AO 39 (March 2008) by Onassis Stegi

Περιοδικό ΑΩ Τεύχος 39 Μάρτιος 2008

Περιεχόμενα Σημείωμα Ειδήσεις του Ιδρύματος •

Παραίτηση του Γιώργου Ζαμπέλα και εκλογή νέου μέλους στο Δ.Σ. του Ιδρύματος Ωνάση ..................................................................2

Δραστηριότητες Υποτρόφων • • • • •

Επιτυχίες ..................................................................................................................................................................................................................3 Μουσική ...................................................................................................................................................................................................................6 Εικαστικά .................................................................................................................................................................................................................7 Χορός .....................................................................................................................................................................................................................10 Φωτογραφία .........................................................................................................................................................................................................11

Ειδήσεις του Συνδέσμου •

Η κοπή της πίττας στην Πινακοθήκη ................................................................................................................................................................12

Ειδήσεις του Ιδρύματος • • • • •

Αθήνα-Σπάρτη: Το ντοκυμαντέρ μετά την έκθεση της Νέας Υόρκης ..........................................................................................................14 Από την Γη του Λαβυρίνθου στο Μανχάτταν ...................................................................................................................................................16 Η Ίδρυση του Κέντρου Ελληνιστικών Σπουδών στην Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας ...........................................................................20 Θυμός, Θόρυβος, Σιωπή: Δραματοποιημένες αναγνώσεις στο Βερολίνο ................................................................................................22 Πρωτοβουλία για την ελληνική παιδεία..........................................................................................................................................................24

Άρθρο •

Έφυγε η πολυβραβευμένη Ντόλλη Γουλανδρή ..............................................................................................................................................25

Βραβεύση •

Τιμητική διάκριση στο Κέντρο Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών της Γρανάδας ...............................................26

Συνέδριο •

Διεθνές Συνέδριο στην Βενετία με την χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση ....................................................................................................28

Διαλέξεις • •

Ο κόσμος αλλάζει. Ποιος όμως το έχει προσέξει; του σερ Βασίλειου Μαρκεζίνη .................................................................................30 Το τραγούδι της πόλης. Σχόλια για την ιστορία της διθυραμβικής ποίησης. ............................................................................................35

Άρθρο •

Παιδική παχυσαρκία: Η αχίλλειος πτέρνα της Ελλάδας ..............................................................................................................................39

Βιβλιοπαρουσίαση •

Ταξίδι στην Ελλάδα μέσα από την μνήμη του Tζόρτζιο ντε Κίρικο.............................................................................................................43

Βιβλιογραφικό Δελτίο • •

Marco Fantuzzi και Richard Hunter, Ο Ελικώνας και το Μουσείο: Η ελληνιστική ποίηση από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου έως την εποχή του Αυγούστου...................................................................................................................................................46 Χαράλαμπος Γ. Χοτζάκογλου (επιμ. έκδ.), O Απόστολος Ανδρέας: Εικόνες και κειμήλια από την Κύπρο. Κατάλογος εκθέσεως στην Δημοτική Πινακοθήκη του Δήμου Πατρέων, 21/11–6/12/2007 .......................................................................................................46

Παρουσίαση Δίσκου •

Η ΚΙΘΑΡΙΣΤΑ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΤΡΑΥΛΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ 2 ΝΕΑ CD ........................................................................................................47

Ταυτότητα και Διοικητικό Συμβούλιο...........................................................................................................................................................48

Σημείωμα Ο παλμός της Τέχνης στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο Με μια νέα μεγάλη εικαστική έκθεση, με τίτλο «Τέχνης Παλμοί ΙΙ», στον ιδιαίτερα σημαντικό και ευαίσθητο χώρο του Ωνασείου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου επανέρχονται οι εικαστικοί καλλιτέχνες και υπότροφοι του Ιδρύματος Ωνάση, επτά χρόνια μετά την προηγούμενη αντίστοιχη διοργάνωση στον ίδιο χώρο. Συνδιοργανωτές, το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης, ο Σύνδεσμος Υποτρόφων και το Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο. Τα εγκαίνια θα τελέσει στις 2 Απριλίου 2008 ο υπουργός Υγείας Δημήτρης Αβραμόπουλος και η έκθεση προβλέπεται να διαρκέσει έως τις 16 Μαΐου 2008. Την έκθεση επιμελήθηκε ο αρχιτέκτονας-μουσειολόγος και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνδέσμου, Γιάννης Ρούσσος, ο οποίος είχε προτείνει και επιμεληθεί και την πρώτη έκθεση «Τέχνης Παλμοί» στο Ω.Κ.Κ. το 2001. Όπως σημειώνει ο επιμελητής, εκεί όπου οι άνθρωποι πάσχουν και ελπίζουν, η Τέχνη αποκτά ιδιαίτερη σημασία, ρόλο συμπαραστάτη και μήνυμα ελπιδοφόρο. Τριάντα επτά υπότροφοι εικαστικοί καλλιτέχνες παρουσιάζουν τα έργα τους στο εντυπωσιακό αίθριο του Ω.Κ.Κ., έναντι των δεκαεπτά που είχαν λάβει μέρος στην εξαιρετικά επιτυχημένη διοργάνωση του Μαρτίου του 2001. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι εκείνη η έκθεση αποτέλεσε την πρώτη εικαστική διοργάνωση σε χώρο δημόσιου νοσοκομείου στην Ελλάδα. Έργα τους, ζωγραφικές συνθέσεις, γλυπτά και τρισδιάστατες κατασκευές, θα παρουσιάσουν οι εξής υπότροφοι καλλιτέχνες: Μαγδαληνή Αγγελέτου, Δημήτρης Ανδρεαδάκης, Βασίλης Βασίλη, Κωστής Βελώνης, Ελένη Γραφάκου, Ελένη Γώγου, Δημήτρης Δουρδούμας, Θεόδωρος Ζαφειρόπουλος, Διονύσης Καμπόλης, Χριστίνα Κατσάρη, Κλημανθία Κονταξάκη, Αντώνης Κοσμαδάκης, Πηνελόπη Κουβαρά, Ελένη Λακιώτη, Εσθήρ Λέμη, Βασίλειος Λόης, Λίλιαν Λυκιαρδοπούλου, Ευθυμία-Νεφέλη Μασιά, Ισαάκ Μαυρίδης, Χριστίνα Μήτρεντσε, Γιάννης Μιχαλού(δη)ς, Σοφία Μπέμπεζα, Βένια Μπεχράκη, Ουρανία Νικολοπούλου, Ζάφος Ξαγοράρης, Χριστίνα Παπαγεωργίου, Παρασκευή Παπαδημητρίου, Αχιλλέας Παπακώστας, Αιμιλία Παπαφιλίππου, Ευτύχιος Πατσουράκης, Ευαγγελία Πέτρου, Κώστας Πλέσσας, Αλέξανδρος Pfaff, Γεωργία Σαγρή, Γιώργος Τζώρτζογλου, Κωστής Τριανταφύλλου και Νίκος Τσιαπάρας.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Παραίτηση του Γιώργου Ζαμπέλα και εκλογή νέου μέλους στο Δ.Σ. του Ιδρύματος Ωνάση Κατά την συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος στις 22 Νοεμβρίου 2007 στο Βαντούζ του Λιχτενστάιν, ο Γιώργος Ζαμπέλας ανακοίνωσε την πρόθεσή του να μην είναι υποψήφιος για επανεκλογή ως μέλος του Δ.Σ. του Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης και ως γραμματέας και των δύο Ιδρυμάτων μετά την λήξη της θητείας του. Δήλωσε επίσης ότι θα αποχωρήσει από την θέση του στο Δ.Σ. του Κοινωφελούς Ιδρύματος στις 30 Ιουνίου 2008. Η Μαριάννα Μόσχου εξελέγη γραμματέας των Δ.Σ. και των δύο Ιδρυμάτων. Νέο μέλος του Δ.Σ. του Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης εξελέγη ο Άγγελος Πλακόπητας, διευθύνων σύμβουλος της ανεξάρτητης επενδυτικής εταιρείας Global Finance. Ο Άγγελος Πλακόπητας έχει παρουσία τριάντα πέντε χρόνων στον κλάδο των χρηματοοικονομικών και των επιχειρήσεων. Μετά τις σπουδές του στην Ανωτάτη Εμπορική, ξεκίνησε κατά την δεκαετία του 1960 να εργάζεται στην Ε.Τ.Β.Α. Τρία χρόνια αργότερα, πήγε στις Ηνωμένες Πολιτείες για μεταπτυχιακές σπουδές Διοίκησης Επιχειρήσεων στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης (Ν.Υ.U.) και στην συνέχεια εργάστηκε επί σειρά ετών για λογαριασμό της Citibank στην Νέα Υόρκη, την Αθήνα και τον Πειραιά, με ειδικότητα στις χρηματοδοτήσεις της ναυτιλίας. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ανέλαβε την διοίκηση της βιομηχανικής και εμπορικής εταιρείας προϊόντων ξύλου Shelman, όπου διετέλεσε γενικός διευθυντής επί μία και πλέον δεκαετία. Το 1991, ίδρυσε το πρώτο venture capital στην Ελλάδα, την εταιρεία Global Finance, μία από τις κορυφαίες εταιρείες διαχείρισης κεφαλαίων με ισχυρή παρουσία στα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο, της οποίας και ηγείται έως σήμερα.

Το νέο μέλος του Δ.Σ. του Ιδρύματος Ωνάση, Άγγελος Πλακόπητας

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Μαρία Στεφανίδου-Λουτσίδου Αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Εργαστήριο Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών εξελέγη η υπότροφος Μαρία Στεφανίδου-Λουτσίδου. Κάτοχος πτυχίου Φαρμακευτικής από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, εκπόνησε διδακτορική διατριβή με τίτλο «Μελέτη της επίδρασης των συστατικών της καννάβεως επί του ενζυμικού συστήματος του πρωτοζώου Tetrahymena pyriformis» στο προαναφερθέν Εργαστήριο. Με υποτροφίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας μετεκπαιδεύτηκε στην Ιταλία, σε θέματα ανάλυσης των οργανοφωσφορικών εντομοκτόνων στα βιολογικά υλικά, καθώς και στην Αγγλία, σε θέματα τοξικολογίας, χημικής ασφάλειας και εκτίμησης του κινδύνου από την χρήση τοξικών ουσιών. Εργάστηκε ως επιστημονική συνεργάτιδα και στην συνέχεια ως λέκτορας στο Εργαστήριο Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας. Τον Ιανουάριο του 1993, εξελέγη επίκουρη καθηγήτρια Δικαστικής Τοξικολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και, τον Ιανουάριο του 2006, εξελέγη αναπληρώτρια καθηγήτρια Τοξικολογίας στο ανωτέρω Εργαστήριο, όπου και συνεχίζει να εργάζεται. Συμμετέχει στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Εργαστηρίου σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα, διδάσκει τα μαθήματα της Τοξικολογίας, της Κλινικής Τοξικολογίας και της Βιομηχανικής Τοξικολογίας στους φοιτητές της Φαρμακευτικής και της Ιατρικής, το κατ’ επιλογήν μάθημα «Ναρκωτικά» στους φοιτητές της Ιατρικής, καθώς και μεταπτυχιακά μαθήματα Τοξικολογίας σε πτυχιούχους της Φαρμακευτικής, της Ιατρικής και της Βιολογίας. Συμμετέχει επίσης στο ερευνητικό πρόγραμμα του Εργαστηρίου, μελετώντας την επίδραση ναρκωτικών ουσιών και φαρμάκων στα διάφορα συστήματα του πρωτοζώου Tetrahymena pyriformis. Ασχολείται σε βάση ρουτίνας με την διενέργεια τοξικολογικών αναλύσεων δικαστικού περιεχομένου σε διάφορα πειστήρια ή βιολογικά υλικά, κατόπιν εντολής αστυνομικών και εισαγγελικών αρχών, των Ιατροδικαστικών Υπηρεσιών της Ελλάδας και της Υποδιεύθυνσης Εγκληματολογικών Ερευνών. Η Μαρία Στεφανίδου-Λουτσίδου έχει συγγράψει μονογραφίες και έχει δημοσιεύσει εργασίες στον ελληνικό και τον ξένο επιστημονικό Τύπο. Διετέλεσε μέλος επιστημονικών επιτροπών του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων (Ε.Ο.Φ.) και εργάστηκε ως εισηγήτρια επί του προκλινικού μέρους των υπό έγκριση φαρμάκων στον Ε.Ο.Φ.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Ζωή Δημητρίου Η χορογράφος Ζωή Δημητρίου τιμήθηκε με το βρετανικό βραβείο Ρόμπιν Χάουαρντ, το οποίο θεσμοθετήθηκε με αφορμή την συμπλήρωση δέκα χρόνων από τον θάνατο του σημαντικού αυτού Βρετανού χορογράφου και απονέμεται κάθε χρόνο σε έναν ταλαντούχο δημιουργό που εργάζεται στην Μεγάλη Βρετανία. Το χρηματικό ποσό που συνοδεύει το βραβείο θα διατεθεί από την χορογράφο για την καινούργια της παραγωγή, η οποία θα παρουσιαστεί στο Λονδίνο στις 6 και τις 7 Μαΐου 2008. Η Ζωή Δημητρίου σπούδασε χορό στην Νέα Υόρκη κατά το διάστημα 19992000 με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση και έκτοτε συνεχίζει την καριέρα της ως χορογράφος και χορεύτρια στην Αγγλία και την Ελλάδα. Το έτος 2006, συμμετείχε στο Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας με το σόλο Can You See Me?, το οποίο ήταν μέρος της μεταπτυχιακής της διατριβής. Το έργο αυτό διακρίθηκε και παρουσιάστηκε σε σημαντικές σκηνές σύγχρονου χορού του Λονδίνου, όπως είναι η Βασιλική Όπερα και τα θέατρα The Place και Bonnie Bird. Το 2007, η Ζωή Δημητρίου χορογράφησε για το Μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής το έργο Limen, εμπνευσμένο από τις συνθέσεις του Αμερικανού Στηβ Ράιχ, και απέσπασε πολύ θετικές κριτικές.

Φώφη Καμποσιώρα Στην θέση της επίκουρης καθηγήτριας στην Οδοντιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών εξελέγη τον Δεκέμβριο του 2007 η οδοντίατρος-προσθετολόγος Φώφη Καμποσιώρα. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές Προσθετικής Οδοντιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας. Το 1997, έλαβε τίτλο διδακτορικών σπουδών από την Οδοντιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και, το 2004, έγινε λέκτορας στην ίδια σχολή. Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια ασχολείται με την έρευνα στους τομείς των βιοϋλικών, της προσθετικής και των εμφυτευμάτων. Έχει δημοσιεύσει περισσότερες από πενήντα επιστημονικές εργασίες και έχει τιμηθεί με σημαντικές διακρίσεις, όπως τα βραβεία Τίλμαν από το Αμερικανικό Κολλέγιο Προσθετολόγων και Γκρέιντζερ-Προύντεν από την Γναθολογική Εταιρεία ΒΑ Αμερικής. Έχει δώσει διαλέξεις σε περισσότερες από δεκαπέντε χώρες. Είναι μέλος της συντακτικής επιτροπής των επιστημονικών περιοδικών Journal of Prosthodontics και Journal of Oral Rehabilitation.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Διονύσης Λιναράς Την θέση του γενικού διευθυντή της Αγροτικής Α.Ε.Δ.Α.Κ. ανέλαβε ο υπότροφος οικονομολόγος Διονύσης Λιναράς. Σπούδασε Οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και, με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση, συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές Χρηματοοικονομικών στην Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων Λίοναρντ Στερν στην Νέα Υόρκη. Ξεκίνησε την επαγγελματική του σταδιοδρομία το 1990 ασχολούμενος με την επενδυτική και την εταιρική τραπεζική στην Bank of America. Το 1992, ανέλαβε την θέση του account manager στην Société Générale στην Αθήνα. Επίσης, το 2000, εξελέγη γραμματέας στην Ελληνική Ένωση Θεσμικών Επενδυτών, έως το 2002, οπότε και ανέλαβε την θέση του αντιπροέδρου, την οποία διατηρεί μέχρι σήμερα.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Μουσική Σπύρος Μοσχόπουλος, Έλενα Χριστοδούλου Πρόγραμμα εμφανίσεων με έργα για δύο πιάνα παρουσίασαν ο Σπύρος Μοσχόπουλος και η Έλενα Χριστοδούλου. Εμφανίστηκαν στις 11 Ιανουαρίου 2008 στην Αίθουσα Φίλιππος Νάκας και στις 25 Ιανουαρίου 2008 στον Φιλολογικό Σύλλογο «Παρνασσός», παρουσιάζοντας χορούς από την Λατινική Αμερική, την Ισπανία και την Ελλάδα. Στις 16 Φεβρουαρίου και στις 13 Μαρτίου έπαιξαν στο BarGuruBar αργεντίνικα τάνγκο του Άστορ Πιατσόλα σε μεταγραφές για δύο πιάνα του Πάμπλο Ζιγκλέρ. Ο Σπύρος Μοσχόπουλος έδωσε επίσης συναυλία στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο Θεσσαλονίκης στις 20 Δεκεμβρίου 2007, μαζί με την σοπράνο και πιανίστα Έλενα Κόκκα, η οποία ζει και εργάζεται στο Λονδίνο. Ερμήνευσαν έργα για φωνή και πιάνο και έργα για τέσσερα χέρια των Ντεμπυσύ, Ραβέλ και Ραχμάνινωφ. Στις εμφανίσεις του Σπύρου Μοσχόπουλου περιλαμβάνονται συναυλίες στο Ωδείο Athenaeum τον Μάρτιο μαζί με την πιανίστα Θάλεια Αθανίτη, με έργα Μότσαρτ και Ραχμάνινωφ, καθώς και μια νέα εμφάνιση στον «Παρνασσό» τον Φεβρουάριο, μαζί με την ορχήστρα εγχόρδων Symfonietta, υπό την διεύθυνση του Γιώργου Αραβίδη, στο έργο Verano porteño του Άστορ Πιατσόλα.

Άννα Αλεξοπούλου Στο 18ο Φεστιβάλ Κλασικής Μουσικής του Κιέβου εμφανίστηκε τον Οκτώβριο του 2007 η σοπράνο Άννα Αλεξοπούλου, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων εορτασμού του Έτους Μαρίας Κάλλας. Η συναυλία που έδωσε μαζί με τον Φροίξο Μόρτζο στο πιάνο είχε τίτλο «Ελληνικά Λυρικά Χρώματα» και περιλάμβανε έργα σύγχρονων και παλαιότερων Ελλήνων συνθετών. Λίγους μήνες νωρίτερα, εκπροσώπησε την Ελλάδα στο πλαίσιο εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε στο Κουβέιτ με αφορμή τον εορτασμό της Ημέρας της Ευρώπης, ύστερα από πρόσκληση της Ελληνικής Πρεσβείας στο Κουβέιτ και υπό την αιγίδα του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών. Με την συνοδεία του πιανίστα Θωμά Κοντογιώργη, παρουσίασαν έργα σύγχρονων Ελλήνων συνθετών για φωνή και πιάνο, τα οποία κυκλοφόρησαν στην συνέχεια και σε CD. Τον περασμένο Μάιο, η Άννα Αλεξοπούλου έδωσε συναυλία στον Πειραϊκό Σύνδεσμο με τίτλο «Πιατσόλα – Χατζιδάκις: Οι μεγάλοι ερωτικοί», μαζί με το κουιντέτο Tangarto.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Εικαστικά Μαρία Κόντη Την πρώτη της ατομική έκθεση πραγματοποίησε η Μαρία Κόντη στην γκαλερί Vamiali’s από τις 9 Νοεμβρίου έως τις 22 Δεκεμβρίου 2007. Στην έκθεση, που είχε τίτλο «Anna Cecilia Maria Unknown», παρουσιάστηκαν δώδεκα σχέδια, διαφορετικά αντίγραφα με καρμπόν έργων του Λεονάρντο ντα Βίντσι: το πορτραίτο της Τσετσίλια Γκαλλεράνι, Η Κυρία με την ερμίνα (1490), και το αμφισβητούμενο ως αυθεντικό έργο La Belle Ferronière (1490). Τα δύο πορτραίτα είναι ζωγραφισμένα έξι φορές, με τελικό αποτέλεσμα ένα λεπτό ίχνος από μπλε μελάνι. Η εγκατάσταση περιλάμβανε επίσης, σχεδιασμένο με καρμπόν, το έργο Η Παναγία και το Θείο Βρέφος με την Αγία Άννα (1502-1506). Το έργο της Κόντη ολοκληρωνόταν με μακέτα, όπου, κατά τρόπο αφαιρετικό, ανακατασκευάζεται το εσωτερικό ενός φαρμακείου. Στα ράφια, στην θέση των φαρμάκων, υπάρχουν κείμενα. Την έκθεση συνόδευε ένα κείμενο σε διακόσια πενήντα αριθμημένα και υπογεγραμμένα αντίτυπα. Για την Κόντη, κάθε ισχνή γραμμή έχει την δική της σημειολογία, και κάθε είδος χαρτιού τις δικές του ιδιαιτερότητες. Τα σχέδια δεν είναι μηχανικές ακριβείς αναπαραγωγές του πρωτοτύπου. Η ίδια αφαιρεί και προσθέτει στοιχεία, τα οποία αποτελούν για κάθε σχέδιο σημεία που τροφοδοτούν την μετάφραση του θέματος, ενθαρρύνοντας τις πολλαπλές αναγνώσεις.

Λουκία Ρίτσαρντς Σχεδιάστρια και εικαστική καλλιτέχνιδα, η Λουκία Ρίτσαρντς εμπνέεται τα τελευταία χρόνια από τις μορφές των νεολιθικών ειδωλίων. Κατασκευάζει κοσμήματα με πρώτη ύλη το ύφασμα, παίζοντας με την ιδέα της επινόησης ενός νέου αντικειμένου, πολύτιμου σε φόρμα και νόημα, με βάση κάποιο αναπάντεχο υλικό. Χρησιμοποιώντας και πάλι το ύφασμα, δημιούργησε το κόσμημα Salve, με το οποίο συμμετείχε στον διεθνή διαγωνισμό «Faith», που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στην Ολλανδία. Το έργο της αυτό, καθώς και τα κοσμήματα των υπόλοιπων υποψηφίων από είκοσι τρεις χώρες, περιελήφθησαν στην έκθεση «SIERAAD» στο Άμστερνταμ στις αρχές Δεκεμβρίου 2007, η οποία θα ταξιδέψει στο εξωτερικό και θα επιστρέψει στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Coda της Ολλανδίας. Επίσης, το υφασμάτινο κόσμημά της Κυκλαδικός Σταυρός περιλαμβάνεται στο βιβλίο Jewelers: The Directory, το οποίο κυκλοφόρησε τον Νοέμβριο του 2007 στο Λονδίνο από τον εκδοτικό οίκο A&C Black Publishers.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Εικαστικά Ευτύχιος Πατσουράκη Την πρώτη του ατομική έκθεση, με τίτλο «History in Memory», παρουσίασε ο Ευτύχιος Πατσουράκης στην γκαλερί Eleni Koroneou κατά το διάστημα 7 Δεκεμβρίου 2007 έως 25 Ιανουαρίου 2008. Τα ευτελή υλικά που χρησιμοποιεί (post-it, χαρτί από γόπες τσιγάρων, υπολείμματα φωτογραφιών), γίνονται, κυρίως μέσω της επαναληπτικής χρήσης τους, δομικά στοιχεία της εικόνας. Ο καλλιτέχνης παρουσίασε δύο ενότητες έργων, με τους τίτλους «Skeleton» και «Erase». Στην πρώτη ενότητα, με σειρές από το φωτογραφικό χαρτί που απομένει όταν αφαιρούνται οι φωτογραφίες ταυτότητας, δημιουργεί «κάδρα χωρίς πρόσωπο», τα οποία έχουν γίνει από τα ατομικά, ελάχιστα ίχνη εκατοντάδων ανθρώπων, αποτυπώνοντας ένα κενό ως συλλογική πλέον αναπαράσταση. Η στάση του καλλιτέχνη είναι αμφίθυμη και το μήνυμά του διφορούμενο σε σχέση με την μνήμη ως κατεξοχήν διεργασία σύστασης ατομικής και συλλογικής ταυτότητας. «Για να γράψεις, πρέπει να σβήσεις κάτι», αναφέρει χαρακτηριστικά ο καλλιτέχνης. Έτσι, στις επιζωγραφισμένες φωτογραφίες της ενότητας «Erase», που προέρχονται από το αρχείο του (φωτογραφίες καθημερινών, ιδιωτικών στιγμών από περασμένες δεκαετίες), η φωτογραφική εικόνα «σβήνεται» από την ζωγραφική. Κυρίως, διαμορφώνεται ζωγραφικά ο χώρος γύρω από τα φωτογραφημένα πρόσωπα, και μόνο κάποια μέρη σωμάτων, ένα χέρι ίσως, αναδύονται μέσα από το χρωματικό πέπλο.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Εικαστικά Θεόδωρος Ζαφειρόπουλος Ο Θεόδωρος Ζαφειρόπουλος συμμετείχε στην έκθεση με τίτλο «16 Απόφοιτοι Μεταπτυχιακού Εικαστικών Τεχνών», την οποία διοργάνωσε η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στον εκθεσιακό χώρο «Νίκος Κεσσανλής» κατά το διάστημα 10 Ιανουαρίου έως 10 Φεβρουαρίου 2008. Στην έκθεση παρουσιάστηκε σημαντικό μέρος από τις εργασίες των πρώτων μεταπτυχιακών φοιτητών εικαστικών τεχνών της Σχολής, οι οποίοι αποφοίτησαν τα έτη 2006 και 2007. Τα εκτιθέμενα έργα έδειξαν κατά πόσον αξιοποιήθηκαν τα εφόδια που απέκτησαν οι μεταπτυχιακοί φοιτητές ύστερα από διετείς σπουδές. Η πολυμορφία των αισθητικών αναζητήσεων, χαρακτηριστικό της σύγχρονης τέχνης, παρείχε την δυνατότητα στους νέους καλλιτέχνες να αναζητήσουν νέες μορφές έκφρασης. Ο Ζαφειρόπουλος, επίσης, εξέθεσε έργα του σε ατομική έκθεση στην γκαλερί Batagianni κατά το διάστημα 12 Μαρτίου έως 14 Απριλίου 2007.

Βασίλης Ζηδιανάκης Με το έργο-εγκατάσταση Οp, the Cyclops συμμετείχε ο υπότροφος Βασίλης Ζηδιανάκης στην έκθεση «Βull’s Εye Special 2008», η οποία εγκαινιάστηκε στο Τόκυο στις 25 Ιανουαρίου και διήρκεσε έως τις 16 Μαρτίου 2008. Η έκθεση, που πραγματοποιήθηκε στον πρωτοποριακό εκθεσιακό χώρο 21_21 Design Sight του Ιδρύματος Ισέι Μιγιάκε στην ιαπωνική πρωτεύουσα, διερεύνησε τις έννοιες της όρασης και της οπτικής, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο αυτές επηρεάζουν την αντίληψή μας για τον κόσμο. Ήταν η πρώτη φορά που Έλληνας καλλιτέχνης προσκλήθηκε να παρουσιάσει το έργο του στον χώρο αυτόν. O Βασίλης Ζηδιανάκης, δημιούργησε τον χαρακτήρα Op, the Cyclops με την μορφή γιγαντιαίας, μονόφθαλμης φιγούρας. Το όνομα του χαρακτήρα είναι εμπνευσμένο από την αρχαία ελληνική ρίζα οπ-, από την οποία προέρχεται η λέξη όψις. Το σώμα της φιγούρας είναι ένα τεράστιο «μάτι-φυλαχτό», ευρέως διαδεδομένο στους πολιτισμούς των μεσογειακών χωρών ως προστασία από το «κακό μάτι»!

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Χορός Ευφροσύνη Πρωτοπαπά Η χορογραφία (Dis)Appearing Acts (in Rooms made of Theatre) της Ευφροσύνης Πρωτοπαπά, παραγγελία και παραγωγή του Κέντρου Λάμπαν, πρωτοπαρουσιάστηκε τον Οκτώβριο του 2007 στο Λονδίνο και θα περιοδεύει στην Μεγάλη Βρετανία έως το καλοκαίρι του 2008. Το έργο χορογραφήθηκε για δεκαέξι τελειόφοιτους χορευτές του Κέντρου Λάμπαν και, μαζί με έργα άλλων γνωστών χορογράφων, αποτέλεσε την βραδιά ρεπερτορίου 2007-08. Όπως εξηγεί η χορογράφος, «έχοντας ως αφετηρία του μια πληθώρα απαντήσεων στο ερώτημα ‘‘Τι θα θέλατε να δείτε επί σκηνής;’’, το έργο εξερευνά το θέατρο ως τον κατεξοχήν χώρο προσδοκιών και απαιτήσεων, αλλά και του εν δυνάμει εφικτού και πραγματοποιήσιμου. Πρόκειται για ένα αυστηρά δομημένο και συγχρόνως απρόβλεπτο παιγνίδι, που ξεδιπλώνεται διαφορετικά κάθε βραδιά, καθώς οι χορευτές παίζουν με δράσεις, κοστούμια και ρόλους, ακολουθώντας μεν τους γενικούς κανόνες του παιγνιδιού, αναπτύσσοντας δε σταδιακά στρατηγικές αιφνιδιασμού τόσο του εαυτού τους όσο και του κοινού». Η Ευφροσύνη Πρωτοπαπά είναι υποψήφια διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο Ροχάμπτον, αριστούχος της Κρατικής Σχολής Ορχηστικής Τέχνης και του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο S.N.D.O. της Ολλανδίας και στο Κέντρο Λάμπαν. Είναι καλλιτεχνική διευθύντρια και χορογράφος της ομάδας Lapsus Corpi.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Φωτογραφία Αγγέλα Σβορώνου Το τρίτο βραβείο στον ετήσιο διαγωνισμό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (Ε.Κ.Τ.) σε συνεργασία με την Τράπεζα της Ελλάδος, με θέμα «Η Ελλάδα σήμερα», απέσπασε η υπότροφος φωτογράφος Αγγέλα Σβορώνου. Στον διαγωνισμό, ο οποίος πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «Ημέρες Πολιτισμού – Ελλάδα 2007», συμμετείχαν Έλληνες καλλιτέχνες-φωτογράφοι έως 35 ετών από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Το βραβείο συνοδευόταν από χρηματικό ποσό και έκθεση στην Φρανκφούρτη από τις 31 Οκτωβρίου έως τις 14 Νοεμβρίου 2007, έκθεση η οποία προβλέπεται να μεταφερθεί φέτος και στην Ελλάδα. Σύμφωνα με την απόφαση της διεθνούς κριτικής επιτροπής, το πρώτο βραβείο απέσπασε ο Βαγγέλης Γεώργας και το δεύτερο η Μυρτώ Παπαδοπούλου. Από το 2004, η Ε.Κ.Τ. καλεί νέους φωτογράφους να παρουσιάσουν την δική τους άποψη για την χώρα στην οποία ζουν. Το σκεπτικό της βράβευσης της Σβορώνου ήταν ότι «φωτογραφίζει τις παραλίες με ασυνήθιστο τρόπο, εκφράζοντας μιαν αρκετά σκεπτικιστική άποψη για την Ελλάδα ως ‘‘παράδεισο διακοπών’’ και για την σημασία του τουρισμού». Η Ε.Κ.Τ. σχεδιάζει να δημιουργήσει μελλοντικά μια ψηφιακή συλλογή σύγχρονης φωτογραφίας, η οποία θα περιλαμβάνει τα έργα που θα έχουν υποβληθεί στους Ετήσιους Διαγωνισμούς Φωτογραφίας, αποτυπώνοντας έτσι τον πολιτισμικό πλούτο της Ευρώπης μέσα από τα μάτια νέων καλλιτεχνών. Η Αγγέλα Σβορώνου θα λάβει επίσης μέρος στην 13η Μπιεννάλε Νέων Δημιουργών της Ευρώπης και της Μεσογείου, η οποία θα διοργανωθεί στην Πούλια της Ιταλίας κατά το διάστημα 22-31 Μαΐου 2008. Θα συμμετάσχει στον τομέα της Φωτογραφίας με την σειρά «The Interludes». Κάθισμα με θέα (2007), βραβείο Ε.Κ.Τ., από την σειρά «Summer In Greece»

Interlude #8 (Εμπόριο Κορνιζών) (2005), από την σειρά «The Interludes»

Ειδήσεις του Συνδέσμου

Η κοπή της πίττας στην Πινακοθήκη

Στιγμιότυπο από την ομιλία της Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα σχετικά με την έκθεση στον χώρο της Εθνικής Πινακοθήκης, όπου έγινε φέτος η κοπή της πίττας του Συνδέσμου

Τον φιλόξενο χώρο της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτζου επέλεξε ο Σύνδεσμος Υποτρόφων για την φετινή εκδήλωση της κοπής της πρωτοχρονιάτικης πίττας, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2008 με πολύ μεγάλη επιτυχία. Με αυτόν τον τρόπο μπόρεσαν οι τετρακόσιοι και πλέον υπότροφοι να δουν την σημαντική έκθεση «Κλασικές μήνες στην σύγχρονη ελληνική τέχνη», η οποία διοργανώθηκε με την αποκλειστική χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση, στον τελευταίο σταθμό της περιοδείας της, μετά το Πεκίνο, την Κωνσταντινούπολη και την Νέα Υόρκη. Κεντρικό στοιχείο της εκδήλωσης ήταν η εορταστική συναυλία, με την συμμετοχή της υπότροφου σοπράνο Μάιρας Μηλολιδάκη και του κουιντέτου χάλκινων πνευστών Melos Brass, οι οποίοι άφησαν τις καλύτερες εντυπώσεις ερμηνεύοντας αποσπάσματα έργων κλασικών συνθετών για φωνή και ορχήστρα, κομμάτια του Μάνου Χατζιδάκι, αλλά και τζαζ διασκευές χριστουγεννιάτικων τραγουδιών. Ειδικότερα, η Μάιρα Μηλολιδάκη ερμήνευσε το τραγούδι «Panis Angelicus» του Φρανκ, την άρια της Αμίνα από το έργο La Sonnambula [Η υπνοβάτις] του Μπελίνι, την άρια της Βασίλισσας της Νύχτας από τον Μαγικό Αυλό του Μότσαρτ, την άρια της Ιουλιέττας από την όπερα Ρωμαίος και Ιουλιέττα του Γκουνώ, καθώς και την άρια της Μανόν από το ομότιτλο έργο του Μασενέ. Το σύνολο χάλκινων πνευστών Melos Brass αποτελούν ο Σωκράτης Άνθης (τρομπέτα), ο Παναγιώτης Καίσαρης (τρομπέτα), ο Αντώνης Λαγός (κόρνο), ο Σπύρος Φαρούγγιας (τρομπόνι) και ο Παύλος Γεωργιάδης (τούμπα), οι οποίοι είναι και μέλη των εθνικών συμφωνικών ορχηστρών. Το σχήμα δημιουργήθηκε το 1989 στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του Ωδείου Φίλιππος Νάκας και έχει δυναμική παρουσία στον χώρο της μουσικής δωματίου για χάλκινα πνευστά. Από το 2003, τα μέλη του έχουν ιδρύσει και οργανώνουν σε ετήσια βάση την Ιόνιο Θερινή Μουσική Ακαδημία, στην Κέρκυρα, σε συνεργασία με το Ιόνιο Πανεπιστήμιο και τον Δήμο της Κέρκυρας. Πρωταρχικός στόχος του συνόλου Melos Brass είναι η προώθηση της σύγχρονης ελληνικής δημιουργίας. Μέχρι σήμερα, πολλοί σύγχρονοι Έλληνες συνθέτες έχουν αφιερώσει έργα τους στο κουιντέτο, το οποίο έχει εμφανιστεί στην Ελλάδα, την Αυστρία και την Γερμανία, αποσπώντας ιδιαίτερα θερμές κριτικές. Εξαιρετική επιτυχία είχε επίσης η συναυλία που έδωσαν η Μάιρα Μηλολιδάκη και το σύνολο Melos Brass τον Νοέμβριο του 2007 στο Κάρνεγκι Χωλ της Νέας Υόρκης. Την εκδήλωση της κοπής της πίττας του Συνδέσμου Υποτρόφων τίμησαν ιδιαίτερα με την παρουσία τους, εκ μέρους του Ιδρύματος Ωνάση, ο πρόεδρος Αντώνης Παπαδημητρίου με την σύζυγό του Ελένη, ο αντιπρόεδρος Γιάννης Ιωαννίδης, ο επίτιμος αντιπρόεδρος Παύλος Ιωαννίδης με την σύζυγό του Κάτια, η Μαριάννα Μόσχου, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος, ο εκτελεστικός διευθυντής του θυγατρικού Ιδρύματος Ωνάση στην Νέα Υόρκη, πρέσβης Λουκάς Τσίλας, με την σύζυγό του, η Αλεξάνδρα Παπαδημητρίου, καθώς και η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα

Ειδήσεις του Συνδέσμου

Η κοπή της πίττας στην Πινακοθήκη

Το κουιντέτο Melos Brass και η Μάιρα Μηλολιδάκη συνόδευσαν μουσικά την εκδήλωση

Ο Διονύσης Μαλλούχος, ο Γιάννης Ιωαννίδης και ο Αντώνης Παπαδημητρίου στην κοπή της πίττας, με τον υπότροφο Δημήτρη Ζιούβα

Λαμπράκη-Πλάκα, η οποία χαιρέτισε την εκδήλωση και παρουσίασε με πολύ ενδιαφέροντα τρόπο την δομή, το περιεχόμενο και την πορεία της έκθεσης. Ως μία από τις πιο επιτυχημένες εκδηλώσεις του Συνδέσμου χαρακτήρισε ο Αντώνης Παπαδημητρίου την εορταστική εκείνη βραδιά, λόγω της καλλιτεχνικής ποιότητας και της πρωτοτυπίας της. Ο απόλυτα επιτυχημένος μουσικός συνδυασμός που παρουσίασαν οι έξι καλλιτέχνες, το «πάντρεμα» δηλαδή της κλασικής μουσικής με την τζαζ, αποτελεί υπόδειγμα, τόνισε ο πρόεδρος του Ιδρύματος, για μελλοντικές εκδηλώσεις που θα έχουν κάτι νέο να προτείνουν. Επτά πίττες κόπηκαν, και το φλουρί ήταν το γούρι του 2008 από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, συνοδευόμενο από μποναμά χιλίων ευρώ, τον οποίο γενναιόδωρα προσφέρει κάθε χρόνο το Ίδρυμα Ωνάση. Τυχεροί της βραδιάς αναδείχθηκαν η λυρική τραγουδίστρια Βιβιάννα Γιαννάκη-Δελένδα, η χορογράφος και χορεύτρια Ντορίνα Καλεθριανού, ο αρχιτέκτων-μουσειολόγος Γιάννης Χ. Ρούσσος, η Μαρία Αντάρα με σπουδές πολιτιστικής διαχείρισης, η σκηνοθέτρια-χορογράφος Νατάσσα Ζούκα, ο οικονομολόγος Παναγιώτης Αλεξάκης και η ψυχολόγος Κυριακή-Ειρήνη Ηλιοπούλου. Ολόκληρη η διοργάνωση, από την εύστοχη επιλογή του χώρου της Πινακοθήκης έως το εξαιρετικό έντυπο πρόγραμμα της συναυλίας, συνετέλεσε στην τεράστια επιτυχία της εορταστικής βραδιάς. Τέλος, ο απολογισμός της διαδικασίας εγγραφής νέων μελών και ανανέωσης των συνδρομών έδειξε ότι ο Σύνδεσμος απέκτησε είκοσι ένα νέα μέλη, και έτσι σήμερα αριθμεί συνολικά χίλια τριακόσια μέλη.

Οι τυχεροί της βραδιάς φωτογραφίζονται με τον πρόεδρο του Ιδρύματος και την πρόεδρο του Συνδέσμου

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Αθήνα-Σπάρτη:Το ντοκυμαντέρ μετά την έκθεση της Νέας Υόρκης

Ο διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου παρουσίασε το ντοκυμαντέρ Αθήνα-Σπάρτη

Την σχέση των δύο πιο γνωστών πόλεων της Αρχαιότητας προβάλλει το ντοκυμαντέρ με τίτλο Αθήνα-Σπάρτη, το οποίο βασίζεται στην πρόσφατη ομώνυμη έκθεση στο Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο της Νέας Υόρκης. Το ντοκυμαντέρ προβλήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2008 στο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη της οδού Πειραιώς. Η ταινία είναι προϊόν έρευνας της δημοσιογράφου Άννας Παναγιωταρέα, η οποία διέβλεψε πως, μετά το πέρας αυτής της τόσο σημαντικής έκθεσης, έπρεπε να κινηματογραφηθούν τα έργα που για πρώτη φορά συγκεντρώθηκαν και παρουσιάστηκαν μαζί, καθώς ένα τέτοιο εγχείρημα θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να πραγματοποιηθεί ξανά στο άμεσο μέλλον. Την επιστημονική επίβλεψη του ντοκυμαντέρ είχε ο Νίκος Καλτσάς, διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και επιμελητής της έκθεσης, ενώ η σκηνοθεσία ήταν της Σοφίας Σαμαρά και η αφήγηση της υπότροφου ηθοποιού Κατερίνας Διδασκάλου. Το ντοκυμαντέρ, διάρκειας σαράντα λεπτών, έχει γυριστεί στα αγγλικά, δεδομένου ότι απευθύνεται σε διεθνές κοινό. Προλογίζοντας την προβολή, την οποία διοργάνωσε το Ίδρυμα Ωνάση και ο Σύνδεσμος Υποτρόφων, ο Νίκος Καλτσάς εξήγησε ότι «πριν από την έκθεση ‘‘Αθήνα-Σπάρτη’’, δεν είχε αποτολμηθεί ποτέ η ταυτόχρονη παρουσίαση των δύο πιο γνωστών αρχαίων πόλεων, και κυρίως της Σπάρτης». Χρησιμοποιώντας πλάνα από την έκθεση στην Νέα Υόρκη, η ταινία εστιάζει στα έργα που παρουσιάστηκαν και ακολουθεί την ίδια χρονική πορεία με την έκθεση: ξεκινά από την Γεωμετρική και την Αρχαϊκή εποχή, περνά στην περίοδο της απόκρουσης του περσικού κινδύνου, με ειδική μνεία στην Μάχη των Θερμοπυλών, σχολιάζει τον πολιτικό, ιδιωτικό και δημόσιο βίο των δύο πόλεων στην Κλασική εποχή και φτάνει στην μοιραία και για τις δύο πόλεις εμφύλια σύγκρουση. Με εύστοχο και επιτυχημένο τρόπο, πλαισιώνεται με συνεντεύξεις κορυφαίων μελετητών της Αττικής και της Σπάρτης, οι οποίοι αφηγούνται και σχολιάζουν, παράλληλα με τα έργα τέχνης, πλάνα από ανεσκαμμένους χώρους της Σπάρτης και της Αττικής, ενώ ο λόγος τους συχνά συνοδεύεται από όμορφα τοπία της λακωνικής και της αττικής γης. Το ντοκυμαντέρ ξεκινά με την ιστορία της αρχαιολογικής μελέτης της Σπάρτης και τον Γκάι Ντίκινς, ο οποίος από νωρίς επεσήμανε την αξία των λακωνικών έργων τέχνης. Η καθηγήτρια Γεωργία Κοκκορού-Αλευρά, μιλά για την

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Αθήνα-Σπάρτη:Το ντοκυμαντέρ μετά την έκθεση της Νέας Υόρκης

Ο διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη Άγγελος Δεληβορριάς, η δημοσιογράφος Άννα Παναγιωταρέα, που επιμελήθηκε το ντοκυμαντέρ, και ο διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Νίκος Καλτσάς, που είχε τη επιστημονική επίβλεψη

Στιγμιότυπο από την ξενάγηση των επισήμων στην έκθεση «Αθήνα-Σπάρτη» τον Δεκέμβριο του 2006 στην Νέα Υόρκη, έκθεση στην οποία και βασίστηκε το ομότιτλο ντοκυμαντέρ

αρχαϊκή τέχνη της Λακωνίας, ο καθηγητής Ράφλαουμπ μιλά για τις πληροφορίες που έχουμε από τον Πλούταρχο και τους αρχαίους συγγραφείς για την ζωή των Λακώνων, ο Πωλ Κάρτλετζ για την συμβολή των Σπαρτιατών στους Περσικούς Πολέμους και την ένδοξη και διάσημη παγκοσμίως Μάχη των Θερμοπυλών με φόντο ένα από τα πιο διάσημα έργα της έκθεσης: το άγαλμα που φέρεται ως προτομή του βασιλιά Λεωνίδα. Για την Κλασική Αθήνα και τα επιτεύγματά της, αλλά και για το πολίτευμα της Σπάρτης, μιλά η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών Όλγα Παλλαγγιά, ενώ ο καθηγητής Τζοσάια Όμπερ αναφέρεται στην τέχνη της Σπάρτης κατά την Κλασική περίοδο. Η καθημερινή ζωή δεν εξαιρείται, και σε αυτήν αναφέρεται ο καθηγητής Όμπερ μιλώντας και για τις δύο πόλεις: εξηγεί πως οι διαφορές στην νοοτροπία, καθώς και στην κοινωνική και πολιτική οργάνωση, οδήγησαν τις δύο πόλεις στην σύγκρουση. Για την ζωή των γυναικών, η οποία αξίζει ειδική μνεία, καθώς οι Σπαρτιάτισσες απέλαυαν ειδικού καθεστώτος διαβίωσης και ελευθερίας, σε αντίθεση με τις γυναίκες στην δημοκρατική Αθήνα, οι οποίες ήταν περιορισμένες στα του οίκου τους, μιλά ο Σταύρος Βλύζος. Στον Πελοποννησιακό Πόλεμο και τις ολέθριες συνέπειές του αναφέρεται ο καθηγητής Ρίτσαρντ Τάλμπερτ. Τέλος, την σημασία της έκθεσης εξηγούν ο επιμελητής και η καθηγήτρια Αλίκη Μουστάκα. Το ντοκυμαντέρ επιτυγχάνει να δώσει πληροφορίες και εικόνες που στάθηκε αδύνατον να πλαισιώσουν την έκθεση, να διασώσει το γεγονός και να το παρουσιάσει και σε θεατές που δεν είχαν την ευκαιρία να επισκεφθούν την έκθεση στην Νέα Υόρκη, καθώς και να καταγράψει πολύ σημαντικές απόψεις σπουδαίων επιστημόνων. «Πιστεύω», κατέληξε ο Νίκος Καλτσάς, «ότι η προβολή του σε διεθνές και εγχώριο κοινό, αφενός θα αποτελέσει ένα πρώτης τάξεως εκπαιδευτικό εργαλείο για την σπουδή της ιστορίας των δύο πόλεων, κυρίως δε της Σπάρτης, και αφετέρου θα ενθαρρύνει και την διοργάνωση ανάλογων εκθέσεων που δεν γνωστοποιούν μόνο τον ελληνικό πολιτισμό εντός και εκτός των τειχών, αλλά αποτελούν σημαντικό βοήθημα και για την ιστορία της έρευνας και της μελέτης».

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Από την Γη του Λαβυρίνθου στο Μανχάτταν Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΜΙΝΩΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΤΑΙ ΣΤΟ ΩΝΑΣΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΥΟΡΚΗΣ

Ρυτό σχήματος κεφαλής ταύρου από χλωρίτη λίθο (περ. 1450 π.Χ.) από το Ανάκτορο Ζάκρου, Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου

Ο Μινωικός Πολιτισμός, ο πρώτος μεγάλος ανακτορικός πολιτισμός σε ευρωπαϊκό έδαφος, ζωντανεύει στην έκθεση μοναδικών αντικειμένων από την Γη του Λαβυρίνθου, την οποία διοργανώνει το θυγατρικό Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης στο αίθριο του Ολυμπιακού Πύργου στην Νέα Υόρκη. Πολλά από τα αντικείμενα αυτά εκτίθενται για πρώτη φορά εκτός Ελλάδας. Με τίτλο «Από την Γη του Λαβυρίνθου: Μινωική Κρήτη, 3000-1100 π.Χ.», η έκθεση συνθέτει μέσω αντιπροσωπευτικών αρχαίων αντικειμένων και έργων τέχνης μια εικόνα του μινωικού κόσμου κατά την τρίτη και την δεύτερη χιλιετία π.Χ., με αναφορές στην σύνθετη κοινωνική οργάνωση, την θρησκευτική ιδεολογία, τον δημόσιο και τον ιδιωτικό βίο, τις εμπορικές συναλλαγές και το υπερπόντιο εμπόριο, την γραφή, την τέχνη και την τεχνολογία. Το Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο συνεργάστηκε με το Υπουργείο Πολιτισμού για να συγκεντρώσει τα εκθέματα από τα αρχαιολογικά μουσεία Ηρακλείου, Ρεθύμνου, Χανίων, Αγίου Νικολάου, Ιεράπετρας, Σητείας και Κισσάμου. Το αμερικανικό κοινό θα έχει την ευκαιρία να γνωρίσει από κοντά τούς θησαυρούς της μινωικής Κρήτης έως τις 13 Σεπτεμβρίου 2008, ενώ πα-

ράλληλα το θυγατρικό Ίδρυμα Ωνάση θα διοργανώσει σειρά σχετικών διαλέξεων, ξεναγήσεις, καθώς και μια επιστημονική ημερίδα στην Νέα Υόρκη με το ίδιο θέμα. Τα εγκαίνια τελέστηκαν με επισημότητα στις 12 Μαρτίου 2008 από τον υπουργό Πολιτισμού Μιχάλη Λιάπη και τον πρόεδρο του Ιδρύματος, Αντώνη Παπαδημητρίου, παρουσία εκατοντάδων προσκεκλημένων από την Ελλάδα και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ανάμεσά τους, ο πρώην πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ο αρχιεπίσκοπος Αμερικής Δημήτριος, ο πρέσβης της Ελλάδας στην Αμερική Αλέξανδρος Μαλλιάς, ο πρέσβης της Ελλάδας στα Ηνωμένα Έθνη Γιάννης Μουρίκης, η γενική πρόξενος της Ελλάδας Αγλαΐα Μπαλτά, διευθυντές μουσείων της Ελλάδας, διευθυντές και επιμελητές ξένων μουσείων, προσωπικότητες του πολιτικού, του πολιτιστικού, του επιχειρηματικού και του ομογενειακού κόσμου της Νέας Υόρκης, όπως γερουσιαστές, βουλευτές και ανώτατοι αξιωματούχοι του δήμου της Νέας Υόρκης, καθώς και Αμερικανοί και Έλληνες δημοσιογράφοι. Διακόσια ογδόντα ένα έργα μινωικής τέχνης από τις μόνιμες εκθέσεις των μουσείων της Κρήτης περιλαμβάνονται στην έκθεση, η οποία διοργανώθηκε από τους αρχαιολόγους Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, Βίλυ Απο-

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Η Τοιχογραφία με τις πέρδικες (περ. 1700-1525/1500 π.Χ.) από την Πήλινο είδωλο (περ. 1200-1100 π.Χ.) από το Γάζι, Κνωσό, Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου

στολάκου, Νώτα Δημοπούλου-Ρεθεμιωτάκη, Χρήστο Μπουλώτη, Λευτέρη Πλάτωνα και Γιώργο Ρεθεμιωτάκη. Τα περισσότερα από αυτά ταξίδεψαν για πρώτη φορά εκτός Κρήτης. Μέσα από κοσμήματα, σφραγιστικά δακτυλίδια και σφραγίδες, λίθινα και χάλκινα αγγεία, κεραμεικά, ειδώλια και τελετουργικά σκεύη, όπλα και εργαλεία, ενεπίγραφες πινακίδες, γραπτές σαρκοφάγους και τοιχογραφίες παρουσιάζονται ο θαυμαστός μινωικός κόσμος και η έξοχη τέχνη του. Η έκθεση για την μινωική Κρήτη «συνιστά μια επιστροφή στις απώτερες ιστορικές ρίζες», ανέφερε σε ομιλία του ο πρόεδρος του Ιδρύματος, Αντώνης Παπαδημητρίου. «Είναι μια έκθεση που συνειδητά ψάχνει και βρίσκει όρια∙ καταρχάς, τα γεωγραφικά όρια. Η Κρήτη είναι ένα από τα νότια σύνορα της Ευρώπης στο τριεθνές σημείο τριών ηπείρων. Δεύτερον, όρια χρονολογικά: ο Μινωικός Πολιτισμός είναι η απαρχή, χρονικά, των πολιτισμών που μπορούν να χαρακτηριστούν ως ευρωπαϊκοί. Δεν υπάρχει άλλος πιο παλαιός πολιτισμός στην Ευρώπη. Και είναι πολιτισμός ανώτερος, με τέχνη εξαιρετική, εμπόριο που φθάνει σε όλη την Μεσόγειο, με εξελιγμένο πολιτικό σύστημα. Όμως, η μελέτη του Μινωικού Πολιτισμού συντελεί στο να βρούμε την ταυτότητά μας. Σε μια εποχή όπου οι πολιτισμοί, οι θρησκείες, οι φυλές αναμειγνύονται ολοένα και πε-

Ανάγλυφο πλακίδιο με Σφίγγα από δόντι ιπποποτάμου (περ. 1375-1250 π.Χ.) από θολωτό τάφο της Φυλακής Αποκορώνου (1980), Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων

ρισσότερο, αξίζει να θυμηθούμε τι είναι αυτό που μας ενώνει», τόνισε ο Αντώνης Παπαδημητρίου. Η έκθεση διαρθρώνεται θεματικά και χρονολογικά σε ένδεκα ενότητες, οι οποίες προβάλλουν την δημιουργία μιας ιδιαίτερης, πρωτότυπης πολιτισμικής έκφρασης και μαρτυρούν την εδραίωση και τα μεγάλα επιτεύγματα του πολιτισμού των Μινωιτών. Με δεδομένο ότι ο Μινωικός είναι ο πρώτος μεγάλος ανακτορικός πολιτισμός που άνθησε σε ευρωπαϊκό έδαφος, η έκθεση ερευνά το ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο αυτής της ιδιαίτερης κοινωνίας, ρίχνοντας φως σε όψεις της επίσημης και της καθημερινής ζωής. Οι πληροφορίες που έχουν συγκεντρωθεί για τις διάφορες φάσεις του Μινωικού Πολιτισμού ―την Πρωτομινωική, την Μεσομινωική και την Υστερομινωική περίοδο― προκύπτουν κυρίως από ευρήματα ανασκαφών σε νεκροταφεία και οικισμούς του νησιού. Η ενότητα «Αγγεία και αγγειοπλάστες» περιλαμβάνει μεταξύ άλλων έξοχα αγγεία του καμαραϊκού, του φυτικού και του θαλάσσιου ρυθμού, αλλά και θαυμάσια παραδείγματα των Μυκηναϊκών Χρόνων. Στα «Αριστουργήματα σε λίθο» παρουσιάζονται δείγματα της περίφημης μινωικής λιθοξοϊκής, χρονολογούμενα από την προανακτορική περίοδο και εξής. Εργαλεία, μήτρες

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Ανάγλυφο πλακίδιο με κεφαλή κρανοφόρου πολεμιστή σκαλισμένο σε δόντι ιπποποτάμου (περ. 1375-1250 π.Χ.) από την πόλη των Χανίων και, δίπλα, χρυσές ανθόσχημες περόνες (περ. 2500-1800 π.Χ.) από τον Μόχλο

και ύλες εκτίθενται στην ενότητα «Στο βασίλειο του τεχνίτη». Στην ενότητα «Πολεμιστές και όπλα» περιλαμβάνονται δείγματα και απεικονίσεις οπλισμού. Μια ζωντανή όψη της καθημερινής ζωής δίνει η ενότητα «Διατροφή και αρώματα» με σκεύη παρασκευής φαγητού, ειδικά σκεύη που χρησίμευαν στην μελισσοκομία και την αρωματοποιία, δείγματα καρπών και φρούτων, καθώς και τμήμα τοιχογραφίας με απεικόνιση κλαδιών ελαιόδεντρου. Στην ομάδα «Γραφές και μέτρα και σταθμά» περιλαμβάνονται πινακίδες της Γραμμικής Α΄ και της Γραμμικής Β΄, με καταγραφές και καταμετρήσεις αγαθών και προϊόντων, πήλινα σφραγίσματα για τα διακινούμενα είδη, ζυγιστικά βάρη και μια ζυγαριά. Μια αντιπροσωπευτική σειρά σφραγίδων από ελεφαντόδοντο και ημιπολύτιμους λίθους, καθώς και αποτυπώματα σφραγίδων και δακτυλιδιών σε πηλό με ποικίλες, σύνθετες παραστάσεις παρουσιάζονται στην ενότητα «Σφραγιδογλυφία: Υψηλή τέχνη σε μικρογραφία». Η περίφημη μινωική κοσμηματοτεχνία εκπροσωπείται στην ενότητα «Κοσμήματα για την ζωή και τον θάνατο» με θαυμάσια κοσμήματα από χρυσό, ημιπολύτιμες πέτρες και έγχρωμη υαλόμαζα. Στην ενότητα «Στον πολύ-

χρωμο κόσμο των τοιχογραφιών», η μεγάλη τέχνη της τοιχογραφίας αντιπροσωπεύεται από την Τοιχογραφία με τις πέρδικες, μία από τις πιο θελκτικές παραστάσεις της μινωικής εικονογραφίας. Η σημαντική ενότητα «Θρησκεία και τελετουργίες» περιλαμβάνει είδωλα και παραστάσεις θεοτήτων, ειδώλια ανθρώπων και ζώων και άλλα αναθήματα, ομοιώματα θρησκευτικών συμβόλων, χρυσά δακτυλίδια με θρησκευτικές παραστάσεις, καθώς και εξαίρετα λατρευτικά σκεύη, μεταξύ των οποίων και το σπάνιο ρυτό σε σχήμα κεφαλής ταύρου από την Ζάκρο. Η έκθεση ολοκληρώνεται με την ενότητα «Πέρα από την ζωή: Μια ματιά στον άλλο κόσμο», στην οποία κυριαρχούν τρεις γραπτές πήλινες σαρκοφάγοι. «Προσδοκούμε η έκθεση για τον Μινωικό Πολιτισμό στο Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο στην Νέα Υόρκη να αποτελέσει αφορμή μιας ευρύτερης γνωριμίας του αμερικανικού κοινού με την αρχαία κρητική ιστορία και τον πολιτισμό, αλλά και με την σύγχρονη Κρήτη. Προσβλέπουμε επίσης να ενισχύσει ακόμη περισσότερο τους στενούς δεσμούς της ομογένειας με την μητρική γη», ανέφερε η δρ Μαρία Βλαζάκη εκ μέρους της οργανωτικής επιτροπής της έκθεσης.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Από την Γη του Λαβυρίνθου στο Μανχάτταν Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΜΙΝΩΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΤΑΙ ΣΤΟ ΩΝΑΣΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΥΟΡΚΗΣ Ένας υψηλής αισθητικής και επιστημονικής τεκμηρίωσης πολυσέλιδος κατάλογος συνοδεύει την έκθεση, μαζί με έναν επιπλέον τόμο, όπου διαπρεπείς αρχαιολόγοι αναπτύσσουν τα σημαντικότερα κεφάλαια του μινωικού κόσμου. Προγραμματίζεται επίσης να εκδοθεί ένα DVD, το οποίο θα περιέχει ξενάγηση στην έκθεση και παρουσίαση των εκθεμάτων από τους αρμόδιους επιστήμονες. Λ.Μ. Ο Αντώνης Παπαδημητρίου, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, η Κάτια Ιωαννίδου και ο Μιχάλης Λιάπης με την αρχαιολόγο Νώτα Δημοπούλου-Ρεθεμιωτάκη.

Η Τοιχογραφία με τις πέρδικες της Κνωσού στον χώρο της έκθεσης

Ο Γιώργος Ρεθεμιωτάκης, εκ των επιμελητών της έκθεσης, παρουσιάζει ορισμένα από τα εκθέματα στους επισήμους

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Η ίδρυση του Κέντρου Ελληνιστικών Σπουδών στην Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Το Ίδρυμα Ωνάση και το Βαρδινογιάννειο Ίδρυμα ανέλαβαν από κοινού την χρηματοδότηση της ίδρυσης Κέντρου Ελληνιστικών Σπουδών στην Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, το οποίο θα εγκαινιαστεί τον Σεπτέμβριο του 2008. Την ίδρυση του Κέντρου ανακοίνωσαν, σε κοινή συνέντευξη Τύπου, ο πρόεδρος του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης, Αντώνης Παπαδημητρίου, η πρέσβειρα Καλής Θελήσεως της UNESCO και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη, καθώς και ο διευθυντής της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, δρ Ισμαήλ Σεραγκελντίν. Στο Κέντρο, με την ονομασία «The Alexandria Center for Hellenistic Studies», θα λειτουργούν τμήματα Ιστορίας, Φιλοσοφίας, Λογοτεχνίας και Καλών Τεχνών, τα μαθήματα θα γίνονται στην αγγλική γλώσσα και θα χορηγούνται διπλώματα, καθώς και μεταπτυχιακοί και διδακτορικοί τίτλοι σπουδών, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Αλεξάνδρειας. Η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας θα παρέχει την χρήση αιθουσών διδασκαλίας και συνεδριάσεων, ενώ οι φοιτητές, που θα προέρχονται από όλον τον κόσμο, θα έχουν ελεύθερη πρόσβαση στις εγκαταστάσεις της Βιβλιοθήκης για τις ανάγκες της έρευνάς τους. «Γεγονός πολυσήμαντο» χαρακτήρισε την ίδρυση του

Κέντρου ο Αντώνης Παπαδημητρίου, διότι, όπως είπε, «σηματοδοτεί την ανάπτυξη ενός νέου πολιτιστικού πόλου» στην πύλη του αραβικού κόσμου, με διεθνή χαρακτήρα, που θα πρέπει να λειτουργήσει ως «γέφυρα ανάμεσα στην Αίγυπτο και τον αραβικό κόσμο, και την παγκόσμια ανθρωπιστική κληρονομιά». «Αξίζει να κοιτάξουμε ξανά το ελληνιστικό παρελθόν μας», τόνισε ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, «γιατί συνιστά μιαν απίστευτα σύγχρονης αντίληψης εξέλιξη του αρχαίου κλασικού πνεύματος και μια προσαρμογή του σε ανάγκες και καταστάσεις που δεν έπαψαν από τότε να είναι σύγχρονες. Όσοι έχουν έστω και λίγο ασχοληθεί έχουν εντυπωσιασθεί με το πόσα η σύγχρονη εποχή, χωρίς να το ομολογεί, οφείλει στην περίοδο εκείνη. Έχει πολλά να μας προσφέρει η έρευνα των ζητημάτων της μεγάλης και της μικρής πολιτικής, της διπλωματίας, της ιστορίας των επιστημών, της ιστορίας των θρησκειών, της γραμματείας, των προβλημάτων της ηθικής και της αισθητικής, και γενικότερα της φιλοσοφίας, που τέθηκαν τότε». «Μια τέτοια προσπάθεια», συνέχισε ο Αντώνης Παπαδημητρίου, «θα μπορούσε να γίνει και σε κάποιο άλλο ακαδημαϊκό κέντρο. Είμαι βέβαιος ότι πολλά θα το διεκδικούσαν. Η αναγέννηση της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας και η πολιτική βούληση που την σηματοδοτεί,

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Η ίδρυση του Κέντρου Ελληνιστικών Σπουδών στην Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Στιγμιότυπο από την συνέντευξη Τύπου

Η υπογραφή της συμφωνίας ίδρυσης του Κέντρου

η αναγέννηση τις τελευταίες λίγες δεκαετίες μιας νέας Αιγύπτου, αραβικής αλλά σύγχρονης και δυναμικής, μας έπεισαν ότι αξίζει να γίνει αυτό το κέντρο σπουδών εκεί… Η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας υπό την ηγεσία του δρος Σεραγκελντίν και με την υποστήριξη της αιγυπτιακής κυβερνήσεως είναι ο καταλληλότερος φύσει και θέσει φορέας για να επιτύχει αυτή η επιστημονική προσπάθεια».

θυντής της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, δρ Σεραγκελντίν.

Ο Αντώνης Παπαδημητρίου ευχαρίστησε ακόμη την Μαριάννα και τον Βαρδή Βαρδινογιάννη «για την άψογη συνεργασία», σημειώνοντας ότι είναι ίσως η πρώτη φορά που δύο μεγάλα ελληνικά ιδρύματα συνεργάζονται ισότιμα, προσφέροντας υλικά μέσα αλλά και την απαιτούμενη άυλη υποστήριξη. Η Μαριάννα Βαρδινογιάννη χαρακτήρισε την υπογραφή της ιδρυτικής πράξης «συμμαχία πολιτισμού», ευχαρίστησε θερμά τον πρόεδρο και τα μέλη του Δ.Σ. του Ιδρύματος Ωνάση για την συνεργασία και ανακοίνωσε ότι οι αίθουσες για την μελέτη της Ιστορίας και της Φιλοσοφίας θα ονομαστούν «Παύλος Ι. Βαρδινογιάννης». «Σκοπός μας είναι να διαδώσουμε όλη εκείνη την γνώση και τις υψηλές διαχρονικές αξίες που πρεσβεύει η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, σε όλον τον κόσμο. Να ετοιμάσουμε μια νέα γενιά λογίων», δήλωσε ο διευ-

Το Κέντρο θα διοικείται από επταμελές Διοικητικό Συμβούλιο με επικεφαλής τον διευθυντή της Βιβλιοθήκης, ενώ θα σχηματιστεί και Ακαδημαϊκό Συμβούλιο που θα αποτελείται από εξέχοντες ακαδημαϊκούς με ειδίκευση στους τομείς που αναφέρονται στο επιστημονικό έργο του Κέντρου. Το Ακαδημαϊκό Συμβούλιο θα λειτουργεί συμβουλευτικά προς το Διοικητικό Συμβούλιο σε ό,τι αφορά την καλή λειτουργία του Κέντρου, την κατάρτιση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, την θέσπιση των κριτηρίων για την επιλογή των φοιτητών, την επιλογή των διδασκόντων και το σύνολο των σχετικών δραστηριοτήτων, παρακολουθώντας παράλληλα την ακαδημαϊκή απόδοση των φοιτητών.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Θυμός, Θόρυβος, Σιωπή Δραματοποιημένες αναγνώσεις στο Βερολίνο ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΎ ΣΥΝΕΡΓΆΤΗ

Στο Μουσείο της Περγάμου στο Βερολίνο δόθηκε το Σάββατο 2 Φεβρουαρίου 2008 μια εκπληκτική παράσταση. Επρόκειτο για την δραματοποίηση μέρους της Ραψωδίας Α΄ της Ιλιάδας στα γερμανικά από τον δραματουργικό σύμβουλο της παράστασης δρ Frank Raddatz, σε καλλιτεχνική επιμέλεια και σκηνοθεσία του Georg Rootering. Σκηνή ήταν η μνημειακή κλίμακα του Βωμού του Διός στην Πέργαμο (χώρου γνωστού ως Pergamon Altar). To Μουσείο της Περγάμου περιέχει μια πλήρη αναπαράσταση, σε φυσικό μέγεθος, της δυτικής όψης του Βωμού. Στην περίμετρο της αίθουσας έχει ενταχθεί με πρωτότυπο τρόπο η μεγάλη ζωφόρος, που παριστάνει την μάχη Θεών και Γιγάντων. Σε αυτόν τον χώρο, στα σκαλιά του Βωμού, δόθηκε η παράσταση, την οποία και τίμησαν με την παρουσία τους πλήθος εξέχουσες προσωπικότητες, όπως ο πρώην Πρόεδρος της Γερμανίας, δρ Walter Scheel, ο υπουργός Εσωτερικών Jörg Schönbohm, οι πρέσβεις της Ελλάδος, Τάσος Κριεκούκης, και της Κύπρου, Π. Ηλιάδης, η ελληνίστρια πρέσβειρα της Κροατίας Vesna Cvjetković Kurelec, ο πρέσβης του Λιχτενστάιν Prinz Stefan von und zu Liechtenstein, ο υπουργός Πολιτισμού της Θουριγγίας, καθηγητής δρ Jens Goebel, καθώς και άλλοι επίσημοι.

Η παράσταση αυτή εντάσσεται στην σειρά δραματοποιημένων αναγνώσεων αρχαίων ελληνικών κειμένων, η οποία ξεκίνησε πριν από μερικά χρόνια από το θυγατρικό Ίδρυμα Ωνάση στην Νέα Υόρκη. Στόχος της δράσης αυτής είναι να αναδειχθούν τα αρχαία κείμενα με σύγχρονο τρόπο, προκειμένου να ανανεωθεί το ενδιαφέρον όσων ήδη τα γνωρίζουν, αλλά και να καταστούν προσιτά στο νεότερο κοινό, το οποίο δεν είχε μέχρι σήμερα την τύχη να εκτεθεί στην κλασική παιδεία και στα κλασικά γράμματα. Η συγκεκριμένη παράσταση παρουσιάζει κάτι το ιδιαίτερο. Κλείνει με μια μακριά σιωπή. Η μήνις του Αχιλλέα, τα πάθη, οι πόλεμοι, οι μάχες και ο θόρυβός τους κλείνουν με την σιγή. Πρόκειται όμως για «γόνιμη σιωπή», η οποία γέννησε πρώτα-πρώτα τον λόγο της ποίησης και στην συνέχεια γεννά πλήθος ερωτημάτων για την ουσία της ζωής. Η σιωπή αυτή αντανακλά την σιωπή των αγαλμάτων, που παγωμένα συνεχίζουν την αέναη μάχη τους. Η ζωφόρος του Βωμού της Περγάμου δείχνει τους Θεούς να πονούν σαν τους ανθρώπους, τα σώματά τους να πληγώνονται και τα πρόσωπά τους να συσπώνται από την προσπάθεια της μάχης. Η σιωπή αυτή μιλάει στην δική μας προσωπική σιωπή∙ σε αυτή την εσωτερική σιωπή, όπου ο καθένας μας ψάχνει να βρει τις προσωπικές του απαντήσεις.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Θυμός, Θόρυβος, Σιωπή Δραματοποιημένες αναγνώσεις στο Βερολίνο ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΎ ΣΥΝΕΡΓΆΤΗ

Η κλίμακα του Βωμού του Διός στο Μουσείο της Περγάμου αποτέλεσε το ιδανικό σκηνικό για την παράσταση

Οι ηθοποιοί Γκετς Άργκους και Κλαούντια Μπούρκχαρτ απέδωσαν στα γερμανικά το απόσπασμα της Ιλιάδας

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Πρωτοβουλία για την ελληνική παιδεία Το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης, το Ίδρυμα Λαμπράκη, το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης, το Ίδρυμα Ευγενίδου, το Ίδρυμα Ιωάννου Φ. Κωστόπουλου, το Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη, το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το Κοινωφελές Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, σε συνεργασία με το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, ανέλαβαν από κοινού την Μορφωτική και Αναπτυξιακή Πρωτοβουλία με στόχο την ποιοτική ανάπτυξη της παιδείας και την διασφάλιση ίσων και δημιουργικών ευκαιριών στην μάθηση και την απασχόληση. Η Πρωτοβουλία περιλαμβάνει δύο συμπληρωματικά σκέλη. Το μορφωτικό σκέλος αποβλέπει στην καλλιέργεια της γενικής παιδείας και απευθύνεται: α) στους μαθητές του δημοτικού σχολείου και του γυμνασίου, προσφέροντας γνώσεις και ευρύτερη μόρφωση (ανάπτυξη ικανοτήτων και προσωπικότητας) και β) στους εκπαιδευτικούς, εφοδιάζοντάς τους με κατάλληλα μεθοδολογικά εργαλεία. Το αναπτυξιακό σκέλος μελετά κυρίως τα θέματα της απασχολησιμότητας των πτυχιούχων Α.Ε.Ι. και Α.Τ.Ε.Ι., καθώς και το ευρύτερο πρόβλημα της σύνδεσης της εκπαίδευσης και της απασχόλησης, με απώτερο στόχο την αποτελεσματική υποβοήθηση της πολιτείας και των κοινωνικών εταίρων, αλλά και των μαθητών λυκείου και των νέων γενικότερα. Η Α΄ Φάση της Πρωτοβουλίας ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2006 και ολοκληρώθηκε τον Μάιο του 2007. Σε αυτή την φάση αναπτύχθηκαν και είναι διαθέσιμα μέσω του διαδικτύου (www.protovoulia.org), προς αξιοποίηση και συνεχή εμπλουτισμό και επέκταση, τα παρακάτω: 1. Εκπαιδευτικό παιγνίδι ρόλων κοινωφελούς χαρακτήρα, με πολλαπλές συμμετοχές για παιδιά ηλικίας 10-15 ετών. 2. Μορφωτικό υλικό με θεματικές παρουσιάσεις για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και την επιστημονική σκέψη, διασύνδεση με το σχετικό πολιτιστικό και επιστημονικό υλικό, καθώς και τα προγράμματα μουσείων, ερευνητικών κέντρων, συλλογών κ.λπ. 3. Μεθοδολογικό πλαίσιο, οδηγίες και σχέδια-υποδείγματα εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων για την υποστήριξη των εκπαιδευτικών των δημοτικών και των γυμνασίων, ώστε να εισάγουν σύγχρονα παιδαγωγικά πρότυπα (καλλιέργεια ικανοτήτων -- γενικής παιδείας) στο σχολικό περιβάλλον μέσω του Δικτύου Σχολικής Καινοτομίας. 4. Μελέτη για την απασχολησιμότητα των πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα. 5. Οδηγός σπουδών (με τεκμηριωμένη παρουσίαση όλων των Προγραμμάτων Σπουδών των Πτυχίων Α.Ε.Ι. και Α.Τ.Ε.Ι.), με πληροφόρηση για την σύνδεση σπουδών και απασχόλησης στο ελληνικό περιβάλλον. Κατά την τρέχουσα, Β΄ Φάση της Πρωτοβουλίας, με την συνεργασία του Υπουργείου Παιδείας, διασφαλίζονται: (α) η ποιότητα του παραγόμενου μορφωτικού προϊόντος∙ (β) η σταδιακή επέκταση της αξιοποίησής του σε σχολεία, μαθητές, και εκπαιδευτικούς∙ (γ) η συστηματική ενημέρωση όλων των αρμόδιων παραγόντων της εκπαίδευσης∙ και (δ) η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της εκπαιδευτικής υποστήριξης της Πρωτοβουλίας. Κατά το σχολικό έτος 2007-8, συμμετέχουν στο πρόγραμμα πενήντα οκτώ σχολεία από όλη την Ελλάδα και υποστηρίζονται επιμορφωτικά εκατόν σαράντα πέντε εκπαιδευτικοί.

Άρθρο

Έφυγε η πολυβραβευμένη Ντόλλη Γουλανδρή Έφυγε από την ζωή, σε ηλικία 87 ετών, η Αικατερίνη (Ντόλλη) Γουλανδρή, ιδρύτρια του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης και πρόεδρος του Ιδρύματος Ν.Π. Γουλανδρή, ύστερα από σύντομη ασθένεια, στις 15 Φεβρουαρίου 2008. Είχε τιμηθεί το 1997 με το Διεθνές Βραβείο Ωνάση για τον Πολιτισμό. Γόνος παλαιάς εφοπλιστικής οικογένειας, η Ντόλλη Γουλανδρή γεννήθηκε στο Λονδίνο και έζησε τα παιδικά της χρόνια στην Αγγλία και την Αμερική. Το 1948, παντρεύτηκε τον Νίκο Γουλανδρή, με τον οποίο και απέκτησε έναν γιο, τον Πέτρο Ν. Γουλανδρή. Από το 1960 άρχισε μαζί με τον σύζυγό της την συγκρότηση συλλογής αρχαίων αντικειμένων. Το 1962, η συλλογή απέκτησε νομική υπόσταση από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και, το 1978, πραγματοποιήθηκε η πρώτη έκθεση της συλλογής στο Μουσείο Μπενάκη. Τα κυκλαδικά ειδώλια απέκτησαν διεθνή φήμη και πολλά μουσεία του εξωτερικού ενδιαφέρθηκαν να φιλοξενήσουν τα αντικείμενα του Κυκλαδικού Πολιτισμού. Μεταξύ των ετών 1979 και 1984, η Συλλογή ταξίδεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην Ιαπωνία και στην Ευρώπη. Το 1985, η Ντόλλη Γουλανδρή δημιούργησε το Ίδρυμα Ν.Π. Γουλανδρή, στο οποίο και δώρισε την Συλλογή Κυκλαδικής και Αρχαίας Ελληνικής Τέχνης. Τον ίδιο χρόνο ολοκληρώθηκε το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, στο νεότευκτο κτήριο της οδού Νεοφύτου Δούκα, ειδικά κατασκευασμένο για την μόνιμη έκθεση και φύλαξη όλων των αντικειμένων της Συλλογής. Τα εγκαίνια του Μουσείου έγιναν στις 26 Ιανουαρίου 1986. Έκτοτε η Ντόλλη Γουλανδρή διετέλεσε Πρόεδρος του Ιδρύματος Ν.Π. Γουλανδρή και ήταν υπεύθυνη για την άρτια λειτουργία και οργάνωση του Μουσείου, το οποίο αφιέρωσε στην μνήμη του συζύγου της. Το Ίδρυμα αυτό προσφέρει υποτροφίες σε αρχαιολόγους για μεταπτυχιακές σπουδές στο εξωτερικό και φροντίζει για την έκδοση επιστημονικών καταλόγων που συνοδεύουν τις μόνιμες και τις περιοδικές εκθέσεις του Μουσείου. Σήμερα, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης εκτίθενται περισσότερα από τρεις χιλιάδες αντικείμενα κυκλαδικής, αρχαίας ελληνικής και κυπριακής τέχνης. Όπως ανέφερε στο συλλυπητήριο μήνυμά του ο υπουργός Πολιτισμού Μιχάλης Λιάπης, «ο ελληνικός πολιτισμός έχασε μια σημαντική προσωπικότητα. Η Ντόλλη Γουλανδρή δημιούργησε ένα από τα πλέον σύγχρονα και σημαντικά μουσεία της Ελλάδας. Συνεισέφερε πολλά στην προστασία και την ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς...

Αφήνει μια σημαντική παρακαταθήκη στις νεότερες γενιές, που θα την θυμίζει για πάντα». Για το πλούσιο πολιτιστικό έργο της είχε λάβει σημαντικές διακρίσεις από την Ελλάδα ―μεταξύ των οποίων, το παράσημο του Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και το Αργυρούν Βραβείον της Ακαδημίας Αθηνών―, καθώς και από την γαλλική, την ισπανική και την κολομβιανή κυβέρνηση. Στην μνήμη της, το Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος Ν.Π. Γουλανδρή κατέθεσε 20.000 ευρώ στο Ίδρυμα Δράσης κατά του Καρκίνου του Μαστού.

Βραβεύση

Τιμητική διάκριση στο Κέντρο Βυζαντινών Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών της Γρανάδας

Στιγμιότυπο από την απονομή βραβείων εκ μέρους της Βασιλικής Ακαδημίας Τεχνών της Γρανάδας

Η Βασιλική Ακαδημία Τεχνών της Γρανάδας της Ισπανίας, σε ειδική τελετή που πραγματοποιήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2007, απένειμε τα ετήσια της βραβεία και μετάλλια σε φορείς και εξέχουσες προσωπικότητες που αναπτύσσουν σημαντική δράση στον χώρο των τεχνών και του πολιτισμού. Ειδικό μετάλλιο για την προώθηση των Ελληνικών Γραμμάτων και του Ελληνικού Πολιτισμού στον ισπανόφωνο κόσμο απονεμήθηκε στο Κέντρο Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών της Γρανάδας, το οποίο, από το 2005, επιχορηγείται από το Ίδρυμα Ωνάση για την διδασκαλία των ελληνικών. Το μετάλλιο παρέλαβε ο διευθυντής του Κέντρου, καθηγητής Βυζαντινής και Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου της Γρανάδας, δρ Μόσχος Μορφακίδης. Το Κέντρο Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών ιδρύθηκε το1998 από το Ελληνικό Κράτος, μέσω της πρεσβείας της Ελλάδας στην Μαδρίτη. Είναι συμβεβλημένο με το Πανεπιστήμιο της Γρανάδας και δραστηριοποιείται στον ερευνητικό, τον διδακτικό, τον εκδοτικό και τον πολιτιστικό χώρο. Διατηρεί μία από τις καλύτερες βιβλιοθήκες βυζαντινών, νεοελληνικών και κυπριακών σπουδών στην Ευρώπη, η οποία περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την προσωπική βιβλιοθήκη του τέως Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας και εξέχοντος διανοουμένου Κωνσταντίνου Τσάτσου. Μέσω ειδικών πρωτόκολλων συνεργασίας, το Κέντρο συνδέεται με τα πανεπιστήμια Κύπρου, Αθηνών, Θράκης, Πατρών

και Βαλένθιας, καθώς και με το Ε.ΚΕ.ΜΕ.Λ. (Ευρωπαϊκό Κέντρο Μετάφρασης – Λογοτεχνία και Επιστήμες του Ανθρώπου) και το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού. Πολλά διεθνή συνέδρια και επιστημονικές συναντήσεις έχουν πραγματοποιηθεί υπό την αιγίδα του Κέντρου, το οποίο έχει επίσης διοργανώσει σημαντικές εκθέσεις και συναυλίες βυζαντινής και νεοελληνικής μουσικής σε συνεργασία με ελληνικούς και ισπανικούς δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς. Το έργο του Κέντρου στηρίζεται οικονομικά από δημόσιους φορείς της Ελλάδας, όπως τα υπουργεία Εξωτερικών, Παιδείας και Πολιτισμού, από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου, από την Αυτόνομη Κυβέρνηση της Ανδαλουσίας, από το Πανεπιστήμιο της Γρανάδας, καθώς και από κοινοτικά προγράμματα όπως το «Λεονάρντο ντα Βίντσι». Η οικονομική υποστήριξη άλλων οργανισμών, όπως των ιδρυμάτων Κώστα και Ελένης Ουράνη, Α.Γ. Λεβέντη, του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού και του Συλλόγου προς Διάδοσιν των Ελληνικών Γραμμάτων, αλλά και οι δωρεές πολλών ιδιωτών συμβάλλουν σημαντικά στην εκπλήρωση των στόχων του Κέντρου. Φωτογραφίες: Antonio Navarro Diez

Βραβεύση

Τιμητική διάκριση στο Κέντρο Βυζαντινών Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών της Γρανάδας

Αίθουσα Κωνσταντίνου Τσάτσου του Κέντρου φιλοξενεί την προσωπική βιβλιοθήκη του τέως Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας

Ο δρ Μόσχος Μορφακίδης, διευθυντής του Κέντρου, παραλαμβάνει την τιμητική διάκριση από τον Χοσέ Γκαρθία Ρομάν, πρόεδρο της Βασιλικής Ακαδημίας Τεχνών της Γρανάδας

Η βιβλιοθήκη του Κέντρου, μία από τις καλύτερες του είδους της στην Ευρώπη, έχει ενισχυθεί οικονομικά από το Ίδρυμα Ωνάση

Συνέδριο

Διεθνές Συνέδριο στην Βενετία με την χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση ΤΟΥ ΔΡΟΣ ΧΑΡΆΛΑΜΠΟΥ Γ. ΧΟΤΖΆΚΟΓΛΟΥ, ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΛΌΓΟΥ

Αναμνηστική φωτογραφία των συνέδρων στην Γέφυρα των Ελλήνων (Ponte dei Greci), μπροστά από το Ελληνικό Ινστιτούτο Βενετίας

Στην πόλη των Δόγηδων, μεταξύ 3 και 7 Δεκεμβρίου 2007, διεξήχθη το Διεθνές Συνέδριο του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας, με θέμα «Βενετοκρατούμενος Ελληνισμός: Άνθρωποι, χώρος, ιδέες. 13ος-18ος αι.». Περισσότεροι από εξήντα ακαδημαϊκοί συγκεντρώθηκαν από κάθε γωνιά της Ευρώπης στους φιλόξενους χώρους του Ελληνικού Ινστιτούτου, παρουσιάζοντας στα ιταλικά, γαλλικά και αγγλικά τα τελευταία πορίσματα των ερευνών τους για τον βενετοκρατούμενο ελληνισμό. Το συνέδριο αυτό έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά επιτυχημένων επιστημονικών συναντήσεων παρόμοιας θεματικής, που προηγήθηκαν και διοργανώθηκαν στην Αθήνα (2001), το Ρέθυμνο (2002), την Βενετία (2002) και την Χαλκίδα (2004) χάρις στην πρωτοβουλία και τις άοκνες προσπάθειες της διευθύντριας του Ινστιτούτου, καθηγήτριας Χρύσας Μαλτέζου. Καρπός των συνεδρίων αυτών υπήρξαν οι εκδόσεις των πρακτικών τους, οι οποίες εντάχθηκαν στην εκδοτική σειρά του Ελληνικού Ινστιτούτου της Βενετίας. Παράλληλα με τα συνέδρια αυτά, το επίκεντρο των οποίων ήταν η δράση της Βενετίας κατά τα μεσαιωνικά χρόνια και οι νέες συνθήκες που διαμορφώθηκαν στις βενετοκρατούμενες περιοχές του ελληνισμού, το Ινστιτούτο προχώρησε και σε εκθέσεις με έργα τέχνης, έγγραφα και χειρόγραφα της Βενετοκρατίας τόσο στην Αθήνα όσο και στην Λευκωσία, εκθέσεις τις οποίες συνόδευσαν πλούσια εικονογραφημένοι κατάλογοι.

Ιδιαίτερα επιτυχής και βαθιά συμβολική υπήρξε η επιλογή του πίνακα του Νίκου Εγγονόπουλου Αυτοπροσωπογραφία στην Βενετία (1954), που κόσμησε το εξώφυλλο του προγράμματος του συνεδρίου, με σημαινόμενα για τα εκατό χρόνια από την γέννησή του (1907-2007) αλλά και για την επίδραση της Βενετίας στο έργο του ― στην Μπιενάλε της οποίας, μάλιστα, το έτος 1954, ο καλλιτέχνης είχε εκπροσωπήσει με έργα του την Ελλάδα. Με χορηγία του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης στάθηκαν δυνατές τόσο η άψογη διοργάνωση του συνεδρίου όσο και η θερμή φιλοξενία των συνέδρων, οι οποίοι κλήθηκαν σε δεκαπεντάλεπτες ανακοινώσεις ―πολλές από τις οποίες διανθισμένες με φωτογραφικό υλικό― να παρουσιάσουν άγνωστες πτυχές του ελληνισμού επί Βενετοκρατίας βάσει αρχειακής έρευνας και μελέτης αρχαιολογικών καταλοίπων. Οι θεματικές του συνεδρίου είχαν τόσο ειδολογικό περιεχόμενο, σχετικό, για παράδειγμα, με τις διαθήκες και τα νοταριακά έγγραφα, την εκπαίδευση, την φιλολογία, την λογοτεχνία και το θέατρο, την οικονομία και το εμπόριο, την αρχαιολογία, την τέχνη, την αρχιτεκτονική και την πολεοδομία, την θεολογία και τις εκκλησιαστικές σχέσεις, τις ελληνικές κοινότητες στην διασπορά, την χαρτογραφία, όσο όμως και γεωγραφικό ενδιαφέρον, με ειδικές αναφορές στην Μονεμβασία, την Κρήτη, την Πελοπόννησο, την Κύπρο, την Κριμαία, τις Ιόνιους Νήσους, τα Κύθηρα κ.λπ.

Συνέδριο

Τις εργασίες του συνεδρίου άνοιξε με εισήγησή της η διευθύντρια του Ινστιτούτου, Χρύσα Μαλτέζου, ενώ τα συμπεράσματα συνόψισε ο Μισέλ Μπαλλάρντ. Ο υπογράφων παρουσίασε στην ανακοίνωσή του, υπό τον τίτλο «Unveiling the Venetian Art-image of Cyprus: Remarks on the Painting in Cyprus during the Period of the Venetian Rule (1489-1571)» και με φωτογραφικό υλικό, τα πορίσματα πρόσφατων ερευνών του σχετικά με την ζωγραφική διακόσμηση ναών της βενετοκρατούμενης Κύπρου. Στην ομιλία του προέβη σε εικονογραφική, τεχνοτροπική και θεολογική ανάλυση τοιχογραφικών συνόλων της Μεγαλονήσου, στα οποία αντικατοπτρίζονται με ιδιαίτερη ζωντάνια οι ιδεολογικές και ζωγραφικές τάσεις της περιόδου, καθώς και οι θεολογικές διαμάχες μεταξύ ορθοδόξων και καθολικών, οι οποίες συχνά λάμβαναν μορφή εικαστικής μαρτυρίας πίστεως των καταπιεσμένων ορθοδόξων της Κύπρου. Τα νέα ερευνητικά πορίσματα που παρουσιάστηκαν από όλους τους συνέδρους βρίσκονται ήδη καθ’ οδόν προς το τυπογραφείο και θα περιληφθούν σε τόμο πρακτικών που θα εκδώσει το Ελληνικό Ινστιτούτο της Βενετίας. Το Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας (http://www. istitutoellenico.org) ιδρύθηκε το 1951, στεγάζεται στο μέγαρο της Φλαγγινείου Σχολής και αποστολή του είναι να συνδράμει ερευνητές και υποτρόφους της Ακαδημίας Αθηνών, μέσω της φιλοξενίας του, της χρήσης της βιβλιοθήκης, των αρχείων και του μουσείου του, στην μελέτη της ιστορίας των βενετοκρατούμενων περιοχών του ελληνισμού. Το 2006, το Ίδρυμα Ωνάση τίμησε το Ινστιτούτο με ένα από τα Διεθνή Βραβεία Ωνάση για την Παιδεία και τον Πολιτισμό, ενώ συχνά έρχεται να συμπαρασταθεί και ως αρωγός στις δραστηριότητες του Ινστιτούτου, όπως άλλωστε συνέβαλε αποφασιστικά με την χορηγία του στην επιτυχή διοργάνωση του πρόσφατου αυτού διεθνούς συνεδρίου.

Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας

Διάλεξη

Ο κόσμος αλλάζει. Ποιος όμως το έχει προσέξει; ΣΕΡ ΒΑΣΊΛΕΙΟΣ ΜΑΡΚΕΖΊΝΗΣ, QC ΕΤΑΊΡΟΣ ΤΗΣ ΒΡΕΤΑΝΙΚΉΣ ΑΚΑΔΗΜΊΑΣ, ΑΝΤΕΠΙΣΤΈΛΛΟΝ ΜΈΛΟΣ ΤΩΝ ΑΚΑΔΗΜΙΏΝ ΑΘΗΝΏΝ, ΠΑΡΙΣΊΩΝ, ΡΏΜΗΣ (LINCEI), ΒΕΛΓΊΟΥ ΚΑΙ ΟΛΛΑΝΔΊΑΣ

Κατάμεστη η αίθουσα του Μεγάρου Καρατζά, όπου δόθηκε η διάλεξη του σερ Βασίλειου Μαρκεζίνη για τις αλλαγές στην διεθνή πολιτική σκακιέρα

«Ἀμαθία μὲν θράσος, λογισμὸς δὲὄκνον φέρει». Ο Θου-

κυδίδης διατύπωσε αυτή την ιδέα πριν από πολύ καιρό, στον «Επιτάφιο». Ζούμε σε καιρούς κατά τους οποίους, ενώ παντού ελλοχεύουν κρίσεις, οι άνθρωποι μιλούν με μισόλογα, αντί να προσπαθούν να τις αντιμετωπίσουν με καθαρή σκέψη και νηφάλιο λόγο. Ας επιτραπεί, λοιπόν, σε κάποιον που δεν είναι επαγγελματίας πολιτικός να επιδείξει το θάρρος που πηγάζει από την άγνοια και να εκφράσει όλα όσα σκέπτονται πολλοί απλοί άνθρωποι. Καθώς επιβάλλεται να είμαστε εποικοδομητικοί και όχι απλώς ανατρεπτικοί, ας ξεκινήσουμε αποδομώντας τους μύθους εκείνους που θολώνουν την όραση και την κρίση μας. Κατόπιν, όμως, θα πρέπει να περάσουμε από την αδράνεια στην δράση. Ζούμε σε καιρούς επικίνδυνους. Τίποτε άλλο δεν θα φέρει αποτελέσματα, διότι, όπως το έθεσε ο Γκαίτε στον Φάουστ, «ἐν ἀρχῇ ἦν ἡ πράξις». Ι. Αποτιμώντας την έκταση της αλλαγής Στην εποχή μας, ελάχιστα έχουν μελετηθεί οι συνέπειες του γεγονότος ότι ο αμερικανικός ήλιος ανέτειλε σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα. Η χώρα εκτοξεύθηκε στην θέση της υπερδύναμης λίγο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς και στην θέση της μόνης παγκόσμιας υπερδύναμης μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Η θεσμική ωριμότητα, η πείρα και η κατανόηση στην διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής ήταν ιδιότητες τις οποίες η Αμερική έπρεπε να αποκτήσει σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, κατά την διάρκεια του οποίου, μάλιστα, το γεωγραφικό φάσμα των

ευθυνών της άρχισε να επεκτείνεται κατά τρόπον ανεξέλεγκτο. Αυτό που βιώνουμε σήμερα ―όσο και αν θορυβηθούν ορισμένοι από αυτή την δήλωση― είναι απλώς το αποτέλεσμα αυτής της ανωριμότητας σε συνδυασμό με την υπεροψία που φέρνει η ανεξέλεγκτη δύναμη. Αποτέλεσμα: ο Ήλιος ανέτειλε και δύει χωρίς μεσημβρίαν. Η επανεμφάνιση της Ρωσίας στην διεθνή σκηνή ―εξαιτίας, εν πολλοίς, του νεοαποκτηθέντος ενεργειακού της πλούτου― αποτελεί μια νέα εξέλιξη, η οποία έχει ήδη αρχίσει να περιστέλλει την αμερικανική ηγεμονία. Μία δεύτερη εξέλιξη είναι η απροσδόκητα ραγδαία ανάπτυξη της Κίνας και της Ινδίας. Μία τρίτη, το γεγονός ότι, από οικονομική άποψη, η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία, η Μέση Ανατολή αλλά και η Αφρική έχουν αρχίσει να αναπτύσσουν μεταξύ τους όλο και περισσότερες εμπορικές σχέσεις, καθώς και σύνθετες χρηματοοικονομικές συναλλαγές, παρακάμπτοντας πλήρως τα αμερικανικά και τα ευρωπαϊκά οικονομικά κέντρα. Όλοι αυτοί οι παράγοντες επισπεύδουν το τέλος της περιόδου της αμερικανικής ηγεμονίας. Ωστόσο, στην παρακμή της Αμερικής έχει επίσης συμβάλει η Rβρις που εδώ και καιρό διαπράττει η ίδια η χώρα. Και η αμερικανική Rβρις συνοδεύεται επιπλέον από την ανεξέλεγκτη δύναμη, την λατρεία της οικονομικής απληστίας, την επιλογή μη χαρισματικών ηγετών, την αδιαμφισβήτητη πεποίθηση ότι η τεχνολογική ισχύς είναι το μόνο απαραίτητο στοιχείο για την επιτυχία και, τέλος, την υποτίμηση της ακαταδάμαστης δύναμης του νου και του πνεύματος του ανθρώπου προς όφελος της τε-

Διάλεξη

Ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση προλόγισε τον ομι- Εκπρόσωποι του πολιτικού και του ακαδημαϊκού κόσμου άκουσαν με προσοχή τον διακεκριμένο ομιλητή λητή και συντόνισε τις ερωτήσεις του κοινού

χνολογίας. Έτσι, η πεποίθηση που κυριαρχεί στην σκέψη των Αμερικανών από τις μέρες του πολέμου στο Κοσσυφοπέδιο έως και την εισβολή στο Ιράκ είναι (και παραμένει) ότι το μόνο πράγμα που έχει σημασία είναι να μπορούν να βάλλουν εναντίον των εχθρών τους από αεροπλάνα που πετούν σε τεράστιο ύψος και είναι απρόσιτα από τα πρωτόγονα εχθρικά όπλα. Το γεγονός ότι αυτό το είδος πολέμου, ή, ακόμη χειρότερα, αυτό το είδος επίλυσης των διεθνών συγκρούσεων, είναι απολύτως ατελέσφορο αποδείχθηκε επανειλημμένα ήδη από τότε που ο Πρόεδρος Μπους πανηγύρισε (πρόωρα), πάνω σε ένα από τα αεροπλανοφόρα του, για το τέλος του πολέμου στο Ιράκ. Την ίδια εσφαλμένη τακτική οι Αμερικανοί την ακολούθησαν και στην κατασκοπία τους. Η έμφαση δόθηκε στην τεχνολογία και η ανθρώπινη συμβολή υποτιμήθηκε. Στις Η.Π.Α., έχουμε δει αυτή την φιλοσοφία της «επιθετικότητας» να εκδηλώνεται κατ’ επανάληψη και σε άλλους τομείς του δημόσιου βίου, πέραν του πολέμου. Περίπου από την δεκαετία του 1980 και μετά, μέσα σε αυτό το κλίμα αποθέωσης της οικονομικής απληστίας, η τάση για γρήγορο προσωπικό κέρδος (εις βάρος της επιχειρησιακής αυτοεπένδυσης και εξέλιξης), καθώς και η ανάπτυξη μιας ασυντόνιστης δραστηριότητας από πλευράς μυστικών υπηρεσιών αλλά και ενός υφέρποντος συντηρητισμού ως προς τις νομικoηθικές αξίες της χώρας, έχουν αφήσει ανεξίτηλα σημάδια στην Αμερική. Και τα σημάδια αυτά δεν είναι καλά.

Η μείωση της αμερικανικής προβλεπτικότητας Όπως άφησα να εννοηθεί, μία από τις επιπτώσεις της νοοτροπίας που περιέγραψα είναι η μείωση της αμερικανικής προβλεπτικότητας. Προέβλεψαν άραγε οι Η.Π.Α. την εισβολή της Ρωσίας στο Αφγανιστάν; Την πτώση του Τείχους του Βερολίνου; Την εισβολή στο Κουβέιτ; Την καταστροφή των Δίδυμων Πύργων στην Νέα Υόρκη; Η λίστα είναι ατελείωτη. Επίσης, σαφώς και δεν μπορεί να καταχωριστεί στο ενεργητικό των Αμερικανών η διαπίστωση ότι έδειξαν υπέρμετρη εμπιστοσύνη στις (όπως αποδείχτηκε, εσφαλμένες) συμβουλές από πρόσφυγες Ιρακινούς πολιτικούς, των οποίων τις απόψεις θέλησαν να αναζητήσουν και να εμπιστευθούν οι επικεφαλής της πολιτικής και των μυστικών υπηρεσιών της Ουάσινγκτον. Πολύ πρόσφατα, η αμερικανική προβλεπτικότητα αποδείχθηκε καταφανώς ανύπαρκτη, λαμβανομένου υπόψη του βαθμού στον οποίο οι Αμερικανοί πίστευαν και ευθαρσώς διακήρυτταν ότι, μετά την εισβολή, οι Ιρακινοί θα υποδέχονταν τα αμερικανικά στρατεύματα απελευθέρωσης της Βαγδάτης με ανοιχτές αγκάλες και κυματισμούς σημαιών. Η αμερικανική αξιοπιστία διανύει περίοδο σοβαρότατης κάμψης: μιας κάμψης που δεν αυξάνει ούτε την εκτίμηση ούτε την εμπιστοσύνη των συμμάχων της Αμερικής. Στρατιωτική δύναμη ή ανικανότητα Το επιχειρησιακό δόγμα «Σοκ και Δέος» δεν ήταν τίποτε περισσότερο από ένα φραστικό πυροτέχνημα. Όντως, το μόνο που κατάφερε ήταν να αποδείξει ακόμη μια φορά ότι τα σο-

Διάλεξη

βαρά ζητήματα στην ανθρώπινη ιστορία σπανίως (ή ουδέποτε) μπορούν να επιλυθούν μόνο μέσω πολέμου. Ο Ντόναλντ Ράμσφελντ ήταν απλώς ένας πολιτικός που θέλησε να παραστήσει τον Στρατηγό, παραμερίζοντας τους συμβούλους του και πιστεύοντας ότι θα μπορούσε να νικήσει τον στρατό του Σαντάμ, αλλά και να αποκαταστήσει την ειρήνη στο Ιράκ με στρατεύματα. Οι στρατηγοί αυτού του είδους σπανίως καταλαβαίνουν ότι, εντέλει, τις μεγάλες κρίσεις τις τερματίζουν οι διευθετήσεις μέσω διαπραγματεύσεων, και όχι η ωμή στρατιωτική δύναμη. Επιπλέον, ούτε καν τους περνάει από το μυαλό ότι υπάρχουν διευθετήσεις οι οποίες δεν αναδεικνύουν μόνο νικητές και μόνο χαμένους. Προβλέπω ότι θα επακολουθήσουν πολύ χειρότερες εξελίξεις, καθώς η προσοχή στρέφεται τώρα στο Αφγανιστάν, στο Πακιστάν και, κυρίως, στο Ιράν. Η Rβρις, εντούτοις, συνεχίζεται στους κύκλους των αξιωματούχων. Οι δε φίλοι της Αμερικής εξαναγκάζονται να υιοθετήσουν στάση ενδοτικής σιωπής ή πειθήνιας υποταγής. Χαίρομαι τουλάχιστον με το γεγονός ότι επί του παρόντος δεν έχουν υποχωρήσει στις αμερικανικές πιέσεις να στείλουν περισσότερο στρατό στο Αφγανιστάν. Όταν ήμουν νεότερος, η Αμερική θεωρείτο υπόδειγμα δημοκρατίας. Σήμερα, όμως, η Αμερική είναι η χώρα του «εκτελεστικού προνομίου», η χώρα του Γκουαντάναμο, η χώρα της «extraordinary rendition» (κατ’ ουσίαν, μιας de facto απαγωγής πολιτών προς ανάκριση), η χώρα που χρησιμοποιεί την ίδια της την νομοθεσία για να κατασκοπεύει τους πολίτες της σε μαζική κλίμακα, η χώρα που ασκεί βασανιστήρια εντός των ίδιων της των συνόρων (όπως το λεγόμενο «waterboarding», που κατ’ ουσίαν αποτελεί ελεγχόμενο πνιγμό του κρατουμένου). Είναι επίσης η χώρα που έχει εξωθήσει την έννοια του προληπτικού πολέμου σε τόσο επικίνδυνα άκρα ―επεκτείνοντας υπέρ το δέον κάθε έννοια «δίκαιου πολέμου»―, ώστε, προσωπικά τουλάχιστον, δεν θα απορούσα διόλου εάν την έβλεπα να αποκορυφώνει την πρόσφατη σειρά των σφαλμάτων της βομβαρδίζοντας το Ιράν και βυθίζοντας τον κόσμο και την οικονομία του σε ακόμη βαθύτερο χάος. Σιωπή για τα όσα βλέπουν και πιστεύουν οι άλλοι Ποιο είναι το στοιχείο που συνδέει όλα τα παραπάνω; Είναι απλούστατα το γεγονός ότι δεν είμαστε όλοι διατεθειμένοι να «κοιτάξουμε κατάματα τον μεταβαλλόμενο κόσμο» και, στην συνέχεια, να αναγκάσουμε τους «κυβερνήτες» μας να βγάλουν τα αναγκαία συμπεράσματα. Οφείλουμε εντούτοις

να το πράξουμε, δεδομένου ότι οι Αμερικανοί είναι αναμεμειγμένοι και σε άλλα παρόμοια ζητήματα, π.χ. στο ζήτημα της Π.Γ.Δ.Μ., και τούτο τούς επιτρέπει να ασκούν πιέσεις σε όσους θέλουν να κρατούν στάση αποδεδειγμένα ανεξάρτητη. Το Κοσσυφοπέδιο, το Μαυροβούνιο και η Κύπρος αποτελούν μερικά ακόμη ευαίσθητα θέματα ως προς τα οποία η Αμερική εξακολουθεί να παίζει παιχνίδια, αγνοώντας τα δίκαια αιτήματα παλαιών συμμάχων της. Ακόμη πιο δύσκολο, όμως, είναι το πρόβλημα του Ιράν: το τι θα κάνουν οι Αμερικανοί σε αυτή την χώρα θα μας επηρέαζε ίσως ― ή μάλλον είμαι βέβαιος ότι θα μας επηρεάσει όλους σε πάρα πολλά επίπεδα. Στην ρίζα του όλου προβλήματος βρίσκονται ενδεχομένως η εθελοτυφλία και η σιωπή απέναντι στα όσα βλέπουμε. Ωστόσο, αν εθελοτυφλούμε και αν αρνούμαστε να εκφράσουμε ανοιχτά την γνώμη μας, θα συνεχίσουμε απλώς να είμαστε οι δουλοπρεπείς κόλακες των Αμερικανών, και όχι οι φίλοι τους, όπως οφείλουμε. Η πραγματική φιλία, κατά την άποψή μου, στηρίζεται στην ισότητα, και όχι στην δουλοπρέπεια του ενός προς τον άλλον. Ακριβώς εξαιτίας αυτής της πραγματιστικής συνειδητοποίησης, οι μεν πολιτικοί καθίστανται σημαίνοντες δρώντες, οι δε διανοούμενοι ―όπως εγώ, που διατυπώνω αυτές τις απλές σκέψεις― υποδεέστερες φωνές που βοούν εν τη ερήμω. Δυστυχώς, όμως, η ίδια αυτή στάση στηρίζει και την διαιώνιση της εικόνας της αμερικανικής δύναμης, εφόσον κανείς δεν έχει τα κότσια να την αμφισβητήσει ανοιχτά και να την χαρακτηρίσει απαράδεκτη, στον βαθμό ακριβώς που προσπαθεί να διαμορφώσει την συμπεριφορά άλλων χωρών. Μακροπρόθεσμα, αυτή η υποταγή στην πραγματική ή θεωρούμενη δύναμη των Η.Π.Α. δεν μπορεί παρά να σβήσει. Η αλλαγή αυτή θα επέλθει γρηγορότερα, όταν συνειδητοποιήσουμε ότι οι Η.Π.Α., παρά την τεχνολογία και τον βαθύτατο πλούτο τους, έχουν αποδυναμωθεί πολύ περισσότερο από όσο θα ήταν διατεθειμένοι να παραδεχθούν δημοσίως οι περισσότεροι άνθρωποι. Οι τολμηροί πολιτικοί, όμως, θα έπρεπε εφεξής να επιδιώκουν παράλληλους (και όχι εναλλακτικούς) δεσμούς με άλλες μεγάλες δυνάμεις, εφόσον βλέπουν ότι η δυναμική της διεθνούς πολιτικής έχει αρχίσει να μεταβάλλεται με ταχύτατο ρυθμό. Οι πιο οξυδερκείς μεταξύ αυτών, περιλαμβανομένων κάποιων Ελλήνων πολιτικών, ήδη εφαρμόζουν αυτή την στάση, και δεν χρειάζεται ασφαλώς να αναφέρω συγκεκριμένα ονόματα. ΙΙ. Αντιμετωπίζοντας την νέα πραγματικότητα Η εξωτερική πολιτική των Η.Π.Α. στην Μέση Ανατολή πολύ

Διάλεξη

αμφιβάλλω αν θα αλλάξει με την αλλαγή Προέδρου, εκτός ίσως μόνον επιφανειακά και υπό την μορφή κάποιων συμβολικών παραχωρήσεων. Το πιστεύω αυτό απολύτως στην περίπτωση της κυρίας Κλίντον, και μόνον ο Ομπάμα φαίνεται διατεθειμένος ―επί του παρόντος, τουλάχιστον― να εφαρμόσει ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, λιγότερο κατευθυνόμενη από το Ισραήλ. Το λέω αυτό διότι δεν έχω πεισθεί ότι οι Αμερικανοί φίλοι μας είναι πραγματικά έτοιμοι να δώσουν μια ουσιαστική λύση στο Παλαιστινιακό Ζήτημα, εξασφαλίζοντας την γεωγραφική ταυτότητα του Ισραήλ, αλλά και αναγνωρίζοντας κατά τρόπον απτό τόσο τις αδικίες που έχουν υποστεί οι Άραβες εδώ και αρκετές δεκαετίες όσο και την ανάγκη επανορθωτικής επικέντρωσης σε αυτές. Η λύση αυτή, κατά την άποψή μου, πρέπει επίσης να περιλαμβάνει την εξασφάλιση του διεθνούς καθεστώτος της Ιερουσαλήμ, καθώς και την οριστική διευθέτηση του ζητήματος των παράνομων εποικισμών. Τα τελευταία χρόνια, το Ισραήλ έχει μεταβληθεί παραδόξως σε παράγοντα αστάθειας στην Μέση Ανατολή. Επιπλέον, η τάση του Ισραήλ να καταφεύγει εύκολα στην στρατιωτική του τεχνολογία, προκειμένου να παραβιάσει τα κυριαρχικά δικαιώματα γειτονικών κρατών, δεν συμβάλλει ούτε στον δικό του αγώνα ούτε στον αγώνα για την επίτευξη της παγκόσμιας ειρήνης. Ως νομικό επιστήμονα, ένα συμβάν που με ανησυχεί ιδιαίτερα είναι η προληπτική επίθεση του Ισραήλ κατά του Ιράκ πριν από είκοσι και πλέον χρόνια. Το συγκεκριμένο συμβάν έθεσε ένα επικίνδυνο προηγούμενο τροποποίησης (και όχι απλώς παραβίασης) των κανόνων του διεθνούς δικαίου. Δυστυχώς, δεν είναι διόλου απίθανο, το Ισραήλ, είτε μόνο του είτε σε συμμαχικό συνδυασμό με τις Η.Π.Α., να επιχειρήσει στο εγγύς μέλλον κάτι αντίστοιχο, αλλά απείρως πιο ανησυχητικό, στην περίπτωση του Ιράν. Παρόμοια φιλοπόλεμα συναισθήματα έχουν αρχίσει, κατά τα φαινόμενα, να διαδίδονται και σε ορισμένους ευρωπαϊκούς κύκλους. Ενισχυτικό της άποψης του συγγραφέα είναι το γεγονός ότι στους Times της 16ης Οκτωβρίου 2007 η κυρία Χίλαρι Κλίντον φέρεται να υιοθετεί ακόμη πιο φιλοπόλεμη στάση απέναντι στο Ιράν. «Όλες οι επιλογές», δήλωσε, «πρέπει να μείνουν ανοιχτές». Αυτή ακριβώς ήταν και η φράση που είχε χρησιμοποιήσει ο Πρόεδρος Μπους, όταν αρνήθηκε να αποκλείσει την πιθανότητα στρατιωτικής επέμβασης. Η στρατιωτική επέμβαση σαφώς και δεν είναι δυνατόν να πάρει την μορφή μίας ακόμη εισβολής. Η Αμερική είναι

πολύ πιο αδύναμη από όσο μπορούν να φανταστούν οι περισσότεροι σχολιαστές, οπότε αποκλείεται ακόμη και να εξετάσει αυτό το ενδεχόμενο. Ωστόσο, πιστή στην άποψή της ότι αυτό που έχει σημασία είναι η τεχνολογία, η Αμερική έχει οπωσδήποτε εξετάσει το ενδεχόμενο επιλεκτικού βομβαρδισμού των περιοχών όπου βρίσκονται οι πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Εάν όντως πραγματοποιούνταν αυτοί οι βομβαρδισμοί, μόνο προσωρινά θα εμπόδιζαν τις ιρανικές προσπάθειες εμπλουτισμού του ουρανίου. Αντιθέτως, θα οδηγούσαν ενδεχομένως σε κλείσιμο των Στενών του Χορμούζ, θα προκαλούσαν τεράστιες αντιαμερικανικές διαδηλώσεις σε όλη την Ευρώπη (και σε ολόκληρο τον κόσμο;), και θα ενέτειναν μάλλον, παρά θα άμβλυναν, τα αντιδυτικά συναισθήματα στον ισλαμικό κόσμο. Δύο πρόσφατες εξελίξεις ενισχύουν την ανησυχία μου για το γεγονός ότι η εξωτερική πολιτική της Χίλαρι Κλίντον αναφορικά με το Ισραήλ και την Μέση Ανατολή δεν θα είναι και τόσο διαφορετική από την αντίστοιχη πολιτική του Προέδρου Μπους. Ελάχιστοι μάλλον πρόσεξαν ότι, πριν από λίγους μήνες, ισραηλινά βομβαρδιστικά επιτέθηκαν σε στρατιωτικούς στόχους στην Συρία. Οι στόχοι αυτοί προστατεύονταν από αντιαεροπορικούς πυραύλους ιρανικής κατασκευής, οι οποίοι δεν λειτούργησαν. Ενδεχομένως, οι πύραυλοι αυτοί είναι του ίδιου είδους με εκείνους που προστατεύουν τις ιρανικές περιοχές πυρηνικών δοκιμών. Επρόκειτο άραγε για αποτυχία λόγω τεχνικών προβλημάτων; Ή μήπως επρόκειτο για επιτυχία οφειλόμενη στην υψηλότερη και καλύτερη ισραηλινή (τουτέστιν: αμερικανική) τεχνολογία; Ή μήπως, τέλος, οι περιοχές που προστατεύονταν από τους ιρανικούς/συριακούς αντιαεροπορικούς πυραύλους είχαν εξουδετερωθεί εκ των προτέρων από μυστικές δυνάμεις καταδρομών; Λαμβανομένου υπόψη του τρόπου που είχαν πραγματοποιηθεί η σύγκρουση στο Ιράκ και ο προηγούμενος βομβαρδισμός των ιρακινών εγκαταστάσεων, οποιαδήποτε από τις προηγούμενες υποθέσεις μπορεί να στηρίξει την περαιτέρω υπόθεση ότι οι επιχειρήσεις αυτές αποτελούν «πρόβες» για κάτι πιο μεγάλο και πιο επικίνδυνο, που θα επακολουθήσει στο μέλλον. Η Αμερική διατρέχει τον κίνδυνο να πιστέψει ξανά στην ιδέα που την ενθάρρυνε να επέμβει στο Ιράκ: ότι η δράση της είναι αναγκαία («American leadership is wanting, but it is still wanted»). Ενώ είναι αναμφίβολη η αρέσκεια του κόσμου για την αμερικανική μουσική, τα φαστ φουντ και την χολιγουντιανή κουλτούρα, εντούτοις, τις πολιτικές ιδέες που εννοεί να επιβάλλει η Αμερική έχουν αρχίσει να τις

Διάλεξη

αποστρέφονται όλο και περισσότερα κράτη του κόσμου, μεταξύ των οποίων και κράτη τα οποία, πριν από την εποχή Μπους, η Αμερική τα θεωρούσε πιστούς φίλους και θαυμαστές της. Η αδυναμία της Αμερικής είναι τεχνολογικής φύσεως∙ είναι αδυναμία που πηγάζει από την πολιτική της υπερέκταση, την εντεινόμενη πολιτική της απομόνωση από τον υπόλοιπο κόσμο, καθώς και την επιδεινούμενη οικονομική της αδυναμία σε εσωτερικό επίπεδο. Τα φαινόμενα αυτά είναι αλληλένδετα και, εν δυνάμει, πολύ σοβαρά. Χρησιμοποιώντας την βοήθεια ενός παλιού εχθρού Εδώ ακριβώς εισέρχεται η Ρωσία στην όλη υπόθεση. Η συμμετοχή της Ρωσίας δεν είχε επιτραπεί εξαρχής, καθότι τα αμερικανικά οικονομικά συμφέροντα, και ειδικότερα οι αμερικανικές πετρελαϊκές εταιρείες, επεδίωκαν ανέκαθεν να κρατήσουν την Ρωσία απέξω. Ο αποκλεισμός της ήταν εξαρχής εσφαλμένος, όπως εσφαλμένη ήταν και η απόφαση της Αμερικής να μην λάβει υπόψη της τις ενστάσεις που εξέφρασαν η Γαλλία και η Γερμανία όταν άρχισε ο πόλεμος. Όμως, η κατάσταση έχει πλέον αλλάξει και, αν μη τι άλλο, οι Αμερικανοί χρειάζονται σήμερα την Ρωσία πολύ περισσότερο. Δυστυχώς, όμως, οι ρωσοαμερικανικές σχέσεις έχουν φτάσει στο ναδίρ τους. Ανέλυσα πρόσφατα αυτό το θέμα σε άρθρο μου στην εφη μερίδα The Guardian, ισχυριζόμενος ότι η πιο ενεργή συμμετοχή της Ρωσίας (και της Ευρώπης) στα πράγματα, από κοινού με τις Η.Π.Α., θα μπορούσε να συμβάλει στον έλεγχο, αν όχι και στον σχετικό κατευνασμό, της σημερινής στάσης του Ιράν (υπό την προϋπόθεση, βεβαίως, ότι το Ιράν δεν θα έχει βομβαρδιστεί εν τω μεταξύ!), καθώς και να βοηθήσει στην διατήρηση της ακεραιότητας του Ιράκ, μέσω της αποτροπής κάθε προσπάθειας της Τουρκίας να αποσταθεροποιήσει τον κουρδικό βορρά. Η λύση θα έλθει με τον διάλογο: επ’ ουδενί με στρατιωτικά μέσα Λύση μπορεί να βρεθεί και να διαρκέσει μόνον εφόσον επιτευχθεί ένας συμβιβασμός, στον οποίο καμία πλευρά δεν θα είναι κερδισμένη και καμία πλευρά δεν θα είναι χαμένη. Πρέπει, λοιπόν, όλα τα ζητήματα να τεθούν επί τάπητος, διότι, διαφορετικά, θα εξακολουθήσουμε απλώς να βιώνουμε την ίδια κατάσταση που βιώνουμε εδώ και δεκαετίες. Συν τοις άλλοις, το status quo δεν μπορεί να συνεχίσει ίδιο για πάντα. Ως εκ τούτου, θεωρώ ότι οι άνθρωποι θα υποχρεωθούν να προσανατολιστούν σε έναν περιεκτικό διάλογο για

τα προβλήματα που τους διχάζουν, όταν πλέον τα πράγματα θα έχουν φτάσει στο απροχώρητο. Το μόνο ερώτημα που τίθεται είναι: Πόσον ακόμη πόνο και πόση δυστυχία πρέπει να υπομείνουμε προτού φτάσουμε στην στιγμή των συμβιβασμών; Ποτέ άλλοτε δεν ήταν μεγαλύτερη η ανάγκη ύπαρξης ανδρών και γυναικών με όραμα. Η κατάσταση που επικρατεί σήμερα στον κόσμο, στην Μέση Ανατολή, αλλά και στην απώτερη Ανατολή, όχι απλώς δεν βελτιώνεται, αλλά γίνεται αντιθέτως ακόμη πιο συγκεχυμένη, πιο ασταθής, πιο ανησυχητική. Αν μας απέδειξαν κάτι τα τελευταία τέσσερα με έξι χρόνια είναι ότι, μόνη της, η ηγετική δράση των Η.Π.Α. δεν είναι διόλου αξιόπιστη, παρά τα πολυάριθμα προτερήματα του αμερικανικού λαού και τα επιτεύγματα της αμερικανικής τεχνολογίας. Είναι αναγκαίο να ληφθούν δύσκολες αποφάσεις. Οι επαγγελματίες που λαμβάνουν αυτές τις αποφάσεις πρέπει να συνυπολογίζουν, όπως κάνει σήμερα όλο και συχνότερα η ελληνική εξωτερική πολιτική, το γεγονός ότι ο κόσμος έχει αρχίσει και πάλι να γίνεται διπολικός ή ακόμη και πολυπολικός, και ότι η εξωτερική μας πολιτική οφείλει να εκμεταλλευθεί αυτή την αλλαγή. Η δημιουργία στενότερων δεσμών με άλλες μεγάλες δυνάμεις είναι, συνεπώς, προς το συμφέρον μας και δεν θα έπρεπε να εκλαμβάνεται ως συμπαράταξη με κάποιους παλαιότερους φίλους. Ο διάλογος με τον εχθρό είναι δύσκολος∙ ο διάλογος με τους τρομοκράτες είναι απωθητικός και εντελώς απεχθής. Σε όλες όμως τις περιπτώσεις, από το Ισραήλ έως την Βόρειο Ιρλανδία, χρειάστηκε να δοκιμαστεί ως λύση. Το κόστος ήταν μεγάλο, και η υπομονή που απαιτήθηκε ακόμη μεγαλύτερη. Μεγάλα όμως είναι και τα οφέλη που προκύπτουν εφόσον η θαρραλέα αυτή στάση οδηγήσει τελικά στο επιθυμητό αποτέλεσμα: την ειρηνική συνύπαρξη. Η πολιτική αυτού του είδους δεν είναι ειρηνιστική, αλλά μια πολιτική που απαιτεί μεγάλο θάρρος. Μέχρι να φύγει η ομίχλη από την διεθνή σκηνή, σκόπιμο θα ήταν για τις μικρότερες χώρες να καλλιεργούν φιλικές σχέσεις με όλους τους μείζονες δρώντες του παγκόσμιου πολιτικού γίγνεσθαι. Κατά κάποιον τρόπο, η πολιτική αβεβαιότητα είναι σαν την οικονομική αβεβαιότητα: Όταν τα πράγματα δυσκολεύουν, καλό είναι να μη βάζεις όλα σου τα αυγά σε ένα καλάθι. Έχω την αίσθηση και την ελπίδα ότι η Ελλάδα κινείται προς αυτή την κατεύθυνση. [Ελληνική μετάφραση: Γιάννης Παπαδημητρίου]

Διάλεξη

Το τραγούδι της πόλης Σχόλια για την ιστορία της διθυραμβικής ποίησης ΤΟΥ ΜΠΈΡΝΧΑΡΝΤ ΤΣΊΜΜΕΡΜΑΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ ΚΛΑΣΙΚΉΣ ΦΙΛΟΛΟΓΊΑΣ ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΉΜΙΟ ΤΟΥ ΦΡΆΙΜΠΟΥΡΓΚ ΜΕΤΆΦΡΑΣΗ-ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ: ΛΉΔΑ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Ο καθηγητής Τσίμμερμαν έδωσε διάλεξη στην Αίθουσα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης τον Μάρτιο του 2007, με θέμα την ιστορία της διθυραμβικής ποίησης

Σε αντίθεση με την τραγωδία, την κωμωδία και το σατιρικό θέατρο, που ανέκαθεν βρίσκονταν στο επίκεντρο του φιλολογικού ενδιαφέροντος, ο διθύραμβος υπήρξε, τουλάχιστον έως πρόσφατα, ένα παραγνωρισμένο είδος της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, αν και είχε την ίδια ή και ακόμη μεγαλύτερη σημασία για την πολιτική ζωή της Αθήνας σε σχέση με τα είδη του αρχαίου δράματος. Η πιθανότερη αιτία είναι ίσως ότι ελάχιστα αποσπάσματα έχουν διασωθεί από τον απίστευτα μεγάλο αριθμό διθυράμβων που γράφτηκαν μεταξύ του 7ου αι. π.Χ. και του 2ου αι. μ.Χ. Είναι ενδεικτικό ότι, κατά τον 5ο αι π.Χ., στα Μεγάλα Διονύσια, ακούγονταν και χορεύονταν περίπου δύο χιλιάδες διθύραμβοι. Επίσης, οι κύκλιοι χοροί, όπως ονομάζονταν οι διθύραμβοι στην Αθήνα, παρουσιάζονταν σε πολλές άλλες γιορτές της πόλης, μεταξύ των οποίων τα Προμήθεια και τα Ηφαίστεια. Εάν δεν είχαμε τους παπύρους που περιέχουν αποσπάσματα από τα ποιήματα του Πινδάρου και του Βακχυλίδη, θα εξαρτώμαστε αποκλειστικά και μόνον από τους στίχους που παραθέτουν ο Αθηναίος και κάποιοι άλλοι μεταγενέστεροι συγγραφείς. Ωστόσο ―και τούτο αποτελεί παράδοξο της ιστορίας της λογοτεχνίας― η διθυραμβική ποίηση και το διθυραμβικό ύφος αποτελούν πολύ σημαντικές έννοιες στην εξέλιξη της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας μέχρι και την νεότερη εποχή. Θα μπορούσε

να ισχυριστεί κανείς ότι οι συγγραφείς και οι κριτικοί λογοτεχνίας χρησιμοποίησαν την έννοια του διθυράμβου κατά τον 18ο και τον 19ο αιώνα χωρίς να γνωρίζουν κανένα πραγματικό διθυραμβικό ποίημα. Κατά την τελευταία δεκαετία, ο διθύραμβος αναδείχθηκε από σχεδόν άγνωστο σε πολυσυζητημένο θέμα της αρχαιοελληνικής φιλολογίας. Ένα απόσπασμα από έργο του Αρχίλοχου, των τελευταίων δεκαετιών του 7ου αι. π.Χ., αποτελεί την αρχαιότερη μαρτυρία για την ιστορία του διθυράμβου. Ο ποιητής αναγγέλλει με υπερηφάνεια ότι μπορεί να τραγουδήσει τον διθύραμβο: «ὡς Διωνύσου ἄνακτος καλὸν ἐξάρξαι μέλος οἶδα διθύραμβον οἴνῳ συγκεραυνωθεὶς φρένας».

Το δίστιχο αυτό, το αρχαιότερο που περιέχει την λέξη «διθύραμβος», δίνει και τον ορισμό του συγκεκριμένου λογοτεχνικού είδους. Ο διθύραμβος είναι το ιερό τραγούδι, ο ύμνος που τραγουδιέται προς τιμήν του θεού του κρασιού και της γονιμότητας, του Διονύσου. Η μετοχή «συγκεραυνωθεὶς» (κεραυνοχτυπημένος), η οποία απαντά δύο αιώνες αργότερα και στις Βάκχες του Ευριπίδη, πάντοτε σε διονυσιακό πλαίσιο, αποτελεί δείγμα γλώσσας και εικονοποιίας καθαρώς διονυσιακής. Όπως ο νεαρός Διόνυσος πετάχτηκε έξω από το σώμα της μη-

Διάλεξη

Ανάγλυφη παράσταση του Πινδάρου καθώς προσφέρει μια λύρα σε νεαρό μαθητή

Προτομή του ποιητή Πινδάρου με επιγραφή

τέρας του με έναν κεραυνό του Δία, έτσι και ο εξάρχων του χορού, χτυπημένος από την ζάλη του κρασιού, νιώθει μια φλογερή επιθυμία να τραγουδήσει τον ωραίο σκοπό του Διονύσου. Ο διθύραμβος ήταν χορικό άσμα. Ο εξάρχων αρχίζει να τραγουδά και οι υπόλοιποι, ο χορός, τον ακολουθούν.

υποστήριξαν την λατρεία του Διονύσου και την παρουσίαση χορικών έργων. Οι τύραννοι χρησιμοποιούσαν την θρησκεία και τις λατρευτικές εκδηλώσεις ως μέσα άσκησης της πολιτικής τους, ενώ η μεγαλοπρέπεια αυτών των εορτών φανέρωνε το κύρος και την επιρροή τους σε όλους τους συμμετέχοντες.

Για την μορφή και το περιεχόμενο των πρώιμων διθυράμβων μόνον εικασίες μπορούμε να κάνουμε. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, στις αρχές του 6ου αι. π.Χ. ζούσε στην αυλή του τυράννου Περιάνδρου στην Κόρινθο ο Αρίων ο Μηθυμναίος:

Την εποχή του Πεισίστρατου και των απογόνων του, κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 6ου αι. π.Χ., ο διθύραμβος εξελίχθηκε στο κατεξοχήν χορικό είδος της Αθήνας και οι διθυραμβικοί αγώνες αποτελούσαν σημαντικό μέρος της κοινωνικής και της πολιτικής ζωής. Ο πρώτος ποιητής που συνέθεσε διθύραμβο για αγώνα σε δημοκρατική πόλη ήταν ο άγνωστος Υπόδικος ο Χαλκιδεύς, που η νίκη του χρονολογείται στα 509-508 π.Χ. Ωστόσο, υπάρχουν αμφιβολίες για την χρονολόγηση αυτή, διότι συμπίπτει ακριβώς με τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη, όπου οι δέκα φυλές αντικατέστησαν τις τέσσερεις παραδοσιακές ιωνικές φυλές. Στους διθυραμβικούς αγώνες, οι δέκα πλέον φυλές συμμετείχαν με δύο χορούς: έναν χορό εφήβων και έναν ενηλίκων. Η προετοιμασία του χορού για τον αγώνα ενίσχυε στα μέλη του το αίσθημα της ενότητας και της ένταξης στην φυλή. Έπειτα, ο θεσμός της χορηγίας ενσωμάτωνε τους πλούσιους αριστοκράτες στην φυλή, καθώς μπορούσαν να διεκδικήσουν μια τιμητική θέση μέσω της επιτυχίας

«Τῷ δὴ λέγουσι Κορίνθιοι (ὁμολογέουσι δέ σφι Λέσβιοι) ἐν τῷ βίῳ θῶμα μέγιστον παραστῆναι͵ Ἀρίονα τὸν Μηθυμναῖον ἐπὶ δελφῖνος ἐξενειχθέντα ἐπὶ Ταίναρον͵ ἐόντα κιθαρῳδὸν τῶν τότε ἐόντων οὐδενὸς δεύτερον͵ καὶ διθύραμβον πρῶτον ἀνθρώπων τῶν ἡμεῖς ἴδμεν ποιήσαντά τε καὶ ὀνομάσαντα καὶ διδάξαντα ἐν Κορίνθῳ».

Όμως ο Ηρόδοτος δεν λέει ότι ο Αρίων ήταν ο εφευρέτης του διθυράμβου, αλλά ότι ήταν ο πρώτος που έγραψε διθύραμβο, ονόμασε έτσι το ποίημα και το παρουσίασε στην Κόρινθο ― συνδύασε δηλαδή και τις τρεις πράξεις. Και άλλοι τύραννοι, όπως ο Κλεισθένης της Σικυώνος,

Διάλεξη

Η αρχή του έργου του Πινδάρου Ολυμπιονίκαι, γραμμένη σε πάπυρο

στους αγώνες και να στήσουν τον τρίποδά τους στην οδό Τριπόδων. Γνωρίζουμε ότι αριστοκράτες όπως ο Θεμιστοκλής, ο Περικλής και ο Αλκιβιάδης χρησιμοποίησαν το σύστημα της χορηγίας ως εφαλτήριο για την πολιτική τους σταδιοδρομία. Τέλος, η διοργανώτρια πόλη γινόταν το πολιτικό, πολιτιστικό και θρησκευτικό κέντρο για όλους όσοι συμμετείχαν στους διθυραμβικούς αγώνες. Σε ανώτερο επίπεδο, οι διθυραμβικοί αγώνες αποτελούσαν πολιτικό και κοινωνικό γεγονός, πράγμα που φανερώνεται από τις θεατρικές επιγραφές, τις Διδασκαλίες, όπου αναφέρονται τα ονόματα μόνον του χορηγού και της νικήτριας φυλής, και όχι του ποιητή, ακόμη και αν ήταν τόσο διάσημος όσο ο Πίνδαρος. Ο Πίνδαρος είναι ο πρώτος ποιητής από τους διθυράμβους του οποίου μπορούμε να διαβάσουμε, έστω και αποσπασματικά, εκατό περίπου στίχους. Η μεγάλη επιτυχία των διθυράμβων μπορεί να εξηγηθεί από το πατριωτικό τους περιεχόμενο ― εξυμνούν την Αθήνα και τονώνουν την περηφάνια των κατοίκων που ανήκουν στην λαμπερή, θεϊκή αυτή πόλη, το προπύργιο της Ελλάδας: «῏Ω ταὶ λιπαραὶ καὶ ἰοστέφανοι καὶ ἀοίδιμοι͵ Ἑλλάδος ἔρεισμα͵ κλειναὶ Ἀθᾶναι͵ δαιμόνιον πτολίεθρον».

Από τα αποσπάσματα που σώζονται μπορούμε να προσ-

Η πρόεδρος του Συνδέσμου, Ιωάννα Κονδύλη, και ο πρόεδρος της Ελληνικής Ανθρωπιστικής Εταιρείας, Θεοφάνης Παπαδημητρίου, προλόγισαν την διάλεξη του καθηγητή Τσίμμερμαν

διορίσουμε ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά των διθυράμβων του Πινδάρου: τα ποιήματά του αποτελούνταν από δύο μέρη, την εισαγωγή και την διήγηση του μύθου, ο οποίος σχετιζόταν πάντοτε με την πόλη που είχε παραγγείλει το ποίημα. Όσον αφορά την εισαγωγή, κοινά στοιχεία είναι πάντοτε η εξύμνηση της πόλης που παραγγέλλει τον διθύραμβο, η αφορμή για το τραγούδι (η γιορτή προς τιμήν του Διονύσου), ο χρόνος (άνοιξη) και ο τρόπος παρουσίασης (το χορικό άσμα συνοδεία αυλού). Οι διθύραμβοι του Πινδάρου έχουν καθαρώς διονυσιακό χαρακτήρα. Γίνεται πάντα επίκληση του θεού Διονύσου με τους επιθετικούς προσδιορισμούς που του αντιστοιχούν και με κεντρικά στοιχεία της διονυσιακής θεολογίας του Πινδάρου την έκσταση (μανία) και την διονυσιακή μουσική, ειδικότερα δε τον αυλό, που προκαλεί λατρευτικό παραλήρημα. Αντίθετα, οι διθύραμβοι του Βακχυλίδη είναι πολύ διαφορετικοί. Τα στοιχεία της αναφοράς στην παραγγέλλουσα πόλη, στον Διόνυσο και στην παράσταση είναι υποβαθμισμένα. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο Βακχυλίδης έχει επηρεαστεί από την σύγχρονη τραγωδία, όπως φαίνεται από την χρήση διαλόγων για την δραματοποίηση των διθυράμβων του και από την εξιστόρηση σύντομων σκηνών, δηλαδή μόνον ενός επεισοδίου από τον μύθο, όπως συνήθιζαν και οι τραγωδοί. Ο Βακχυ-

Διάλεξη

λίδης επεδίωκε να γράφει ομοιογενή ποιήματα, χωρίς διακοπές στην διήγηση, για αυτό και παρενέβαλλε στο κυρίως μέρος της μυθολογικής εξιστόρησης τα χαρακτηριστικά στοιχεία της χορικής λυρικής ποίησης ― τα οποία, αντιθέτως, στους πινδαρικούς διθυράμβους, συναντούμε στην εισαγωγή. Πολλές είναι οι διαφορές μεταξύ του Πινδάρου και του Βακχυλίδη. Έχουν ωστόσο ένα κοινό σημείο: η γλώσσα και η μουσική, το νόημα και ο ήχος, είναι πλήρως συνδεδεμένα. Τραγούδι, μουσική και χορός σχηματίζουν μιαν αδιαχώριστη ενότητα. Η ενότητα αυτή καταλύεται μια γενιά αργότερα. Η μουσική γίνεται το πιο σημαντικό στοιχείο της παράστασης. Οι πειραματισμοί στην μορφή και την δομή, η «ποικιλία», οι μονωδίες και οι απόπειρες δραματοποίησης της διήγησης αποτελούν χαρακτηριστικά στοιχεία της δραστικής αλλαγής της λειτουργίας του διθυράμβου κατά το δεύτερο μισό του 5ου αι. στην Αθήνα. Καθώς το νόημα και το περιεχόμενο παραμερίζονται από τις καλλιτεχνικές προθέσεις των ποιητών, ο διθύραμβος χάνει την εγγενή πολιτική λειτουργία του. Αυτό υποδεικνύει μιαν αλλαγή ως προς την στάση του κοινού: στην θέση μιας τελετουργικής κοινότητας έχουμε μια ομάδα εκλεκτικών εστέτ ή, όπως γράφει στους Νόμους του ο Πλάτων, μια θεατροκρατία. Οι διθύραμβοι παρουσιάζονταν στα Διονύσια έως το τέλος του 2ου αι. μ.Χ. Δυστυχώς, ελάχιστοι στίχοι σώζονται σήμερα, και έτσι δεν ξέρουμε τίποτε για την μορφή και το περιεχόμενο της διθυραμβικής ποίησης κατά τους Ελληνιστικούς και τους Ρωμαϊκούς Χρόνους. Εξετάζοντας την ιστορία του διθυράμβου διαπιστώνουμε ότι κινείται ανάμεσα σε δύο άξονες: αφενός, τις τελετουργικές διαδικασίες, που συνδέονται απόλυτα με το κοινωνικό, πολιτιστικό και πολιτικό στοιχείο· και, αφετέρου, την προσπάθεια των ποιητών για αισθητική ικανοποίηση, τέρψιν, του ακροατηρίου. Οι διθυραμβικοί αγώνες και ο ανταγωνισμός μεταξύ δράματος και διθυράμβου αποτελούν την βασική αιτία για την επικράτηση των αισθητικών στοιχείων εις βάρος της τελετουργικής και της πολιτικής λειτουργίας. Η φυλή και

Κρατήρας με παράσταση διθυραμβικού χορού με αυλητή

ο χορηγός επιζητούν την νίκη στους αγώνες. Έτσι, αναζητούν έναν ποιητή που θα μπορέσει να εντυπωσιάσει το κοινό και να πείσει τους κριτές. Όμως ο ποιητής δεν μπορεί να ικανοποιήσει τις προσδοκίες τους παραμένοντας εντός των ορίων της παράδοσης. Στην Αθήνα ιδιαίτερα, είναι αναγκασμένος να επινοεί πάντα κάτι νέο για να το παρουσιάσει στο καλλιεργημένο κοινό. Κατά την περίοδο της νέας διθυραμβικής ποίησης στα τέλη του 5ου αι., το εκκρεμές, που ο μεν Βακχυλίδης το είχε διατηρήσει ανάμεσα στα δύο άκρα της τέχνης και της λατρείας, ο δε Πίνδαρος επιθυμούσε να το επαναφέρει στο τελετουργικό άκρο, έγειρε πλήρως προς την καλλιτεχνία. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η λατρευτική λυρική ποίηση της Αρχαϊκής και της Κλασικής Περιόδου εξελίχθηκε στον λογοτεχνικό και μουσικό πειραματικό χώρο της πρωτοπορίας.

Άρθρο

Παιδική παχυσαρκία: Η αχίλλειος πτέρνα της Ελλάδας ΓΡΆΦΕΙ Ο ΒΑΣΊΛΕΙΟΣ Α. ΠΑΠΑΜΊΚΟΣ, ΚΛΙΝΙΚΌΣ ΔΙΑΙΤΟΛΌΓΟΣ-ΔΙΑΤΡΟΦΟΛΌΓΟΣ, ΥΠΟΨΉΦΙΟΣ ΔΙΔΆΚΤΩΡ, ΕΚΠΡΌΣΩΠΟΣ ΤΎΠΟΥ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΊΩΝ ΣΧΈΣΕΩΝ ΤΟΥ ΠΑΝΕΛΛΉΝΙΟΥ ΣΥΛΛΌΓΟΥ ΔΙΑΙΤΟΛΌΓΩΝ-ΔΙΑΤΡΟΦΟΛΌΓΩΝ

Το υπερβολικό βάρος δημιουργεί μυοσκελετικά προβλήματα στο σώμα των εφήβων

Η συχνότητα της παιδικής παχυσαρκίας έχει αυξηθεί στις δυτικοευρωπαϊκές χώρες τα τελευταία χρόνια σε τέτοιον βαθμό, ώστε τα επιδημιολογικά δεδομένα να δείχνουν ότι περίπου το 20% των παιδιών της Ευρώπης είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Στο ίδιο ποσοστό κατέληξαν τόσο μια ελληνική μελέτη που έλαβε χώρα στην Βόρεια Ελλάδα όσο και μια τρίτη μελέτη που αφορούσε παιδιά της Μεσσηνίας. Από ποια χρονική στιγμή της ζωής ενός ανθρώπου μπορεί να υπάρξει κίνδυνος για μελλοντική εμφάνιση παχυσαρκίας; Τα τελευταία επιδημιολογικά δεδομένα δείχνουν πως η γρήγορη πρόσληψη βάρους κατά την διάρκεια της βρεφικής ηλικίας μπορεί να αποτελέσει παράγοντα κινδύνου για παιδική και ενήλικη παχυσαρκία, καθώς και για ινσουλινοαντίσταση. Η τελευταία δε, με βάση στοιχεία ελληνικής μελέτης, είναι πολύ συχνή ανάμεσα σε υπέρβαρα και παχύσαρκα ελληνόπουλα, με το γυναικείο φύλο, το σωματικό βάρος, τον δείκτη μάζα σώματος και την περιφέρεια μέσης να αποτελούν ανεξάρτητους παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση ινσουλινοαντίστασης στην παιδική ηλικία. Στο δορυφορικό συμπόσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το οποίο πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα τον Ιούλιο του 2007 στο πλαίσιο της δέκατης έβδομης ετήσιας συνάντησης της Ευρωπαϊκής Ομάδας για την Αντιμετώπιση της Παιδικής Παχυσαρκίας, το ενδιαφέρον στρά-

φηκε στην υπό διερεύνηση υπόθεση ότι υπάρχει μια σύγκρουση έκφρασης γονιδίων στο έμβρυο. Η έκφραση των πατρικών γονιδίων ευνοεί την ανάπτυξη του εμβρύου, ενώ η έκφραση των μητρικών γονιδίων φαίνεται να την περιορίζει. Η μητέρα, λοιπόν, εκτός από την ανάπτυξη του εμβρύου φροντίζει και για την διατήρηση της δικής της ακεραιότητας. Μέσα, λοιπόν, από αυτή την ευαίσθητη ισορροπία γεννιέται το παιδί, του οποίου το πιθανό χαμηλό βάρος γέννησης σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για ενήλικη ινσουλινοαντίσταση και εμφάνιση διαβήτη τύπου 2. Επιπροσθέτως, η εμφάνιση διαβήτη κυήσεως ή γενικότερα διαβήτη στην μητέρα αποτελούν παράγοντες κινδύνου εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 στους απογόνους. Η «εμβρυική θεωρία της ινσουλίνης» υποστηρίζει με αυτόν τον τρόπο πως οι κληρονομούμενες γονιδιακές βλάβες, που οδηγούν σε ινσουλινοαντίσταση, σχετίζονται με το μέγεθος του μωρού και με τον κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2. Την θεωρία αυτή φαίνεται να την ενισχύει και πρόσφατη ελληνική μελέτη του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου (Genesis study), η οποία διαπίστωσε πως το μικρό μέγεθος του νεογνού, η έλλειψη της πρακτικής του αποκλειστικού θηλασμού, αλλά και το αυξημένο βάρος των γονέων μπορούν να προβλέψουν το υπέρβαρο στην βρεφική ηλικία. Η ινσουλινοαντίσταση ωστόσο είναι μόνον ένα, επικίν-

Άρθρο

Το ολοένα αυξανόμενο μέγεθος των μερίδων και ο ελάχιστος ελεύθερος χρόνος των παιδιών είναι δύο από τους πολλούς παράγοντες του προβλήματος

δυνο για την υγεία, χαρακτηριστικό. Αν συνδυαστεί με υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων, χαμηλά επίπεδα «καλής χοληστερόλης» και υπέρταση δημιουργεί μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται ως μεταβολικό σύνδρομο και θεωρείται πρόδρομος του διαβήτη τύπου 2 και της αθηροσκληρωτικής καρδιαγγειακής νόσου. Σε ποιον βαθμό όμως υπάρχει και στα παιδιά το μεταβολικό σύνδρομο; Τα υπάρχοντα δεδομένα δεν έχουν καθορίσει σαφή κριτήρια για την διάγνωσή του στα παιδιά. Πολύ πρόσφατη ελληνική μελέτη σε τετρακόσια είκοσι ελληνόπουλα βρήκε πως ο επιπολασμός του μεταβολικού συνδρόμου ήταν υψηλός, ενώ μια δεύτερη μελέτη στην νοτιοανατολική Αττική βρήκε πως ένα στα τέσσερα παχύσαρκα παιδιά και εφήβους παρουσιάζει ενδείξεις πρόωρου μεταβολικού συνδρόμου. Η ελληνική μελέτη Children διαπίστωσε επίσης πως, σε παιδιά σχολικής ηλικίας στην Ελλάδα, η κοιλιακή παχυσαρκία ήταν το κύριο χαρακτηριστικό του μεταβολικού συνδρόμου, ενώ η παχυσαρκία των γονέων και το ιστορικό διαβήτη συσχετίστηκαν θετικά με την εμφάνιση μεταβολικού συνδρόμου στους απογόνους. Ακόμη όμως και σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, το ποσοστό των υπέρβαρων παιδιών ήταν πολύ μεγάλο, και το βάρος των γονέων τους, η υποεκτίμηση του βάρους τους από τους γονείς και ο επακόλουθος υπερσιτισμός τους κατά την διάρκεια των πρώτων έξι μηνών, προκειμένου να αναπληρώσουν πιθανό χαμένο χρόνο ανάπτυξης, αποτελούσαν παρά-

γοντες κινδύνου εμφάνισης μελλοντικής παχυσαρκίας, όπως φάνηκε από την μελέτη Genesis του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου. Έτσι, όλοι οι επαγγελματίες υγείας θα πρέπει να βρίσκονται σε εγρήγορση, καθώς το φαινόμενο έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις. Ανησυχητικά ήταν επίσης τα ευρήματα μιας άλλης ελληνικής μελέτης, η οποία βρήκε αυξημένο επιπολασμό αρτηριακής υπέρτασης σε ελληνόπουλα από την Βόρεια Ελλάδα. Κάτι που επίσης έχει αποδειχθεί είναι ότι η συσσώρευση ενδοκοιλιακού λίπους στα παιδιά μπορεί να προβλέψει τα επιμέρους συστατικά του μεταβολικού συνδρόμου (δυσλιπιδαιμία, αρτηριακή πίεση). Ο κυριότερος δείκτης συσσώρευσης ενδοκοιλιακού λίπους είναι η περιφέρεια μέσης, ενώ, επίσης, μία ακόμη ελληνική μελέτη ανίχνευσε δυσμενή λιπιδαιμικά προφίλ και αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο σε παχύσαρκα παιδιά. Το τελικό συμπέρασμα για τους μικρούς φίλους μας είναι πως, αν έχουν μεγάλη περιφέρεια μέσης, είναι πολύ πιθανό να έχουν και μεταβολικό σύνδρομο με όλες τις προαναφερθείσες δυσάρεστες συνέπειες. Αν κάποιος, όμως, ήθελε να εξετάσει τον ρόλο της διατροφής στην εμφάνιση της παιδικής παχυσαρκίας, θα διαπίστωνε πως η πρόσληψη πρωτεΐνης κατά την διάρκεια των πρώτων μηνών μετά την γέννηση έχει συσχετισθεί με μεγαλύτερο βάρος και αυξημένη ποσότητα σωματι-

Άρθρο

Η παιδική παχυσαρκία προβληματίζει την διεθνή κοινότητα ακόμη και μέσα από τον κι- Τα φρούτα και τα λαχανικά είναι τροφές με χαμηλή ενεργειακή πυκνότητα και υψηλή νηματογράφο ικανότητα κορεσμού

κού λίπους, καθώς και ότι ο θηλασμός συσχετίζεται με χαμηλότερο κίνδυνο υπέρβαρου ή παχυσαρκίας στην ενήλικη ζωή. Επίσης, έχει παρατηρηθεί ότι τα βρέφη που τρέφονται με υποκατάστατα γάλακτος λαμβάνουν μεγαλύτερα ποσά ενέργειας και πρωτεΐνης. Η ελληνική μελέτη Genesis από το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο βρήκε πως τα υπέρβαρα παιδιά ή τα παιδιά που είχαν αυξημένη πιθανότητα να είναι υπέρβαρα προσλάμβαναν μεγαλύτερη ποσότητα ενέργειας, πρωτεΐνης και λίπους. Η γευστικότητα και η ενεργειακή πυκνότητα των τροφίμων επηρεάζουν την παιδική διατροφική συμπεριφορά: με άλλα λόγια, την συχνότητα και την ποσότητα των καταναλισκόμενων γευμάτων. Μια λύση σε αυτό το πρόβλημα είναι τα παιδιά να καταναλώνουν φρούτα, λαχανικά και σούπες, τα οποία είναι τροφές με χαμηλή ενεργειακή πυκνότητα και υψηλή ικανότητα κορεσμού. Προς την κατεύθυνση της υιοθέτησης υγιεινών προτύπων από τα παιδιά σχολικής ηλικίας στράφηκε και μια πρόσφατη ελληνική μελέτη παρέμβασης, η οποία εφάρμοσε εκπαιδευτικό πρόγραμμα υγιεινής διατροφής διάρκειας έξι μηνών σε εκατόν δεκαεπτά μαθητές της Βόρειας Ελλάδας, ηλικίας οκτώ έως δώδεκα ετών, και διαπίστωσε πως μετά την λήξη του τα υπέρβαρα παιδιά κυρίως βελτίωσαν τις διατροφικές τους συνήθειες, αυξάνοντας την ποσότητα των προσλαμβανόμενων υδατανθράκων και μειώνοντας την ποσότητα του λίπους που κατανάλωναν. Επιπροσθέτως, μετά το πρόγραμμα,

τα παιδιά αύξησαν την φυσική τους δραστηριότητα. Ένα άλλο σημαντικό κεφάλαιο της παιδικής παχυσαρκίας είναι η κατανάλωση αναψυκτικών από τα παιδιά. Εκείνο που έχει φανεί ώς τώρα είναι πως, παρά την υψηλή κατανάλωση αναψυκτικών, τα παιδιά δεν μειώνουν αντιστοίχως τον αριθμό των γευμάτων, με αποτέλεσμα να δημιουργείται θετικό ενεργειακό ισοζύγιο και περίσσεια θερμίδων. Υπάρχει όμως και η κατηγορία των αναψυκτικών που, εξαιτίας του γεγονότος ότι περιλαμβάνουν σιρόπι καλαμποκιού υψηλής περιεκτικότητας σε φρουκτόζη, μπορούν να παίζουν ρόλο στην αύξηση του βάρους, εφόσον επηρεάζουν την λιπογένεση, την έκκριση της ινσουλίνης και την παραγωγή λεπτίνης (ορμόνης του λιπώδους ιστού). Εκτός από τα αναψυκτικά, ρόλο στην εφηβική παχυσαρκία φαίνεται να παίζει και η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, όπως έδειξε ελληνική μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην Τήνο. Η παχυσαρκία, με βάση την μελέτη αυτή, ήταν υψηλότερη ανάμεσα στους έφηβους που έπιναν, και είναι αξιοσημείωτο ότι η κατανάλωση αλκοόλ ολοένα και αυξάνεται στις τάξεις των εφήβων. Σε όλα αυτά έρχονται να προστεθούν τα ευρήματα μίας άλλης ελληνικής μελέτης, βάσει των οποίων η υπερκατανάλωση αλατισμένων και γλυκών τροφίμων από τα παιδιά συσχετίστηκε με αυξημένα επίπεδα αρτηριακής πίεσης μέσω της αύξησης του σωματικού βάρους.

Άρθρο

Το ολοένα αυξανόμενο μέγεθος των μερίδων (σνακ, αναψυκτικά, φαστ φουντ), η εύκολη προσβασιμότητα των ταχυφαγείων, ο ελάχιστος ελεύθερος χρόνος, ο καθιστικός τρόπος παιγνιδιού, η κατανάλωση φαγητού επί μεγάλο χρονικό διάστημα μπροστά στην τηλεόραση, η προβολή ανθυγιεινών προϊόντων από τις διαφημίσεις, η τάση για μεγαλύτερη κατανάλωση φαγητού σε εστιατόρια, η παράλειψη του πρωινού γεύματος,* τα φτωχά σε θρεπτικά συστατικά και πλούσια σε αλάτι και κορεσμένα λιπαρά μενού των σχολικών κυλικείων είναι παράγοντες που έχουν συσχετιστεί με ανθυγιεινές συμπεριφορές και υπερβολική πρόσληψη λίπους και, ως εκ τούτου, θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη. Ο μακρόκοσμος και το περιβάλλον επηρεάζουν τον μικρόκοσμο του οργανισμού, ο οποίος προσαρμόζει την όρεξη με ένα πολύπλοκο δίκτυο ορμονών και νευροδιαβιβαστών που μεταφέρουν σήματα και εντολές από το γαστρεντερικό σύστημα στον εγκέφαλο και αντιστρόφως. Απαιτούνται τουλάχιστον τριάντα λεπτά για να παρατηρηθούν στο αίμα αλλαγές των επιπέδων των ορμονών που ρυθμίζουν την όρεξη. Έτσι, αν ένα παιδί καταναλώνει το γεύμα μέσα σε δεκαπέντε λεπτά, δεν παρέχει στον οργανισμό του τον απαιτούμενο χρόνο για να προσαρμοστεί και να νιώσει το αίσθημα κορεσμού, με πιθανότερο αποτέλεσμα την μετέπειτα αθρόα εισροή θερμίδων την στιγμή που το γεύμα θα έπρεπε να είχε τερματιστεί. Ελληνική μελέτη διαπίστωσε πως τα αγόρια τρώνε γρηγορότερα σε σχέση με τα κορίτσια, πράγμα το οποίο και δικαιολογεί το εύρημα μιας άλλης ελληνικής μελέτης, ότι δηλαδή υπάρχει υψηλότερο ποσοστό υπέρβαρου στα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια. Τα τελευταία φάνηκε πως είναι πιο επιρρεπή σε διατροφικές παρεκτροπές όταν είναι συναισθηματικώς φορτισμένα. Το ενθαρρυντικό στοιχείο που φάνηκε μέσα από τις ελληνικές μελέτες σε αυτό το συνέδριο είναι πως, παρά την αύξηση των υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών στην Ελλάδα, ο μεσογειακός τρόπος διατροφής παραμένει το πρότυπο επιλογής των νέων. Ειδικότερα, οι περισσότεροι έφηβοι καταναλώνουν ως κύριο διατροφικό λίπος το ελαιόλαδο στην μαγειρεμένη του μορφή. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με την κατανάλωση των ω-3 λιπαρών οξέων, τα οποία απαντώνται κυρίως στα ψάρια. Η ελληνική μελέτη στην Τήνο έδειξε πως τα παιδιά του

νησιού δεν κατανάλωναν ψάρια, ενώ ταυτόχρονα είχαν αυξημένο βάρος. Σημειώνεται πως τα ψάρια αποτελούν βασικό τρόφιμο της μεσογειακής διατροφής και πως ο καρδιοπροστατευτικός τους ρόλος έχει διασταυρωθεί από πολλές μελέτες. Δεν πρέπει, παρ’ όλα αυτά, να λησμονούμε το γεγονός πως ήδη οι έφηβοί μας έχουν ενσωματώσει τα τρανς λιπαρά οξέα στην διατροφή τους μέσα από την κατανάλωση φαστ φουντ, γλυκών και πρόχειρων γευμάτων. Η μελέτη της Τήνου έδειξε πως αρκετά από τα ελληνόπουλα του νησιού έτρωγαν λιγότερα από τρία γεύματα την ημέρα, δεν κατανάλωναν πρωινό γεύμα και στο σχολείο δεν έτρωγαν τίποτα. Κάποια άλλα έπιναν μόνο γάλα για πρωινό. Τα περισσότερα, μάλιστα, κατανάλωναν γλυκά περισσότερες από τρεις φορές την ημέρα, ενώ έτρωγαν γρήγορα μπροστά στην τηλεόραση ή στον υπολογιστή. Συμπερασματικά, θα λέγαμε πως το φαινόμενο της παχυσαρκίας έχει τέτοια διεισδυτικότητα, ώστε κατάφερε να αλώσει μέχρι και τις νεότερες και ευαίσθητες τάξεις του πληθυσμού μας. Ειδικά στην Ελλάδα, την χώρα της μεσογειακής διατροφής, με τις τόσες ευεργετικές επιδράσεις για την υγεία, είναι ανεπίτρεπτο να έχουμε φτάσει στο σημείο του πληθυσμιακού συναγερμού σε ό,τι αφορά το συγκεκριμένο φαινόμενο. Θα χρειαστεί μια άριστη συνεργασία μεταξύ των υπουργείων και των διάφορων επιστημονικών φορέων αν θέλουμε να επιτευχθεί κάτι ουσιαστικό. Δεν αρκούν μόνον οι προσπάθειες της Ελληνικής Εταιρείας Παχυσαρκίας με παρεμβάσεις στα σχολεία και στο ευρύ κοινό. Ο Πανελλήνιος Σύλλογος Διαιτολόγων και ο Πανελλήνιος Σύλλογος Νοσοκομειακών Διαιτολόγων θα πρέπει να δραστηριοποιηθούν όχι σε κάποιο γενικό πλαίσιο ή ανεξάρτητα, αλλά συντονισμένα να εναρμονιστούν με το συνολικό εγχείρημα της αντιμετώπισης της παιδικής παχυσαρκίας. Το κράτος, από την πλευρά του, θα πρέπει να δείξει την απαραίτητη διάθεση για συνεργασία.

Βιβλιοπαρουσίαση

Ταξίδι στην Ελλάδα μέσα από την μνήμη του Τζόρτζιο Ντε Κίρικο ΓΡΆΦΕΙ Η ΊΡΙΣ ΚΡΗΤΙΚΟΎ, ΙΣΤΟΡΙΚΌΣ ΤΈΧΝΗΣ

Giorgio De Chirico and Greece: Voyage through Memory [Ο Τζόρτζιο Ντε Κίρικο και η Ελλάδα: Ταξίδι μέσα από την μνήμη], εκθεσιακός κατάλογος, επιμ. Τ. Μαυρωτάς, Αθήνα: Πολυχώρος Πολιτισμού «Αθηναΐς», 2007, σελ. 152, ασπρόμαυρες και έγχρωμες εικόνες, βιβλιογραφία. ISBN 978-960-88198-3-2 Στις 31 Οκτωβρίου 2007 εγκαινιάστηκε στo Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο, στην Νέα Υόρκη, η έκθεση «O Tζόρτζιο Ντε Κίρικο και η Ελλάδα: Tαξίδι μέσα από την μνήμη». Η έκθεση, υπό την επιμέλεια του Τάκη Μαυρωτά, ολοκληρώθηκε τον περασμένο Ιανουάριο και πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το Ίδρυμα Τζόρτζιο και Ίζα Ντε Κίρικο της Ρώμης και τον Πολυχώρο Πολιτισμού «Αθηναΐς» στην Αθήνα, όπου και είχαν αρχικά παρουσιαστεί τα έργα του καλλιτέχνη (17 Απριλίου-30 Ιουνίου 2007). Ο Ντε Κίρικο, ένας από τους μεγάλους αιρετικούς του 20ού αιώνα, με έντονες ελληνικές αισθητικές αναζητήσεις και μνήμες, αντιμετώπισε την τέχνη ως μορφή καινοτομικών εμπειριών, ως πεδίο ενός ατέρμονου στοχασμού με θέσεις και συγκρούσεις. Η μεταφυσική του ζωγραφική (1911-1918) επηρέασε βαθύτατα την εξέλιξη πολλών καλλιτεχνικών κινημάτων, όπως είναι ο σουρεαλισμός, οι Valori Plastici, το Novecento. H νεομπαρόκ ζωγραφική του, στην συνέχεια, με την επιστροφή στην παράδοση, δίχασε τον κόσμο του πνεύματος, προκαλώντας έντονες επικρίσεις... Ο Tζόρτζιο Ντε Κίρικο, γεννημένος στον Βόλο το 1888, σπούδασε αρχικά στο Πολυτεχνείο της Αθήνας, με δασκάλους τούς μεγάλους Έλληνες ζωγράφους Γ. Ιακωβίδη, Γ. Ροϊλό και Κ. Βολανάκη. Πεπεισμένος ότι η Τέχνη πρέπει να είναι μια διαρκής αναζήτηση, οξυδερκής, προφητικός και ανατρεπτικός, κέρδισε την θέση του ανάμεσα στους μεγάλους εκφραστές της Τέχνης του 20ού αιώνα. Με το αινιγματικό του σύμπαν όρισε μια νέα ιδεατή πραγματικότητα, αγγίζοντας την αλήθεια του ορατού και μορφοποιώντας το όραμά του κατά τρόπο μοναδικό. Τριάντα πέντε σημαντικά έργα ζωγραφικής, όπως τα έργα Άποψη της Αθήνας (1970), Ο ζωγράφος (1958), Ο ποιητής και ο ζωγράφος (1975), Ο ζωγράφος αλόγων (1974), Ο Αστρολόγος (1970), Αρμονία της μοναξιάς (1976), Οι Αρχαιολόγοι (1968), Ο άσωτος υιός (1973), Το χέρι του Θεού και οι εννέα Μούσες (1975), Άφιξη σε άλλον τόπο (1951), καθώς όμως και γλυπτικής, όπως τα έργα Ορφέας (χαλκός) και Οι Αρχαιολόγοι (Ορέστης και Πυλάδης) (χαλκός), ταξίδεψαν στο Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο της Νέας Υόρκης, προκειμένου να σκιαγραφήσουν το καλλιτεχνικό στίγμα ενός κορυφαίου δημιουργού του 20ού αιώνα. Παράλληλα, οι επισκέπτες της έκθεσης είχαν την δυνατότητα να θαυμάσουν και αντιπροσωπευτικά σχέδια γνωστών του έργων, καθώς και μια σειρά χαρακτικών από την καλλιτεχνική έκδοση Μυθολογία του Ζαν Κοκτώ.

Μονομαχία με λιοντάρι (1969), λάδι σε μουσαμά

Ο μεγάλος μεταφυσικός (1970), επιχρυσωμένος μπρούντζος

Βιβλιοπαρουσίαση

Ταξίδι στην Ελλάδα μέσα από την μνήμη του Τζόρτζιο Ντε Κίρικο ΓΡΆΦΕΙ Η ΊΡΙΣ ΚΡΗΤΙΚΟΎ, ΙΣΤΟΡΙΚΌΣ ΤΈΧΝΗΣ

Με αφορμή την έκθεση κυκλοφόρησε ομότιτλος συνοδευτικός κατάλογος, επιμελημένος από τον Τάκη Μαυρωτά, σε συνεργασία με την Σίλβια Τούζι και το Ίδρυμα Ντε Κίρικο. Διαδεχόμενα τους χαιρετισμούς των διοργανωτών, τα κεντρικά κείμενα του καταλόγου, περιεκτικά και ενδελεχή, υπογράφονται από τον Τάκη Μαυρωτά («Η αποκάλυψη ενός Άλλου κόσμου», όπου το μυστήριο και το όνειρο επισημαίνονται ως οι δύο λέξεις-κλειδιά για την καλύτερη κατανόηση του έργου του ζωγράφου, που ορμητικά σπάζει το φράγμα της ορατής πραγματικότητας και εισέρχεται στον μεταφυσικό συμβολισμό), την Σίλβια Τούζι («Giorgio de Chirico και Ελλάδα. Εις ανάμνησιν του πατρός», με πολλά βιογραφικά στοιχεία και ερμηνευτικά σχόλια για την ζωγραφική του Ντε Κίρικο, συνυφασμένα με την ζωή και την πολυσχιδή προσωπικότητα του πατέρα του, Ευαρίστο) και την Σαμπίνα Ντ’Αντζελοσάντε («Μύθος και Μνήμη στο έργο του Giorgio de Chirico», όπου αναλύεται η σχέση του καλλιτέχνη με τα μυθικά πρόσωπα στα οποία αναφέρεται το έργο του), ενώ στον ίδιο τόμο περιέχονται επίσης πολύτιμες προσωπικές γραπτές μαρτυρίες-δοκίμια του δημιουργού («Περί Μεταφυσικής Τέχνης», όπου εκθειάζεται η δύναμη της περιγραφής του Ιουλίου Βερν, «Το Μαρτύριο της Τέχνης» κ.ά.). Η έκδοση ολοκληρώνεται με εκτενές και εξαιρετικά επιμελημένο βιογραφικό σημείωμα, καθώς και ένα ενημερωτικό κείμενο για το ίδρυμα που φέρει το όνομα του καλλιτέχνη. Στον σύντομο πρόλογό τoυ, ο Πάολο Πικότσα, Πρόεδρος του Ιδρύματος Ντε Κίρικο, αναφέρεται με οξυδέρκεια στο «πρόβλημα της Μνήμης που θέτει επίσης το ζήτημα της Προέλευσης», σε αναλογία «μεταξύ των ελληνικών καταβολών του συνόλου του Δυτικού Πολιτισμού» και εν όψει της μοναδικής εμπειρίας «συνύφανσης μύθου και φιλοσοφίας», που ισούται με τις ελληνικές καταβολές της ντεκιρικανής τέχνης. Η εξοικείωση του Tζόρτζιο Ντε Κίρικο με την Αρχαία Ελλάδα, όπως και με την κλασική ιταλική τέχνη, έρχεται να υποστηρίξει σε μεγάλο βαθμό την εξέλιξη του εικονογραφικού του σύμπαντος. «Ο μύθος, στο έργο του, συναντά την σύγχρονη εποχή, καθώς ο καλλιτέχνης επιχειρεί να γεφυρώσει τον χρόνο με την ιστορία», επισημαίνει ο Τάκης Μαυρωτάς. «Ο ψυχικός και ο πνευματικός του κόσμος, άρρηκτα συμπαγής, φανερώνει αυτή την ελάχιστη απόσταση ανάμεσα στην πράξη και το όραμά του. Η μυστηριώδης τέχνη της μεταφυσικής του περιόδου έδωσε την θέση της στις κλασικές ζωγραφικές του κατακτήσεις, επιδιώκοντας συνειδητά την συμφιλίωση με την παράδοση, την ιστορία, τον μύθο και το αέναο γίγνεσθαι... Το μυστήριο και το όνειρο είναι οι έννοιες-κλειδιά της σημειογραφίας και του μεταφυσικού του συμβολισμού, αφού η οραματική του διάθεση βυθίζεται στην διαίσθηση του μυστηρίου, για να αποκαλύψει έναν άλλο κόσμο εικόνων, σαν να επιδιώκει να προσδώσει στον χώρο του τον ρυθμό του σύμπαντος. Η τέχνη του δεν στοχεύει απλώς στην αναπαραγωγή ορατών στοιχείων, αλλά μεταφέρει αισθητά γεγονότα από την ανυπαρξία στην ύπαρξη».

Ο μοναχικός ποιητής (1970), στιλβωμένος μπρούντζος

Άποψη της Αθήνας (1970), λάδι σε μουσαμά

Ο ζωγράφος (1958), λάδι σε μουσαμά

Βιβλιοπαρουσίαση

Ταξίδι στην Ελλάδα μέσα από την μνήμη του Τζόρτζιο Ντε Κίρικο ΓΡΆΦΕΙ Η ΊΡΙΣ ΚΡΗΤΙΚΟΎ, ΙΣΤΟΡΙΚΌΣ ΤΈΧΝΗΣ

Σε ένα μικρότερο κείμενο του ίδιου του Ντε Κίρικο, που επίσης περιέχεται στον τόμο, με τον τίτλο «Ελλάδα», ο καλλιτέχνης με τρόπο σαφή ορίζει την εσωτερική γεωγραφία του τόπου: «Η Ελλάδα είναι μια χώρα με τις σωστές διαστάσεις. Τίποτα δεν είναι υπερβολικά ψηλό ή χαμηλό. Είναι λες και η χώρα έχει γεννηθεί και μεγαλώσει μέσα σε ένα θερμοκήπιο. »Ο ωκεανός και οι Άλπεις βρίσκονται μακριά από την Ελλάδα. Ακόμη και ο ουρανός και η θάλασσα δεν είναι ποτέ υπερβολικά μπλε. Σαν ένα διάφανο γκρίζο πέπλο να καλύπτει όλη την χώρα. Τα βουνά δεν είναι ποτέ υπερβολικά ψηλά. Έχεις πάντα την εντύπωση ότι μπορείς να πας παντού με τα πόδια και χωρίς προσπάθεια. Τα ποτάμια δεν είναι ποτέ υπερβολικά πλατιά και υπάρχουν υδάτινα μονοπάτια που σε προσκαλούν να περιπλανηθείς στις όχθες τους και να αφεθείς σε φιλοσοφικό διαλογισμό. Όπως στον Ιλισσό, που έρρεε στην Αθήνα και που, κατά μήκος του, τις δροσερές καλοκαιριάτικες νύχτες, περπατούσε ο Σωκράτης με την διανοούμενη εταίρα Ασπασία, συζητώντας και αναλύοντας μαζί της τα προβλήματα της ύπαρξης και του μέλλοντος».

Προσφορά στον Δία (1971), λάδι σε μουσαμά

Η έκθεση και η έκδοση O Tζόρτζιο Ντε Κίρικο και η Ελλάδα: Tαξίδι μέσα από την μνήμη αποτυπώνει τον στοχασμό του κορυφαίου δημιουργού αναφορικά με την ελληνική παράδοση, την ιστορία, την φιλοσοφία και την αισθητική. Για τους λόγους αυτούς παρουσιάστηκαν, άλλωστε, από το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης, που επιδιώκει την ευαισθητοποίηση του κοινού γύρω από τις οικουμενικές αξίες του Ελληνικού Πολιτισμού και που, σύμφωνα με τον πρόεδρό του, Αντώνη Παπαδημητρίου, ξαναβρίσκει στο έργο του Ντε Κίρικο το μονάκριβο «μαρμάρινο κεφάλι» της έμπνευσης του Γιώργου Σεφέρη...

Μυστηριώδη λουτρά, άφιξη στον περίπατο (1971), λάδι σε μουσαμά

Ο σκεπτόμενος (1971), λάδι σε μουσαμά

Βιβλιογραφικό Δελτίο

Marco Fantuzzi και Richard Hunter, Ο Ελικώνας και το Μουσείο: Η ελληνιστική ποίηση από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου έως την εποχή του Αυγούστου, μτφρ. Δ. Κουκούζικα και Μ. Νούσια, επιστ. επιμ. Θ. Παπαγγελής και Α. Ρεγκάκος, Αθήνα: εκδ. Πατάκη, 2007/2005, σελ. 696, βιβλιογραφία, ευρετήρια. ISBN 978-960-16-1443-4 Στο συμπαγές αυτό έργο, οι διακεκριμένοι ελληνιστές Ρίτσαρντ Χάντερ και Μάρκο Φαντούτσι προσφέρουν μιαν εντυπωσιακή μελέτη της ποίησης του τρίτου και του δεύτερου προχριστιανικού αιώνα, εξετάζοντας τόσο την διαχρονική όσο και την συγχρονική της διάσταση. Με λεπτομερή, εις βάθος έρευνα των ποιητικών έργων σε σχέση με την προγενέστερη λογοτεχνία ―και εφαρμόζοντας συστηματικά μια σύγχρονη μεθοδολογία―, οι συγγραφείς αναδεικνύουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που κάνουν την ελληνιστική ποίηση ελκυστική στα μάτια του σύγχρονου αναγνώστη. Η ποιητική παραγωγή της σύνθετης και γοητευτικής αυτής περιόδου ―στην οποία οφείλουμε, άλλωστε, και την γέννηση της φιλολογικής επιστήμης― είχε στο παρελθόν θεωρηθεί υποδεέστερη σε σύγκριση με την αρχαϊκή και την κλασική. Στην πηγαία και υψιπετή έμπνευση των μουσών του Ελικώνα η ελληνιστική ποίηση είχε να αντιπροτείνει την επιμελή και κοπιώδη έρευνα του αλεξανδρινού Μουσείου, που μέσα από την βαθιά γνώση της λογοτεχνίας του παρελθόντος την οδήγησε στην αυτοαναφορικότητα και την διακειμενικότητα: στοιχεία απεχθή για τους παλαιότερους μελετητές, τα οποία, όμως, πολύ εκτιμά η σύγχρονη λογοτεχνική θεωρία και κριτική. Με την διεξοδικότητα της έρευνας, τον όγκο των πληροφοριών, καθώς και την νεωτερικότητα της μεθοδολογίας του, το έργο αποτελεί πολύτιμη εισαγωγή στον ποιητικό πλούτο της ελληνιστικής εποχής. Γ.Θ.Κ

Χαράλαμπος Γ. Χοτζάκογλου (επιμ. έκδ.), O Απόστολος Ανδρέας: Εικόνες και κειμήλια από την Κύπρο. Κατάλογος εκθέσεως στην Δημοτική Πινακοθήκη του Δήμου Πατρέων, 21/11–6/12/2007, Λευκωσία: 2007, σελ. 52, έγχρωμες εικόνες. ISBN 978-9963-649-58-7 Στο πλαίσιο των εορτασμών της μνήμης του Αποστόλου Ανδρέου, και με τον συντονισμό και την επιστημονική επιμέλεια του Χαράλαμπου Γ. Χοτζάκογλου, βυζαντινολόγου και μέλους του Συνδέσμου, οργανώθηκε πριν από λίγους μήνες στην Δημοτική Πινακοθήκη της Πάτρας έκθεση εικόνων και κειμηλίων από την Κύπρο, που απεικονίζουν τον πολιούχο και προστάτη τόσο της Πάτρας όσο και της κατεχόμενης σήμερα Καρπασίας ― ή σχετίζονται με την λατρεία του. Αντιπροσωπευτικά δείγματα της ζωγραφικής και της μεταλλοτεχνίας της περιόδου από τον δέκατο έκτο έως και τον εικοστό αιώνα, τα οποία προέρχονται από τις συλλογές σημαντικών εκκλησιαστικών και πολιτιστικών φορέων της Κύπρου, περιγράφονται διεξοδικά από ειδικούς επιστήμονες στα λήμματα του καταλόγου. Παράλληλα, τα εισαγωγικά κεφάλαια της έκδοσης, πέρα από μιαν ενδιαφέρουσα σκιαγράφηση των σχέσεων της Πάτρας με την Κύπρο, προσφέρουν στον αναγνώστη την οδυνηρή υπόμνηση των όσων χάθηκαν μετά την τουρκική εισβολή: των ιερών κειμηλίων που κλάπηκαν, και κυρίως των πολυάριθμων και εξαιρετικά σημαντικών βυζαντινών μνημείων που έχουν αφεθεί να καταστρέφονται στα κατεχόμενα. Ανάμεσά τους, ο Ναός της Παναγίας Κανακαριάς, με τα ανεκτίμητα ψηφιδωτά του 6ου αιώνα, που αποσπάσθηκαν από Τούρκους αρχαιοκάπηλους και που σημαντικό μέρος τους μοιάζει να έχει οριστικά χαθεί. Γ.Θ.Κ

Παρουσίαση Δίσκου

Η ΚΙΘΑΡΙΣΤΑ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΤΡΑΥΛΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ 2 ΝΕΑ CD ΓΡΆΦΕΙ Ο ΔΙΟΝΎΣΗΣ ΜΑΛΛΟΎΧΟΣ

Χριστίνα Τραυλοπούλου …Chopin Works (με τον Go Nagano) και Contemporary Guitar Works (solo) Έπειτα από σπουδές στην Αθήνα, το Λονδίνο και την Σχολή Τζούλιαρντ της Νέας Υόρκης κοντά στην περίφημη Σάρον Ίσμπιν, η κιθαρίστα Χριστίνα Τραυλοπούλου ήδη δραστηριοποιείται με επιτυχία στην διεθνή σκηνή. Την προηγούμενη χρονιά, μάλιστα, παρουσίασε δύο δισκογραφικές παραγωγές με τελείως διαφορετικό χαρακτήρα. Η πρώτη ηχογράφηση προτείνει διασκευές για δύο κιθάρες (σε συνεργασία εδώ με τον Γκο Ναγκάνο) πιανιστικών έργων του Φρεντερίκ Σοπέν, ενώ η δεύτερη, σόλο έργα για κιθάρα συνθετών του 20ού και του 21ου αιώνα. Κοινά χαρακτηριστικά των δύο αυτών ηχογραφήσεων είναι ο λαμπερός ήχος, η ερμηνευτική καθαρότητα, η τεχνική άνεση και η εξαιρετικής καθαρότητας ηχοληψία. Στην περίπτωση των έργων του Σοπέν, οι δύο ερμηνευτές παίζουν εξάχορδη και ενδεκάχορδη κιθάρα, εκτελώντας πολύ προσεκτικές διασκευές, κατά το δυνατόν πιο πιστές στο πιανιστικό πρωτότυπο. Πρελούδια (από το έργο 28), μαζούρκες, νυχτερινά και βαλς του Πολωνού συνθέτη παρουσιάζονται εν σειρά, όπως συνήθιζε να τα παίζει και ο ίδιος ο Σοπέν στα ρεσιτάλ του. Σε αρκετές περιπτώσεις, όπως στο πρελούδιο «της βροχής» (έργο 28, αρ.15), η ιδιαιτερότητα του ήχου της κιθάρας προκαλεί ευχάριστη έκπληξη. Σωστή αίσθηση του rubato, αποφυγή ερμηνευτικών υπερβολών ή ακραίων επιλογών, καθώς και ισορροπημένο παίξιμο από τους δύο σολίστ συμπληρώνουν την εικόνα μιας εξαιρετικά φροντισμένης δισκογραφικής πρότασης. Στην δεύτερη ηχογράφηση, με «σύγχρονα» έργα για κιθάρα (Contemporary Guitar Works), η Χριστίνα Τραυλοπούλου ξεδιπλώνει με απόλυτη πειστικότητα έναν τελείως διαφορετικό χαρακτήρα: στέρεη και πειστική αίσθηση της δομής και της φραστικής σε κάθε έργο ―ακόμη και εκεί όπου το μουσικό υλικό δεν παρουσιάζει μεγάλη συνεκτικότητα―, αλλά και ευφάνταστη ποικιλία στον ήχο, πλήρης εξοικείωση με τις σύγχρονες τεχνικές (από το πιτσικάτο Μπάρτοκ ώς το χτύπημα των χορδών με το χέρι) και μεγάλη άνεση στην αλλαγή στυλ είναι οι παράγοντες που επιτρέπουν την ώριμη παρουσίαση έργων με εντελώς διαφορετική τεχνοτροπία: από την εντυπωσιακή πυρετώδη σονάτα του Αργεντινού Χιναστέρα στο ήρεμο κλίμα του Ιάπωνα Τακεμίτσου και από τις χρωματιστές «κάρτες από την Ισπανία» της Σκωτσέζας Μάσγκρεϊβ στην σύγχρονη γλώσσα του Καταλανο-Χιλιανού Μπενγκερέλ, αλλά και της βραβευμένης με το σημαντικό διεθνές βραβείο «Ernst v. Siemens για συνθέτες» (2006) Ελληνίδας Αθανασίας Τζάνου.

Ταυτότητα και Διοικητικό Συμβούλιο AΩ - TPIMHNIAIO ENHMEPΩTIKO ΔEΛTIO ΣYNΔEΣMOY YΠOTPOΦΩN KOINΩΦEΛOYΣ IΔPYMATOΣ AΛEΞANΔPOΣ Σ. ΩNAΣHΣ Κωδ. εντύπου: 7244 Aισχίνου 4, Aθήνα 105 58, Tηλ.: 210-3314965, 210-3713000 • e-mail: scholars.association@onassis.gr Εκδότρια: Ιωάννα Κονδύλη Aρχισυντάκτρια: Λήδα Mπουζάλη Συντακτική Eπιτροπή: Ιωάννα Κονδύλη, Καλλιόπη Χρηστοφή, Γιάννης Χ. Ρούσσος, Γιώργος Θ. Καλόφωνος Σε αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν: Ίρις Κρητικού, Διονύσης Μαλλούχος, Βασίλειος Α. Παπαμίκος, Χαράλαμπος Γ. Χοτζάκογλου Yπεύθυνη κατά νόμο: Iωάννα Kονδύλη • Διόρθωση: Γιάννης Παπαδημητρίου Σχεδιασμός: Κώστας Κάτσουλας • Eκτύπωση: Μπάξας Α.Ε. Προσαρμογή για το internet: Graphics.gr

TO ΔIOIKHTIKO ΣYMBOYΛIO TOY ΣYNΔEΣMOY YΠOTPOΦΩN KOINΩΦEΛOYΣ IΔPYMATOΣ AΛEΞANΔPOΣ Σ. ΩNAΣHΣ Πρόεδρος: Aντιπρόεδρος A’: Aντιπρόεδρος B’: Γενικός Γραμματέας: Eιδικός Γραμματέας: Tαμίας: Aναπληρωτής Tαμίας: Mέλη: