AO 47 (March 2010) by Onassis Stegi

Περιοδικό ΑΩ Τεύχος 47 Μάρτιος 2010

Περιεχόμενα Σημείωμα Δραστηριότητες Υποτρόφων • • •

Επιτυχίες ..................................................................................................................................................................................................................2 Μουσική ...................................................................................................................................................................................................................4 Χορός ........................................................................................................................................................................................................................7

Ειδήσεις του Συνδέσμου • • •

Τροποποίηση του Καταστατικού του Συνδέσμου .............................................................................................................................................8 +Χρόνου! Με αφορμή την κοπή της πίτας του Συνδέσμου Υποτρόφων ....................................................................................................10 Ένας μουσικός γύρος του κόσμου σε περίπου 60 λεπτά .............................................................................................................................16

Ειδήσεις του Ιδρύματος • •

Οι Διάλογοι των Αθηνών: Ένα διεθνές συνέδριο για τον πολιτισμό .........................................................................................................18 Απονομή των Διεθνών Βραβείων Ωνάση για το Δίκαιο και τα Γράμματα στο Παρίσι ............................................................................20

Θυγατρικό Ίδρυμα Νέας Υόρκης • •

O Όμηρος στο Βανκούβερ των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων ...........................................................................................................23 Το Παλίμψηστο του Αρχιμήδη ...........................................................................................................................................................................25

Διάλεξη •

Η φιλοσοφική βάση των γραπτών του Νίκου Καζαντζάκη ..........................................................................................................................28

Βιβλιοπαρουσίαση • •

Όψεις της Ελένης στο έπος και στο δράμα Της Γραμματικής Α. Κάρλα ....................................................................................................30 Οι καταβολές του El Greco: Η ζωγραφική εικόνων στην βενετοκρατούμενη Κρήτη .............................................................................32

Βιβλιογραφικό Δελτίο •

Γ. Α. Πολλάλης, Α. Π. Βοζίκης, Πληροφοριακά Συστήματα Διαχείρισης Επιχειρησιακών Πόρων: Στρατηγικές & εφαρμογές. ..34

Παρουσίαση Δίσκου •

Νέος δίσκος με την σοπράνο Μυρσίνη Μαργαρίτη .......................................................................................................................................35

Ταυτότητα και Διοικητικό Συμβούλιο...........................................................................................................................................................36

Σημείωμα ∆ιεκδικώντας ευρύτερους ορίζοντες Το ∆ιοικητικό Συµβούλιο του Συνδέσµου Υποτρόφων αποφάσισε να διευρύνει το βεληνεκές των δραστηριοτήτων του, αξιοποιώντας τις δυνατότητες του διαδικτύου. Στο πλαίσιο αυτό, αποφασίστηκε ότι όλες οι εκδηλώσεις του Συνδέσµου θα µαγνητοσκοπούνται και θα αναρτώνται στην ιστοσελίδα του, πάντοτε µε την συγκατάθεση των συντελεστών κάθε εκδήλωσης και µε ελεύθερη πρόσβαση για κάθε ενδιαφερόµενο. Παράλληλα, συνεχίζεται η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού φόρουµ του Συνδέσµου. Προσδοκία του Συνδέσµου είναι, µε την ολοκλήρωσή του, το Φόρουµ να αποτελέσει κεντρικό φορέα επικοινωνίας των υποτρόφων και να προσελκύσει ακόµη περισσότερα µέλη. Η πορεία της φιλόδοξης αυτής πρωτοβουλίας του Συνδέσµου θα παρουσιαστεί σύντοµα µέσα από τις σελίδες του ΑΩ. «Fiori Musicali» είναι ο τίτλος της πασχαλινής συναυλίας που διοργανώνεται την Κυριακή 28 Μαρτίου στο αµφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη. Η βραδιά θα φιλοξενήσει την Νατάσσα Αγγελοπούλου (σοπράνο), την Έφη Μηνακούλη (µέτζο-σοπράνο, θεόρβη), την Φανή Βοβώνη (µπαρόκ βιολί), τον Ιάσωνα Ιωάννου (µπαρόκ τσέλο) και την Κατερίνα Κτώνα (τσέµπαλο), σε ένα πρόγραµµα το οποίο θα περιλαµβάνει φωνητική και οργανική µουσική του 17ου και του 18ου αιώνα. Θα παρουσιαστούν έργα Bach, Couperin, Charpentier και Vivaldi. ∆ιάλεξη στο αµφιθέατρο του Εθνικού Ιδρύµατος Ερευνών θα δώσει στις 12 Απριλίου ο Roger Bagnall, διακεκριµένος καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας και διευθυντής του Ινστιτούτου για την Μελέτη του Αρχαίου Κόσµου στο Πανεπιστήµιο της Νέας Υόρκης. Την διάλεξη, η οποία θα έχει τίτλο «Ανασκαφές στην Τριµίθη: φέρνοντας στο φως µια ελληνορωµαϊκή πόλη στην Όαση Dakhla της Αιγύπτου», συνδιοργανώνουν το Ίδρυµα Ωνάση και το Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών µε την συµµετοχή του Συνδέσµου Υποτρόφων. Ο φετινός κύκλος διαλέξεων συνεχίζεται στις 27 Μαΐου µε την διάλεξη του ∆ιονύση Καµπόλη, υπότροφου εικαστικού και µέλους του ∆.Σ. του Συνδέσµου. Θέµα της οµιλίας του, «Μυθοπλασία και µονοπάτια: έµπνευση και δηµιουργία», στο πλαίσιο της οποίας ο καλλιτέχνης θα επιχειρήσει να «χαρτογραφήσει» την διαδικασία παραγωγής του εικαστικού του έργου. Ο Σύνδεσµος προγραµµάτισε εκ νέου την εκδήλωση παρουσίασης των αποτελεσµάτων του Φόρουµ για την Μετανάστευση και την Ανάπτυξη, η οποία είχε αναβληθεί. Νέα ηµεροµηνία ορίστηκε η 13η Μαΐου 2010. Τα µέλη του Συνδέσµου θα λάβουν σύντοµα σχετική πρόσκληση µε πληροφορίες για την διεξαγωγή της εκδήλωσης. Με µεγάλο ενδιαφέρον αναµένεται, τέλος, η διεξαγωγή του διεθνούς συνεδρίου µε θέµα «Χρηµατοπιστωτική και οικονοµική κρίση: Η επιστροφή στην σταθερότητα», το οποίο θα διοργανώσει ο Σύνδεσµος Υποτρόφων µε την υποστήριξη του Ιδρύµατος Ωνάση στις 21 Ιουνίου 2010 στο αµφιθέατρο του Μεγάρου Καρατζά. Φιλοδοξία των διοργανωτών είναι το σηµαντικό αυτό συνέδριο να συµβάλει αποδοτικά στην προβληµατική γύρω από την τρέχουσα κρίση, αλλά και στην διαµόρφωση προτάσεων µε στόχο την επιστροφή στην οικονοµική ανάπτυξη και την σταθερότητα

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Πέδρο Ολάγια O αντιπρόεδρος του ∆.Σ. του Συνδέσµου Υποτρόφων τιµήθηκε από το Νοµαρχιακό Συµβούλιο Αθηνών µε τον τίτλο του Πρεσβευτή Ελληνισµού, σε ειδική τελετή που πραγµατοποιήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 4 Μαρτίου 2010. Ξεκινώντας µε τον Μυθολογικό Άτλαντα της Ελλάδας, ο οποίος εκπονήθηκε το 2001 µε υποτροφία του Ιδρύµατος Ωνάση και βραβεύτηκε από την Ακαδηµία Αθηνών, ο Πέδρο Ολάγια ανέδειξε τον ανθρωποκεντρισµό στα έργα του Ευδαίµων Αρκαδία (2005) και Ελλάδος Ελάσσων Ιστορία (2008). Με σπουδές Φιλολογίας, Ιστορίας, Ιστορίας της Τέχνης και Ελληνικής Γλώσσας, ο Πέδρο Ολάγια εργάζεται επί δεκαέξι χρόνια στην Ελλάδα ως ερευνητής, συγγραφέας, φωτογράφος, λεξικογράφος, ενώ επίσης διδάσκει ισπανικά στο Πανεπιστήµιο Αθηνών και στην Βουλή. Πέρα όµως από την αγάπη του για τον ελληνικό πολιτισµό, η εν γένει φιλοσοφία του είναι το στοιχείο που τον καθιστά αληθινό πρεσβευτή. Στην προσφώνησή του κατά την τελετή αναγόρευσής του σε Πρεσβευτή Ελληνισµού, θύµισε ότι το να πρεσβεύουµε τον ελληνισµό σηµαίνει ότι «καλούµαστε σε µια στάση εµπιστοσύνης στην ικανότητα του ανθρώπου να επιλέγει ελεύθερα το καλό, προσπαθώντας να χτίσει έναν κόσµο ηθικής, αισθητικής, δικαιοσύνης, ελευθερίας, όπου η αµφισβήτηση απαλλάσσει από το δόγµα», στάση που συνεπάγεται «µια πράξη αντίστασης σε ένα αντίξοο και βάρβαρο περιβάλλον».

Ελένη Καλτσογιάννη Τον Οκτώβριο του 2009, η Ελένη Καλτσογιάννη εξελέγη οµόφωνα σε θέση λέκτορα της Βυζαντινής Φιλολογίας µε θητεία στο Τµήµα Φιλολογίας του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων. Σπούδασε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης, από όπου και έλαβε µεταπτυχιακό δίπλωµα ειδίκευσης στην Μεσαιωνική Ελληνική Φιλολογία και, ακολούθως, µε υποτροφία του Ιδρύµατος Ωνάση, διδακτορικό δίπλωµα. Το 2008, έλαβε επίσης υποτροφία αριστείας για µεταδιδακτορική έρευνα από την Επιτροπή Ερευνών του Α.Π.Θ. Έχει δηµοσιεύσει πολλά επιστηµονικά άρθρα και έχει εκπονήσει τις µελέτες Τα αγιολογικά έργα του Ιωάννη Ζωναρά (∆ιδακτορική διατριβή, Τµήµα Φιλολογίας Α.Π.Θ., Τοµέας Μεσαιωνικών και Νεοελληνικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη, 2008) και Τα εγκώµια για τον Ανδρόνικο Β΄ Παλαιολόγο (Θεσσαλονίκη, 2002).

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Τάσος Μπουλµέτης Ο σκηνοθέτης της πολυβραβευµένης ταινίας Πολίτικη Κουζίνα, της µεγαλύτερης εµπορικής επιτυχίας στα χρονικά του ελληνικού κινηµατογράφου, µε περισσότερα από 1.500.000 εισιτήρια, διανοµή σε 42 χώρες και συµµετοχή σε σηµαντικά διεθνή φεστιβάλ, εξελέγη πρόσφατα πρόεδρος της νεοσύστατης Ελληνικής Ακαδηµίας Κινηµατογράφου. Η εν λόγω ακαδηµία ιδρύθηκε από το κίνηµα «Κινηµατογραφιστές στην Οµίχλη» και αριθµεί ήδη εκατόν ογδόντα µέλη. Σύµφωνα µε τον Τάσο Μπουλµέτη, «οι ακαδηµίες κινηµατογράφου είναι φορείς που δηµιουργούνται από ενεργούς επαγγελµατίες του χώρου, µε σκοπό την εδραίωση µιας άµεσης και ουσιαστικής σχέσης των πολιτών της κάθε χώρας µε την εγχώρια κινηµατογραφία καταρχήν και την τέχνη του κινηµατογράφου γενικότερα. Επίσης, βασικός στόχος είναι η αξιολόγηση της δηµιουργικής δουλειάς των µελών της από τα ίδια τα µέλη, µέσω των βραβείων της Ακαδηµίας, όπου ψηφίζονται οι καλύτερες δηµιουργικές επιδόσεις της χρονιάς σε όλους τους καλλιτεχνικούς τοµείς. Τα φετινά βραβεία της Ακαδηµίας θα ανακοινωθούν σε ειδική τελετή που θα λάβει χώρα στις 3 Μαΐου στο Μέγαρο Μουσικής. »Η Ακαδηµία προσδοκά, λοιπόν, να γίνει ένας αξιόπιστος και έγκυρος συνοµιλητής της Πολιτείας σε θέµατα που αφορούν την τέχνη του κινηµατογράφου στην Ελλάδα. Παράλληλα, επιθυµία των µελών της είναι η συνεργασία και µε άλλα ιδρύµατα µε σηµαντική πολιτιστική δράση στην Ελλάδα, όπως το Ίδρυµα Ωνάση, καθώς και η συνδιοργάνωση εκδηλώσεων µε θέµα την οπτικοακουστική παιδεία».

Μελίνα Ταµιωλάκη Τον Οκτώβριο του 2009, η Μελίνα Ταµιωτάκη εξελέγη οµόφωνα λέκτορας Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στο Τµήµα Φιλολογίας του Πανεπιστηµίου Κρήτης. Είναι αριστούχος απόφοιτος του Τµήµατος Φιλολογίας του Πανεπιστηµίου Αθηνών (1999) και διδάκτωρ Αρχαίων Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστηµίου του Παρισιού IV-Σορβόννη (2007). Ολοκλήρωσε τις διδακτορικές της σπουδές µε υποτροφία του Ιδρύµατος Ωνάση και πραγµατοποίησε ερευνητικές επισκέψεις ως υπότροφος στο Πανεπιστήµιο του Φράιµπουγκ (2004), στο Πανεπιστήµιο Brown των Η.Π.Α. (2005), καθώς και στο ελβετικό Ίδρυµα Hardt για την Μελέτη της Κλασικής Αρχαιότητας (2006, 2007). Ήταν µεταδιδακτορική υπότροφος της Γερµανικής Υπηρεσίας Ακαδηµαϊκών Ανταλλαγών (D.A.A.D.) στο Ελεύθερο Πανεπιστήµιο του Βερολίνου (2008) και έχει επίσης διδάξει στο Τµήµα Φιλολογίας του Πανεπιστηµίου Πατρών (2008-9). Είναι µέλος του διεπιστηµονικού ερευνητικού προγράµµατος Ι.Κ.D. (Idia Kai Demosia) του γαλλικού Πανεπιστηµίου της Μπεζανσόν και συµµετέχει επίσης στην επιστηµονική επιτροπή του 4ου ∆ιεθνούς Συνεδρίου για τον Θουκυδίδη (Αθήνα, Απρίλιος 2010). Στο συγγραφικό της έργο περιλαµβάνεται µεταξύ άλλων η µονογραφία Liberté et esclavage chez les historiens grecs classiques. Le discours historique et politique d’Hérodote, Thucydide et Xénophon.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Μουσική Παναγιώτης Γώγος Ρεσιτάλ πιάνου στο Konzerthaus της Βιέννης έδωσε τον περασµένο ∆εκέµβριο ο Παναγιώτης Γώγος. Το πρόγραµµά του περιλάµβανε τα περίφηµα 24 Πρελούδια του Chopin, το άκρως δραµατικό έργο Φαντασία του Mozart, καθώς και την Σονάτα του Σεληνόφωτος, την πιο ροµαντική σύνθεση από τις τριάντα δύο σονάτες του Beethoven. Με το ίδιο πρόγραµµα o πιανίστας εµφανίστηκε τον περασµένο Νοέµβριο στην αίθουσα συναυλιών του Ελληνικού Κέντρου στο Λονδίνο. Ο Παναγιώτης Γώγος σπούδασε Πιάνο, Αντίστιξη και Φούγκα στην Φιλαρµονική Εταιρεία Ωδείο Πατρών. Το 2001, κέρδισε το πρώτο βραβείο στον Πανελλήνιο ∆ιαγωνισµό Πιάνου της Χορωδίας και Ορχήστρας Νέων στην Αθήνα. Με υποτροφία του Ιδρύµατος Ωνάση συνέχισε τις σπουδές του στο Πιάνο και την Μουσική ∆ωµατίου στο Εθνικό Ωδείο της Τουλούζης. Το 2005, τιµήθηκε από την Ακαδηµία Αθηνών µε το Βραβείο Μυκονίου. Για την φετινή σεζόν έχει προγραµµατίσει σειρά συναυλιών, µεταξύ άλλων, στην Ρώµη, το Βερολίνο, την Βιέννη και την Αθήνα, ενώ επιλέχθηκε για να συµµετάσχει στην επετειακή τελετή για το «Έτος Chopin 2010» στο Salon Frédéric Chopin της Πολωνικής Βιβλιοθήκης στο Παρίσι.

∆ηµήτρης Κούκος Αξιόλογες εµφανίσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό πραγµατοποίησε πρόσφατα ο πιανίστας ∆ηµήτρης Κούκος: στην Σάµο, στο πλαίσιο του 13ου Φεστιβάλ «Μανόλης Καλοµοίρης»· στο Θέατρο Απόλλων της Σύρου, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Ερµουπόλεια 2009· στην ιστορική αίθουσα συναυλιών Σάλα Μπουλγκάρια της Σόφιας, έπειτα από πρόσκληση της ορχήστρας Sofia Sinfonietta. Η τελευταία αυτή συναυλία ηχογραφήθηκε και αναµεταδόθηκε από το Κλασικό Ραδιόφωνο της Σόφιας. Στις πρόσφατες δραστηριότητες του ∆ηµήτρη Κούκου περιλαµβάνεται επίσης ρεσιτάλ στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο πλαίσιο του κύκλου «Μουσικές Βραδιές», µε έργα J.S. Bach, Σ. Προκόφιεφ, F. Liszt και Π. Κούκου.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Μουσική Άννα Παγκάλου Στο ποίηµα του Paul Verlaine «L’Heure exquise» στηρίχθηκε ο Βενεζουελανός συνθέτης Reynaldo Hahn για να δηµιουργήσει µία από τις ωραιότερες λυρικές συνθέσεις του το 1890. Η σύνθεση αυτή έδωσε και τον τίτλο της µουσικής βραδιάς που παρουσίασαν τον Ιανουάριο η µεσόφωνος Άννα Παγκάλου και η αρπίστρια Μαρία Μπιλντέα στο Μουσείο Μπενάκη, όπου εκτέλεσαν επίσης έργα των Gluck, Sarti, Fauré, Massenet, Schumann, Scarlatti, Godefroid, Debussy και Albéniz. Η Άννα Παγκάλου έδωσε, ακόµη, σειρά συναυλιών αφιερωµένων στον Luciano Berio, σε συνεργασία µε το σύνολο µοντέρνας µουσικής Artefacts. Πρόσφατα εµφανίστηκε στην Εθνική Πινακοθήκη, ερµηνεύοντας τον κύκλο τραγουδιών «Βραδινοί Θρύλοι» του Μανόλη Καλοµοίρη µε την συνοδεία του Άρη Γαρουφαλή στο πιάνο, στο πλαίσιο του κύκλου «200 χρόνια Ελληνικό Λυρικό Τραγούδι». Στις πρόσφατες εµφανίσεις της στο εξωτερικό συγκαταλέγονται το ρεσιτάλ που έδωσε στην ιστορική Θηρεσιανή Βιβλιοθήκη της Βιέννης µε τίτλο «Οι σουλτάνοι στην όπερα», στο οποίο ερµήνευσε ιταλική κυρίως µουσική που παρουσιάστηκε τον 19ο αιώνα στην Οθωµανική Αυτοκρατορία· επίσης, η συναυλία της για το έτος Haydn, στo Schloss Niederweiden στην Βιέννη, και το ρεσιτάλ που έδωσε στην Κωσταντινούπολη, αφιερωµένο στην διάσηµη ντίβα της Τουρκίας Leyla Gencer. Συµµετείχε, τέλος, σε δύο συναυλίες - στο Νοµισµατικό Μουσείο στην Αθήνα και στην Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας ερµηνεύοντας µελοποιηµένη ποίηση του Καβάφη.

