AO 52 (June 2011) by Onassis Stegi

Περιοδικό ΑΩ Τεύχος 52 Iούνιος 2011

Περιεχόμενα Σημείωμα Εκδήλωση •

Ο Thomas Metzinger προσκεκληµένος του Συνδέσµου Υποτρόφων...........................................................................................................2

Δραστηριότητες Υποτρόφων • •

Επιτυχίες..................................................................................................................................................................................................................3 Σκηνοθεσία, Μουσική, Αρχιτεκτονική, Πληροφορική.....................................................................................................................................7

Ειδήσεις του Συνδέσμου •

Μια εκδήλωση γεµάτη αιώνιο φως.................................................................................................................................................................12

Βράβευση Βράβευση του Παύλου Ιωαννίδη από τον διεθνή οργανισµό Seatrade............................................................................................................14

Ειδήσεις του Ιδρύματος • •

Τα εγκαίνια της ανακαινισµένης Βιβλιοθήκης του Βυζαντινού Μουσείου...............................................................................................17 Παρουσιάστηκε το Πρόγραµµα της Στέγης για το 2011-2012....................................................................................................................18

Θυγατρικό Ίδρυμα Νέας Υόρκης Η νέα ∆ίκη του Σωκράτη..............................................................................................................................................................................................21

Διάλεξη Η ∆ύση συναντά το Βυζάντιο......................................................................................................................................................................................25

Άρθρο Ο Χορός στην εκπαίδευση: Η ελληνική πραγµατικότητα.......................................................................................................................................28

Βιβλιοπαρουσιάσεις •

Σχόλια του Παχυµέρη στην αριστοτελική φιλοσοφία....................................................................................................................................33

Παρουσίαση Δίσκου •

∆ισκογραφικό ντεµπούτο για τον Πάνο Καράν...............................................................................................................................................37

Ταυτότητα και Διοικητικό Συμβούλιο...........................................................................................................................................................38

Σημείωμα Ενηµέρωση και κοινωνική δικτύωση Ο Σύνδεσµος Υποτρόφων έχει πλέον παρουσία και στο Facebook. Ως µέλη του Συνδέσµου έχουµε την δυνατότητα να επισκεπτόµαστε την νέα σελίδα που έχει δηµιουργηθεί µε την επωνυµία «Σύνδεσµος Υποτρόφων Ιδρύµατος Ωνάση» και να παρακολουθούµε µέσω αυτού του κοινωνικού δικτύου τα νέα και τις ανακοινώσεις του Συνδέσµου. Μόνη προϋπόθεση είναι να διαθέτουµε λογαριασµό στο Facebook. Παράλληλα, λειτουργεί πάντοτε το forum των µελών του Συνδέσµου, στην ιστοσελίδα http://www.onassis-scholarsforum.gr/ forums/forum.php, το οποίο έχει διαφορετική λειτουργία: επιτρέπει τις συζητήσεις µεταξύ των υποτρόφων και εµπλουτίζεται µε οπτικοακουστικό υλικό των εκδηλώσεων. Η κοινωνική δικτύωση, η γνωριµία και η άµεση επαφή των υποτρόφων είναι οι βασικοί στόχοι της διοργάνωσης του πάρτι του Συνδέσµου την Τρίτη 5 Ιουλίου στο Gazarte στο Γκάζι. Χρειάζεται µόνο να φέρουµε µαζί µας την πρόσκληση, παπούτσια για χορό, χαλαρή διάθεση και όρεξη για διασκέδαση! Θεωρώντας ότι η προσωπική επικοινωνία και η άµεση επαφή των ανθρώπων δεν µπορούν να υποκατασταθούν από οποιοδήποτε µέσο ηλεκτρονικής επικοινωνίας, περιµένουµε µε ανυποµονησία να γνωριστούµε και να περάσουµε µια ξεχωριστή καλοκαιρινή βραδιά. Πριν από την εκδήλωση αυτή, τα µέλη του Συνδέσµου θα έχουν ήδη συναντηθεί στις 27 Ιουνίου, στο Μορφωτικό Ίδρυµα της Αιγυπτιακής Πρεσβείας, για την διάλεξη του Νίκου Λαζαρίδη σχετικά µε τα πρόσφατα αρχαιολογικά ευρήµατα στην Όαση της Χάργκα. Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναµένεται επίσης η διάλεξη του νοµπελίστα Γερµανού καθηγητή Ιολογίας Harald zur Hausen στις 8 Ιουλίου, στην Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών, µε θέµα την πρόληψη του καρκίνου µέσω εµβολιασµού. Τον Ιούνιο του 2011, το τρέχον ∆Σ του Συνδέσµου συµπληρώνει δύο χρόνια θητείας. Στην Καταστατική Συνέλευση του Ιανουαρίου του 2010, εγκρίθηκε η δυνατότητα της επιστολικής ψήφου, ώστε να µπορούν να συµµετέχουν όσο γίνεται περισσότερα µέλη στις αρχαιρεσίες του Συνδέσµου. Επειδή η προβλεπόµενη από τον νόµο διαδικασία δεν έχει ακόµη ολοκληρωθεί, η Εκλογική Συνέλευση θα πραγµατοποιηθεί το φθινόπωρο. Καθώς η διαδικασία της επιστολικής ψήφου θα ισχύσει για πρώτη φορά, θα προηγηθεί Γενική Συνέλευση, µε σκοπό την επιλογή Εφορευτικής Επιτροπής. Για όλα αυτά, όµως, θα ενηµερωθούν εγκαίρως τα µέλη του Συνδέσµου.

Εκδήλωση

Ο Thomas Metzinger προσκεκληµένος του Συνδέσµου Υποτρόφων

«Ο εαυτός µας δεν υπάρχει στην πραγµατικότητα. Ποτέ κανείς δεν είχε “εαυτό” και ουδέποτε υπήρξε πραγµατικά αυτό που ονοµάζουµε “εαυτό”. Καθώς διαβάζετε αυτές τις γραµµές συγχέετε διαρκώς τον εαυτό σας µε το περιεχόµενο του αυτοµοντέλου που ενεργοποιείται στον εγκέφαλό σας...» Τα εντυπωσιακά αυτά συµπεράσµατα ανήκουν στον Γερµανό φιλόσοφο Thomas Metzinger, ο οποίος στις 27 Μαΐου 2011 έδωσε διάλεξη στην Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών, ως προσκεκληµένος του Συνδέσµου Υποτρόφων. Ο τίτλος της διάλεξής του ήταν «Being No One: Consciousness, the Phenomenal Self and the FirstPerson Perspective». Στο έργο του, ο διεθνούς φήµης φιλόσοφος καταπιάνεται µε ερωτήµατα όπως «Ποιοι είµαστε;», «Τι είναι ο εαυτός µας;», ξεκινώντας ένα συναρπαστικό ταξίδι στα βάθη της ανθρώπινης συνείδησης. Ο Thomas Metzinger είναι καθηγητής Θεωρητικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήµιο Johannes Gutenberg του Μάιντς, καθώς και εταίρος του Ινστιτούτου Προηγµένων Σπουδών της Φρανκφούρτης. Έχει επίσης διατελέσει πρόεδρος της Γερµανικής Εταιρείας Γνωσιακών Επιστηµών, καθώς και συνιδρυτής και µέλος του ∆Σ της Ένωσης για την Επιστηµονική Μελέτη της Συνείδησης. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 ασχολείται µε την προώθηση της µελέτης της συνείδησης ως ακαδηµαϊκού τοµέα. Στο πλαίσιο αυτό, θεωρείται κεντρική µορφή στον κλάδο των Σπουδών της Συνείδησης (Consciousness Studies), όπου η Νευροεπιστήµη συνδυάζεται µε την Φιλοσοφία του Νου, σε µια γενναία και εποικοδοµητική προσπάθεια να γεφυρώσει το χάσµα µεταξύ της Φιλοσοφίας και των Εµπειρικών Επιστηµών.

Στο περίφηµο βιβλίο του Being No One, το οποίο προκάλεσε αίσθηση διεθνώς όταν κυκλοφόρησε το 2003, ο Thomas Metzinger υποστηρίζει: «Υπάρχουν µόνον φαινόµενοι εαυτοί, όπως αυτοί εµφανίζονται στην συνειδητή εµπειρία. Ο φαινόµενος εαυτός, όµως, δεν είναι ένα “πράγµα” αλλά µια “διαρκής διαδικασία”». Το 2009, εξέδωσε το δηµοφιλές έργο του The Ego Tunnel, το οποίο απευθύνεται στο ευρύτερο κοινό και εξετάζει τις κοινωνικές, πολιτιστικές και ηθικές συνέπειες της έρευνας της συνείδησης. Σύµφωνα µε τον Metzinger, δεν υπάρχει εαυτός ως οντότητα. Το Εγώ, ο «φαινόµενος εαυτός» µας, δηµιουργείται από το µυαλό µας όταν αυτό βρίσκεται σε εγρήγορση προκειµένου να κατανοήσει τον κόσµο που µας περιβάλλει. Την παρουσίαση και τον συντονισµό της διάλεξης του Thomas Metzinger ανέλαβε η αναπληρώτρια καθηγήτρια Φιλοσοφίας του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων Γκόλφω Μαγγίνη. Το περιεχόµενο της εκδήλωσης θα παρουσιαστεί αναλυτικά στο επόµενο τεύχος του ΑΩ. Φωτογραφίες: all4mat.gr

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Ελευθέριος Τσιρίδης Εξελέγη αναπληρωτής Καθηγητής Ορθοπεδικής Χειρουργικής και Τραυµατολογίας στην Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), οπότε και επιστρέφει µε χαρά στην Ελλάδα, έπειτα από δεκαπενταετή καριέρα στην Μεγάλη Βρετανία και τις Ηνωµένες Πολιτείες. Εξειδικευµένος στην αρθροπλαστική του ισχίου και του γόνατος, υπηρέτησε στο Εθνικό Σύστηµα Υγείας της Βρετανίας επί δεκαπέντε χρόνια (1995-2010), τα τελευταία πέντε από τα οποία εργάστηκε ως διευθυντής (Consultant) Ορθοπεδικής Χειρουργικής και ως επίκουρος καθηγητής αρχικά στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστηµίου του Λητζ και ακολούθως στο Κολέγιο Imperial του Πανεπιστηµίου του Λονδίνου. Ο Ελευθέριος Τσιρίδης αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστηµίου Αθηνών (1992) µε την διάκριση του ∆ιεθνούς Ιπποκράτειου Ιδρύµατος και µε βράβευση στο Ασκληπιείο της Κω. Εκπαιδεύτηκε στην Ορθοπεδική Χειρουργική και την Τραυµατολογία στο Βασιλικό Εθνικό Ορθοπεδικό Νοσοκοµείο – Stanmore του Λονδίνου, καθώς και στα πανεπιστηµιακά νοσοκοµεία του Πανεπιστηµιακού Κολεγίου του Λονδίνου, όπου εργάστηκε και ως επιµελητής µέχρι το 2003. Μετεκπαιδεύτηκε στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστηµίου της Βοστώνης (2003-2004) και ακολούθως (2004-2005) στο Ορθοπεδικό Κέντρο Πριγκίπισσα Ελισάβετ του Βασιλικού Νοσοκοµείου Ντέβον και Έξιτερ της Μεγάλης Βρετανίας, όπου και εξειδικεύτηκε στην αρθροπλαστική και την αντικατάσταση των αρθρώσεων του ισχίου και του γόνατος. Είναι µέλος του βρετανικού Βασιλικού Κολεγίου Χειρουργών (FRCS, 1999).

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Παναγιώτης Κυριακουλάκος ∆ιπλωµατούχος ηλεκτρολόγος µηχανικός του ΑΠΘ και διδάκτωρ Επιστηµών της Τέχνης του Πανεπιστηµίου της Ναντέρ, ο Παναγιώτης Κυριακουλάκος εξελέγη λέκτορας στο Τµήµα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστηµάτων του Πανεπιστηµίου Αιγαίου και ανέλαβε καθήκοντα µε γνωστικό αντικείµενο την Πληροφορική Κινηµατογραφία. Στο τµήµα αυτό διδάσκει µαθήµατα σχετικά µε τις νέες τεχνολογίες στον οπτικοακουστικό τοµέα, τα οποία έχουν σχεδιαστεί και οργανωθεί από τον ίδιο: Οπτικοακουστικές Τεχνικές, Παραστατική Κινηµατογραφία, Πληροφορική Κινηµατογραφία, Σχεδίαση και Τεχνολογίες Πολυµέσων και Ειδικά Θέµατα Πληροφορικής Κινηµατογραφίας. Ως παραγωγός και σκηνοθέτης ψηφιακών έργων έχει συµµετάσχει σε ερευνητικά προγράµµατα σχετικά µε θέµατα ψηφιακής εικόνας, σε συνεργασία µε ερευνητικούς φορείς καθώς και µε τα ινστιτούτα οπτικοακουστικών µέσων της Ελλάδας και της Γαλλίας. Έργα του είναι οι δύο δεκαπεντάλεπτες στερεοσκοπικές ταινίες Πάµε στην Ακρόπολη και Ένας Αρχαίος Ναός, που προβάλλονται στην αίθουσα εικονικής πραγµατικότητας του Μουσείου της Ακρόπολης. Είναι επίσης δηµιουργός των «πολυµεσικών» έργων του Μουσείου του Ολυµπιακού και του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος, καθώς και των ψηφιακών σκηνικών για την θεατρική παράσταση Η καλή οικογένεια, σε σκηνοθεσία ∆ηµήτρη Λιγνάδη, η οποία εγκαινίασε την ανακαινισµένη και εξοπλισµένη µε νέες τεχνολογικές δυνατότητες Πειραµατική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Ελευθερία Θανούλη Εξελέγη επίκουρη καθηγήτρια στο αντικείµενο της Θεωρίας Κινηµατογράφου στο Τµήµα Κινηµατογράφου του ΑΠΘ. Τα διδακτικά της ενδιαφέροντα καλύπτουν τους εξής τοµείς: Στοιχεία Αφηγηµατολογίας, Κλασικές Θεωρίες Κινηµατογράφου, Ιστορία και Κινηµατογράφος, Θέµατα Σύγχρονου Κινηµατογράφου. Η Ελευθερία Θανούλη σπούδασε ∆ηµοσιογραφία και ΜΜΕ στο ΑΠΘ και, στην συνέχεια, έλαβε το µεταπτυχιακό της δίπλωµα στις Κινηµατογραφικές Σπουδές από το Πανεπιστήµιο του Άµστερνταµ. Το 2005, µε υποτροφία του Ιδρύµατος Ωνάση, ολοκλήρωσε την διδακτορική της διατριβή, υπό την επίβλεψη του καθηγητή Thomas Elsaesser στο Πανεπιστήµιο του Άµστερνταµ, µε θέµα Post-classical Narration: A New Paradigm in Contemporary World Cinema. Οι δηµοσιεύσεις της επικεντρώνονται κυρίως σε ζητήµατα κινηµατογραφικής αφήγησης στον παγκόσµιο κινηµατογράφο. Από τις εκδόσεις Wallflower κυκλοφόρησε, στα τέλη του 2009, το βιβλίο της µε τίτλο Postclassical Cinema: An International Poetics of Film Narration.

Νικόλαος Θωµαΐδης Εξελέγη λέκτορας Οικονοµετρίας στο Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών του ΑΠΘ. Απόφοιτος του Πολυτεχνείου Κρήτης, ο Νικόλαος Θωµαΐδης απέκτησε µεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στα Μαθηµατικά και τα Χρηµατοοικονοµικά από το Κολέγιο Imperial του Πανεπιστηµίου του Λονδίνου και το διδακτορικό του δίπλωµα στις Υπολογιστικές Μεθόδους στα Οικονοµικά από το Τµήµα Μηχανικών Οικονοµίας και ∆ιοίκησης (ΤΜΟ∆) του Πανεπιστηµίου Αιγαίου. ∆ίδαξε µαθήµατα Οικονοµετρίας και Χρηµατοοικονοµικής Μηχανικής στο ΤΜΟ∆, καθώς και στο Ινστιτούτο Οικονοµετρίας της Σχολής Οικονοµικών Έρασµος στο Ρότερνταµ. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα προσανατολίζονται στον σχεδιασµό προηγµένων υπολογιστικών και στατιστικών µεθόδων µε εφαρµογές σε διάφορους τοµείς της χρηµατοοικονοµικής επιστήµης, όπως π.χ. στην πρόβλεψη χρονολογικών σειρών, την ανάλυση χρηµατοοικονοµικού κινδύνου, την διαχείριση χαρτοφυλακίου, την τιµολόγηση παραγώγων προϊόντων, την ανάπτυξη αυτοµατοποιηµένων συστηµάτων διαπραγµάτευσης τίτλων. Συνεργάζεται µε διεθνείς επενδυτικούς οίκους στην ανάπτυξη προηγµένων οικονοµετρικών και άλλων µεθόδων ποσοτικής ανάλυσης µε εφαρµογές στην διαχείριση του κινδύνου αγοράς και στον σχεδιασµό στρατηγικών διαπραγµάτευσης.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Μαρία Παππά Εξελέγη λέκτορας Εντοµολογίας και Ακαρεολογίας στο Τµήµα Αγροτικής Ανάπτυξης του ∆ηµοκρίτειου Πανεπιστηµίου Θράκης. Η Μαρία Παππά σπούδασε στην Σχολή Γεωπονίας του ΑΠΘ και απέκτησε µεταπτυχιακό και διδακτορικό τίτλο σπουδών µε Άριστα από την ίδια σχολή. Πραγµατοποίησε, επίσης, µεταδιδακτορική έρευνα στο Τµήµα Εφαρµοσµένης Ζωολογίας και Ζωικής Οικολογίας στο Ινστιτούτο Βιολογίας του Ελεύθερου Πανεπιστηµίου (Freie Universität) του Βερολίνου. Έχει δηµοσιεύσει πολυάριθµες µελέτες και άρθρα σε ελληνικά και σε διεθνή επιστηµονικά περιοδικά, ενώ επίσης έχει λάβει µέρος σε πολλά συνέδρια και έχει προσκληθεί ως οµιλήτρια σε πανεπιστηµιακά σεµινάρια στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Σκηνοθεσία ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ: ΓΙΌΛΑ ΧΡΙΣΤΟΎΛΑ, ΜΑΡΊΑ ΜΑΓΓΙΏΡΟΥ

