AO 30 (December 2005) by Onassis Stegi

Περιοδικό ΑΩ Τεύχος 30

Δεκέμβριος 2005

Περιοδικό ΑΩ Τεύχος 30 Δεκέμβριος 2005

Περιεχόμενα Σημείωμα Ειδήσεις του Ιδρύματος • • •

Απολογισμός μιας μεστής ζωής..........................................................................................................................................................................2 Τελευταίο αντίο σ’έναν σπουδαίο Έλληνα.........................................................................................................................................................5 Με βαθειάν ευγνωμοσύνη....................................................................................................................................................................................7

Δραστηριότητες Υποτρόφων • • • • • • •

Επιτυχίες..................................................................................................................................................................................................................9 Εικαστικά...............................................................................................................................................................................................................13 Σκηνοθεσία............................................................................................................................................................................................................16 Βιβλιοδεσία...........................................................................................................................................................................................................17 Χορός......................................................................................................................................................................................................................18 Moυσική..................................................................................................................................................................................................................19 Πορτραίτο...............................................................................................................................................................................................................24

Ειδήσεις του Ιδρύματος •

Η ελληνική τέχνη σε αντίξοες συνθήκες........................................................................................................................................................ 25

Συνέντευξη •

Peter Mackridge. Το Φαινόμενο της Διγλωσσίας Γλώσσα και Εθνική Ταυτότητα.................................................................................29

Διάλεξη •

Η επικοινωνία επιχείρησης και δικηγόρου κατά την προετοιμασία συμβάσεων....................................................................................32

Άρθρο •

Oμαδική Ψυχοθεραπεία Aπό το άτομο στο πρόσωπο...................................................................................................................................35

Βιβλιοπαρουσίαση •

«Φυσικές Eπιστήμες στην Aρχαιολογία» .......................................................................................................................................................37

Βιβλιογραφικό Δελτίο • •

Renée Hirschon, Κληρονόμοι της Μικρασιατικής Καταστροφής: Η κοινωνική ζωή των προσφύγων στον Πειραιά. Αθήνα: ΜΙΕΤ, 2004. Σελ. 484, 24 εικ. (4 έγχρωμες), βιβλιογραφία, ευρετήριο, ISBN 960-250-2819..............................................40 Anastasia G. Yangaki. La céramique des IVe – VIIIe siècles ap. J.-C. d’ Eleutherna. (Η κεραμική της Ελεύθερνας από τον 4ο ως τον 8ο αιώνα μ.Χ.). Aθήνα: Eκδόσεις Πανεπ. Kρήτης, 2005. Σελ. 485, βιβλιογραφία, παραρτήματα, χάρτες, σχέδια και μαυρόασπρες εικόνες, ISBN 960-88394-2-4...............................................................................................................................................40

Ταυτότητα και Διοικητικό Συμβούλιο...........................................................................................................................................................41

Σημείωμα Αναβολή Εκδηλώσεων λόγω Πένθους Για πρώτη φορά η στήλη αυτή δεν θα καταγράψει επιτυχίες και χαρούμενες ειδήσεις του Συνδέσμου και του Ιδρύματος Ωνάση, αλλά θα μεταδώσει μια εξαιρετικά θλιβερή είδηση: το γεγονός του θανάτου του Επίτιμου Προέδρου του Ιδρύματος Στέλιου Παπαδημητρίου στις 23 Νοεμβρίου 2005. Με βαθιά θλίψη σύσσωμο σχεδόν το Διοικητικό Συμβούλιο και πολλά μέλη του Συνδέσμου παραβρέθηκαν στην κηδεία του στις 25 Νοεμβρίου 2005 στην Αγία Φωτεινή Νέας Σμύρνης, στη σκιά του πανύψηλου κωδωνοστασίου που το Ίδρυμα Ωνάση ανέγειρε το 1999 πανομοιότυπο με εκείνο που υπήρχε κάποτε στη γενέτειρα του Αριστοτέλη Ωνάση, τη Σμύρνη. Σε ένδειξη πένθους, ο Σύνδεσμος αποφάσισε να αναβάλει τη διοργάνωση των δύο εκδηλώσεων που είχε προγραμματίσει έως το τέλος του έτους: το ρεσιτάλ πιάνου της Ιφιγένειας Κατίκα και την καθιερωμένη χριστουγεννιάτικη μουσική βραδιά, που εφέτος θα φιλοξενούσε την υψίφωνο Ρόζυ Κυπραίου. Μαζί με τις χριστουγεννιάτικες ευχές του ΑΩ για υγεία, ευτυχία και δημιουργικότητα, και μια επισήμανση: η φετινή ευχετήρια κάρτα που απεικονίζει τη Γέννηση και την οποία έστειλε ο Σύνδεσμος σε όλα τα μέλη του είναι έργο ενός υποτρόφου, του ζωγράφου Διονύση Καμπόλη, μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνδέσμου. Στόχος είναι να υπάρξει συνέχεια στην πρωτοβουλία αυτή και από άλλους εικαστικούς υποτρόφους, που τα έργα τους θα μεταφέρουν ευχές του Συνδέσμου στο μέλλον. Από το νέο έτος οι δραστηριότητες του Συνδέσμου ξαναβρίσκουν τον κανονικό τους ρυθμό, με πρώτη την κοπή της πίττας, όπου παραδοσιακά παραβρισκόταν πάντοτε ο Στέλιος Παπαδημητρίου. Το ζεστό χαμόγελό του και τα λόγια με τα οποία πάντα μας εμψύχωνε, θα μας λείψουν... Λήδα Μπουζάλη

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Απολογισμός μιας μεστής ζωής

Φωτογραφία: all4mat.gr

Στην τελετή θεμελίωσης της Στέγης Γραμμάτων και Tεχνών τον Aπρίλιο του 2004. H υπό ανέγερση Στέγη ήταν το τελευταίο μεγάλο έργο που εμπνεύστηκε ο Στέλιος Παπαδημητρίου.

Tο Διοικητικό Συμβούλιο του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης αναγγέλλει με οδύνη τον θάνατο του Επιτίμου Προέδρου του Ιδρύματος και Ισοβίου Μέλους του Διοικητικού του Συμβουλίου Στέλιου Α. Παπαδημητρίου στις 23 Νοεμβρίου 2005

O Στέλιος Παπαδημητρίου γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1930. Φοίτησε στην Τοσιτσαία Δημοτική Σχολή Αρρένων και στο Αβερώφειο Γυμνάσιο Αλεξανδρείας. Tο 1953 πήρε το πτυχίο Νομικής από το Πανεπιστήμιο Αλεξανδρείας. Το 1954 γνωρίστηκε με τον Αριστοτέλη Ωνάση, ο οποίος του ανέθεσε τη νομική κάλυψη του προγράμματος μεταφοράς του συνόλου του πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας, που επεδίωκε εκείνη την εποχή. Για τον σκοπό αυτό, από το 1954 έως το 1960 εγκαταστάθηκε στη Σαουδική Αραβία και συμμετείχε στη σύνταξη σημαντικών νομοθετημάτων του σαουδαραβικού δικαίου, στον τομέα της ναυτιλίας.

δικηγόρου και από το 1977 συνεργάστηκε με τον γιο του Αντώνη Παπαδημητρίου στο δικηγορικό γραφείο «Σ. και Α. Παπαδημητρίου και Συνεργάτες». Ανάμεσα στον Αριστοτέλη Ωνάση και τον Στέλιο Παπαδημητρίου αναπτύχθηκε ένας ισχυρός επαγγελματικός και φιλικός δεσμός, ο οποίος κράτησε έως το τέλος της ζωής του Ωνάση. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 1970, όταν ο Στέλιος Παπαδημητρίου ήταν μόλις σαράντα ετών, ο Αριστοτέλης Ωνάσης, εκτιμώντας το ήθος αλλά και την επαγγελματική δεινότητά του, τον τοποθέτησε, μεταξύ άλλων, Νομικό Σύμβουλο και μέλος του Δ.Σ. της Ολυμπιακής Αεροπορίας, Πρόεδρο της Ολυμπιακής Αεροπλοΐας και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της ιδιωτικής του Τραπέζης, Banque de Depôts, στη Γενεύη. Εκείνη την περίοδο γνωρίστηκε με τους Παύλο Ιωαννίδη, Απόστολο Ζαμπέλα και Παρασκευά Ιωαννίδη –τότε στελέχη της Ολυμπιακής–, με τους οποίους τον συνέδεσε αδελφική φιλία. Λίγο αργότερα, ο Ωνάσης του ανέθεσε τη γενική διεύθυνση του στόλου του, που αποτελείτο από 70 πλοία, κυρίως δεξαμενόπλοια.

Το 1960 επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια, όπου άσκησε ελεύθερη δικηγορία σε σημαντικό δικηγορικό γραφείο, ειδικευμένο σε ναυτιλιακές υποθέσεις. Το 1966 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Ελλάδα, πέτυχε, μετά από εξετάσεις, την αναγνώριση της ισοτιμίας του πτυχίου του από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και ενεγράφη μέλος του Δικηγορικού Συλλόγου Πειραιά. Από το 1967 άσκησε το λειτούργημα του

Παράλληλα με την επαγγελματική του ενασχόληση με τον Όμιλο Ωνάση, ο Στέλιος Παπαδημητρίου άσκησε ανεξάρτητη δικηγορία και εξελίχθηκε σε έναν από τους καλύτερους χειριστές περίπλοκων εμπορικών, ναυτιλιακών αλλά και αστικών υποθέσεων. Ο Ωνάσης του ανέθεσε την επαγγελματική κατάρτιση του γιου του Αλέξανδρου, ο οποίος τον θεωρούσε έως το τέλος της ζωής του δάσκαλο. Μετά τον θάνατο του Αλέ-

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Απολογισμός μιας μεστής ζωής

O Στέλιος Παπαδημητρίου στην τελετή Bράβευσης του Iδρύματος και του ιδίου από τον Σύνδεσμο Eλληνο-Aιγυπτιακής Φιλίας στην Παλαιά Bουλή τον Φεβρουάριο του 2005

O Aριστοτέλης Ωνάσης με τον νεαρό Στέλιο Παπαδημητρίου στη Σαουδική Aραβία το 1954

ξανδρου, ο Ωνάσης επέλεξε τον Στέλιο Παπαδημητρίου να υπερασπίζεται και να συμβουλεύει την κόρη του Χριστίνα, μαζί με τον Παύλο Ιωαννίδη. Ο Στέλιος Παπαδημητρίου επιμελήθηκε τη σύνταξη της διαθήκης του αείμνηστου Αριστοτέλη Ωνάση με βάση τις εντολές του. Ο Ωνάσης τον ορίζει ως έναν από τους πέντε εκτελεστές της διαθήκης του, με την οποία αφήνει τη μισή περιουσία του στο Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης, στη μνήμη του γιου του. Η διαθήκη του Ωνάση τον ορίζει επίσης ως ένα από τα 15 πρώτα και ισόβια μέλη του Ιδρύματος. Με πρώτη Πρόεδρο τη Χριστίνα Ωνάση, ο Στέλιος Παπαδημητρίου υπηρέτησε το Ίδρυμα αρχικά από τη θέση του Γενικού Γραμματέως, στη συνέχεια ως Αντιπρόεδρός του και Πρόεδρος της Εκτελεστικής Επιτροπής. Ταυτοχρόνως εξελέγη Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Holding Εταιρείας, η οποία ελέγχει όλες τις επιχειρηματικές δραστηριότητες του Ιδρύματος. Μετά τον θάνατο της Χριστίνας, το 1988, εξελέγη Πρόεδρος του Επιχειρηματικού Ιδρύματος και στη συνέχεια Πρόεδρος και του Κοινωφελούς Ιδρύματος. Με τη διαθήκη της η Χριστίνα τον όρισε μέλος της πενταμελούς επιτροπής η οποία διαχειρίστηκε την περιουσία της κόρης της, Αθηνάς Ρουσέλ, από το 1988 έως το 1999. Επί προεδρίας του, το επιχειρηματικό Ίδρυμα πολλαπλασίασε το αρχικό κεφάλαιο, το οποίο είχε αφήσει στη διαθήκη του ο Ωνάσης.

O Στέλιος Παπαδημητρίου στην τελετή παράδοσης της δωρεάς του συστήματος τεχνολογικής αναβαθμίσεως των υπηρεσιών της EΛEΠAΠ τον Mάιο του 2004.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Απολογισμός μιας μεστής ζωής

Με τους στενούς συνεργάτες και επιστήθιους φίλους του Απόστολο Ζαμπέλα και Παύλο Ιωαννίδη, επίτιμους Αντιπροέδρους σήμερα του Iδρύματος Ωνάση

Την 1η Ιουλίου του 2005, ο Στέλιος Παπαδημητρίου –όπως και τα άλλα δύο ισόβια μέλη του Δ.Σ., Παύλος Ιωαννίδης και Απόστολος Ζαμπέλας– αποφάσισαν να αποχωρήσουν από την Προεδρία του Ιδρύματος, για να τους διαδεχθεί η νεότερη γενιά, η οποία εξελέγη παμψηφεί από το δεκαπενταμελές Δ.Σ. Παρέμειναν, φυσικά, ως ισόβια μέλη του Ιδρύματος. Το Δ.Σ. σε ένδειξη αναγνώρισης των πολύτιμων υπηρεσιών του προς το Ίδρυμα αλλά και τον Όμιλο Επιχειρήσεων Ωνάση, τίμησε τον Στέλιο Παπαδημητρίου με τον τίτλο του Επιτίμου Προέδρου. Από το 1953 ήταν παντρεμένος με τη φιλόλογο Αλεξάνδρα Κρασάρη, με την οποία απέκτησε τρεις γιους: τον Αντώνη, δικηγόρο και σημερινό πρόεδρο του Ιδρύματος Ωνάση, τον Γιώργο, πολιτικό μηχανικό και τον Δημήτρη, συνθέτη και διευθυντή του Γ΄ Προγράμματος της ΕΡΤ.

Μαζί με τα μέλη του Δ.Σ. του Ιδρύματος κ.κ. Γιώργο Ζαμπέλα, Παύλο Ιωαννίδη, Αντώνη Παπαδημητρίου και Γιάννη Ιωαννίδη, κατά την επίσκεψή τους στο δεξαμενόπλοιο Olympic Future στις 13 Ιανουαρίου 2005.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Τελευταίο αντίο σ’έναν σπουδαίο Έλληνα

Πλήθος συνεργατών, φίλων και επισήμων συγκεντρώθηκε για ν’ αποχαιρετήσει τον Στέλιο Παπαδημητρίου

Συγκινητική η στιγμή εκφώνησης του επικήδειου λόγου από τον γιο του Αντώνη Παπαδημητρίου

Xοροστατούντων του Πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόδωρου του Β΄, του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Χριστόδουλου, του Αρχιεπισκόπου Τιράνων και πάσης Αλβανίας κ. Αναστάσιου και του εκπροσώπου του Οικουμενικού Πατριαρχείου Μητροπολίτη Περγάμου κ. Ιωάννη, εψάλη, την Παρασκευή 25 Νοεμβρίου, στις 12 το μεσημέρι, στον Ιερό Ναό Αγίας Φωτεινής Νέας Σμύρνης, η εξόδιος ακολουθία για τον Στέλιο Παπαδημητρίου, επίτιμο Πρόεδρο του Ιδρύματος Ωνάση.

του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Γεώργιος Μπαμπινιώτης, οι βουλευτές Κυριάκος Μητσοτάκης, Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης κ.ά. Τη χαρισματική προσωπικότητα του Στέλιου Παπαδημητρίου και το τεράστιο έργο που επιτέλεσε εξήραν στους επικήδειους που εκφώνησαν ο μητροπολίτης Νέας Σμύρνης κ. Συμεών, ο υπουργός Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης κ. Προκόπης Παυλόπουλος, ο πρώην υπουργός κ. Ευάγγελος Βενιζέλος, ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Γεώργιος Μπαμπινιώτης, ο πρόεδρος του Ωνασείου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου καθ. κ. Ιωάννης Παπαδημητρίου, ο Διευθυντής της Α΄ Καρδιολογικής Κλινικής του Ωνασείου καθ. κ. Διονύσιος Κόκκινος, ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων Αιγυπτιωτών κ. Φίλιππος Κοσσένας και η Πρόεδρος του Συνδέσμου Υποτρόφων του Ιδρύματος Ωνάση δρ Ιωάννα Κονδύλη.

Πλήθος κόσμου, φίλοι, συνεργάτες και εξέχουσες προσωπικότητες από τον χώρο της πολιτικής, των γραμμάτων και των τεχνών, καθώς και από τον επιχειρηματικό και εφοπλιστικό κόσμο, έδωσαν το «παρών», για να αποχαιρετήσουν τον άνθρωπο που απετέλεσε, επί σειρά ετών, την «ψυχή» του Ιδρύματος. Μεταξύ αυτών, πολλοί εκπρόσωποι της κυβέρνησης – όπως ο υπουργός Εξωτερικών κ. Πέτρος Μολυβιάτης, ο υπουργός Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης κ. Προκόπης Παυλόπουλος, ο υπουργός Υγείας κ. Νικήτας Κακλαμάνης, ο υπουργός Εθνικής Άμυνας κ. Σπήλιος Σπηλιωτόπουλος και ο υπουργός Ανάπτυξης κ. Πάνος Παναγιωτόπουλος. Εκ μέρους της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης παρέστησαν ο πρώην Πρόεδρος της Βουλής κ. Απόστολος Κακλαμάνης, οι πρώην υπουργοί κ.κ. Ευάγγελος Βενιζέλος και Θεόδωρος Πάγκαλος, και ο επικεφαλής της ομάδας των ευρωβουλευτών του ΠΑΣΟΚ κ. Σταύρος Λαμπρινίδης. Παραβρέθηκαν, ακόμη, ο πρώην πρωθυπουργός κ. Ιωάννης Γρίβας, ο πρύτανης

«Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα Ελλήνων της διασποράς, με τη φλόγα της δημιουργίας μέσα του, που έδωσε λαμπρό παράδειγμα του τι σημαίνει ελληνικό πνεύμα όπου κι αν ταξίδεψε», χαρακτήρισε τον εκλιπόντα ο κ. Προκόπης Παυλόπουλος. «Ένα σημαντικό μέρος της δημιουργικότητας του Αριστοτέλης Ωνάση οφείλεται στη συμβολή του Στέλιου Παπαδημητρίου», είπε ο υπουργός Εσωτερικών, «και η συμβολή του είναι ακόμα μεγαλύτερη όταν, μετά τον θάνατο του Ωνάση, παίρνει τη σκυτάλη, για να μη χαθεί η μεγάλη παρακαταθήκη του Ωνάση για τον τόπο και τον ελληνισμό. Το έργο του Στέ-

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Τελευταίο αντίο σ’έναν σπουδαίο Έλληνα

Στην Αγία Φωτεινή Νέας Σμύρνης εψάλη η νεκρώσιμη ακολουθία στις 25 Νοεμβρίου 2005

λιου Παπαδημητρίου άλλοι θα ήθελαν πολλές ζωές για να το πραγματοποιήσουν». Στον επικήδειο λόγο του ο κ. Ευάγγελος Βενιζέλος είπε ότι ο Στέλιος Παπαδημητρίου ήταν «ένας αληθινός ευπατρίδης, άνθρωπος διορατικός και δημιουργικός, που ένιωσε πως πρέπει να λειτουργήσει ως θεματοφύλακας ενός μεγάλου ονόματος και που αντιλήφθηκε πως υπάρχουν τέσσερα πεδία που προσδίδουν σε ένα μικρό ευρωπαϊκό κράτος, όπως η Ελλάδα, οικουμενικές διαστάσεις, και ασχολήθηκε και με τα τέσσερα: ο απόδημος Ελληνισμός, η εμπορική ναυτιλία, η Ορθοδοξία και το μεγάλο απόθεμα του ελληνικού πολιτισμού που ανήκει στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά». Στον «Έλληνα πατριώτη με τη χαρισματική προσωπικότητα», αναφέρθηκε ο κ. Γεώργιος Μπαμπινιώτης, σημειώνοντας πως «δεν ήταν τυχαίο που ένας άλλος διορατικός και οξυδερκής Έλληνας του εμπιστεύτηκε το Ίδρυμα Αλέξανδρος Ωνάσης. Ο Στέλιος Παπαδημητρίου», είπε ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών, «πλοήγησε το σκάφος για πολλά χρόνια με μαστοριά, με σύνεση, με σεβασμό στη μνήμη και τη βούληση του Ωνάση, με εντιμότητα και κύρος. Αυτό που τον χαρακτήριζε ήταν η δημιουργικότητα, ένα μυαλό ανοικτό σε ιδέες, με λογισμό αλλά και με όνειρο, με ευαισθησία, αίσθηση χιούμορ, καβαφική φιλοσοφημένη σκέψη, ανθρωπιά, μαχητικότητα και αίσθηση ορίων». Ιδιαίτερα συγκινητικός ήταν ο λόγος του Επίτιμου Προέδρου του Ιδρύματος Ωνάση κ. Παύλου Ιωαννίδη, που

αποχαιρέτισε τον στενό συνεργάτη και επιστήθιο φίλο του, μαζί με τον οποίο συμπορεύτηκαν πλάι στον Αριστοτέλη Ωνάση και στη συνέχεια στο πηδάλιο του Ιδρύματος Ωνάση, και που στάθηκε σαν αδελφός στις τελευταίες του στιγμές. Και κορυφαία στιγμή φυσικά ο αποχαιρετισμός του γιου του κ. Αντώνη Παπαδημητρίου, που εξιστόρησε τη ζωή του πατέρα του, από τα δύσκολα πρώτα χρόνια, την αναζήτηση καλύτερης τύχης στην Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία και τέλος στην Ελλάδα, την ωριμότητα δίπλα στον Ωνάση, την ίδρυση και καταξίωση του Ιδρύματος έως την άνιση αναμέτρηση με την ασθένεια. «Ο πατέρας μου», είπε ο κ. Αντώνης Παπαδημητρίου, «γεννήθηκε και έζησε κάτω από ένα αστέρι που επέβαλλε συνεχείς και αλλεπάλληλες ανατροπές και μάχες. Κατάφερε να τις κερδίσει όλες, εκτός από μία, την τελευταία».

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Με βαθειάν ευγνωμοσύνη ΙΩΆΝΝΑ ΚΟΝΔΎΛΗ ΠΡΌΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Δ.Σ. ΤΟΥ ΣΥΝΔΈΣΜΟΥ ΥΠΟΤΡΌΦΩΝ ΚΟΙΝΩΦΕΛΟΎΣ ΙΔΡΎΜΑΤΟΣ ΑΛΈΞΑΝΔΡΟΣ Σ. ΩΝΆΣΗΣ

Παρών στις σημαντικότερες εκδηλώσεις του Συνδέσμου, όπως στην καλοκαιρινή συναυλία του Ιουνίου 2004 στο Βυζαντινό Μουσείο, όπου συγχαίρει τους συντελεστές Σταμάτη Μπερή, Μίνα Πολυχρόνου και Γιάννη Γεωργιάδη

Με πλήθος μελών και φίλων του Συνδέσμου Υποτρόφων, ο Στέλιος Παπαδημητρίου παρακολουθεί από την πρώτη σειρά την διάλεξη του καθηγητή κ. Σπύρου Βρυώνη που διοργάνωσε ο Σύνδεσμος στην αίθουσα της Παλαιάς Βουλής στις 29 Απριλίου 1999

Mε απέραντη ευγνωμοσύνη ο Σύνδεσμος Υποτρόφων θα ήθελε να κατευοδώσει στο τελευταίο ταξίδι τον αείμνηστο Στέλιο Παπαδημητρίου, Eπίτιμο Πρόεδρο του Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης. Όλοι εμείς, οι 4.500 υπότροφοι του Ιδρύματος –3.500 Έλληνες και 700 αλλοδαποί– αισθανόμαστε την ανάγκη να εκφράσουμε ένα μεγάλο «ευχαριστώ» στον άνθρωπο που επί χρόνια μόχθησε για μας. Με τον αδαμάντινο χαρακτήρα, τις ιδιαίτερες ικανότητες, τα εξαιρετικά χαρίσματα και την ακατάπαυστη εργασία, ο Στέλιος Παπαδημητρίου δημιούργησε τις απαραίτητες εκείνες δομές και προϋποθέσεις, οι οποίες, μεταξύ άλλων, στήριξαν ηθικά και υλικά, κατά την πιο κρίσιμη στιγμή, την αρχή της σταδιοδρομίας μας. Επιστήθιος φίλος και στενός συνεργάτης του αείμνηστου εθνικού ευεργέτη Αριστοτέλη Ωνάση, μαζί με τους Παύλο Ιωαννίδη και Απόστολο Ζαμπέλα, ανέλαβαν το δύσκολο έργο υλοποίησης του οράματός του, δηλαδή να δώσουν υπόσταση στο Ίδρυμα με τις πολλαπλές πολιτιστικές και φιλανθρωπικές δραστηριότητες. Στο Πρόγραμμα Υποτροφιών για Έλληνες που επιθυμούν να συνεχίσουν τις σπουδές τους στην Ελλάδα ή το εξωτερικό, με ειδική μάλιστα πρόβλεψη για Πόντιους από την πρώην ΕΣΣΔ και Βορειοηπειρώτες, που ισχύει από το 1978, προστέθηκε από το 1997 το Πρόγραμμα Υποτροφιών για Αλλοδαπούς προς την Ελλάδα. Η φροντίδα του Ιδρύματος υπό τον Στέλιο Παπαδημητρίου συνεχίστηκε και μετά το πέρας της υποτροφίας. Με το Ειδικό Πρόγραμμα Χορηγιών και Ενισχύσεων για διατελέσαντες υποτρόφους, το Ίδρυμα βραβεύει και εκδίδει μια μελέτη, κατά προτίμηση διδακτορική διατριβή, επιχορηγεί δύο ερευνητικά προγράμματα στα οποία συμμετέχουν πρώην υπότροφοι ως κύριοι συντελεστές και στηρίζει ένα επιστημονικό Συνέδριο ή μια σημαντική πρωτοβουλία στην οποία συμμετέχουν υπότροφοι. αείμνηστος Στέλιος Παπαδημητρίου στήριξε πολύ ενεργά και την ιδέα δημιουργίας του Συνδέσμου, δηλαδή ενός νομικού προσώπου στο οποίο θα συμμετείχαν όλοι οι διατελέσαντες υπότροφοι, με σκοπό τόσο τη σύσφιξη των φιλικών δεσμών μεταξύ μας, όσο κυρίως την παροχή δυνατότητας ατομικής και συλλογικής προσφοράς προς το κοινωνικό σύνολο. Έτσι, όταν συνεστήθη το σωματείο, το Ίδρυμα ενίσχυσε την ουσιαστική λειτουργία του εξασφαλίζοντας στέγαση και παρέχοντας γραμματειακή υποστήριξη, υλικοτεχνική υποδομή, αλλά και μια γενναία χρηματική επιχορήγηση ετησίως. Με τις οξυδερκείς, εύστοχες, αλλά και γεμάτες πατρική αγάπη παρατηρήσεις του Στέλιου Παπαδημητρίου, οι εκ-

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Πλαισιωμένος από επίσημους προσκεκλημένους, στα εγκαίνια της πρώτης μεγάλης έκθεσης έργων των εικαστικών υποτρόφων στο Πάρκο Ελευθερίας τον Φεβρουάριο 1999

O Στέλιος Παπαδημητρίου δεν έλειψε ποτέ από την κοπή της πίττας του Συνδέσμου. Εδώ στην εκδήλωση κοπής της πίττας τον Ιανουάριο 2003.

δηλώσεις του Συνδέσμου μας βελτιώθηκαν και ελπίζουμε ότι έχουν φθάσει σε ένα πολύ ικανοποιητικό επίπεδο. Ωστόσο, όλα τα προμνημονευθέντα θα μπορούσαν να αποδοθούν σ’ έναν καλό κι ευσυνείδητο ή έστω εμπνευσμένο μάνατζερ. Όμως, ο Στέλιος Παπαδημητρίου στο πηδάλιο του Ιδρύματος, ήταν κάτι πολύ περισσότερο. Ήταν ένας αληθινός συμπαραστάτης, που νοιαζόταν για τα προβλήματά μας και αποτέλεσε πρότυπο ήθους και δημιουργικότητας. Η οδύνη για την απώλεια του ανδρός είναι μεγάλη, το κενό στην καρδιά μας δυσαναπλήρωτο. Συμπαραστεκόμαστε ολόψυχα στην οικογένειά του και ιδιαίτερα στην πανάξια σύντροφο της ζωής του την κ. Αλεξάνδρα. Η ευγνωμοσύνη μας θα είναι αιώνια.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Αλεξία Μουζά Η δεκαεξάχρονη υπότροφος Αλεξία Μουζά διακρίθηκε τον Μάιο του 2005 στον διεθνή διαγωνισμό πιάνου με ορχήστρα του Καντού της Ιταλίας. Συγκεκριμένα κέρδισε το δεύτερο βραβείο στην κατηγορία «κλασικό κοντσέρτο», όπου φέτος δεν δόθηκε πρώτο βραβείο. Στην κατηγορία αυτή συμμετείχαν περισσότεροι από 40 πιανίστες από όλο τον κόσμο. Στο πλαίσιο των συναυλιών που διοργανώθηκαν για τους νικητές των δύο κατηγοριών του διαγωνισμού (κλασικό και ρομαντικό κοντσέρτο) η Αλεξία Μουζά έδωσε δύο συναυλίες με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα Mihail Jora di Bacau, υπό τη διεύθυνση του Οβίδιου Μπαλάν, στη Σάλα Βέρντι του Μιλάνου και στο Τεάτρο Σοτσιάλε του Κόμο, ερμηνεύοντας το κοντσέρτο σε ρε ελάσσονα K. 466 του Μότσαρτ. Η Αλεξία Μουζά είναι υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση (2001-2003) και συνεχίζει τις σπουδές της στη Διεθνή Ακαδημία Πιάνου της Ίμολα.

Μαριάννα Νταλαμάγκα Η Μαριάννα Νταλαμάγκα ορκίστηκε λέκτορας Βιοπαθολογίας – Βιοχημείας στον Μορφολειτουργικό Τομέα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και την Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας με μεταπτυχιακό δίπλωμα στη Δημόσια Υγεία. Εκπλήρωσε την υπηρεσία υπαίθρου ως αγροτική ιατρός του Κέντρου Υγείας Μετσόβου στην άγονη ορεινή κοινότητα Μηλέας Μετσόβου, όπου ανακηρύχθηκε επίτιμη δημότης για την κοινωνική προσφορά της. Συνέχισε τις μεταπτυχιακές σπουδές της στην Κλινική Επιδημιολογία και αποφοίτησε από τη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ με μεταπτυχιακό δίπλωμα στην Επιδημιολογία και με υποτροφίες του Ιδρύματος Ωνάση και του Ιδρύματος Χάρβαρντ. Πραγματοποίησε την ειδίκευσή της στη Βιοπαθολογία (Μικροβιολογία) στο νοσοκομείο Ν.Ι.Μ.Τ.Σ. και στην Ανοσολογία στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός. Εκπόνησε διδακτορική διατριβή στο Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και στο Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ, σχετικά με τη συμβολή των ιών στην αιτιολογία της παιδικής λευχαιμίας. Εργάστηκε ως ιατρός-μικροβιολόγος στο ΙΑΣΩ-General και ως Επιμελήτρια Β΄ Παθολογίας – Κλινικής Μικροβιολογίας στο Γενικό Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Αττικόν. Έχει τιμηθεί με διακρίσεις και βραβεία, μεταξύ των οποίων το Βραβείο Α΄ Τάξης Θετικών Επιστημών της Ακαδημίας Αθηνών το 2001, το Χωρέμειο Βραβείο και το Βραβείο του Εμπειρίκειου Ιδρύματος.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Κωνσταντίνος Τερζίδης Ο Κωνσταντίνος Τερζίδης εξελέγη τον Φεβρουάριο του 2005 επίκουρος καθηγητής Αρχιτεκτονικής στο Graduate School of Design του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. Διετέλεσε επισκέπτης καθηγητής στην ίδια σχολή και έως το 2004 ήταν επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες (UCLA). Αντικείμενο της διδασκαλίας του είναι ο προγραμματισμός και η χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση παρακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο. Εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή στην Αρχιτεκτονική στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν με νέα υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση. Έχει συμμετάσχει σε επιστημονικά συνέδρια, έχει δώσει διαλέξεις και έχει δημοσιεύσει σειρά άρθρων στον επιστημονικό Τύπο. Το 2003 εκδόθηκε το βιβλίο του Expressive Form: A Conceptual Approach to Computational Design (Spon Press-Routledge), το οποίο ασχολείται με τις επιπτώσεις και τις δυνατότητες του ψηφιακού σχεδιασμού στην Αρχιτεκτονική. Επίκειται, επίσης, η έκδοση του νέου του βιβλίου με τίτλο Αλγοριθμική Αρχιτεκτονική, που θα διερευνά περαιτέρω τα θέματα αυτά.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Νικόλαος Σηφάκις Ευρεία δημοσιότητα έλαβαν τα αποτελέσματα σημαντικής έρευνας για την ατμοσφαιρική ρύπανση στην Αθήνα, που πραγματοποίησε με συγχρηματοδότηση του Ιδρύματος ο υπότροφος Νίκος Σηφάκις του Ινστιτούτου Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών σε συνεργασία με τον Δημοσθένη Σαρηγιάννη από το Κέντρο Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η έρευνα των δύο επιστημόνων έδειξε ότι η εξάπλωση των επικίνδυνων μικροσωματιδίων του «νέφους» ακολούθησε τα τελευταία χρόνια την επέκταση του αστικού ιστού. Χρησιμοποιώντας πρωτοποριακές μεθόδους ανάλυσης δορυφορικών δεδομένων, κατάφεραν να ανασυνθέσουν για πρώτη φορά την εικόνα που παρουσίαζε το «νέφος» της Αθήνας από το 1986 έως το 2001, δηλαδή για την περίοδο που το ΠΕΡΠΑ δεν διέθετε ακόμη συσκευές κατάλληλες για τη μέτρηση τέτοιων σωματιδίων. Η έρευνα επικεντρώθηκε στα μικροσκοπικά αιωρούμενα σωματίδια (τα λεγόμενα PM10 και PM2,5), που είναι εισπνεύσιμα και θεωρούνται υπεύθυνα για τη δημιουργία επιπλοκών στο αναπνευστικό και καρδιαγγειακό σύστημα του ανθρώπου. Η πιο σημαντική παρατήρηση είναι ότι, ενώ η ένταση των επεισοδίων της ρύπανσης μειώθηκε στο κέντρο της πόλης, το «νέφος» εξαπλώθηκε πέραν και εκτός του Λεκανοπεδίου, κυρίως προς τα ανατολικά και τα νοτιοανατολικά. Επίσης, ορισμένες βόρειες περιαστικές περιοχές, όπως οι Θρακομακεδόνες και οι πρόποδες της Πεντέλης, εξακολουθούν να παρουσιάζουν υψηλές συγκεντρώσεις σωματιδίων, γεγονός που οφείλεται κυρίως στο φαινόμενο της θαλάσσιας αύρας. Ο Νίκος Σηφάκις είναι διπλωματούχος Αγρονόμος και Τοπογράφος Μηχανικός του Ε.Μ.Π. Μετεκπαιδεύτηκε στον τομέα της Δορυφορικής Τηλεπισκόπησης στο Διαστημικό Κέντρο C.N.ES. της Τουλούζης και στο Πανεπιστήμιο Pierre et Marie Curie στο Παρίσι. Με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση εξειδικεύτηκε στη Χημεία της Ατμόσφαιρας και στη Φυσική του Περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο Paris VII, του οποίου έγινε διδάκτωρ. Εργάστηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως Συντονιστής του μεγαλύτερου έργου τηλεπισκόπησης, του CORINE Land Cover (1991-1994). Συμμετείχε στην επιστημονική ομάδα που συνέταξε το πρόγραμμα εργασίας του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος και στη συγγραφή της πρώτης ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής έκθεσης (Dobris report). Συνεργάζεται με πολλά πανεπιστήμια και διεθνή ινστιτούτα, τη NASA και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό του Διαστήματος. Έχει 90 επιστημονικές δημοσιεύσεις και έχει συμμετάσχει στη συγγραφή τεσσάρων επιστημονικών βιβλίων.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Χαρίλαος Κουμαράς Δύο επιστημονικές εργασίες του Χαρίλαου Κουμαρά στη θεματική περιοχή της αντικειμενικής εκτίμησης της ποιότητας πολυμεσικών εφαρμογών έγιναν δεκτές για δημοσίευση από τα έγκυρα επιστημονικά περιοδικά Journal of Communications and Networks (KICS, Technically cosponsored by the IEEE Communications Society) και Journal of Multimedia Tools and Applications (Springer Editions). Σε αυτές τις εργασίες εισάγεται για πρώτη φορά η έννοια της πρόβλεψης της ποιότητας εικόνας που αναμένεται να έχει ένα ψηφιακό βίντεο μετά το στάδιο της κωδικοποίησης και προτείνονται δύο πρωτότυπες μέθοδοι για την επιτυχή εκτίμησή της. Η κωδικοποίηση οπτικοακουστικών δεδομένων έχει γνωρίσει ήδη μεγάλη αποδοχή μέσα από οικιακές συσκευές ψυχαγωγίας (όπως το DVD, οι ψηφιακές βιντεοκάμερες, η ψηφιακή δορυφορική τηλεόραση) και από τα κινητά τρίτης γενιάς (3G), τα οποία υποστηρίζουν την εγγραφή, αναπαραγωγή και διακίνηση οπτικοακουστικών δεδομένων. Συνεπώς, εξαιτίας της διαρκούς διάδοσης των προτύπων κωδικοποίησης βίντεο κρίνεται πλέον αναγκαία η ύπαρξη μεθόδων και τεχνικών εκτίμησης της τελικής ποιότητας εικόνας σε σχέση με τον ρυθμό κωδικοποίησης. Οι προαναφερθείσες εργασίες συμβάλλουν καταλυτικά προς αυτή την κατεύθυνση, εισάγοντας στη διεθνή βιβλιογραφία την έννοια της πρόβλεψης και όχι απλά την εκτίμηση της ποιότητας. Οι εργασίες αυτές είναι προϊόν έρευνας που πραγματοποίησε ο Χαρίλαος Κουμαράς στο εργαστήριο Ψηφιακών Επικοινωνιών του Ινστιτούτου Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», με την ιδιότητα του υποψήφιου διδάκτορα του Πανεπιστημίου Αθηνών. Με υποτροφία του ιδρύματος Ωνάση έλαβε μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης με βαθμό «Άριστα» στον «Ηλεκτρονικό Αυτοματισμό και τα Πληροφοριακά Συστήματα» του Τμήματος Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σήμερα, έχοντας λάβει υποτροφία από το ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», εκπονεί τη διδακτορική του διατριβή στην περιοχή της ποιότητας πολυμέσων σε δίκτυα επίγειας ψηφιακής τηλεόρασης. Εργασίες του έχουν επίσης παρουσιαστεί σε διεθνή συνέδρια, ενώ είναι επίσης συγγραφέας αυτόνομων κεφαλαίων σε τεχνικά βιβλία.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Εικαστικά Χριστίνα Παπαγεωργίου Την εγκατάσταση-περφόρμανς με τίτλο «Superglue 3 D» παρουσίασε η εικαστικός και σκηνογράφος Χριστίνα Παπαγεωργίου, υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση, στον Πολυχώρο-Θέατρο «Δίπυλον». Πρόκειται για τη σπονδυλωτή αφήγηση ενός γεγονότος στον χώρο. Με αφορμή έναν κατά συρροήν δολοφόνο στην Αμερική της δεκαετίας του 1980, τον Κρίστοφερ Γουάιλντερ, η Χριστίνα Παπαγεωργίου έστησε στους χώρους του θεάτρου «Δίπυλον» μια εγκατάσταση εμπνευσμένη από στοιχεία της δράσης του δολοφόνου. Χώροι του δρώμενου οι σκάλες, το φουαγιέ και η αίθουσα του θεάτρου. Πραγματικά στοιχεία από τη ζωή και τη δράση του δολοφόνου, φανταστικά ημερολόγια, μικρές σκηνές με την υπόδειξη «κοίτα», αντικείμενα που έχουν ανασυρθεί από το περιθώριο της ιστορίας, σχέδια, εντολές, βίντεο, ηλεκτρονικοί εκφωνητές, οργανώνουν μια διατεταγμένη πορεία ανάγνωσης – ένα αφηγηματικό υπερκείμενο τριών διαστάσεων. Ο θεατής διαλέγει ενότητες «διαβάζοντας» το γεγονός μέσα από καθορισμένα σετ εντολών. Καθώς μετακινείται από το ένα σημείο στο άλλο, για να αναπλάσει τη σκηνή του εγκλήματος, οι ρόλοι αντιστρέφονται. Σιγά-σιγά γίνεται ο ίδιος το αντικείμενο του βλέμματος της αφήγησης που τον περιτριγυρίζει.

Εσθήρ Λέμη Στις 26 Σεπτεμβρίου 2005, στο κάστρο Σαντ Έλμο της Νάπολης, η υπότροφος Εσθήρ Λέμη παρουσίασε σε μεταμεσονύκτια συναυλία το έργο «Συναισθηματική Τεχνολογία: Κόκκινος Κύκλος», εκπροσωπώντας την Ελλάδα στον Μουσικό Τομέα της 12ης Μπιενάλε Νέων Καλλιτεχνών της Ευρώπης και της Μεσογείου. Πρόκειται για μια ηχητική εγκατάσταση, όπου μελωδικά μέρη εναλλάσσονται με στιγμές «χορευτικού» θορύβου σ’ έναν ρυθμικό άξονα. Το πρώτο μέρος του τίτλου αναφέρεται στην κατασκευή μιας μουσικής ηλεκτρονικής που έχει στόχο τη συγκίνηση, ενώ το δεύτερο αναφέρεται στην εικόνα, που, αν και πιο δυνατό μέσο για να αφηγηθεί, πρέπει να σταθεί δεύτερη για να μην παρερμηνεύσει την αφηρημένη δύναμη που δημιουργεί η μουσική διαδικασία. Η Λέμη εργάζεται και πειραματίζεται με τα πολυμέσα, πιστεύοντας στον συνδυασμό των τεχνών και στην ανταλλαγή στοιχείων από τη μια τέχνη στην άλλη. Το 2003 είχε λάβει και πάλι μέρος στη Μπιενάλε Νέων Καλλιτεχνών με την ιδιότητα της εικαστικού δημιουργού, ενώ φέτος συμμετέχει και ως συνθέτης. Σπούδασε Ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών του Βερολίνου, τις οποίες ολοκλήρωσε το 2003. Τον επόμενο χρόνο πήρε πτυχίο Σύνθεσης από τον ΩΜΕΑ στην Αθήνα. Έχει συμμετάσχει σε εκθέσεις, συναυλίες και performances στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έργα της έχουν παραγγελθεί για να παρουσιαστούν και να ηχογραφηθούν στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, Πάτρα 2006.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Εικαστικά Ίρις Κρητικού Στην οργάνωση του 1ου Επιστημονικού Συνεδρίου με θέμα «Παιδική Τέχνη-Σύγχρονη Τέχνη» που πραγματοποίησε το Μουσείο Ελληνικής Παιδικής Τέχνης συμμετείχε η υπότροφος Ίρις Κρητικού, ιστορικός Τέχνης, δημοσιογράφος και αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Μουσείου. Στόχος του συνεδρίου, που διεξήχθη στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς στις 14 και 15 Οκτωβρίου 2005 υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού, ήταν η κατανόηση της συγγένειας μεταξύ της γλώσσας της παιδικής τέχνης και της σύγχρονης εικαστικής έκφρασης, ο προσδιορισμός ικανών μεθόδων συσχέτισής τους και η ανάπτυξη διαδραστικών ενεργειών με στόχο την εκπαίδευση και επικοινωνία των δύο αυτών εικαστικών εκφάνσεων. Στο πλαίσιο του συνεδρίου, η Ίρις Κρητικού μίλησε με θέμα τους διαγωνισμούς και τις συλλογές του Μουσείου Ελληνικής Παιδικής Τέχνης. Επίσης, η υπότροφος επιμελήθηκε την έκθεση «Επίσκεψη στον Χαλεπά», που πραγματοποιήθηκε το καλοκαίρι του 2005 στο Σπίτι των Εκθέσεων στον Φαλατάδο της Τήνου, με τη συνεργασία του Φεστιβάλ του Δήμου Εξωμβούργου. Η έκθεση περιλάμβανε έργα των Αγγελή, Αδαμάκου, Γεωργιλάκη, Chabot, Κρητικού, Lienard, Λίτη, Μακρή, Μελανίτη, Μισούρα, Μπήτσικα, Μπότσογλου, Ξένου, Παπαστεργίου, Σκουρογιάννη, Σπηλιόπουλου, Τζανουλίνου, Φιλοπούλου και Χανδρή.

Βασίλης Βασίλη Ατομική έκθεση στην γκαλερί Titanium πραγματοποίησε τον Σεπτέμβριο του 2005 ο υπότροφος Βασίλης Βασίλη. Ο καλλιτέχνης, σε αυτή την έκθεση διηγείται προσωπικές του εμπειρίες. Με αίσθηση χιούμορ και σαρκασμού μάς προσκαλεί και προκαλεί να δούμε προσεκτικά, για να αντιληφθούμε αυτό που διαδραματίζεται στο έργο του. Πολλές φορές, σε αυτό δυσκολεύεται κανείς να καταλάβει εάν κάτι είναι τυχαίο ή βρίσκεται εκεί επειδή ο καλλιτέχνης το θέλησε. Το μεγαλύτερο μέρος των έργων που ο Βασίλη παρουσιάζει είναι δέματα τα οποία έχει ταχυδρομήσει ο ίδιος προς τον εαυτό του ή προς γνωστά πρόσωπα και το αντίθετο. Η ενέργεια αυτή είναι η επιθυμία του για επικοινωνία και η ανάγκη να γνωστοποιήσει ένα γεγονός. Γύρω από προβληματισμούς και έννοιες όπως ο εγκλωβισμός, η απόδραση, η φυγή, ο χωρισμός και αποχωρισμός, αναπτύσσονται και τα άλλα έργα του Βασίλη, κατασκευασμένα από υλικά όπως μέταλλο, ξύλο, μάρμαρο, χαρτί κ.λπ. Ο Βασίλη προσαρμόζει τον χαρακτήρα και το σχήμα των υλικών στην υπηρεσία της έννοιας του έργου. Η επαναλαμβανόμενη και πολλαπλή χρήση του ιδίου αντικειμένου, όπως το μαξιλάρι, η καρέκλα ή ο τηλεφωνικός κατάλογος, είναι βασικό και αναγνωριστικό στοιχείο του έργου του.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Εικαστικά Χριστίνα Μίτρενζε «Κρυφό Σχολειό» ήταν ο τίτλος της ατομικής έκθεσης που πραγματοποίησε στις 18 έως 21 Αυγούστου 2005 στο Λονδίνο η εικαστικός Χριστίνα Μίτρενζε. Ανταποκρινόμενη στον μύθο του Κρυφού Σχολειού η υπότροφος δημιούργησε μια εγκατάσταση μέσα σε ένα παλιό καταφύγιο του πολέμου στην περιοχή Ίσλινγκτον της βρετανικής πρωτεύουσας. Το Κρυφό Σχολειό παρουσιάζεται ως ένας εναλλακτικός εκπαιδευτικός χώρος και διαπραγματεύεται το ερώτημα του πώς αντιλαμβανόμαστε τη γνώση μέσα από έναν διαρκή διάλογο μεταξύ της Επιστήμης, της Γνώσης και του Περιεχομένου. Οι διαδικασίες της παρατήρησης, της συλλογής, της καταγραφής και της παρουσίασης αποτελούν τον κορμό της εγκατάστασης. Η καλλιτέχνης χρησιμοποιεί τη φωτογραφία, τη γλυπτική, τα αντικείμενα και τον ήχο, πράγματα που αποκτούν μεταφορική σημασία στη συζήτηση για τον κόσμο. Η Χριστίνα Μίτρενζε σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Θεσσαλονίκης και με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Κολέγιο Καλών Τεχνών του Τσέλσι. Έργα της έχουν εκτεθεί στο Βερολίνο, στο Λονδίνο και στη Θεσσαλονίκη, όπου έλαβε μέρος στην έκθεση με τίτλο «Rooms to let».

