Koorsalon: Op afternoon tea bij vocaal ensemble Reflection

KOORSALON:

OP AFTERNOON TEA BIJ VOCAAL ENSEMBLE REFLECTION

Vocaal ensemble Reflection gaat met zijn oprichter en dirigent Patrick Windmolders in hun projecten, uit respect voor het historische kader van de muziek, resoluut op onderzoek naar de ziel en de zeggingskracht ervan. Daarbij onderstrepen ze het belang van wat al te vaak als evident wordt beschouwd: de spankracht tussen de tekst en de muziek, de onderliggende stijlkenmerken van de componist en zijn of haar inspirerende context. Hun nieuwe initiatief ‘het Koorsalon’ past perfect in deze filosofie. Een gesprek met Patrick Windmolders.

MUZIEK IS EMOTIE

Het is voor elk koor of vocaal ensemble belangrijk om binnen de eigen missie en traditie steeds op zoek te gaan naar nieuw repertoire en originele invalshoeken om zichzelf en het publiek te verrassen. En dat is geen sinecure. Bovendien is een concert immers meer dan een aaneenschakeling van een gefragmenteerde esthetische beleving. Het publiek boeien, het gevoel geven dat er tijdens een concert iets gebeurt en dat die beleving langer dan een tijdsspanne van pakweg anderhalf uur blijft nazinderen, dat is voor Patrick Windmolders de essentie van (koor)concerten en bij uitbreiding koorzingen. Patrick: ‘de naam Reflection is niet zomaar gekozen. Het begrip reflectie heeft voor mij een dubbele betekenis: weerspiegeling en beschouwing, twee eigenschappen die kenmerkend zijn voor het ensemble. We proberen de partituur meer dan qua noten alleen zo getrouw mogelijk uit te voeren. Daarnaast denken we veel na over hoe we deze muziek tot bij ons concertpubliek kunnen brengen en hoe we daar vernieuwend in kunnen zijn. Ons publiek verdient zo’n constante alertheid. We horen te vaak dat de koorwereld behoefte heeft aan vernieuwing en originaliteit.’ nodigt vocaal ensemble Reflection een centrale gast en een moderator uit in de zetel op het podium. In het gesprek dat in een ontspannen sfeer wordt gevoerd – de Koorsalons vinden plaats in de intimiteit van een hal in de Thomas More hogeschool in Antwerpen – wordt gepeild naar de muzikale voorkeuren, inspiratiebronnen en favoriete componisten van de centrale gast. Besproken composities of voor de desbetreffende componist relevante koorwerken worden tussen het gesprek heen geweven en live gebracht.

Patrick: ‘Meer nog dan bij andere kunstvormen is muziek emotie en omdat ik me tijdens de voorbereidingen van een nieuw project heel intensief inwerk in het leven en het werk van de geprogrammeerde componist, ervaar ik die emoties redelijk heftig. Tekst is uiteraard ook heel belangrijk. Elke componist en dirigent en zelfs zanger moet tenslotte de tekst en zoveel mogelijk de achterliggende betekenissen bevatten om de expressie van de muziek nog levendiger te maken en de emoties van de componist in zijn werk te (her)kennen. Al deze aspecten maken ‘muziek op zich’ en ‘muziek maken’ iets dat naar de ziel grijpt. Ik vind het dan bijzonder jammer dat de luisteraar deze ervaring niet volledig ondergaat omdat tijdens een traditioneel

koorconcert informatie verloren gaat of zelfs niet aangeboden wordt. Met onze Koorsalons willen we de persoonlijke ervaringen, belevingen en emoties van de centrale gast kleur en klank geven aan de hand van de muzikale intermezzi. De luisteraar wordt ondergedompeld in een persoonlijk muzikaal bad en voelt mee met de gast, het ensemble én de componist.’

RAYMOND SCHROYENS TE GAST

De gast van het eerste Koorsalon in het voorjaar was Jan Vandenhouwe, de nieuwe artistiek directeur bij Kunsthuis Opera Vlaanderen/Ballet Vlaanderen. Het gesprek werd geleid door musicoloog Steven Marien. Op 12 mei vond de tweede editie plaats en verliet Reflection de geijkte formule lichtjes om een bijzondere reden: de ‘centrale gast’ componist Raymond Schroyens (°1933) was wel aanwezig maar het gesprek werd niet met hem maar over hem gevoerd. Journalist Rudy Tambuyser modereerde het gesprek met componist en dirigent Kurt Bikkembergs en Ann Schroyens, dochter en biografe van Raymond.

Patrick: ‘Ik koester al lang veel respect voor het oeuvre van Raymond Schroyens. Het is veelzijdig en die veelzijdigheid wilden we tijdens het Koorsalon laten horen door zijn muziek te combineren met werken van componisten die hem inspireerden. Tegelijkertijd belichtten we enkele stijlkenmerken die zijn werk zo uniek maken. Kurt kaderde de muziek in een bredere context en Ann situeerde met veel liefde en respect de gekozen composities in het rijke leven van haar vader.’ Het Koorsalon opende zijn deuren met My love is like a red red rose, met zekerheid het meest uitgevoerde koorwerk van Schroyens en ontstaan na een weddenschap waarbij hij vrienden wilde bewijzen een eenvoudig lied te kunnen schrijven volgens het Brahmsidioom. Na het intermezzo – waarin verteld werd hoe de centrale gast in zijn jeugd via het St.-Romboutskoor in Mechelen in contact kwam met de muziek en de persoon van Jules Van Nuffel en hoe dat invloed had op de ontwikkeling en het werk van Schroyens – zong Reflection Gemini 4, een ingenieuze zetting van My love en O Stille dies Verlangen. De twee a-capellaminiatuurtjes versmolten tot een geheel. Via Van Nuffel leerde Schroyens de kracht van de eenvoud en van de tekst.

In het tweede deel – waar melancholie en duisterheid letterlijk en figuurlijk de toon zetten – werd Winterwijding van Schroyens gecombineerd met Heu mihi van Heinrich Schütz. Een op het eerste gezicht niet evidente combinatie; toch kon je duidelijk horen dat de tekstverklanking van Schütz in een klaar en sober lijnenspel en de – ondanks de sombere sfeer - absolute musiceervreugde die zijn muziek uitstraalt als inspiratie-elementen terugkomen in het werk van de gevierde componist. Ann raakte haar vaders synesthesie aan, zijn gave om met muziek te schilderen.

Met Hannelore, een springerig lied op tekst van Jos Stroobants, werd de link gelegd met Vic Nees. Zijn The tom-tit nest sloot qua stijl en vorm perfect aan. Tekstgevoeligheid, onomatopee, poëzie, … begrippen die automatisch opwellen bij het horen van deze composities. Nees en Schroyens waren gedurende hun hele leven boezemvrienden die elkaar beïnvloedden en uitdaagden.

Als inleiding op het volgende tweeluik met Bladeren Rijzen van Schroyens versus Tochter der Heide van Hugo Distler schetste Kurt Bikkembergs het belang van de muziek van deze Duitse lutherse componist en vergeleek hem met Poulenc. Distlers muziek wordt nog weinig uitgevoerd en dat heeft alles te maken met de moeilijkheidsgraad ervan: wrange tooncentra die te anders zijn waardoor hedendaagse musici er verder en verder van verwijderd raken. Toch impliceert deze muziek een bepaalde levendige soberheid die afrekent met de bombarie van de Neudeutsche Schule. En dat element vinden we terug in de muziek van Schroyens: hij schuwt het complexe en zet zich af tegen het massale klankbeeld dat eigen is aan de vorige generatie Vlaamse componisten.

HART, ZIEL, REDE

De namiddag werd afgesloten met Spring song at midnight dat naast Let all the world in every corner sing van Vaughan-Williams werd geplaatst waarmee het postromantische karakter van Schroyens’ muziek werd benadrukt, muziek die volgens Ann bij haar vader vaak uit het hart kwam.

Het concept ‘het Koorsalon’ van vocaal ensemble Reflection o.l.v. Patrick Windmolders is vernieuwend en absoluut waardevol. Het is een bad waarin je jezelf naast aan subtiel gekozen en dito uitgevoerde muziek ook kan laven aan het waarom en de emotionele achtergrond van de keuze. Er ontstaat een persoonlijke dialoog tussen de uitvoerders en de centrale gast maar ook tussen hen en het publiek. Pythagoras zocht eeuwen geleden al naar de betekenis van de ‘taal’ die muziek voor hem was en naar het antwoord op de vraag of deze iets uit de niet-muzikale werkelijkheid kon representeren. Hij vroeg zich af of componisten emoties in een melodie kunnen stoppen of dat die emoties niet in de melodie maar in onszelf zitten. Een interessante vraag die te situeren is op het raakvlak tussen rede, ziel en hart.

Het Koorsalon bevindt zich precies op dat raakvlak. De volgende editie van het Koorsalon zal plaatsvinden in het najaar (datum nog niet bekend) met Klara- en KEW-presentatrice Katelijne Boon en componist Wim Henderickx.

www.reflectionvocaal.com

Johan Geerts