Ευριπίδης Λασκαρίδης Ήταν, δίχως άλλο, μια ιδιαίτερα πλούσια σεζόν για τον πολυσχιδή καλλιτέχνη Ευριπίδη Λασκαρίδη, ο οποίος κινείται επιτυχημένα ανάμεσα στην ηθοποιία και την σκηνοθεσία, τον χορό και την performance, τις πειραματικές προτάσεις και τις νέες τεχνολογίες. Τον Δεκέμβριο του 2010, σκηνοθέτησε το έργο Κορίτσι Μπαταρία, σε κείμενο της Όλιας Λαζαρίδου, με βασική ερμηνεύτρια την ίδια. Το έργο παρουσιάστηκε με επιτυχία στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, στο πλαίσιο του 1ου Low Budget Festival, ενώ τον ερχόμενο Νοέμβριο θα επαναληφθεί στον χώρο “Προσωρινός” στο Κολωνάκι. Τον Ιανουάριο, ένα εξίσου ενδιαφέρον work-in-progress του Λασκαρίδη και της νεοσύστατης ομάδας οsmosis, με τίτλο Αυτό δεν είναι μία Πίπα (René Magritte, 1929), «προσγειώθηκε» στον «Διάδρομο Απογείωσης» του Εθνικού Θεάτρου. Η ομάδα απομόνωσε έναν μονόλεπτο τολμηρό διάλογο από την ταινία του Woody Allen Διαλύοντας τον Χάρι, χρησιμοποιώντας τον, όπως ανέφερε ο ίδιος ο σκηνοθέτης, «σε αντίστιξη με την πολυφωνία της σύγχρονης τέχνης, επαναληπτικά, ώστε με την επανάληψη να ξεπεράσει ο θεατής το αρχικό σοκ, να ξεχάσει τον τολμηρό διάλογο και να ακούσει την μουσική του, που γεννά με την σειρά της εικόνες». Η σκηνοθετική δουλειά του Ευριπίδη Λασκαρίδη δεν περιορίζεται στη θεατρική σκηνή. Το 200,9 έκανε το τελικό μοντάζ της μικρού μήκους ταινία Downlove, σε σενάριο του ιδίου και του Μάριου-Σέργιου Ηλιάκη, με τον Άρη Σερβετάλη και την Λίνα Σακκά. Πρόκειται για την πρώτη ελληνική τρισδιάστατη/στερεοσκοπική παραγωγή πειραματικού video-dance. Σε διανομή της εταιρείας Village Roadshow, η ταινία προβλήθηκε πριν από την Νήσο του Χρήστου Δήμα και τιμήθηκε με τα βραβεία «Jumping Frames Award-Hong Kong» και «CINEDANS Amsterdam-Special Mention». Στα μελλοντικά σχέδια του Λασκαρίδη συγκαταλέγονται η παρουσίαση της τελικής μορφής του work-in-progress με την ομάδα οsmosis, καθώς και ένα ντοκιμαντέρ μικρού μήκους για την δημιουργία του graffiti/τοιχογραφίας του καλλιτέχνη και street artist Αλέξανδρου Βασμουλάκη σε κτήριο του Ψυρρή. Τέλος, τον Ιανουάριο του 2012, θα σκηνοθετήσει το έργο Syntagma, με βασική ερμηνεύτρια την Γιούλα Μπούνταλη.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Σκηνοθεσία ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ: ΓΙΌΛΑ ΧΡΙΣΤΟΎΛΑ, ΜΑΡΊΑ ΜΑΓΓΙΏΡΟΥ

Νάνσυ Μπινιαδάκη Παρουσίασε σε δική της µετάφραση και σκηνοθεσία, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, το έργο Προϊόν του Mark Ravenhill, ενός από τους σπουδαιότερους σύγχρονους Βρετανούς συγγραφείς και επιτυχηµένου εκπροσώπου του επονοµαζόµενου «in-yer-face» theatre, ο οποίος παλαιότερα ταρακούνησε και το ελληνικό κοινό µε το περιβόητο Shopping and Fucking. To Προϊόν πρωτοπαρουσιάστηκε στο Fringe Festival του Εδιµβούργου το 2005, µε τον ίδιο τον Ravenhill στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Η παράσταση της Μπινιαδιάκη ανέβηκε τον Οκτώβριο του 2010 στον πολυχώρο BIOS και στην συνέχεια µεταφέρθηκε στο ΤΩΡΑ-Κ44 για περιορισµένες παραστάσεις, µε ερµηνευτές τον ∆ηµήτρη Λιόλιο και την Ηλιάνα Γαϊτάνη. Ένας κινηµατογραφικός παραγωγός προσπαθεί να πείσει µια σέξι στάρλετ ότι έχει το σενάριο που θα τους φέρει την επιτυχία – το τέλειο «προϊόν»: µια ωραία επιχειρηµατίας, που έχει χάσει τον άντρα της στους ∆ίδυµους Πύργους, ζει µια θυελλώδη ερωτική σχέση µε τον Μωχάµετ, έναν βοµβιστή αυτοκτονίας που σχεδιάζει να ανατινάξει την Ντίσνεϊλαντ στο Παρίσι... Μαύρο χιούµορ και άγρια κριτική. Ο ωραίος τροµοκράτης ως απειλή και ως ερωτική φαντασίωση. Η πραγµατικότητα ως προϊόν. Το συναίσθηµα παραµορφωµένο µέσα στο λαµπερό εµπόριο του θεάµατος. Το Ισλάµ και η ∆ύση, ο φόβος και ο εθνικισµός, το σεξ και η βία, όλα ανακατεµένα σε ένα ακραίο και επιθετικό έργο ανάµεσα στην φρίκη, την διαστροφή και την ανοησία. Μια ιστορία για την παθιασµένη ανάγκη του ανθρώπου να πιστέψει σε κάτι, σε κάποιον. Η Νάνσυ Μπινιαδάκη ζει και εργάζεται µεταξύ Βερολίνου και Αθήνας. Σπούδασε Κλασική Φιλολογία (Πανεπιστήµιο Αθηνών) και Σκηνοθεσία Κινηµατογράφου (Σχολή Σταυράκου και Northern Media School/Πανεπιστήµιο Χάλαµ του Σέφιλντ). Έχει σκηνοθετήσει τις θεατρικές παραστάσεις Vurt (Θησείον, 2003) και Rien Ne Va Plus (Αµόρε, 2001), ενώ έχει συνεργαστεί µε σηµαντικούς σκηνοθέτες στην Ελλάδα και στην Ιταλία (Θωµάς Μοσχόπουλος, ∆ηµήτρης Μαυρίκιος, Γιάννης Χουβαρδάς, Pierre Constant). Παράλληλα, έχει σκηνοθετήσει ταινίες µικρού µήκους και ντοκιµαντέρ, που έλαβαν ποικίλες διακρίσεις σε εθνικά και διεθνή φεστιβάλ.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Μουσική ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ: ΓΙΌΛΑ ΧΡΙΣΤΟΎΛΑ, ΜΑΡΊΑ ΜΑΓΓΙΏΡΟΥ

∆ανάη Παπαµατθαίου-Μάτσκε Η 22χρονη πολυβραβευµένη βιολονίστα έδωσε φέτος τρία µοναδικά ρεσιτάλ που ενθουσίασαν το φιλόµουσο κοινό. Το πρώτο πραγµατοποιήθηκε στις 19 Ιανουαρίου 2011 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών («Μουσικές Βραδιές στην Αίθουσα ∆ηµήτρης Μητρόπουλος»), όπου την νεαρή µουσικό συνόδευσε στο πιάνο ο πατέρας της και διακεκριµένος πιανίστας, Ούβε Μάτσκε. Το πρόγραµµα περιλάµβανε σονάτες των Γερµανών συνθετών Bach και Beethoven, καθώς και των Βέλγων Ysaÿe και Franck. Οι δύο σολίστ παρουσίασαν επίσης σε πρώτη πανελλήνια εκτέλεση το έργο Λόγια στον άνεµο (10 µινιατούρες για βιολί και πιάνο) του ∆ηµήτρη Τερζάκη, το οποίο είναι ειδικά αφιερωµένο στην ∆ανάη Παπαµατθαίου-Μάτσκε. Η δεύτερη σόλο εµφάνιση της µουσικού έγινε στην Θεσσαλονίκη, στο Θέατρο Κήπου/Πάρκο ΧΑΝΘ, στις 25 Μαΐου 2011, µε την σύµπραξη της Συµφωνικής Ορχήστρας του ∆ήµου Θεσσαλονίκης, υπό την διεύθυνση του µαέστρου Χάρη Ηλιάδη, όπου η Μάτσκε ερµήνευσε το µνηµειώδες Κονσέρτο για βιολί και ορχήστρα του J. Brahms. Τέλος, στις 10 Ιουνίου, η διαπρεπής βιολονίστα συνέπραξε, ως σολίστ, µε την γερµανική ορχήστρα Thüringen Philharmonie Gotha, υπό την διεύθυνση της µαέστρου Tanja Goldstein, ερµηνεύοντας το Κονσέρτο για βιολί και ορχήστρα σε λα µείζονα αρ. 5, KV 219, του W.A. Mozart. Η ∆ανάη Παπαµατθαίου-Μάτσκε πήρε τα πρώτα της µαθήµατα βιολιού σε ηλικία µόλις πέντε ετών. Φοίτησε στο Μουσικό Γυµνάσιο Μπελβεντέρε της Βαϊµάρης στην Γερµανία, καθώς και στο περίφηµο Mozarteum του Ζάλτσµπουργκ, ενώ έχει λάβει µέρος σε πολλά διεθνή σεµινάρια βιολιού. Έκανε το σολιστικό ντεµπούτο της στα ένδεκα µόλις χρόνια της και, έκτοτε, εµφανίζεται σε φεστιβάλ εντός και εκτός Ελλάδας. Στην Γερµανία, έχει συµπράξει ως σολίστ µε διακεκριµένα συµφωνικά σύνολα, φιλαρµονικές ορχήστρες και σχήµατα µουσικής δωµατίου, ενώ στην Ελλάδα έχει εµφανιστεί µε την ΚΟΑ, την ΚΟΘ, την Καµεράτα και την Συµφωνική του Βόλου. Παρά το νεαρό της ηλικίας της, η ∆ανάη Παπαµατθαίου-Μάτσκε έχει αποσπάσει πολυάριθµες διακρίσεις και βραβεία σε εθνικό αλλά και διεθνές επίπεδο.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Αρχιτεκτονική ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ: ΓΙΌΛΑ ΧΡΙΣΤΟΎΛΑ, ΜΑΡΊΑ ΜΑΓΓΙΏΡΟΥ

Κωνσταντίνος Χρυσός Ηλιόµετρο ονοµάζεται η εγκατάσταση που σχεδίασε και παρουσίασε ο υπότροφος Κωνσταντίνος Χρυσός µαζί µε την Μαριάνθη Τατάρη –ως οµάδα έρευνας και σχεδιασµού monored– κατά την διάρκεια του Green Design Festival 2. Σκοπός του φεστιβάλ ήταν να µιλήσει για έναν σύγχρονο τρόπο ζωής, φιλικότερο προς το περιβάλλον, µέσα από το design και τις εφαρµογές του. Σε αυτό το πλαίσιο, οι monored προσκλήθηκαν µαζί µε άλλα οκτώ αρχιτεκτονικά γραφεία να δηµιουργήσουν υπαίθριες κατασκευές, µε θέµα την κλιµατική αλλαγή και τις επιπτώσεις της. Στο Ηλιόµετρο, πειραµατίστηκαν µε µια εµπειρική προσοµοίωση της αύξησης της θερµοκρασίας στην Αθήνα του µέλλοντος. Η κατασκευή µοιάζει να προστατεύει τον επισκέπτη από τον αττικό ήλιο, ενώ, στην πραγµατικότητα, η επιλογή ποιότητας και χρώµατος υλικού εντείνει τις ακτίνες του ήλιου ώστε ο επισκέπτης να βρεθεί στιγµιαία στην µελλοντική ατµόσφαιρα της συγκεκριµένης τοποθεσίας. Η οικολογική συνείδηση του Ηλιόµετρου έγκειται στην ανακυκλωσιµότητα και την αντοχή του υλικού, καθώς και στην χρήση ψηφιακών κατασκευαστικών τεχνολογιών για την αποδοτικότερη εκµετάλλευσή του, επιτυγχάνοντας έτσι την βιωσιµότητα της κατασκευής και την µελλοντική επανάχρησή της. Η εµπειρία του επισκέπτη σε συνδυασµό µε την γεωµετρία, την υλικότητα και την έντονη χρωµατικότητα της εγκατάστασης δρουν αφαιρετικά στον προσδιορισµό της και συνδράµουν στην αµφισβήτηση της αίσθησης προστασίας: είναι µια οµπρέλα, ένα θερµογράφηµα, ένα στιγµιότυπο φυσικής καταστροφής ή ένα σύννεφο Cumulonimbus στην δύση του ηλίου; Η οµάδα monored επιλέχθηκε επίσης για να παρουσιάσει τον πολυχώρο Materiality Playground στο πλαίσιο της 6ης Μπιενάλε Νέων Ελλήνων Αρχιτεκτόνων, η οποία διοργανώθηκε στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς από το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής, και ακολούθως στην Θεσσαλονίκη. Επιδίωξη της οµάδας είναι η δηµιουργία αρχιτεκτονικών χώρων που εξυπηρετούν και εµπνέουν, χώρων που προκύπτουν από την διερεύνηση των σχέσεων µεταξύ φόρµας και λειτουργίας. Η οµάδα αξιοποιεί νέα εργαλεία παραµετρικού σχεδιασµού στον υπολογιστή, τα οποία επιτρέπουν τον συνδυασµό και τον έλεγχο των ζητούµενων στα διάφορα στάδια του έργου, από τον σχεδιασµό έως και την κατασκευή.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Πληροφορική ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ: ΓΙΌΛΑ ΧΡΙΣΤΟΎΛΑ, ΜΑΡΊΑ ΜΑΓΓΙΏΡΟΥ

Σωτήρης Τσαυτάρης Μεγάλη δηµοσιότητα έλαβε πρόσφατη έρευνα του Σωτήρη Τσαυτάρη, Επίκουρου Καθηγητή στα τµήµατα Ακτινολογίας, Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Πληροφορικής του Πανεπιστηµίου Νορθγουέστερν των ΗΠΑ. Η έρευνα, η οποία εκπονήθηκε σε συνεργασία µε τον Καθηγητή Άγγελο Κ. Κατσάγγελο, αφορούσε την ψηφιακή ανάπλαση του πίνακα του Henri Matisse Λουόµενες στο ποτάµι [Baigneuses à la rivière] και παρουσιάστηκε στο Ινστιτούτο Τεχνών του Σικάγου και, ακολούθως, στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης. O Matisse είναι γνωστός για τα ζωντανά, έντονα χρώµατά του. Ωστόσο, από το 1913 έως και το 1917, άλλαξε ριζικά το στυλ και την παλέτα του. Οι συντελεστές της έκθεσης «Matisse: Radical Invention, 1913-1917», που διοργανώθηκε από το Ινστιτούτο Τεχνών του Σικάγου το 2010, θέλοντας, µε βάση µια ασπρόµαυρη φωτογραφία (εικ. 2), να αναπλάσουν την κατάσταση των χρωµάτων του πίνακα όπως ήταν τον Μάιο του 1913, απευθύνθηκαν στην οµάδα του Σωτήρη Τσαυτάρη. Το µυστήριο γεννήθηκε από τον ίδιο τον ζωγράφο, ο οποίος άλλαζε κάθε τόσο τα χρώµατα του πίνακα ανάλογα µε την διάθεσή του. Οι ερευνητές ανέλαβαν να λύσουν το αίνιγµα αυτής της αλλαγής µέσα από την ψηφιακή ανάπλαση της «χαµένης έκδοσης» του πίνακα (εικ. 1), αναπτύσσοντας µια νέα τεχνολογία ανάλυσης εικόνας, η οποία επέτρεψε την χρωµάτωση της ψηφιοποιηµένης ασπρόµαυρης φωτογραφίας. Η ιστορική και στατιστική ανάλυση έδωσε ενδείξεις για το τι χρώµα είχαν ορισµένες περιοχές του πίνακα το 1913. Χρησιµοποιήθηκαν ειδικοί αλγόριθµοι βελτιστοποίησης για να κατανεµηθούν τα χρώµατα σε όλον τον πίνακα, λαµβάνοντας υπόψη το στυλ του καλλιτέχνη και το γεγονός ότι χρησιµοποιήθηκε φωτογραφική µηχανή τεχνολογίας του 1913 µε µειωµένο εύρος φωτεινότητας. Η ανάπλαση, όπως φαίνεται στην εικ. 3, απεικονίζει πώς πρέπει να ήταν ο πίνακας το 1913. Η αλλαγή των χρωµάτων του πίνακα αποκαλύπτει πτυχές από την ζωή του καλλιτέχνη και αποδεικνύει ότι η διάθεσή του επηρέαζε το πώς και το τι ζωγράφιζε. Εικάζεται ότι ο Matisse επηρεάστηκε από το ζοφερό κλίµα του Α΄ Παγκόσµιου Πολέµου, εξ ου και η εκτεταµένη χρήση του γκρίζου. (Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα bit.ly/sotos.)

Ειδήσεις του Συνδέσμου

Μια εκδήλωση γεµάτη Αιώνιο Φως ΤΗΣ ΜΆΙΡΑΣ ΜΗΛΟΛΙΔΆΚΗ Στο µέρος όπου είχα πρωτοδεί την Παναγία (ή τη Μητέρα µου) µύριζε καµένο πεύκο και συχώρεση. Ο. Ελύτης, Ηµερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου

Lux Aeterna, Αιώνιο Φως: υπαινικτικός και µαζί κατανυκτικός, αυτός ήταν ο τίτλος της πασχαλινής εκδήλωσης του Συνδέσµου µας, που πραγµατοποιήθηκε στις 12 Απριλίου 2011. Η εκδήλωση, που βασίστηκε σε πρόταση της εκλεκτής υψίφωνου Μίνας Πολυχρόνου, διοργανώθηκε στην Μικρή Σκηνή, «Χριστίνα Ωνάση», της Στέγης Γραµµάτων και Τεχνών, ενός χώρου που έχει πλέον καθιερωθεί στην συνείδηση όλων µας ως ο δικός µας χώρος. Στο πρώτο µέρος παρουσιάστηκε το Stabat Mater (1736) του G.B. Pergolesi («Στέκει η Μήτηρ τεθλιµµένη…»), παραγγελία της αδελφότητας των Ιπποτών της Παρθένου για την εκκλησία της Santa Maria dei Sette Dolori της Νάπολης, από τις αρχές του 18ου αιώνα. Άρρωστος και ήδη αποτραβηγµένος σε µοναστήρι, ο µόλις είκοσι έξι ετών συνθέτης κατάφερε να συµπυκνώσει σε µια µουσική υπερβατική, πέρα από κάθε έννοια θρησκευτικότητας, την ουσία του Θείου αλλά και του ανθρώπινου δράµατος: τα δώδεκα µέρη του έργου του, διακριτά ως προς το ύφος και την επεξεργασία του µουσικού υλικού, παραπέµπουν σε µιαν ανθολογία από εικόνες του θρήνου της Παναγίας που καταλύουν τον θάνατο µέσα από την ελπίδα της Ανάστασης. Όρθιοι επί σκηνής, οι εκτελεστές, µε τον Μάρκελλο Χρυσικόπουλο να διευθύνει από το εκκλησιαστικό όργανο, σκυµµένοι πάνω από την παρτιτούρα, µορφές παλλόµενες σε µαύρο φόντο: ο Σίµος Παπάνας (πρώτο βιολί), ο ∆ηµήτρης Καρακαντάς (δεύτερο βιολί), η υπότροφος Αγγέλα Γιαννάκη (βιόλα), ο Ιάσων Ιωάννου (βιολοντσέλο), η Μίνα Πολυχρόνου και η µεσόφωνος ∆ώρα Μπάκα. Αβίαστη αίσθηση ρυθµού και δραµατικότητας, στυλιστική ακρίβεια και συνέπεια, αριστοτεχνική εκφραστικότητα που αναδείκνυε διαρκώς τις ακραίες δυναµικές και χρωµατικές ισορροπίες από τους σολίστες στο σύνολό τους. Την κατ’ ανάγκην στατική παρουσία των σωµάτων στον χώρο αναλάµβανε να ανατρέψει η προβολή βίντεο του εικαστικού καλλιτέχνη Θόδωρου Ζαφειρόπουλου: εικόνες από την φυσική βιογραφία ενός τεράστιου κορµού δέντρου, φαινοµενικά ασύµβατες µε το θρηνητικό βάρος της µουσικής, παρέπεµπαν ωστόσο υποσυνείδητα µέσω του ξύλου στην θεµατική της Σταύρωσης. Το Αιώνιο Φως συνέχισε να µας µαγεύει µε το άχρονο ταξίδι του και στο δεύτερο µέρος της εκδήλωσης: το οµότιτλο έργο του Νέστορα Ταίηλορ (2007) φέρει την σφραγίδα της βιωµατικής τέχνης. Αφιερωµένη στην µνήµη της µητέρας του, η µουσική του, συγκινητικό δείγµα λυρικού µινιµαλισµού, δανείζεται τα λόγια της νεκρώσιµης ακολουθίας του ρωµαιοκαθολικού τυπικού (Missa pro defunctis), για να αφηγηθεί την δική της ιστορία. Η ψυχή ως φως αθανασίας ή το φως ως αθάνατη ψυχή. Κυρίαρχη η παρουσία του πιάνου, µε τον υπότροφο και διαπρεπή πιανίστα Χρίστο Παπαγεωργίου να ξεδιπλώνει µε αποφασιστική ωριµότητα την ηχοχρωµατική παλέτα της παρτιτούρας. Ο ίδιος χαρακτήρισε το έργο «κλασικό», υπογραµµίζοντας έτσι τον υπερβατικό –πέρα από ιδιώµατα και µουσικές τάσεις– χαρακτήρα του. Η ερµηνεία της ∆ώρας Μπάκα, λιτή και αφοπλιστικά άµεση, εναρµονίστηκε

Ειδήσεις του Συνδέσμου

Μια εκδήλωση γεµάτη Αιώνιο Φως ΤΗΣ ΜΆΙΡΑΣ ΜΗΛΟΛΙΔΆΚΗ

ιδανικά µε το οπτικό περιβάλλον του Θόδωρου Ζαφειρόπουλου, που έντυσε την γυµνότητα του χώρου µε φωτογραφικά στιγµιότυπα του αρχέγονου φωτός ως συστατικού στοιχείου της φύσης και του σύµπαντος. Στην οµάδα των οργάνων, ο υπότροφος Άγγελος Λιακάκης πήρε την σκυτάλη από τον Ιάσονα Ιωάννου στο βιολοντσέλο. Το µουσικό σύνολο το συντρόφευσε πάνω στο µαύρο δάπεδο µια µορφή Αγγέλου, γεννηµένη από τις σκιές: παλεύοντας µε τα όρια του σώµατος ενάντια στην βαρύτητα και την φθορά, η Αποστολία Παπαδαµάκη χορογράφησε και χόρεψε ένα αυτοσχεδιαστικό σόλο, παντρεύοντας τον λόγο της µουσικής µε τον λόγο της κίνησης. Ο χορός της, σπαράγµατα κινήσεων σκορπισµένα πάνω στην σκηνή, αποτύπωσε την πορεία του πνεύµατος προς την Λύτρωση, νοηµατοδοτώντας έτσι µε τον καλύτερο τρόπο την επιλογή της κοινής παρουσίασης των δύο έργων: συνδετικός τους κρίκος, η ανθρώπινη φωνή, που κατάφερε µε µοναδικό τρόπο να κορυφώσει την συγκίνηση δηµιουργώντας µέσα από την συνύπαρξη των λέξεων και των µουσικών γραµµών την αέναη στιγµή µιας προσευχής, στην όποια συµµετείχαν εξίσου κοινό και ερµηνευτές. Και αυτή ήταν η διάχυτη αίσθησή µας στο τέλος της συναυλίας. Από όλους εµάς που βρεθήκαµε στην παρέα της βραδιάς, θερµές ευχαριστίες στους συναδέλφους. Οι εξαιρετικές τους ερµηνείες µάς χάρισαν σίγουρα µια στιγµή φωτεινή.

Βράβευση

Βράβευση του Παύλου Ιωαννίδη από τον διεθνή οργανισµό Seatrade Συνέντευξη στην Λήδα Μπουζάλη

Ο επίτιµος αντιπρόεδρος του Ιδρύµατος Ωνάση, Παύλος Ιωαννίδης, τιµήθηκε µε το Βραβείο Lifetime Achievement του διεθνούς οργανισµού Seatrade. Το σηµαντικό αυτό βραβείο επέδωσε η πριγκίπισσα Άννα κατά την διάρκεια επίσηµου δείπνου στις 4 Απριλίου 2011, στο µεγαλοπρεπές Guildhall του Λονδίνου, παρουσία των τέως βασιλέων της Ελλάδας, Κωνσταντίνου και Άννα-Μαρίας, του υπουργού Μεταφορών της Μεγάλης Βρετανίας, του γενικού γραµµατέα του ∆ιεθνούς Οργανισµού Ναυτιλίας (ΙΜΟ) και προέδρου της Επιτροπής των Βραβείων Seatrade, Ευθύµιου Μητρόπουλου, καθώς και άλλων 350 προσωπικοτήτων της παγκόσµιας ναυτιλίας. Επάνω: Η πριγκίπισσα Άννα επιδίδει το Βραβείο Seatrade Lifetime Achievement στον Παύλο Ιωαννίδη Κάτω: Από αριστερά, ο Tor Svensen, πρόεδρος του Νορβηγικού Νηογνώµονα DNV, ο Παύλος Ιωαννίδης, η πριγκίπισσα Άννα και ο γενικός γραµµατέας του ΙΜΟ, Ευθύµιος Μητρόπουλος. Τα ∆ιεθνή Βραβεία του οργανισµού Seatrade θεσπίστηκαν το 1989 και αποτελούν έναν από τους πλέον αναγνωρισµένους θεσµούς βραβείων για την ναυτιλία παγκοσµίως, επιβραβεύοντας επιτεύγµατα και καινοτόµες ιδέες στον χώρο της ναυτιλίας. Σύµφωνα µε το σκεπτικό της βράβευσης, ο Παύλος Ιωαννίδης τιµήθηκε για την συνολική συνεισφορά του στην ναυτιλία και ιδιαίτερα για την πρωτοβουλία του να εισαγάγει στην ναυτική εκπαίδευση την φιλοσοφία, τον τρόπο εργασίας και τις αυστηρές διαδικασίες που διέπουν τις αεροπορικές µεταφορές, προκειµένου να αντιµετωπιστεί η αδυναµία του λεγόµενου «ανθρώπινου παράγοντα». Οι εν λόγω διαδικασίες έγιναν, στην συνέχεια, διεθνώς αποδεκτοί κανόνες ασφαλείας. Ο Παύλος Ιωαννίδης τιµήθηκε επίσης για το έργο του στο Ίδρυµα Ωνάση, ως ισόβιο µέλος του ∆ιοικητικού Συµβουλίου του. «Λαµβάνοντας αυτό το πολύ σηµαντικό βραβείο», δήλωσε ο επίτιµος αντιπρόεδρος του Ιδρύµατος, «θα ήθελα να τονίσω ότι η προστασία του περιβάλλοντος είναι υψίστης σηµασίας και ότι η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να συνειδητοποιήσει την σοβαρότητα της κατάστασης προτού φθάσουµε στο σηµείο απ’ όπου δεν θα υπάρχει επιστροφή. Πρέπει να ενεργήσουµε άµεσα και πλέον αποφασιστικά – το οφείλουµε στα εγγόνια µας, στην κοινωνία και στις γενιές που ακολουθούν». Στις αρχές του 1943, ο Παύλος Ιωαννίδης, σε ηλικία 18 ετών, έλαβε ενεργό µέρος στην Αντίσταση: αρχικά, µε την οµάδα του Νικηφόρου του ΕΛΑΣ και, στην συνέχεια, µε την FORCE 133, µια συµµαχική µονάδα που δρούσε στα βουνά της κατεχόµενης Ελλάδας. Τον Ιούνιο του 1944, κατόπιν εντολής του συµµαχικού αρχηγείου της Μέσης Ανατολής, διέφυγε από την Ελλάδα µαζί µε δύο Άγγλους αξιωµατικούς και, µέσω Τουρκίας, έφτασε στο Κάιρο. Τιµήθηκε για την ανδρεία του κατά την διάρκεια του πολέµου από τον βασιλιά της Αγγλίας Γεώργιο ΣΤ΄ µε το King’s Medal for Courage (KMC) της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, καθώς και µε δίπλωµα τιµής από τον Άγγλο στρατάρχη, λόρδο Alexander. Τις διακρίσεις αυτές όµως τις επέστρεψε, σε ένδειξη διαµαρτυρίας, στον Άγγλο πρέσβη στην Αθήνα, Charles Peake, στις

Βράβευση

Βράβευση του Παύλου Ιωαννίδη από τον διεθνή οργανισµό Seatrade 10 Μαΐου 1956, ηµέρα απαγχονισµού των Κύπριων αγωνιστών της ΕΟΚΑ Καραολή και ∆ηµητρίου, ως στερούµενες οιασδήποτε αξίας δεδοµένου ότι και αυτοί πολέµησαν για την απελευθέρωση της πατρίδας τους όπως και εκείνος. Ο Παύλος Ιωαννίδης εκπαιδεύτηκε ως πιλότος καταδιωκτικών στο εκπαιδευτικό κέντρο της RAF στην Νότια Ροδεσία. Υπηρέτησε στην Ελληνική Βασιλική Αεροπορία (ΕΒΑ) µέχρι το 1947, προσελήφθη στην Ελληνική Αεροπορική Εταιρεία ΤΑΕ και συνέχισε στην Ολυµπιακή Αεροπορία (ΟΑ), όταν ο Αριστοτέλης Ωνάσης ανέλαβε την εκµετάλλευση των ελληνικών αεροπορικών συγκοινωνιών το 1957. ∆ιετέλεσε, διαδοχικά, εκπαιδευτής, αρχιεκπαιδευτής, αρχιχειριστής, διευθυντής πτητικής εκµετάλλευσης και, τελικά, γενικός διευθυντής έως τον ∆εκέµβριο του 1974, οπότε ο Ωνάσης κατήγγειλε την σύµβαση και παρέδωσε την ΟΑ στο ελληνικό δηµόσιο. Συνέχισε να πετάει ως κυβερνήτης Boeing 747 µε την Ολυµπιακή Αεροπορία µέχρι τον Φεβρουάριο του 1984, οπότε συνταξιοδοτήθηκε, έχοντας περίπου 24.000 ώρες ως κυβερνήτης και εκπαιδευτής. Ο Αριστοτέλης Ωνάσης, µε την διαθήκη του, τον όρισε ισόβιο µέλος του ∆ιοικητικού Συµβουλίου του Ιδρύµατος Ωνάση. Ο Παύλος Ιωαννίδης ασχολήθηκε και µε τις εµπορικές δραστηριότητες του Ιδρύµατος Ωνάση, διετέλεσε γενικός διευθυντής της ναυτιλιακής εταιρείας Springfield Shipping Co. Panama SA και εκτελεστικός διευθυντής του ναυτιλιακού και εµπορικού τοµέα του Οµίλου Ωνάση. «Από τα µέσα της δεκαετίας του ’50 ήταν απολύτως γνωστό στην Αεροπορία ότι η κύρια αιτία που οδηγεί σε ένα ατύχηµα είναι η αδυναµία του “ανθρώπινου παράγοντα”», εξηγεί στο ΑΩ ο Παύλος Ιωαννίδης. «Αυτή η σοβαρή “ανθρώπινη αδυναµία” δεν είναι δυνατόν να εξουδετερωθεί τελείως, αλλά οπωσδήποτε µπορεί να µειωθεί στο ελάχιστο δυνατόν µε µέσα όπως η επαναληπτική εκπαίδευση, η τυποποίηση της εργασίας, η σχολαστική τήρηση των διαδικασιών στις διάφορες φάσεις της εργασίας, η πειθαρχία και ο συντονισµός στην οµαδική προσπάθεια». Έχοντας βαθιά γνώση της αεροπορικής φιλοσοφίας και µακροχρόνια πείρα στην εκπαίδευση, ο Παύλος Ιωαννίδης αποφάσισε να εφαρµόσει τις αρχές αυτές στα πλοία του Οµίλου Ωνάση. Η προσπάθεια αρχικά δεν ήταν εύκολη, γιατί, όπως επισηµαίνει ο ίδιος, απαιτούσε αλλαγή σε παγιωµένες νοοτροπίες χρόνων, ενώ και το κόστος ήταν υψηλό. Όµως η συνεργασία όλων ήταν απαραίτητη. Με υποµονή και επιµονή κατόρθωσε τελικά να πείσει για την αναγκαιότητα εφαρµογής του νέου τρόπου εργασίας. Όπως σηµειώνει στο βιβλίο του Κι αν δεν είσαι θα γίνεις (εκδ. Α.Α. Λιβάνη, 2007): «Όλοι µαζί αρχίσαµε εντατική δουλειά για να πετύχουµε κάτι πρωτοποριακό: ούτε λίγο ούτε πολύ, να εφαρµόσουµε στην ναυτιλία την φιλοσοφία και τον τρόπο εργασίας της αεροπορίας – αυτό που ονόµασαν µετά από πολλά χρόνια διεθνώς στην ναυτιλία “Airline Concept”». Από το 1979 ξεκίνησε την διοργάνωση τετραήµερων εκπαιδευτικών σεµιναρίων –η διάρκεια των οποίων αυξήθηκε σε δέκα ηµέρες το 1982–, για τους αξιωµατικούς γέφυρας και µηχανής επί διαφόρων θεµάτων, µε έµφαση στην ασφάλεια. Για τον σκοπό αυτόν, δηµιουργήθηκε στα γραφεία της

Επάνω: Η πριγκίπισσα Άννα επιδίδει το Βραβείο Seatrade Lifetime Achievement στον Παύλο Ιωαννίδη Κάτω: Από αριστερά, ο Tor Svensen, πρόεδρος του Νορβηγικού Νηογνώµονα DNV, ο Παύλος Ιωαννίδης, η πριγκίπισσα Άννα και ο γενικός γραµµατέας του ΙΜΟ, Ευθύµιος Μητρόπουλος.

Βράβευση

Βράβευση του Παύλου Ιωαννίδη από τον διεθνή οργανισµό Seatrade εταιρείας στον Πειραιά µια αίθουσα εκπαίδευσης, η οποία εξοπλίστηκε µε τα πιο σύγχρονα µέσα, ενώ σταδιακά η εκπαίδευση των πληρωµάτων επεκτάθηκε και επάνω στα πλοία. Παράλληλα, εκδόθηκε καινούργιο εγχειρίδιο λειτουργίας πλοίων, το οποίο κάλυπτε λεπτοµερώς την φιλοσοφία και την νοοτροπία του «Airline Concept». «Ως στόχο είχαµε», σχολιάζει ο Παύλος Ιωαννίδης, «ένα σύγχρονο εγχειρίδιο πλοίου, το οποίο να περιέχει αναλυτικά και συγκεκριµένα όλα τα καθήκοντα και όλες τις διαδικασίες που πρέπει να ακολουθούν οι αξιωµατικοί και το πλήρωµα στις διάφορες φάσεις της εργασίας τους. Στην συγγραφή του θα λαµβάνονταν υπόψη και οι τελευταίες απαιτήσεις των διεθνών οργανισµών». Τον Απρίλιο του 1979, επισκέφθηκε το Κολέγιο Ναυτικών Σπουδών στο Σαουθάµπτον της Αγγλίας, το υψηλού επιπέδου κέντρο εκπαίδευσης δόκιµων αξιωµατικών Εµπορικού Ναυτικού, όπου λειτουργούσε και ναυτικός «simulator», προκειµένου να ενηµερωθεί για το εκπαιδευτικό τους πρόγραµµα. Έξι µήνες αργότερα ξεκίνησε η εκπαίδευση σε «εξοµοιωτή γέφυρας» των πλοιάρχων και υποπλοιάρχων του Οµίλου Ωνάση. Αργότερα, η εκπαίδευση σε «simulator» άρχισε να γίνεται στον Πειραιά ανά τακτά χρονικά διαστήµατα και συνεχίζεται µέχρι σήµερα. \Πολλά συµπληρωµατικά µέτρα εφαρµόστηκαν επιπλέον, µε στόχο πάντοτε την περαιτέρω βελτίωση της ασφάλειας του πλοίου: καθιέρωση του ∆ελτίου Συµβάντων, συµφωνία µε αγγλική εταιρεία για την αυτόµατη αποστολή και έγκαιρη λήψη, µεταξύ άλλων, όλων των χαρτών, αναγγελιών προς ναυτιλλοµένους, βιβλίων και ναυτιλιακών εκδόσεων µε όλες τις τυχόν αλλαγές και συµπληρώσεις τους. «Το εγχείρηµα δεν ήταν εύκολο», δηλώνει ο Παύλος Ιωαννίδης, «όµως έπρεπε να γίνει. Η προετοιµασία και προσαρµογή διήρκεσε περισσότερο από τέσσερα χρόνια και, από τον Οκτώβριο του 1982, εφαρµόστηκε πλήρως το “Airline Concept” στον στόλο υγρού και ξηρού φορτίου του Οµίλου Ωνάση. Το γεγονός αυτό υπήρξε ένα παγκόσµιο πρωτοποριακό βήµα του Οµίλου, που αποσκοπούσε στην περαιτέρω βελτίωση της ασφαλούς λειτουργίας του πλοίου, καθώς και στην προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος». Οι επιπτώσεις της αδυναµίας του «ανθρώπινου παράγοντα» στην ασφάλεια της ναυσιπλοΐας άρχισαν να µελετώνται από τον ΙΜΟ και άλλες οργανώσεις στις αρχές της δεκαετίας του ’90. ∆εκαπέντε χρόνια µετά την πρωτοβουλία του Οµίλου Ωνάση, ο ΙΜΟ έθεσε σε εφαρµογή το 1998 τον Κώδικα ∆ιαχείρισης ∆ιεθνούς Ναυτιλίας, καθώς και την αναθεώρηση της διεθνούς συµφωνίας που διέπει τα πρότυπα της εκπαίδευσης, της πιστοποίησης και της επαγρύπνησης των ναυτικών (STCW) το 1995. Τα µέτρα αυτά συνέβαλαν αποτελεσµατικά στην βελτίωση της ασφάλειας του πλοίου και της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Τα εγκαίνια της ανακαινισµένης Βιβλιοθήκης του Βυζαντινού Μουσείου ΤΗΣ ΙΩΆΝΝΑΣ ΚΟΝΔΎΛΗ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΙΤΊΚΑΣ ΚΑΡΑΒΊΑ

Η σελίδα δεν υπάρχει

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Παρουσιάστηκε το Πρόγραµµα της Στέγης για το 2011-2012 Το καλλιτεχνικό της πρόγραµµα για το 2011-2012 ανακοίνωσε στις 30 Μαΐου η Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών, διατηρώντας τους ίδιους θεµατικούς άξονες µε την πρώτη περίοδο της λειτουργίας της και πάντοτε µε γνώµονα την στήριξη της σύγχρονης ελληνικής και διεθνούς δηµιουργίας. Όπως δήλωσε ο Αντώνης Παπαδηµητρίου κατά την διάρκεια της παρουσίασης του νέου προγράµµατος, οι κεντρικοί άξονες αφορούν την αναζήτηση της ελληνικότητας στην τέχνη, την τοποθέτηση της χώρας στο διεθνές πολιτιστικό γίγνεσθαι και την προσέγγιση των νέων. Ιδιαίτερη έµφαση θα δοθεί φέτος στα εκπαιδευτικά προγράµµατα για ανθρώπους κάθε ηλικίας. Ξεκινώντας από τον τοµέα της µουσικής, ο συνθέτης ∆ηµήτρης Παπαδηµητρίου και οι συνεργάτες του επιµελούνται τον κύκλο «Ελληνικό Σχέδιο», µέσα από τον οποίο θα συνεχίσουν το ταξίδι στις λιγότερο γνωστές περιοχές του ελληνικού πολιτισµού, σε συνεργασία µε εκλεκτές φωνές και µουσικούς. ∆ιοργανώνονται και πάλι οι Αγώνες Ελληνικού Τραγουδιού, ενώ θα συνεχιστεί η πολύ επιτυχηµένη ενότητα «Τζαζ, Αυτοσχεδιασµός και Νέα Μέσα». ∆ύο αφιερώµατα θα σκιαγραφήσουν το έργο του Ιάννη Ξενάκη και του Γιώργου Κουµεντάκη. Στον κύκλο «Μουσικές της εποχής µας» ξεχωρίζουν οι συναυλίες των κουαρτέτων Diotima και Artis, το δεύτερο από τα οποία θα συµπράξει µε τον Γιάννη Βακαρέλη. Τα µέλη του Συνδέσµου θα πρέπει να σηµειώσουν ότι στις 20 Οκτωβρίου 2011 ένα σύνολο µουσικών που είναι όλοι υπότροφοι του Ιδρύµατος θα παρουσιάσει το έργο του Stravinsky Η ιστορία του στρατιώτη υπό την διεύθυνση του επίσης υποτρόφου Νίκου Χριστοδούλου. Επίσης, στην ενότητα «Παραδόσεις και Σύγχρονες Γραφές», η υπότροφος Κωνστάντια Γουρζή θα παρουσιάσει συνθέσεις της στις 3 και 4 Απριλίου 2012. Υπότροφοι είναι επίσης ο πιανίστας και συνθέτης Βασίλης Τσαµπρόπουλος, η υψίφωνος Ειρήνη Καράγιαννη, ο µαέστρος Γιώργος Πέτρου, ο πιανίστας Θανάσης Αποστολόπουλος και ο συνθέτης Περικλής Κούκος, που θα συµπράξουν µε την Καµεράτα. Αξιοσηµείωτη όµως είναι και η παρουσία του µουσικού σχήµατος από το Κέντρο Προηγµένων Μουσικών Σπουδών του Πολυτεχνείου της Κωνσταντινούπολης Istanbul Modern Music Ensemble. Τέλος, η Ορχήστρα των Χρωµάτων, στηριζόµενη στην χορηγία του Ιδρύµατος, θα παρουσιάσει έναν πολυσυλλεκτικό κύκλο συναυλιών στην Στέγη. Ο Καναδός µάγος της σκηνής Robert Lepage επισκέπτεται για πρώτη φορά την Ελλάδα τον ερχόµενο Οκτώβριο, για να σκηνοθετήσει το έργο The Far Side of the Moon µε πρωτότυπη µουσική της Laurie Anderson, σε µια παράσταση-σταθµό στο παγκόσµιο θέατρο. Από την Ιαπωνία, ο σκηνοθέτης Τοσίκι Οκάντα θα παρουσιάσει τον Νοέµβριο τρεις καθηµερινές ιστορίες, µεταφέροντας επί σκηνής τα άγχη και την µοναξιά µιας κοινωνίας που καταρρέει. Στην ελληνική λογοτεχνία βασίζονται ο υπότροφος Θοδωρής Αµπαζής, που σκηνοθετεί και γράφει την µουσική για την παράσταση Οι Έµποροι των Εθνών του Αλέξανδρου Παπαδιαµάντη, η Άντζελα Μπρούσκου, η οποία εµπνέεται από τα ηµερολόγια της Μαργαρίτας Καραπάνου για το έργο Μαµά – Η ζωή είναι αγρίως απίθανη, καθώς και η θεατρική οµάδα Pequod, που διασκευάζει το ∆ιπλό βιβλίο του ∆ηµήτρη Χατζή.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Παρουσιάστηκε το Πρόγραµµα της Στέγης για το 2011-2012 Μια φαντασµαγορική παράσταση από το Νέο Τσίρκο του Βιετνάµ περιµένει τα παιδιά τα Χριστούγεννα στην Στέγη, ενώ το βερολινέζικο σύνολο Schaubühne συνδυάζει το θέατρο µε τον χορό στην παράσταση Protect Me. Μπορούµε να το συζητήσουµε; αναρωτιούνται η διεθνούς φήµης οµάδα DV8 Physical Theatre και ο πολυβραβευµένος Lloyd Newson, συνδυάζοντας τον χορό, την κίνηση, τον λόγο και τις νέες τεχνολογίες. Από το Βέλγιο οι Rosas φέρνουν στην Αθήνα µία από τις πιο ποιητικές δουλειές τους, η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε στην Αβινιόν το περασµένο καλοκαίρι. Από τα ελληνικά σχήµατα χορού ξεχωρίζουµε την υπότροφο Ζωή ∆ηµητρίου, που θα παρουσιάσει µε την οµάδα της την παράσταση You May!, ενώ εµφανίσεις θα πραγµατοποιήσουν επίσης η Μαρία Κολιοπούλου µε την οµάδα σύγχρονου χορού Πρόσχηµα, η Μέντη Μέγα µε την οµάδα Φora και η Πατρίτσια Απέργη µε την οµάδα χορού Αερίτες. Όσον αφορά τα εικαστικά, η Στέγη θα φιλοξενήσει από την 1η Νοεµβρίου 2011 την πρώτη ατοµική έκθεση στην Ελλάδα του Αµερικανού φωτογράφου-σύµβολο Robert Mapplethorpe, η οποία περιλαµβάνει περισσότερα από εκατό έργα, αντιπροσωπευτικά της µοναδικής αισθητικής του καλλιτέχνη. Επιπλέον, από τις 5 έως τις 11 Μαρτίου 2012, η Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών θα συµµετάσχει στην διεθνή διοργάνωση Meeting Points 6, ένα διεθνές φεστιβάλ αφιερωµένο στον σύγχρονο αραβικό πολιτισµό, το οποίο πραγµατοποιείται κάθε δύο χρόνια σε πρωτεύουσες χωρών της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, στις Βρυξέλλες και στο Βερολίνο, µε πρωτοβουλία του Young Arab Theatre Fund (YATF). Θέατρο, µουσική, χορός, εικαστικά και συζητήσεις θα µετατρέψουν επί µία εβδοµάδα την Στέγη σε διεθνή πλατφόρµα καλλιτεχνικής δηµιουργίας και πολιτικού στοχασµού. Στο πλαίσιο αυτού του φεστιβάλ θα βρεθεί στην χώρα µας η διεθνούς φήµης εικαστικός Mona Hatoum. Ο ιδιαίτερα επιτυχηµένος τοµέας «Λέξεις και Σκέψεις» θα συνεχιστεί το 2011-2012, κινούµενος σε τέσσερεις θεµατικούς άξονες. Ο κύκλος «Λογοτεχνία: Οι Ιστορίες των Ανθρώπων» θα επιχειρήσει να διερευνήσει το ιδίωµα των βιογραφιών και των αυτοβιογραφιών. Η διδασκαλία της Ιστορίας στο σχολείο και οι αντιπαραθέσεις που προκαλεί το ζήτηµα αυτό στα ΜΜΕ και την κοινωνία αποτελούν αντικείµενο του δεύτερου κύκλου, µε τίτλο «Η Ιστορία ως ιστορικό φαινόµενο και η διδασκαλία της». Ένας µεγάλος κύκλος συζητήσεων σχετίζεται µε το καυτό ζήτηµα της µετανάστευσης: «Εµείς και οι Άλλοι – Εµείς ως Άλλοι». Τέλος, ο κύκλος µε γενικό τίτλο «Το ιδιωτικό και το δηµόσιο στο ∆ιαδίκτυο» θα διερευνήσει ζητήµατα από την ανωνυµία έως την συµµετοχή στην πολιτική δράση.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Παρουσιάστηκε το Πρόγραµµα της Στέγης για το 2011-2012

Θυγατρικό Ίδρυμα Νέας Υόρκης

Η νέα ∆ίκη του Σωκράτη ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Την άνοιξη του 399 π.Χ., ο Σωκράτης ήλθε αντιµέτωπος µε 500 Αθηναίους πολίτες, δικαστές και ενόρκους στην δίκη του, η οποία ακολούθησε τις κατηγορίες που του είχαν απευθύνει ο Μέλητος, ο Άνυτος και ο Λύκων. Η δίκη ξεκίνησε µε την ανάγνωση του κατηγορητηρίου: «[…] ἀδικεῖ Σωκράτης οὓς µὲν ἡ πόλις νοµίζει θεοὺς οὐ

νοµίζων, ἕτερα δὲ καινὰ δαιµόνια εἰσφέρων· ἀδικεῖ δὲ καὶ τοὺς νέους διαφθείρων».

Στις δύο πλευρές δόθηκε ίσος χρόνος, µετρηµένος µε κλεψύδρα, για να αναπτύξουν τα επιχειρήµατά τους. Πρώτοι µίλησαν οι κατήγοροι του Σωκράτη και ακολούθησε η Απολογία του, µαρτυρίες για την οποία έχουµε από τον Πλάτωνα και τον Ξενοφώντα. Χαρακτηριστικό στιγµιότυπο από την νέα ∆ίκη του Σωκράτη Μετά τις αγορεύσεις και των δύο πλευρών, ακολούθησε η ψηφοφορία, µε ειδικά σηµειωµένους µεταλλικούς δίσκους: 280 έκριναν τον Σωκράτη ένοχο και 220 αθώο. Σύµφωνα µε τον αθηναϊκό νόµο κάθε πλευρά έπρεπε να προτείνει µια ποινή. Οι κατήγοροι πρότειναν την θανατική ποινή. Ο Σωκράτης αρχικά δήλωσε ότι δεν είχε κάνει τίποτε κακό και ότι δεν έπρεπε να τιµωρηθεί, αλλά τελικά πρότεινε να του επιβληθεί πρόστιµο. Πραγµατοποιήθηκε νέα ψηφοφορία: 360 υπερψήφισαν την θανατική ποινή. Ο Σωκράτης οδηγήθηκε στις φυλακές. Έναν µήνα αργότερα, και ενώ είχε αρνηθεί την ευκαιρία να δραπετεύσει, ήπιε µε την θέλησή του το κώνειο και πέθανε περιστοιχισµένος από τους στενούς φίλους και µαθητές του. ∆ύο χιλιάδες τετρακόσια δέκα χρόνια αργότερα, στις 12 Μαΐου 2011, η δίκη του Σωκράτη επαναλήφθηκε. Όχι στην Αθήνα, αλλά στις Ηνωµένες Πολιτείες, στο Οµοσπονδιακό ∆ικαστήριο Daniel Patrick Moynihan της

Νέας Υόρκης, µε πρωτοβουλία του Ιδρύµατος Ωνάση. Αυτή την φορά, ο Σωκράτης αθωώθηκε, σε µια ιστορική δίκη, η οποία δεν αποτέλεσε αναπαράσταση, αλλά µια νέα, σύγχρονη εκδοχή, µε όλο το ισχύον νοµικό πλαίσιο και, ταυτόχρονα, µε αρχαιοελληνικά στοιχεία, καθώς όµως και µε χιούµορ. Το θυγατρικό Ίδρυµα Ωνάση βρήκε ένθερµους συµπαραστάτες στο εγχείρηµά του κορυφαίους Αµερικανούς δικαστές και δικηγόρους, οι οποίοι µελέτησαν το υλικό της αρχικής δίκης από τα αρχαία κείµενα του Πλάτωνα (Απολογία, Κρίτων, Ευθύφρων, Φαίδων), του Ξενοφώντα (Αποµνηµονεύµατα) και του Αριστοφάνη (Νεφέλες), καθώς και το αθηναϊκό δίκαιο. Οι τρεις δικαστές ήταν ο Dennis G. Jacobs, πρόεδρος του Αµερικανικού Εφετείου του ∆εύτερου Περιφερειακού Κύκλου (Second Circuit), ο οποίος και προήδρευσε στην δίκη, η Carol Bagley Amon, πρόεδρος του Αµερικανικού Περιφερειακού ∆ικαστηρίου της Ανατολικής Περιφέρειας της Νέας Υόρκης, και η Loretta Α. Preska, πρόεδρος του Αµερικανικού Περιφερειακού ∆ικαστηρίου της Νότιας Περιφέρειας της Νέας Υόρκης. ∆ηµόσιοι κατήγοροι και εκπρόσωποι της Πόλης των Αθηνών ήταν ο πρόεδρος του Ιδρύµατος Ωνάση, Αντώνης Παπαδηµητρίου, και ο έφεδρος συνταγµατάρχης Matthew Bogdanos, αναπληρωτής εισαγγελέας στην Νέα Υόρκη. Συνήγορος υπεράσπισης ήταν ο διακεκριµένος δικηγόρος Eddie Hayes, ενώ ως Σωκράτης απολογήθηκε ο βραβευµένος ποινικολόγος Benjamin Brafman. Την ∆ίκη του Σωκράτη από ακαδηµαϊκής πλευράς παρουσίασε στο ακροατήριο, πριν από την έκδοση της απόφασης, ο Αλέξανδρος Νεχαµάς, καθηγητής Φιλοσοφίας

Θυγατρικό Ίδρυμα Νέας Υόρκης

Η νέα ∆ίκη του Σωκράτη ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

και Συγκριτικής Γραµµατολογίας στο Πανεπιστήµιο του Πρίνστον. Jacques-Louis David, Ο θάνατος του Σωκράτη,1787, λάδι σε καµβά (Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη) Η έκβαση της δίκης δεν ήταν προδιαγεγραµµένη. ∆ύο από τους δικαστές, ο Dennis G. Jacobs και η Loretta A. Preska, πρότειναν την αθώωση του κατηγορουµένου, ενώ η τρίτη δικαστής, η Carol Bagley Amon, τον καταδίκασε. Την απόφαση κλήθηκε να κρίνει το κοινό, ρίχνοντας την ψήφο του καθώς αποχωρούσε από την αίθουσα του δικαστηρίου. Η κρίση του κοινού ανακοινώθηκε κατά την διάρκεια δεξίωσης που δόθηκε στο κτήριο του Οµοσπονδιακού ∆ικαστηρίου στο τέλος της εκδήλωσης. Η κάλπη έδειξε ότι µε την αθωωτική απόφαση των δικαστών συµφώνησαν 185 «ένορκοι», διαφώνησαν 29, ενώ αρκετοί άλλοι δεν θέλησαν να πάρουν θέση. Η πρωτοβουλία του Ιδρύµατος Ωνάση για επανάληψη της ∆ίκης του Σωκράτη έγινε δεκτή µε ενθουσιασµό από το Οµοσπονδιακό ∆ικαστήριο της Νέας Υόρκης και από τους Αµερικανούς δικηγόρους, όπως επεσήµανε ο πρόεδρος του Ιδρύµατος, Αντώνης Παπαδηµητρίου: «Επιλέξαµε τελικά όχι µόνο τους πιο διάσηµους, αλλά και αυτούς που είχαν την κατάλληλη παιδεία για να συµµετάσχουν στην πρωτοβουλία µας αυτή. Αλλά και εγώ ο ίδιος ανέλαβα τον ρόλο του κατηγόρου ως µάχιµος δικηγόρος και όχι µε την ιδιότητα του προέδρου του Ιδρύµατος. Όλοι οι συντελεστές είχαµε µελετήσει την δικογραφία και κάθε πλευρά ανέπτυξε τα επιχειρήµατά της. Το δικό µου έργο θεωρώ ότι ήταν εύκολο από πλευράς επιχειρηµατολογίας, αλλά ταυτόχρονα ήταν δύσκολο γιατί κανείς σήµερα δεν θέλει να καταδικάσει τον Σωκράτη. Κύριο µέληµά µου ήταν να υπερασπιστώ την Αθηναϊκή ∆ηµοκρατία».

«Αντικείµενο της δίκης αυτής είναι η επιβίωση της ∆ηµοκρατίας και όχι το δικαίωµα της ελευθερίας του λόγου», τόνισε στην αγόρευσή του ο συνταγµατάρχης Bogdanos. «Η Αθηναϊκή ∆ηµοκρατία αποτελεί πρότυπο προς µίµηση. Πιστεύουµε ότι οι πολλοί είναι καλύτεροι από τον έναν· αντίθετα, ο Σωκράτης θεωρεί ότι ο ένας είναι καλύτερος από τους πολλούς. Μη µε καλείτε λοιπόν να είµαι µετριοπαθής την στιγµή που απειλείται η ∆ηµοκρατία». «Ο Σωκράτης βρίσκεται κατηγορούµενος γιατί είναι αυθάδης. Πού να δείτε τον αδελφό µου! Θα τον εκτελέσουµε κι αυτόν;», ξεκίνησε χιουµοριστικά την αγόρευσή του ο Eddie Hayes. «Ο Σωκράτης δεν έβλαψε κανέναν. Το µόνο που έκανε ήταν ότι µιλούσε και έκανε ερωτήσεις, χωρίς να δίνει ούτε µία απάντηση. Εάν, όµως, εµποδίσεις κάποιον να µιλά, εµποδίζεις πολλούς ανθρώπους να ακούσουν, και άρα να κρίνουν και να αποφασίζουν για τα πράγµατα». «Με φοβάστε γιατί ξέρω ότι δεν ξέρετε (“οἶδα ὅτι οὐδὲν οἴδατε”)», δήλωσε κατά την απολογία του ο Σωκρά-

της-Benjamin Brafman. «Αµφισβητώ τους ισχυρούς, τους ποιητές, τους πολιτικούς· τους προκαλώ και αποκαλύπτω ότι δεν έχουν απαντήσεις γι’ αυτά που ισχυρίζονται. ∆εν φοβάµαι να πεθάνω, αλλά σκεφτείτε πώς θα νιώθετε εάν µε καταδικάσετε σε θάνατο επειδή λέω την γνώµη µου». Ο Αντώνης Παπαδηµητρίου τόνισε ως αξιοσηµείωτο το γεγονός ότι η µία από τους τρεις δικαστές έκρινε ένοχο τον Σωκράτη και ότι µε την απόφαση αυτή συµφώνησε το 20% των παρισταµένων· επίσης, ότι το σκεπτικό του δεύτερου δικαστή που αθώωσε τον Σωκράτη έδειξε ότι είχε ορισµένες αµφιβολίες.

Θυγατρικό Ίδρυμα Νέας Υόρκης

Η νέα ∆ίκη του Σωκράτη ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

«Η ∆ίκη του Σωκράτη», σχολίασε ο πρόεδρος του Ιδρύµατος Ωνάση, «µου έδειξε ότι εξίσου δύσκολες µε τις αρνητικές προκαταλήψεις είναι οι θετικές προκαταλήψεις. Ο Σωκράτης σήµερα έχει σχεδόν αγιοποιηθεί από µια περίεργη συµµαχία δυνάµεων. Από την µία πλευρά, από την εποχή της Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας και µετά, όλοι οι διανοητές που θέλησαν να υπερασπισθούν τα πάσης φύσεως απολυταρχικά καθεστώτα και να βλάψουν την δηµοκρατία παρουσίασαν τον Σωκράτη ως θύµα της δηµοκρατίας, ως απόδειξη ότι οι δηµοκρατίες είναι κακές αφού µπορούν να σκοτώσουν ακόµη και έναν Σωκράτη. Από την άλλη πλευρά, η πλατωνική φιλοσοφία απορροφήθηκε και αποτέλεσε το υπόβαθρο της χριστιανικής φιλοσοφίας. Το “δαιµόνιο” που µιλούσε στον Σωκράτη ταυτίστηκε µε την έννοια της ψυχής ή, πιο απλοϊκά, µε τον χριστιανικό φύλακα άγγελο των µικρών παιδιών. Οι αναφορές του Σωκράτη σχετικά µε το ότι δεν πρέπει να ασχολούµαστε µε την υλική ευµάρεια και την καλοπέραση, αλλά, αντίθετα, µε την σωτηρία της ψυχής µας, δεν µπορούσαν παρά να ηχούν ως προάγγελος του µηνύµατος του Χριστού. Η πραγµατικότητα είναι, βέβαια, εντελώς διαφορετική. Οι ιστορικές πηγές, ακόµη και αυτές που πρόσκεινται πολιτικά στον Σωκράτη, αναδεικνύουν την πραγµατικότητα. Ο Σωκράτης ήταν φίλος της Σπάρτης και πνευµατικός οδηγός των τυράννων Κριτία και Χαρµίδη. Κυρίως όµως ο Σωκράτης, όπως και ο Πλάτωνας, ήταν οπαδός ενός ιδιότυπου ολιγαρχικού (ή απολυταρχικού, θα λέγαµε σήµερα) καθεστώτος. Όταν λέει ότι το καλύτερο πολίτευµα θα υπάρξει όταν βασιλεύσουν οι φιλόσοφοι, εννοεί ακριβώς αυτό: ότι ο λαός είναι ανίκανος να πάρει την οποιαδήποτε απόφαση. Ότι µόνον οι ειδικά εκπαιδευµένοι κυβερνήτες µπορούν να οδηγήσουν το “σκάφος” του κράτους, όπως µόνον ο ειδικά εκπαιδευµένος καπετάνιος µπορεί να οδηγήσει το πλοίο. Οι υπόλοιποι ας τραβούν το κουπί... Αυτή η “αριστοκρατία του πνεύµατος” αρέσει, βέβαια, σε αυτούς

που νοµίζουν ότι ανήκουν σε αυτή την κατηγορία, αλλά δεν είναι βέβαιο ότι και οι άλλοι θα συµφωνήσουν. »Ενώ λοιπόν τα ιστορικά τεκµήρια αναδεικνύουν την δίκη του Σωκράτη ως µια πολιτική δίκη, όπου η αποδυναµωµένη από την νίκη της Σπάρτης Αθηναϊκή ∆ηµοκρατία έκρινε ότι έπρεπε να απαλλαγεί από τον µέντορα των τυράννων της, ώστε να αποφύγει κάθε αναβίωσή τους, η κοινή γνώµη έχει απορροφήσει κάτι άλλο. Έχει δεχθεί τον Σωκράτη ως υπερασπιστή της ελευθερίας του λόγου και της σκέψης, κάτι που, περιέργως, δεν ήταν. Γι’ αυτό, άλλωστε, αρκετοί σηµαντικοί σύγχρονοι ερευνητές, όπως ο I.F. Stone και ο Paul Cartledge, θεωρούν δίκαιη την καταδίκη του. Για την ιστορία», κατέληξε ο Αντώνης Παπαδηµητρίου, «σε περίπτωση καταδίκης του από το δικαστήριο, θα πρότεινα όχι βέβαια την ποινή του θανάτου, αλλά µια σύντοµη εξορία». Στην Απολογία του Σωκράτη επικέντρωσε την οµιλία του ο καθηγητής Αλέξανδρος Νεχαµάς, ο οποίος, την ώρα που συνεδρίαζαν οι τρεις δικαστές προκειµένου να εκδώσουν την ετυµηγορία τους, µίλησε στο κοινό περιγράφοντας το ιστορικό πλαίσιο της ∆ίκης του Σωκράτη και σχολιάζοντας βασικά σηµεία. Όπως ανέφερε, οι εκδοχές που µας έχουν αφήσει ο Ξενοφώντας και ο Πλάτωνας για την Απολογία του Σωκράτη διαφέρουν σηµαντικά, παρ’ όλο που και οι δύο ήταν σύγχρονοί του. Το γεγονός αυτό µάς οδηγεί στο συµπέρασµα ότι καθένας τους απέδωσε στον Σωκράτη τον λόγο που πίστευε ότι θα ήταν ο πιο κατάλληλος. «Η πρακτική αυτή δεν ήταν σπάνια στην κλασική Ελλάδα», σχολίασε ο Αλέξανδρος Νεχαµάς. «Την διαπιστώνουµε και στον Θουκυδίδη, ο οποίος µεταφέρει τον περίφηµο Επιτάφιο του Περικλή. Εποµένως, είναι αδύνατον να γνωρίζουµε τι ακριβώς είπε ο Σωκράτης κατά

Θυγατρικό Ίδρυμα Νέας Υόρκης

Η νέα ∆ίκη του Σωκράτη ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

την διάρκεια της δίκης του. Όµως η Απολογία που καταγράφει ο Πλάτωνας είναι τόσο ελκυστικά δυνατή ώστε, ενώ είναι αδύνατον να αγνοήσουµε την περιγραφή του Ξενοφώντα, δύσκολα µπορούµε να διαχωρίσουµε, αφενός, την εικόνα που έχουµε για τον Σωκράτη από την πλατωνική εικόνα του και, αφετέρου, την πλατωνική εικόνα του Σωκράτη από την πραγµατικότητα». «Ο Σωκράτης που απεικονίζει ο Ξενοφώντας», συνέχισε ο Αλέξανδρος Νεχαµάς, «είναι πολύ πιο συµβατικός από τον ξυπόλητο ενοχλητικό τύπο που ακούει “θεϊκές φωνές” να τον συµβουλεύουν καθώς περιφέρεται στην πόλη, παρέα µε τους εκλεκτότερους νέους, και αντιπαρατίθεται µε τους πιο διακεκριµένους πολιτικούς, ποιητές, δασκάλους και καλλιτέχνες των Αθηνών εξαπολύοντας ένα ανελέητο σφυροκόπηµα ερωτήσεων. Οι θεϊκές φωνές –τα δαιµόνια– επέφεραν την µία από τις δύο εις βάρος του κατηγορίες. Η δεύτερη αφορούσε τον βαθµό της επιρροής του. Καθώς φαίνεται, οι ερωτήσεις

του Σωκράτη αποσκοπούσαν στο να καταδείξουν πως, παρ’ όλη την φήµη τους, κανείς από τους πολίτες στους οποίους απευθυνόταν δεν γνώριζε την φύση της αρετής, ούτε τον δρόµο για την καλή και ευτυχισµένη ζωή. Και, καθώς οι µαθητές του ήταν πρόθυµοι να µιµηθούν την εκκεντρική του συµπεριφορά, κατηγορήθηκε ότι υπονόµευε τον σεβασµό τους προς τους πρεσβύτερους και προς τις παραδοσιακές αξίες των Αθηνών, ιδιαίτερα δε προς τις αξίες της δηµοκρατικής πολιτείας». Η διαδικασία της ∆ίκης µαγνητοσκοπήθηκε και θα διατεθεί σε DVD σε αµερικανικά πανεπιστήµια. Επίσης, το ηχητικό ντοκουµέντο της εκδήλωσης έχει ήδη αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του θυγατρικού Ιδρύµατος (http:// www.onassisusa.org/webcasts/TrialofSocrates.mp3). Φωτογραφίες: Richard Termine

Διάλεξη

Η ∆ύση συναντά το Βυζάντιο ΤΗΣ JUDITH HERRIN / ΑΠΌΔΟΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ: ΣΠΎΡΟΣ Β. ΑΡΏΝΗΣ

Μία από τις πολλές προσπάθειες να διορθωθούν θρησκευτικά σχίσµατα και να δοµηθούν ισχυρότερες εκκλησιαστικές και πολιτικές σχέσεις µεταξύ Ανατολής και ∆ύσης –προσπάθειες που συνεχίζονται µέχρι σήµερα– υπήρξε και η Σύνοδος Φερράρας-Φλωρεντίας, η οποία συγκλήθηκε στην ιταλική πόλη Φερράρα το 1438 και ολοκληρώθηκε στην Φλωρεντία, το 1439. Το ιστορικό υπόβαθρο της Συνόδου έγκειται στις έντονες πνευµατικές επαφές Ανατολής και ∆ύσης: στην ∆ύση, και δη στην Φλωρεντία, ο Εµµανουήλ Χρυσολωράς, διδάσκοντας την ελληνική γλώσσα και τους αρχαίους κλασικούς συγγραφείς, µετέφερε στην Ιταλία τον τεράστιο θησαυρό της αρχαίας ελληνικής φιλολογίας, ιστορίας και ποίησης. Στην Ανατολή, Βυζαντινοί όπως ο Βησσαρίων, επίσκοπος Νικαίας, µέγας υποστηρικτής της Ένωσης των δύο Εκκλησιών και µετέπειτα καρδινάλιος της Ρωµαιοκαθολικής Εκκλησίας, ο Γεώργιος Χρυσοκόκκης και ο Ιωάννης Χορτασµένος δίδαξαν υποδειγµατικά τα ελληνικά σε πλήθος µαθητών τους από την ∆ύση και τους ενέπνευσαν να αναζητήσουν χειρόγραφα έργων αρχαίων Ελλήνων και χριστιανών συγγραφέων. Σε άµεση συνάφεια µε αυτά, δεν έλειψαν και οι συζητήσεις για την Ένωση των δύο Εκκλησιών. Έτσι, ο Πάπας Μαρτίνος Ε΄ συγκάλεσε µια µεγάλη σύνοδο στην Βασιλεία της Ελβετίας, µε κληρικούς εκπροσώπους από όλη την Ευρώπη. Σε αυτή την δύσκολη για το Βυζάντιο ιστορική συγκυρία, ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Η΄ Παλαιολόγος πίστεψε ότι θα µπορούσε να διαπραγµατευτεί µια συµφωνία, η οποία θα συνέδεε την Ένωση των δύο Εκκλησιών µε µια νέα Σταυροφορία από τους ∆υτικούς εναντίον της πιεστικής τουρκικής απειλής κατά της Αυτοκρατορίας του. Καθώς πληροφορήθηκε ότι ο Πάπας και όλη η Σύνοδος προσέφεραν οικονοµική κάλυψη για να µεταβεί µια επίσηµη ορθόδοξη αντιπροσωπεία και να συµµετάσχει στην Σύνοδο, ζήτησε από τον Πατριάρχη, Ιωσήφ Β΄, να ενηµερώσει γραπτώς όλους τους ορθοδόξους, ακόµη και τους πολύ αποµακρυσµένους γεωγραφικά, στην Τραπεζούντα, την Γεωργία, την Ρωσία και την Μολδοβλαχία, προκειµένου η Σύνοδος να χαρακτηριστεί Οικουµενική. Benozzo Gozzoli, Cavalcata dei Re Magi, 1459-60, τοιχογραφία (Ανάκτορο Medici-Riccardi, Φλωρεντία) Τελικά, ο Αυτοκράτορας και η πρωτοφανής αριθµητικά ορθόδοξη αντιπροσωπεία των 700 κληρικών και Βυζαντινών αξιωµατούχων έφτασε διά θαλάσσης στην Φερράρα στις αρχές του 1438, έπειτα από πολύµηνο και περιπετειώδες ταξίδι. Εξαιτίας, κυρίως, του δαπανηρού κόστους της διαµονής, η αντιπροσωπεία µεταφέρθηκε στην Φλωρεντία, µε οικονοµική κάλυψη από τους Μεδίκους. Οι µεταφραστές των αντιπροσωπειών ανέλαβαν εξαρχής πρωταγωνιστικό ρόλο. Έλληνες όπως ο Γεώργιος Τραπεζούντιος από την Κρήτη, καθώς και ο Θεόδωρος Γαζής και ο Νικόλαος Σεκουνδίνος από την βενετική Εύβοια, συνέβαλαν στην αποφυγή δογµατικών λαθών ή παρανοήσεων, ενώ Λατίνοι µεταφραστές όπως ο Ambrogio Traversari εκτιµήθηκαν πολύ για την λατινική τους µετάφραση ελληνικών κειµένων. Ο φηµισµένος φιλόσοφος-ανθρω-πιστής Γεώργιος Γεµιστός ή Πλήθων συνέβαλε πρωτίστως στις συζητήσεις για το µεγάλο δογµατικό ζήτηµα του Filioque, τονίζοντας ότι, στις ιστορικές πηγές, η πολύκροτη ρήση «καὶ ἐκ

Της Judith Herrin, οµότιµης Καθηγήτριας και ανώτερης ερευνητικής εταίρου Βυζαντινολογίας στο Κολέγιο King’s του Λονδίνου Απόδοση και επιµέλεια: Σπύρος Β. Αρώνης, πτυχιούχος Θεολογίας, ιστορικός

Διάλεξη

Η ∆ύση συναντά το Βυζάντιο ΤΗΣ JUDITH HERRIN / ΑΠΌΔΟΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ: ΣΠΎΡΟΣ Β. ΑΡΏΝΗΣ τοῦ Υἱοῦ» («Filio-que») δεν ήταν αποτέλεσµα απόφασης της Ζ΄ Οικουµε-

νικής Συνόδου το 787. Για τον λόγο αυτόν δυσκόλεψαν πολύ και όλες οι µεταγενέστερες δογµατικές συζητήσεις Ανατολικής και ∆υτικής Εκκλησίας, που κατέληξαν στο Μέγα Σχίσµα του 1054, αλλά και αργότερα. Έπειτα από την µακρόχρονη διεξαγωγή των συνοδικών εργασιών και την «τελετή της Ένωσης», οι αντιπροσωπείες υπέγραψαν το σχετικό «∆ιάταγµα της Ένωσης», εκτός από έναν: τον Μάρκο τον Ευγενικό, επίσκοπο Εφέσου και, αργότερα, άγιο της Ορθόδοξης Ανατολικής Εκκλησίας. Η Σύνοδος συνέχισε τις εργασίες της και µετά την αναχώρηση της ορθόδοξης αντιπροσωπείας για την Κωνσταντινούπολη, ζητώντας εγγράφως υποστήριξη για τον σκοπό της Ένωσης. Μακρινές ορθόδοξες κοινότητες ανταποκρίθηκαν, προσήλθαν στην Φλωρεντία και υπέγραψαν το σχετικό ∆ιάταγµα, µεταξύ 1439 και 1441. Η προσπάθεια προσέγγισης των µακρινών, γεωγραφικά, ορθοδόξων από την Σύνοδο µας οδηγεί σε κάποιες απρόσµενες συνέπειες της Συνόδου Φερράρας-Φλωρεντίας. Πολλοί αντιπρόσωποι που ταξίδεψαν στην Φλωρεντία έφεραν µαζί τους ως δώρα στον Πάπα χειρόγραφα από την ορθόδοξη Ανατολή: αντίγραφα έργων του Ευσεβίου Καισαρείας, λειτουργικά χειρόγραφα στην κοπτική, την αιθιοπική και την αραβική γλώσσα, την συλλογή χειρογράφων του Ισιδώρου του Κιέβου, που ήταν γραµµένα στο αλφάβητο των αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου (του 9ου αι. µ.Χ.) κ.ά. Όλα αυτά τα χειρόγραφα-δώρα µαρτυρούν την οικουµενική απήχηση που είχε η Σύνοδος ως προς την Ένωση των δύο Εκκλησιών, ακόµη και µετά το επίσηµο τέλος των εργασιών της. (Για µια οπτική πρόσβαση σε όλα τα παραπάνω χειρόγραφα, βλ. www.loc.gov/exhibits/vatican/images). Λεπτοµέρεια από την τοιχογραφία στην σελ. 32. Ο βασιλιάς απεικονίζεται µε τα χαρακτηριστικά του Αυτοκράτορα Ιωάννη Η΄ Παλαιολόγου Αξιοσηµείωτη ως συνέπεια στάθηκε η έκβαση της Συνόδου. Αν και, φαινοµενικά, η επιτυχία της ήταν µεγάλη, εντούτοις ο σκοπός της –η Ένωση µεταξύ Ανατολικής και ∆υτικής Εκκλησίας – δεν επετεύχθη. Γιατί; Το 1438, ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Ιωάννης Η΄ Παλαιολόγος προσέβλεπε στην Ένωση της Ορθόδοξης µε την Ρωµαιοκαθολική Εκκλησία για έναν στρατηγικό σκοπό: να προσελκύσει στρατιωτική βοήθεια από την ∆ύση, προκειµένου να σωθεί από τους Οθωµανούς η Βυζαντινή Αυτοκρατορία – ή µάλλον ό,τι είχε αποµείνει από αυτήν. Θα έπρεπε όµως να γνωρίζει ότι µια τέτοια Ένωση θα µεγάλωνε την εξουσία του Πάπα και θα ελάττωνε την εξουσία του Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης και, κατά φυσική συνέπεια, θα υπέτασσε την Ανατολική Εκκλησία στην δύναµη της Ρώµης. Εντούτοις, οι πιθανές θεολογικές και εκκλησιολογικές συνέπειες δεν ήταν ο σηµαντικότερος παράγοντας αποτυχίας στην Φερράρα και την Φλωρεντία. Ο καθοριστικός παράγοντας ήταν η ίδια η αρνητική γνώµη και η καχυποψία όλου του απλού λαού της Κωνσταντινούπολης και του χαµηλότερου, ιεραρχικά, ορθόδοξου κλήρου και των µοναχών απέναντι στην ∆ύση, η οποία χρονολογείται δύο και πλέον αιώνες πρωτύτερα, στο 1204, έτος κα-

Λεπτοµέρεια από την τοιχογραφία στην σελ. 32. Ο βασιλιάς απεικονίζεται µε τα χαρακτηριστικά του Αυτοκράτορα Ιωάννη Η΄ Παλαιολόγου

Διάλεξη

Η ∆ύση συναντά το Βυζάντιο ΤΗΣ JUDITH HERRIN / ΑΠΌΔΟΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ: ΣΠΎΡΟΣ Β. ΑΡΏΝΗΣ

Benozzo Gozzoli, Cavalcata dei Re Magi, 1459-60, τοιχογραφία (Ανάκτορο Medici-Riccardi, Φλωρεντία)

τάληψης της Κωνσταντινούπολης από τους χριστιανούς Σταυροφόρους. Η ανάµνηση των τροµερών ιεροσυλιών, σφαγών και λεηλασιών από τους χριστιανούς αδελφούς Σταυροφόρους το 1204 και µέχρι το 1261 υπερίσχυσε πλήρως στην συνείδηση του βυζαντινού λαού. Έτσι, δύο αιώνες αργότερα, την εποχή της Συνόδου, οι Λατίνοι δεν θεωρούνταν χριστιανοί, αλλά εχθροί και ξένοι, οι οποίοι κατέστρεψαν µεγάλο µέρος του ορθόδοξου «µωσαϊκού» της Πόλης, αλλά και του ίδιου του Βυζαντίου. Γι’ αυτό και η οθωµανική νοµοθεσία µετά την Άλωση της Πόλης, που επέτρεψε την θρησκευτική ελευθερία των Ελλήνων υπηκόων, ευνόησε ακόµη περισσότερο το αντιλατινικό µίσος του βυζαντινού λαού και των ανώτερων κληρικών της Εκκλησίας, όπως συνοψίζεται στην γνωστή ρήση: «καλύτερα τουρκικό τουρµπάνι, παρά λατινική τιάρα». Φυσικά, αν οι δυτικές δυνάµεις είχαν σπεύσει τότε να απωθήσουν τους Οθωµανούς πολιορκητές, σεβόµενοι τους Βυζαντινούς ως συµµάχους, η ανωτέρω ρήση θα είχε τροποποιηθεί. Καθώς οι Οθωµανοί κύκλωναν, πια, την Πόλη, την άνοιξη του 1453, οι κάτοικοι της Βασιλεύουσας και ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος εναπόθεσαν την ζωή τους στα χέρια του Θεού, στην βοήθεια των Ιταλών κατοίκων της Πόλης και των µισθοφορικών δυνάµεων, για να πολεµήσουν και να πεθάνουν όλοι µαζί ηρωικά, το πρωινό της Άλωσης, την 29η Μαΐου 1453.

Παρά την τελική αποτυχία ως προς τον σκοπό της, η Σύνοδος είχε άλλες σηµαντικές θετικές προεκτάσεις. Αυξήθηκε πολύ το ενδιαφέρον για την λατινική µετάφραση και επιµέλεια πρώιµων ελληνικών χριστιανικών έργων, ενώ, έργα του Βαρλαάµ, του Νικόλαου Καβάσιλα και του Μεγάλου Φωτίου, Πατριάρχη Κωνσταντινούπολης, µελετήθηκαν εκ νέου. Το έργο του Πλήθωνα ενθάρρυνε το ανθρωπιστικό ενδιαφέρον για τα πλατωνικά έργα και τις λατινικές τους µεταφράσεις. Τέλος, το ενδιαφέρον του Βησσαρίωνα για την επιστήµη και τα µαθηµατικά, ιδίως δε για τα θεωρήµατα του ∆ιόφαντου και τον Στράβωνα, ενέπνευσε πολλούς φηµισµένους ανθρωπιστές, µελετητές και µαθηµατικούς. Όλα αυτά αναδεικνύουν τον πολυδιάστατο ρόλο που διαδραµάτισε η Σύνοδος Φερράρας-Φλωρεντίας. Αυτή η συνάντηση Ανατολής και ∆ύσης αποτελεί µια µνηµειώδη στιγµή στην ιστορία των Ανατολικών Σπουδών και φαίνεται να άγγιξε σχεδόν κάθε πολιτιστική προσπάθεια στην Ιταλία: από την Κλασική Φιλολογία µέχρι τα Μαθηµατικά και από την Φιλοσοφία µέχρι την Τέχνη.

Άρθρο

Ο Χορός στην εκπαίδευση: Η ελληνική πραγµατικότητα ΤΗΣ ΚΆΤΙΑΣ ΣΑΒΡΆΜΗ

Ένας από τους σηµαντικότερους προβληµατισµούς σχετικά µε την χορευτική εκπαίδευση στα τέλη του 20ού αιώνα ήταν η θέση του γνωστικού αντικειµένου της Τέχνης του Χορού στον γενικότερο χώρο της εκπαίδευσης. Αυτό είναι εύλογο, αφού µόλις την δεκαετία του 1970 ο χορός άρχισε να αποτελεί αυτοτελές αντικείµενο σπουδών και να καταλαµβάνει αξιόλογη θέση στον ακαδηµαϊκό χώρο της Ευρώπης και της Αµερικής. Σε σχολές και πανεπιστήµια όπως το New York University, το UCLA, το Bennington College, το Laban Centre, το London Contemporary Dance School, το University of Surrey κ.ά., οι Σπουδές Χορού έχουν πλέον οργανωθεί τόσο σε προπτυχιακό (Bachelor of Arts) όσο και σε µεταπτυχιακό επίπεδο πρώτου (Master of Arts, Master of Philosophy, Practice Research) και δεύτερου κύκλου (Doctorate of Philosophy in Dance Studies), µε θεωρητική ή πρακτική κατεύθυνση. Κατά τα χρόνια αυτά, η ακαδηµαϊκή έρευνα γύρω από την φύση του Χορού άνοιξε πολλαπλούς ορίζοντες, έτσι ώστε ο Χορός να αποτελέσει ανεξάρτητο γνωστικό πεδίο, µε διττή κατεύθυνση: αφενός την πράξη και αφετέρου την θεωρία. Ο χορός δεν είναι απλώς µια µορφή κίνησης, αλλά µια (λιγότερο ή περισσότερο) δεξιοτεχνική κίνηση µε καλλιτεχνική αξία, δηλαδή µια µορφή τέχνης, που ως τέτοια έχει τους δικούς της κανόνες και, συνακόλουθα, αποτελεί αυτοτελές γνωστικό αντικείµενο. Η δηµιουργία, η εκτέλεση, η παράσταση και η αξιολόγηση αποτελούν τα ουσιώδη εκείνα στοιχεία που καθορίζουν την διδακτέα ύλη και την αµφίδροµη σχέση διδασκαλίας και εκµάθησης, ενώ, επιπλέον, οδηγούν στην καλλιτεχνική, αισθητική και πολιτιστική εκπαίδευση, ανάλογα και µε τις τάσεις της εκάστοτε εποχής. Όταν µια καινούργια πρακτική έχει δοκιµαστεί και ελεγχθεί από δασκάλους και µαθητές, δηµιουργείται η ανάγκη να αναθεωρηθεί και να οροθετηθεί η αντίστοιχη διδακτέα ύλη, ώστε να αναπτυχθεί ως ένα νέο, πραγµατικά αξιόπιστο και σύγχρονο µοντέλο διδασκαλίας. Με αυτόν τον τρόπο, το νέο µοντέλο διδασκαλίας έχει την δυνατότητα να ενσωµατώνει και να προβάλλει τις νέες χορευτικές τάσεις της εποχής, να προετοιµάζει για την αντιµετώπιση των αναγκών του µέλλοντος και, συνεπώς, να επαναπροσδιορίζει την ταυτότητα του χορού. Παράλληλα, το συγκεκριµένο µοντέλο ενδυναµώνεται, δηµιουργώντας απαιτήσεις για καινούργιους τρόπους διδασκαλίας µαθηµάτων και βοηθηµάτων για τους δασκάλους, προκειµένου οι νέοι στόχοι, το περιεχόµενο, οι µεθοδολογίες και οι διαδικασίες αξιολόγησης να µπορέσουν να αναπτυχθούν και να εφαρµοστούν. Αντίστοιχα, η εκπαίδευση σε ένα µάθηµα δηµιουργικό προϋποθέτει ότι ο δάσκαλος θα δηµιουργήσει το κατάλληλο περιβάλλον, δηλαδή θα εφοδιάσει τον µαθητή µε τις απαραίτητες γνώσεις, και παράλληλα θα αναπτύξει την ικανότητα του µαθητή, ώστε να µπορεί να πειραµατιστεί κινητικά και να εξερευνήσει πολλαπλές λύσεις για κάθε πρόβληµα, έτσι ώστε τελικά να µπορεί να επιλέξει µέσα από την διαδικασία κρίσης και απόφασης. Το αποτέλεσµα αυτής της διαδικασίας είναι η ανάδειξη της προσωπικής του έκφρασης διαµέσου µίας δοµής, που στηρίζει το καθαρό (ως προς την πρόθεση) περιεχόµενο. Η ατοµική έκφραση που χρησιµοποιεί το σώµα ως µέσο αναπτύσσει την

Της Κάτιας Σαβράµη, χορολόγου, λέκτορος Θεωρίας και Ιστορίας του Χoρού στο Τµήµα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστηµίου Πατρών

Άρθρο

Ο Χορός στην εκπαίδευση: Η ελληνική πραγµατικότητα ΤΗΣ ΚΆΤΙΑΣ ΣΑΒΡΆΜΗ

προσωπικότητα του ανθρώπου. Η έµφαση δίνεται στην φυσική, συναισθηµατική και κοινωνική διάσταση της προσωπικότητας, χρησιµοποιώντας την κίνηση ως µέσο επικοινωνίας. Απαιτεί, κατά συνέπεια, τόσο ατοµική, υποκειµενική και ενσυνείδητη αντίδραση, προσαρµοστικότητα, φαντασία και αυτοπεποίθηση όσο και συνεργασία στο πλαίσιο µιας οµάδας. Αυτό το µοντέλο εκπαίδευσης δίνει έµφαση στην διαδικασία, δηλαδή στην ανάπτυξη κριτικής σκέψης για την λύση προβληµάτων. Παράλληλα, η παρεχόµενη γνώση εξασκεί κιναισθητικά και τεχνικά το σώµα, το εκπαιδεύει σε διαφορετικά χορευτικά στυλ και παρέχει στον µαθητή γενικές γνώσεις για τον χορό και το θέατρο. Αυτό το µοντέλο εκπαίδευσης δίνει έµφαση στο αποτέλεσµα, δηλαδή στην ανάπτυξη, αφενός, της ικανότητας ερµηνείας του µαθητή και, αφετέρου, στην γνώση που του παρέχει και στις δυνατότητες εφαρµογής της στις συγκεκριµένες συνθήκες που διαµορφώνουν την χορευτική παράσταση. Λεπτοµέρεια από την τοιχογραφία στην σελ. 32. Ο βασιλιάς απεικονίζεται µε τα χαρακτηριστικά του Αυτοκράτορα Ιωάννη Η΄ Παλαιολόγου Εάν δεχτούµε λοιπόν την άποψη ότι, γενικά, ένα εκπαιδευτικό µοντέλο για τον χορό πρέπει να δίνει έµφαση τόσο στην διαδικασία όσο και στο αποτέλεσµα, θα πρέπει, υπό το θεωρητικό αυτό πρίσµα, να εξετάσουµε τον τρόπο που παρέχεται και την θέση που κατέχει στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστηµα η εκπαίδευση στον χορό. Εάν ανατρέξουµε πρώτα στην διδακτέα ύλη όπως καθορίζεται στο σχετικό φύλλο της Εφηµερίδας της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ 1471/τεύχος B΄, 22 Νοεµβρίου 2002) για την δευτεροβάθµια εκπαίδευση στα ολοήµερα σχολεία, θα δούµε ότι έχει πράγµατι γίνει µια προσπάθεια από την πολιτεία να συµπεριλάβει τον χορό ως γνωστικό αντικείµενο στα σχολεία. Είναι όµως σηµαντικό να

αναφερθεί εδώ ότι, εάν εξετάσουµε προσεκτικά τους νόµους που αναφέρονται στον χορό στα σχολεία, διαπιστώνουµε (α) ότι ο χορός δεν αποτελεί µέρος του ενεργού προγράµµατος του ολοήµερου σχολείου και άρα τίθεται εκτός της βαθµολόγησης των µαθητών και (β) ότι στερείται ακριβούς προσδιορισµού ως προς το περιεχόµενό του και την καλλιτεχνική αξιολόγησή του. Συνέπεια του τελευταίου είναι να ακολουθούνται ατύπως συµφωνηµένα κριτήρια. Ο χορός όµως, ως ανεξάρτητο γνωστικό αντικείµενο, εµπεριέχει την διαδικασία της δηµιουργίας, της παράστασης, της χορευτικής δεξιότητας, της ερµηνείας, της αξιολόγησης και, ως εκ τούτου, προϋποθέτει τους δικούς του διδακτικούς στόχους και αντικειµενικούς σκοπούς, καθώς και εξειδικευµένη και σαφώς προσδιορισµένη διδακτέα ύλη, διδακτικές µεθόδους και κριτήρια αξιολόγησης. Η Ελλάδα δεν έχει ακόµη θεσµοθετήσει ένα πανεπιστηµιακό τµήµα χορού. Το υπάρχον εκπαιδευτικό πρόγραµµα Σπουδών Χορού λειτουργεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισµού και Τουρισµού (ΥΠΠΟΤ), µέσα από την Κρατική Σχολή Χορού, τις ανώτερες επαγγελµατικές σχολές χορού, την Σχολή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Τόσο οι εισαγωγικές εξετάσεις όσο και τα διπλώµατα καθηγητών Χορού ή χορευτών αξιολογούνται από επιτροπή που ορίζεται από το ΥΠΠΟΤ και δεν σχετίζεται µε το Υπουργείο Παιδείας. Τα βασικά αντικείµενα σπουδών είναι το Μπαλέτο, ο Σύγχρονος Χορός και η Ρυθµική. Τα άλλα αντικείµενα είναι πρακτικά και θεωρητικά (βλ. τα προγράµµατα σπουδών στα πανεπιστήµια του εξωτερικού), όπως η Χορογραφία, ο Αυτοσχεδιασµός, η Χορολογία, η Μουσική, η Ιστορία του Χορού, η Φιλοσοφία της Εκπαίδευσης (µε έµφαση στον χορό), τα Παιδαγωγικά, η Ψυχολογία, η Ανατοµία, οι Παραδοσιακοί Χοροί, ο Οπτικός Σχεδιασµός, η Σκηνογραφία (σε σχέση µε τον χορό) κ.ά., τα οποία δεν είναι υποχρεωτικά

Άρθρο

Ο Χορός στην εκπαίδευση: Η ελληνική πραγµατικότητα ΤΗΣ ΚΆΤΙΑΣ ΣΑΒΡΆΜΗ

στο πρόγραµµα σπουδών όλων των σχολών και η επιλογή τους εξαρτάται από τον εκάστοτε διευθυντή της κάθε σχολής. Σε συνάρτηση µε τα προηγούµενα πρέπει να επισηµανθεί ένα ακόµη γεγονός που έχει εξίσου µεγάλη σηµασία και σοβαρές επιπτώσεις: κατά τις προσλήψεις καθηγητών που καλύπτουν το µάθηµα του Χορού στα ολοήµερα σχολεία προτιµώνται όχι καθηγητές Χορού, όπως θα ήταν αναµενόµενο (και αυτονόητο σε µιαν άλλη χώρα της ∆ύσης), αλλά καθηγητές Φυσικής Αγωγής, οι οποίοι δεν είναι καταρτισµένοι στο συγκεκριµένο αντικείµενο. Αυτό συµβαίνει, προφανώς, επειδή οι απόφοιτοι των ελληνικών επαγγελµατικών σχολών χορού λαµβάνουν αναγνωρισµένο από το ΥΠΠΟΤ δίπλωµα δασκάλου Χορού ή χορευτή κατόπιν τριετούς φοίτησης, το οποίο ωστόσο, έως το 2002, θεωρούνταν ισότιµο µε αυτό των ΤΕΙ, χωρίς αντιστοιχία ειδικότητας. Όταν τα ΤΕΙ αναβαθµίστηκαν και µπήκαν στην διαδικασία ισοτιµίας µε τα πανεπιστηµιακά ιδρύµατα της χώρας, ο Χορός έµεινε αδιαβάθµητος. Σε αυτό το σηµείο, σκόπιµο είναι να γυρίσουµε µερικά χρόνια πίσω και, πιο συγκεκριµένα, στο συνέδριο που διοργάνωσε τον Οκτώβριο του 1991 η Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης µε τίτλο «Η επαγγελµατική χορευτική παιδεία στην Ελλάδα». Ο τότε γενικός γραµµατέας του Υπουργείου Πολιτισµού, Παναγιώτης Φωτέας, είχε χαρακτηριστικά δηλώσει: «Θα τολµούσα να πω ότι η καλλιτεχνική παιδεία και όλη η καλλιτεχνική εκπαίδευση χωλαίνουν στην Ελλάδα. ∆εν τα έχουµε προσέξει όσο θα έπρεπε. Αυτή την εποχή, προσπαθούµε {...} να δηµιουργήσουµε τις προϋποθέσεις ώστε πάνω στα θέµατα γενικά της παιδείας, της εκπαίδευσης και της καλλιτεχνίας να δηµιουργηθούν τα θεµέλια για την εξέλιξή τους. Χρειάζεται ένα καινούργιο νοµοθετικό πλαίσιο, χρειάζεται µια προσπάθεια να δούµε πώς θα αντιµετωπιστεί το επαγγελµατικό µέλλον, το καλλιτεχνικό και εκπαιδευτικό, των ανθρώπων που ασχολούνται µε τις τέχνες, και ειδικά στην προκειµένη περίπτωση µε τον χορό, και πάνω απ’ όλα να δώσουµε την αίσθηση ότι ο ελληνικός πολιτισµός είναι µέριµνα αυτού του χώρου που τον εγέννησε». Οφείλουµε να σηµειώσουµε ότι οι δηλώσεις αυτές έγιναν πριν από δεκαεννέα και πλέον χρόνια. Από τότε η πολιτεία δεν έχει επισήµως λάβει άλλη θέση όσον αφορά την εκπαίδευση στον Χορό. ∆υστυχώς, µέχρι σήµερα, ο Χορός παραµένει αδιαβάθµητος, µε αµφίβολη επαγγελµατική αποκατάσταση για τους αποφοίτους των επαγγελµατικών σχολών και δίχως να έχει κατακτήσει ακόµη την θέση και τον σεβασµό που του ανήκουν στην κοινότητα των ελληνικών πανεπιστήµιων. Παράλληλα µε την στάση του ΥΠΠΟΤ απέναντι στην επαγγελµατική εκπαίδευση στον Χορό, από το 2000 και µετά, η Κρατική Σχολή Χορού έχει υποβάλει επανειληµµένα τις προτάσεις της για ανωτατοποίηση, όπως και οι ανώτερες επαγγελµατικές σχολές χορού έχουν καταθέσει σχετικά υποµνήµατα, που αναδεικνύουν την ανάγκη ανωτατοποίησης του Χορού. Ας αναφερθεί, επί τη ευκαιρία, ότι το Υπουργείο Παιδείας έχει δηµιουργήσει τα τελευταία χρόνια και τον θεσµό των Πανελλήνιων Μαθητικών Καλλιτεχνικών Αγώνων Χορού, οι οποίοι διεξάγονται χωριστά για τα γυµνάσια και τα λύκεια και κατά τους οποίους απονέµονται βραβεία, ειδικές διακρίσεις και έπαινοι. Οι αγώνες αυτοί, που διεξάγονται κάθε χρόνο, αφορούν το Κλασικό Μπα-

Άρθρο

Ο Χορός στην εκπαίδευση: Η ελληνική πραγµατικότητα ΤΗΣ ΚΆΤΙΑΣ ΣΑΒΡΆΜΗ

λέτο, τον Σύγχρονο Χορό, το Καρακτέρ και τον Μοντέρνο Χορό. Το ερώτηµα που τίθεται εν προκειµένω είναι σε ποιον βαθµό η σχολική εκπαίδευση στον Χορό όπως παρέχεται σήµερα, δηλαδή το συγκεκριµένο εκπαιδευτικό µοντέλο –το οποίο θα όφειλε γενικώς να δίνει ισότιµη έµφαση στην διαδικασία και στο αποτέλεσµα–, συνδέεται µε το επαγγελµατικό µοντέλο που προϋποτίθεται στους καλλιτεχνικούς αγώνες και εφαρµόζεται σήµερα στις επαγγελµατικές σχολές χορού. Στην διεθνή βιβλιογραφία της εκπαίδευσης για τον χορό αναφέρονται τρία µοντέλα: το «εκπαιδευτικό», το «επαγγελµατικό» και ο συνδυασµός των δύο, δηλαδή το «ενδιάµεσο» µοντέλο. Εάν η Ελλάδα αποφασίσει να θεσµοθετήσει ένα ακαδηµαϊκό Τµήµα Χορού πρέπει να υιοθετήσει το «ενδιάµεσο» µοντέλο, το οποίο συνδυάζει το «εκπαιδευτικό» και το «επαγγελµατικό» µοντέλο, ώστε να δηµιουργήσει ένα ισορροπηµένο πρόγραµµα σπουδών. Αυτό το νέο πρόγραµµα σπουδών πρέπει να παραµείνει δυναµικό, δηλαδή να αφήνει το περιθώριο και την δυνατότητα συνεχούς αλλαγής και προσαρµογής στις σύγχρονες ανάγκες. Ασφαλώς, η πρακτική αυτή της προσαρµογής δεν συµβαδίζει εύκολα µε την άποψη ότι οι εκπαιδευτικοί θεσµοί πρέπει να διακρίνονται από σταθερότητα. Αποτελεί πολύ περισσότερο µια συνεχή πρόκληση στην ανάπτυξη της διδακτέας ύλης που αφορά τον Χορό σε όλες τις βαθµίδες της εκπαίδευσης. Ο Elliot Eisner, πρόεδρος της ∆ιεθνούς Ένωσης για την Τέχνη στην Εκπαίδευση, υποστηρίζει ότι η τέχνη πρέπει να στοχεύει «στην διερεύνηση των τρόπων µέσω των οποίων το άτοµο εκφράζει την εµπειρία του από τον κόσµο στον οποίο ζει και ταυτόχρονα στην ικανότητά του να αποκωδικοποιεί τα θέµατα-νοήµατα που µεταφέρουν οι διαφορετικοί τοµείς γνώσεων µέσω των οποίων µε-

ταδίδεται η ανθρώπινη εµπειρία». 1 Το Υπουργείο Πολιτισµού έχει ανακοινώσει επανειληµµένα την δηµιουργία Ακαδηµίας Τεχνών (Μουσικής, Χορού και Θεάτρου). Η σκέψη που έχει επικρατήσει είναι η Ακαδηµία αυτή να αποτελέσει µία ακόµη αδιαβάθµητη σχολή για τον Χορό και τις άλλες τέχνες, όπως παραµένουν µέχρι σήµερα η Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης, το σχολείο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και οι λοιπές ελληνικές επαγγελµατικές σχολές χορού. Αποτελεί όµως ένας τέτοιος σχεδιασµός σοβαρή πρόταση για την καλλιτεχνική εκπαίδευση στο πλαίσιο της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης της χώρας µας; Μπορεί να καλλιεργηθεί, πιο συγκεκριµένα, ο Χορός κατά τρόπο ικανοποιητικό σε πρακτικό αλλά και θεωρητικό επίπεδο µέσω του προβλεπόµενου εκπαιδευτικού σχεδιασµού; Τα όσα έχουν ήδη αναφερθεί µας οδηγούν σε µια κατηγορηµατικά αρνητική απάντηση. Η λύση θα πρέπει να αναζητηθεί –µε βάση τις σύγχρονες αντιλήψεις για την καλλιτεχνική εκπαίδευση αλλά και, συγχρόνως, µε πνεύµα ρεαλισµού– σε ήδη δοκιµασµένους εκπαιδευτικούς θεσµούς στην Ελλάδα. Στον νου έρχεται αυθόρµητα η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, η οποία λειτουργεί µε αξιοπρόσεκτα (και δη, ενίοτε, πολύ σηµαντικά) αποτελέσµατα επί δεκαετίες στην Ελλάδα. Σε µια πρώτη φάση, ίσως να ήταν ενδεδειγµένο, ή και επιβεβληµένο λόγω συνθηκών, να ενταχθεί οργανικά στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών ένα ανεξάρτητο Τµήµα Χορού. Πόσο όµως πιο ελκυστική θα ήταν, αλήθεια, µια πρόταση που θα προέβλεπε µια Ανώτατη Σχολή η οποία θα θεράπευε τις προαναφερθείσες τέχνες κατά τα πρότυπα ακριβώς της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών; Ολοκληρώνοντας, επισηµαίνουµε την καίρια συµβολή του Ιδρύµατος Ωνάση, το οποίο υποστηρίζει τον Χορό εδώ και χρόνια µέσω των υποτροφιών του, των διε-

Άρθρο

Ο Χορός στην εκπαίδευση: Η ελληνική πραγµατικότητα ΤΗΣ ΚΆΤΙΑΣ ΣΑΒΡΆΜΗ

θνών ηµερίδων και συνεδρίων που έχει διοργανώσει ή χρηµατοδοτήσει (βλ. ΑΩ 48), καθώς και θέτοντας υπό την αιγίδα του το νέο διεθνές επιστηµονικό περιοδικό για τον χορό Choros: International Dance Journal (www. chorosjournal.com). 1 Η τέχνη του χορού σήµερα, Πρακτικά Συνεδρίου: Εκπαίδευση, Παραγωγή, Παράσταση (Αθήνα, 9 και 10 Νοεµβρίου 2002), Αθήνα: Σύνδεσµος Υπότροφων Κοινωφελούς Ιδρύµατος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης, 2003, σελ. 45.

Βιβλιοπαρουσίαση

Σχόλια του Παχυµέρη στην αριστοτελική φιλοσοφία ΤΟΥ ΣΤΥΛΙΑΝΟΎ ΛΑΜΠΆΚΗ / ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ: ΤΙΤΊΚΑ ΚΑΡΑΒΊΑ E. Pappa (εκδ.), Georgios Pachymeres Philosophia Buch 10. Kommentar zur Metaphysik des Aristoteles, Εditio princeps, Einleitung-Text-Indices von –– [Corpus Philosophorum Medii Aevi. Commentaria in Aristotelem Byzantina. 2], Ἀθῆναι: Ἀκαδηµία Ἀθηνῶν, Κέντρον Ἐκδόσεως Ἔργων Ἑλλήνων Συγγραφέων, 2002, σελ. VIII+142*+118+4 πίν. E. Pappa (εκδ.), Georgios Pachymeres Philosophia Buch 6. Kommentar zu De partibus animalium des Aristoteles, Εditio princeps, Einleitung-Text-Indices von –– [Corpus Philosophorum Medii Aevi. Commentaria in Aristotelem Byzantina. 4/1], Ἀθῆναι: Ἀκαδηµία Ἀθηνῶν, Κέντρον Ἐρεύνης τῆς Ἑλληνικῆς καὶ Λατινικῆς Γραµµατείας, 2008, σελ. VIII+136*+74+2 πίν. E. Pappa (εκδ.), Georgios Pachymeres Scholien und Glossen zu De partibus animalium des Aristoteles (cod. Vaticanus gr. 261), Editio princeps, EinleitungText-Indices von –– [Corpus Philosophorum Medii Aevi. Commentaria in Aristotelem Byzantina. 4/2], Ἀθῆναι: Ἀκαδηµία Ἀθηνῶν, Κέντρον Ἐρεύνης τῆς Ἑλληνικῆς καὶ Λατινικῆς Γραµµατείας, 2009, σελ. VIII+64*+104+2 πίν. Ως ιστοριογράφος κυρίως είναι γνωστός ο Γεώργιος Παχυµέρης. Mεγάλο µέρος της έρευνας ήταν και εξακολουθεί να είναι προσανατολισµένο στην µελέτη των Συγγραφικών Ιστοριών του. Αυτό αναπόφευκτα έχει ως συνέπεια να παραµένουν ελλιπώς γνωστές άλλες πλευρές του πολυσχιδούς έργου του βυζαντινού πολυΐστορα. Στα γενικά γραµµατολογικά και εγκυκλοπαιδικά εγχειρίδια τονίζονται οι επιδόσεις του και σε άλλους τοµείς του επιστητού, µεταξύ των οποίων και η Φιλοσοφία, αλλά η εικόνα που διαθέταµε ως προς τις φιλοσοφικές ενασχολήσεις του ήταν πολύ γενική: σηµειωνόταν απλώς ότι µεταξύ άλλων σχολίασε και την αριστοτελική φιλοσοφία. Αλλά το ίδιο το ελληνικό κείµενο των σχολίων ουσιαστικά παρέµενε άγνωστο: είχε τυπωθεί µόνο το πρώτο βιβλίο, ενώ υπάρχει και πλήρης λατινική µετάφρασή του, αλλά σε δυσεύρετες εκδόσεις του 16ου αι.1 Είναι ευνόητο λοιπόν πόσο σηµαντικό είναι το ότι, στο πλαίσιο της σειράς Commentaria in Aristotelem Byzantina (η οποία υλοποιείται από το Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής και Λατινικής Γραµµατείας της Ακαδηµίας Αθηνών και µε την σειρά Philosophi Byzantini συναπαρτίζουν το γενικότερο εκδοτικό πρόγραµµα Corpus Philosophorum Medii Aevi), έχει αναληφθεί πρωτοβουλία που σκοπεύει να παρουσιάσει στο σύνολό τους τα σχόλια του Παχυµέρη στην αριστοτελική φιλοσοφία, ανέκδοτα έως τώρα. Προβλέπονται 12 τόµοι, ένας για κάθε βιβλίο των σχολίων. ∆ύο από τους τόµους, τον πρώτο και τον τρίτο κατά σειρά εµφάνισης, αλλά και έναν ακόµη τόµο, συµπληρωµατικό του τρίτου, έχει επιµεληθεί η Ελένη Παππά, ερευνήτρια στο Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής και Λατινικής Γραµµατείας, η οποία έχει διατελέσει και υπότροφος του Ιδρύµατος Ωνάση: µεγάλο τµήµα της έρευνας που οδήγησε στην συγγραφή των εξεταζόµενων βιβλίων υποστηρίχθηκε οικονοµικά µε υποτροφία και χορηγία του Ιδρύµατος. Η σειρά εγκαινιάστηκε µε την έκδοση του 10ου βιβλίου της Φιλοσοφίας του Παχυµέρη, που περιλαµβάνει τα σχόλια στα Μεταφυσικά. Ο τόµος βασίζεται στην διδακτορική διατριβή της Ε. Παππά –εγκεκριµένη από το Πανεπιστήµιο

Του Στυλιανού Λαµπάκη, διευθυντή ερευνών στο Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύµατος Ερευνών Επιµέλεια: Τιτίκα Καραβία

Βιβλιοπαρουσίαση

Σχόλια του Παχυµέρη στην αριστοτελική φιλοσοφία ΤΟΥ ΣΤΥΛΙΑΝΟΎ ΛΑΜΠΆΚΗ / ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ: ΤΙΤΊΚΑ ΚΑΡΑΒΊΑ

E. Pappa (εκδ.), Georgios Pachymeres Philosophia Buch 10. Kommentar zur Metaphysik des Aristoteles, Εditio princeps, Einleitung-Text-Indices von –– [Corpus Philosophorum Medii Aevi. Commentaria in Aristotelem Byzantina. 2], Ἀθῆναι: Ἀκαδηµία Ἀθηνῶν, Κέντρον Ἐκδόσεως Ἔργων Ἑλλήνων Συγγραφέων, 2002, σελ. VIII+142*+118+4 πίν. E. Pappa (εκδ.), Georgios Pachymeres Philosophia Buch 6. Kommentar zu De partibus animalium des Aristoteles, Εditio princeps, Einleitung-Text-Indices von –– [Corpus Philosophorum Medii Aevi. Commentaria in Aristotelem Byzantina. 4/1], Ἀθῆναι: Ἀκαδηµία Ἀθηνῶν, Κέντρον Ἐρεύνης τῆς Ἑλληνικῆς καὶ Λατινικῆς Γραµµατείας, 2008, σελ. VIII+136*+74+2 πίν. E. Pappa (εκδ.), Georgios Pachymeres Scholien und Glossen zu De partibus animalium des Aristoteles (cod. Vaticanus gr. 261), Editio princeps, EinleitungText-Indices von –– [Corpus Philosophorum Medii Aevi. Commentaria in Aristotelem Byzantina. 4/2], Ἀθῆναι: Ἀκαδηµία Ἀθηνῶν, Κέντρον Ἐρεύνης τῆς Ἑλληνικῆς καὶ Λατινικῆς Γραµµατείας, 2009, σελ. VIII+64*+104+2 πίν. Ως ιστοριογράφος κυρίως είναι γνωστός ο Γεώργιος Παχυµέρης. Mεγάλο µέρος της έρευνας ήταν και εξακολουθεί να είναι προσανατολισµένο στην µελέτη των Συγγραφικών Ιστοριών του. Αυτό αναπόφευκτα έχει ως συνέπεια να παραµένουν ελλιπώς γνωστές άλλες πλευρές του πολυσχιδούς έργου του βυζαντινού πολυΐστορα. Στα γενικά γραµµατολογικά και εγκυκλοπαιδικά εγχειρίδια τονίζονται οι επιδόσεις του και σε άλλους τοµείς του επιστητού, µεταξύ των οποίων και η Φιλοσοφία, αλλά η εικόνα που διαθέταµε ως προς τις φιλοσοφικές ενασχολήσεις του ήταν πολύ γενική: σηµειωνόταν απλώς ότι µεταξύ άλλων σχολίασε και την αριστοτελική φιλοσοφία. Αλλά το ίδιο το ελληνικό κείµενο των σχολίων ουσιαστικά παρέµενε άγνωστο: είχε τυπωθεί µόνο το πρώτο βιβλίο, ενώ υπάρχει και πλήρης λατινική µετάφρασή του, αλλά σε δυσεύρετες εκδόσεις του 16ου αι.1 Είναι ευνόητο λοιπόν πόσο σηµαντικό είναι το ότι, στο πλαίσιο της σειράς Commentaria in Aristotelem Byzantina (η οποία υλοποιείται από το Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής και Λατινικής Γραµµατείας της Ακαδηµίας Αθηνών και µε την σειρά Philosophi Byzantini συναπαρτίζουν το γενικότερο εκδοτικό πρόγραµµα Corpus Philosophorum Medii Aevi), έχει ανα-

Βιβλιοπαρουσίαση

Σχόλια του Παχυµέρη στην αριστοτελική φιλοσοφία ΤΟΥ ΣΤΥΛΙΑΝΟΎ ΛΑΜΠΆΚΗ / ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ: ΤΙΤΊΚΑ ΚΑΡΑΒΊΑ

ληφθεί πρωτοβουλία που σκοπεύει να παρουσιάσει στο σύνολό τους τα σχόλια του Παχυµέρη στην αριστοτελική φιλοσοφία, ανέκδοτα έως τώρα. Προβλέπονται 12 τόµοι, ένας για κάθε βιβλίο των σχολίων. ∆ύο από τους τόµους, τον πρώτο και τον τρίτο κατά σειρά εµφάνισης, αλλά και έναν ακόµη τόµο, συµπληρωµατικό του τρίτου, έχει επιµεληθεί η Ελένη Παππά, ερευνήτρια στο Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής και Λατινικής Γραµµατείας, η οποία έχει διατελέσει και υπότροφος του Ιδρύµατος Ωνάση: µεγάλο τµήµα της έρευνας που οδήγησε στην συγγραφή των εξεταζόµενων βιβλίων υποστηρίχθηκε οικονοµικά µε υποτροφία και χορηγία του Ιδρύµατος. Η σειρά εγκαινιάστηκε µε την έκδοση του 10ου βιβλίου της Φιλοσοφίας του Παχυµέρη, που περιλαµβάνει τα σχόλια στα Μεταφυσικά. Ο τόµος βασίζεται στην διδακτορική διατριβή της Ε. Παππά –εγκεκριµένη από το Πανεπιστήµιο του Αµβούργου–, µε τις απαραίτητες εννοείται αλλαγές για τις ανάγκες της έκδοσης αυτής. Προηγείται εκτενής εισαγωγή (σελ. 3*-142*) όπου περιλαµβάνονται σύντοµα εργοβιογραφικά του Παχυµέρη (σελ. 3*-7*), επιχειρούνται συνολική παρουσίαση της Φιλοσοφίας και προσδιορισµός κατά το δυνατόν της χρονολόγησης συγγραφής (σελ. 8*-22*), αδροµερής παρουσίαση των περιεχοµένων των σχολίων στα Μεταφυσικά (σελ. 23*-28*), συζήτηση σχετικά µε την µέθοδο που χρησιµοποιεί ο Παχυµέρης στον σχολιασµό του (σελ. 29*-36*) και εκτενέστατη παρουσίαση της χειρόγραφης παράδοσης του έργου (σελ. 37*-97*), το οποίο είχε ευρύτατη διάδοση. ∆ιασώζεται στο σύνολό του τουλάχιστον σε 36 χφφ., τα οποία περιγράφονται αναλυτικά. ∆ύο από τα χειρόγραφα που περιλαµβάνουν πλήρη τα σχόλια είναι αυτόγραφα του Παχυµέρη (συγκρίνονται µεταξύ τους στις σελ. 98*-105*). Γίνεται λόγος επίσης (σελ. 106*-117*

και 118*-124*) για την γενικότερη διάδοση του έργου. Το εισαγωγικό αυτό τµήµα ολοκληρώνεται µε αναφορά στις εκδοτικές αρχές που ακολουθήθηκαν (σελ. 125*-137*) και µε την βιβλιογραφία (139*-142*). Η κριτική έκδοση του κειµένου των σχολίων (σελ. 1-84), µεθοδική και συστηµατική, συνοδεύεται από κριτικό και πηγολογικό υπόµνηµα, καθώς και από αναλυτικούς πίνακες κύριων ονοµάτων, ελληνικών όρων και χωρίων (σελ. 85-114). Εκτενέστατη εισαγωγή περιλαµβάνει και ο δεύτερος2 τόµος, µε το 6ο βιβλίο της Φιλοσοφίας του Παχυµέρη, τα σχόλια στο περί ζώων µορίων έργο του Αριστοτέλη. Αρχικά εκτίθενται (σελ. 3*-13*), συνοπτικά, καθώς είχαν συζητηθεί εκτενώς στο προηγούµενο βιβλίο, τα σχετικά µε τα σχόλια του Παχυµέρη στην αριστοτελική φιλοσοφία. Κατόπιν εξετάζεται αναλυτικά (σελ. 13*-23*) η µεσαιωνική, ελληνική και λατινική σχολιαστική παράδοση στα «ζωολογικά» έργα του Αριστοτέλη, η οποία συστηµατοποιείται µόλις τον 12ο αι. Η συγγραφέας συνεχίζει την εισαγωγή µε ανάλυση των περιεχοµένων του 6ου βιβλίου (σελ. 24*-32*) και εστιάζει στις ιδιοµορφίες του τρόπου εργασίας του Παχυµέρη στο συγκεκριµένο τµήµα (σελ. 33*-39*). Ακολουθεί (σελ. 40*56*) πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση σχετικά µε τον τελεολογικό χαρακτήρα της αριστοτελικής φυσικής φιλοσοφίας και τον τρόπο που ο Παχυµέρης σχολιάζει τα σχετικά, συνδυάζοντάς τα µε την Θεία Πρόνοια. Αναλυτικότατα επίσης παρουσιάζεται (σελ. 57*-75*) το θέµα της χειρόγραφης παράδοσης του κειµένου, όπου πέραν των όσων είχαν συζητηθεί διεξοδικά στον πρώτο τόµο, επισηµαίνονται οι ιδιοµορφίες του τµήµατος αυτού και υποδεικνύεται ότι ο Παχυµέρης για την συγγραφή των σχολίων του βασίστη-

Βιβλιοπαρουσίαση

Σχόλια του Παχυµέρη στην αριστοτελική φιλοσοφία ΤΟΥ ΣΤΥΛΙΑΝΟΎ ΛΑΜΠΆΚΗ / ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ: ΤΙΤΊΚΑ ΚΑΡΑΒΊΑ κε σε ένα από τα σηµαντικότερα χειρόγραφα του αριστοτελικού έργου περί ζώων µορίων, τον Vaticanus Graecus 261, τον οποίο είχε αντιγράψει ο ίδιος και οι συνεργάτες του. Εδώ θίγονται βεβαίως µόνον οι βασικές παράµετροι, καθώς το υλικό ήταν τόσο, ώστε να προκύψει ένα ακόµη βιβλίο (για το οποίο γίνεται λόγος παρακάτω). Λεπτοµερώς εξετάζονται και τα σχετικά µε την έµµεση παράδοση του κειµένου (σελ. 76*-102*), είτε µε την µορφή ανθολόγησης ορισµένων αποσπασµάτων είτε µε την συµπερίληψή τους σε άλλα φιλοσοφικά κείµενα, όπως η Εγκυκλοπαίδεια του συγχρόνου του Παχυµέρη, του Ιωσήφ Ρακενδύτη. Η εισαγωγή ολοκληρώνεται µε την παρουσίαση των «ορθογραφικών» συνηθειών του Παχυµέρη (σελ. 103*-116*), µε την παρουσίαση της µεθόδου της έκδοσης αυτής (σελ. 117*-119*) και µε την βιβλιογραφία (σελ. 121*-136*). Την έκδοση του κειµένου (σελ. 3-48), υποδειγµατική και εδώ, συνοδεύουν τα απαραίτητα υποµνήµατα (πηγολογικό και κριτικό), καθώς και πίνακες κύριων ονοµάτων, όρων και χωρίων (σελ. 49-74). Ως συµπληρωµατικός του βιβλίου αυτού εκδόθηκε και ένας ακόµη τόµος, που παρουσιάζει τα σχόλια και τα ερµηνεύµατα του Παχυµέρη στα περιθώρια και τα διάστιχα του χειρογράφου Vaticanus Graecus 261, του οποίου η αξία ήδη τονίστηκε. Όπως και οι άλλοι τόµοι, έχει αναλυτικότατη εισαγωγή, όπου εξετάζονται τα γενικά περί του κώδικα (σελ. 1*-6*) και σκιαγραφείται αδροµερώς η χειρόγραφη παράδοση των κειµένων του Αριστοτέλη περί ζώων κατά την βυζαντινή εποχή (σελ. 7*-14*). Πολύ σηµαντική είναι η τρίτη ενότητα της εισαγωγής (σελ. 15*-32*), όπου τονίζεται πόσο πολύπλευρη ήταν η σχολιαστική δραστηριότητα του Παχυµέρη και της οµάδας του και συγκρίνεται ειδικότερα η µέθοδος εργασίας του στον Vaticanus Graecus 261 προς την µέθοδο που ακολούθησε σχολιάζοντας διάφορα άλλα φιλοσοφικά κείµενα. Η ενότητα συµπληρώνεται (σελ. 33*42* και 43*-51*) µε αναλυτική εξέταση των σχολίων του Vaticanus Graecus 261: θα πρέπει να τονιστεί η διαπίστωση της συγγραφέως ότι το συγκεκριµένο χειρόγραφο παραδίδει τα σχόλια του Παχυµέρη (σηµειωµένα στα περιθώρια και στα διάστιχα του χειρογράφου) στο αριστοτελικό έργο Περί ζώων µορίων, αλλά και ότι στα περιθώρια επιπροσθέτως παραδίδεται ένα τµήµα του Υποµνήµατος του Μιχαήλ Εφεσίου στο Περί ζώων µορίων, το οποίο αποτελεί επεξεργασµένη µορφή του από τον ίδιο τον Γεώργιο Παχυµέρη.3 ∆ιαπιστώνεται επίσης πώς το υλικό αυτό ενσωµατώθηκε κατά την σύνθεση του 6ου βιβλίου της Φιλοσοφίας. Τα σχετικά µε τις αρχές της έκδοσης και η βιβλιογραφία

(σελ. 52*-54* και 55*-63*) ολοκληρώνουν την εισαγωγή, και ακολουθεί η έκδοση του κειµένου των προαναφερθέντων σχολίων στα διάστιχα και στα περιθώρια (σελ. 1-84), συνοδευόµενη και την φορά αυτή µε κριτικά και πηγολογικά υποµνήµατα και µε αναλυτικά ευρετήρια ονοµάτων, όρων και χωρίων (σελ. 85-104). Συνολικά, η συνεισφορά των τόµων αυτών δεν εξαντλείται µε την παρουσίαση για πρώτη φορά σε συστηµατική κριτική έκδοση του κειµένου των σχολίων του Παχυµέρη στον Αριστοτέλη: µε το πλουσιότατο υλικό των εισαγωγών τους σχετικά µε την παράδοση, την διάδοση και την απήχηση των σχολίων αυτών, συντελούν ώστε να σχηµατίσουµε σαφέστερη εικόνα των φιλοσοφικών ενασχολήσεων του Παχυµέρη και των συνεργατών του, να προσεγγίσουµε την µέθοδο εργασίας τους και να αξιολογήσουµε την συµβολή του λογίου στις φιλοσοφικές σπουδές στο Bυζάντιο του 13ου και του 14ου αι. Αναµένονται µε ενδιαφέρον και οι υπόλοιποι τόµοι της σειράς, ώστε να κριθεί το έργο συνολικά και να βρει την θέση του στην γενικότερη Ιστορία της Φιλοσοφίας. 1 Βλ. π.χ. Γεωργίου διακόνου πρωτεκδίκου καὶ δικαιοφύλακος τοῦ Παχυµέρους Ἐπιτοµὴ τῆς Ἀριστοτέλους Λογικῆς (Paris, 1548). – Georgii Pachymerii Hieromnemonis, in universam fere Aristotelis Philosophiam, Epitome […] è Graeco in Latinum sermonem […] conversa / à clariss. Viro D. Philippo Becchio (Basileae, 1560). 2 Ουσιαστικά τρίτος στην σειρά, αφού είχε µεσολαβήσει η έκδοση των σχολίων στα Ηθικά Νικοµάχεια από τον Κ. Οικονοµάκο: Γεώργιος Παχυµέρης, Φιλοσοφία. Βιβλίον ἑνδέκατον. Τὰ Ἠθικά, ἤτοι τὰ Νικοµάχεια, Εditio princeps, Προλεγόµενα-κείµενο-εὑρετήρια ὑπὸ –– (Corpus Philosophorum Medii Aevi. Commentaria in Aristotelem Byzantina. 3), Ἀθῆναι: Ἀκαδηµία Ἀθηνῶν, Κέντρον Ἐρεύνης τῆς Ἑλληνικῆς καὶ Λατινικῆς Γραµµατείας, 2005). 3 Η συγγραφέας πρόκειται να εκδώσει αυτό το κείµενο σε ξεχωριστό τόµο µαζί µε άλλο σχετικό υλικό. Σελ. 42, 46: Η Σχολή των Αθηνών, 1510-11, Raffaello Sanzio, τοιχογραφία (Stanza della Segnatura, Βατικανό) Σελ. 44: Γεώργιος Παχυµέρης, µικρογραφία χειρογράφου, 14ος αι.

Παρουσίαση Δίσκου

∆ισκογραφικό ντεµπούτο για τον Πάνο Καράν ΤΟΥ ΔΙΟΝΎΣΗ ΜΑΛΛΟΎΧΟΥ

Μάρτιος 2011: Ο εικοσιοκτάχρονος Έλληνας πιανίστας Πάνος Καράν (Καρανικολός) ξεκινά, µε ένα φορητό πιάνο και οµάδα υποστήριξης τεσσάρων ατόµων, το πρώτο από τα τρία προγραµµατισµένα ταξίδια του κατά µήκος του Αµαζονίου. Από το Εκουαδόρ ώς το Περού, διανύει 1.200 χιλιόµετρα και δίνει δεκαπέντε ρεσιτάλ µπροστά σε ισάριθµες κοινότητες ιθαγενών, αποµονωµένων από τον σύγχρονο πολιτισµό. Αύγουστος 2010: Ο Πάνος Καράν ιδρύει την οργάνωση Keys of Change, έχοντας πίστη στην κινητήρια δύναµη της Μουσικής, µε σκοπό να προωθήσει την µουσική εκπαίδευση σε αποµονωµένες περιοχές του κόσµου, σε συνεργασία µε τοπικούς φορείς. Ο ίδιος επισηµαίνει σε δηλώσεις του πως «η µουσική µπορεί να προσφέρει τα οφέλη της στον καθένα, όχι µόνο στους επαγγελµατίες και τους ειδικούς: ένα πρελούδιο και φούγκα του Bach ή ένα κονσέρτο για πιάνο του Rachmaninov ανήκουν εξίσου στο τροπικό δάσος του Αµαζονίου όσο και στην σκηνή του Κάρνεγκι Χολ. Κάπως έτσι ξεκίνησε η ιδέα µου να ταξιδέψω όσο µακριά χρειάζεται για να βρω ανθρώπους που δεν έχουν ‘‘µολυνθεί’’ από την αντίληψη ότι η κλασική µουσική µπορεί να µιλήσει µόνο στους λίγους ειδικούς και να αποδείξω, αντιθέτως, ότι η δηµιουργικότητα και η µουσική µπορούν να δώσουν σε ανθρώπους σε όλον τον κόσµο την δύναµη να βελτιώσουν την ζωή τους δηµιουργώντας µια θετική κοινωνική αλλαγή».

∆εκέµβριος 2009: Ο Πάνος Καράν ηχογραφεί το δισκογραφικό του ντεµπούτο σε αίθουσα της Βασιλικής Ακαδηµίας Μουσικής του Λονδίνου, στην οποία και είχε σπουδάσει πριν από λίγα χρόνια: ένα από τα πιο απαιτητικά (από ερµηνευτική και δεξιοτεχνική άποψη) κονσέρτα του πιανιστικού ρεπερτορίου, το 3ο του Sergei Rachmaninov. Γνώστης της µουσικής του Ρώσου συνθέτη (έχει ερµηνεύσει ήδη το 2ο κοντσέρτο και άλλα έργα του), αποδεικνύεται σίγουρος και άνετος οδηγός στο περίπλοκο αλλά και τόσο ενδιαφέρον συγχρόνως ηχητικό τοπίο, µε την καλή συνεργασία του Toby Purser, ο οποίος οδηγεί την Συµφωνική Ορχήστρα Orion. Ο Πάνος Καράν αποφοίτησε το 2000 από το Εθνικό Ωδείο µε άριστα παµψηφεί, πρώτο βραβείο και αριστείο εξαιρετικής επιδόσεως. Με υποτροφία του Ιδρύµατος Ωνάση συνέχισε τις σπουδές του στην Βασιλική Ακαδηµία Μουσικής στο Λονδίνο. Έχει διακριθεί σε πανελλήνιες και διεθνείς διαγωνιστικές διοργανώσεις, όπως για παράδειγµα στους µουσικούς διαγωνισµούς της Σενιγκάλια (1998), «Alicia de Larrocha» της Ανδόρας (2002) και «José Iturbi» της Βαλένθια (2004). Έχει εµφανιστεί στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο Κάρνεγκι Χoλ της Νέας Υόρκης, στο Λονδίνο, στην Αγία Πετρούπολη και σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις και έχει συµπράξει µε σηµαντικές ορχήστρες στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Ταυτότητα και Διοικητικό Συμβούλιο

AΩ - TPIMHNIAIO ENHMEPΩTIKO ΔEΛTIO ΣYNΔEΣMOY YΠOTPOΦΩN KOINΩΦEΛOYΣ IΔPYMATOΣ AΛEΞANΔPOΣ Σ. ΩNAΣHΣ Aισχίνου 4, Aθήνα 105 58, Tηλ.: 210-3713000 • e-mail: scholars.association@onassis.gr Εκδότης: Παναγιώτης Αλεξάκης Σύµβουλος Έκδοσης: Ιωάννα Κονδύλη Aρχισυντάκτρια: Λήδα Mπουζάλη Συντακτική Eπιτροπή: Τιτίκα Καραβία, Μαρία Μαγγιώρου, Γιόλα Χριστούλα Τακτικός συνεργάτης: ∆ιονύσης Μαλλούχος Σε αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν: Σπύρος B. Αρώνης, Στυλιανός Λαµπάκης, Μάιρα Μηλολιδάκη, Κάτια Σαβράµη, Judith Herrin Διόρθωση: Γιάννης Παπαδημητρίου • Σχεδιασμός: Κώστας Κάτσουλας Προσαρμογή για το internet: Graphics.gr • Eκτύπωση: Μπάξας Α.Ε.

TO ΔIOIKHTIKO ΣYMBOYΛIO TOY ΣYNΔEΣMOY YΠOTPOΦΩN KOINΩΦEΛOYΣ IΔPYMATOΣ AΛEΞANΔPOΣ Σ. ΩNAΣHΣ Πρόεδρος: Παναγιώτης Αλεξάκης Aντιπρόεδρος : Πέδρο Ολάγια Γενική Γραμματέας: Μαρία Μαγγιώρου Eιδικός Γραμματέας: Πρόδροµος Προδροµίδης Tαμίας: Μάνος Κρανίδης Aναπληρωτής Tαμίας: ∆ιονύσης Καµπόλης Mέλη: Τάσος Αποστόλου, Γιώργος Βλάχος, Τιτίκα Καραβία, ∆ιονύσης Μαλλούχος, Λήδα Μπουζάλη, Τάσος Μπουλµέτης, Νίκη Τσιρώνη, ∆άφνη Τσίτουρα, Γιώργος Χριστονάκης Επίτιµη Πρόεδρος: Ιωάννα Κονδύλη