Κωνσταντίνος Ράπτης «Polifonia in Due» ήταν ο τίτλος συναυλίας που έδωσαν στο Μουσείο Ηρακλειδών τον περασµένο Οκτώβριο ο ακορντεονίστας Κωνσταντίνος Ράπτης και ο φλαουτίστας ∆ηµήτρης Κούντουρας, οι οποίοι έχουν δηµιουργήσει το Duo Goliardi. Η συναυλία για φλάουτο µε ράµφος και ακορντεόν κοντσέρτου (µπαγιάν) περιλάµβανε έργα, από τον Μεσαίωνα έως σήµερα, των Guillaume de Machaut, Johann Sebastian Bach, Jürgen Ganzer, Johann Walther, Γιώργου Κυριακάκη και Γιάννη Κωνσταντινίδη. Ο Κωνσταντίνος Ράπτης σπούδασε στο ∆ηµοτικό Ωδείο Ιωαννίνων, στο Νέο Ωδείο Θεσσαλονίκης, στην Ανωτάτη Σχολή Μουσικής και Θεάτρου του Αννοβέρου (ως υπότροφος του Ιδρύµατος Ωνάση) και στο Τµήµα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστηµίου Αθηνών. Έχει δώσει συναυλίες σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και έχει συµπράξει µε σηµαντικές ορχήστρες και µουσικά σύνολα.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Μουσική Γιάννος Μαργαζιώτης, Νικόλας Καβάκος Μια συνάντηση… κορυφής για τα έγχορδα πραγµατοποιήθηκε στις 18 του περασµένου Οκτώβρη στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης: προσκεκληµένοι του κύκλου «Ένα Μουσείο από Μουσική», που διοργανώνεται µε χορηγία του Ιδρύµατος Ωνάση, οι τρεις σολίστες του Artis Piano Trio, Γιάννος Μαργαζιώτης (βιολί), Νικόλας Καβάκος (τσέλο) και Άννη Τότσιου (πιάνο), ένωσαν τις δυνάµεις τους «πάνω σε µια τεντωµένη χορδή», ερµηνεύοντας το Τρίο σε ντο µείζονα, έργο XV 27, του J. Haydn και το Τρίο σε ντο ελάσσονα, έργο 66 (Allegro/Scherzo), του F. Mendelssohn. Η παρουσία τους στο Μέγαρο Σταθάτου σφράγισε την πρώτη συναυλία µουσικής δωµατίου του κύκλου, µέσα σε συνθήκες που τοποθετούσαν την ακρόαση αυτού του είδους µουσικής πιο κοντά στο ιστορικό του πλαίσιο: ένα σαλόνι παλαιού αρχοντικού, ένα κυριακάτικο µεσηµέρι, µια συγκέντρωση φίλων. Μπορεί, από τον 16ο αιώνα - όταν οι άνθρωποι, σκυµµένοι γύρω από την ίδια παρτιτούρα, διασκέδαζαν αυτοσχεδιάζοντας - µέχρι σήµερα, η εξέλιξη των πραγµάτων να φέρνει τα κορυφαία έργα αυτού του ρεπερτορίου στις µεγαλύτερες αίθουσες του κόσµου, µπροστά σε χιλιάδες ακροατές, στο βάθος όµως η µουσική δωµατίου παραµένει ακριβώς αυτό: η µουσική στις προσωπικές της στιγµές µέσα σε ένα δωµάτιο. Το Artis Piano Trio ιδρύθηκε το 2002 και έκτοτε έχει παρουσιάσει πλήθος έργα του κλασικού αλλά και του σύγχρονου ρεπερτορίου σε διάφορα φεστιβάλ και αίθουσες. Στην πορεία του έχει συνεργαστεί µε διεθνούς φήµης µουσικούς, όπως µε τον βιολονίστα Vladimir Mendelssohn και τον κλαρινετίστα Fabio di Casola. Στις µελλοντικές του εµφανίσεις για το 2010 ξεχωρίζουν η συµµετοχή του στο ∆ιεθνές Φεστιβάλ Μουσικής ∆ωµατίου Storioni (Ολλανδία) και η σύµπραξή του µε την βιολονίστρια Mihaela Martin και την βιολίστρια Nobuko Imai στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Μάιρα Μηλολιδάκη

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Χορός Ευφροσύνη Πρωτοπαπά Το χοροθεατρικό έργο ShowReal της Ευφροσύνης Πρωτοπαπά και της οµάδας Lapsus Corpi, παραγγελία και παραγωγή του Θεάτρου Laban και του Κέντρου Χορού Dance4, περιόδευσε στην Μεγάλη Βρετανία το φθινόπωρο του 2009, µε επιχορήγηση από το Arts Council England και την ευγενική υποστήριξη των συµµετεχόντων φορέων. Μεταξύ άλλων, το έργο παρουσιάστηκε στο διεθνές φεστιβάλ χορού nottdance09 στο Νότιγχαµ, στο θέατρο ShowRoom του Τσίτσεστερ, καθώς επίσης στο Θεάτρο Laban και στο Robin Howard Dance Theatre στο Λονδίνο. Έχοντας ως αφετηρία τον κόσµο του σινεµά, το ShowReal εκτυλίσσεται ως ένα χορογραφηµένο απρόβλεπτο παιχνίδι, κατά το οποίο οι performers ενσαρκώνουν κινηµατογραφικούς ρόλους, µεταφέροντας τον δισδιάστατο χώρο της οθόνης στον τρισδιάστατο χώρο της θεατρικής σκηνής. Η Ευφροσύνη Πρωτοπαπά είναι καλλιτεχνική διευθύντρια και χορογράφος της οµάδας Lapsus Corpi από το 2003 και έχει παρουσιάσει έργα της στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Αριστούχος της Κρατικής Σχολής Ορχηστικής Τέχνης και του Τµήµατος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστηµίου Αθηνών, µε µεταπτυχιακές σπουδές στην σχολή χορού S.N.D.O. του Άµστερνταµ και στο Κέντρο Laban του Λονδίνου, έχει διδάξει σε πανεπιστηµιακά ιδρύµατα της Ελλάδας και του εξωτερικού, ενώ πρόσφατα κατέθεσε την διδακτορική διατριβή της στο βρετανικό Πανεπιστήµιο Ροχάµπτον.

Ντορίνα Καλεθριανού Το έργο Ιστορίες... σωµάτων παρουσίασε στο Θέατρο Βασιλάκου η χορογράφος Ντορίνα Καλεθριανού µε την οµάδα της, Πρόσκαιρη Σύνθεση, στο πλαίσιο του 8ου Φεστιβάλ Χορού που διοργάνωσε το Σωµατείο Ελλήνων Χορογράφων υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισµού και την στήριξη του Εθνικού Κέντρου Θεάτρου και Χορού. Τέσσερεις χορευτές, µε την κίνηση, την εκφραστικότητα και την τεχνική γλώσσα του σύγχρονου χορού, στοχεύουν να ερµηνεύσουν προσωπικές, εσωτερικές καταστάσεις του καθηµερινού ανθρώπου µέσα από τις σχέσεις και την αλληλεπίδραση των σωµάτων, µέσα από την µοναχικότητα, την δυαδικότητα και την οµαδικότητα. Tο εγκλωβισµένο συναίσθηµα επαναστατεί πάνω στο σώµα, ενώ η τέχνη της κίνησης δίνει την ευκαιρία στο σώµα να εκφραστεί αρχετυπικά και πολυδιάστατα. Η οµάδα Πρόσκαιρη Σύνθεση ιδρύθηκε το 1986 και, µέχρι σήµερα, έχει πραγµατοποιήσει είκοσι παραγωγές, οι οποίες έχουν παρουσιαστεί σε θέατρα και φεστιβάλ στην Αθήνα, την Θεσσαλονίκη και άλλες πόλεις της Ελλάδας.

Ειδήσεις του Συνδέσμου

Τροποποίηση του Καταστατικού του Συνδέσµου Την 28η του περασµένου Ιανουαρίου ολοκληρώθηκε πανηγυρικά η ουσιαστικότερη φάση της τροποποίησης του Καταστατικού του Συνδέσµου µε την υπερψήφισή του από την Καταστατική Γενική Συνέλευση. Στην αρχική πρόταση του ∆ιοικητικού Συµβουλίου προστέθηκαν εύστοχες παρατηρήσεις των µελών της Συνέλευσης, οπότε το νέο Καταστατικό έλαβε την οριστική του µορφή. Οι σηµαντικότερες αλλαγές συνοψίζονται στα εξής σηµεία: Οι αλλοδαποί υπότροφοι των οποίων η υποτροφία διήρκεσε επί χρονικό διάστηµα µεγαλύτερο των έξι µηνών αποκτούν την δυνατότητα να γίνουν, κατόπιν αιτήσεώς τους, τακτικά µέλη του Συνδέσµου. Θεσπίζεται ανώτατο όριο δύο συνεχόµενων θητειών για τα µέλη του ∆.Σ. Ο περιορισµός αυτός εξυπηρετεί την ανάγκη για ανανέωση, την οποία, άλλωστε, έκανε ήδη πράξη το προηγούµενο Συµβούλιο. Το κώλυµα του εκλέγεσθαι αίρεται µετά την πάροδο µίας θητείας εκτός Συµβουλίου, οπότε όποιο µέλος το επιθυµεί δύναται και πάλι να θέσει υποψηφιότητα. Ριζική αλλαγή επέρχεται στον τρόπο ψηφοφορίας. Καταργείται η δυνατότητα της ψήφισης δι’ αντιπροσώπου, δηλαδή µε εξουσιοδότηση, και εισάγεται η επιστολική ψήφος. Προβλέφθηκε, επίσης, η δυνατότητα χρήσης της ηλεκτρονικής ψήφου, αλλά δεν ρυθµίστηκε ειδικά, διότι υπάρχουν ακόµη δυσκολίες στην δηµιουργία του τεχνικού υπόβαθρου που θα διασφαλίζει την απόλυτη µυστικότητα και θα αποκλείει τις διπλοψηφίες. Η διαδικασία της επιστολικής ψήφου ορίστηκε αναλυτικά ως εξής: Η προηγούµενη των εκλογών Γενική Συνέλευση διορίζει την Εφορευτική Επιτροπή, η οποία φροντίζει να υπάρχει ειδική ταχυδροµική θυρίδα. Στην θυρίδα αυτήν, η οποία θα παραµένει σφραγισµένη έως την ηµεροµηνία διεξαγωγής των εκλογών, θα αποστέλλονται οι επιστολικές ψήφοι. Με τον τρόπο αυτόν, θα διασφαλίζονται η µυστικότητα και η εγκυρότητα των εκλογών, π.χ. µε την αποφυγή διπλοψηφιών. Ακολούθως, το ∆ιοικητικό Συµβούλιο θα καθορίζει την ηµεροµηνία διεξαγωγής των εκλογών, προβλέποντας ικανό χρονικό περιθώριο για την απρόσκοπτη ολοκλήρωση της διαδικασίας που περιγράφεται εδώ, και θα την γνωστοποιεί στα µέλη µε επιστολή και ανάρτηση στον πίνακα ανακοινώσεων και στην ιστοσελίδα του Συνδέσµου. Όσα µέλη επιθυµούν να θέσουν υποψηφιότητα οφείλουν να το γνωστοποιούν άµεσα, µε γραπτή αίτηση υποψηφιότητας στις εκλογές, το αργότερο πάντως 30 ηµέρες πριν από την διεξαγωγή τους. Μετά το πέρας της προθεσµίας υποβολής των υποψηφιοτήτων, καταρτίζεται το ψηφοδέλτιο, το οποίο αποστέλλεται στα µέλη ταχυδροµικώς µαζί µε δύο φακέλους. Ο πρώτος φάκελος είναι απαντητικός, µε προπληρωµένο το ταχυδροµικό τέλος, τυπωµένη την διεύθυνση της ταχυδροµικής θυρίδας στην θέση του παραλήπτη και τυπωµένο, επίσης, στην θέση του αποστολέα το όνοµα του µέλους που θα ψηφίσει. Ο δεύτερος φάκε-

Ειδήσεις του Συνδέσμου

Τροποποίηση του Καταστατικού του Συνδέσµου λος είναι λευκός και χρησιµεύει για να διασφαλίζει την µυστικότητα της ψήφου κατά την µεταφορά του ψηφοδελτίου από τον απαντητικό φάκελο στην κάλπη. Το µέλος του Συνδέσµου που επιθυµεί να ψηφίσει µε επιστολή, αφού επιλέξει µε σταυροδοσία µέχρι δεκαπέντε υποψηφίους, εσωκλείει το ψηφοδέλτιο στον λευκό φάκελο. Τον φάκελο αυτόν τον τοποθετεί µέσα στον απαντητικό φάκελο, τον οποίο και αποστέλλει µε απλό ταχυδροµείο στην διεύθυνση που αναγράφεται. Στην διαδικασία αυτήν, η χρήση συστηµένου ταχυδροµείου δεν απαιτείται, πολλώ δε µάλλον καθώς εµπεριέχει και τον κίνδυνο η επιστολή να µην αφιχθεί εγκαίρως. Την ηµέρα διεξαγωγής των εκλογών η Εφορευτική Επιτροπή ανοίγει την θυρίδα, παραλαµβάνει τις επιστολές και συντάσσει σχετικό πρωτόκολλο που εντάσσεται στα Πρακτικά των εκλογών. Η Εφορευτική Επιτροπή µεταφέρει τις σφραγισµένες επιστολές στον τόπο διεξαγωγής της εκλογικής Συνέλευσης, όπου ελέγχεται εάν οι αποστολείς των φακέλων, δηλαδή όσοι ψήφισαν µε επιστολική ψήφο, έχουν εκπληρώσει τις οικονοµικές υποχρεώσεις τους προς τον Σύνδεσµο. Όσες επιστολές προέρχονται από µέλη που δεν είναι ταµειακώς εντάξει φυλάσσονται σε ειδικό προς τούτο αρχείο. Οι υπόλοιπες επιστολές αποσφραγίζονται, οι αποστολείς τους διαγράφονται από τον εκλογικό κατάλογο, για να αποφευχθεί το ενδεχόµενο διπλοψηφίας, και ο εσώκλειστος λευκός φάκελος που περιέχει το ψηφοδέλτιο ρίχνεται, σφραγισµένος, στην κάλπη. Στο τέλος της Καταστατικής Συνέλευσης, ο πρόεδρος του ∆.Σ. του Συνδέσµου, Παναγιώτης Αλεξάκης, ευχαρίστησε θερµά τον Γιώργο Χριστονάκη και την υπογράφουσα, οι οποίοι µαζί µε τον ίδιο απετέλεσαν την επιτροπή που επεξεργάσθηκε τις προτάσεις για την τροποποίηση του Καταστατικού. Ευχαρίστησε, τέλος, τον προεδρεύσαντα στην συνέλευση ∆ηµήτρη Τσίγκα, καθώς και την γραµµατέα Κάτια Σαβράµη για την αρτιότητα της όλης διαδικασίας.

Ιωάννα Κονδύλη Επίτιµη Πρόεδρος του Συνδέσµου Υποτρόφων

Ειδήσεις του Συνδέσμου

+Χρόνου! Με αφορµή την κοπή της πίτας του Συνδέσµου Υποτρόφων ΤΗΣ ΑΙΜΙΛΊΑΣ ΠΑΠΑΦΙΛΊΠΠΟΥ, ΕΙΚΑΣΤΙΚΟΎ, ΥΠΕΎΘΥΝΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΎ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΉΣ ΕΠΙΜΈΛΕΙΑΣ ΤΗΣ ΕΚΔΉΛΩΣΗΣ

Η κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας του Συνδέσµου Υποτρόφων του Ιδρύµατος Ωνάση πραγµατοποιήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2010, στο πολυδύναµο πολιτιστικό κέντρο Bios µε µεγάλη προσέλευση και επιτυχία. Η διοργάνωση, µε παράλληλη έκθεση βίντεο-τέχνης από καλλιτέχνες, υπότροφους και µη, έδωσε την ευκαιρία στους παρευρισκοµένους, εκτός από το να δουν τα εκθέµατα, να εγγραφούν στον Σύνδεσµο ή να ανανεώσουν την συνδροµή τους και να ενηµερωθούν για το υπό σχεδιασµό ηλεκτρονικό φόρουµ, το οποίο θα επιτρέψει την ευρύτερη δικτύωση εντός αλλά και εκτός Συνδέσµου. Ο θεµελιώδης στόχος του νέου ∆ιοικητικού Συµβουλίου του Συνδέσµου είναι, µέσω της εθιµικής αυτής τελετής, να επισηµάνει ότι η συλλογικότητα αποτελεί στοίχηµα για όλους µας, ένα ζητούµενο που µας καλεί σε ουσιαστική εµπλοκή στα πράγµατα του Συνδέσµου, αλλά και, µέσω αυτού, στα ευρύτερα «πράγµατα», διαδραστικά. Όπως ανέφερε στον χαιρετισµό του ο πρόεδρος του Συνδέσµου, Παναγιώτης Αλεξάκης, «θελήσαµε να δώσουµε έναν νέο χαρακτήρα, που να ταιριάζει µε τον στόχο για µια νέα συλλογικότητα. Με το ζωντανό αυτό περιβάλλον πρωτοποριακής καλλιτεχνικής δηµιουργίας, θελήσαµε να προσφέρουµε µια εµπειρία που πιστεύουµε ότι θα ενδυναµώσει το πνεύµα συνεργασίας και αυτοδηµιουργίας». Καίρια επισηµαίνεται ότι ο νέος χαρακτήρας επιζητεί όχι τον προσχεδιασµένο, αλλά τον ζωντανό τρόπο, την βιωµατική εµπειρία, ώστε να επιτευχθούν, αφενός, η συνεργασία ως αλληλοδιαµόρφωση και, αφετέρου, η δηµιουργία και η αυτοπραγµάτωση, όπου η αντίληψη του «νέου» ενέχει την ίδια την αναζήτηση ως ταυτότητα. Μια εµπειρία, λοιπόν, αναζήτησης, εξερεύνησης δηλαδή, έτσι όπως άλλωστε καλούµασταν να κάνουµε για να ανακαλύψουµε τα εκθέµατα και τις δράσεις που φιλοξενούνταν σε διάφορα σηµεία του κτηρίου του Bios. Το πνεύµα της τελετής κοπής της πίτας µεταδόθηκε συµβολικά από τον πρόεδρο του Ιδρύµατος Ωνάση, Αντώνη Παπαδηµητρίου, ο οποίος «σταύρωσε» την πίτα κατά την παράδοση, ώστε να θυµηθούµε, γιορτάζοντας όλοι µαζί γύρω από µια στρογγυλή πίτα, στην ηλεκτρονική και άυλη εκδοχή της ως προβολή, την ουσιαστική σηµασία του συγκεκριµέ-

Ειδήσεις του Συνδέσμου

νου εθίµου, το οποίο σκοπό έχει να επισηµάνει αυτόν ακριβώς τον ιερό χαρακτήρα της ενότητας και της συνεκτικότητας. Παράλληλα, µε τον λόγο του και µε χαρακτηριστικό χιούµορ, ο Αντώνης Παπαδηµητρίου επεσήµανε ότι η αλλαγή είναι η ίδια η ζωή και, όταν σχεδιάζουµε κάτι, αυτό πρέπει να αφορά και τις επόµενες γενιές. Παρακαταθήκη αυτής της «πίτας» είναι η µετάβαση από ένα κοινωνικό σε ένα πολιτιστικό γεγονός — «και του χρόνου σπίτι µας», καθώς, πλέον, θα βρισκόµαστε στην Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών. Σε αυτή την λογική, την έναρξη της τελετουργίας της πίτας σήµανε ο Ευθύµης Θεοδόσης µε το Σήµαντρο: µια συνακτήρια περφόρµανς, κατά το πρότυπο των σηµάντρων που χρησιµοποιούν οι µοναχοί αντί για καµπάνες, ώστε να συγκεντρωθούν. Με ιδιοκατασκευές κρουστών (έχοντας τανύσει ένα ελατήριο κατά µήκος ενός ξύλου) αλλά και µε άλλα απροσδόκητα αντικείµενα (έναν τροχό γλυπτικής, λ.χ., που τον ακουµπά µε ένα πριόνι καθώς αυτός γυρίζει), ο Θεοδόσης ανιχνεύει τον ήχο των υλικών αλλά και την υλικότητα του ήχου. Οι σηµασίες αλλάζουν, καθώς τα µάτια και τα αυτιά µας αδυνατούν να πιστέψουν ότι µπορούν να παραχθούν τέτοιοι ήχοι από αυτά τα εν πρώτοις αδρανή αντικείµενα. Έτσι, αρχίζει σταδιακά κανείς να αναγνωρίζει ότι η µορφή, ως σχήµα και ύλη των πραγµάτων, παράγει και µιαν άλλη, ηχητική πραγµατικότητα, µια ηχητική γλυπτική. Τα βίντεο-εκθέµατα αρθρώνονταν σε τρεις κυρίως χώρους: στην ενιαία σκοτεινή αίθουσα δίπλα στο lounge bar, σε µια υπόγεια αίθουσα και στον χώρο της σκάλας που οδηγούσε στον πρώτο όροφο. Παράλληλα, εκτέθηκαν και τα έργα τέχνης-αντικείµενα που µε την γενναιοδωρία του Ιδρύµατος Ωνάση δωρήθηκαν στους επτά τυχερούς που τους έτυχε το φλουρί. Όλα τα επιλεχθέντα έργα πραγµατεύονταν, έµµεσα ή άµεσα, την έννοια και την εµπειρία του Χρόνου ως συνθήκη συνεχούς αλλαγής και επαναδιαµόρφωσης στο πνεύµα, άλλωστε, της πρωτοχρονιάτικης αυτής εκδήλωσης. Όπως αναφέρθηκε και στο φυλλάδιο της πρόσκλησης, το ενδιαφέρον στην περίπτωση του εικαστικού βίντεο, αυτής της άυλης εικόνας, είναι ότι ο θεατής, µέσα από την παράδοση πρόσληψης «εικόνων», νιώθει ελεύθερος να ορίσει o ίδιος τον τρόπο αλλά και την διάρκεια παρακολούθησης, να αναδιατάξει την αφηγηµατική σειρά κατά βούληση, να

Ειδήσεις του Συνδέσμου

«µπει», να «βγει» από το σύστηµα του έργου όπως ο ίδιος επιθυµεί, και όχι να πειθαρχήσει ακίνητος, παρακολουθώντας την αφήγηση που έχει ορίσει ο κινηµατογραφικός τρόπος. Κατ’ αυτή την αντίληψη, θα µπορούσε να πει κανείς ότι το βίντεο είναι µια µορφή γλυπτικής εγκατάστασης και ότι η διάδραση του θεατή µε το δρώµενο µετατρέπει συνεχώς την ταυτότητά του. Τα έργα του υποτρόφου Ζάφου Ξαγοράρη και του Γιώργου Ταξιαρχόπουλου παρουσιάστηκαν µαζί και φιλοξενήθηκαν στις σκάλες, καθώς και τα δύο πραγµατεύονται την έννοια του «δηµόσιου χώρου» ως χώρου επαφής, επικοινωνίας και διαµόρφωσης: ο Xρόνος ως κοινός τόπος κριτικής σκέψης. Στην περίπτωση του Ζάφου Ξαγοράρη, το έργο Τhe sound of Acre – Avenida Rio Branco καταγράφει την συµµετοχή του καλλιτέχνη στην 27η Μπιενάλε του Σάο Πάολο, το 2006, όπου εγκατάστησε µεγάφωνα µε τους ήχους της Acre (µιας περιοχής του Αµαζονίου) κατά µήκος της λεωφόρου Rio Branco (δηλαδή της πρωτεύουσας της Acre) στο κέντρο της πολύβουης πρωτεύουσας της Βραζιλίας. Πρόκειται για βίντεο βαθύτατα ανθρώπινο, καθώς καταγράφει το χαοτικό και σε συνεχή διαµόρφωση τοπίο µιας πόλης - αχθοφόροι χαιρετούν την κάµερα, άλλοι περαστικοί διαβάζουν εφηµερίδα ενώ συγχρόνως ακούγονται τα πουλιά του Αµαζονίου κ.λπ. Παράλληλα, όµως, το βίντεο, δίχως καθόλου να σχολιάζει, είναι και βαθύτατα πολιτικό, εφόσον ανιχνεύει την έννοια αλλά και την ευθύνη της συν(δια)µόρφωσης, ή ακόµη και συµµόρφωσης, που παράγεται και ενδεχοµένως επιβάλλεται από τον πολιτισµό. Στον ίδιο θεµατικό άξονα κινείται και το έργο του Γιώργου Ταξιαρχόπουλου, που επιλέχθηκε να είναι το έργο µε το οποίο άνοιξε την αυλαία του, τον Νοέµβριο του 2009, στο Κέντρο Ποµπιντού στο Παρίσι, το διεθνές φεστιβάλ Νέου Κινηµατογράφου και Σύγχρονης Τέχνης «Les Rencontres Internationales 1», στην θεµατική ενότητα «Capitalismus». Το έργο αυτό, που έχει διπλό τίτλο, Νοσταλγία ή STRiKE, 2009, µε χιούµορ και µε εξαιρετικά γρήγορο και ευθύβολο µοντάζ, καταγράφει το αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλ-

Ειδήσεις του Συνδέσμου

θει η ανθρώπινη µετα-φύση: θέλουµε µέσα στην νύχτα να αγναντεύουµε ροµαντικά την «φύση» (τα φωτάκια στο λιµάνι, εν προκειµένω), αλλά παράλληλα µας «την σπάει» και το φως -το ίδιο ακριβώς αυτό φως που πριν αγναντεύαµε-, εφόσον βρίσκεται µέσα στα πόδια µας και µας χαλάει την ατµόσφαιρα... και «σχεδόν από ένστικτο ορµώµενοι», όπως παρατηρεί ο Ταξιαρχόπουλος, µε µια ριξιά, µε µια πετριά, πάρ’ το κάτω - αλλά και πάλι όχι ακριβώς επιτυχηµένα! Καταλήγουµε, έτσι, µετέωροι και πάλι ως προς την µετά πολιτισµού φύση µας. Το έργο του υποτρόφου Αλέξανδρου Pfaff Do not disturb the virus εκτέθηκε παράλληλα µε το γλυπτό του που συµπεριλήφθηκε στα «φλουριά». Ενώ υπήρχε συγγένεια µεταξύ των έργων και των βίντεο των καλλιτεχνών των οποίων τα έργα/αντικείµενα δωρήθηκαν ως «φλουριά», στην περίπτωση του Pfaff το βίντεο προέκυψε από το γλυπτό. Ο Pfaff εξετάζει, «πειράζοντας», την δοµή του γλυπτού και τα όρια της συµπεριφοράς που αυτή τού επιτρέπει. Σταδιακά γίνεται φανερό πως ο εύκαµπτος και ευπροσάρµοστος πυρήνας από σιλικόνη που απορροφά κραδασµούς επιτρέπει στις ακίδες/πόδια από πέτρα µια σειρά από κινήσεις -µέχρι και πιρουέτες!και άλλα αδιανόητα για µια δοµή που θα ήταν συµπαγής, συνεπώς αδρανής. Αυτή η ευελιξία και η ικανότητα προσαρµογής του γλυπτού, που προκύπτουν από την υβριδική του φύση, η ύπαρξή του, η δράση του µέσα στον ρέοντα χρόνο ενός αντικειµένου «γλυπτικής» που παραδοσιακά τείνουµε να αντιλαµβανόµαστε ως στατικό, είναι και η προσέγγιση του βίντεο που επισηµαίνει τις

αλλαγές τις οποίες ενδεχοµένως υφιστάµεθα από την τεχνολογία εν εξελίξει. Στην αίθουσα την παρακείµενη του µπαρ εκτέθηκαν τα έργα του υποτρόφου Θοδωρή Ζαφειρόπουλου, της υποτρόφου Βένιας Μπεχράκη, του Μανώλη Ζαχαριουδάκη και της Αννίτας Αργυροηλιοπούλου. Στο σύνολό της, αυτή η αίθουσα διαπραγµατεύτηκε τον ιδιωτικό χρόνο. Ο Θοδωρής Ζαφειρόπουλος, στο βίντεο The Rafter of Medusa, το οποίο γυρίστηκε το καλοκαίρι του 2009 στο πλαίσιο της παραµονής του στην Σχολή Ζωγραφικής και Γλυπτικής του Skowhegan, παρατηρεί µια πλατφόρµα µέσα σε µια λίµνη, η οποία αρχικά φιλοξενεί κάποιους να συνοµιλούν. Μοιάζει κάτι να περιµένουν. Κάποιοι τους επισκέπτονται, επιβιβάζονται σε µια βάρκα, αποχωρούν, ενώ, καθ’ όλο αυτό το διάστηµα, και αφού φύγουν, βρέχει συνεχώς. Αποτέλεσµα: θολώνει σταδιακά το πλάνο από την οµίχλη -«φεύγει» και το τοπίο- αφήνοντας την πλατφόρµα να πλέει, σχεδόν να αιωρείται, σε ένα άχρωµο, άχρονο, χωρίς διαστάσεις, σχεδόν άυλο, αδιαπέραστο γκρίζο. Μια υποψία κόκκινου, µια µικρή σηµαία, διασώζεται, υπαινισσόµενη ίσως το ζήτηµα που ο τίτλος υπονοεί: Η Σχεδία του Μέδουσα [Le Radeau de la Méduse] είναι έργο του 19ου αιώνα του Théodore Géricault, το οποίο αναπαριστά, όσο πιο ρεαλιστικά µπορεί, το ναυάγιο της φρεγάτας Μέδουσα, όπου οι διασωθέντες, έχοντας περάσει µέσα από την πείνα, την δίψα, την τρέλα και τον κανιβαλισµό, διαφεύγουν τελικά και τον θάνατο. «Rafter», στην περίπτωση του Ζαφειρόπου-

Ειδήσεις του Συνδέσμου

λου, είναι ενδεχοµένως αυτός που επιπλέει, αυτός που µετακινείται και µεταφέρεται ή ίσως και ο µετανάστης. Η Βένια Μπεχράκη, απλώνοντας την µπουγάδα της, όχι στο σπίτι της αλλά σε έναν δρόµο της Αθήνας, µετατοπίζοντας δηλαδή τα όρια του ιδιωτικού στον δηµόσιο χώρο, εξετάζει το κοινωνικό φύλο και τα στερεότυπα. «Με το γάντι» και µε την στολή µιας καθώς πρέπει γραµµατέως, θίγει «τα εν οίκω» εν δήµω και, βγάζοντας τα άπλυτα -αν και πλυµένα- στην φόρα, µάς βάζει µέσω µιας σουρεαλιστικής συνθήκης να αντιµετωπίσουµε, εν πρώτοις, πόσο υποτιµούµε αυτά που αντιλαµβανόµαστε ως γυναικείες δραστηριότητες και υπηρεσίες, και µάλλον, εντέλει, πόσο υποτιµούµε ή αρνούµαστε να αντιληφθούµε αυτά που άπτονται του σώµατος και των αναγκών του, πόσο δηλαδή αρνούµαστε την αληθινή φύση του σώµατος, που παραµένει ταµπού. Η Μπεχράκη, στα όρια της περφόρµανς, καθώς χρησιµοποιεί το ίδιο της το σώµα, παράγει την εύληπτη γλώσσα της µαζικής κουλτούρας και της διαφήµισης. Στρέφεται ωστόσο ενάντια στα στερεότυπα αυτής της µαζικής εικόνας, καθώς αποκαλύπτει ό,τι αυτή συγκαλύπτει: δηλαδή το ευάλωτο του σώµατος και το εφήµερο της σάρκας. Η Αννίτα Αργυροηλιοπούλου, στην Οικ(ε)ία Αναστάτωση, παρακολουθεί, όπως σηµειώνει η ίδια, την «περιπέτεια της δηµιουργίας στο σπίτι». Αρχικά εστιάζει τον φακό της σε ένα µυρµήγκι, παλεύοντας για ένα «καθαρό» πλάνο, αλλά το µυρµήγκι τής διαφεύγει συνεχώς, ενώ την ίδια στιγµή υφίσταται, όπως ακούµε από τις φωνές off camera, τις παρεµβάσεις των παιδιών της, που θέλουν και αυτά να παίξουν στο «παιχνίδι» της µαµάς. Στην πορεία εξαντλείται το µυρµήγκι, αλλά εγκαταλείπεται και η αρχική πρόθεση φορµαλιστικής, προκατασκευασµένης τάξης, καθώς γίνεται αποδεκτό ότι το οικείο αυτό χάος -ποια εργαζόµενη γυναίκα µε παιδιά δεν το αναγνωρίζει;- δεν είναι άλλο από την συνθήκη που χαρακτηρίζει κάθε δηµιουργική πορεία. Αποτέλεσµα: αυτό που µέχρι πρότινος φάνταζε ως εµπόδιο γίνεται αποδεκτό ως µέρος του έργου αλλά και της ενιαίας υπόστασης της δηµιουργού, µε τα παιδιά εντέλει να µας χαµογελούν περήφανα που συνέπραξαν. Ο Μανώλης Ζαχαριουδάκης, στο έργο Venus Negativa, µας φέρνει αντιµέτωπους µε τα στερεότυπα, καθώς στο πρόσωπο της Barbie, η Γουίνι του Beckett συναντά την

Αφροδίτη του Botticelli. Η γυµνή Barbie (ήδη υφίσταται πλήγµα µε την απογύµνωσή της) στέκεται µε συστολή κατά το πρότυπο της Αφροδίτης του Botticelli, καλύπτοντας δηλαδή µε τα χέρια της την ήβη, ενώ σταδιακά στοιβάζονται φύρδην µίγδην διάφορα αντικείµενα: πλαστικά µανταλάκια, παιχνίδια, αυτοκινητάκια, τανκς, πώµατα, αποκόµµατα από περιοδικά, κείµενα σε λωρίδες από καταστροφέα εγγράφων, κάθε λογής «σκουπίδια» της µαζικής κουλτούρας, αλλά και σχέδια του ζωγράφου, έτσι ώστε σταδιακά η Μπάρµπι να χαθεί, να θαφτεί (όπως η Γουίνι του Beckett) σε αυτό το βουνό α-νοησίας και ακύρωσης. Το ζητούµενο είναι να διασωθεί η πεποίθηση για το νόηµα της ζωής υπό το βάρος του αδιανόητου που ασκεί η βεβαιότητα του θανάτου. Το έργο Κίτρινο του υποτρόφου ∆ηµήτρη Ιωάννου, το οποίο εκτέθηκε σε σηµείο της διαδροµής προς το υπόγειο, είναι ένα φωτεινό κουτί -µια εκδοχή µόνιτορ- που εκπέµπει φως, εφόσον όµως το πλησιάσουµε αρκετά κοντά ώστε να ενεργοποιηθεί ο ανιχνευτής κίνησης. Τότε, και επί 30΄΄, ανάβει το φως, που όταν σβήνει µας δηµιουργεί, όπως επισηµαίνει ο ίδιος ο καλλιτέχνης, «µια ιδιαίτερα έντονη εµπειρία µετεικάσµατος». Ο Ιωάννου αµφισβητεί το πρόδηλο, καθώς παρατηρεί συγχρόνως τον µηχανισµό της αντίληψής µας, µε αποτέλεσµα να θέτει ζητήµατα αυθεντικότητας. Εξετάζει, συνεπώς, τις δοµές, αλλά και την κωδικοποίησή τους στο επίπεδο των σηµασιών, δηλαδή την εγγραφή τους στην εµπειρία, και µας καλεί να αναγνωρίσουµε στην σύνταξή τους την πολιτισµική παράµετρο. Καθώς ο Ιωάννου παρακολουθεί την πολιτιστική παραγωγή ευρύτερα, δραστηριοποιείται και ως dj και, µε αυτήν του την ιδιότητα, ως dj Βουνό, συνέβαλε µουσικά στην επιτυχία της βραδιάς. Στην αίθουσα του υπογείου, εκτέθηκαν τα έργα της υποτρόφου Μαρίας Κόντη, της υποτρόφου Λίας Πέτρου, της υποτρόφου Αιµιλίας Παπαφιλίππου και του Νίκου Αλεξίου. Η αίθουσα αυτή ανίχνευε τον συµπαντικό χρόνο. Ο θεατής του έργου της Μαρίας Κόντη Queen said, παρά τον τίτλο, ποτέ δεν ακούει τίποτε - µόνο µία βαθιά ανάσα! ∆ιαβάζει όµως «από µέσα του» το κείµενο που από οθόνης αφηγείται την ιστορία µιας δικηγόρου η οποία µετατρέπεται ένα βράδυ σε µάγισσα ξορκίζοντας το κακό και τον φόβο... Στην συνέχεια, πάντα µες στην σιωπή, παρακολουθεί την Κόντη, την δικηγόρο(;), την βασίλισσα(;), να

Ειδήσεις του Συνδέσμου

απαγγέλλει τρεις φορές άηχα -µόνον αυτή η µία ανάσα τής ξεφεύγει- και µε αγωνία το ξόρκι, αλλά, εκτός και αν ξέρει να διαβάζει τα χείλη, παρότι θα προσπαθήσει επιµελώς, θα παραµείνει στο σκοτάδι σχετικά µε το τι ειπώθηκε. Αυτές οι εσωτερικές διεργασίες ανίχνευσης, δίχως όµως τελική λύση, στις οποίες εξαναγκάζεται από την φόρµα του έργου ο θεατής, αντανακλούν την υπαρξιακή αγωνία προσδιορισµού ταυτότητας, άρα και νοήµατος, και αναζητούν την πίστη για την διαδικασία που τα συγκροτεί. Η Λία Πέτρου οργανώνει ένα «ψηφιακό» ρολόι, καθώς τρεις οθόνες στην σειρά (που αντιστοιχούν στις ώρες, στα λεπτά και στα δευτερόλεπτα) έχουν αναλάβει, απεικονίζοντας τις χειρονοµίες διαφόρων ανθρώπων, να µετρήσουν σε πραγµατικό χρόνο τον Χρόνο. Όµως, κοιτώντας τα δάχτυλα όλων αυτών των ανθρώπων να σηµαίνουν ψηφία, δεν µπορεί κανείς παρά να παρατηρήσει και τις διαφορές τους (άλλα δάχτυλα χοντρά, άλλα λεπτά, άλλα γυναικεία και άλλα αντρικά) και συνεπώς να αναγνωρίσει ότι, παρά την αυστηρή δοµή που εφαρµόσαµε στον Χρόνο (...για να τον «µετρήσουµε», λέει, τροµάρα µας!), ο χρόνος είναι πρωτίστως και απαρέγκλιτα υποκειµενικός, διότι βιώνεται µέσα από το σώµα και, συνεπώς, ως τέτοιος δεν περιγράφεται. Αυτή η µέτρηση -και, αλίµονο, η αναµέτρηση- είναι µια σύµβαση µονάχα που εγγράφει το πολιτισµικό µας παρόν. Στα διαπλανητικά ταξίδια, µάλλον αλλιώς, και ως προς το µέτρο αλλά και ως προς το σώµα, θα ορίζουµε τον χρόνο... Ο Νίκος Αλεξίου στο The end, έργο που συµπεριλήφθηκε στην οµώνυµη εγκατάστασή του που εκπροσώπησε την Ελλάδα στην 52η Μπιενάλε της Βενετίας το 2007, οργανώνει ένα ψυχεδελικό σύµπαν, όπου το τέλος συναντά την αρχή και τανάπαλιν. Αφορµή, ένα σχέδιο που δεν έχει αρχή και τέλος, το σχέδιο του δαπέδου που ο καλλιτέχνης συναντά στην Μονή Ιβήρων στο Άγιο Όρος, το οποίο επεξεργάζεται και επανερµηνεύει στο βίντεο, δηµιουργώντας µιαν αργή χρωµατική εναλλαγή, η οποία αρχικά δεν γίνεται αντιληπτή, αλλά σταδιακά συνειδητοποιεί κανείς ότι αυτό που µέχρι πρότινος ήταν, ας πούµε, µπλε έχει µετατραπεί σε κίτρινο... Μια συνεχής µεταµόρφωση ενδοσκοπικού χαρακτήρα που «ψυχή δηλοί» - ψυχεδελικά δηλαδή επενεργεί ώστε να σε κάνει να αναγνωρίσεις το µυστήριο, αν µη τι άλλο, της αντίληψής σου.

Όσον αφορά το έργο µου Ελευσίνα, είναι µια βιντεοεγκατάσταση-προβολή επί γλυπτού. Μια γυναικεία πλάτη, σαν σπάραγµα αρχαίου γλυπτού, κείται στην ακροθαλασσιά και στο κύµα που πάει-έρχεται αενάως, θυµίζοντάς µας ότι όλα ρευστά τοπία είναι στον Φλοίσβο του Χρόνου. Όλα έρχονται και παρέρχονται και η διάσταση του παρόντος ως σπέρµα παρελθόντος και σπορά µέλλοντος είναι η διάσταση που µας ανήκει. Ο Λόγος ως Έρως/ Θάνατος εις το διηνεκές. Η καθοριστική συµβολή των καλλιτεχνών, υπότροφων και µη, µε τις δυνάµεις του Συνδέσµου και µε την υποστήριξη του Ιδρύµατος, κάνει απτό το όραµα ενός σχεδιασµού που επενεργεί στο κοινωνικό γίγνεσθαι και στην ευρύτερη πολιτισµική διαµόρφωση. Τους ευχαριστούµε, όπως και ευχαριστούµε όλους όσοι συνέβαλαν στην επιτυχή πραγµατοποίηση της εκδήλωσης. Ευχαριστούµε επίσης τον ειδικό γραµµατέα του Συνδέσµου, Πρόδροµο Προδροµίδη, για την παρουσίαση του ηλεκτρονικού φόρουµ, τον Μάνο Κρανίδη, ταµία του Συνδέσµου, για την θετική του συµβολή και ενέργεια, καθώς και τον ακούραστο ∆ιονύση Καµπόλη, αναπληρωτή ταµία. Η εκδήλωση, όπου είχα την ευθύνη του σχεδιασµού και την καλλιτεχνική επιµέλεια, έγινε πραγµατικότητα µε την γενναιόδωρη υποστήριξη του Ιδρύµατος Ωνάση. Έχει πλέον γίνει φανερό ότι το Ίδρυµα Ωνάση δρα καταλυτικά σε επίπεδο όχι µόνον υποστήριξης θεσµών που έχουν σκοπό την µελέτη της πολιτισµικής κληρονοµιάς µας, αλλά και υποστήριξης της σύγχρονης παραγωγικής διαδικασίας της τέχνης, όπου σχηµατίζεται το µέλλον. Αυτή η παραλληλία µάς κάνει να ελπίζουµε! Ευχαριστούµε θερµά.

Ειδήσεις του Συνδέσμου

Ένας μουσικός γύρος του κόσμου σε περίπου 60 λεπτά ΤΗΣ ΆΝΝΑΣ ΠΑΓΚΆΛΟΥ, ΛΥΡΙΚΉΣ ΤΡΑΓΟΥΔΊΣΤΡΙΑΣ

Χρειαζόµαστε άραγε διαβατήρια, αποσκευές και µέσα µεταφοράς για να ταξιδέψουµε; Όχι, µας διαβεβαίωσαν οι υπότροφοι Μυρσίνη Μαργαρίτη και Έλενα Λαζαρέτου στις 21 ∆εκεµβρίου 2010 και, πιάνοντάς µας από το χέρι, µας απογείωσαν. Στην κατάµεστη Αίθουσα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης, ο Πρόεδρος του Ιδρύµατος, το ∆ιοικητικό Συµβούλιο, οι εργαζόµενοι, τα µέλη και οι φίλοι του Συνδέσµου Υποτρόφων γυρίσαµε ολόκληρο τον κόσµο µε µόνο όχηµα την µουσική. Προσευχηθήκαµε στον Θεό στην Ιταλία («Domine Deus» του Vivaldi) και στην Παρθένο Μαρία στην Γερµανία και την Γαλλία («Ave Maria» των Bach και Gounod). ∆οξάσαµε τον Κύριο στην Αυστρία («Alleluia» του Mozart). Αφήσαµε την φαντασία µας να αυτοσχεδιάσει στην Πολωνία («Fantaisie-Impromptu» του Chopin). Ακούσαµε µια µεταµεληµένη Σλοβένα βοσκοπούλα να θρηνεί για την χαµένη ηρεµία της καρδιάς της εξαιτίας του έρωτα («Die Bekehrte» του Wolf). Στην παγωµένη Ρωσία, νιώσαµε την Μινιόν να υποφέρει από την επιθυµία («Lied der Mignon» του Τσαϊκόφσκι), ενώ σε µια µακρινή ακτή της Νορβηγίας η Σολβέιγκ περίµενε υποµονετικά τον αγαπηµένο της, προσευχόµενη στον Θεό να τον προσέχει («Solvejgs sang» του Grieg). Μια Αγγλίδα δόξασε µε την µουσική την οµορφιά του αγαπηµένου της («Let the florid music praise!» του Britten). Και, ενώ στις Ηνωµένες Πολιτείες η νύχτα έπεφτε («Night» του Crumb), στην Βραζιλία το φεγγάρι αποκάλυπτε την οµορφιά του και µας πληµµύριζε ερωτικά συναισθήµατα («Bachianas Brasileiras» του Villa-Lobos). Πίσω στην Ελλάδα, χορέψαµε λεβέντικους νησιώτικους χορούς («Θαλασσάκι» και «Κρητικός» του Κωνσταντινίδη). Και, αφού περάσαµε από την Ισπανία, όπου µια κόρη έκλαιγε για τα πάθη του έρωτα, µια µητέρα κοίµιζε το µωρό της («Polo» και «Nana» του de Falla), καταλήξαµε στην Ιταλία, όπου η νεαρή χήρα Νορίνα διάβαζε ένα ροµαντικό µυθιστόρηµα και υποσχόταν να βρει την ίδια µαγεία στην προσωπική της ζωή («Quel guardo il cavaliere ...So anch’io la virtù magica» του Donizetti). Μετά τα ενθουσιώδη χειροκροτήµατά µας, οι δύο καλλιτέχνιδες διάλεξαν να µας προσφέρουν ένα χριστουγεννιάτικο τραγούδι («White Christmas» του Berlin), στο πνεύµα των ηµερών. Οι δύο «περιηγήτριες» γνωρίστηκαν και συνεργάστηκαν για πρώτη φορά πριν από δώδεκα χρόνια, στην τάξη µουσικής δωµατίου τού επίσης υποτρόφου Γιάννη Γεωργιάδη. Η Μυρσίνη Μαργαρίτη έπαιζε τότε βιολί, ενώ παράλληλα σπούδαζε Ανώτερα Θεωρητικά, Μουσικολογία και Τραγούδι, το οποίο τελικά και την κέρδισε. Με υποτροφία του Ιδρύµατος Ωνάση, ολοκλήρωσε δύο µάστερ στο Λιντ και την Όπερα στο Πανεπιστήµιο Mozarteum του Σάλτσµπουργκ. Αµέσως µετά, προσελήφθη ως σολίστ στην Όπερα της πόλης Χάλε, γενέτειρας του Handel, όπου επί τρείς συνεχείς σαιζόν ερµήνευσε σηµαντικούς λυρικούς ρόλους, όπως της Παµίνα, της Τσερλίνα, της Γκρέτελ, της Ευρυδίκης και της Ξένιας, και συµµετείχε σε πολυάριθµες συναυλίες. Έχει εµφανιστεί, επίσης, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, καθώς και σε σηµαντικά θέατρα της Ερφούρτης, του Ντάρµστατ, του Σάλτσµπουργκ κ.ά.

Ειδήσεις του Συνδέσμου

Ένας μουσικός γύρος του κόσμου σε περίπου 60 λεπτά ΤΗΣ ΆΝΝΑΣ ΠΑΓΚΆΛΟΥ, ΛΥΡΙΚΉΣ ΤΡΑΓΟΥΔΊΣΤΡΙΑΣ

Η συνοδοιπόρος της, η Έλενα Λαζαρέτου, σπούδασε Πιάνο, Ανώτερα Θεωρητικά και Τραγούδι. Το 2000, πήρε δίπλωµα Πιάνου µε άριστα και πρώτο βραβείο. Με τριετή υποτροφία του Ιδρύµατος Ωνάση, συνέχισε τις σπουδές της στο Σόλο Πιάνο και την Μουσική ∆ωµατίου στο Πανεπιστήµιο Mozarteum του Σάλτσµπουργκ και στο Μουσικό Πανεπιστήµιο της Βιέννης. Έχει δώσει πολυάριθµα ρεσιτάλ στην Ελλάδα και το εξωτερικό, συναυλίες µε τραγουδιστές, σύνολα µουσικής δωµατίου και την Ορχήστρα Mozarteum. Πολλοί συνθέτες τής έχουν εµπιστευτεί την πρώτη εκτέλεση των έργων τους. Η κοινή πορεία των δύο µουσικών ξεκίνησε, λοιπόν, πριν από πολλά χρόνια στην Αθήνα, όταν άρχισαν να παίζουν ως ντουέτο για βιολί και πιάνο, και συνεχίστηκε στο Σάλτσµπουργκ, όπου το σχήµα µετεξελίχθηκε σε ντουέτο φωνής-πιάνου. Η φωνή της σοπράνο Μυρσίνης Μαργαρίτη είναι ζεστή, καθαρή και ευέλικτη· η πιανιστική τέχνη της Έλενας Λαζαρέτου, γεµάτη ευαισθησία, σεβασµό και θέρµη, τόσο στην συνοδεία όσο και στα σόλο κοµµάτια. Μαζί κινήθηκαν µε θαυµαστή δεξιοτεχνία ανάµεσα σε διαφορετικά µουσικά ιδιώµατα, αποδίδοντας εξαιρετικά το είδος της µουσικής και το ύφος του κάθε συνθέτη. Ανέδειξαν, έτσι, µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο, την υποκριτική διάσταση της µελοποιηµένης ποίησης και του µουσικού θεάτρου. Για καλή µας τύχη, και οι δυο τους αγαπούν τα ταξίδια, φανταστικά και µη, τον Ιούλιο Βερν και την µουσική κουλτούρα των διαφόρων χωρών. Έτσι, δεν διστάζουν να πετούν πάνω από την γη, παρασύροντας µαζί το κοινό τους. Οι δύο καλλιτέχνιδες υπόσχονται ότι θα συνεχίσουν να µας προσφέρουν ξεχωριστές µουσικές στιγµές µε τις ηχογραφήσεις τους: η µεν Μυρσίνη Μαργαρίτη, µε τον δίσκο Apollo e Dafne του Handel (βλ. Παρουσίαση ∆ίσκου, σελ. 48), η δε Έλενα Λαζαρέτου µε έναν δίσκο µε έργα του Μιχάλη Τραυλού.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Oι Διάλογοι των Αθηνών. Ένα διεθνές συνέδριο για τον πολιτισμό ΤΗΣ ΝΊΚΗΣ ΤΣΙΡΏΝΗ, ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΛΌΓΟΥ, ΕΡΕΥΝΉΤΡΙΑΣ ΤΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΎΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΏΝ ΕΡΕΥΝΏΝ (ΕΘΝΙΚΟΎ ΙΔΡΎΜΑΤΟΣ ΕΡΕΥΝΏΝ), ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΉΣ ΣΥΝΤΟΝΊΣΤΡΙΑΣ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΊΟΥ «ΟΙ ∆ΙΆΛΟΓΟΙ ΤΩΝ ΑΘΗΝΏΝ»

Από τις 24 έως τις 27 Νοεµβρίου 2010, το Ίδρυµα Ωνάση θα διοργανώσει το διεθνές συνέδριο «Οι ∆ιάλογοι των Αθηνών». Το συνέδριο θα πραγµατοποιηθεί στην Αθήνα και θα αποτελέσει την εναρκτήρια εκδήλωση της Στέγης Γραµµάτων και Τεχνών, του νέου πολιτιστικού χώρου του Ιδρύµατος Ωνάση, που έχει ως βασικό στόχο την παρουσίαση, την προβολή και την ενθάρρυνση παραγωγής σύγχρονου ελληνικού πολιτισµού, καθώς και την εξαγωγή του εκτός Ελλάδας. Οι ∆ιάλογοι των Αθηνών συνάδουν µε τον γενικότερο προβληµατισµό του Ιδρύµατος Ωνάση για τον ελληνικό πολιτισµό, τον οποίο το Ίδρυµα προάγει µε διάφορους τρόπους. Πρόκειται για ένα συνέδριο του οποίου ο στόχος διαφέρει σηµαντικά σε σχέση µε άλλα συνέδρια, µιας και φιλοδοξεί να εξετάσει τα προβλήµατα που αντιµετωπίζει ο σύγχρονος άνθρωπος µέσα από το πρίσµα της ελληνικής σκέψης, όπως αυτή διατυπώθηκε ανά τους αιώνες, αλλά και να διερευνήσει την δυνατότητα αυτής της κληρονοµιάς να λειτουργήσει ως πηγή για την ανεύρεση λύσεων τόσο στις προκλήσεις που αντιµετωπίζει ο κόσµος σήµερα όσο και σε αυτές που αναπόφευκτα θα αντιµετωπίσει στο µέλλον. Ένα σηµαντικό στοιχείο που επίσης διαφοροποιεί το συνέδριο αυτό από άλλα παρόµοια είναι η διεπιστηµονική και διαχρονική προσέγγιση του ελληνικού πολιτισµού. Οι δύο αυτοί βασικοί άξονες έχουν υπαγορεύσει τις επιλογές τόσο των θεµατικών ενοτήτων όσο και των κύριων οµιλητών και συνοµιλητών που θα συµµετάσχουν στο συνέδριο. Το κυριότερο ίσως χαρακτηριστικό του συνεδρίου είναι ότι επικεντρώνεται στον διάλογο, ο οποίος θα αναπτυχθεί µέσω του διαδικτύου πριν, κατά και µετά την διεξαγωγή του συνεδρίου και στον οποίο θα έχουν την δυνατότητα να συµµετάσχουν πολλοί περισσότεροι από εκείνους που θα παρακολουθήσουν το συνέδριο στην Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών. Η προετοιµασία των ∆ιαλόγων των Αθηνών ξεκίνησε σε επίπεδο ∆ιοικητικού Συµβουλίου του Ιδρύµατος Ωνάση το καλοκαίρι του 2007, µε εισήγηση του προέδρου Αντώνη Παπαδηµητρίου αναφορικά µε τον σκοπό του συνεδρίου αλλά και τα ζητήµατα για τα οποία αυτό καλείται να προτείνει λύσεις. Το ∆.Σ. του Ιδρύµατος ανέθεσε στον Αντώνη Παπαδηµητρίου και στον καθηγητή Γεώργιο Μπαµπινιώτη να επιµεληθούν αυτή την προσπάθεια. Με στόχο τον προσδιορισµό αυτών των ζητηµάτων και την καλύτερη υλοποίηση του συνεδρίου, το Ίδρυµα Ωνάση πρότεινε σε εξέχοντα ακαδηµαϊκά ιδρύµατα να γίνουν συνδιοργανωτές του συγκεκριµένου εγχειρήµατος. Ως κύριος διοργανωτής, το Ίδρυµα Ωνάση έχει την τιµή να συνεπικουρείται από την Ακαδηµία Αθηνών, την Ακαδηµία των Lincei της Ρώµης, την Αυστριακή Ακαδηµία Επιστηµών, το Γερµανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, το Ινστιτούτο της Γαλλίας, το Πανεπιστήµιο της Οξφόρδης, το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστηµίου Χάρβαρντ, καθώς και το Πανεπιστήµιο Στάνφορντ. Η συνεργασία µε τους παραπάνω φορείς δεν εξασφαλίζει απλώς το κύρος και την σοβαρότητα του συνεδρίου, αλλά αντικατοπτρίζει και την ενεργό συµµετοχή τους στην λήψη αποφάσεων αναφορικά µε διάφορα ζητήµατα. Αντιπρόσωποι των συνδιοργανωτών φορέων µαζί µε εξέχουσες προσωπι-

Ειδήσεις του Ιδρύματος

κότητες του επιστηµονικού κόσµου και µέλη της ελληνικής ακαδηµαϊκής κοινότητας συµµετέχουν στην Οργανωτική Επιτροπή του συνεδρίου, η οποία προεδρεύεται από τον καθηγητή Γεώργιο Μπαµπινιώτη. Έργο της επιτροπής είναι να θέτει επακριβώς τα ζητήµατα προς συζήτηση, να προτείνει τα πλέον κατάλληλα πρόσωπα για να συµµετάσχουν στον διάλογο και να µεριµνά για την ευρεία διάδοση της προβληµατικής και των στόχων του συνεδρίου. Το έργο της επιτροπής συνεπικουρείται από ερευνητές και διανοουµένους από όλον τον κόσµο, οι οποίοι καταθέτουν προτάσεις για πιθανούς οµιλητές και θεµατικές υποενότητες. Η γράφουσα έχει οριστεί ακαδηµαϊκή υπεύθυνη του συνεδρίου και έχει αναλάβει τον γενικό ακαδηµαϊκό συντονισµό. Με στόχο να οριοθετηθούν τα ζητήµατα που φιλοδοξεί να θίξει το συνέδριο, ορίστηκαν σε προπαρασκευαστικές συζητήσεις και οριστικοποιήθηκαν κατά την διάρκεια της πρώτης συνάντησης της Οργανωτικής Επιτροπής (Αστέρας Βουλιαγµένης, Απρίλιος 2009) οι έξι θεµατικές ενότητες γύρω από τις οποίες θα κινηθεί ο διάλογος. Οι έξι αυτές θεµατικές ενότητες βασίζονται σε συµπληρωµατικά δίδυµα πολικότητας και θα προσεγγιστούν, όπως προαναφέρθηκε, µέσω µιας διαχρονικής και διεπιστηµονικής οπτικής. Η κάθε ενότητα προεδρεύεται από αντιπροσώπους των συνδιοργανωτών φορέων και σε ορισµένες περιπτώσεις από µέλη του ∆.Σ. του Ιδρύµατος Ωνάση. Οι πρόεδροι των θεµατικών ανέλαβαν την ευθύνη της «ενορχήστρωσης» των ενοτήτων τους για την διασφάλιση ενός γόνιµου διαλόγου στο πλαίσιο των στόχων του συνεδρίου. Οι έξι θεµατικές ενότητες του συνεδρίου είναι οι ακόλουθες: Ταυτότητα και Ετερότητα· Ιστορία και Ιστορίες· Λόγος και Τέχνη· ∆ηµοκρατία και Πολιτεία· Επιστήµη και Ηθική· Ποιότητα Ζωής.

προσκλήσεως. Οι ενδιαφερόµενοι θα πρέπει να υποβάλουν αίτηση συµµετοχής στον διαδικτυακό τόπο του συνεδρίου (www.athensdialogues.org) µέχρι την 1η Ιουνίου 2010. Λόγω του περιορισµένου αριθµού θέσεων και της ανάγκης να υπάρχει γεωγραφική και διεπιστηµονική εκπροσώπηση δεν θα µπορέσουν να ικανοποιηθούν όλες οι αιτήσεις. Ωστόσο, όλες οι οµιλίες του συνεδρίου θα µεταδοθούν και µέσω webstreaming, ώστε να µπορούν να τις παρακολουθήσουν όλοι όσοι το επιθυµούν. Στο πλαίσιο του συνεδρίου, διοργανώνονται συναντήσεις διάχυσης σε ευρωπαϊκές χώρες, µε σκοπό να γίνουν ευρύτερα γνωστά το συνέδριο και οι στόχοι του στην διεθνή ακαδηµαϊκή και πνευµατική κοινότητα. Τα τελευταία δύο χρόνια, διοργανώθηκαν ανάλογες συναντήσεις στο Σαν Φρανσίσκο, την Βοστώνη, το Παρίσι, το Αµβούργο, την Βιέννη, την Οξφόρδη, ενώ πρόκειται να πραγµατοποιηθούν και άλλες αντίστοιχες στην Νέα Υόρκη και την Μόσχα. Οι συναντήσεις αυτές έχουν επίσης στόχο να βοηθήσουν στην δηµιουργία ενός δικτύου υπό την αιγίδα του Ιδρύµατος Ωνάση, το οποίο θα αποτελείται από ανθρώπους που ενδιαφέρονται για την δράση «Οι ∆ιάλογοι των Αθηνών» και για τον ελληνικό πολιτισµό γενικότερα. Σηµείο αναφοράς αυτού του δικτύου θα αποτελέσει ο χάρτης Ελληνικών Σπουδών που θα ενσωµατωθεί στον ιστοχώρο του συνεδρίου, στον οποίο θα περιλαµβάνονται οι έδρες Ελληνικών Σπουδών ανά τον κόσµο, καθώς και οι υπότροφοι του Ιδρύµατος Ωνάση µαζί µε τους υπόλοιπους συµµετέχοντες στο δίκτυο.

Το συνέδριο φιλοδοξεί να καινοτοµήσει ως προς την αυξηµένη χρήση των νέων τεχνολογιών στην προετοιµασία, την διεξαγωγή του, αλλά και την υλοποίησή του αυτή καθαυτήν. Οι οµιλητές θα προδηµοσιεύσουν τις εργασίες τους στο ηλεκτρονικό περιοδικό που έχει αναλάβει το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστηµίου Χάρβαρντ και το οποίο αποτελεί µέρος του διαδικτυακού τόπου των ∆ιαλόγων των Αθηνών. Στην διάρκεια του συνεδρίου, θα παρουσιάσουν µία δεκαπεντάλεπτη περίληψη της εργασίας τους, δίνοντας το έναυσµα για την έναρξη του διαλόγου.

Με στόχο την συµµετοχή νέων ανθρώπων στο Συνέδριο, αποφασίστηκε να διοργανωθεί ένας ευρωπαϊκός διαγωνισµός νέων σε συνεργασία µε το δίκτυο E.U.N.I.C. (Εθνικά Ινστιτούτα Πολιτισµού της Ευρωπαϊκής Ένωσης) και τον εκπρόσωπό του στην Ελλάδα, το Βρετανικό Συµβούλιο. Ο διαγωνισµός θα απευθύνεται σε νέους 21-30 ετών, αποφοίτους πανεπιστηµίων οποιασδήποτε ειδικότητας, από χώρες της Ευρώπης. Οι νέοι αυτοί επιστήµονες, καλλιτέχνες, δηµοσιογράφοι, συγγραφείς κ.λπ. θα κληθούν να συντάξουν µία εργασία ακαδηµαϊκού επιπέδου ή ένα δοκίµιο, µε θέµα σχετικό µε µία από τις έξι θεµατικές ενότητες του συνεδρίου. Οι επιτυχόντες, τέσσερεις ανά θεµατική ενότητα, θα κληθούν να συµµετάσχουν στο συνέδριο και οι εργασίες τους θα δηµοσιευθούν στην ιστοσελίδα.

Το κοινό µπορεί να συµµετάσχει στον διάλογο τόσο µέσω του ηλεκτρονικού φόρουµ όσο και κατά την διάρκεια του συνεδρίου. Στο σηµείο αυτό θα πρέπει να σηµειωθεί ότι το κοινό θα συµµετάσχει στους ∆ιαλόγους µόνον κατόπιν

Είµαστε βέβαιοι ότι η καινοτόµος αυτή προσπάθεια θα βοηθήσει στην προσέγγιση του ελληνικού πολιτισµού υπό µια νέα οπτική γωνία, καίρια αναγκαία στην εποχή και τις ιστορικές συγκυρίες που αντιµετωπίζουµε.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Απονομή των Διεθνών Βραβείων Ωνάση για το ∆ίκαιο και τα Γράµµατα στο Παρίσι

Στο ιστορικό κτήριο της Coupole του Ινστιτούτου της Γαλλίας [Institut de France], στο Παρίσι, πραγµατοποιήθηκε µε κάθε επισηµότητα στις 14 ∆εκεµβρίου 2009 η τελετή απονοµής των πρώτων ∆ιεθνών Βραβείων Αριστοτέλη Ωνάση για το ∆ίκαιο και τα Γράµµατα. ∆ίκαιος ο παραλληλισµός µε τα Βραβεία Νόµπελ από τα διεθνή µέσα ενηµέρωσης, καθώς τα δύο Βραβεία Ωνάση έρχονται να καλύψουν ακαδηµαϊκούς τοµείς, το ∆ίκαιο και τα Γράµµατα, οι οποίοι δεν καλύπτονται από την ανώτατη σουηδική διάκριση. Εξάλλου, το κύρος των δύο φορέων που τα υποστηρίζουν, του Ιδρύµατος Ωνάση και του Ινστιτούτου της Γαλλίας (έδρας πέντε Ακαδηµιών), εγγυάται την διεθνή καταξίωση του νέου θεσµού. Το ∆ιεθνές Βραβείο Αριστοτέλη Ωνάση για το ∆ίκαιο απονεµήθηκε στον λόρδο Bingham, Lord High Steward του Πανεπιστηµίου της Οξφόρδης και µέλος της Βρετανικής Ακαδηµίας, ενώ µε το Βραβείο για τα Γράµµατα τιµήθηκαν από κοινού δύο κορυφαίες προσωπικότητες του χώρου της Αρχαιολογίας: ο σερ John Boardman, επίτιµος καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας και Τέχνης στην Έδρα Lincoln του Πανεπιστηµίου της Οξφόρδης και µέλος της Βρετανικής Ακαδηµίας, και ο JeanYves Empereur, διευθυντής ερευνών στο Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών (C.N.R.S.) της Γαλλίας και ιδρυτής του Κέντρου Αλεξανδρινών Σπουδών στην Αλεξάνδρεια. «Η θέσπιση των δύο νέων ∆ιεθνών Βραβείων Αριστοτέλη Ωνάση προέκυψε από τον κοινό στόχο του Ιδρύµατος Ωνάση και του Ινστιτούτου της Γαλλίας, ο οποίος αφορά την προώθηση και την ενίσχυση των Επιστηµών, των Γραµµάτων και των Τεχνών», υπογράµµισε ο πρόεδρος του Ιδρύµατος, Αντώνης Παπαδηµητρίου. «Μέσα σε ένα πνεύµα προόδου, µε την ανθρωπιστική έννοια του όρου, και ενίσχυσης του διαλόγου

ανάµεσα στους λαούς, είµαστε απολύτως ικανοποιηµένοι που πρόκειται να βραβευθούν εξέχουσες προσωπικότητες, όπως ο κορυφαίος δικαστής και νοµικός Thomas Henry Bingham, ο σπουδαιότερος, όπως έχει χαρακτηριστεί, Βρετανός αρχαιολόγος της εποχής µας, σερ John Boardman, αλλά και ο Γάλλος αρχαιολόγος Jean-Yves Empereur, ο οποίος συγκαταλέγεται µεταξύ των λαµπρότερων ελληνιστών της γενιάς του». Από αριστερά, ο σερ John Boardman, o Jean-Yves Empereur και ο λόρδος Thomas Henry Bingham Από αριστερά, ο σερ John Boardman, o Jean-Yves Empereur και ο λόρδος Thomas Henry Bingham Στην οµιλία του, ο λόρδος Bingham ευχαρίστησε το Ίδρυµα Ωνάση, το Ινστιτούτο της Γαλλίας και την επιτροπή βραβείων, δηλώνοντας ευγνώµων για το γεγονός ότι ο ίδιος είναι ο πρώτος αποδέκτης αυτού του βραβείου. Εξέφρασε επίσης την πεποίθηση ότι το βραβείο «θα αποτελέσει έµπνευση, πρόκληση και µια ευχάριστη υπενθύµιση της ελληνικής µας κληρονοµιάς για όλους όσοι πιστεύουν στην συµβολή του ∆ικαίου στην καλή διακυβέρνηση, την ειρήνη, την κατανόηση και την συνεργασία µεταξύ των εθνών στο διεθνές στερέωµα». «Υπάρχουν αδιαµφισβήτητα εκείνοι που καταφρονούν κάθε νόθευση της αγνής εθνικής νοµολογίας και ανθίστανται σε κάθε ενδεχόµενη ρωγµή στο τείχος του εθνικού νοµικού δικαίου τους», σηµείωσε ο κορυφαίος Βρετανός νοµικός. «Εγώ δεν ανήκω σε αυτό το σύνολο και, από ό,τι συµπεραίνω, ούτε και το Ίδρυµα Ωνάση ή το Ινστιτούτο της Γαλλίας. Τα καθήκοντα των δικαστών τούς δεσµεύουν, όπως είναι φυσικό, να εφαρµόζουν τους εθνικούς νόµους στους οποίους υπόκεινται. Εάν, ωστόσο, χωρίς να επέρχεται παραβίαση αυτών των νόµων, µπορούν να αξιοποιήσουν την γνώση και την εµπειρία άλλων, οι οποίοι έχουν ήδη αντιµετωπίσει το ίδιο πρόβληµα

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Απονομή των Διεθνών Βραβείων Ωνάση για το ∆ίκαιο και τα Γράµµατα στο Παρίσι

σε κάποιο άλλο µέρος του κόσµου, αυτό θα ήταν και το επιθυµητό σε κάθε περίπτωση, καθώς µε αυτόν τον τρόπο, ο νόµος µπορεί να εκπληρώσει τον δυνητικό προορισµό του ως γέφυρα και όχι ως πρόσκοµµα, ως σύµβολο ενότητας και όχι διαίρεσης. Με αυτή την πεποίθηση αποδέχοµαι µε ευγνωµοσύνη αυτό το αναγνωρισµένου κύρους βραβείο», κατέληξε ο λόρδος Bingham. Στην συνέχεια της τελετής πραγµατοποιήθηκε η απονοµή του βραβείου για τα Γράµµατα. Σύµφωνα µε το σκεπτικό της βράβευσης, ο σερ John Boardman είναι ο σπουδαιότερος Βρετανός αρχαιολόγος της εποχής µας, αλλά και ένας από τους πλέον έγκριτους µελετητές της ελληνικής αρχαιότητας σε διεθνές επίπεδο. Αν και ειδικεύεται, καταρχήν, στην Κλασική Εποχή, έχει συµβάλει ουσιαστικά στην µινωική και την µυκηναϊκή αρχαιολογία, στην αρχαιολογία των πρώιµων ελληνικών χρόνων και, γενικότερα, στην ιστορία της αρχαίας ελληνικής τέχνης, στην µελέτη της σφραγιδογλυφίας, των κοσµηµάτων, της αγγειογραφίας και της γλυπτικής των αρχαίων Ελλήνων. Έχει µελετήσει όσο λίγοι την διασπορά των αρχαίων Ελλήνων και τις σχέσεις τους µε τους άλλους λαούς, ιδιαίτερα της Ανατολής. Εκτός από τις πολυάριθµες εξειδικευµένες µελέτες του, ο καθηγητής Boardman έχει εκδώσει εντυπωσιακό αριθµό συγγραµµάτων για τον αρχαίο κόσµο, τα οποία όχι µόνον αποτελούν έργα αναφοράς για τους ειδικούς, αλλά παραµένουν προσιτά και στο ευρύ αναγνωστικό κοινό, συµβάλλοντας έτσι στην κατανόηση και την ορθή εκτίµηση της αρχαίας ελληνικής παράδοσης. Ο καθηγητής Boardman έχει διεξαγάγει σηµαντικές ανασκαφές στην Σµύρνη, την Χίο, την Κρήτη και την Λιβύη. ∆ιετέλε-

σε υποδιευθυντής της Αγγλικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Αθήνα και σήµερα παραµένει µέλος του ∆ιοικητικού Συµβουλίου της. Εξέχουσας σηµασίας για την έρευνα είναι η συµβολή του στην οργάνωση και την λειτουργία του Αρχείου Beazley στην Οξφόρδη - µιας πολύτιµης τράπεζας δεδοµένων για την αρχαία ελληνική αγγειοπλαστική, η οποία και εξυπηρετεί το σύνολο των ερευνητών αυτού του τοµέα. Αξιοσηµείωτες είναι επίσης η συγκρότηση και η έκδοση του Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae και του Thesaurus Cultus et Rituum Antiquorum, τα οποία αποτελούν δύο από τα πλέον θεµελιώδη έργα αναφοράς της εποχής µας. Η συµβολή του σερ John Boardman στην αρχαιογνωσία και την παγκόσµια προβολή του αρχαίου ελληνικού πολιτισµού έχει αναγνωριστεί µέσα από πολυάριθµες υψηλές διακρίσεις και τίτλους τιµής που του έχουν απονείµει πνευµατικά ιδρύµατα και ακαδηµίες διεθνώς. Στην Ελλάδα, είναι αντεπιστέλλον µέλος της Ακαδηµίας Αθηνών και επίτιµος διδάκτωρ του Πανεπιστηµίου Αθηνών. «Αισθάνοµαι ιδιαίτερη τιµή και χαρά», δήλωσε ο καθηγητής Boardman, «που επιβραβεύοµαι µε αυτόν τον τρόπο από ένα Ίδρυµα µε έδρα την Ελλάδα, την χώρα όπου έζησα πολλά χαρούµενα χρόνια και της οποίας η ιστορία και η τέχνη έχουν αποτελέσει για εµένα αντικείµενο µελέτης επί µεγάλο χρονικό διάστηµα. »Η Ελλάδα είναι πολλά περισσότερα από την γη στην οποία βρίσκεται. Το γεγονός αυτό το συνειδητοποίησα όταν, λόγω µιας αρχαιολογικής ανασκαφής, επισκέφτηκα ελληνικούς αρχαιολογικούς χώρους εκτός Ελλάδας, στην Σµύρνη και αργότερα στις ακτές της Λιβύης. Μέρος των επιτευγµάτων του αρχαίου ελληνικού πολιτισµού εκτυλίχθηκε στην γεωγραφική περιοχή που σήµερα ανήκει στην Τουρκία και την Ιταλία σε

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Απονομή των Διεθνών Βραβείων Ωνάση για το ∆ίκαιο και τα Γράµµατα στο Παρίσι µεγαλύτερο βαθµό. Ένας αρχαιολόγος µαθαίνει πολύ γρηγορότερα από έναν σπουδαστή της ελληνικής λογοτεχνίας ότι οποιαδήποτε µελέτη της ελληνικής αρχαιότητας δεν έχει σύνορα, καθώς ακολουθεί την προθυµία των Ελλήνων, αρχαίων και νέων, να ταξιδεύουν και να εγκαθίστανται σε χώρες µακριά από την πατρίδα τους, στην οποία όµως πάντα επιστρέφουν». «Οι Έλληνες», συνέχισε ο καθηγητής Boardman, «ήταν πάντα πρόθυµοι να αναγνωρίσουν το χρέος τους στους πολιτισµούς της Αιγύπτου και της Ανατολής· ωστόσο, η κίνηση επιστροφής αποδείχτηκε εξίσου ισχυρή και, για έναν µελετητή της τέχνης και της αρχαιολογίας, ελκυστική και ενδιαφέρουσα. »Με το πέρασµα των χρόνων, η ευχαρίστηση που αποκόµισα από όλα αυτά, ακόµη και η ικανοποίηση που µπόρεσα να τα µοιραστώ όλα µε άλλους µέσω της διδασκαλίας και των διαφόρων δηµοσιεύσεων, εντάθηκαν και διαφοροποιήθηκαν. Είναι, λοιπόν, κάπως παράξενο να βραβεύοµαι επειδή µπόρεσα να κάνω κάτι που πάντα ήθελα και από το οποίο έχω αποκοµίσει τεράστια ευχαρίστηση. Είναι ιδιαίτερη η χαρά που αισθάνοµαι όταν σκέφτοµαι ότι η οικογένειά µου, συµπεριλαµβανοµένων των µαθητών µου, µοιράστηκε µαζί µου αυτή την ευχαρίστηση και την εµπειρία - έναν τρόπο ζωής που το πέρασµα των χρόνων όχι µόνο δεν τον κλόνισε αλλά τον ενίσχυσε ακόµη περισσότερο», κατέληξε ο σερ John Boardman. Ο Jean-Yves Empereur, ο οποίος µοιράστηκε το Βραβείο για τα Γράµµατα µε τον John Boardman, συγκαταλέγεται στους σηµαντικότερους ελληνιστές της εποχής µας. Οι ανακαλύψεις του στην Αλεξάνδρεια, από τις σηµαντικότερες της τελευταίας δεκαπενταετίας, του χάρισαν διεθνή φήµη, την οποία ήλθαν να ενισχύσουν οι σηµαντικές, εκτενείς δηµοσιεύσεις του. Αρκεί να απαριθµήσει κανείς τους κυριότερους αρχαιολογικούς χώρους που έχει φέρει στο φως: ευρήµατα και αρχιτεκτονικά µέλη του περίφηµου Φάρου της πτολεµαϊκής πόλης, ο οποίος ήταν ένα από τα επτά θαύµατα του κόσµου· ένα σύνολο τάφων στην περιοχή Γκαµπαρί, την περίφηµη «Νεκρόπολη» που περιγράφει ο Στράβων· πλούσιες ελληνικές κατοικίες µε ψηφιδωτά στον χώρο του πρώην Βρετανικού Προξενείου· την Μάρεια νήσο, την Κανωπική οδό, το Καισάρειον. Καθηγητής πανεπιστηµίου, διδάκτωρ Αρχαιολογίας, ο JeanYves Empereur διετέλεσε από το 1982 έως το 1990 γενικός γραµµατέας της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών, προτού εγκατασταθεί στην Αίγυπτο, όπου, το 1990, ίδρυσε το περίφηµο Κέντρο Αλεξανδρινών Σπουδών (CEAlex). Το ίδρυµα αυτό, στα µέλη του οποίου περιλαµβάνονται και πολλοί Έλληνες, δηµιουργήθηκε µε σκοπό την προαγωγή των ανασκαφών και των µελετών στην µητρόπολη των Λαγιδών - µία από τις σηµαντικότερες εστίες ακτινοβολίας του ελληνισµού. Αφιερωµένο στην επιστηµονική έρευνα και στην επι-

µόρφωση στον τοµέα της πολιτιστικής κληρονοµιάς, το Κέντρο Αλεξανδρινών Σπουδών έχει αποστολή την προβολή της οικουµενικής πολιτιστικής κληρονοµιάς των Ελλήνων και των µιµητών τους. Κύρια επιδίωξη του Jean-Yves Empereur είναι να φέρει στο φως ίχνη της µακεδονικής Αλεξάνδρειας και αρχαιολογικά τεκµήρια της βούλησης των Πτολεµαίων να δηµιουργήσουν στην πόλη τους έναν πολιτισµό που να φέρνει κοντά τους Έλληνες µε τους Αιγυπτίους. Πολυγραφότατος και ελλόγιµος ελληνιστής, ο Jean-Yves Empereur αφιερώνει µεγάλο µέρος του χρόνου του στην δηµοσιοποίηση των ερευνητικών πορισµάτων του, διοργανώνοντας επιστηµονικά συµπόσια, συναντήσεις και εκθέσεις, ταξιδεύοντας ανά τον κόσµο για να δώσει διαλέξεις και εφαρµόζοντας µια εξαιρετικά γόνιµη πολιτική σε επίπεδο εκδοτικό (σειρά αλεξανδρινών µελετών µε εντυπωσιακούς εκδοτικούς ρυθµούς: δεκαεπτά πολυσέλιδοι τόµοι µέχρι σήµερα) αλλά και διαδικτυακό (δηµιουργία ενός εξαιρετικά τεκµηριωµένου και εικονογραφηµένου διαδικτυακού τόπου: http://www.cealex.org). Στην διάρκεια της οµιλίας του κατά την απονοµή, ο καθηγητής Empereur ευχαρίστησε το Ίδρυµα Ωνάση, τονίζοντας ότι αποτελεί ιδιαίτερη τιµή η βράβευσή του από κοινού µε τον σερ John Boardman, έναν άνθρωπο που θαυµάζει εδώ και πολλές δεκαετίες και του οποίου το έργο αποστήθιζε όταν προετοιµαζόταν για τις εξετάσεις της Γαλλικής Σχολής Αθηνών. «Μας συγκινεί ιδιαίτερα το γεγονός ότι το βραβείο αυτό προέρχεται από την Ελλάδα», είπε ο Γάλλος αρχαιολόγος. «Μας ενθαρρύνει να προαγάγουµε τις έρευνές µας και να διαδώσουµε τον ελληνικό πολιτισµό µέσω της πρωτεύουσας του ελληνιστικού κόσµου. Στην Αλεξάνδρεια, µέσα από την αξιοσηµείωτη συνάντηση ανάµεσα στους δύο µεγαλύτερους πολιτισµούς της αρχαιότητας, τον αιγυπτιακό και τον ελληνικό πολιτισµό, γινόµαστε καθηµερινά µάρτυρες αυτού του αλεξανδρινού θαύµατος που αποκαλύπτουµε σταδιακά µε τις ανασκαφές µας, τόσο στην µακεδονική Αλεξάνδρεια, που έρχεται στο φως στα δώδεκα µέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, όσο και σε όλες τις εφευρέσεις της ελληνιστικής περιόδου στους τοµείς της τέχνης, των επιστηµών, της τεχνολογίας. »Χάρις στην ηθική σας στήριξη και στα µέσα που µας παρέχει αυτό το βραβείο, θέλω να γνωρίζετε ότι η οµάδα µας θα εξακολουθήσει να εργάζεται στην ίδια κατεύθυνση, τόσο µέσω των επιστηµονικών της δηµοσιεύσεων όσο και µέσω ταινιών, διαδικτυακών τόπων και µακετών των µνηµείων της Αλεξάνδρειας, καθώς και ότι θα προσπαθήσουµε µε κάθε µέσο να φέρουµε κοντά σε αυτόν τον ελληνικό πολιτισµό, στον οποίο πιστεύουµε, όχι απλώς το επιστηµονικό αλλά και το ευρύτερο κοινό», κατέληξε ο καθηγητής Empereur.

Θυγατρικό Ίδρυμα Νέας Υόρκης

Ο Όμηρος στο Βανκούβερ των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων ΤΗΣ ΛΉΔΑ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

[...] Τότε ο Αχιλλέας τ’ ασκέρι λέει να µη φύγει, µόν’ καθίζοντας ν’ ανοίξει τόπο γύρα. Και στήνει αγώνες, κι από τ’ άρµενα για όσους νικήσουν βγάζει λεβέτια και τριπόδια κι άλογα και βόδια και µουλάρια, και σίδερο σταχτόµαυρο κι ωριοζωσµένες σκλάβες. Στην ραψωδία Ψ της Ιλιάδας, ο Όµηρος προσφέρει την πρώτη αναλυτική περιγραφή αθλητικής αναµέτρησης στην παγκόσµια λογοτεχνία: τους αθλητικούς αγώνες που διοργανώνει ο Αχιλλέας θέλοντας να τιµήσει την µνήµη του Πατρόκλου. Οι νεκρικοί αγώνες τιµούν τους νεκρούς, χρησιµεύουν ως προπόνηση για την αναµέτρηση στην µάχη και ως ανάπαυλα εν καιρώ πολέµου, δίνουν διέξοδο στην ανθρώπινη επιθετικότητα. Ανάλογες διοργανώσεις ίσως να αποτέλεσαν το πρότυπο για την καθιέρωση του θεσµού των Ολυµπιακών Αγώνων. Η διοργανώτρια πόλη των Χειµερινών Ολυµπιακών Αγώνων του 2010, το Βανκούβερ του Καναδά, αποτέλεσε το ιδανικό σκηνικό για την δραµατοποιηµένη ανάγνωση αποσπασµάτων της Ιλιάδας τα οποία αναφέρονται στους αθλητικούς αγώνες της αρχαιότητας. Στην θεατρική σκηνή του ∆ιεθνούς Κέντρου Κινηµατογράφου του Βανκούβερ ζωντάνεψαν στις 20 Ιανουαρίου 2010, µε την υποστήριξη του θυγατρικού Ιδρύµατος Ωνάση της Νέας Υόρκης, δυνατές εικόνες δράσης, συναρπαστικής αναµέτρησης και ευγενούς άµιλλας, που υπενθύµισαν την ικανότητα των αγώνων να εµπνέουν τους ανθρώπους. Η παράσταση, µε τίτλο «Striving for Excellence in Homeric Times» [«Ο αγώνας για την αριστεία στους οµηρικούς χρόνους»], πραγµατοποιήθηκε σε συνεργασία µε την Έδρα Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστηµίου Simon Fraser. O καθηγητής David Muse, συνεργαζόµενος καλλιτεχνικός διευθυντής του Shakespeare Theatre της Ουάσινγκτον, επιµελήθηκε την σκηνοθεσία των αποσπασµάτων, τα οποία παρουσιάστηκαν σε µετάφραση του καθηγητή Robert Fagles. Την δραµατοποιηµένη ανάγνωση συνόδευσε ο σχολιασµός του David Konstan, καθηγητή Κλασικών Σπουδών στο Πανεπιστήµιο Brown, ο οποίος τοποθέτησε κάθε σκηνή στο ιστορικό και λογοτεχνικό της πλαίσιο. Οκτώ ηθοποιοί διάβασαν τα αντίστοιχα αποσπάσµατα: η Jennifer Clement είχε τον ρόλο της Ανδροµάχης· ο Sam Tsoutsouvas ήταν ο Όµηρος· ο Ian Butcher, Έκτωρ και Μενέλαος· ο Greg Derelian, Αίας και ∆ιοµήδης· o Ed Dixon, Πρίαµος και Νέστωρ· ο Alessandro Juliani, Αχιλλέας· ο Peter Francis James, Οδυσσέας και Επειός· ο Kyle Rideout, Αντίλοχος και ∆όλων. Η δραµατοποιηµένη ανάγνωση συνοδεύθηκε από προβολή διαφανειών µε ανάγλυφες παραστάσεις, όπλα και αµυ-

Θυγατρικό Ίδρυμα Νέας Υόρκης

Ο Όμηρος στο Βανκούβερ των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων ΤΗΣ ΛΉΔΑ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

ντικό εξοπλισµό, γλυπτά και αγγεία. Ένα µουσικό τρίο, αποτελούµενο από την Joelysa Pankanea, τον Jeff Gladstone και τον Mark Haney, επένδυσε ατµοσφαιρικά την παράσταση, µε τους ήχους της κιθάρας, του µπάσου και των κρουστών. Ο Αχιλλέας στέκεται κριτής του αγώνα ανάµεσα στον Αίαντα και τον Οδυσσέα, που παλεύουν µε πείσµα χωρίς να µπορεί ο ένας να νικήσει τον άλλον: Αφήστε τώρα πια το πάλεµα και µην καταπονάστε’ κι οι δυό νικάτε, κι έτσι παίρνοντας το ίδιο βραβείο καθένας παραµερίστε, κι άλλοι να ’ρθούνε ν’ αγωνιστούν Αργίτες. «Οι αγώνες έχουν ικανούς διαιτητές, πράγµα που δυστυχώς σπανίζει σε άλλου είδους αναµετρήσεις σήµερα στον πλανήτη», σχολιάζει ο Ian Mulgrew, αρθρογράφος της εφηµερίδας The Vancouver Sun. «Ο Όµηρος το γνώριζε καλά αυτό. Ήξερε πως όλοι διδασκόµαστε από τα παιχνίδια και τα αθλήµατα. Λέγεται ότι η Βρετανική Αυτοκρατορία δηµιουργήθηκε στα γήπεδα του Ήτον, και είναι γεγονός ότι τα όσα συµβαίνουν στον χώρο των αθλοπαιδιών δεν φεύγουν ποτέ από την µνήµη µας. Το αγωνιστικό πνεύµα, η φιλοδοξία, η γενναιότητα, η άµιλλα µας συνδέουν και µας εµπνέουν. Αυτή είναι η µεγάλη δύναµη του παιχνιδιού. Γι’ αυτό και ο Όµηρος περιέλαβε τους αγώνες στην αφήγησή του. Και µε απόλυτα εύστοχο τρόπο περνά το σοβαρό µήνυµά του στο τέλος του ποιήµατος, όταν ο γέροντας Πρίαµος φιλά το χέρι του Αχιλλέα, ικετεύοντάς τον να του δώσει το άψυχο σώµα του γιού του, του Έκτορα. Παρ’ όλο που η οργή του για τον θάνατο του αγαπηµένου φίλου του, του Πατρόκλου, δεν έχει καταλαγιάσει µέσα του, ο Αχιλλέας ενδίδει στις ικεσίες του συντετριµµένου πατέρα. Μαζί θρηνούν σε µια καταληκτική σκηνή γεµάτη συµπόνια και αµοιβαία κατανόηση. Οι Ολυµπιακοί Αγώνες», καταλήγει ο Καναδός αρθρογράφος, «πρέπει να µας θυµίζουν ότι ο αθλητισµός είναι πολύ σηµαντικός, διότι συνδέεται µε αξίες και αρετές στις οποίες όλοι πιστεύουµε και τις οποίες οφείλουµε να εφαρµόζουµε συχνότερα στην πράξη».

Θυγατρικό Ίδρυμα Νέας Υόρκης

Το Παλίμψηστο του Αρχιμήδη Συνέντευξη του William Noel στην Λήδα Μπουζάλη

Στις 9 Ιανουαρίου 1999, ο δρ William Noel, επιµελητής Χειρογράφων και Σπάνιων Βιβλίων του Μουσείου Τεχνών Walters της Βαλτιµόρης, υποδέχθηκε στο γραφείο του τον κύριο Β., τον οποίο συναντούσε για πρώτη φορά. Όταν ολοκληρώθηκαν η επίσκεψη και το γεύµα τους, επάνω στο γραφείο του δρος Noel υπήρχε µια µικρή µπλε βαλίτσα που περιείχε ένα κουτί. Στην ράχη του ήταν γραµµένες µε χρυσά γράµµατα οι λέξεις: «Το Παλίµψηστο του Αρχιµήδη». Το κουτί περιείχε ένα δυσανάγνωστο και σε κακή κατάσταση βιβλίο, το οποίο παραµένει η παλαιότερη καταγραφή έργων του Αρχιµήδη. Είναι το µόνο που περιλαµβάνει το Περὶ ὀχουµένων -ίσως το πιο ονοµαστό έργο του µεγάλου µαθηµατικού- στο πρωτότυπο αρχαιοελληνικό κείµενο, καθώς και δύο ακόµη εξαιρετικά κείµενα: την επαναστατική Μέθοδο και το παιγνιώδες Ὀστοµάχιον ή Στοµάχιον.

∆έκα χρόνια διήρκεσε η διαδικασία συντήρησης του βιβλίου και ανάγνωσης των αρχαίων κειµένων του Αρχιµήδη, αλλά και του Υπερείδη, τα οποία είχαν επικαλυφθεί µε µεταγενέστερο κείµενο. Για την συναρπαστική αυτή προσπάθεια µιας εξηνταµελούς επιστηµονικής οµάδας µίλησε ο δρ Noel στο ΑΩ. Στην συνέντευξή του, ο δρ Noel δεν δέχθηκε να αποκαλύψει το όνοµα του κυρίου Β., του πάµπλουτου Αµερικανού ο οποίος αγόρασε το Παλίµψηστο στις 29 Οκτωβρίου 1998 σε δηµοπρασία του οίκου Christie’s στην Νέα Υόρκη, στην αστρονοµική τιµή των δύο εκατοµµυρίων δολαρίων. «Τα µυστικά, όταν αποκαλύπτονται, είναι συ-

χνά λιγότερο συναρπαστικά από όσο νοµίζουµε», σχολίασε ο δρ Noel. Εξήγησε, ωστόσο, την τεράστια σηµασία του εν λόγω κώδικα και τις προηγµένες επιστηµονικές µεθόδους που εφαρµόστηκαν προκειµένου να αποκαλυφθούν και να διαβαστούν τα αρχαία κείµενα. Το πρωτότυπο κείµενο του Αρχιµήδη -ο οποίος γεννήθηκε (περ. 287 π.Χ.), έζησε και πέθανε (περ. 212 π.Χ.) στις Συρακούσες- είχε αντιγραφεί στην περγαµηνή τον 10ο αιώνα από άγνωστο γραφέα. Τρεις αιώνες αργότερα, ο Ιωάννης Μύρωνας (κατ’ άλλους, Μυρωνάς), ορθόδοξος µοναχός στα Ιεροσόλυµα, «ανακύκλωσε» την περγαµηνή, αποξέοντας το αρχικό κείµενο και κόβοντας τα κοµµάτια δέρµατος στην µέση. Για να δηµιουργήσει το βιβλίο του, ο Μύρωνας χρησιµοποίησε, επίσης, «ανακυκλωµένες» σελίδες από τις εργασίες του ρήτορα Υπερείδη του 4ου αιώνα και άλλα φιλοσοφικά κείµενα. Η παλίµψηστη περγαµηνή του Μύρωνα έγινε στην συνέχεια τµήµα τόµου µε προσευχές τις οποίες προσέθεσαν διάφοροι µοναχοί. Κατά την δεκαετία του 1840, ο λόγιος Constantin von Tischendorf επισκέφθηκε την Μονή του Αγίου Σάββα, ανατολικά της Βηθλεέµ, στην ∆υτική Όχθη. Στις σηµειώσεις του, που χρονολογούνται στο 1846, ο Tischendorf αναφέρει ότι δεν βρήκε τίποτε αξιόλογο πέρα από ένα παλίµψηστο που περιείχε µαθηµατικές σηµειώσεις. Ούτε ο Tischendorf ούτε ο Παπαδόπουλος-Κεραµεύς, ο οποίος το περιέλαβε σε κατάλογό του το 1899, κατάλαβαν ότι επρόκειτο για το έργο του Αρχιµήδη. Λίγες γραµµές, όµως, που είχε αντιγρά-

Θυγατρικό Ίδρυμα Νέας Υόρκης

Το Παλίμψηστο του Αρχιμήδη Συνέντευξη του William Noel στην Λήδα Μπουζάλη

ψει ο Έλληνας ερευνητής τράβηξαν το ενδιαφέρον του ∆ανού καθηγητή John Ludwig Heiberg, ο οποίος ήταν παγκόσµια αυθεντία στο έργο του Αρχιµήδη. Το 1906, επισκέφθηκε την βιβλιοθήκη του Μετοχίου του Παναγίου Τάφου στην Κωνσταντινούπολη, όπου είχαν ενσωµατωθεί τα χειρόγραφα της Μονής του Αγίου Σάββα, και ανακάλυψε την αλήθεια: ότι το βιβλίο περιλαµβάνει την µοναδική γνωστή ελληνική εκδοχή του έργου του Αρχιµήδη Περὶ ὀχουµένων, καθώς και τα µόνα διασωθέντα αντίγραφα των έργων Περί τῶν µηχανικῶν θεωρηµάτων πρός Ἐρατοσθένην ἔφοδος (γνωστότερου ως Μέθοδος, όπου ο Αρχιµήδης πλησιάζει τις έννοιες του σύγχρονου απειροστικού λογισµού) και Ὀστοµάχιον ή Στοµάχιον (από τις λέξεις «ὀστοῦν» και «µάχη»: διαδεδοµένο παι-

χνίδι της αρχαιότητας, παρεµφερές µε το σηµερινό τάνγκραµ· παιζόταν µε 14 γεωµετρικά σχήµατα, τα «ὀστὰ», µε τα οποία οι παίκτες προσπαθούσαν να σχηµατίσουν διάφορες φιγούρες). Επίσης, περιέχει τα έργα Κύκλου Μέτρησις, Περὶ ἑλίκων, Περὶ σφαίρας καὶ κυλίνδρου, [Περὶ] Ἐπιπέδων ἰσορροπιῶν.

Τα ίχνη του παλίµψηστου κώδικα χάνονται κατά την διάρκεια του Α΄ Παγκόσµιου Πολέµου. Πλαστογράφοι προσθέτουν εικονογράφηση σε ορισµένες σελίδες για να ανεβάσουν την τιµή του, συντελώντας στην περαιτέρω εξαφάνιση των σβησµένων κειµένων. Ο κώδικας καταλήγει στην κατοχή µιας γαλλικής οικογένειας, η οποία και τον βγάζει στην δηµοπρασία της Νέας Υόρκης. Η ελληνική κυβέρνηση και το Πατριαρχείο επιχειρούν να σταµατήσουν την δηµοπράτησή του, υποστηρίζοντας ότι

πρόκειται για προϊόν κλοπής. Το δικαστήριο απορρίπτει το αίτηµα. Το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισµού συµµετέχει µε προσφορά στην δηµοπρασία, αλλά το τίµηµα είναι εξαιρετικά υψηλό, και ο παλίµψηστος κώδικας κατοχυρώνεται στον άγνωστο Αµερικανό αγοραστή, ο οποίος αναθέτει στο Μουσείο Walters την συντήρησή του και την «ανάγνωση» των αρχαίων κειµένων. Όπως εξηγεί ο δρ Noel, για την ανάγνωση του σβησµένου κειµένου εφαρµόστηκε συνδυασµός διαφόρων τεχνικών, όπως είναι η πολυφασµατική απεικόνιση (multispectrum imaging). Μια σελίδα φωτογραφίζεται πολλές φορές σε διάφορα µήκη κύµατος του ηλεκτροµαγνητικού φάσµατος, τα οποία καλύπτουν τόσο την ορατή ακτινοβολία όσο και την υπεριώδη και την υπέρυθρη, δίνοντας έτσι µια «στοίβα» ψηφιακών εικόνων, σε καθεµία από τις οποίες διακρίνονται διαφορετικά πράγµατα. Πρόκειται για ψηφιακή µέθοδο απεικόνισης η οποία εφαρµόζεται συχνά σε αρχαία χειρόγραφα. Οι εικόνες συνδυάζονται στον υπολογιστή µε την βοήθεια αλγόριθµων (κάτι που µπορούµε να παροµοιάσουµε µε συνταγή) προκειµένου να ενισχυθούν ορισµένα χαρακτηριστικά - το κρυµµένο κείµενο στην περίπτωση του Παλίµψηστου. Η µέθοδος αυτή αποδείχθηκε αποτελεσµατική για τις περισσότερες σελίδες. Σε όσες, όµως, είχαν υποστεί πολύ µεγάλη φθορά, όπως η πρώτη σελίδα, ή σε σελίδες που είχαν επιζωγραφιστεί, χρειάστηκε να χρησιµοποιηθούν ακτίνες Χ για να αποκαλυφθεί το κείµενο. Εξετάζοντας εσωτερικά την ύλη σε µοριακή και ατοµική κλίµακα, οι ακτίνες Χ µπορούν να αποκαλύψουν

Θυγατρικό Ίδρυμα Νέας Υόρκης

Το Παλίμψηστο του Αρχιμήδη Συνέντευξη του William Noel στην Λήδα Μπουζάλη ποια χηµικά στοιχεία έχουν χρησιµοποιηθεί επάνω σε µια σελίδα. Το µελάνι που είχε χρησιµοποιηθεί στο Παλίµψηστο περιείχε σίδηρο, και, έτσι, στάθηκε δυνατόν να χαρτογραφηθεί ο σίδηρος που υπήρχε σε κάθε σελίδα. Χάρις στις φθορίζουσες ακτίνες Χ, οι λέξεις φωτοβολούσαν: εµφανιζόµενες σε µια οθόνη υπολογιστή, έδωσαν στους ερευνητές την δυνατότητα να διαβάσουν το κρυµµένο κείµενο. ∆οκιµάστηκαν και άλλες µέθοδοι, συνεχίζει ο δρ Noel, χωρίς όµως ιδιαίτερα αποτελέσµατα. Μεταξύ άλλων, χρησιµοποιήθηκε ένα λογισµικό οπτικής αναγνώρισης χαρακτήρων, χάρις στο οποίο ο υπολογιστής µπορεί να «µαντεύει» χαρακτήρες και µέρη του κειµένου που έχουν καταστραφεί κατά µεγάλο ποσοστό. Το πρόγραµµα αυτό στάθηκε αποτελεσµατικό µέχρις ενός σηµείου. Το Παλίµψηστο του Αρχιµήδη περιείχε πολύ σηµαντικά διαγράµµατα, τα οποία µελετήθηκαν για πρώτη φορά, αφού ο Heiberg δεν ήταν µαθηµατικός και ενδιαφερόταν κυρίως για τα κείµενα. Τα διαγράµµατα αυτά, όµως, δεν αποτελούν απλή εικονογράφηση, αλλά την ίδια την βάση της σκέψης του Αρχιµήδη. Τα ελληνικά µαθηµατικά ήταν παραστατική επιστήµη. Χαράζοντας στην άµµο των Συρακουσών τα διαγράµµατά του, ο Αρχιµήδης συλλάµβανε τα θεωρήµατά του και τις αποδείξεις τους. Τελικά, η ανάγνωση του κειµένου του Αρχιµήδη αποδείχθηκε ευκολότερη από εκείνη των υπόλοιπων κειµένων τα οποία υπήρχαν στις διάφορες παλίµψηστες περγαµηνές που χρησιµοποιήθηκαν ως πρώτη ύλη για το προσευχητάρι του Μύρωνα. Σηµαντικότερα από αυτά είναι δύο κείµενα του ρήτορα Υπερείδη: το πρώτο, Κατά Τιµάνδρου, αφορά µια κληρονοµική διένεξη και παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για όσους µελετούν το αρχαίο οικογενειακό δίκαιο· το δεύτερο, Κατά ∆ιώνδα, είναι ο λόγος που εκφώνησε ο Υπερείδης πριν από την Μάχη της Χαιρώνειας και είναι πολύ σηµαντικός για τα πολιτικά πράγµατα της Αθήνας. Το Παλίµψηστο του Αρχιµήδη φυλάσσεται σήµερα σε ειδική κρύπτη - µε κάθε φύλλο του σε ξεχωριστή θήκηστο Μουσείο Τεχνών Walters, σε θερµοκρασία 70 βαθµών Fahrenheit και 50% υγρασία. Το Μουσείο προγραµµατίζει να το εκθέσει στο κοινό το φθινόπωρο του 2011 και ενδεχοµένως να µεταφέρει την έκθεση αυτή και στην Ευρώπη. Ωστόσο, επισηµαίνει ο δρ Noel, δεν

χρειάζεται να ταξιδέψει κανείς ώς την Βαλτιµόρη για να µελετήσει το χειρόγραφο. Στις 29 Οκτωβρίου 2008, δέκα χρόνια µετά την αγορά του Παλίµψηστου από τον σηµερινό ιδιοκτήτη του, τα αρχαία χειρόγραφα αναρτήθηκαν στο ∆ιαδίκτυο και είναι σήµερα διαθέσιµα σε κάθε ενδιαφερόµενο στην ηλεκτρονική διεύθυνση: www.archimedespalimpsest.org.

Σηµ.: Ο δρ William Noel έδωσε διάλεξη µε θέµα «Το Παλίµψηστο του Αρχιµήδη» στις 7 Οκτωβρίου 2009 στο θυγατρικό Ίδρυµα Ωνάση στην Νέα Υόρκη.

Διάλεξη

Η φιλοσοφική βάση των γραπτών του Νίκου Καζαντζάκη ΤΟΥ PETER BIEN, ΟΜΌΤΙΜΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΉ ΑΓΓΛΙΚΉΣ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΉΣ ΦΙΛΟΛΟΓΊΑΣ ΣΤΟ ΚΟΛΛΈΓΙΟ DARTMOUTH ΤΩΝ Η.Π.Α. ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ ΚΑΙ ΑΠΌΔΟΣΗ: ΤΙΤΊΚΑ ΚΑΡΑΒΊΑ

H φιλοσοφία του Νίκου Καζαντζάκη συνιστά ουσιαστικά µια κοσµολογία, µια σπουδή στην κινησιουργό δύναµη του σύµπαντος. Κατά κανόνα, η θρησκεία είναι αυτή που καταγίνεται µε τέτοιου είδους ερµηνείες. Ο Καζαντζάκης, όµως, δεν συντάσσεται µε τις απαντήσεις που αυτή δίνει επί του θέµατος, επειδή θεωρεί ότι δεν συµπορεύεται µε τις απόψεις της επιστήµης του εικοστού αιώνα. Κατά την άποψή του, ο Θεός της χριστιανοσύνης συνάδει πλήρως µε τις κοσµολογικές αρχές του πτολεµαϊκού αστρονοµικού συστήµατος. Όπως η Γη στο κέντρο µιας σειράς κινούµενων σφαιρών -της Σελήνης, του Ήλιου και των άστρων- συνιστά κατά τον Αριστοτέλη ένα «κινοῦν... ἀκίνητο» (Φυσικά, VIII.6.260a), το ίδιο «κινοῦν... ἀκίνητο» είναι για τον Καζαντζάκη και ο Θεός της χριστιανοσύνης: αναλλοίωτος, αιώνιος, απόλυτος, τέλειος. Ωστόσο, αν δεχθούµε την διδασκαλία του ∆αρβίνου, του Einstein, των γεωλόγων και των αστροβιολόγων, στο σύµπαν που µας περιβάλλει τίποτε δεν είναι αναλλοίωτο, αιώνιο, απόλυτο, τέλειο. Γιατί, λοιπόν, αναρωτιόταν ο Καζαντζάκης ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’20, να πρέπει να δείξουµε πίστη και σεβασµό στον Θεό της χριστιανοσύνης, ο οποίος εµφανίζεται να διαφέρει τόσο αισθητά από την δική µας επιστηµονική πραγµατικότητα; Η φιλελεύθερη θεολογία του αρνείται να διαιωνίσει την πλατωνική ή την αριστοτελική αντίληψη περί του θείου ως αναλλοίωτου και αµετάβλητου «κινοῦντος... ἀκινήτου». Στο πρώιµο δράµα του µε τίτλο Χριστός, η αντίληψή του για τον Χριστό συνοψίζεται στα ακόλουθα βασικά σηµεία:

1. Ο Χριστός είναι ιδέα, δηµιούργηµα της ανθρώπινης εξέλιξης. Η «αθανασία» του Χριστού συνίσταται στην διαιώνιση της ιδέας που αυτός εκφράζει διαµέσου της ανθρώπινης αφοσίωσης και της αγάπης. 2. Τα πάθη του Χριστού είναι τα δικά µας πάθη· οι δοκιµασίες Του, δοκιµασίες µας. Μέσα από Αυτόν, βλέπουµε την δική µας πορεία προς την θέωση µέσω της υλικότητας, την υπέρβαση από εµάς τής κατά τα άλλα εφήµερης, µάταιης ύπαρξής µας, εάν άρουµε την καθιερωµένη παραµυθία περί µετά θάνατον ζωής. 3. Ο Θεός µάς καλεί σε βοήθεια. Η ανταπόκρισή µας στο κάλεσµά Του είναι η αγάπη και η τεκνοποιία κατά την νεότητα, οι δοκιµασίες κατά την ωριµότητα και ο θάνατος κατά το γήρας. Οι τρεις αυτοί τρόποι µάς επιτρέπουν να υπερβούµε το σώµα διά του σώµατος, να εξελιχθούµε δηλαδή κατά τον τρόπο που επιτάσσει το σύµπαν. Ο Καζαντζάκης διδάσκει ότι η µετάβαση του Χριστού από το σκότος στο φως προϋποθέτει την άρνηση για δράση. Αυτό ωστόσο συµβαίνει στο τέλος, όχι εξαρχής. Έχει προηγηθεί η σαγηνευτική έλξη της διάθεσης για δράση. Ο Χριστός του Καζαντζάκη, παρότι γνωρίζει ότι δεν είναι αθάνατος, συµπεριφέρεται σαν να ήταν, θεωρώντας ότι κάθε µορφή υλικότητας (περιλαµβανοµένης και της δικής του) υπηρετεί εκούσα-άκουσα κάτι το άυλο και αθάνατο, που ενυπάρχει στην φύση της. Τοιουτοτρόπως, ο Καζαντζάκης επανερµηνεύει και επανακαθορίζει την πορεία προς την θέωση, που συνιστά την κατεξοχήν πρόκληση για κάθε χριστιανό.

Διάλεξη

Για τους περισσότερους αναγνώστες του έργου του, το βιβλίο στο οποίο το επιτυγχάνει αυτό µε τον καλύτερο τρόπο είναι Ο τελευταίος πειρασµός. Σε αυτό, ο καλύτερος εκφραστής της «ανθρώπινης» πλευράς του Ιησού είναι η µητέρα Του, η Παναγία. Ο Ιησούς, αντιθέτως, µοιάζει να θεωρείται «απάνθρωπος», καθώς, µε φροϊδικούς όρους, κινείται πέραν της αρχής της ηδονής. Ο υιός του ανθρώπου, καίτοι άνθρωπος, διαφέρει από οτιδήποτε το καθηµερινό. Είναι ο Μεσσίας, η οδός προς την αιώνια βασιλεία του Θεού για όλους τους ανθρώπους, τα έθνη και τις γλώσσες. Αυτό είναι το δεύτερο στάδιο από το οποίο διέρχεται ο Ιησούς στην πορεία της δαρβίνειας εξέλιξής του. Ως υιός του ανθρώπου, εγκαταλείπει την συνήθεια και την ευχαρίστηση και οικειώνεται την σηµασία της αποστολής: αντί να µοχθεί για τον εαυτό του, µοχθεί για την σωτηρία των πάντων, περνώντας από το ατοµικό ασυνείδητο του Freud στο συλλογικό ασυνείδητο του Jung. Το τρίτο στάδιο µοιάζει µάλλον µε οπισθοδρόµηση παρά µε πρόοδο. Αντί να παρωθεί τους πάντες σε µια ενότητα πέραν του τάφου, ως υιός του ∆αβίδ, κηρύσσει τον πόλεµο και το µίσος στο όνοµα του εβραϊκού εθνικισµού. Αυτό που υπερασπίζεται δεν είναι παρά η επαναστατική πολιτική την οποία προάγει ο Ιούδας. Όπως και ο αχρείος οπαδός του, αποφασίζει να υπηρετήσει υλιστικούς σκοπούς -το µίσος, την διχόνοια και την βία-, προκειµένου να επιτύχει τους πνευµατικούς του σκοπούς. Ωστόσο, αποδεχόµενος τον Ιούδα, ο οποίος προβάλλει την δαιµονική φύση Του, ο Ιησούς εγκολπώνεται και συµφιλιώνεται µε τα ίδια του τα δαιµονικά βάθη. Κατά παράδοξο τρόπο, προκειµένου να αποκτήσει το δικαίωµα να κηρύξει

την ένωση του ανθρώπου µε το θείο, πρέπει να ενοποιήσει τις ίδιες του τις αγγελικές και τις σατανικές πλευρές. Μόνον όταν ολοκληρωθεί αυτή η ζωογόνος ενοποίηση θα µπορέσει ο Ιησούς να προχωρήσει στο τελικό στάδιο της πνευµατικής του εξέλιξης και να γίνει υιός του Θεού. Σε αυτό το στάδιο, για το οποίο τον είχαν προετοιµάσει οι αποτυχίες του στα προγενέστερα στάδια της εξέλιξής Του, φτάνει µόνο διά του θανάτου: από την ειρηνική πνευµατικότητα οδηγείται στην πολιτική αγωνιστικότητα και, τέλος, στην παραίτηση. Ωστόσο, επιδιώκοντας την σταύρωσή Του µε την συνδροµή του Ιούδα, φέρνει στην υπηρεσία του καλού το πιο τροµακτικό από τα όργανα του Σατανά, τον ίδιο τον θάνατο, προκειµένου να επιφέρει την νίκη του ενοποιηµένου πνεύµατος επί της κατακερµατισµένης ύλης. Στην πορεία της εξέλιξής Του, από υιός του ∆αβίδ σε υιό του Θεού, ο Ιησούς, ύστερα από επανειληµµένα πλήγµατα στο υλιστικό πεδίο της ανθρώπινης εµπειρίας, κατακτά µια µη υλιστική νηφαλιότητα η οποία πλέον δεν µπορεί να απειληθεί. Φτάνει σε µια συνειδητότητα που δεν είναι ούτε ατοµική ούτε συλλογική, αλλά οικουµενική. Η ένωση µε τον Θεό σηµαίνει για τον Καζαντζάκη ένωση µε το άυλο δυναµικό το οποίο αναδηµιουργεί η δαρβίνεια εξέλιξη της υλικότητας. Η εικόνα του Χριστού που µας παρέχει είναι συµβατή µε την σύγχρονη επιστηµονική πραγµατικότητα και συνιστά µια φιλοσοφική σκέψη την οποία, δεκαετίες αργότερα, θα συστηµατοποιήσουν οι θεολόγοι. Ευχαριστούµε την Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών - Ιστορικό Μουσείο Κρήτης (Αρχείο Νίκου Καζαντζάκη) και το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου για την ευγενική παραχώρηση του φωτογραφικού υλικού.

Βιβλιοπαρουσίαση

Όψεις της Ελένης στο έπος και στο δράµα ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΉΣ Α. ΚΆΡΛΑ, ΛΈΚΤΟΡΑ ΚΛΑΣΙΚΉΣ ΦΙΛΟΛΟΓΊΑΣ ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΉΜΙΟ ΑΘΗΝΏΝ

Μενέλαος Χριστόπουλος, Όψεις της Ελένης στο έπος και στο δράµα / Views of Helen in epic and drama:...ὀνειρόφαντοι, πενθήµονες δόξαι..., Αθήνα: εκδ. Πατάκη, 2007, σελ. 151. ISBN: 978-960-16-2223-1 Η Ελένη αποτελεί ένα από τα κεντρικά πρόσωπα της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνικής παραγωγής και, παρά τις αµέτρητες µελέτες που έχουν γραφτεί ώς τις µέρες µας, παραµένει µια αινιγµατική φιγούρα, µυθικά και λογοτεχνικά. Η προσέγγιση του Μενέλαου Χριστόπουλου σκοπό έχει να δώσει απαντήσεις σε καίρια ερωτήµατα, παρακολουθώντας τα λόγια της Ελένης στα βασικά ποιητικά κείµενα της αρχαιοελληνικής γραµµατείας στα οποία µιλά η ίδια η Ελένη και τα οποία επηρέασαν και την µετέπειτα µυθογραφική παρουσία της. Πρόκειται κυρίως για τις ραψωδίες Γ, Ζ και Ω της Ιλιάδας, την ραψωδία δ της Οδύσσειας, και, σε αντίστιξη, τον αγώνα λόγων Εκάβης και Ελένης στις Τρωάδες του Ευριπίδη και ορισµένα χωρία από την Ελένη και τον Ορέστη του ίδιου ποιητή. Το βιβλίο χωρίζεται σε δεκατέσσερα κεφάλαια, ενώ, στο τέλος του, παρουσιάζεται µια συντοµευµένη µορφή της µελέτης στα αγγλικά (σελ. 93135), πλούσια διεθνής βιβλιογραφία1 (σελ. 137-145) και χρήσιµο ευρετήριο κύριων ονοµάτων στα ελληνικά (σελ. 147-149) και στα αγγλικά (σελ. 150-151). Στο πρώτο κεφάλαιο (σελ. 19-21), που φέρει τον τίτλο «Το πρότυπο και οι πολιτικές και θεσµικές εκφάνσεις του», διευκρινίζεται ότι η έννοια και ο ορισµός του «πολιτικού» στα οµηρικά έπη διαφοροποιούνται από αυτά της Κλασικής Εποχής, γεγονός το οποίο πρέπει να ληφθεί υπόψη στην προσπάθεια ένταξης της Ελένης σε ένα πολιτικό-θεσµικό πλαίσιο. Στο κεφάλαιο «Η Λήδα και η Νέµεση» (σελ. 22-24) γίνεται εκτενής αναφορά στις εκδοχές για την γέννηση της Ελένης από την Λήδα ή από την Νέµεση (Κύπρια έπη, Αθήναιος, Απολλόδωρος) και την σύνδεσή της µε τους ∆ιόσκουρους (Οδύσσεια, Κύπρια). Στα «Τειχοσκοπικά» (σελ. 25-30) περιγράφεται και ερµηνεύεται κυρίως ο ρόλος της Ελένης στην σκηνή της Τειχοσκοπίας της ραψωδίας Γ. Καθώς περιγράφεται η µονοµαχία Μενέλαου και Πάρη, η Ελένη την παρακολουθεί µε τον Πρίαµο και άλλους Τρώες και παρουσιάζει στον παρακαθήµενο Πρίαµο τους αρχηγούς του ελληνικού στρατού. Τα όσα διαδραµατίζονται πριν (η παρουσία της Ίριδας, που της εµβάλλει την επιθυµία για το ελληνικό παρελθόν της) και ύστερα (η παρότρυνση της Αφροδίτης να πλαγιάσει µε τον Πάρη) από την σκηνή αυτήν ερµηνεύονται αφηγηµατικά. Σε όλες αυτές τις σκηνές διαφαίνεται η προσωπική οδύνη της Ελένης «ως προς το ελληνικό της παρελθόν, αλλά και η αναπόδραστη ένταξή της στο τρωικό παρόν». Το θεσµικό αδιέξοδο της Ελένης αποτελεί το θέµα και του επόµενου κεφαλαίου, «Αυτοκατηγορία και αθωότητα» (σελ. 31-32), στο οποίο επισηµαίνεται µεταξύ άλλων ότι, σε όλες τις ιλιαδικές µνείες του Τρωικού Πολέµου, η σύνδεση της εγκατάλειψης της συζυγικής εστίας και της πατρίδας από την Ελένη µε τον

Georges Jacquot, Πάρης και Ελένη,1819, γύψινο πρόστυπο ανάγλυφο (Musée des Beaux-Arts, Νανσύ)

Βιβλιοπαρουσίαση

Τρωικό Πόλεµο γίνεται όχι µε σχέσεις ενοχής, αλλά µε σχέσεις αιτιότητας. Στο κεφάλαιο «Οδυσσειακοί και φωνοµιµικοί αναγνωρισµοί» (σελ. 33-37) επίκεντρο αποτελεί η οδυσσειακή Ελένη. Η προσωπική της ταυτότητα αποκαθίσταται και η ίδια εµπλέκεται σε ένα παιχνίδι αναγνωρισµών. Σηµαντικότερο τέχνασµα αναγνώρισης είναι η «φωνοµιµία», όταν, δηλαδή, µπροστά στον ∆ούρειο Ίππο, η Ελένη µιµήθηκε τις φωνές των γυναικών των ηρώων που ήταν κλεισµένοι στην κοιλιά του ξύλινου αλόγου. Το θεµατικό µοτίβο του αλόγου και την σχέση του µε την µυθική και λογοτεχνική Ελένη πραγµατεύεται το κεφάλαιο µε τον τίτλο «Ίπποι (θυσιασθέντες και δούρειοι)» (σελ. 38-51). α επόµενα τέσσερα κεφάλαια έχουν ως κεντρικό θέµα τον θρήνο της Ελένης για τον Έκτορα στην ραψωδία Ω. Το κεφάλαιο µε τον τίτλο «Ιλιαδικοί θρήνοι» (σελ. 5259) αναφέρεται συνοπτικά στα γεγονότα που αφορούν το θάνατο του Έκτορα και τον επακόλουθο νεκρικό θρήνο. Αναφέρονται οι νεκρικές τιµές που αποδίδονται σε έναν οµηρικό ήρωα και συγκρίνονται οι τιµές για τον Έκτορα µε αυτές για τον Πάτροκλο και τον Αχιλλέα. Στους αοιδούς, που καλούνταν να τραγουδήσουν τον θρήνο, δίνοντας ως «θρήνων ἔξαρχοι» το έναυσµα για τον γόο, τον οποίο θα αναλάβουν οι γυναίκες, αναφέρεται το κεφάλαιο «Αοιδοί και εξάρχοντες» (σελ. 60-62). Στο κεφάλαιο «Τρία» (σελ. 63-66) παρουσιάζεται η ενδιαφέρουσα αφηγηµατικά και υφολογικά άποψη ότι υπάρχουν τρεις θρήνοι για τον Έκτορα στην Ιλιάδα, στις ραψωδίες Ζ, Χ και Ω, και σε καθέναν από αυτούς προστίθεται κλιµακωτά και µία από τις γυναίκες που συνάντησε ο ήρωας. Στο κεφάλαιο «Τελετουργικά, αφηγηµατικά, υπερβατικά δάκρυα» (σελ. 67-69) γίνεται προσπάθεια να ερµηνευτεί η παρουσία της Ελένης στον θρήνο του Έκτορα. Στην πρόσληψη του λογοτεχνικού µοτίβου της Ελένης µετά το έπος αναφέρονται τα τέσσερα τελευταία κεφάλαια. «Παλινωδουµένη, τραγωδουµένη, ρητορευοµένη» (σελ. 70-74) είναι ο τίτλος του κεφαλαίου που αναφέρεται συνοπτικά στην Ελένη και στην Παλινωδία του Στησιχόρου, στο Ελένης Εγκώµιον του Γοργία και στην Ελένη του Ευριπίδη. Έµφαση δίνεται στον αγώνα λόγων Εκάβης και Ελένης στις Τρωάδες του Ευριπίδη, όπου η επιχειρηµατολογία της πρώτης θα επηρεάσει την λογοτεχνική πρόσληψη της δεύτερης, κυρίως από τον Γοργία

και τον Ισοκράτη. Στο µοτίβο της οµορφιάς της Ελένης, και ειδικότερα της θέασης του στήθους της ως µέσου απόσπασης της συγγνώµης του Μενέλαου µετά την άλωση της Τροίας, αναφέρεται το κεφάλαιο «Επιστήθια συγγνώµη» (σελ. 75-77). Γίνεται, µάλιστα, απόπειρα να ανιχνευτούν οι απαρχές αυτού του µοτίβου. Στην συνέχεια, µελετάται το ίδιο µοτίβο στην Ανδροµάχη του Ευριπίδη και ειδικότερα στον ψόγο του Μενέλαου από τον γηραιό Πηλέα. Την εξέλιξη της εικόνας της Ελένης στην Ελένη του Ευριπίδη εξετάζει το κεφάλαιο µε τον τίτλο «Αναίρεση αναγνωρισµών, ειδώλων, ενοχών» (σελ. 78-83). Σε αυτό το έργο εµφανίζεται η Ελένη χωρίς ατοµική υπαιτιότητα, χωρίς ενοχές και κατηγορίες. Το τελευταίο κεφάλαιο, «Ορέστειος θάνατος, οριστικός απαθανατισµός» (σελ. 84-89), αποτυπώνει την δραστική µετάλλαξη του µύθου της Ελένης στον Ορέστη του Ευριπίδη. Η Ελένη, από «ἑλέναυς» και «ἕλανδρος», στον Αισχύλο, χρίζεται «ναυτίλοις σωτήριος» στον Ορέστη του Ευριπίδη και, µε αυτήν πλέον την µορφή, κερδίζει την αθανασία. Γενικά, το έργο του Μενέλαου Χριστόπουλου αποτελεί µια εµπεριστατωµένη επιστηµονική µελέτη, µια ουσιαστική συµβολή στην έρευνα, τόσο για γενικά ζητήµατα του έπους και του δράµατος όσο και για επιµέρους σηµεία τους.

Βιβλιοπαρουσίαση

Τhe Origins of El Greco: Icon Painting in Venetian Crete ΤΟΥ ΠΑΣΧΆΛΗ ΑΝΔΡΟΎΔΗ, ΔΡΟΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΊΑΣ, ΑΡΧΙΤΈΚΤΟΝΑ, ΑΝΑΣΤΗΛΩΤΉ

Τhe Origins of El Greco: Icon Painting in Venetian Crete [Οι καταβολές του El Greco: Η ζωγραφική εικόνων στην βενετοκρατούµενη Κρήτη], Νέα Υόρκη: Alexander S. Onassis Public Benefit Foundation (USA), 2009, σελ. 132. ISBN: 978-981966601 Σαράντα έξι κρητικές εικόνες του 15ου και του 16ου αιώνα, από µουσεία και ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα, την Ευρώπη, τις Η.Π.Α. και τον Καναδά, παρουσιάστηκαν στην έκθεση του Ωνασείου Πολιτιστικού Κέντρου της Νέας Υόρκης µε τίτλο: «The Origins of El Greco: Icon Painting in Venetian Crete» [«Οι καταβολές του El Greco: Η ζωγραφική εικόνων στην βενετοκρατούµενη Κρήτη»]. Στην έκθεση, την οποία επιµελήθηκε η δρ Αναστασία ∆ρανδάκη, επιµελήτρια της Βυζαντινής Συλλογής του Μουσείου Μπενάκη στην Αθήνα, συµπεριλήφθηκαν και πρώιµα έργα του ∆οµήνικου Θεοτοκόπουλου. Στις 132 σελίδες του, ο έγχρωµος κατάλογος της έκθεσης περιέχει λεπτοµερείς περιγραφές όλων των εκθεµάτων, µερικά από τα οποία δηµοσιεύονται για πρώτη φορά, καθώς και τρεις ενότητες κειµένων: της δρος Αναστασίας ∆ρανδάκη, µε τίτλο «Ανάµεσα στο Βυζάντιο και την Βενετία: Η ζωγραφική εικόνων στην βενετοκρατούµενη Κρήτη κατά τον 15ο και τον 16ο αιώνα»· της Όλγας Γκράτζιου, καθηγήτριας Βυζαντινής Τέχνης και Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήµιο Κρήτης για την «Κρητική αρχιτεκτονική και γλυπτική κατά την βυζαντινή περίοδο»· και τέλος, του Νίκου Χατζηνικολάου, οµότιµου καθηγητή της Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήµιο Κρήτης και παγκοσµίου φήµης ειδικού στον El Greco, για τον «Πρώιµο και ώριµο El Greco». Ο κατάλογος µεταφέρει µε πολύ επιτυχηµένο τρόπο τον διπλό στόχο που είχε θέσει εξαρχής η έκθεση: αφενός, σκιαγραφεί τον κοσµοπολίτικο χαρακτήρα της Κρήτης, όπου συναντιέται η Ανατολή µε την ∆ύση και, αφετέρου, εξερευνά τις ρίζες της γοητευτικής και πολύπλευρης τέχνης του ∆οµήνικου Θεοτοκόπουλου (1541-1614), χωρίς να ελαχιστοποιεί την λαµπρή µεταµόρφωσή του από άριστο ζωγράφο εικόνων στον Χάνδακα (Ηράκλειο) σε καλλιτέχνη της Ρώµης και της Βενετίας της υστεροαναγεννησιακής περιόδου και, στην συνέχεια, στον αινιγµατικό µανιεριστή El Greco της Ισπανίας. Το νησί της Κρήτης, ιστορικό σταυροδρόµι Ανατολής και ∆ύσης, σηµάδεψε ανεξίτηλα τον περιπλανώµενο βίο του El Greco, ο οποίος αναδύθηκε µέσα από αυτή την γόνιµη σύζευξη, και η αυθεντικότητα αυτή αντανακλάται σε όλα τα έργα του. Μπορεί ο ίδιος να έζησε έξω από την πατρίδα του, αλλά ανήκε για πάντα στον πολιτισµό της. Το 1541, όταν γεννήθηκε ο Θεοτοκόπουλος, η Κρήτη ήταν διεθνές κέντρο, βενετική κτήση ήδη από το 1211, πολυπολιτισµική και διαφορετική ως προς την θρησκεία. Όταν πολλοί Κωνσταντινουπολίτες ζωγράφοι µετανάστευσαν στην ασφαλή Κρήτη, η τέχνη του νησιού αναβαθµίστηκε κατά τα παλαιολόγεια πρότυπα, αποκτώντας ισορροπηµένες συνθέσεις,

Σελ. 44: Άγιος ∆ηµήτριος, έφιππος, πρώτο µισό 16ου αι., ∆ονάτος Πιτζαµάνος

Βιβλιοπαρουσίαση

Τhe Origins of El Greco: Icon Painting in Venetian Crete ΤΟΥ ΠΑΣΧΆΛΗ ΑΝΔΡΟΎΔΗ, ΔΡΟΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΊΑΣ, ΑΡΧΙΤΈΚΤΟΝΑ, ΑΝΑΣΤΗΛΩΤΉ

κλασικές στις διαστάσεις µορφές και ευγένεια. Όλα αυτά τα έργα, τα «alla greca», όχι µόνον έσβησαν τα επαρχιακά χαρακτηριστικά που είχε ώς τότε η τέχνη του νησιού, αλλά και σταδιακά ενσωµάτωσαν στοιχεία της ζωγραφικής της πρώιµης ιταλικής Αναγέννησης. Σπουδαίο έργο αυτής της υβριδικής σύνθεσης είναι η εικόνα του τέλους του 15ου αιώνα Ο Χριστός και η Σαµαρείτιδα, την οποία ο κατάλογος αποδίδει στον Νικόλαο Τζαφούρη (περ. 1455-1500), ζωγράφο ξακουστό τόσο για την δεξιοτεχνία του να ζωγραφίζει µε διάφορους τρόπους όσο και για τις δυνατότητές του στις µικρογραφίες. Τα στυλιζαρισµένα βράχια είναι τυπικά των βυζαντινών τοπίων, ενώ οι απόψεις των πόλεων και των έντονα γαλάζιων ουρανών είναι στοιχεία δανεισµένα από την Τοσκάνη του 14ου αιώνα. Οι ζωγράφοι που δούλευαν µε την βυζαντινή τεχνοτροπία ήταν εξοικειωµένοι µε την υστερογοτθική, αναγεννησιακή και µανιεριστική τεχνοτροπία, ειδικότερα µέσω της κυκλοφορίας αντιγράφων καλλιτεχνών όπως του Giovanni Bellini, του Raffaello, του Tiziano και του Parmigianino. Τα σχήµατα της ύστερης ιταλικής αναγεννησιακής ζωγραφικής βρήκαν τον δρόµο τους στην κρητική τέχνη και αυτές οι εικόνες «alla latina» αποθησαυρίζονταν τόσο ως λατρευτικές όσο και ως έργα τέχνης. Μια καταπληκτική Πιετά (περ. 1500), την οποία δάνεισε για πρώτη φορά (µαζί µε άλλα τρία έργα) το Μουσείο Ερµιτάζ της Αγίας Πετρούπολης, είναι πιθανότατα έργο του Νικόλαου Τζαφούρη και µάλιστα αντιγράφει πίνακα του Βενετού καλλιτέχνη Giovanni Bellini. Αξιόλογη είναι επίσης µια Θεοτόκος Γαλακτοτροφούσα. Οι Κρήτες καλλιτέχνες της περιόδου εγκατέλειψαν την ανωνυµία των προκατόχων τους. Ο ∆οµήνικος Θεοτοκόπουλος ήταν συνάδελφος του Γεώργιου Κλόντζα και του Μιχαήλ ∆αµασκηνού. Και οι τρεις τους ταξίδεψαν στην Βενετία και ενσωµάτωσαν στοιχεία της ιταλικής τεχνοτροπίας, µένοντας όµως πιστοί στην βυζαντινή κληρονοµιά τους. Εκτός από τους προαναφερθέντες ζωγράφους σηµαντικοί ήταν και ο Άγγελος, ο Ανδρέας Παβίας, ο Νικόλαος Τζαφούρης, οι οποίοι έχαιραν µεγάλης δηµοσιότητας. Ξεχωριστή θέση κατείχε και ο µανιεριστής Γεώργιος Κλόντζας, του οποίου οι πυκνές, ιδιαίτερης σύλληψης µικρογραφικές κοσµολογίες συγκαταλέγονται στις εντυπωσιακότερες εικόνες της έκθεσης. Το 1584 ο, ήδη φηµισµένος στην Βενετία, Μιχαήλ ∆αµασκηνός επιστρέφει στην Κρήτη, για να τελειοποιήσει µια βυζαντινοαναγεννησιακή σύν-

θεση, η οποία γνώρισε τόσο µεγάλη επιτυχία, ώστε αποτέλεσε πρότυπο µίµησης για πολλούς ζωγράφους του νησιού. Ο ίδιος ο ∆οµήνικος Θεοτοκόπουλος παρέµεινε στην Κρήτη, όπου και εργάστηκε µε επιτυχία µέχρι τα είκοσι πέντε του. Η απροσδόκητη ανακάλυψη, το 1983, της υπογραφής του επάνω στην βυζαντινή εικόνα της Κοιµήσεως της Θεοτόκου άλλαξε δραστικά τις γνώσεις µας για αυτόν. Η εικόνα φέρει τα σηµάδια αυτού του πνεύµατος που θα χαρακτήριζε την πλούσια συνθετική καριέρα του. Ακολουθεί το παραδοσιακό, καθιερωµένο σχήµα του τόσο αγαπηµένου αυτού βυζαντινού θέµατος και ενσωµατώνει τον βαθιά συγκινησιακό χαρακτήρα της βυζαντινής εικόνας σε ένα σύνολο. Από την άλλη, αντικατοπτρίζει ένα «αστικό» ενδιαφέρον για τον πραγµατικό χώρο και για τις ανθρώπινες και γλυπτές µορφές, φανερώνοντας, κατ’ αυτόν τον τρόπο, την πρώιµη ήδη εισαγωγή του καλλιτέχνη στην νατουραλιστική ζωγραφική της Ιταλίας, πριν ακόµη φύγει -µόνιµα, όπως αποδείχτηκε- από την γενέτειρά του, την Κρήτη, για την Βενετία γύρω στα 1567. Μια άλλη εικόνα του, η Προσκύνηση των Μάγων, ανήκει πιθανότατα στην περίοδο της παραµονής του στην Ρώµη. Ιδιαίτερα σηµαντικό στοιχείο της έκθεσης είναι η παρουσίαση, για πρώτη φορά, δύο φύλλων τριπτύχου της ιταλικής περιόδου του ∆οµήνικου Θεοτοκόπουλου -της Βάπτισης του Χριστού και της Προσκύνησης των Ποιµένων-, τα οποία θεωρείται ότι αρχικά αποτελούσαν τµήµατα του ίδιου έργου. Αφού µετέβη στην Ισπανία, γεµάτος ελπίδες και έχοντας στηριχθεί αρχικά από τον βασιλιά Φίλιππο Β΄, ο Greco κατέληξε να εργάζεται µε παραγγελίες εκκλησιών, για τους θεσµούς δηλαδή που τον είχαν στηρίξει και στην Κρήτη. Μέσα από αυτή την αλλαγή, αναδύθηκε και πάλι µέσα του ο εικονογράφος, γεγονός που αντικατοπτρίζεται στην τελευταία εικόνα της έκθεσης, έναν πίνακα του 1603, µε τίτλο Η Στέψη της Θεοτόκου, παραγγελία του νοσοκοµείου της πόλης Ιγέσκας. Στο τέλος του καταλόγου παρατίθεται πίνακας µε τα ιστορικά γεγονότα, τους Κρήτες ζωγράφους και την τέχνη στην Ιταλία, πίνακας µε γλωσσάρι όρων, καθώς και εκτενής βιβλιογραφία.

Βιβλιογραφικό Δελτίο

Γ. Α. Πολλάλης, Α. Π. Βοζίκης, Πληροφοριακά Συστήματα Διαχείρισης Επιχειρησιακών Πόρων: Στρατηγικές & εφαρμογές, Αθήνα: εκδ. Utopia, 2009, σελ. 472. ISBN: 978-960-98123-3-7 ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΊΔΗ ΛΟΥΚΉ, ΕΠΊΚΟΥΡΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΉ ΤΟΥ ΤΜΉΜΑΤΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΏΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΏΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΏΝ ΣΥΣΤΗΜΆΤΩΝ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΊΟΥ ΑΙΓΑΊΟΥ ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ: ΤΙΤΊΚΑ ΚΑΡΑΒΊΑ

Πολυάριθµες επιχειρήσεις σε ολόκληρο τον κόσµο περνούν από την πανσπερµία πολλών, µικρών και αποσπασµατικών πληροφοριακών συστηµάτων (νησίδες µηχανοργάνωσης – islands of automation) σε µια ωριµότερη ολιστική προσέγγιση όσον αφορά την µηχανογραφική τους υποδοµή: στην δηµιουργία Ολοκληρωµένων Πληροφοριακών Συστηµάτων ∆ιαχείρισης Επιχειρησιακών Πόρων (Enterprise Resource Planning Systems – E.R.P.), τα οποία υποστηρίζουν όλες τις λειτουργίες της επιχείρησης και τις µεταξύ τους διασυνδέσεις. Η διεθνής βιβλιογραφία αλλά και η καθηµερινή πρακτική στις επιχειρήσεις έχουν αποδείξει ότι τα συστήµατα E.R.P. µπορούν, αφενός, να προσφέρουν πολλαπλά οφέλη, αφετέρου, όµως, παρουσιάζουν υψηλή πολυπλοκότητα και µεγάλους κινδύνους αποτυχίας στην υλοποίηση και την ενσωµάτωσή τους στην επιχείρηση. Έτσι, το πολύ καλό αυτό βιβλίο των πανεπιστηµιακών καθηγητών Γ. Α. Πολλάλη και Α. Π. Βοζίκη είναι ιδιαίτερα χρήσιµο τόσο για την υποστήριξη της πανεπιστηµιακής διδασκαλίας σε όλα τα επίπεδα όσο και για την εκπαίδευση και την ενηµέρωση στελεχών επιχειρήσεων που εµπλέκονται στην υλοποίηση, την χρήση και την διαχείριση συστηµάτων E.R.P. Το βιβλίο αναλύει διεξοδικά αυτή την ιδιαίτερα προηγµένη αλλά πολύπλοκη µορφή πληροφοριακών συστηµάτων σε επίπεδο στρατηγικής, καθώς και σε επίπεδο πρακτικής υλοποίησης. Έτσι, στο Πρώτο Μέρος (κεφ. 1-8), αναλύονται οι διάφοροι ρόλοι των πληροφοριακών συστηµάτων στην σύγχρονη επιχείρηση, η σηµασία και η χρήση τους για την υλοποίηση της στρατηγικής µιας επιχείρησης, αλλά και οι τρόποι απόκτησης ανταγωνιστικών πλεονεκτηµάτων από αυτά (µέσω «στρατηγικών πληροφοριακών συστηµάτων»). Ακολούθως, στο ∆εύτερο Μέρος, επεξηγείται µε σαφήνεια η λειτουργία των συστηµάτων E.R.P. µέσα από την υλοποίηση ενός αντιπροσωπευτικού σεναρίου καθηµερινής λειτουργίας µιας επιχείρησης (που περιλαµβάνει διάφορες συναλλαγές) µε χρήση ενός από τα συστήµατα E.R.P. που υπάρχουν σήµερα στην Ελλάδα. Η διπλή αυτή υπόσταση του βιβλίου (στρατηγική – υλοποίηση) πιστεύω ότι θα συµβάλει τελικά στην καλύτερη αξιοποίηση των συστηµάτων E.R.P. στην χώρα µας, στην αύξηση των οφελών που προκύπτουν από αυτά, αλλά και στην µείωση των σχετικών αποτυχιών.

Παρουσίαση Δίσκου

Νέος δίσκος µε την σοπράνο Μυρσίνη Μαργαρίτη ΓΡΆΦΕΙ Ο ΔΙΟΝΎΣΗΣ ΜΑΛΛΟΎΧΟΣ

G.F. Handel, Apollo e Dafne, Myrsini Margariti, Nikolay Borchev, Händelfestspielorchester Halle, µουσική διεύθυνση: Bernhard Forck (CAvi-music, 2010) Κυκλοφόρησε στις αρχές του 2010 το CD της Händelfestspielorchester Halle (της Ορχήστρας του Φεστιβάλ Handel της γερµανικής πόλης Χάλε) µε µουσική του George Frideric Handel. Ο δίσκος περιλαµβάνει αποσπάσµατα από δύο ορχηστρικές σουίτες βασισµένες στην χαµένη όπερα ∆άφνη του Γερµανού συνθέτη, που γεννήθηκε στο Χάλε το 1685, καθώς και την δραµατική καντάτα του Απόλλων και ∆άφνη για σοπράνο, µπάσο και ορχήστρα, µε σολίστ την Μυρσίνη Μαργαρίτη και τον Νικολάι Μπόρτσεφ. Η συνεργασία της συγκεκριµένης ορχήστρας µε την Ελληνίδα σοπράνο δεν είναι ευκαιριακή, καθώς η Μυρσίνη Μαργαρίτη έχει πολύχρονη και εξαιρετικά γόνιµη συνεργασία µε την Όπερα του Χάλε, ερµηνεύοντας µε µεγάλη επιτυχία πρώτους ρόλους σε πολλές παραγωγές του λυρικού θεάτρου της γερµανικής πόλης. Φυσικά επακόλουθα, η σύµπραξή της µε άλλα µουσικά συγκροτήµατα του Χάλε, καθώς και η συµµετοχή της σε ανάλογες δισκογραφικές δουλειές. Η µουσική του Handel τιµάται ιδιαίτερα στο Χάλε, και περιποιεί τιµή για µια Ελληνίδα σοπράνο η πρόταση του Bernhard Forck, αρχιµουσικού της τοπικής αυτής ορχήστρας, να συνεργαστούν στην συγκεκριµένη δισκογραφική παραγωγή. Η µακρά παράδοση στην ερµηνεία της µουσικής του Γερµανού συνθέτη αποτελεί εχέγγυο ποιότητας. Συνοδευόµενη µάλιστα από ιδιαίτερα επιµεληµένη ηχοληψία, δηµιουργεί σπάνια ευκαιρία ακρόασης και απόλαυσης. Η Μυρσίνη Μαργαρίτη, η οποία πρόσφατα εµφανίστηκε µε εξαιρετική επιτυχία και στην χριστουγεννιάτικη συναυλία του Συνδέσµου Υποτρόφων, διακρίνεται πάντα για τις φωνητικές της ευκολίες, την άνεση στο γερµανικό ρεπερτόριο, την υπεύθυνη και στέρεη απόδοση του µουσικού κειµένου, την όµορφη χροιά φωνής, καθώς και την άψογη και αποτελεσµατική συνεργασία της µε διευθυντές ορχήστρας και µουσικά σύνολα. Οι αρετές αυτές είναι εµφανείς και στην συγκεκριµένη δισκογραφική παραγωγή, καθιστώντας εξαιρετικά ενδιαφέρον το γεγονός της επιτυχηµένης παρουσίας της σε τελείως διαφορετικές πλευρές του οπερατικού ρεπερτορίου, από τα σπανίως ακουόµενα έργα του Handel, στην παρούσα περίπτωση, έως την Κάρµεν του Bizet, στο εξαιρετικό ανέβασµα της οποίας πρωταγωνίστησε -στα τέλη ∆εκεµβρίου του 2009 - στην Λάρισα.

Ταυτότητα και Διοικητικό Συμβούλιο AΩ - TPIMHNIAIO ENHMEPΩTIKO ΔEΛTIO ΣYNΔEΣMOY YΠOTPOΦΩN KOINΩΦEΛOYΣ IΔPYMATOΣ AΛEΞANΔPOΣ Σ. ΩNAΣHΣ Κωδ. εντύπου: 7244 Aισχίνου 4, Aθήνα 105 58, Tηλ.: 210-3314965, 210-3713000 • e-mail: scholars.association@onassis.gr Εκδότης: Παναγιώτης Αλεξάκης Σύµβουλος Έκδοσης: Ιωάννα Κονδύλη Aρχισυντάκτρια: Λήδα Mπουζάλη Συντακτική Eπιτροπή: Τιτίκα Καραβία, Μαρία Μαγγιώρου, Γιόλα Χριστούλα Τακτικοί συνεργάτες: ∆ιονύσης Μαλλούχος, Αιµιλία Παπαφιλίππου Σε αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν: Πασχάλης Ανδρούδης, Peter Bien, Γραμματική Α. Κάρλα, Ευριπίδης Λουκής, Μάιρα Μηλολιδάκη, Άννα Παγκάλου, Νίκη Τσιρώνη Διόρθωση: Γιάννης Παπαδημητρίου • Σχεδιασμός: Κώστας Κάτσουλας Προσαρμογή για το internet: Graphics.gr • Eκτύπωση: Μπάξας Α.Ε.

TO ΔIOIKHTIKO ΣYMBOYΛIO TOY ΣYNΔEΣMOY YΠOTPOΦΩN KOINΩΦEΛOYΣ IΔPYMATOΣ AΛEΞANΔPOΣ Σ. ΩNAΣHΣ Πρόεδρος: Aντιπρόεδρος A’: Aντιπρόεδρος B’: Γενικός Γραμματέας: Eιδικός Γραμματέας: Tαμίας: Aναπληρωτής Tαμίας: Mέλη: