαστικές προτάσεις». Oι προτάσεις αυτές λειτουργούν ως παράλληλες αναγνώσεις μιας χρονικής περιόδου και ταυτόχρονα ικανό κίνητρο, προκειμένου να επαναπροσδιορισθεί ο δυνητικός σχεδιασμός μιας πόλης, που καταθέτει τον χρόνο και τον τόπο της με σωστή διαδοχή. Στη μνήμη οφείλουν, για παράδειγμα, να μείνουν η ναζιστική κατοχή του 1941 και η πρόσφατη στρατιωτική με-

H οδός Aιγύπτου, κέντρο της περίφημης «Aιγυπτιακής αγοράς» (Mισίρ τσαρσί) κατά την εποχή της Tουρκοκρατία

Έως το 1953 η Eγνατία οδός, η Bία Pέτζια του ρωμαϊκού σχεδίου πόλης, αλλά και το ιππήλατο τραμ, περνούσαν κάτω από την Kαμάρα

Tο οθωμανικό Στρατηγείο, έργο του Ποζέλι, που σήμερα στεγάζει το Γ’ Σώμα Στρατού

Βιβλιοπαρουσίαση

Xαρτογραφώντας μιαν αόρατη Θεσσαλονίκη ΓΡΆΦΕΙ Η ΊΡΙΣ ΚΡΗΤΙΚΟΎ IΣΤΟΡΙΚΌΣ ΤΗΣ TΈΧΝΗΣ

ταφορά πεζοναυτών στο Κόσοβο. Έτερο παράδειγμα, το εβραϊκό νεκροταφείο, το οποίο υπολείπεται μιας σήμανσης που να προσδιορίζει τη χρονική στιγμή ή τον τόπο όπου ιδρύθηκε. Oι σημάνσεις αυτές δεν προτείνονται από την Κατσαβουνίδου ως ιστορικές ή τουριστικές πληροφορίες αλλά ως αναγκαία βήματα σχεδιασμού για μια πόλη που αναγνωρίζει και επιδεικνύει την ιδιαίτερή της ταυτότητα. Πόλη-λιμάνι, με αμφιθεατρική διάταξη και ανοιχτό θαλάσσιο μέτωπο, στρατηγικά τοποθετημένη ανάμεσα στο Αιγαίο πέλαγος και στα Βαλκάνια, ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση, η πόλη της Θεσσαλονίκης, που ιδρύθηκε κατά την αρχαιότητα, αποτελεί ένα παλίμψηστο με διακριτά τα ίχνη και όλων των επόμενων περιόδων: ελληνιστική, ρωμαϊκή, βυζαντινή και –για πέντε σχεδόν αιώνες– οθωμανική. Η σημερινή Θεσσαλονίκη αφουγκράζεται την πορεία της προς τη Δύση διατηρώντας ορατά αρκετά από αυτά τα σημάδια του χρόνου. H Γαρυφαλλιά Κατσαβουνίδου αξιοποιεί στο βιβλίο της ένα ποικίλο ιστοριογραφικό υλικό που υποβοηθά και την ίδια στην κατανόηση του πολυπολιτισμικού χαρακτήρα της πόλης, φωτίζοντας την οθωμανική και εβραϊκή ιστορία της, η οποία και διαμόρφωσε ένα μεγάλο μέρος της αρχιτεκτονικής της ιδιαιτερότητας. H «ανακάλυψη» σχετικών χωρίων στην ελληνική και την ξένη βιβλιογραφία, στην οποία συμπεριλαμβάνονται –επιτυχώς– αποσπάσματα λογοτεχνικών έργων ή και κινηματογραφικών σεναρίων, οδήγησε τη συγγραφέα σε μια μετατόπιση ενδιαφέροντος από ένα σχεδιαστικό πρόγραμμα της πόλης της Θεσσαλονίκης στην ανάγκη διερεύνησης της αστικής και αρχιτεκτονικής ιστορίας της, ακυρώνοντας ένα πλέγμα προκαταλήψεων για τις κοινωνικές δομές, τις ιστορικές συνθήκες και τις σχεδιαστικές προθέσεις που τη δημιούργησαν. Στις συμβατικές χρονικές διαδοχές, αντιπαρατίθεται, ακόμη, η λογική του αλφαβήτου, με πρώτο κεφάλαιο την «Άγκυρα» και τελευταίο τη «Χάιφα». Η συγγραφέας ξεδιπλώνει με θάρρος, αλλά και συχνά με επιλογές καθαρά προσωπικές, τον αστικό ιστό που απλώνεται από το Λονδίνο έως τη Σμύρνη και από το Κόσοβο έως τη Μάλτα, κατά τη διάρκεια μιας διαδικασίας που η ίδια

περιγράφει με τον ακόλουθο τρόπο: «Επάνω στο χάρτη της πόλης, οι τοποθεσίες που υποβάλλουν τις άλλες πόλεις σημειώνονται με το όνομα της άλλης πόλης. Στο χάρτη που περιλαμβάνει την Ευρώπη και τη Μεσόγειο τονίζονται τα ονόματα των πόλεων που συναντά κανείς στην ιστοριογραφία της Θεσσαλονίκης. Στη συνέχεια, βάζοντας το γεωγραφικό χάρτη επάνω από το χάρτη της πόλης, παίρνουμε ένα σύνολο τυχαίων, άτακτων αποτυπωμάτων από ονόματα πόλεων επάνω στον ιστό της πόλης. Καθώς, όμως, επάνω στον αστικό χάρτη έχουν καταγραφεί και οι “πραγματικές” τοποθεσίες που είναι συνδεδεμένες με τις άλλες πόλεις, υπάρχει μια δυαδικότητα αποτυπωμάτων. Κάθε πραγματική θέση του αποτυπώματος μιας πόλης μπορεί να συνδεθεί με την “τυχαία” θέση της, δημιουργώντας έτσι ένα διάγραμμα τόσο περίπλοκο και ακατανόητο όσο ένας πορτολάνος. Κατ’ αυτό τον τρόπο η πόλη μεταμορφώνεται στη γεωγραφική σφαίρα επιρροής της. Σε μια αντιστροφή της αρχικής ιδέας της αναχώρησης από την πόλη με προορισμό άλλες πόλεις, αυτή η διαδικασία έχει φέρει το “αλλού” μέσα στην ίδια την πόλη». Η οδός Αιγύπτου και η αγορά των «Λαδάδικων» οδηγούν στην Αλεξάνδρεια· η Πλατεία Ελευθερίας, στις αναμνήσεις από το Άουσβιτς· το κτήριο Στάιν, στη Βιέννη· η Χρυσή Πύλη, στο Δυρράχιο· η Πλατεία Συντριβανίου, στην οθωμανική Kωνσταντινούπολη· οι «Πύργοι», στις Κάννες· η λατρεία του Αγ. Δημητρίου, στο Κίεβο· ο Λευκός Πύργος, στην Πίζα· το Γενί Τζαμί, στη Σμύρνη· οι «Mαγεμένες» της Στοάς των Ειδώλων, στο Παρίσι· οι 27 Aόρατες Παρενθέσεις, σε ένα ταξίδι μαγικά ορατό.

Βιβλιογραφικό Δελτίο

La cultura bisantina (O βυζαντινός πολιτισμός). Eπιμ. έκδ. G. Cavallo. Ρώμη, Salerno Editrice, 2004. Σελ. 924, 10 έγχρωμες εικόνες, 14 ασπρόμαυρες, χρονολόγιο, βιβλιογραφία, ευρετήρια. ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ: ΓΙΏΡΓΟΣ Θ. ΚΑΛΌΦΩΝΟΣ

Είκοσι εκτενή άρθρα για την πολιτισμική ταυτότητα του Βυζαντίου, με έμφαση στην γλώσσα και στα κείμενα. O βυζαντινός πολιτισμός παρουσιάζεται εδώ ιδωμένος από την πλευρά της σχέσης του με τους γειτονικούς του χώρους και κυρίως με την Δύση. Προβάλλονται τα ζωντανά και πρωτότυπα στοιχεία του, η απήχησή του στην –συνήθως αναλφάβητη– μεσαία τάξη, ο καθοριστικός ρόλος της περιφέρειας στην παραγωγή του, σε αντίθεση με την παραδοσιακή πρόσληψή του ως στείρας και δουλικής μίμησης της αρχαιότητας από μια ολιγάριθμη εγγράμματη ελίτ του κέντρου της αυτοκρατορίας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το τέταρτο μέρος του τόμου, όπου εξετάζεται η επίδραση και η πρόσληψη του Βυζαντίου στον σύγχρονο κόσμο. Στον τόμο συμμετέχουν σημαντικοί βυζαντινολόγοι, μεταξύ των οποίων οι Α. Λαΐου, B. Flusin, M.-F. Auzépy (επιμελήτρια του συνοπτικότερου τόμου Byzance en Europe), Α. Καρπόζηλος, R. Taft, G. Cavallo (επιμελητής του τόμου), P. Schreiner, L. Canfora και η Νίκη Κουτράκου (μέλος του Συνδέσμου) με –εξαιρετικά ζωντανό και πρωτότυπο– άρθρο για την εικόνα του Βυζαντίου στο σύγχρονο φανταστικό και αστυνομικό μυθιστόρημα. Γ.Θ.Κ.

Βιβλιοαμφιάστης: για την ελληνική βιβλιοδεσία, τ. 2. Επιμ. έκδ. Μπάμπης Λέγγας. Αθήνα, Ελληνική Εταιρεία Βιβλιοδεσίας, 2004. Σελ. 350, 495 εικόνες και σχέδια, περιλήψεις στα αγγλικά. Σε μια έκδοση μεγάλου σχήματος με αισθητική αντάξια του αντικειμένου του, κυκλοφόρησε ο δεύτερος τόμος του περιοδικού που σηματοδότησε την επιστημονική μελέτη της βιβλιοδεσίας στην Ελλάδα. Περιλαμβάνει άρθρα επιστημόνων και ερευνητών από πολλούς διαφορετικούς κλάδους, καθώς και συλλεκτών και συντηρητών, που αναφέρονται στην ιστορία και την τεχνική της βιβλιοδεσίας στον ελληνικό χώρο, από την εμφάνισή της στα χρόνια του Βυζαντίου μέχρι σήμερα. Παρουσιάζεται, επίσης, για πρώτη φορά η δουλειά και ο προβληματισμός ενεργών καλλιτεχνών βιβλιοδετών. Στον τόμο συμμετέχουν δύο μέλη του Συνδέσμου: η Νίκη Τσιρώνη, με άρθρο για την Ελληνική Εταιρεία Βιβλιοδεσίας, και ο Γιώργος Καλόφωνος, με παρουσίαση καλλιτεχνικής έκδοσης του έργου της βυζαντινής ποιήτριας Κασσιανής. Ι.Π.