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Σκηνοθεσία Βαγγέλης Σεϊτανίδης Η καινούργια ταινία του Βαγγέλη Σεϊτανίδη «Η Εύκολη Λία» παρουσιάστηκε στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης τον Νοέμβριο του 2005. Νωρίτερα, το φθινόπωρο, προβλήθηκε στις «Νύχτες Πρεμιέρας» στον κινηματογράφο «Απόλλων». Πρόκειται για μια ερωτική ιστορία, που το θέμα της, όμως, είναι ο θρησκευτικός φανατισμός. Επηρεασμένος από τα σύγχρονα προβλήματα του φανατισμού και της τρομοκρατίας, ο σκηνοθέτης διερευνά το ερώτημα του πόσο εύκολα μπορεί να φθάσει στα άκρα κάποιος που πιστεύει κάτι φανατικά. Πρωταγωνιστούν ο Γιάννης Παπαζήσης και η Άννα-Μαρία Παπαχαραλάμπους. Η ταινία είναι αφιερωμένη στον Μπομπ Ντύλαν, η μουσική του οποίου παίζει καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξή της. Ο Βαγγέλης Σεϊτανίδης υπογράφει το σενάριο, τη σκηνοθεσία και τη διεύθυνση φωτογραφίας. Η προηγούμενη ταινία του «Αιώνιος Φοιτητής» τιμήθηκε το 2001 με το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη του υπουργείου Πολιτισμού και του Φεστιβάλ του Χιούστον 2003. Με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση έχει κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στο κινηματογραφικό τμήμα της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης. Έχει σκηνοθετήσει ταινίες μικρού μήκους και τηλεταινίες, έχει δημοσιεύσει μονογραφίες για τον Κινηματογράφο και έχει συνεργαστεί με τους σκηνοθέτες Θεόδωρο Αγγελόπουλο και Νίκο Παναγιωτόπουλο.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Βιβλιοδεσία Νίκη Τσιρώνη – Γιώργος Καλόφωνος Διεθνές Συμπόσιο με θέμα «Το βιβλίο στο Βυζάντιο: Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Βιβλιοδεσία» διοργανώθηκε στις 13-16 Οκτωβρίου 2005 στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών με τη συμβολή δύο υποτρόφων του Ιδρύματος. Μέλος της Οργανωτικής Επιτροπής του συμποσίου ήταν η Νίκη Τσιρώνη του Ινστιτούτου Βυζαντινών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, ενώ ο βυζαντινολόγος Γιώργος Καλόφωνος μίλησε με θέμα «Το όνειρο στο βιβλίο και το βιβλίο στο όνειρο». Το συμπόσιο περιλάμβανε ξεναγήσεις στις συλλογές και τις βιβλιοδεσίες του Βυζαντινού Μουσείου, της Βουλής των Ελλήνων και της Γενναδείου Βιβλιοθήκης. Την εναρκτήρια διάλεξη έκανε ο διαπρεπής Γάλλος καθηγητής Κλασικής Ελληνικής Φιλολογίας κ. Ζαν Ιριγκουάν. Εξάλλου, η Πολιτιστική Εταιρεία Αίνος, στην οποία συμμετέχουν οι Νίκη Τσιρώνη και Γιώργος Καλόφωνος, διοργανώνει στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών κύκλο δραστηριοτήτων (με προβολές ταινιών, κύκλους σεμιναρίων και πολιτιστικά ταξίδια), με στόχο την προώθηση και κοινοποίηση της έρευνας σχετικά με διάφορες εκφάνσεις του βυζαντινού πολιτισμού και τη διάδοσή της στο ευρύ κοινό, καθώς και τον διάλογο μεταξύ ορθοδόξων Εκκλησιών, μεταξύ χριστιανικών ομολογιών, αλλά και μεταξύ Χριστιανισμού και άλλων θρησκειών. Στο πρόγραμμα μεταξύ άλλων συμπεριλαμβάνονται: σεμινάρια από τον Δημήτρη Μαυρόπουλο, προβολή και σχολιασμός της ταινίας του Αντρέι Ταρκόφσκυ «Στάλκερ» από τον Πλάτωνα Ριβέλη, προβολή και σχολιασμός της ταινίας «Χριστιανική Λυκία» από τη Μαίρη Χατζημιχάλη-Παπαλιού, ημερίδα αφιερωμένη στον Ζήσιμο Λορεντζάτο, ημερίδα για το συναίσθημα και τις αισθήσεις στην ορθόδοξη παράδοση, καθώς και πολιτιστικό ταξίδι στα Μετέωρα.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Χορός Μαριάννα Τσαρτόλια Δύο παραστάσεις σύγχρονου χορού βασισμένες σε γνωστά έργα κλασικών συνθετών παρουσίασε πρόσφατα στη Νέα Υόρκη το Χοροθέατρο Πασκάλ Ριούλ. Mόνιμο μέλος του οκταμελούς σχήματος είναι η χορεύτρια και καθηγήτρια χορού Μαριάννα Τσαρτόλια. Χόρεψε στα έργα «Το Πουλί της Φωτιάς» και «Βενετσιάνα», που βασίστηκαν στις ομώνυμες συνθέσεις του Στραβίσνκι και ανέβηκαν στο Θέατρο Τζόις. Πολύ καλές κριτικές έλαβε και η προηγούμενη παραγωγή «Μπολερό» της ίδιας χορευτικής ομάδας, στην οποία συμμετείχε και πάλι η υπότροφος, στο πλαίσιο αφιερώματος σε τέσσερα έργα του Ραβέλ. Η Μαριάννα Τσαρτόλια συνεργάζεται με το Χοροθέατρο Πασκάλ Ριούλ από το 1998 και από το 2003 έχει τη θέση της καθηγήτριας (teaching artist) της ομάδας. Σπούδασε στην Κρατική Σχολή Χορού της Αθήνας και με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση το 1994 συνέχισε τις σπουδές της στο Μερς Κάνινγκαμ Στούντιο της Νέας Υόρκης, απ’ όπου αποφοίτησε το 1997. Έκτοτε ζει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη. Έχει συνεργαστεί με σημαντικούς χορογράφους, με την Ομάδα Σύγχρονου Χορού Χάρη Μανταφούνη, με τις ομάδες Σερέστα, Οκτάνα και Ανάλυσις, με το Μπαλέτο του Κονέκτικατ κ.ά. Έχει συμμετάσχει σε διεθνή φεστιβάλ και χορογραφίες της έχουν παρουσιαστεί στο Φεστιβάλ Μπλιτζ της Νέας Υόρκης.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Μουσική Βιβιάνα Γιαννάκη-Δελένδα Τον ρόλο της Μουζέτας στην όπερα «Μποέμ» του Πουτσίνι ερμήνευσε η υψίφωνος Βιβιάννα Γιαννάκη-Δελένδα στη φιλόδοξη παραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής τον Ιανουάριο του 2005, υπό τη μουσική διεύθυνση του Νίκου Αθηναίου και σε σκηνοθεσία Λίνας Βερτμύλερ. Είναι απόφοιτη του Εθνικού Ωδείου Αθηνών, όπου σπούδασε και πιάνο. Απέσπασε το πρώτο βραβείο και αριστείο στη μονωδία. Συνέχισε τις σπουδές της στο «Θεατρικό Εργαστήρι για το Θέατρο και την Όπερα» του Σπύρου Ευαγγελάτου και στο «Εργαστήριο έρευνας για την ανθρώπινη έκφραση» της Μ. Πανούτσου για πέντε συνεχή έτη. Συνεργάστηκε με τη θεατρική ομάδα «Τομή» ως ηθοποιός για τις σκηνικές δημιουργίες Κάφκα, Ανθρώπινες Μαρτυρίες, Μήδεια του Ευρυπίδη και Αντιγόνη του Σοφοκλή. Παρακολούθησε μαθήματα λυρικού τραγουδιού κοντά στον Ιταλό τενόρο Φράνκο Κορέλλι και τον Έλληνα μπάσο Φραγκίσκο Βουτσίνο, όπως επίσης και σεμινάρια με τους διεθνούς φήμης καλλιτέχνες Γκ. Ντιμίτροβα, Ι. Κοτρούμπας, Μ. Λίλοβα και Κ. Πασχάλη. Με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση συνέχισε τις σπουδές τελειοποίησης της τεχνικής και του ρεπερτορίου της με την Αμερικανίδα σοπράνο K. Bάιτ και τους μουσικούς εκγυμναστές φήμης Τζ. Ράις και Ρ. Κέτελσον στο Παρίσι. Τον Μάιο του 2000 κέρδισε τον διεθνή διαγωνισμό «Τζουζέπε ντι Στέφανο» στο Τράπανι της Σικελίας και τον Ιούλιο του ίδιου έτους κέρδισε με τιμητική διάκριση τον πανευρωπαϊκό διαγωνισμό «Τζουζέπε ε Στανισλάο Τζιακομαντόνιο» στην Κοζέντσα. Έχει εμφανιστεί με τον Ιταλό βαρύτονο στην όπερα «Τζιάννι Σκίκι» του Πουτσίνι στη Σικελία, καθώς και σε πληθώρα κοντσέρτων σε διάφορες πόλεις της Ιταλίας. Στην Ελλάδα έχει εμφανιστεί στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις «Ιστορίες Αγάπης και Τρέλας» και στο «Liederabend». Επίσης, εμφανίστηκε στην Εθνική Λυρική Σκηνή στα έργα «Λα Σέρβα Παντρόνα» του Περγκολέζι, «Die Aufstieg und der Stadt Mahagonny» του Κουρτ Βάιλ, «Μαγεμένος Αυλός» του Μότσαρτ, «Η Μάσκα του κόκκινου θανάτου» του Δ. Μαραγκόπουλου, «Το ψάθινο καπέλο της Φλωρεντίας» (Il cappello di paglia di Firenze) του Νίνο Ρότα, «Παρισινή Ζωή» του Όφενμπαχ. Επίσης, τον Απρίλιο του 2004 συμμετείχε στο ανέβασμα της όπερας του Μότσαρτ «Ντον Τζοβάνι» στον ρόλο της Ντόννα Ελβίρα στην Ορλεάνη. Η Βιβιάννα Γιαννάκη-Δελένδα ζει και εργάζεται στο Παρίσι.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Μουσική Αλέξης Αγραφιώτης Την ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής διηύθυνε ο Αλέξης Αγραφιώτης τον περασμένο Μάρτιο σε τρεις παραστάσεις της όπερας «Μαντάμα Μπατερφλάι» του Τζιάκομο Πουτσίνι. Η παραγωγή επανελήφθη στο διάστημα από 14 έως 22 Δεκεμβρίου, όπου διηύθυνε άλλες έξι παραστάσεις. Τον Μάιο του 2005 συνεργάστηκε για πρώτη φορά ως μαέστρος με την Ορχήστρα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας στο πλαίσιο των Ημερών Ελληνικής Μουσικής, παρουσιάζοντας έργα του Κυδωνιάτη (Εισαγωγή), του Γιώργου Ζερβού (Τρία τραγούδια για μεσόφωνο και ορχήστρα, σε πρώτη εκτέλεση με την Θεοδώρα Μπάκα), τη 2η συμφωνία του Γ. Α. Παπαϊωάννου σε πρώτη εκτέλεση 55 χρόνια μετά από τη σύνθεσή της, καθώς και ένα έργο του ιδίου (Deus Thinan). Τον Οκτώβριο του 2005 διηύθυνε την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών σε συναυλία στο πλαίσιο του κύκλου-αφιερώματος στον Μότσαρτ στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Παρουσίασαν το κουιντέτο για ορχήστρα εγχόρδων του Νικηφόρου Ρώτα, το κοντσέρτο για βιολοντσέλο και ορχήστρα του Γιόζεφ Χάιντν με σολίστ τον Αστέριο Πούφτη και τη συμφωνία σε λα μείζονα του Μότσαρτ. Στην ερμηνεία της συμφωνίας αυτής ο Αλέξης Αγραφιώτης ακολούθησε την αισθητική της ερμηνείας στην εποχή του Μότσαρτ (Performance Practice), τακτική που τα τελευταία χρόνια επιβάλλεται στη Βόρεια Ευρώπη, ενώ δεν συνηθίζεται στην Ελλάδα. Τέλος, στις 3 Νοεμβρίου εμφανίστηκε στο Καζινό Τεάτρ του Μπούργκντορφ της Ελβετίας με την παραγωγή της όπερας «Η ανθρώπινη φωνή» του Φρανσίς Πουλένκ, σε δική του μετάφραση στα Γερμανικά, παραγωγή που είχε την πρεμιέρα της τον Απρίλιο του 2005 στο Βερολίνο. Ο Αλέξης Αγραφιώτης είναι κάτοχος πτυχίου Αρμονίας και διπλώματος πιάνου από το ωδείο Athenaeum. Συνέχισε τις σπουδές του στη Μουσική Ακαδημία της Βιέννης στη διεύθυνση ορχήστρας και χορωδίας και παράλληλα στη σύνθεση με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση. Έχει συνεργαστεί με σημαντικές ορχήστρες, όπως η Κ.Ο.Α., οι Συμφωνικές Ορχήστρες της ΕΡΤ, του Δήμου Θεσσαλονίκης και του Κάρλοβι Βάρι της Τσεχίας. Ως συνθέτης έγραψε πολλά έργα μουσικής δωματίου και ορχηστρικά έργα, ανάμεσά τους το Κοντσέρτο δωματίου για πιάνο, παραγγελία του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Έχει εργαστεί στην Όπερα του Γκόρλιτζ Λούμπεκ και στη Σύγχρονη Όπερα Βερολίνου ως μουσικός εκγυμναστής και μαέστρος. Διδάσκει από το 2004 στις Μουσικές Ακαδημίας της Βρέμης και της Βαϊμάρης.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Μουσική Χαρά Σειρά, Δημήτρης Χανδράκης Δύο συναυλίες στη Νέα Υόρκη, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Πολιτισμικού Κέντρου του θυγατρικού Ιδρύματος Ωνάση, έδωσε το Νέο Ελληνικό Κουαρτέτο. Δύο από τα μέλη του, η Χαρά Σειρά (βιόλα) και ο Δημήτρης Χανδράκης (βιολί) είναι υπότροφοι του Ιδρύματος. Το κουαρτέτο συμπληρώνουν ο Γιώργος Δεμερτζής (βιολί) και ο Απόστολος Χανδράκης (βιολοντσέλο). Στις συναυλίες που έδωσαν στις 11 και 12 Οκτωβρίου 2005 ερμήνευσαν τα έργα «Ο Χορός των Φαύνων» του Δημήτρη Μητρόπουλου, «Κουαρτέτο αρ. 1» του Γιώργου Σισιλιάνου, «Κουαρτέτο σε Φα ελάσσονα έργο 95 αρ. 11» του Μπετόβεν, «Το Κοιμητήριον» του Μίκη Θεοδωράκη, «Δέκα Σκίτσα για Έγχορδα» του Νίκου Σκαλκώτα και το «Κουαρτέτο» του Μωρίς Ραβέλ. Το Νέο Ελληνικό Κουαρτέτο ιδρύθηκε το 1991 και συγκαταλέγεται στα άριστα συγκροτήματα μουσικής δωματίου της Ελλάδας. Έχει παίξει σε κορυφαίες εκδηλώσεις και φεστιβάλ. Ο πυρήνας του ρεπερτορίου του αποτελείται πάντα από έργα Ελλήνων συνθετών. Ιδιαίτερα αξιόλογες ήταν η εκτέλεση και ηχογράφηση δεκαέξι σύγχρονων ελληνικών κουαρτέτων το 1996 για τον Σύνδεσμο Ελλήνων Συνθετών (Agora Music), η συναυλία στο Μέγαρο Mουσικής Aθηνών όλων των εγχόρδων κουαρτέτων του Γιώργου Σισιλιάνου και του Δημήτρη Δραγατάκη και η εκτέλεση των κουαρτέτων του Σκαλκώτα σε ευρωπαϊκές πόλεις υπό την αιγίδα του Ιδρύματος Ελληνικού Πολιτισμού.

Αγγελική Καθαρίου Σειρά επιτυχημένων εμφανίσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό πραγματοποίησε η μεσόφωνος Αγγελική Καθαρίου. Το καλοκαίρι εμφανίστηκε στο Διεθνές Φεστιβάλ «Roque d’Anthéron» ως προσκεκλημένη σολίστ, μαζί με τον πιανίστα Ζαν Κλωντ Πενετιέ, στο πλαίσιο περιοδείας τής Ορχήστρας Νέων της Μεσογείου στη Γαλλία και την Ισπανία, με έργα Ιγκόρ Στραβίνσκι, Μιγκουέλ Γκαλβέζ- Ταρονσέρ και Μωρίς Ο’ Χάρα, υπό τη μουσική διεύθυνση του Ρολάν Χαϊραμπεντιάν Τον Αύγουστο έλαβε μέρος στο Διεθνές Μουσικό Φεστιβάλ Κυκλάδων, όπου εμφανίστηκε στο Θέατρο Απόλλων της Σύρου σε ρεσιτάλ μαζί με τον υπότροφο πιανίστα Διονύση Μαλλούχο, με έργα Μπιζέ, Τόστι, Νιν, Ραβέλ και Βάιλ. Επιπλέον, τον Μάιο του 2005 ερμήνευσε τον πρωταγωνιστικό ρόλο της Ντίνα στην πρώτη πανελλήνια παρουσίαση της όπερας «Trouble in Tahiti» του Λίοναρντ Μπερνστάιν στην Εθνική Λυρική Σκηνή σε μουσική διεύθυνση Θόδωρου Αντωνίου και σκηνοθεσία Γιώργου Μιχαηλίδη. Πρόσφατα ερμήνευσε το έργο «Oikouménê» του Ζαν-Κριστώφ Μαρτί σε απευθείας μετάδοση για τη γαλλική τηλεόραση (France 3 Méditerranée) στο πλαίσιο της εκπομπής «Demain en Méditerranée Multiplex».

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Μουσική Έλενα Μουζάλα Με χρέος απέναντι στους νέους Διακεκριμένη πιανίστα, με λαμπρή καριέρα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, η Έλενα Μουζάλα διευθύνει με επιτυχία εδώ και εννιά χρόνια το διεθνές μουσικό Φεστιβάλ Μανώλης Καλομοίρης. Από το 2004 διδάσκει πιάνο στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου στην Κέρκυρα, ενώ τον Μάιο του ίδιου χρόνου, με απόφαση του Υπουργείου Παιδείας, εξελέγη μέλος της Διοικούσας Επιτροπής των ΤΕΙ Ιονίων Νήσων. Η Ελληνοκυπριακής καταγωγής πιανίστα σπούδασε στη Γαλλία με υποτροφίες της γαλλικής κυβέρνησης, του Ιδρύματος Ωνάση και του Ελληνικού Πολιτιστικού Κέντρου Παρισίων. Το 1976 αποφοίτησε από το Concervatoire National Superieur de Paris, με Α΄ βραβείο στο πιάνο και στη μουσική δωματίου. Έχει κερδίσει το 2ο βραβείο στον διεθνή διαγωνισμό πιάνου «Τζιαν Μπατίστα Βιότι» στο Βερτσέλλι της Ιταλίας, καθώς και τιμητικό δίπλωμα στον διεθνή διαγωνισμό πιάνου «Βασίλισσα Σοφία» στη Μαδρίτη. Έχει δώσει πολλά ρεσιτάλ στην Ευρώπη και την Αμερική, έχει συμπράξει με διάσημες ορχήστρες και έχει ηχογραφήσει δέκα δίσκους. Στο πλαίσιο του φετινού Φεστιβάλ Καλομοίρη η Έλενα Μουζάλα έπαιξε με την Ορχήστρα Δωματίου του Τούμπινγκεν έργα Σκαλκώτα, Χάιντν, Μπάρτοκ και Γκριγκ υπό τη διεύθυνση του Γκούντνι Έμιλσον. Τον Σεπτέμβριο του 2005 εμφανίστηκε στη Θεσσαλονίκη σε αφιέρωμα στους Μίκη Θεοδωράκη και Μάνο Χατζιδάκι, μαζί με τη Νένα Βενετσάνου. Έπαιξε, επίσης, στην Τουλούζη στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Piano aux Jacobins, ενώ τον Οκτώβριο έλαβε μέρος στο διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Κορσικής. Ακολούθησαν έως το τέλος του έτους εμφανίσεις στη Νάπολη, στο Σατλέ και σε πόλεις της Γερμανίας. Σε όλες της τις εμφανίσεις, οι κριτικοί μιλούν με θερμά και εγκωμιαστικά λόγια για το εξαιρετικό της ταλέντο και την κατατάσσουν μεταξύ των καλύτερων εκτελεστών της γενιάς της. Για τους δύο τομείς που υπηρετεί με πάθος - το Φεστιβάλ Καλομοίρη και τη μουσική εκπαίδευση– μίλησε στο ΑΩ: Ποια θέση έχουν οι Έλληνες συνθέτες στο Φεστιβάλ Καλομοίρη; Θεωρώ ότι έχουμε αξιόλογους συνθέτες –πέρα από τον Θεοδωράκη και τον Σκαλκώτα–, που αξίζουν να τους γνωρίσει ο κόσμος στο εξωτερικό αλλά και στον τόπο μας. Γι’ αυτό έχω επιβάλει όλοι οι ξένοι καλλιτέχνες και ορχήστρες που έρχονται στο Φεστιβάλ να παίζουν και έργα Ελλήνων συνθετών, όπως κάνω κι εγώ ανέκαθεν στις εμφανίσεις μου στο εξωτερικό. Εξάλλου, ο πρώτος μου δίσκος ήταν αφιερωμένος σε Έλληνες συνθέτες, από τον Καλομοίρη έως τον Αντωνίου. Συχνά επίσης κάνουμε παραγγελίες έργων σε έναν Έλληνα συνθέτη και το έργο του παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο Φεστιβάλ Καλομοίρη. Σε ποια θέση βρίσκεται η Ελλάδα, όσον αφορά τη μουσική εκπαίδευση; Η Ελλάδα βρίσκεται πίσω στα εκπαιδευτικά θέματα και θεωρώ χρέος μου να βοηθήσω με τις γνώσεις μου. Στη χώρα μας έχουμε μεγάλα ταλέντα, αλλά δεν υπάρχει υποδομή από την άποψη της μουσικής εκπαίδευσης. Σοβαρό είναι το πρόβλημα της παραπαιδείας, για το οποίο είναι υπεύθυνο το

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Μουσική υπουργείο Πολιτισμού, που επιτρέπει να ανοίγουν εκατοντάδες μουσικές σχολές, που χορηγούν ισότιμα διπλώματα, χωρίς να τηρούνται τα απαραίτητα κριτήρια. Δίνω τεράστια σημασία στον παιδαγωγικό τομέα. Το Φεστιβάλ Καλομοίρη παίζει ρόλο και εκπαιδευτικό. Παρουσιάζονται πάντοτε νέα ταλέντα, όπως έχει ήδη γίνει με μουσικούς από την Ελλάδα, την Κύπρο, την Ιαπωνία. Παράλληλα με τις συναυλίες, διοργανώνονται σεμινάρια με γνωστούς σολίστες, όπως ο Βαγγέλης Μπουντούνης (κιθάρα), ο Καναδός Αλέν Λεφέβρ (πιάνο), ο Λόικ Πουλέν (φλάουτο) και ο Κύπριος Μαρτίνος Τιρίμος (πιάνο), που απευθύνονται σε νέους που ασχολούνται με τη μουσική. Χάρη στο Φεστιβάλ Καλομοίρη, τα παιδιά ακριτικών περιοχών, όπως στη Σάμο, την Ικαρία και στους Φούρνους, έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν ζωντανά συναυλίες κλασσικής μουσικής. Πόσο εύκολο είναι να κάνει κάποιος Έλληνας μουσικός καριέρα στο εξωτερικό; Είναι πολύ δύσκολο. Έχεις να συναγωνιστείς ανθρώπους που έρχονται απ’ όλα τα μέρη του κόσμου. Χρειάζεται όχι μόνο να ξέρεις πολύ καλά τη δουλειά σου, να έχεις ταλέντο και κατάρτιση, αλλά και να είσαι δυνατός χαρακτήρας, ώστε να αντεπεξέλθεις στον ανταγωνισμό. Χρειάζεται υπομονή, επιμονή και δυνατά νεύρα για να επιβληθείς. Τι συμβουλεύετε τους νέους που σπουδάζουν μουσική; Θα τους συμβούλευα να επιδιώκουν στο ξεκίνημά τους να παίρνουν μέρος σε σημαντικούς διεθνείς διαγωνισμούς, για να γίνουν γνωστοί. Για να κάνεις καριέρα, πρέπει το παίξιμό σου να έχει προσωπικό ύφος, πρέπει να έχεις κάτι καινούργιο να δώσεις.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Πορτραίτο (άκυρο link)

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Η ελληνική τέχνη σε αντίξοες συνθήκες

Εκθέματα της περιόδου 1453-1830 στο θυγατρικό Ίδρυμα Ωνάση στη Νέα Υόρκη

Zωγραφιστός διάκοσμος από ξύλινη κασέλα από τη Μυτιλήνη. Τέλη 18ου-αρχές 19ου αιώνα.

Φως σε μια σκοτεινή πλευρά της ελληνικής τέχνης, ελάχιστα γνωστή στο ευρύτερο κοινό, την καλλιτεχνική και πνευματική δημιουργία στα δύσκολα χρόνια μετά την Άλωση και έως την ίδρυση του σύγχρονου ελληνικού κράτους, έρχεται να ρίξει η σημαντική έκθεση που διοργανώνει το Θυγατρικό Ίδρυμα Ωνάση στη Νέα Υόρκη σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη.

Η έκθεση έχει τίτλο «Από το Βυζάντιο στη Σύγχρονη Ελλάδα – Η Ελληνική Τέχνη σε Αντίξοες Συνθήκες, 14531830» και επιμελητής της είναι ο καθηγητής Άγγελος Δεληβορριάς, διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη από το 1973. Η έκθεση εγκαινιάστηκε με λαμπρότητα στο Ωνάσειο Πολιτισμικό Κέντρο στον Ολυμπιακό Πύργο της Νέας Υόρκης στις 14 Δεκεμβρίου 2005 και θα διαρκέσει έως τις 6 Μαΐου 2006. Περισσότερα από 137 αντικείμενα των μεταβυζαντινών συλλογών του Μουσείου Μπενάκη –θαυμάσιες εικόνες, περίτεχνα ξυλόγλυπτα, αριστουργηματικά κεντήματα, κεραμικά και λιθανάγλυφα, πολύτιμα κοσμήματα, λεπτοδουλεμένες φορεσιές, αξιόλογοι πίνακες ζωγραφικής, θαυμάσια δείγματα αργυροχρυσοχοΐας, σπάνιες εκδόσεις, χάρτες, όπλα και κειμήλια– ανασυνθέτουν το πανόραμα της ελληνικής τέχνης στα χρόνια της ενετικής και οθωμανικής κατοχής.

Τα αντικείμενα γοητεύουν τον επισκέπτη, αλλά και αναδεικνύουν το υψηλό πολιτιστικό επίπεδο του ελληνικού κόσμου σε μια εποχή καθόλου ευνοϊκή για την άνθηση του πολιτισμού. Τοποθετώντας τα εκθέματα στο ιστορικό και κοινωνικο-οικονομικό πλαίσιο της περιόδου, η έκθεση έχει ως στόχο να παρουσιάσει στο κοινό πόσο σημαντική υπήρξε η συμβολή της οικοτεχνίας και των λαϊκών τεχνιτών στην ανάπτυξη της ελληνικής τέχνης, σε ποιο βαθμό επηρέασε την πνευματική και καλλιτεχνική κληρονομιά η εκκλησιαστική τέχνη, τον τρόπο με τον οποίο απεικονίζουν οι ξένοι περιηγητές την Ελλάδα εκείνης της εποχής, καθώς και τις εκφάνσεις του ελληνικού Διαφωτισμού και τις αναφορές της τέχνης στην Επανάσταση. Όπως αναφέρει ο κ. Άγγελος Δεληβορριάς, «λιγότερο καλά μελετημένη κι ακόμα πιο λίγο γνωστή παραμένει η κοσμική τέχνη της περιόδου, στην οποία είναι αφιερωμένη η παρούσα έκθεση, μαζί με την ευχή να προκαλέσει κάποτε ένα επιστημονικό ενδιαφέρον, αν όχι ανάλογο με το επιδειχθέν για την τέχνη της ελληνικής αρχαιότητας ή της βυζαντινής τέχνης, σύμμετρο τουλάχιστον προς το ειδικό βάρος της δικής της ξεχωριστής φυσιογνωμίας. Η κοσμική τέχνη του ξενοκρατούμενου ελληνισμού, ως αντίβαρο στη δύσκολη καθημερινότητα εκείνων των χρόνων, δοξάζει τη χαρά της ζωής με μια πρωτόφαντη χρωματική ευφορία, με τις συμβολικές προεκτάσεις των υποσχέσεων της ανθοφορίας και τη διακριτική διατυπωμένη ερωτική διάθεση της θεματογραφίας της.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Η ελληνική τέχνη σε αντίξοες συνθήκες

Εκθέματα της περιόδου 1453-1830 στο θυγατρικό Ίδρυμα Ωνάση στη Νέα Υόρκη

Στιγμιότυπο από τα εγκαίνια της έκθεσης, όπου διακρίνονται από δεξιά ο πρόεδρος του Ιδρύματος κ. Αντώνης Παπαδημητρίου, ο υφυπουργός Πολιτισμού κ. Πέτρος Τατούλης, η Πρόεδρος του Μουσείου Μπενάκη κ. Αιμιλία Γερουλάνου, πίσω της ο επιμελητής της έκθεσης κ. Άγγελος Δεληβορριάς, ο πρώην υπουργός Πολιτισμού κ. Ευάγγελος Βενιζέλος, ο αντιπρόεδρος του ιδρύματος Ωνάση κ. Γιάννης Ιωαννίδης και αριστερά ο διευθυντής του θυγατρικού Ιδρύματος Ωνάση Νέας Υόρκης κ. Λουκάς Τσίλας

Ασημένιο επίχρυσο ναόσχημο κιβώτιο με σμάλτο από τη Mονή του Τιμίου Προδρόμου Σερρών, Μακεδονία, 1613.

«Επειδή, μάλιστα, η σημαντική της φαίνεται πως αναπέμπει έναν ύμνο προς τη γυναίκα, θα έλεγε κανείς ότι αντανακλά, παρά τις πατριαρχικές δομές της κοινωνίας, μια βαθύτατα ριζωμένη δημοκρατική πεποίθηση. Όσο για τις δυσχέρειες που παρουσιάζει ο εννοιολογικός προσδιορισμός των καλλιτεχνικών της προϊόντων, τις ουσιαστικές ανυπόστατες, δηλαδή, διαβαθμίσεις τους σύμφωνα με τα “λαϊκά” δήθεν ή τα “αστικά” τους μορφώματα, θα πρέπει να τονιστεί ότι οι όποιες διακριτές διαφορές έχουν να κάνουν περισσότερο με ποσοτικές συνιστώσες παρά με ποιοτικούς συντελεστές.

Στη δεύτερη ενότητα παρουσιάζεται η άνθηση της εκκλησιαστικής τέχνης και κυρίως της θρησκευτικής ζωγραφικής, απ’ όπου αναδύθηκε το φαινόμενο του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου. Η ανάπτυξη της ελληνικής ναυτιλίας και του θαλάσσιου εμπορίου, που οδήγησε στην οικονομική ευμάρεια του ελληνικού κόσμου τον 18ο αιώνα εικονογραφεί η επόμενη ενότητα, φωτίζοντας το υπόστρωμα από το οποίο ξεπήδησαν οι επαναστατικές ιδέες.

«Όπως κι αν έχει το πράγμα», συνεχίζει ο κ. Δεληβορριάς, «στη διάπλαση του αισθητικού ιδεώδους συμμετέχουν, αφομοιωμένα ισόμετρα, στοιχεία από το αυτοκρατορικό μεγαλείο της βυζαντινής παράδοσης, την κομψότητα των δυτικών συρμών και τη διακοσμητική χάρη της ανατολικής, οθωμανικής ευαισθησίας».

Η έκθεση ξεκινά με τις πρώτες απόπειρες χαρτογράφησης του ελληνικού χώρου, που μαρτυρούν τα οικονομικά και στρατηγικά συμφέροντα της Δύσης στο Λεβάντε, αλλά και τις ναυτικές ανάγκες και τα πατριωτικά οράματα των Ελλήνων.

Οι δύο επόμενες ενότητες επικεντρώνονται στην κοσμική τέχνη. Η μία περιλαμβάνει κοσμήματα και γυναικεία ενδύματα, που συνθέτουν ένα πανόραμα υποδειγματικής εκφραστικής ανεξαρτησίας. Αλλά και ένα πρότυπο για τη θέση της γυναίκας στον κοινωνικό ιστό. Η δεύτερη προβάλλει την υψηλή αισθητική του νεοελληνικού σπιτιού μέσα από κεραμικά με ολοζώντανα χρώματα, ζωγραφισμένα έπιπλα και λεπτοδουλεμένα κεντήματα που μαρτυρούν την καλλιτεχνική ευαισθησία των λαϊκών τεχνιτών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προσελκύουν η αναπαράσταση ενός ολόκληρου υπνοδωματίου, όπου κυριαρχεί ένα σπάνιο δείγμα νυφικής παστάδας, με πολύτιμα, ολομέ-

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Η ελληνική τέχνη σε αντίξοες συνθήκες

Εκθέματα της περιόδου 1453-1830 στο θυγατρικό Ίδρυμα Ωνάση στη Νέα Υόρκη

Δομίνικος Θεοτοκόπουλος (El Greco), (1541-1614). Η Προσκύνηση των Μάγων, περ. 1560-1567.

Χρυσό εγκόλπιο με σμάλτο σε σχήμα καραβέλας. Από την Πάτμο, πρώτο μισό του 17ου αιώνα. Δωρεά Ελένης Σταθάτου.

ταξα κεντήματα και η συλλογή από θαυμάσια ζωγραφισμένα κεραμικά που προέρχονται από παραδοσιακό σπίτι των Δωδεκανήσων. Οι ίδιοι περιηγητές απαθανάτισαν με τον χρωστήρα τους τοπία, αρχαία μνημεία και παραδοσιακούς οικισμούς της ίδιας εποχής, εικόνες που συχνά εμπλούτιζαν με φανταστικές σκηνές και πρόσωπα της Μυθολογίας και της αρχαίας Ιστορίας. Τα λεπτομερή σχέδια, οι ελαιογραφίες και υδατογραφίες παρουσιάζουν την Ελλάδα μεσα από τα μάτια των Ευρωπαίων, ως έναν ειδυλλιακό τόπο διακοπών και κοιτίδα κλασικών αξιών. Η έκθεση συνεχίζεται με τις ενότητες για τον ελληνικό Διαφωτισμό και το κίνημα του φιλελληνισμού, για να ολοκληρωθεί με σκηνές και κειμήλια από τον Αγώνα.

έκθεση διέπεται απόλυτα από το πνεύμα αυτό, δίνοντας την ευκαιρία στον επισκέπτη της να σχηματίσει μια εικόνα όχι μόνο για το ιστορικό και οικονομικό πλαίσιο μέσα από το οποίο οδηγηθήκαμε στη σύγχρονη Ελλάδα, αλλά και τα σημαντικά βήματα που έγιναν στον χώρο της πνευματικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας εκείνη την περίοδο.

Όπως τόνισε ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση κ. Αντώνης Παπαδημητρίου, «το Ίδρυμα Ωνάση είναι εξαιρετικά υπερήφανο που θα φέρει το κοινό της Νέας Υόρκης σε επαφή με μια από τις δύσκολες και άγνωστες περιόδους του Ελληνικού Πολιτισμού. Για το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης, η προβολή της ελληνικής γλώσσας, της ορθοδοξίας και η ανάδειξη των δυνάμεων του Ελληνισμού γενικότερα, εντός και εκτός Ελλάδος, είναι βασικός σκοπός του, σύμφωνα με τη διαθήκη του αείμνηστου Αριστοτέλη Ωνάση. Tο πνεύμα των εκθέσεων του Ωνασείου είναι να παρουσιάζει σύνολα του ελληνικού πολιτισμού που απετέλεσαν και αποτελούν τη βάση της παγκόσμιας πολιτιστικής δημιουργίας. Η εφετινή

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Η ελληνική τέχνη σε αντίξοες συνθήκες

Εκθέματα της περιόδου 1453-1830 στο θυγατρικό Ίδρυμα Ωνάση στη Νέα Υόρκη

Ελληνίδα αρχόντισσα της Κωνσταντινούπολης. Αρχές 18ου αιώνα. Αποδίδεται στον Jean-Baptiste van Mour (1671-1737).

Ζωγραφιστός χάρτης της Ελλάδος, του Stefano Buonsignori, μετά το 1585. Δωρεά Helen Keckeis-Tobler.

Ξύλινη επίστεψη από νησιώτικο αρχοντικό του 19ου αιώνα, ίσως από τη Σύρο. Εικονίζεται η «Αναγέννηση της Ελλάδος» πάνω από την Κωνσταντινούπολη και τον Μωάμεθ.

Edward Lear (1812-1888), Άποψη του Μαραθώνα, 1854. Δωρεά Στάμου Ι. Φαφαλιού.

Συνέντευξη

Peter Mackridge Το Φαινόμενο της Διγλωσσίας Γλώσσα και Εθνική Ταυτότητα ΣΥΝΈΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗ ΛΉΔΑ MΠΟΥΖΑΛΗ

O Peter Mackridge, διακεκριμένος γλωσσολόγος, ομότιμος καθηγητής Νέας Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, έχει αφιερώσει τη ζωή του στη μελέτη της ελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας. Το έργο του Η Νεοελληνική Γλώσσα (The Modern Greek Language, Oxford University Press, 1985), σε ελληνική μετάφραση (Πατάκης, 1991) χρησιμοποιείται ως εγχειρίδιο σε πολλά μαθήματα των ελληνικών πανεπιστημίων. Βιβλία αναφοράς αποτελούν, επίσης, οι δύο Γραμματικές της Νέας Ελληνικής Γλώσσας (Comprehensive Grammar και Essential Grammar), τις οποίες συνέταξε σε συνεργασία με τους David Holton και Ειρήνη Φιλιππάκη Warburton, (Routledge, 1997 και 2004). Η ελληνική έκδοση της πρώτης κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη το 1999. Έχει, επίσης, γράψει πάρα πολλά άρθρα σχετικά με την ιστορία και τις διαλέκτους της ελληνικής γλώσσας, το φαινόμενο της διγλωσσίας και το γλωσσικό ζήτημα.

του 2005 στην Αθήνα με τιμητική χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση. Το ΑΩ τον συνάντησε για μια συζήτηση γύρω από την ελληνική γλώσσα.

Λάτρης της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας, υπογράφει δεκάδες άρθρα για τον Σολωμό, τον Πολίτη, τον Πρεβελάκη, τον Ταχτσή, τον Σεφέρη. Επίσης, έχει μεταφράσει έργα των Πρεβελάκη, Αλεξάνδρου, Πατρίκιου, Ταχτσή, Ιωάννου και Σεφέρη. Υπό έκδοση βρίσκεται το έργο του Εκμαγεία της Ποίησης: Σολωμός-Καβάφης-Σεφέρης από την Εστία. Ο Πήτερ Μάκριτζ βρέθηκε τον Οκτώβριο

Σε ποιο κοινό θα απευθύνεται το βιβλίο σας;

Ποιο αποτέλεσμα αναμένετε να προκύψει από την έρευνά σας; Θα γράψω ένα βιβλίο στα Αγγλικά, με προσωρινό τίτλο Γλώσσα και Εθνική Ταυτότητα στην Ελλάδα από τον 18ο αιώνα. Θα είναι μια καινούργια ιστορία του γλωσσικού ζητήματος στην Ελλάδα, που ξεκίνησε στη δεκαετία του 1760 με τον Ευγένιο Βούλγαρη και τον Iώσηπο Μοισιόδακα και έληξε επισήμως διακόσια χρόνια μετά, με τον εκπαιδευτικό νόμο του 1976. Τις εξελίξεις των τελευταίων τριάντα χρόνων θα τις καλύψω σ’ έναν μικρό επίλογο. Επίκεντρο της έρευνάς μου είναι η περίοδος από τον Διαφωτισμό και την Ελληνική Επανάσταση, μέσω του Κοραή, του Ψυχάρη, του Χατζηδάκι και του Τριανταφυλλίδη, μέχρι τη μεταπολίτευση.

Θα απευθύνεται σε ένα αγγλόφωνο κοινό, που δεν γνωρίζει το γλωσσικό ζήτημα. Έξω από την Ελλάδα υπάρχει μεγάλη σύγχυση σχετικά με το θέμα αυτό, και σε βιβλία ξένων που δεν ειδικεύονται στα ελληνικά πράγματα έχω βρει πολλές ανακρίβειες. Είχα διαβάσει σε ένα βιβλίο

Συνέντευξη

Peter Mackridge Το Φαινόμενο της Διγλωσσίας Γλώσσα και Εθνική Ταυτότητα ΣΥΝΈΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗ ΛΉΔΑ MΠΟΥΖΑΛΗ

σχετικό με τη διγλωσσία στην Αραβική ότι η Καινή Διαθήκη έχει γραφτεί στην καθαρεύουσα. Αυτό δείχνει πλήρη άγνοια. Η καθαρεύουσα είναι κάτι πρόσφατο. Δημιουργήθηκε από τον Κοραή και αργότερα από διάφορους φιλολόγους, επιστήμονες, δημοσιογράφους, τον 19ο αιώνα. Η πρώτη αναφορά στον όρο «καθαρεύουσα» βρίσκεται σε ένα βιβλίο του Νικηφόρου Θεοτόκη το 1796. Έως τα μέσα του 19ου κανείς δεν μιλούσε για καθαρεύουσα, όπως δεν υπήρχε και ο όρος «δημοτική». Η πρώτη μαρτυρία του όρου αυτού βρίσκεται σε βιβλίο του Παναγιώτη Κοδρικά το 1818. Έως το 1860 περίπου, οι Έλληνες δεν είχαν συνειδητοποιήσει τις ξεχωριστές ποικιλίες της Ελληνικής. Τι ίσχυε μέχρι τότε; Υπήρχε απόλυτη ελευθερία ή χάος – μπορεί κανείς να το δει όπως θέλει. Υπήρχαν αρχαϊστές που προσπαθούσαν να γράφουν στην αρχαία Ελληνική, συνήθως στην αττική διάλεκτο, ή στην αρχαία Κοινή (τη γλώσσα της Καινής Διαθήκης) και υπήρχαν δημοτικιστές που χρησιμοποιούσαν μια γλώσσα που πλησίαζε την προφορική γλώσσα της εποχής, είτε τοπική (π.χ. της Κωνσταντινούπολης ή των Ιωαννίνων) είτε μια πιο κοινή γλώσσα. Οι περισσότεροι συγγραφείς έγραφαν ένα μείγμα από αρχαία και νεότερα στοιχεία. Πριν από τον Γεώργιο Χατζηδάκι, ο οποίος ήταν ο πρώτος που ερεύνησε τη μεσαιωνική ελληνική γλώσσα, είχαν την αντίληψη ότι υπήρχε μια αρχαία γλώσσα και «η καθ’ ημάς ελληνική γλώσσα» ή «η κοινή διάλεκτος», η «απλοελληνική» κ.λπ., αφού δεν υπήρχε ο όρος «νέα ελληνικά». Δεν είχαν συνείδηση της συνέχειας της γλώσσας, γιατί δεν είχαν ερευνηθεί τα ενδιάμεσα χρόνια, τα μεσαιωνικά. Πού υπεισέρχεται το θέμα της εθνικής περηφάνιας; Οι περισσότεροι αρχαϊστές, όπως ο Κοραής, θεωρούσαν την προφορική νεοελληνική γλώσσα –αυτήν που λέμε τώρα «δημοτική»– χυδαία, διεφθαρμένη. Κάθε αλλαγή από τα αρχαία χρόνια θεωρείτο παραφθορά, λάθος κ.λπ. Ο Κοραής ήθελε να διορθώσει τη νέα γλώσσα με κριτήριο τους κανόνες της αρχαίας γραμματικής. Εκείνος έθεσε ζήτημα εθνικής ντροπής και περηφάνιας. Ήταν πολύ περήφανος για την αρχαία καταγωγή των Γραικών, αλλά

ντρεπόταν, ιδίως μπροστά στους Δυτικοευρωπαίους στο Παρίσι, για την «κατάντια», για «τα χάλια της προφορικής γλώσσας». Ευρισκόμενος επί δεκαετίες έξω από την Ελλάδα, δεν είχε στενή επαφή με την προφορική γλώσσα, αλλά θυμόταν από τα νιάτα του στη Σμύρνη ότι η νεοελληνική είναι γεμάτη με τουρκικές, ιταλικές λέξεις και φράσεις, που δεν είναι αρχαίες, και ντρεπόταν. Εδώ μπαίνει το θέμα της εθνικής ταυτότητας. Οι υπέρμαχοι της καθαρεύουσας ήθελαν να δημιουργήσουν μια γραπτή γλώσσα που ναι μεν βασιζόταν σε μια νεοελληνική κοινή προφορική γλώσσα, αλλά ήταν διορθωμένη σύμφωνα με τους κανόνες της αρχαίας ελληνικής τυπολογίας, για να φαίνεται ότι μοιάζει περισσότερο με την αρχαία. Ήταν ζήτημα εικόνας, ώστε να φανεί ότι οι Έλληνες, λόγω της γλώσσας τους, μοιάζουν πάρα πολύ με τους αρχαίους προγόνους τους, ότι αγαπούν και φροντίζουν τη γλώσσα τους, διορθώνοντας και τροποποιώντας την. Από την άλλη μεριά, οι δημοτικιστές, όπως ο Τριανταφυλλίδης, Σεφέρης και άλλοι, έθεσαν αντίστροφα το θέμα της περηφάνιας. Ήταν κι αυτοί περήφανοι για την καταγωγή των Ελλήνων, αλλά ντρέπονταν για την καθαρεύουσα, που ήταν κάτι τεχνητό και δεν αντιπροσώπευε τους Νεοέλληνες ή, μάλλον, έδινε την εικόνα ενός «υπαλληλάκου» και όχι ενός Έλληνα «λεβέντη», «με φιλότιμο». Λαογράφοι, όπως ο Νικόλαος Πολίτης και άλλοι, είχαν δείξει ότι το δημοτικό τραγούδι ήταν η γνήσια, αυθόρμητη έκφραση της ελληνικής ψυχής. Όταν εκδόθηκαν τα Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη από τον Γιάννη Βλαχογιάννη, έπρεπε να περάσουν 20-30 χρόνια, ώσπου να τα διαβάσουν οι ποιητές της γενιάς του ’30, όπως ο Σεφέρης και ο Θεοτοκάς, και να ανακαλύψουν τον Μακρυγιάννη, τον απλό Ρωμιό, ήρωα της Επανάστασης. Οι δημοτικιστές ήταν περήφανοι και για τους λαϊκούς ανθρώπους που είχαν πολεμήσει, είχαν δημιουργήσει το σύγχρονο ελληνικό κράτος και είχαν έναν δικό τους πολιτισμό, που ήταν μεν συνέχεια του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, αλλά ήταν και κάτι το ξεχωριστό, με τη δική του γλώσσα, φυσική συνέχεια της αρχαίας Ελληνικής, όχι απόρροια ειδικής προσπάθειας. Πριν από τον Γεώργιο Χατζηδάκι, οι Έλληνες δεν είχαν συνείδηση της συνέχειας της γλώσσας τους

Συνέντευξη

Peter Mackridge Το Φαινόμενο της Διγλωσσίας Γλώσσα και Εθνική Ταυτότητα ΣΥΝΈΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗ ΛΉΔΑ MΠΟΥΖΑΛΗ

Ποιο είναι, τελικά, το αποτέλεσμα όλων αυτών των διενέξεων; Το ισοζύγιο είναι θετικό ή αρνητικό για την ελληνική γλώσσα;

Πιστεύετε ότι θα γίνει αυτό στο μέλλον; Η τελευταία τάση για τη χρήση αρχαϊκών όρων (π.χ. αίθριον) μας δείχνει κάποια σημάδια;

Αυτό είναι το πιο δύσκολο ερώτημα και το πιο περίπλοκο θέμα από αυτά που με βασανίζουν στην έρευνά μου. Πρέπει να πω από την αρχή ότι η καθαρεύουσα δεν ήταν μόνο κακό πράγμα. Η καθαρεύουσα έχει θετική συμβολή στο λεξιλόγιο, δηλαδή στη δημιουργία νέων λέξεων, όπως «πανεπιστήμιο», «ποδήλατο», «λεωφορείο», «δημοσιογράφος». Όλες αυτές οι λέξεις δημιουργήθηκαν τον 19ο αιώνα από ανθρώπους που έγραφαν καθαρεύουσα. Βασίζονται σε ρίζες αρχαιοελληνικές και αγνοούν το λεξιλόγιο και τη μορφολογία της δημοτικής. Έχουν επιτυχία και έχουν καθιερωθεί. Επίσης, η καθαρεύουσα μετέφραζε πολλές φράσεις από ξένες γλώσσες, όπως η έκφραση «εντάξει» φαίνεται ότι είναι αρχαία (το «εν» με τη δοτική), είναι όμως μετάφραση της γερμανικής φράσης «in Ordnung» και μπήκε στην Ελλάδα με τους Βαυαρούς στην οθωνική περίοδο.

Οι πιο νέοι επιστήμονες στα ελληνικά πανεπιστήμια θέλουν να χρησιμοποιούν πολλά λόγια στοιχεία εκεί που δεν χρειάζονται. Δεν είναι μόνο μια τάση επίδειξης, αλλά μια τάση να δημιουργηθεί ένα επιστημονικό, ένα αφηρημένο ύφος, που να διαφέρει ριζικά από την προφορική γλώσσα. Αυτή ακριβώς είναι η τάση της καθαρεύουσας: να διαφοροποιήσει τη γραπτή γλώσσα από την προφορική. Δεν μιλώ για την αντικατάσταση ξένων (αγγλικών) λέξεων από ελληνικές, αλλά για την αντικατάσταση λέξεων της δημοτικής με λέξεις λόγιες. Προτιμούν το «γνωρίζω» από το «ξέρω», το «πραγματοποιώ» και το «επιχειρώ» από το «κάνω». Εγώ το θεωρώ επιτηδευμένο.

Η τόσο συνηθισμένη αυτή έκφραση μπορεί να μας διδάξει πολλά πράγματα για τη νεοελληνική γλώσσα. Το «εν» με τη δοτική δεν υπάρχει στη δημοτική. Το «εν» το χρησιμοποιούμε μόνο στη μεταφορική έννοια. Δεν λέμε «εν Αθήναις», αλλά λέμε «εντάξει», «εν πάση περιπτώσει». Τη δοτική τη χρησιμοποιούμε σε μεταφορικές χρήσεις. Η καθαρεύουσα, λοιπόν, ήταν γλώσσα της μετάφρασης. Δεν ξέρω καμία άλλη γλώσσα που έχει αυτόν τον διαχωρισμό, ανάμεσα στην κυριολεξία και στη μεταφορά. Αυτός ο διαχωρισμός είναι για μένα ως γλωσσολόγο ολέθριος. Οι Έλληνες, για λόγους που δεν έχω καταλάβει ακόμα, έχουν κάνει αυτόν τον διαχωρισμό: ότι η δημοτική είναι η γλώσσα της κυριολεξίας, μια γλώσσα φυσική και προσγειωμένη στην υλική πραγματικότητα, ενώ η καθαρεύουσα είναι η γλώσσα της μεταφοράς, της μετάφρασης και των αφηρημένων ιδεών. Νομίζω ότι δεν έχει γίνει ακόμα η σύνθεση που χρειάζεται ανάμεσα στο κυριολεκτικό και στο μεταφορικό. H δημοτική είναι η γλώσσα της κυριολεξίας, ενώ η καθαρεύουσα είναι η γλώσσα της μεταφοράς, διαχωρισμός ολέθριος

Στην Αγγλία έχουμε την αντίθετη πορεία. Η γραπτή και η προφορική μας γλώσσα έχουν συγκλίνει και ανάμεσα στους οξφορδιανούς φιλολόγους υπάρχει η τάση να γράφουμε όσο μπορούμε πιο απλά. Στην Ελλάδα του 2005, όπως και στην εποχή του Κοραή, υπάρχει μια τάση απόκλισης της γραπτής από την προφορική. Εδώ ο γραπτός λόγος γίνεται πιο περίπλοκος, ίσως πιο μπαρόκ. Ποιος είναι ο αγαπημένος σας λογοτέχνης; O Σολωμός, ο Καβάφης και ο Σεφέρης. Και οι τρεις προβληματίστηκαν σε σχέση με τη γλώσσα. Νομίζω ότι οι ποιητές αυτοί, μαζί με τον Ρίτσο και τον Ελύτη, έχουν εκμεταλλευτεί τη μεταφορική δύναμη της δημοτικής γλώσσας, δυναμικότητα η οποία έχει παραμεριστεί από άλλους που γράφουν δημοσία. Το ότι αγωνίστηκαν τόσο σκληρά και υπεύθυνα για την ελληνική γλώσσα ήταν σωτήριο για αυτήν...

Διάλεξη

Η επικοινωνία επιχείρησης και δικηγόρου κατά την προετοιμασία συμβάσεων ΤΟΥ ΔΗΜΉΤΡΗ Χ. ΛΙΆΠΠΗ ΛΈΚΤΟΡΑ ΝΟΜΙΚΉΣ ΣΧΟΛΉΣ ΑΘΗΝΏΝ, ΔΙΚΗΓΌΡΟΥ

O ομιλητής δέχεται τα συγχαρητήρια του Γενικού Γραμματέα του Συνδέσμου κ. Γιώργου Kαλόφωνου

Οι πολίτες στις κοινωνίες του καταμερισμού εργασίας βασίζουν την οικονομική και κοινωνική δραστηριότητά τους σε περιουσιακές μετακινήσεις από εκείνον που διαθέτει το περιουσιακό αγαθό σε εκείνον που το χρειάζεται. Αυτές οι περιουσιακές μετακινήσεις και οι ειδικότερες συνθήκες τους συμφωνούνται σε συμβάσεις ανάμεσα στα συναλλασσόμενα μέρη, δηλαδή σε συμφωνίες μεταξύ τους να συντελεσθεί η μετακίνηση κατά νομικά δεσμευτικό τρόπο. Με το θεσμικό εργαλείο της σύμβασης κατοχυρώνεται μια σπουδαία κατάκτηση του νομικού πολιτισμού μας. Η κυκλοφορία αγαθών και υπηρεσιών πρέπει πάντοτε να βασίζεται στη βούληση των συμβαλλομένων μερών, όπως αυτή εκφράζεται στη σύμβαση που συνάπτουν εκάστοτε μεταξύ τους. Η σύμβαση είναι αναγκαίο εργαλείο για την ανάπτυξη της ανθρώπινης δραστηριότητας. Από εκεί και πέρα για τον συναλλασσόμενο πολίτη και την επιχείρηση τίθεται το ερώτημα αν μπορεί να προετοιμάσει μια σύμβαση μόνος του ή θα χρειαστεί τη συμπαράσταση ενός νομικού. Σε πολλές συμβάσεις οι συναλλασσόμενοι δεν χρησιμοποιούν και δεν χρειάζεται να χρησιμοποιήσουν νομικούς. Πρόκειται συνήθως για τις απλές καθημερινές μαζικές συναλλαγές, όπως η αγορά ειδών καθημερινής ανάγκης ή η χρήση μεταφορικών μέσων. Υπάρχουν, όμως, τόσο για τον μεμονωμένο πολίτη όσο και για τη σύγχρονη επιχείρηση, και συμβάσεις πολύπλοκες και εκτεταμένες (π.χ. η μίσθωση ή η αγορά ακινήτων για προσωπική ή επαγγελ-

ματική χρήση, η ανάθεση της ανέγερσης μιας οικοδομής με το σύστημα της αντιπαροχής, η συμφωνία μεταξύ μιας υπερχρεωμένης επιχείρησης και των πιστωτών της για την αναδιάρθρωση του χρέους της, η σύμβαση για την κατασκευή ενός μεγάλου τεχνικού έργου κ.ο.κ.). Στην προετοιμασία και την κατάρτιση δύσκολων και επικίνδυνων συμβάσεων γεννιέται πραγματικά η ανάγκη για τη νομική υποστήριξη των υποψήφιων συμβαλλομένων. Γιατί, όμως, πρέπει σε τέτοιες συμβάσεις οι συμβαλλόμενοι να αναζητούν τη βοήθεια νομικών; Για να δώσει κανείς απάντηση σε αυτό το καθοριστικό ερώτημα, πρέπει να αναχθεί βαθειά στην ουσιαστική λειτουργία του μηχανισμού της σύμβασης. Σε κάθε σύμβαση ενώνονται ουσιαστικά δύο διαφορετικοί κόσμοι: ο κόσμος των ανθρώπινων αναγκών, επιθυμιών και σκοπιμοτήτων και ο κόσμος των νομικών δεσμεύσεων. Κάθε σύμβαση επιτελεί μια μετασχηματιστική λειτουργία: μετασχηματίζει, μεταπλάθει δηλαδή τις κοινά αποδεκτές επιθυμίες των μερών σε δεσμευτικούς συμβατικούς όρους. Κάθε σύμβαση μετασχηματίζει τις κοινά αποδεκτές επιθυμίες των μερών σε δεσμευτικούς συμβατικούς όρους Η επίτευξη του μετασχηματιστικού σκοπού της σύμβασης προϋποθέτει την εύρυθμη λειτουργία μιας αμφίδρομης επικοινωνιακής σχέσης ανάμεσα στον μέλλοντα συμβαλλόμενο και τον νομικό του σύμβουλο. Καθένα από τα

Διάλεξη

Πριν την έναρξη της διάλεξης με την πρόεδρο του Συνδέσμου κ. Iωάννα Kονδύλη

πρόσωπα αυτά βρίσκεται στην άκρη δύο πόλων, οι οποίοι πρέπει να ενωθούν στον μηχανισμό της σύμβασης. Ο συμβαλλόμενος γνωρίζει, ή, έστω, μπορεί να σκεφθεί, ποιες είναι οι συναλλακτικές επιδιώξεις και οι ανάγκες τις οποίες θέλει να πραγματώσει με την προς σύναψη σύμβαση. Ο νομικός παραστάτης του γνωρίζει ή μπορεί να πληροφορηθεί τις σχετικές νομοθετικές προβλέψεις και τις προσήκουσες συμβατικές ρυθμίσεις. Για να λειτουργήσει η επικοινωνία με τον νομικό παραστάτη του, ο υποψήφιος συμβαλλόμενος πρέπει να έχει κατανοήσει μερικά από τα βασικά χαρακτηριστικά της εργασίας του νομικού συμβούλου του κατά την προετοιμασία συμβάσεων. Ο νομικός της σύμβασης πρέπει κατά τον σχεδιασμό της να απαντήσει βασικά σε δύο ερωτήματα: κατά πρώτον πρέπει να αναρωτηθεί πώς πρέπει να σχεδιαστούν οι συμβατικές ρυθμίσεις, ώστε να επέλθουν τα αποτελέσματα, τα οποία επιδιώκουν τα συμβαλλόμενα μέρη και κυρίως ο εντολέας του. Δεύτερος κεντρικός προσανατολισμός της εργασίας του νομικού της σύμβασης είναι η πρόληψη και η θεραπεία ενδεχομένων κρίσεων της συμβατικής σχέσης. Σε αυτή τη φάση ο νομικός σύμβουλος κάθε συμβαλλόμενου μέρους πρέπει να σταθμίσει ποιες συνθήκες θα μπορούσαν να παρεμποδίσουν ή να ματαιώσουν την κανονική εξέλιξη της συμβατικής σχέσης των μερών. Μετά από αυτή τη διάγνωση ο νομικός της σύμβασης πρέπει να εντάξει στη σύμβαση μηχανισμούς για

την πρόληψη ή πάντως τη διαχείριση κρίσεων της συμβατικής σχέσης προς όφελος του εντολέα του. Τόσο η πραγμάτωση των συναλλακτικών σκοπών των μερών όσο και η πρόληψη κρίσεων της συμβατικής σχέσης δεν μπορούν να επιτευχθούν με μόνη την ενέργεια του νομικού της σύμβασης. Αν ο νομικός σύμβουλος του υποψήφιου συμβαλλομένου εργαστεί χωρίς την ενεργό υποστήριξη του εντολέα του, το αποτέλεσμα της εργασίας του, όσο καταρτισμένος και επιμελής και αν είναι, θα εμφανίζει μια βασική αδυναμία: θα αποτελεί μια εν πολλοίς αφηρημένη συμβατική κατασκευή, που θα αντιμετωπίζει κάποια τυπικά προβλήματα της σχεδιαζόμενης συναλλαγής, θα βρίσκεται όμως κατ’ ανάγκη μακριά από τις τυχόν ιδιαιτερότητές της. Κατ’ αυτόν τον τρόπο τα συμβαλλόμενα μέρη διατρέχουν τον κίνδυνο να θυσιάσουν τη δυνατότητα να ικανοποιήσουν με τη σύμβαση τις ιδιαίτερες ανάγκες και επιθυμίες τους. Η ανακοίνωση του επιδιωκόμενου με τη σύμβαση συναλλακτικού σκοπού αποτελεί την απαρχή μιας κυκλικής επικοινωνιακής σχέσης Η εμπειρική παρατήρηση της επικοινωνίας μεταξύ δικηγόρου και επιχείρησης δείχνει ότι η ελληνική συναλλακτική πράξη εμφανίζει στον τομέα αυτόν σοβαρές αδυναμίες. Ο Έλληνας συναλλασσόμενος, ακόμη και η μεγάλη οργανωμένη επιχείρηση, έχει την τάση να εκφράζει μόνον έναν γενικόλογο συναλλακτικό στόχο και

Διάλεξη

να αφήνει στον νομικό της σύμβουλο την επεξεργασία των λεπτομερειών της σύμβασης για την πραγμάτωσή του. Ο Έλληνας πολίτης και η ελληνική επιχείρηση συνηθίζουν μπροστά στον ενθουσιασμό της διαγραφόμενης συνεργασίας τους με τον αντισυμβαλλόμενό τους να παραμελούν βασικές αρχές της επικοινωνίας τους με τον νομικό παραστάτη τους. Η συνεργασία της επιχείρησης με τον δικηγόρο της δεν πρέπει να εξαντλείται στην ανακοίνωση του επιδιωκόμενου με τη σύμβαση συναλλακτικού σκοπού. Η ανακοίνωση αυτή αποτελεί κατά κανόνα την απαρχή μιας κυκλικής επικοινωνιακής σχέσης. Αφού ο νομικός της σύμβασης λάβει γνώση των γενικών σκοπών του εντολέα του και του αντισυμβαλλομένου του, θα προσπαθήσει να τους εξειδικεύσει και να τους εντάξει σε έναν αρχικό συμβατικό σχεδιασμό. Μελετώντας όλα αυτά τα ζητήματα ο νομικός της σύμβασης θα χρειαστεί να θέσει εκ νέου συγκεκριμένα ερωτήματα στον εντολέα του. Με την υποβολή νέων ερωτήσεων ο νομικός της σύμβασης στρέφει την ματιά του εντολέα του σε ζητήματα τα οποία ο τελευταίος δεν είχε ενδεχομένως ακόμη συλλάβει ως σημαντικά για τη σχεδιαζόμενη συναλλαγή του. Οι αρχικές επιθυμίες του εντολέα είναι συχνά επηρεασμένες από την ελλιπή διάγνωση κινδύνων, την ανακριβή εκτίμηση επιδιώξεων ή την άγνοια νομικών κανόνων. Μπορεί, λ.χ., μια κατασκευαστική εταιρία να επιθυμεί να μην ευθύνεται για βαρειά αμέλεια ή δόλο των υπεργολάβων της, ωστόσο τούτο δεν μπορεί να συμφωνηθεί έγκυρα στη σύμβαση που θα συνάψει με τον κύριο του έργου, γιατί προσκρούει στους κανόνες των άρθρων 332 και 334 ΑΚ. Οι εσφαλμένες παραστάσεις, εκτιμήσεις και προσδοκίες του υποψήφιου συμβαλλόμενου μπορούν να διορθωθούν μόνον μέσω της επικοινωνίας του με τον νομικό του σύμβουλο. Οι εσφαλμένες παραστάσεις, εκτιμήσεις και προσδοκίες του υποψήφιου συμβαλλόμενου μπορούν να διορθωθούν μόνον μέσω της επικοινωνίας του με τον νομικό του σύμβουλο. Κοντολογίς, ο νομικός της σύμβασης κατά την επικοινωνία του με τον εντολέα του 1. διορθώνει τις εσφαλμένες παραστάσεις του, 2. ξεχωρίζει το νομικά δυνατό από το νομικά αδύνατο,

3. διασαφηνίζει τις νομικές και πρακτικές συνέπειες των επιμέρους συμβατικών λύσεων, 4. εφιστά την προσοχή σε κινδύνους, 5. παρουσιάζει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των επιμέρους εναλλακτικών δυνατοτήτων, και 6. δίνει τη συμβουλή του για τη λύση που πρέπει να προτιμηθεί. Συμπερασματικά, στο πλαίσιο της επικοινωνίας δικηγόρου και επιχείρησης πρωταγωνιστικό ρόλο καλείται να διαδραματίσει ο δικηγόρος. Η επιχείρηση και κάθε συναλλασσόμενος πολίτης δεν πρέπει όμως να κρατήσουν παθητική στάση. Αυτό είναι απαραίτητο για να κάνουν την απαραίτητη προεργασία και να συμμετέχουν ενεργά και γόνιμα στην ανάδειξη των σκοπών, που επιδιώκουν με την προς σύναψη σύμβαση. Και τούτο για να μπορέσει, τελικά, η σύμβαση να ανταποκριθεί στην αποστολή της να ικανοποιήσει τις πραγματικές ανάγκες των συμβαλλομένων με τους μικρότερους δυνατούς κινδύνους για τα συμφέροντά τους.

Άρθρο

Oμαδική Ψυχοθεραπεία Aπό το άτομο στο πρόσωπο ΤΟΥ ΔΡΟΣ ΝΊΚΟΥ Ε. ΔΈΓΛΕΡΗ ΝΕΥΡΟΛΌΓΟΥ-ΨΥΧΊΑΤΡΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΉ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΎ ΚΈΝΤΡΟΥ ΠΕΙΡΑΙΆ

Πάβελ Tσελιτσέου (1898-1957), Eξέλσιορ, λάδι σε καμβά, 1934, Iδιωτική συλλογή

Ο στωικός φιλόσοφος Σενέκας τονίζει: «Μερικές φορές, χωρίς κανένα εμφανές σημείο να προλέγει κάτι κακό, η ψυχή πλάθει λανθασμένες εικόνες. Είτε παρερμηνεύει τη σημασία μιας διφορούμενης λέξης· είτε φαντάζεται το θυμό ενός ανθρώπου, που πρόσβαλε, μεγαλύτερο από την πραγματικότητα και σκέφτεται όχι το αληθινό μέγεθος του θυμού, αλλά τη δύναμη εκδίκησης του οργισμένου». Ο φόβος, η επιθετικότητα, ο θυμός, η ενοχή και τα συναισθήματα ματαίωσης, εφ’ όσον απωθούνται, μπορούν να καταλήξουν σε χρόνια συναισθηματική τάση και συνακόλουθη «ολιστική» δυσλειτουργία του ατόμου, ιδίως όταν συνυπάρχουν και στοιχεία ψυχοπαθολογίας, διαταραχών χαρακτήρα ή / και συμπεριφοράς. Ανεξάρτητα του θεωρητικού μοντέλου και της σχολής που ακολουθεί ο κάθε θεραπευτής ομάδας, έχει γίνει σχεδόν κοινά αποδεκτό ότι οι δώδεκα θεραπευτικοί παράγοντες του Έρβιν Γιάλομ εξηγούν επαρκώς τις θεραπευτικές αλλαγές που επέρχονται στις ομάδες. Ως σημαντικότερους θεωρούμε: 1) την αυτογνωσία (self-understanding), δηλαδή την κατανόηση από τον ασθενή των αιτιών και των μηχανισμών, που οδηγούν σε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά, 2) τη διαπροσωπική μάθηση (learning from interpersonal action), όπου το μέλος μαθαίνει για τα προβλήματά του από την καλόπιστη και εποικοδομητική κριτική των άλλων μελών, ενώ, ταυτόχρονα, προσαρμοζόμενος σε μια

διαλεκτική ατμόσφαιρα ακροατηρίου, σχετίζεται με την υπόλοιπη ομάδα, 3) την κάθαρση, την έκφραση και τη συμμετοχή σε βιώματα και συναισθήματα που οδηγούν σε ανακούφιση, γαλήνη και λύτρωση. Παράλληλα, αναπτύσσεται: 4) η αποδοχή (acceptance), το αίσθημα, δηλαδή, ένταξης και αφομοίωσης του καθενός στην ομάδα, με απόλυτο σεβασμό της ιδιαιτερότητάς του, κάτι που τον οδηγεί στην 4.1) συνεκτικότητα (connectedness), 5) ο αλτρουισμός (altruism), 6) η καθοδήγηση (guidance), 7) η ταυτοποίηση (identification), 7.1) η αυτο-αποκάλυψη (self-disclosure), 8) η αναβίωση της οικογένειας, οπότε και δίνεται η ευκαιρία για διορθωτική επαναδόμηση, συναισθηματικού χαρακτήρα, της πρωτογενούς οικογενειακής εμπειρίας, 9) η ενστάλαξη ελπίδας, η αίσθηση, δηλαδή, αισιοδοξίας για την επιτυχή έκβαση της θεραπείας, 10) οι υπαρξιακοί παράγοντες, όπου ο κάθε ενήλικας, υπεύθυνος των πράξεών του αναλαμβάνει να συμμετάσχει ενεργητικά στη θεραπευτική διαδικασία και, συνεπώς, να νιώσει πιο υπεύθυνος για την προσωπική του θεραπεία, όντας ενεργό στοιχείο και μέλος μιας παγκόσμιας κοινότητας (universality). Παράλληλα, το άτομο - μέλος βρίσκεται στο επίκεντρο πολλών βλεμμάτων, μέσω της πρόσωπο με πρόσωπο

Άρθρο

θέασης από τους άλλους, με τους οποίους αναπτύσσει ποικιλότροπες σχέσεις. Με αυτόν τον τρόπο καθίσταται εφικτή, κατά τη μακροχρόνια ομαδική θεραπεία, η ανάδυση και σταθεροποίηση του αληθινού του προσώπου, που κρυβόταν πίσω από το οποιοδήποτε προσωπείο – ρόλο. Έτσι, η επικοινωνία μετατρέπεται σταδιακά από επικοινωνία ρόλων σε επικοινωνία προσώπων. Μέσω της έννοιας του προσώπου και των αληθινών προσωπικών σχέσεων, μπορεί να επιτευχθεί, όπως υποστηρίζουν οι Kόχουτ και Bολφ, η αναδημιουργική ενοποίηση των επί μέρους στοιχείων του εαυτού. Οι ασθενείς που αναφρονούν, ανασυγκροτούν την έννοια του εαυτού, γίνονται ικανοί για μια καλύτερη χρήση των ατομικών τους συνεδριών και των ομάδων υποστήριξης και αντιλαμβάνονται καλύτερα την προηγούμενη εικόνα του εαυτού τους, ενοποιώντας τις παρούσες και παρελθούσες εμπειρίες τους. Οι παλιότεροι ασθενείς μπορούν, επίσης, να βιώσουν τη λειτουργία του μέντορος, οπότε με σύνεση και παρρησία καθοδηγούν τους νεότερους, που μόλις τώρα ξεκινούν την πολύπλοκη διαδικασία της βελτίωσης. Αυτό ισχυροποιεί το αίσθημα της ικανότητας και υπεροχής, που συχνά δεν κατορθώνουν να δοκιμάζουν οι άνθρωποι, οι οποίοι έχουν επωμιστεί τον ρόλο του ψυχικά ασθενούς και εξαιτίας του στιγματίζονται. Η πάλη για επαναπροσδιορισμό του εαυτού είναι συγκλονιστική και εξαιρετικά δυσχερής για τον ψυχικά πάσχοντα· Σύμφωνα με τον Φρανκλ, οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να προσδίδουν νόημα στη ζωή τους και η ανακάλυψη της ειδικής σημασίας της ζωής αποτελεί μια διαδικασία ψυχολογικής ίασης. Αξίζει εδώ να γίνει μια αναφορά στην απρόσμενη επιρροή της ιπποκρατικής χυμοπαθολογίας, αλλά και της «κινητηρίου δυνάμεως», κατά Αρεταίον τον Καππαδόκη, στη θεωρία του Σ. Φουλκς που θεμελιώνει την ομαδική ανάλυση γύρω από την έννοια της matrix. Ο Αρεταίος ο Καππαδόκης ανήκε στην «πνευματική» λεγόμενη σχολή της Ιατρικής, η οποία είχε επηρεαστεί έντονα από τη στωική φιλοσοφία. Οι στωικοί αντιλαμβάνονταν τον κόσμο ως ένα ζωντανό Όλον, ένα και πλήρες, που μέσα στην ολότητά του περικλείει και υπερβαίνει όλα τα υπαρκτά όντα, από τα ορυκτά μέχρι τους θεούς. Αντί για «υλισμό», σωστότερο θα ήταν σύμφωνα με τον Γάλλο φιλόσοφο E. Βέιλ, να μιλούμε για «σωματικότητα»: όλα είναι σώματα, μέσα σε αυτό το σύνολο σωμάτων που συνδέ-

ονται χάρη σε μια παγκόσμια συμπάθεια, σε ένα πνεύμα, συνιστώντας έναν οργανισμό που υπερβαίνει τα επιμέρους του. Κατ’ αναλογία, η matrix, είναι ένα διάμεσο – προσωπικό δίκτυο κυκλοφορίας όλων των συνειδητών και ασυνειδήτων δυναμικών που αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια της ομαδικής συνεδρίας με ρυθμιστικές, υποστηρικτικές και περιεκτικές ιδιότητες, μιας a priori δεδομένης ενσυναίσθησης (empathic, regulating, holding, containing), έτσι που τα όρια της ομάδας να προσφέρουν στα μέλη της σταθερότητα, προσανατολισμό και οριοθέτηση.

Βιβλιοπαρουσίαση

«Φυσικές Eπιστήμες στην Aρχαιολογία» ΓΡΆΦΕΙ Ο ΔΡ ΝΊΚΟΣ Α. ΠΟΥΛΙΑΝΌΣ AΝΘΡΩΠΟΛΌΓΟΣ-ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΌΓΟΣ, ΠΡΌΕΔΡΟΣ ΤΗΣ AΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΉΣ EΤΑΙΡΕΊΑΣ EΛΛΆΔΟΣ

Ιωάννη Λυριτζή, Φυσικές Επιστήμες στην Αρχαιολογία. Αθήνα: Εκδόσεις Τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδάνος, 2005. Σελ. 703, βιβλιογραφία, πίνακες, ISBN 960-402-182-6. Το νέο βιβλίο του Γιάννη Λυριτζή Φυσικές Επιστήμες στην Αρχαιολογία έρχεται να συμπληρώσει ένα κενό όχι μόνο για τη διδασκαλία των Αρχαιογνωστικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, αλλά γενικότερα για όσους ενδιαφέρονται να αποκτήσουν σφαιρικές γνώσεις σχετικά με τις εφαρμογές των Φυσικών Επιστημών στην Αρχαιολογία. Κατά συνέπεια, είναι δυνατόν να ειπωθεί ότι η έκδοση αυτή των 703 σελίδων αποτελεί ένα είδος εγκυκλοπαίδειας, στην οποία απαντώνται οι σύγχρονες επιστημονικές απόψεις και περιγράφονται οι δυνατότητες των νέων τεχνολογιών. Έχω την τύχη να γνωρίζω τον καθηγητή Γιάννη Λυριτζή από 25ετίας και πλέον, την εποχή που ήμουν μαθητής στο Λύκειο και εκείνος εκπονούσε τη διδακτορική του διατριβή στην Αρχαιομετρία σε βρετανικό πανεπιστήμιο. Μια εποχή που οι αντίστοιχες εφαρμογές στην Ελλάδα ήταν σχεδόν ανύπαρκτες. Ο Γιάννης Λυριτζής είχε έρθει τότε σε επαφή με τον ανθρωπολόγο Άρη Πουλιανό και χρονολόγησε δείγματα του σπηλαίου Πετραλώνων Χαλκιδικής. Η συμβολή του στην επιστήμη ήταν έκτοτε ήδη διεθνώς αναγνωρισμένη. Μέχρι στιγμής έχει συμβάλει με δεκάδες δημοσιεύσεις σε περιοδικά παγκοσμίου φήμης. Καθότι πολυγραφότατος και νεότατος καθηγητής αναμένεται μια εξίσου λαμπρή συνέχεια. Το βιβλίο έχει εκδοθεί σε έναν καλοσχεδιασμένο και απέριττο τόμο, αλλά πλούσιο σε απεικονίσεις και κατατοπιστικούς πίνακες, σχεδόν σε κάθε σελίδα. Αποτελεί μια φυσική συνέχεια των προηγούμενων έργων του Γιάννη Λυριτζή σχετικά με την Αρχαιομετρία. Χωρίς να επαναλαμβάνεται, εξηγεί με κάθε λεπτομέρεια στον σύγχρονο ερευνητή και φοιτητή σε τι χρησιμεύουν οι Φυσικές Επιστήμες. Δεν υπάρχει λόγος να κρύψω το γεγονός ότι διαβάζοντας τον τόμο μού δόθηκε η ευκαιρία να διευρύνω παραπέρα και τις δικές μου γνώσεις στο αντικείμενο, κι ας ασχολούμαι με αυτό πάνω από τρεις δεκαετίες. Σκοπιμότερο όλων θεωρώ σε αυτή τη βιβλιοπαρουσίαση να γίνει αναφορά στο τι προσφέρει το έργο του καθηγητή Γιάννη Λυριτζή, με τι πραγματεύεται και τι νέο φέρνει στα επιστημονικά πράγματα της χώρας μας. Με αυτό το σκεπτικό θα προσπαθήσω να προχωρήσω στον αντίστοιχο απολογισμό. Η πρώτη ενότητα επιλαμβάνεται της ορολογίας και των βασικών εννοιών. Όσοι έχουν ασχοληθεί με ζητήματα ορολογίας μπορούν να εμβαθύνουν και στον αντίστοιχα σύνθετο προβληματισμό. Ενδεικτικά αναφέρονται ορισμένοι όροι και τεχνικές: Γλωσσοχρονολόγηση, Ενυδάτωση (πετρωμάτων), Περιθλασιόμετρο, Τέχνεργο, Οπτική Φωταύγεια κ.λπ.

Βιβλιοπαρουσίαση

Εντυπωσιακά είναι τα διαγράμματα των ισοτοπικών αναλύσεων διαφόρων υλικών που στοχεύουν, π.χ., στη διάγνωση της προέλευσής τους. Έτσι, αναλύοντας τη χημική σύσταση και την αναλογία των ισοτόπων, είναι δυνατόν να διαπιστώνεται εάν μολύβδινα αντικείμενα προέρχονται από μεταλλεία του Λαυρίου, της Κύπρου ή από αλλού. Παρόμοιες αναλύσεις αφορούν, επίσης, τα ισότοπα του οξυγόνου (Ο16 και Ο18) που εμπεριέχονται στα κελύφη μαλακόστρακων και άλλων οργανισμών, στοχεύοντας στην αποκόμιση δεδομένων, όπως το παλαιοπεριβάλλον διαβίωσης κ.λπ. Τα ερμηνευτικά σχόλια που συνοδεύουν αυτά τα διαγράμματα είναι ιδιαίτερα προσεγμένα. Σημαντικό μέρος του βιβλίου καταλαμβάνουν οι διάφορες μέθοδοι φυσικοχημικής ανάλυσης των αρχαιολογικών υλικών και τα όργανα (φασματοσκόπια, μικροσκόπια κ.ά.) που χρησιμοποιούνται. Για καθένα από τα όργανα αυτά υπάρχει εκτενής περιγραφή των επιμέρους τμημάτων και του τρόπου λειτουργίας τους. Για ορισμένους φοιτητές ενδεχομένως αυτές οι λεπτομέρειες φανούν κοπιώδεις. Στην εποχή, όμως, της διαρκώς αυξανόμενης χρήσης των νέων τεχνολογικών εφαρμογών, οι γνώσεις αυτές δίνουν τη δυνατότητα της κατανόησης όχι μόνο των αντίστοιχων δυνατοτήτων, αλλά ταυτόχρονα διευκολύνουν την σχέση συνεργασίας μεταξύ των θεωρητικών αρχαιολόγων και των τεχνολόγων αρχαιομετρών. Ενυδάτωση οψιανού, θερμοφωταύγεια, χρονολόγηση βραχογραφιών, αρχαιολογία και μαθηματικά, αρχαιοαστρονομία, βιοαρχαιολογία, όλα κεφάλαια που συμπληρώνουν παλαιότερες απόψεις και δυνατότητες εφαρμογής, χρήσιμα για την απόκτηση μιας σφαιρικής εικόνας επί του αντικειμένου. Ένα παράδειγμα: Η εφαρμογή μιας νέας μεθόδου που επινόησε ο συγγραφέας, της οπτικής φωταύγειας, έδωσε τη δυνατότητα διόρθωσης τουλάχιστον κατά 500% των υφιστάμενων γνώσεων για τη χρονολόγηση των ελληνικών πυραμίδων. Στον ίδιο τόμο αναλυτικές αναφορές παρατίθενται για τις αρχαιομετρικές μεθόδους εντοπισμού αρχαιοτήτων, όπως Γεωραντάρ, Μαγνητικής και Ηλεκτρικής Διασκόπισης Εδάφους, Αεροφωτογραφιών, Υπέρυθρης και Δορυφορικής Φωτογράφησης, Ηχοβολιστικά Υπόγειων και Υποβρύχιων Ερευνών, Σεισμικών Δονητών κ.ά. Κάθε μέθοδος, στοιχειοθετημένη με εύληπτα επεξηγηματικά σχέδια, κατατοπίζοντας με σαφήνεια για τις νέες τεχνολογικές δυνατότητες, με παρατηρήσεις, ακόμα και για εκείνες που πρόκειται να εμφανιστούν σύντομα στο προσκήνιο (αυτές δηλαδή που βρίσκονται σήμερα σε πειραματικό στάδιο). Σε ένα έργο τέτοιας εμβέλειας ο συγγραφέας εύστοχα φρόντισε, επίσης, να συμπεριλάβει ειδικά κεφάλαια του σύγχρονου προβληματισμού για επιμέρους θέματα της τρέχουσας επιστημονικής επικαιρότητας. Η έκρηξη του Ηφαιστείου της Σαντορίνης παρουσιάζεται με όλα τα αρχαιομετρικά δεδομένα που έχουν δημοσιευθεί στην παγκόσμια βιβλιο-

Eικόνα επιφάνειας κεραμικού σε κλίμακα 100 μm με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης (Λυριτζής, 1980, PhD)

Βιβλιοπαρουσίαση

γραφία. Η αρχαιολογικού περιεχομένου συζήτηση που τα συνοδεύει αξιοσημείωτη. Παρόμοιου ενδιαφέροντος η περίπτωση της αρχαίας Ελίκης. Η διακίνηση οψιανού με πλοία στην ευρύτερη ζώνη της Μεσογείου, από τη Σαρδηνία έως τη Μεσοποταμία, με έμφαση στο Αιγαίο και τη Μήλο, αποτελεί ένα από τα ελκυστικότερα κεφάλαια. Ανάλογη παρουσίαση γίνεται για τη διακίνηση των κεραμικών και των διαφόρων τύπων τους (μινωικά, μυκηναϊκά, κλασικά κ.λπ). Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων επισκοπείται διεξοδικά τόσο όσον αφορά την αστρονομική χρησιμότητα όσο και τη μηχανική του λειτουργία, παραθέτοντας όλες τις υπάρχουσες επιστημονικές απόψεις. Για την «Ιερά Σινδόνη του Τορίνου» τα δεδομένα αδιάσειστα. Πρόκειται για πλάνη με αφετηρία γεγονότα του 13ου μ.Χ. αιώνα. Η αγωνία του συγγραφέα μπορεί να συνοψιστεί στο ερώτημα: Άραγε τα θαύματα αρνούνται την Επιστήμη και η Επιστήμη τα θαύματα; Είναι το χάσμα αγεφύρωτο; Τέλος, η 40 περίπου σελίδων βιβλιογραφία αποτελεί μια ζηλευτή βάση τεκμηρίωσης δεδομένων, που μόνο η συλλογή και η καταγραφή της δείχνει σχολαστική εργασία πολλών ετών. Περιλαμβάνει αναφορές από την αρχαιότητα έως τις πιο πρόσφατες δημοσιεύσεις της παρούσας χιλιετίας από εγκυρότατα διεθνή επιστημονικά περιοδικά.

Mικροανάλυση σε εργαλείο οψιανού από τον νεολιθικό οικισμό Φτελιάς Mυκόνου με σάρωση. Φαίνεται η μεταβολή της συγκέντρωσης διαφόρων χημικών στοιχείων.

Ιδιαίτερα αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ο συγγραφέας έχει προσωπικά ασχοληθεί, από «πρώτο χέρι», με την έρευνα των περισσότερων θεμάτων που πραγματεύεται στο βιβλίο του. Το έργο του καθηγητή του Πανεπιστημίου Αιγαίου Γιάννη Λυριτζή συγκεντρώνει, στο σύνολό του, έναν τεράστιο όγκο γνώσεων που, τουλάχιστον για την ελληνική επιστημονική γραμματεία, ήταν μέχρι σήμερα άγνωστος. Η αντίστοιχη προσπάθεια ήταν προφανώς ένα επίπονο επίτευγμα, παράδειγμα προς μίμηση για συναδέλφους καθηγητές, ιδίως για τις περιπτώσεις που δεν υπάρχει διαθέσιμο βιβλίο της διδασκόμενης ύλης. Ευχή, μέσα από αυτές τις γραμμές, είναι να διαδοθούν αυτές οι γνώσεις όσο το δυνατόν συντομότερα και ευρύτερα, ώστε να αποτελέσουν κτήμα των Ελλήνων επιστημόνων του μέλλοντος, των επιφορτισμένων με ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα, εκείνο του αρχαιογνωστικού προβληματισμού.

Άποψη πυραμιδοειδούς στο Eλληνικό (πλησίον του Kεφαλαρίου), Άργος

Βιβλιογραφικό Δελτίο

Renée Hirschon, Κληρονόμοι της Μικρασιατικής Καταστροφής: Η κοινωνική ζωή των προσφύγων στον Πειραιά. Αθήνα: ΜΙΕΤ, 2004. Σελ. 484, 24 εικ. (4 έγχρωμες), βιβλιογραφία, ευρετήριο, ISBN 960-250-281-9. Πρωτοδημοσιευμένο στα αγγλικά το 1989, το βιβλίο της Ρενέ Χίρσον-Φιλιππάκη, καθηγήτριας Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, αποτελεί μια εθνογραφική μελέτη της Κοκκινιάς, περιοχής που ξεκίνησε από προσφυγικός καταυλισμός για να καταλήξει σε αστική συνοικία του Πειραιά. Πενήντα χρόνια μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών που ανάγκασε τους πρώτους κατοίκους της να εγκαταλείψουν τις εστίες τους στην Μικρά Ασία και να εγκατασταθούν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα, η συγγραφέας διαπιστώνει ότι διατηρούν ακόμη την αίσθηση της ιδιαίτερης ταυτότητάς τους, παρότι μοιράζονται με τους εντόπιους Έλληνες την ίδια γλώσσα, την ίδια θρησκεία και κοινά πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Η μελέτη της αναλύει την διαδικασία με την οποία δημιουργήθηκε και παγιώθηκε αυτή ακριβώς η αίσθηση της χωριστής ταυτότητας μέσα από την πολιτισμική συνέχεια και την προσαρμογή. Πρόκειται για την πρώτη εκτενή εθνογραφική μελέτη ενός αστικού χώρου στην Ευρώπη, και παραμένει ένα από τα λίγα έργα που εξετάζουν σε βάθος μια προσφυγική κοινότητα. Γ.Θ.Κ.

Anastasia G. Yangaki. La céramique des IVe – VIIIe siècles ap. J.-C. d’ Eleutherna. (Η κεραμική της Ελεύθερνας από τον 4ο ως τον 8ο αιώνα μ.Χ.). Aθήνα: Eκδόσεις Πανεπ. Kρήτης, 2005. Σελ. 485, βιβλιογραφία, παραρτήματα, χάρτες, σχέδια και μαυρόασπρες εικόνες, ISBN 960-88394-2-4. Πρόκειτα για τη διδακτορική διατριβή της Αναστασίας Γιαγκάκη σχετικά με την κεραμική από την αρχαία Ελεύθερνα κατά την περίοδο 4ος – 8ος αιώνας. Με βαθιά γνώση του υλικού της, συστηματικότητα και μεθοδικότητα, αλλά και με πρωτότυπη σκέψη, η συγγραφέας επιχειρεί να αναγνωρίσει και να κατατάξει τους βασικούς τύπους των αγγείων που απαντούν στην Ελεύθερνα κατά την προαναφερθείσα περίοδο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η συγκριτική μελέτη των σχημάτων, όπου προσδιορίζεται ο χαρακτήρας της κεραμικής από την Ελεύθερνα και διερευνάται με εντυπωσιακή τεκμηρίωση η σχέση του με κεραμικά σύνολα από άλλα σύγχρονα κέντρα. Το βιβλίο αποτελεί ουσιαστική συμβολή στη μελέτη της κεραμικής των πρωτοβυζαντινών και μεσοβυζαντινών χρόνων όχι μόνο από την αρχαία Ελεύθερνα και την Κρήτη, αλλά και από τον ευρύτερο χώρο του Αιγαίου και της Μεσογείου. Κ.Χ.

Ταυτότητα και Διοικητικό Συμβούλιο AΩ - TPIMHNIAIO ENHMEPΩTIKO ΔEΛTIO ΣYNΔEΣMOY YΠOTPOΦΩN KOINΩΦEΛOYΣ IΔPYMATOΣ AΛEΞANΔPOΣ Σ. ΩNAΣHΣ Κωδ. εντύπου: 7244 Aισχίνου 4, Aθήνα 105 58, Tηλ.: 210-3314965, 210-3713000 • e-mail: assoc@onassis.gr Εκδότης: Ιωάννα Κονδύλη Aρχισυντάκτρια: Λήδα Mπουζάλη Συντακτική Eπιτροπή: Iωάννα Kονδύλη, Γιώργος Θ. Kαλόφωνος, Γιάννης X. Pούσσος, Kαλλιόπη Xρηστοφή Σε αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν: Νίκος Δεγλέρης, Νίκος Πουλιανός Yπεύθυνη κατά νόμο: Iωάννα Kονδύλη • Διόρθωση: Βάλια Λουτριανάκη Σχεδιασμός-Σελιδοποίηση: Factory advertising • Eκτύπωση: Παναγιώτης Δρέττας Προσαρμογή για το internet: Graphics.gr

TO ΔIOIKHTIKO ΣYMBOYΛIO TOY ΣYNΔEΣMOY YΠOTPOΦΩN KOINΩΦEΛOYΣ IΔPYMATOΣ AΛEΞANΔPOΣ Σ. ΩNAΣHΣ Πρόεδρος: Aντιπρόεδρος A’: Aντιπρόεδρος B’: Γενικός Γραμματέας: Eιδικός Γραμματέας: Tαμίας: Aναπληρωτής Tαμίας: Mέλη: