OHM Vani 1e kwartaal 2007

I

N F O B L A D

OHM • P

R O G R A M M A

’S

13e jaargang • januari/maart 2007 • nr 1 • prijs 12,00 per jaar

Werken aan je schaduwkant Terug naar de Veda’s Het ritueel als bindmiddel

COLOFON OHM-Vani is een uitgave van de Stichting Organisatie voor Hindoe Media. OHM-Vani geeft achtergrondinformatie over de programma’s van OHM en maakt melding van relevante ontwikkelingen in de hindoe-gemeenschap.

Wij nodigen u uit opmerkingen of commentaar op onze programma’s of op dit blad te zenden aan Stichting OHM. De redactie behoudt zich het recht voor om ingezonden stukken in te korten, te redigeren of niet te plaatsen. Geplaatste stukken geven niet altijd de visie van de OHM weer.

Een jaarabonnement kost e 12,-, opzegging dient uiterlijk 1 maand voor het verstrijken van dat jaar schriftelijk plaats te vinden.

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Stichting OHM. Eindredactie Savitrie Marhe-Benie Caspar Dullemond Auteurs Manon van Dijk Sjama Gajadin Mehdi Jiwa Robert Swami Persaud Attry Ramdhani Wierish Ramsoekh Ajãtã Stam Douwe Tiemersma Met dank aan Ruud Chander Bikram Lalbahadoersing Chander Mathura Sharda Balla Coen van der Kroon

Zoals opgeslagen warmte wordt omgezet in energie, kan woede die beheerst wordt, worden omgezet in een kracht die de wereld kan bewegen.

Mahatma Gandhi

Grafische verzorging ExLibras Adri Segaar Logistiek René van der Linden Druk Practicum Grafimedia Groep b.v.

Coverfoto www.bulgar-bg.com Stichting OHM (redactie OHM-Vani) Koninginneweg 8 1217 KX Hilversum Telefoon: 035 - 6260920 Fax: 035 - 6280843 E-mail OHM: info@ohmnet.nl Website OHM: www.ohmnet.nl ABN-Amro: 44.09.38.694

Bestuur en medewerkers van OHM wensen u een goed nieuwjaar en een prachtig Holifeest.

2 - januari / maart 2007

INHOUD pagina 4 OHM Televisie

pagina 7 OHM Televisie

Hindi

pagina 10 Radio

De Lotusvijver

pagina 14 Radio

Darshan

pagina 18 Rituelen als bindmiddel

pagina 21 Naastenliefde en Advaita

Pagina 24 Spiritualiteit is ook werken aan je schaduwkant

pagina 27 ‘Terug naar de Veda’s’ is de boodschap

pagina 30 Broodjes met tevredenheid

pagina 33 De erfenis van het verlies

Pagina 37 Bewustzijn als de basis van Ayurveda

Pagina 40 Ayurveda en relaties

Pagina 43 ‘Tijdens Holi komt Nederland tot bloei’

3 - januari / maart 2007

TELEVISIE 1e kwartaal 2007 Iedere zondag op

Nederland 2

12.30 - 13.00 uur

Zondag 7 januari 2007 12.30 - 13.00 uur

Herhaling Z aterdag 13 januari om 10.55 uur

OHM Magazine

Achtergronden bij ontwikkelingen binnen de hindoegemeenschap in Nederland.

Zondag 14 januari 2007 13.30 - 14.00 uur

Het ritueel als bindmiddel

Herhaling zaterdag 20 januari om 10.55 uur

Rituelen verbinden hindoes met hun geschiedenis, hun traditie, hun taal en hun afkomst. Wat betekenen de eeuwenoude rituelen voor de groepscohesie van hindoes in Nederland?

Zondag 21 januari 2007 13.30 - 14.00 uur

Overspel

Herhaling zaterdag 27 januari om 10.55 uur

Shahinsa Ramdas is kunstenaar en socioloog in Suriname.

Zij deed onderzoek naar de effecten van verhoudingen buiten het huwelijk onder traditionele Hindoestaanse vrouwen. Ze inspireert vele vrouwen tot zelfontwikkeling en het ontdekken van de eigen innerlijke kracht. Een portret.

Zondag 28 januari 2007 13.30 - 14.00 uur

Chatney.nl Rituelen als bron van conflict Hindoerituelen kunnen soms een bron zijn van conflict.

Met name tussen ouderen en jongeren.

4 - januari / maart 2007

Herhaling zaterdag 3 februari om 10.55 uur

Ouderen zien rituelen vaak als een vanzelfsprekend onderdeel van hun leven Jongeren niet altijd. Voor hen moet een ritueel een betekenis hebben en pragmatisch zijn. Hoe kunnen rituelen in dit spanningsveld toch nog hun functie behouden?

Herhaling zaterdag 10 februari om 10.55 uur

Zondag 4 februari 2007 12.30 - 13.00

OHM Magazine

Achtergronden bij ontwikkelingen binnen de hindoegemeenschap in Nederland.

Herhaling Z aterdag 17 februari om 10.55 uur

Zondag 11 februari 2007 12.30 - 13.00

Swami Dayanand Jayanti Broederschap, vrede en harmonie. Waarden die de grote Indiase hervormer Swami Dayanand niet alleen voorleefde, maar ook propageerde als een levensdoel voor ieder mens.

Verslag van een congres in New Delhi. Zie hiervoor ook het artikel op pagina 27.

Herhaling Z aterdag 24 februari om 10.55 uur

Zondag 18 februari 2007 12.30 - 13.00

Maha Shivaratri

Shiva is het Goddelijk aspect dat het leven regenereert en aldus de continuïteit van de schepping gaande houdt. Tijdens de Maha Shiva Ratri (‘de grote nacht van Shiva’) wordt Shiva massaal geëerd. Ohm volgt Shivadevoten, die op bedevaart gingen naar het plaatsje Amernath (India).

Herhaling Z aterdag 3 maart om 10.55 uur

Zondag 25 februari 2007 12.30 - 13.00

Chatney.nl

Het levenbrengende water van de Ganges. Het gekleurde water van het Holifeest. Chatney.nl verdiept zich in de belangrijke betekenis die water in het leven van hindoes heeft.

5 - januari / maart 2007

Televisie Zaterdag 3 maart 2007 ( T i j d n o g n i e t b e k e n d )

Holi 2007

Herhaling Zondag 4 maart om 12.30 uur

Holi, of het lentefeest, heeft zich in Nederland ontwikkeld tot een publieksfeest. In Den Haag is er een jaarlijkse viering op het Paul Krugerplein, in Rotterdam is elk jaar een optocht en in Amsterdam Zuidoost is er een Holiverbranding op wisselende openbare pleinen. Maar wordt er bij deze gelegenheid wel iets van de werkelijke betekenis van Holi overgebracht? Of wordt Holi op deze manier een soort carnaval?

Zondag 11 maart 2007 12.30 - 13.00

Spiritualiteit als basis voor relaties

Herhaling Z aterdag 17 maart om 10.55 uur

Spirituele ontwikkeling geldt binnen de hindoetraditie als uiterst belangrijk. Deze ontwikkeling heeft gevolgen voor de manier waarop we met onze medemens omgaan. Wat voor plaats neem je als spiritueel mens in deze wereld in?

Zondag 18 maart 2007 12.30 - 13.00

Herhaling Z aterdag 24 maart om 10.55 uur

Niemand is perfect

We zijn steeds minder tevreden met wat we hebben en hoe we zijn. Het aantal cosmetische operaties groeit gestaag en we steken ons vaker in schulden om bijvoorbeeld het perfecte huwelijksfeest te geven. Het valt niet mee om de verleiding van mooier, groter en duurder te weerstaan.

Santosh (tevredenheid) is een begrip uit de yogafilosofie.

Hoe kan dit begrip een andere kijk geven op de vermeende tekorten in ieders leven?

Zondag 25 maart 2007 12.30 - 13.00

Herhaling Z aterdag 31 maart om 10.55 uur

Chatney.nl

Spirituele ontwikkeling is een van de belangrijkste opdrachten in het leven, zegt de hindoetraditie. Hierdoor geĂŻnspireerd kiezen sommige hindoejongeren voor een leefstijl die afwijkt van bijv. de sociaal maatschapplijk georiĂŤnteerde leefstijl. Ze eten vegetarisch, ze drinken niet, ze mediteren en ze doen aan zelfonderzoek. Soms raken ze hierdoor van hun omgeving vervreemd: ze raken vrienden kwijt en hun familie komt op afstand te staan. Kunnen deze groepen nog wel iets voor elkaar betekenen?

6 - januari / maart 2007

Vertaling door: Dr. pt. A. Bierdja

Televisie Hindi

Met dank aan Shami Chander voor sponsoring

7 - januari / maart 2007

8 - januari / maart 2007

9 - januari / maart 2007

Radio de 1e kwartaal 2007

Zondag 14.15 - 15.00 uur op

Radio 5

via de ether:

747 AM

en via de kabel:

Den Haag 88.1 FM Amsterdam 96.6 FM Rotterdam 90.0 FM of vraag uw kabelexploitant naar de juiste frequentie in uw regio.

Zondag 7 januari

Gayatri mantra De Gayatri is een mantra waarmee je je voorbereidt op het ervaren van het Goddelijke in jezelf. Swami Pragyananda reist al dertig jaar de wereld rond om deze mantra te verspreiden. In deze uitzending vertelt hij daar over.

Zondag 14 januari

Nieuwe wetenschap Boeken (van o.a. Sheldrake, Ken Wilber en McTaggert) waarin spiritualiteit op een wetenschappelijke manier wordt onderbouwd, winnen de laatste jaren aan invloed.

Wat voor invloed hebben deze boeken op spiritueel geïnteresseerden?

Zondag 21 januari

Ietsisme en hindoeïsme Het geloof dat er een onbenoembare goddelijkheid moet zijn, is vrij nieuw in het westerse denken. Maar het hindoeïsme kent al eeuwenlang soortgelijke concepten.

Bijvoorbeeld ‘neti neti’: god is niet dit en niet dat, maar onbenoembaar. In deze uitzending wordt het ietsisme en enkele belangrijke hindoeconcepten met elkaar vergeleken.

10 - januari / maart 2007

lotusvijver Zondag 28 januari

Een nieuw leven als sannyasin Eind januari deed Lenny Sprong tijdens een groot hindoefestival in India afstand van haar wereldlijke leven. Tijdens de Kumbh Mela kreeg zij haar inwijding als sannyas. De Lotusvijver volgde haar tijdens de dagen voor en na haar inwijding.

Zondag 4 februari

Hoe te handelen in de advaita Advaita is het eenheidsbewustzijn. Door het overstijgen van het eigen ego, wordt er geen verschil tussen de eigen individualiteit en die van de ander ervaren. Maar voor onze handelingen is dualiteit een vereiste. Hoe kun je nog handelen als je geen verschillen meer ziet? Zie ook het artikel op pagina 21.

Zondag 11 februari

Diksha

Diksha is een overdracht van energie die een genezingsproces op gang brengt en het bewustzijnsniveau verhoogt.

De belangstelling voor diksha is de afgelopen jaren sterk gegroeid. In deze Lotusvijver gesprekken met ontvangers en gevers van diksha.

Zondag 18 februari

Varanasi

Varanasi is de stad van Shiva. Hindoes cremeren hier, aan de oevers van de Ganges, hun overledenen. De kennis van de Veda’s wordt hier nog steeds op de traditionele manier doorgegeven. Een documentaire van deze heilige stad.

11 - januari / maart 2007

R

AYURVEDA: Afstemming tussen lichaam, geest en ziel Onder leiding van Chanderdath Makhan (4e in de generatie Ayurvedische vaidya’s) worden traditionele Ayurvedische behandelingen gegeven, afgestemd op de westerse mens.

Frieda de Putter is gespecialiseerd is acupunctuur, ayurveda, levend bloed analyse en ooracupunctuur.

Een team van artsen en therapeuten zorgt voor de Ayurvedische behandelingen. Alle behandelingen vinden plaats in het centrum met veel zorg en toewijding.

Met een multi disciplinair team willen we iedereen die bij ons komt voor behandeling, in een zo kort mogelijke tijd helpen.

Massage, shirodhara, kruidentherapie, voedings- en leefstijl training, yoga en meditatie zijn onderdeel van een behandeling.

We behandelen o.a.: reuma, migraine, fybromyalgie, hoge bloeddruk, prostaatklachten, huidklachten, RSI, maag en darmklachten, diabetes, menstruatie en menopauze klachten.

Pancha karma (Ayurvedisch reinigen), Massage, Acupunctuur Ontspanning Hoge Ayurvedische darmspoelingen, Levend bloed analyse Ayurvedisch coachen, Voeding en leefstijl advies Opleiding Ayurveda, Opleiding Ayurvedische massage Yoga Meditatie Pranayama

Het centrum biedt speciale programma’s aan: 1. Burn-out programma 2. Obesitas (overgewicht) programma 3. Gezond ouder worden Ayurvedisch coachen.

Wij zijn blij dat we het volgende in één sessie kunnen genezen: Allerlei soorten allergieën, neiging tot te veel alcohol drinken, roken, eten van chocolade, excessieve eetbuien, fobieën en post traumatische pijnen.

Gratis diagnose: elke dinsdag van 10.00-12.00 uur en elke vrijdag van 09.00-11.00 is er een gratis diagnose en een pranabehandeling.

Voor meer informatie kunt u terecht op onze website of ons bellen. Mississippidreef 81, 3565 CE Utrecht, tel. 030 2734171, www.jade-health.nl, e: info@jade-health.nl

12 - januari / maart 2007

Radio de lotusvijver Zondag 25 februari

Groeipijnen: de nacht van de ziel Alle groei gaat onvermijdelijk gepaard met pijn, ook spirituele groei. Uit verhalen van mystici blijkt dat men op een gegeven moment door een diep dal moet gaan, waarin twijfel, angst en eenzaamheid intensief worden doorleefd.

Dit wordt de ‘nacht van de ziel’ genoemd. Wat is de functie hiervan in de spirituele zoektocht?

Zondag 4 maart en 11 maart

De spirituele wortels van de ayurveda In het westen kent men de ayurveda vooral als een aanvullend/alternatief gezondheidssysteem. Maar de ayurveda is niet alleen een geneeswijze, het is een levenswijze met verlichting als uiteindelijk doel. In deze uitzending aandacht voor de spirituele kant van de ayurveda.

Zondag 18 maart

Yoga en karaktervorming Yogi’s hebben geleerd om met tegenslag om te gaan en blijven rustig en liefdevol in vele situaties. Ze hebben hun training gehad en elke keer weer werden ze door hun leraar getoetst en kregen ze aanwijzingen om nog steeds verder te werken aan hun karaktervorming. In dit programma gesprekken met beoefenaars van yoga die langs deze weg werken aan hun karaktervorming

Zondag 25 maart

Religieuze veelvormigheid bij hindoes Het hindoeïsme kent vele inspiratoren, goeroes en stromingen. Het is niet ongewoon om naast de Goddelijke incarnaties Shri Rama of Shri Krishna bijvoorbeeld ook Sai Baba te volgen. Hoe gaan hindoes om met de veelvormigheid van hun traditie?

13 - januari / maart 2007

Radio 1e kwartaal 2007

Maandag 22.00 - 23.00 uur op

Radio 5

via de ether:

747 AM

en via de kabel :

Den H aag 88.1 FM A msterdam 96.6 FM Rotterdam 90.0 FM of vraag uw kabelexploitant naar de juiste frequentie in uw regio.

Maandag 1 januari

De gayatri mantra De bekendste mantra uit de hindoetraditie is wellicht de Gayatri mantra. Deze wordt door alle hindoes gekend en gereciteerd. In deze uitzending vertellen hindoes hun ervaringen met deze speciale mantra.

Maandag8 januari

Orgaandonatie wel of niet?

Onder Hindoestanen wordt met regelmaat gesproken over het afstaan van organen om iemands leven te redden.

Sommigen hebben religieuze bezwaren tegen orgaandonatie. Anderen zien het als een (religieuze) plicht de medemens te helpen. In Darshan enkele praktijkvoorbeelden.

Maandag 15 januari

De familie Toekoen doceert meditatie Geen moeite is de familie Toekoen teveel om aspecten van het hindoe誰sme aan andere Hindoestanen door te geven.

Met name voor meditatie zetten zij zich in. Een portret van een bijzondere familie. .

14 - januari / maart 2007

Darshan

Maandag 22 januari

De pandit tussen vraag en aanbod Gelovigen maken steeds vaker eigen keuzes. De pandits hebben niet meer de autoriteit die zij vroeger genoten. Ondertussen worden de aan hun gestelde eisen steeds hoger. Hoe gaan zij daar mee om?

Maandag 29 januari

Tijd voor de Ardha Kumbha Mela Iedere twaalf jaar wordt in India een Maha Kumbha Mela festival gehouden. Van over de hele wereld komen hier mensen op af, op zoek naar spiritualiteit. Zes jaar geleden was dit festival voor het laatst: nu is het tijd voor de Ardha (halve) Kumbha Mela. Darshan neemt u mee naar dit grootse festijn.

Maandag 5 februari

Nieuw visie van de Arya Samaj De Arya Samaj werd ruim 130 jaar geleden gesticht als reactie op een aantal gebruiken binnen de toenmalige hindoetraditie. Maar de kwesties die toen hoog op de agenda stonden, zijn nu niet meer actueel. Wat zijn nu de thema’s voor de Arya Samaj?

Maandag 12 februari

Moederskindjes?

Van Hindoestaanse jongens wordt gezegd dat zij door hun moeders worden verwend. Soms hoeven ze zelfs niet te helpen in het huishouden. Maakt hen dat tot onvolwassen, afhankelijke moederskindjes? Darshan praat met moeders en zonen over dit fenomeen.

15 - januari / maart 2007

Radio Maandag 19 februari

Shiva in Varanasi Van heinde en verre komen mensen naar de heilige stad Varanasi om Shiva te aanbidden en vaak ook om er de laatste adem uit te blazen. Shiva zorgt er persoonlijk voor dat mensen die overlijden in Varanasi in een goed hiernamaals komen, zo is de gedachte. Een documentaire van een bijzondere stad.

Maandag 26 februari

Shakti, de kracht van de vrouw Op 25 februari werd in Amsterdam een groot congres gehouden over vrouwelijk leiderschap, over vrouwen die in staatzijn en mogelijkheden krijgen een eigen visie te ontwikkelen en uit te dragen. Hoe is het gesteld met leiderschap bij Hindoestaanse vrouwen?

Maandag 5 maart

Holi vieringen Holi is de meest uitbundige feestdag die hindoes kennen.

Hindoestaanse instellingen houden uiteenlopende vieringen, van dansavonden tot lezingen. In deze uitzending wordt verslag gedaan van opvallende Holivieringen.

Maandag 12 maart

Khajri liederen Veel echt Hindoestaanse muzieksoorten en zangstijlen raken verloren voor de volgende generaties. Nog maar weinigen zijn in staat deze muziek ten gehore te brengen.

In deze uitzending van Darshan aandacht voor de typisch Hindoestaanse khajri liederen.

16 - januari / maart 2007

Darshan Maandag 19 maart

Ik in Nederland, jij in Suriname We zien in sommige gevallen dat de helft van een gezin in Nederland komt wonen en de andere helft in Suriname achterblijft. Of soms kiest de ene partner voor een leven in Suriname en de ander voor een leven in Nederland. En zo reist men steeds heen en weer. Darshan spreekt met enkele van deze pendelaars.

Maandag 26 maart

Religieuze vrijheid Hindoes kennen vele inspirators, goeroes en stromingen.

Opvallend is dat het niet ongewoon is om naast de Goddelijke incarnatie Shri Rama bijvoorbeeld ook Sai Baba te volgen. Botsen deze wegen niet met elkaar?

’S A M M A • P R O G R€12,00 per jaar D O H M I N F O B L •Ajanuari/maart 2006 • nr 1 • prijs

12e jaargan

g

top? n, één berg Vele wege een henk aan Holi: gesc samenleving gespleten en geluk Trouwen

’s a M M a • P r o g rE12,00 per jaar d o H M I n f o b l •a juli/september 2006 • nr 3 • prijs 12e jaargan

g

mer: Themanum nden Familieba ofie De filos

Ook in 2007, en in de aanloop naar Holi maken we graag anderen blij. Schenk uw relatie, uw goede vriend of uw familielid daarom een jaarabonnement op OHM Vani.

Zo blijven ze een heel jaar op de hoogte van boeiende ontwikkelingen op het gebied van filosofie, religie, cultuur en spiritualiteit èn van alle programma’s die OHM op radio en televisie uitzendt. Voor € 12,- maakt u iemand een heel jaar lang blij.

atie van medit

Voor meer informatie neem contact op met:

Divali 2006 a: worden

wie je bent

Svadharm

ipe ch princ

taris Het vege

Shubh Divali

TIP

P oHM •

3 • prijs E12,00

Stichting OHM (redactie OHM-Vani) Koninginneweg 8 1217 KX Hilversum Telefoon: 035 - 6260920 E-mail OHM: info@ohmnet.nl

17 - januari / maart 2007

DE AU -

a d

2006 • nr /december g • oktober 12e jaargan

CA

Infobl

M M a ’ s r o g r a per jaar

Rituelen als Bindmiddel

Attry Ramdhani

Ieder mens heeft een waarnemer en een deelnemer in zich.

Zoals de woorden het al zeggen, neemt ‘iets’ in je waar, waaraan je deelneemt. Dat kan op hetzelfde moment zijn of later. We kennen allemaal wel die momenten dat je tijdens een bijzondere gebeurtenis wordt overspoeld door allerlei indrukken, gedachten en gevoelens en dat je deze dag erna weer herinnert omdat ze weer worden afgespeeld in je gedachten en gevoelswereld. We herbeleven dezelfde gebeurtenissen, alleen zonder dat we dan deelnemer zijn. Bij dit herbeleven en waarnemen, ben je niet meer in staat om de gebeurtenissen te beïnvloeden maar wel je gedachten te ordenen en alles een plek te geven.

Ik was heel klein toen ik hoorde dat we

in het donker veel dingen niet mochten doen. Ik hoorde van ouderen dat het huis bezemen, haar knippen, geld tellen en nagels knippen uit den boze waren, nadat de zon was ondergegaan.

Ik nam deze gedachten over als zijnde een deel van mijn geloof. De verklaring die ik toen mee kreeg was dat Lakshmi de deur uitging en dat boze geesten je konden overvallen. Vele jaren later kreeg ik een boek in mijn handen van een Indiase professor die onderzoek had gedaan naar zulk volksgeloof.

Hierin gaf hij aan dat in vele Indiase dorpen deze zelfde gedachten als vormen van ‘geloof’ nog steeds bestonden.

In zijn onderzoek kwam hij tot een verklaring betreffende de afkomst van deze vormen van volksgeloof. Er was vroeger geen elektriciteit en daardoor

weinig licht. Het weinige licht bestond voornamelijk uit kleine olielampjes. Als je dan je nagels knipt - zonder nagelknipper maar met een scheermes - of je haren knipt, dan vraag je duidelijk om moeilijkheden. Als je een beetje slechtziend was, dan kon je beter ’s avonds ook niet je geld tellen. Zeker niet als je dit meteen wilde uitgeven.

In dit boek vond ik een logische verklaring van tradities die men jaren, misschien eeuwen, als belangrijk had gevonden. Na deze verklaring leken die gedachten voor mij geheel onbelangrijk geworden te zijn.

Ons verstand ordent zaken die we met ons gevoel dienen te ervaren. Bij deze ordening kunnen we ook veel kwijtraken. Soms laten we dat toe en soms

18 - januari / maart 2007

niet. De wetenschappelijke verklaring van rituelen die voorkomen in het volksgeloof heeft mij toen heel hard aangegrepen. Niet omdat deze verklaring voor mij belangrijk was, maar omdat ik me niet geheel kon vinden in de gedachte dat je bezeten kon raken door een boze kwellende geest, alleen maar wanneer je nagels zou knippen in de avond. Mijn verstand liet me toe om mythes te ontrafelen. Mythes die voor mijn gevoel niet overtuigend genoeg waren. Ik kon me niet inleven in de regels van wat ik niet mocht doen in de avond. Mijn inlevingsvermogen liet me in de steek terwijl ik me jaren lang wel aan die regels had gehouden. Mijn verstand nam in dit geval het niet over van mijn gevoel, maar gaf mijn gevoel ruimte. De mythes van het collectieve geloof konden bij mij niet erin, daarom was de verstandelijke weg een weg van bevrijding.

Aan de andere kant merk ik dat de ‘waaromvraag’ met betrekking tot rituelen en gewoontes zo nadrukkelijk op de voorgrond treedt, dat het lijkt alsof men nog alleen de verstandelijke weg wil bewandelen.

Waarom offeren we rode bloemen voor Durga mata? Waarom zijn er zeven rondgangen om het vuur bij een traditioneel huwelijk? Waarom duren onze rituelen zo lang? Etcetera. De antwoorden van dit soort vragen liggen meer in de richting van historische en contextuele verklaringen. Want wat doen we als een geleerde ons vertelt waar de kleur rood

voor staat, van de rode bloemen die we bij Durga en Hanoeman offeren. Komen we dan tot een betere offering of toewijding bij het offeren? Of blijven we in ons hoofd hangen met de rationele verklaring en doen we tegelijkertijd met onze handen een handeling dat lijkt op een offer uit liefde?

Ik denk niet dat de intellectuele waarnemer in ons, ons meer voldoening of toewijding kan verschaffen. Het kan het doel van ons handelen verklaren, namelijk waarom of waarvoor we iets doen. Echter bij toewijding (shraddha) gaat het erom dat je je niet richt op een doel of dat je verstandelijk weet hoe het ritueel ooit is ontstaan, maar dat je diep kunt ervaren dat de overgave buiten je plaatsvindt via je handeling en als gevoel binnen in je hart. En deze ervaring van wat er in je binnenwereld en in je buitenwereld gebeurt, vindt tegelijkertijd plaats! In het westerse denken wordt het verstandelijk begrijpen van zaken als bewustzijn gezien, terwijl in het oosterse denken met bewustzijn wordt bedoeld: het diepere ervaren!

Ons verstand kan ons dichter bij ons gevoel brengen wanneer we proberen ons in te leven in eeuwenoude tradities, die nu voor ons onbegrijpbaar zijn geworden.

Maar wanneer we met dat zelfde verstand proberen ons persoonlijk geloof hanteerbaar te maken, dan

19 - januari / maart 2007

merken we dat passie ver te zoeken is. In de BhagavadGita maakt Shri Krishna Bhagvaan het onderscheid tussen Sankhya-yoga en Karma-Yoga.

De Sankhya-aanhangers differentiëren hun waarnemingen met hun verstand en vinden daar genoegdoening omdat ze de fenomenen begrijpen. Geleerden maken hier ook gebruik van bijvoorbeeld om het verdriet van nabestaanden na het overlijden van hun dierbare, draaglijker te maken: ‘Het lichaam is kortstondig en de Atma is eeuwig.

Treur daarom niet, want uw dierbare is niet werkelijk dood.’ De Karma-yogis volgen de weg van diepe ervaringen. Zij willen de sporen van wat er in hun innerlijk omgaat, niet zomaar uitwissen.

Als er verdriet is, dan willen ze dit ook ervaren. Want zonder ervaring van dat verdriet, kun je ook niet bevrijd raken.

Het is dan ook niet vreemd dat zowel de Karma-yogi als de Sankhya-yogi van mening kunnen verschillen over geloof, toewijding en het Godsbeeld. De ene is een deelnemer in het verstandelijke terwijl de ander die als waarnemer gebruikt. En andersom, de Karma-yogi is een deelnemer van zijn diepe gevoelens waar de Sankhya-yogi moeite mee heeft. Wat ze met elkaar bindt, is dat ze hetzelfde ritueel of dezelfde situatie doormaken. n Attry Ramdhan is hindoe geestelijk verzorger en pandit.

ZOEKT U EEN AYURVEDISCHE BEHANDELING? Dat is begrijpelijk, want de Ayurveda is een bijzonder effectieve natuurgeneeskunde voor lichaam en geest. Het Ayurveda Health Center is daarom al meer dan 20 jaar vermaard om haar resultaatgerichte behandelingen zonder rompslomp. Na een meestal eenmalig en uitgebreid consult van ca. twee uren beschikt u over persoonlijke voedingsadviezen, heldere inzichten in uw constitutie en wegen naar een betere gezondheid en lifestyle.

Het eenmalige tarief bedraagt slechts € 135,= en wordt door de meeste zorgverzekeraars vergoed. Voor onze cliënten is er een gratis helpdesk waardoor de nazorg gegarandeerd blijft!

1. De praktijk is geopend van maandag t/m vrijdag van 10 tot 18 uur, steeds volgens afspraak.

2. Eventuele Ayurvedische medicijnen worden door uw apotheek geleverd op ons recept.

3. Na het consult zijn er ook behandelingen mogelijk in uw regio!

4. Behandelingen kunnen bestaan uit: Ayurvedische massages, hoge darmspoelingen, Pancha Karma behandelingen, thuiskuren, reinigingsbehandelingen enz.

5. Alle Ayurvedische therapeuten in ons netwerk zijn APB ® gecertificeerd!

Uw Ayurvedisch geneesheer is vaidya R.H. Swami Persaud, Professor Molkenboerstraat 30A, Nijmegen. Telefoon 024-641 83 98. Kijk ook naar: www.ayurveda-center.com

20 - januari / maart 2007

Naastenliefde en Advaita

douWe tiemerSma

Heeft de Advaita Vedanta weinig oog voor het praktische samenleven en de naastenliefde daarin? Sommigen beweren dat, en dat is begrijpelijk, maar het is een misverstand. Het is de moeite waard hier preciezer naar te kijken.

De Advaita Vedanta is een stroming die teruggaat op de Upanishaden, de laatste onderdelen van de Veda’s. Zij zijn geschriften met het essentiële onderricht van goeroes aan besloten groepen van leerlingen. Het essentiële onderricht betreft de meditatie bij vuuroffers, maar vooral de identiteit van het echte zelf-zijn (Âtman) met de wereldgrond (Brahman). De realisatie van deze identiteit betekent bevrijding (moksa).

Daarop waren de mensen in die besloten groepen gericht. Zij waren uit de maatschappij gestapt om zich hieraan volledig te wijden. In India is er nog steeds een duidelijke, geaccepteerde plaats voor mensen die zich volledig toeleggen op dat wat ze zien als het essentiële. Iets dergelijks is er in het westen ook, namelijk bij de monniken, voor zover zij zich in kloosters terugtrekken. Dat er dan minder contact is met het alledaagse samenleven in de familie, het dorp, het land ligt dan voor de hand.

De terugtrekking uit de maatschappij stond in dienst van een spirituele weg.

Talrijk zijn de benaderingen van het hoogste Brahman in de Upanishaden vanuit het fysieke, bijvoorbeeld via de energie (prâna), de geest, de goden en het zelf-zijn. Dit betekent een inkeer en meditatie die zover gaat dat alle verschijnselen met naam en vorm (nâmarûpa) worden overschreden. Pas in de realisatie van het absolute, ÂtmanBrahman zonder eigenschappen, komt de beweging tot rust. Ten opzichte van dit hoogste is de wereld een erg betrekkelijke werkelijkheid van verschijnselen. Als men op deze wijze gericht is op het hoogste, is er weinig aandacht voor het concrete leven met andere mensen.

De critici van Advaita Vedanta lijken gelijk te hebben.

Toch is er iets anders aan de hand.

Laten we precies gaan kijken wat er gebeurt, als je je richt op het hoogste Zijn-Zelfzijn. Het is een meditatieve inkeer in de richting van de bron van

21 - januari / maart 2007

zelf-zijn. Dit inkeren lijkt een zich afkeren van de wereld, maar wat gebeurt er werkelijk? Heel wonderlijk: hoe verder je naar binnen gaat, des te opener je wordt. Deze twee dingen lijken in tegenspraak met elkaar te zijn, maar dat zijn ze niet. Verder naar binnen gaan is een ontspanning, waardoor het zelf-zijn ruimer wordt. In die grotere ruimte is er meer ruimte voor de anderen, voor de wereld. De inkeer is ontspanning; ontspanning is open komen. Daarom is het woord Openheid als een van de weinige woorden geschikt om het hoogste aan te duiden: niets wordt uitgesloten; alles wordt geaccepteerd als het eigene.

Deze beweging heeft een duidelijk bewustzijnsaspect. De inkeer is een bewustwording. De inkeer kan beschreven worden als een onderzoek, een onderzoek van je zelf-zijn, waardoor je zelf verandert. Er is de herkenning van een ruimer zelf-zijn dan de verkrampte vorm van het egocentrische zelf, een bewustwording van de openheid waarin zelf-zijn en het zijn van anderen niet verschillend zijn.

Gevoelsmatig vindt er hetzelfde plaats.

Je wordt je bewust van je gevoelens, van je gevoelsmatige energie, van je hartenergie. In het alledaagse egocentrische leven wordt deze voor een groot deel vastgehouden in een ik-kern (ego). Dit ego is niets anders dan een brok energie die in een punt wordt vastgehouden. Bij het naar binnen gaan is er ontspanning en hierdoor komt je gevoelsenergie vrij. Deze gevoelsmatige zelf-energie - die ben je zelf - kan dan naar buiten stromen. Dat is liefde

naar anderen toe. Je houdt je zelf-zijn niet vast in een centrum, maar bent gedecentreerd, in alle andere levende wezens gestroomd. Het zelf-zijn van jezelf valt dan samen met het zelf-zijn van de anderen. Zelf ben je de ander zelf. Je ziet je zelf in alles en alles in je zelf. In de Ishâ Upanishad 6 staat ‘Wie al wat hier op aarde leeft en beweegt en is, ziet als in het eigen zelf, en dat zelf weer levend in al wat is, die kent geen haat of afkeer meer.’

In de Bhagavadgîtâ is te lezen (6.29): ‘Degene wiens zelf een geheel is geworden door yoga, ziet zichzelf in alle wezens en alle wezens in zichzelf ...’

Is dat niet de betekenis en de volledige honorering van het tweede grote gebod van de christenen: ‘Heb uw naaste lief als uzelf’? (Matteüs 22.39) Dat liefhebben is niet mogelijk in een dualiteit, als je zelf losstaat van de ander: ik ben ik en de ander is een ander. Het is alleen mogelijk voor zover je eigen zelf ook het zelf is in de ander. Dan is liefde een vanzelfsprekendheid. Liefde is geen ding dat je kunt geven; het is de sfeer laten ontstaan waarin er geen gescheidenheid meer is tussen het eigen zelfzijn en dat van de ander. De tweeheid is dan overgegaan in een non-dualiteit (a-dvaita). Dat geldt ook voor het eerste grote gebod uit hetzelfde bijbelboek: ‘Heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw verstand’. ‘God is liefde’ en ‘Ieder die liefheeft is uit God geboren en kent

22 - januari / maart 2007

God.’ (1 Johannes 4.7-8). Gods liefde blijft dan in hem of haar, en hij/zij in God als liefde. Er zijn veel culturele verschillen tussen het hindoeïsme en het christendom, en er zijn veel teksten over het moeizame of zondige alledaagse leven, maar in de essentie gaat het om hetzelfde.

Er zijn nog paar opmerkingen over het je terugtrekken uit het samenleven. Als je een besef hebt van Dat wat voorafgaat aan de wereld van de vormen en je vindt de realisatie ervan belangrijk, dan ligt het voor de hand dat je je daarop richt en niet op de ontelbare vormen van de zintuiglijk ervaren wereld. Voor de hoogste realisatie kan het ook waarschijnlijk niet anders dat er zo’n fase is van losmaking en relativering van de alledaagse wereld. Dit is de fase van het je losmaken van de specifieke hechtingen in de wereld, niet om je helemaal te bevrijden van de anderen, maar om vrij te worden voor de anderen. De terugtrekking betekent een overgave aan Iets dat de tegenstellingen en scheidingen overschrijdt en in zich opneemt. Dat is Openheid. Concreet is dit een overgave aan de situatie, omdat Openheid niet verschillend is van de situatie. Dus er is een overgave aan de situatie, aan de ander in het werk, in de samenleving, op de hele aarde; er is overgave aan alles.

Dan geef je jezelf uit handen; je blijft niet staan op een ik-standpunt, maar je bent ook het standpunt van de ander.

Er is geen apart ‘ik’ meer, met een ikbelang. Je bent niets meer, je bent alles en iedereen.

Dit laten gebeuren vereist een helderheid van bewustzijn omtrent de eigen situatie, een reflexieve instelling, omdat anders de oude gewoontestructuren zich gemakkelijk blijven handhaven of zich gaan herstellen. Daarbij zal een gerichtheid op het hoogste moeten zijn.

Als de essentie het belangrijkste is, zal die vooral aandacht moeten krijgen.

Dat betekent niet dat de waarde van naastenliefde niet wordt gehonoreerd, maar dat wordt beseft dat juist door de realisatie van het hoogste het ‘lagere’ wordt gezuiverd. Je kunt wel als persoon blijven strijden tegen egocentriciteit en gebrek aan naastenliefde, maar dat is een moeizame onderneming.

Het probleem wordt opgelost als er de realisatie is van het hoogste. De vervulling van het eerste gebod (Gods liefde) is niet voor niets het eerste en grote gebod. Dan is het tweede gebod van naastenliefde daaraan gelijk. Het is maar de vraag hoever de omgekeerde weg gaat. In het willen voldoen aan de geboden of dharma zit een ik-wil. Dan blijven er problemen. In elke situatie zal er dus het bewustzijn moeten zijn van de eigen situatie vanuit het besef van het hoogste: in hoeverre is er openheid, in bewustzijn en in gevoel, in hoeverre is er non-dualiteit? Er zal een realisatie moeten zijn ‘Dat ben ik’. Dat gaat verder dan welk gebod, plicht of moraal dan ook. In de radicale herkenning dat de non-dualiteit de natuurlijke staat is die altijd al aanwezig was en zal blijven, is het gebod van de open liefde vervuld, is men gevestigd in God/Brahman. n

Dr. Douwe Tiemersma is advaitaleraar (www.advaitacentrum.nl). Deze tekst bevat een deel van inleidingen gehouden op 27 oktober en 1 november 2006. Op 4 februari is het thema van De Lotusvijver: ‘Hoe te handelen in de advaita?’

23 - januari / maart 2007

Spiritualiteit is ook werken aan je schaduwkant

meHdi jiWa

Steeds meer mensen zijn geïnteresseerd in spirituele ontwikkeling en velen richten hun blik op de oosterse filosofieën zoals yoga en Vedanta.

De vele geschriften en leraren proberen de serieuze zoeker te richten op de rijkdom en het geluk dat in de mens zelf aanwezig is, in plaats van het geluk buiten je te zoeken. Deze neiging om het geluk buiten jezelf te zoeken en het feit dat egoïstische motieven gevolgd worden, worden gezien als de belangrijkste obstakels op de weg van menselijke ontwikkeling. Kennis en spirituele disciplines helpen de zoeker om de weg naar binnen te vinden en om in contact te komen met het geluk dat in ieder mens aanwezig is. De spirituele ontwikkeling kent echter ook nog een aantal andere minder makkelijke kanten. Veel geschriften, zoals de Yoga Vasishtha, waarschuwen voor de ´duistere´ kant van dit werk. Een belangrijk proces hierbij is de zgn. onthechting of Vairagya.

In het leven van een mens is het ontwaken van Vairagya niet zonder risico. Een goed begrip van dit proces is belangrijk en vraagt over het algemeen goede begeleiding en ondersteuning van personen die dit proces zelf hebben doorgemaakt. Vairagya of onthechting is een belangrijke fase in het spirituele werk en komt in verschillende levensfasen voor. Het is niet zo dat Vairagya in één keer ontstaat, het is een geleidelijk

proces dat zich stap voor stap verder kan verdiepen in het leven van een mens. Iedere levensfase heeft zijn eigen karakteristieken en problemen.

Het ontwaken van Vairagya, of de eerste aanzet daartoe, ontstaat niet zelden in de overgang van de jeugd naar de volwassen leeftijd. De jonge mens ziet de wereld om zich heen en de ledigheid van wat de wereld te bieden heeft. De

24 - januari / maart 2007

mensen jagen tijdelijke doelen na en men ziet geen verschil meer tussen het dierlijke en het menselijke gedrag. Het is alsof men het meest essentiĂŤle in het leven mist en weigert aan dit spel mee te doen. Deze vorm van zich af willen keren van de wereld heeft parallellen met Vairagya maar indien het uitsluitend voortkomt uit een teleurstelling in de wereld kan deze impuls gemakkelijk overgaan in een vorm van depressie.

Vairagya of ontkleuring vindt plaats doordat men verbinding heeft gekregen met een groter en zuiverder fundament in het leven. Hierdoor ontkleurt als het ware de wereld en dat wat de wereld te bieden heeft, zonder dat deze wereld wordt afgewezen of veroordeeld. Het is geen vorm van teleurstelling, maar het is een vorm van het vinden van iets dat veel waardevoller is en dat bekend staat als ‘de bron in jezelf’, het vinden van het innerlijke licht of het ontwaken van het innerlijke licht, het ontwaken van het Goddelijke en zo zijn er nog vele andere omschrijvingen.

Desalniettemin kan de eerste aanzet tot het ontwaken van Vairagya een vorm van teleurstelling zijn in hetgeen de wereld te bieden heeft. Deze vorm van teleurstelling bestaat er niet uit dat men niet zijn doel kan bereiken binnen dat wat de wereld te bieden heeft en daardoor teleurgesteld wordt, maar het is een ontwaken van kennis of inzicht.

Deze kennis of dit inzicht dat vooraf gaat aan het vinden van het innerlijk licht is een teer en belangrijk proces en moet worden begeleid. Zodra dit proces op gang komt, kan men druppeltje voor druppeltje spirituele kennis aanbieden en over het algemeen zal deze

gretig worden opgenomen en verteerd.

Dit verteringsproces is erg belangrijk.

De kennis mag niet te overvloedig en te rijk zijn, zij moet worden verteerd en een plaats krijgen in het dagelijkse leven. Op deze wijze zal er een natuurlijke verschuiving ontstaan: aan de ene kant het loslaten van de zintuiglijke wereld en aan de andere kant het zich aandienen van het innerlijk licht.

De overgang van deze onthechting van de zintuiglijke wereld naar het ontwaken van het innerlijk licht kan voor de persoon die in dit proces verwikkeld zit een gevoel van ontreddering geven.

Geduld, een rustige geest en spirituele disciplines zoals meditatie zijn daarbij erg belangrijk. We moeten ons realiseren dat dit proces een behoorlijke periode in beslag kan nemen en niet eenmalig is. Dergelijke periodes komen meerdere keren in het leven voor maar het is een feit dat dit de eerste keer over het algemeen als de meest duistere periode wordt ervaren. Als men eenmaal weet dat dergelijke dingen plaats vinden, zal een volgende keer de herinnering aan deze periode oprijzen en dit kan een hulpmiddel zijn om de periode goed te aanvaarden en te verwerken.

De Vairagya kan dus twee kanten opgaan: aan de ene kant kan men teleurgesteld raken in de wereld en zich hier van afkeren en dan kan men gemakkelijk in een depressie terecht komen. Deze vorm van Vairagya is nagenoeg altijd gebaseerd op teleurstelling in dat wat de wereld te bieden heeft of in de eigen vermogens en als reactie een afwijzing van de wereld, terwijl het innerlijk licht niet voldoende ontwikkeld is of nog niet gevonden wordt.

25 - januari / maart 2007

De tweede vorm van Vairagya komt voort uit het vinden van het innerlijk licht dat als gevolg met zich meebrengt dat er ontkleuring plaats vindt van de wereld zonder dat die direct wordt afgewezen of wordt verworpen. Als deze vorm zich verder ontwikkeld en volwassener wordt, wordt de wereld als het ware geheel opgenomen in het grotere diepere licht en verplaatst men zijn fundament van de dingen die de wereld te bieden heeft zoals werk, gezin, kinderen, rijkdom etcetera, naar een innerlijk fundament dat altijd beschikbaar is. Deze vorm van Vairagya toont zich in verschillende levensfasen op verschillende manieren. Op jonge leeftijd kan dit aanleiding geven tot een zoektocht naar de spirituele betekenis

van het bestaan, op latere leeftijd kan dit betekenen dat men afscheid neemt van een aantal zaken die niet meer ter zake doen. Dat wat zijn functie heeft gehad, wordt losgelaten en men trekt zich innerlijk terug terwijl men de wereld mee naar binnen neemt, binnen dit innerlijk licht. Men begint op deze manier op een heel subtiel niveau een steun te worden en men trekt zich verder terug in de anonimiteit. Men laat zich steeds meer van binnenuit leiden en dit is een van de grootste genades die een mens in het leven kan overkomen: dat men van binnenuit leeft en de steun en leiding krijgt van dit innerlijk licht. Het ego neemt af en lost stapje voor stapje verder op. Dit is de uiteindelijke, werkelijke Vairagya. n

In de voetsporen van Mahatma Zuid-Afrika Tour

100 jaar geleden organiseerde Mahatma Gandhi de Satyagraha tocht tegen de Apartheid in Zuid-Afrika.

Wij organiseren een tocht voor u naar Zuid-Afrika.

De plaatsen die worden bezocht zijn: 1. Durban, waar Mahatma Gandhi zijn Satyagraha en Ahimsa filosofie ontwikkelde.

2. Petermaritzburg, waar Gandhi uit de trein gegooid werd omdat hij niet blank was.

3. Hindu tempels in de Indiase delen van Durban.

4. Indiase markten en ‘shopping centres’.

5. Chatsworth en Phoenix, steden waar veel Indiërs wonen. (Indian Towns).

6. Indiase families en hun woonomgeving.

7. The Lions Park, vlakbij Petermaritzburg.

De tour is in mei 2007

Bent u geïnteresseerd ?

Neem dan contact op met Drs. Sears Appalsamy.

Adres: Meent 285 ● 4817 NV Breda ● Tel: 076-571 74 21

26 - januari / maart 2007

‘Terug naar de Veda’s’ is de boodschap

Sjama gajadin

Van 26 tot en met 29 oktober j.l. vond in Delhi, India, de International Arya Mahasammelan plaats. Deze Mahasammelan met als hoofdthema’s vrede, broederschap en harmonie, werd bezocht door delegaties uit eenentwintig landen van vijf continenten. De Nederlandse delegatie, waartoe ikzelf behoorde, was zeer te spreken over de organisatie van deze grootse conferentie, die onderdeel is van de Veda Sammelan ‘Vedas and Maharishi Dayanand Saraswati’.

Zoals wij weten heeft Maharishi Dayanand de Arya Samaj of de Satya Sanatan Vaidik Dharma opgericht in 1875 te Bombay. Met deze oprichting heeft de sociaal-religieuze hervormer geen nieuwe religie tot stand gebracht, maar een ‘Back to the Vedas’-boodschap afgekondigd. Zijn boodschap bekrachtigde hij door in 1881 de Satyarth Prakash te publiceren, waarin hij de Vedische leer vervatte.

In tien grondbeginselen geeft Swamiji weer hoe de mens dient te leven. Het voornaamste doel van de Arya Samaj geeft de missie van Swamiji’s leven weer, n.l. ‘Het welzijn der wereld, d.w.z.: de bevordering van de lichamelijke, geestelijke en sociale belangen van de mens’. Uitgaande van deze grondbeginselen en de persoonlijke

strijd die hij voerde voor de mensheid, kan geconcludeerd worden hoe Maharishi Dayanand Saraswati gewild zou hebben dat men in de hedendaagse samenleving met elkaar omging.

Mijns inziens gaat het om drie hoofdaspecten van de samenleving die Swami Dayanand vandaag de dag graag zou zien bij de mens, n.l. respect, communicatie en bhakti ofwel onvoorwaardelijk vertrouwen in goddelijke gunst. Door de aanwezigheid van deze hoofdaspecten of componenten ontstaat een compleet geheel waardoor de doelen van de Arya Samaj kunnen worden gerealiseerd. Uit deze drie hoofdaspecten die in wisselwerking staan met elkaar, vloeien subaspecten voort, zoals waarheid en eerlijkheid, naastenliefde en de liefde voor God, verdraagzaam-

27 - januari / maart 2007

heid, geweldloosheid en rechtvaardigheid. Met de Satyarth Prakash zegt Swamiji daarom ook vandaag de dag tegen ons: ‘Manur bhawah’ (wordt mens) en ‘Krinvanto vishvam aryam’ (creëer een nobele wereld).

* Wereldwijd probeert men zich tegenwoordig te wapenen tegen het opkomende geweld van terrorisme. Men vreest voor fundamentele vernietiging door volkeren op de wereld die alles behalve respect tonen voor hun naasten.

Respect staat bij iedere mens hoog in het vaandel. Wij willen allemaal met respect behandeld worden. Wijsheid hierbij is: geef respect en je zult het ook krijgen. Dat is wat Swami Dayanand ons vandaag de dag ook zou vertellen. Door het hebben en tonen van respect voor een ander ontstaat ook naastenliefde. Daarmee hangt samen verdraagzaamheid, geweldloosheid en rechtvaardigheid. In de hedendaagse samenleving, wereldwijd bekeken, is er meer dan ooit tevoren behoefte aan deze aspecten: * Als we denken aan de multiculturaliteit in Nederland, dan is verdraagzaamheid zeer geboden. Leef en laat leven, zeg ik dan. Swamiji zegt in een grondbeginsel: ‘Niemand zal tevreden zijn met eigen welzijn, maar ieder beschouwt zijn eigen welzijn als ondergeschikt aan dat van allen’. Hiermee gaat Swamiji veel verder dan enkel verdraagzaamheid. Gemeenschappelijk belang staat dus boven persoonlijk belang.

Daar wij allemaal deel uitmaken van de gemeenschap, moeten wij de gemeenschap dienen. Dit resulteert uiteindelijk in persoonlijk geluk.

* Als we het hebben over respect voor de ander, dan hebben we het ook over rechtvaardigheid.

Een ieder verdient het met recht behandeld te worden. Swami Dayanand vocht tegen sociale ondeugden zoals het kinderhuwelijk, het erfelijke kaste-systeem, de gedwongen weduwestaat, het parda-systeem, de lage positie van de vrouw, etc. Deze ondeugden komen helaas nog steeds voor in de wereld. Een grondbeginsel zegt dan ook: ‘Alle daden dienen deugdzaam te zijn, dat wil zeggen zij moeten gesteld worden na overweging van hunne toelaatbaarheid of slechtheid’. Heden ten dage zou Maharishi Dayanand elke ariër opdragen alles wat in zijn vermogen ligt in het werk te stellen om deze ondeugden uit te roeien. In een land waar deze ondeugden voorkomen, zal men er niet in slagen de nodige ontwikkelingen door te voeren. Rechtvaardigheid is daar ver te zoeken.

Swamiji zou willen dat wij in de hedendaagse samenleving in voldoende mate open en eerlijk met elkaar communiceren. Als de condities voor een

28 - januari / maart 2007

goede communicatie aanwezig zijn, zal de waarheid meer kans maken en zegevieren. Problemen, misverstanden en andere ingewikkeldheden zullen dan achterwege blijven. Van mens tot mens moet er daarom goed gecommuniceerd worden. Niet alleen als volwassenen onder elkaar, maar ook volwassenen met kinderen, waardoor kinderen dat ook zullen overnemen en onder elkaar hetzelfde zullen doen. In een open communicatiekring ontstaat de gelegenheid voor kennisoverdracht, dus ook voor de ware kennis uit de Veda’s.

Bhakti, het onvoorwaardelijke vertrouwen in goddelijke gunst, is een van de aspecten die vandaag de dag ook noodzakelijk zouden worden geacht door Swami Dayanand. De grootsheid van bhakti heeft hijzelf onderwezen en hij zou willen dat elke ariër dat ook deed. Ware toewijding aan God kan worden gerealiseerd door middel van vertrouwen, meditatie en bidden. Swamiji had het innerlijke gevoel dat God in hem aanwezig was. Over dit gevoel kan een ieder meepraten die bhakti in zijn leven kent. Zelf voel ik mij onder het bidden één met Hem. Bij het bid-

den heb ik het vertrouwen dat Hij naar mij luistert en mij helpt. Met veel liefde voor Hem noem ik mezelf ‘Zijn dochter’ en voel ik mij door Hem gesterkt. Bij het reciteren van mantra’s en het zingen van bhajans ben ik mij continu bewust van Zijn aanwezigheid in mij. Maharishi Dayanand zou gewild hebben dat een ieder God in zichzelf zou voelen.

Dat een ieder Zijn liefde zou ervaren, opdat men in staat is ook zijn naasten lief te hebben. Dat is bevorderlijk voor de realisatie van zowel het hoofddoel als de negen andere onderdelen van de grondbeginselen der Arya Samaj.

Respect voor elkaar, een goede en open communicatie en de aanwezigheid van bhakti zijn dus de randvoorwaarden voor een goede omgang met elkaar als mens, maar ook met alles wat er leeft of niet leeft. Als aan alle voorwaarden wordt voldaan, zullen wij volgens Maharishi Dayanand Saraswati en de Vedische leer gelukkig met elkaar kunnen leven op de wereld. n Op zondag 11 februari 2007 zendt OHM-televisie een programma uit over genoemd congres in New Delhi.

Lotusvijver.nl is online

Op deze website van OHM kunt u terecht vooe alle informatie over onze spirituele radio- en televisie programma’s.

Daarnaast kunt u onze uitgebreide mediatheek (tekst, beeld en geluid) raadplegen.

Ook bieden wij u hier de gelegenheid zelf uw ervaringen in te sturen in ‘mijn verhaal’ en uw visie te geven in ‘het gesprek’.

Wij verwelkomen u graag op www.lotusvijver.nl Bezoek ook eens Ruimzien, de gezamenlijke website van de kleine levensbeschouwelijke omroepen.(www.ruimzien.nl)

29 - januari / maart 2007

Broodjes met tevredenheid

Ajãtã Stam

Bij mij thuis – een groot gezin – ging het vroeger zo dat we na de zoveelste boterham belegd met pasta of pindakaas werden getest of we echt nog eten nodig hadden of alleen maar aten omdat het zo lekker was. Dan mochten we een boterham-mettevredenheid, wat hetzelfde betekende als een droge boterham.

We moesten dan even tevreden zijn met alleen het hoognodige: het brood. Zonder het lekkere: de pindakaas. Meestal was de honger dan ineens over en hadden we wel genoeg gegeten.

Dat was dan ook precies de bedoeling. Een oude beproefde opvoedkundige truc, die wat in onmin is geraakt. Wellicht zat er toch een betekenis achter?

De tweede Niyama van Patanjali is Samtosha, ook wel geschreven als Santosha.

Santosha betekent tevredenheid. Wie het woord uit elkaar haalt, zal zien dat er het woord VREDE in zit. Patanjali vraagt de student tevredenheid te oefenen, want één ding is zeker: tevreden ben je niet zomaar vanzelf. Het moet bewust worden beoefend, getraind worden zou je kunnen zeggen. Als je naar een baby kijkt dan weet je dat er sprake van tevredenheid is als er een voldaan gevoel is ontstaan. Een tevreden gevoel is een voldaan gevoel. Een voldaan gevoel ontstaat nadat er aan een be-

hoefte is voldaan. Dan ben je tevreden, eerder niet. Een hart is pas tevreden, voldaan, als er liefde is. Liefde is de behoefte van het hart. Is aan die liefde niet voldaan, dan is er een onvoldaan, een ontevreden gevoel.Kijken we naar de ‘mind’, dan zien we dat daarin zich vele behoeften afspelen. De ene wens is nog niet vervuld of er dient zich alweer een andere aan. Er is zelden een moment van rust en voldaanheid. De oefening in tevredenheid heeft ten doel deze wensen te overstijgen, en daarmee ‘de mind’ terug te brengen naar de oorsprong, het centrum, het hart, om

30 - januari / maart 2007

op die manier terug te keren naar de werkelijke voldaanheid.

Als we aan tevredenheid denken, dan associëren we dit altijd met iets, met iemand, met een situatie, met noem maar op. Tevredenheid is normaal gesproken gekoppeld aan iets. Als we buiten in het zonnetje op een terrasje zitten met een drankje en wat lekkers erbij, dan zijn velen tevreden. ‘Het leven is zo gek nog niet’, hoor je dan. Het weer, de situatie, is naar onze wens, we voelen ons voldaan, we zijn tevreden.

Zeker als er ook nog een prettig iemand bij ons zit, die zich niet storend gedraagt.

Iemand waar we dus tevreden over kunnen zijn. ‘Was de wereld maar altijd zo’, verzuchten we dan. ‘Ging dit maar nooit voorbij...’.

Maar het gaat voorbij, dat is zo zeker als wat. En wanneer het dan voorbij is, is er weer ontevredenheid.

Dat uiterlijke zaken geen tevredenheid kunnen brengen, zeker geen blijvende, zien we aan voorbeelden van mensen die alles bezitten en toch nog ontevreden zijn.

Er is aan alle wensen voldaan, maar nog steeds is er die onvoldaanheid, die we ontevredenheid noemen. De Tevredenheid, Santosh, waar Patanjali over spreekt is bedoeld om dit fenomeen te transformeren, te overstijgen.De vraag is nu, bij de beoefening van Santosha of je ook tevreden kunt zijn zonder.

Zonder dat het weer meezit, zonder iets, iemand, wat het ook is. Kun je ook tevreden zijn als je failliet gaat?Kun je ook tevreden zijn als je pijn hebt?

Kun je ook tevreden zijn als je ziek bent?Kun je ook tevreden zijn als je je geliefde verliest, je kind verliest? Kan je tevreden zijn als je wensen niet in vervulling gaan?

Daar ligt onze oefening, zegt Patanjali.

Tevreden worden, tevreden zijn, met of zonder de uiterlijke omstandigheden, die mee of tegen zitten. Dat vraagt een behoorlijke discipline. Maar wie haar serieus beoefent zal merken dat er een enorme kracht in ligt verborgen.

Wie dit beoefent verwerft het Hoogste Geluk, staat er in de sutras.

Bij het beoefenen van tevredenheid komt het vooral aan op de houding die we aannemen ten aanzien van situaties, personen, pijnen, omstandigheden,

31 - januari / maart 2007

enzovoort. Een voorbeeld moge dit verduidelijken. Stel, er blaast een keiharde gure wind. Dat is niet aangenaam.

Pijnlijk zou je misschien kunnen zeggen. Twee personen staan in die wind.

De één wordt vreselijk onrustig en zegt: ‘Wat vreselijk zeg, die ellendige wind altijd, houdt het nu nooit eens op?’ Die persoon heeft er héél veel last van en moppert en klaagt, is ontevreden. De ander echter zegt: ‘Er waait een gure ijskoude wind. Nee, prettig is het niet, maar wat valt er aan te doen? Het is zo.’ Die persoon accepteert de onaangename situatie en is rustig van binnen.

De eerste persoon heeft extra veel pijn in de onaangename situatie. De tweede accepteert het gegeven en het vreemde mechanisme vindt dan plaats dat de ervaring van pijn dan verdwijnt. Dat is Santosha, tevredenheid. De onrust is weg, terwijl de situatie gelijk is.

Het komt dus aan op onze houding ten aanzien van de buitenwereld. Die houding kun je bewust veranderen, zegt Patanjali. Je kunt bewust stoppen met je te beklagen over van alles en iedereen. In de plaats daarvan kan je oefenen in het aanvaarden van situaties zoals ze zijn. Natuurlijk kunnen we proberen om een situatie die niet bevalt te veranderen. Maar soms kan dit niet en dan is het goed om niet te blijven treuren, maar Santosha te beoefenen.

De wereld van Maya is zoals ze is. Wie daar teveel verwachtingen van heeft, loopt de kans altijd ontevreden te zijn.

En dat niet alleen: hij heeft ook altijd onrust en/of pijn. Als we moeten werken terwijl het regent klagen we over het klimaat, maar zodra de zon schijnt klagen we over het feit dat we niet vrij

zijn. Als de echtgenoot een brave huisvader is, is hij saai, maar is hij avontuurlijker, dan heeft hij weer geen tijd.

Deze ‘het-is-nooit-goed-houding’ komt voort uit verwachtingen naar buiten toe en de teleurstelling die daar onvermijdelijk op volgt. Voldoening kan op die manier moeilijk ontstaan. De beoefening van Santosha betekent juist om alles te aanvaarden zoals het gebeurt en de verwachtingen los te laten. Aanvaarding schenkt rust en tevredenheid.

Santosha geeft een werkelijk geluksgevoel van binnenuit. Wie deze vorm van tevredenheid beoefent zal merken dat de mind rustig wordt, vredig wordt.

De beoefening van tevredenheid geeft vrede, een vrede in het hart. Het hart is de plek van liefde, de plek ook van de transformatie. Het hart is niet voldaan zolang er niet dit éénzijn in liefde is.

De beoefening van tevredenheid onder alle omstandigheden, ongeacht situaties, is met andere woorden een weg naar liefde, een weg naar het hart, een weg naar éénwording, een weg naar héélwording.

Pas als de minnaar één is geworden met de geliefde is er een voldaanheid. Pas als het hoofd zich overgeeft aan het hart volgt er een éénwording. De werkelijke alchemie, de werkelijke transformatie kan op gang komen als hart en hoofd, allebei tevreden zijn. Misschien als eerste stap, maar nu bewust, helpt het eten van broodjes-met-tevredenheid. n Ajãtã Stam is auteur van het boek YAMA en NIYAMA. Zie: www.levens-school.nl

32 - januari / maart 2007

De erfenis van het verlies

Wierish Ramsoekh

Tot driemaal toe was Anita Desai genomineerd voor de belangrijkste literatuurprijs van het Verenigd Koninkrijk, maar ze won deze prijs niet. Haar pas 35-jarige dochter Kiran was gelukkiger: haar eerste nominatie leidde gelijk tot toekenning van de Man Booker Prize 2006.

De erfenis van het verlies is een magnifiek boek, dat het kleine leven van enkele personages aangrijpt voor grotere gedachten over het mensenleven, die op hun beurt een doos van gedachten opendoen bij de lezer. Kiran Desai, die in India is geboren en heeft gestudeerd in Engeland en de VS, situeert haar boek in een dorpje in de Indiase staat Sikkim, waar een opstand van lokale Gurkha’s uitbreekt (‘dat alles-of-niets-gedoe’), en in New York, terwijl er ook een uitstapje wordt gemaakt naar koloniaal Engeland. Het boek kent meerdere hoofdpersonen, waardoor de lezer zelf kan kiezen met wie hij zich het meest identificeert.

Voor mij is de meest intrigerende hoofdpersoon Biju, de zoon van de kok van de rechter, die naar Amerika reist en daar illegaal achterblijft om te werken en te hopen op een permanente verblijfsvergunning. Biju is interessant omdat in zijn persoon het trieste leven beschreven wordt van zoveel illegalen in het westen, ‘de schaduwklasse die altijd in beweging moet zijn’ om niet gesnapt te worden door de autoriteiten. Economische migratie kent een lange traditie in de minder ontwikkelde delen van India, waarvan de Surinaamse Hindoestanen natuurlijk een voorbeeld zijn.’Het feit je familie achter te laten om te werken had hen meerdere generaties lang veroordeeld hun hart altijd

33 - januari / maart 2007

elders te hebben, altijd met hun gedachten bij mensen elders te zijn. Ze konden nooit een enkel leven per keer leiden’. Na het verkrijgen van het zo begeerde Amerikaanse visum blijkt New York niet bepaald het gehoopte paradijs.

Biju voegt zich bij een wisselende bevolking van mannen, die in kelders bedden bij de stoppenkast, achter de boiler, in ploegen delen, terwijl de ratten om hen heen kruipen. Het beeld van een rijke New Yorkse bovenwereld en de niet zichtbare onderwereld van illegale werkers komt mooi tot uiting in de typering van Biju als kok: ‘Biju in de Baby Bistro. Boven was het restaurant Frans, maar beneden in de keuken was het Mexicaans en Indiaas… Biju in Le Colonial voor de authentieke ervaring. Boven rijk koloniaals en beneden arm inheems.

Colombiaans, Tunesisch, Ecuadoriaans, Gambiaans’. Biju vindt het moeilijk om als hindoe rundvlees te koken, maar troost zich met de gedachte dat als een koe niet Indiaas is zij ook niet heilig is. Als hij eten op de fiets bezorgt: ‘Biju stopte onder zijn hemd een laag kranten… Maar zelfs dat leek niet te helpen en eenmaal op zijn fiets huilde hij van de kou en zijn tranen boorden een dieper gelegen verdrietader aan’. Als hij toch geen rundvlees meer wil koken komt hij terecht in het Gandhi Café. Maar een Indiase baas betekent niet meer barmhartigheid, te meer daar Harish Harry was geworden, Gaurish Gary, Dhansukh Danny en Jayant Jay. Op zoek naar een schijnhuwelijk probeert Biju naar Amerikaanse vrouwen te lachen, maar deze kijken niet eens naar de ielige Indiër in sjofele kledij. Steeds vaker vraagt Biju zich af wat hij toch

in Amerika doet. Als hij terug naar India wil, wordt hij gewaarschuwd: ‘Op het moment dat je aankomt ga je alweer bedenken hoe je er in godsnaam weer uit komt’. Maar het leven van een illegaal is voor hem moeilijk vol te houden. Het gebrek aan integratie is treffend in het

Kiran Desai

34 - januari / maart 2007

volgende citaat: ‘In de spiegel van deze wc begroette Biju zichzelf. Hier stond hij dan, op weg naar huis, wist niet wie de Amerikaanse president was, wat de naam van de rivier was, langs de oever waarvan hij geslenterd had, had zelfs nooit gehoord van de toeristische bezienswaardighedengeen Vrijheidsbeeld, Macy’s, Little Italy…’

Mij treft het personage van Biju waarschijnlijk omdat er om ons heen ook Biju’s wonen, die we niet willen zien omdat dat ons een ongemakkelijk gevoel geeft. Illegale Afrikanen die reclamefolders rondbrengen, illegale Indiërs en Chinezen in restaurants, illegale Indiërs die in nieuwbouwwijken voor een schijntje werken voor aannemers. Uitgebuite stakkers zonder alternatief, die ‘die krachtige mengeling van diepgaand medeleven en diepgevoelde afkeer’ oproepen. Zou het volgende citaat van Desai ook niet op ons in Nederland kunnen slaan: ‘Terwijl ze thuiszaten met niets omhanden zagen ze tot welke perversiteiten het hart in staat is, en ontdekten dat, geconfronteerd met de stank van onvoorstelbaar kwaad, een menselijk wezen toch in staat was zich te vervelen, te gapen, in beslag genomen kon worden door het vraagstuk van een missende sok, door ergernissen met de buren…’.

Een ander boeiende hoofdpersoon is de gepensioneerde rechter Jemubhai Patel.

In koloniaal India werd ook hij opgevoed om later voor de familie geld en trots te vergaren. ‘Meteen werd de dochters alles ontzegd om er zeker van te zijn dat hij van alles het beste kreeg, van liefde tot en met voedsel’. Er werd met moeite geld bijeen gebracht om het mogelijk te maken, dat Jemubhai met een beurs

naar Engeland gaat om te studeren.

Maar Jemubhai heeft het hier erg moeilijk. ‘Dagenland werd hij door niemand aangesproken, zijn keel raakte verstopt van onuitgesproken woorden, zijn hoofd en hart raakten pijnlijk afgestompt..’. ‘Op straat scholden ze hem uit, bekogelden hem met stenen, jouwden hem na, trokken gezichten naar hem. Hoe vreemd: hij was bang geweest voor kinderen, voor mensen die half zo groot waren als hij…’. ‘Hij waste zich als een bezetene, uit angst dat men hem vond stinken’. ‘De eenzaamheid werd een gewoonte, de gewoonte maakte zich meester van de man en verdrukte hem tot schim’. Terug in India werkt Jemubhai ‘met een door haat gevoede toewijding aan het Engels-zijn’ en kijkt neer op de Indiërs om hem heen. Alsof zijn ontberingen in Engeland niet voor niets mochten zijn, sluit hij zich steeds meer af voor de gevoelens van andere mensen. ‘In dit leven, herinnerde hij zich weer, moest je niet nadenken als je ongeschonden wilde blijven, anders zouden schuldbesef en medeleven je alles ontnemen, zelfs jezelf aan jezelf’. En eenmaal op dit pad, kan hij niet meer terug zonder de zin van zijn leven op het spel te zetten: ‘Hij kon de leugens niet ongedaan maken, want dan zou het verleden in elkaar storten, en daarmee het heden…’. Zijn menselijke verwording blijkt als hij zijn hond belangrijker vindt dan mensen.

Sai groeit op in het huis van haar grootvader de rechter in Sikkim met alleen hem en de kok in de directe omgeving. Ze beseft al gauw: ‘Ze moest alles op alles zetten om zichzelf naar de toekomst te duwen, anders zou ze voor altijd vastzitten op een plek waarvan de tijd al verstreken was’. Als de 17-jarige Sai

35 - januari / maart 2007

student Gyan ontmoet, wordt ze ‘ziek van begeerte om begeerd te worden’.

Desai slaagt erin om liefdesscènes fris te houden zonder clichés. ‘Ze dacht aan haar gezicht in zijn hals, armen en benen met elkaar verstrengeld, buiken, vingers, overal, overal, zodat ze soms wanneer ze hem kuste, ontdekte dat ze zichzelf kuste’.

‘Romantisch besloot ze dat liefde ongetwijfeld zetelde in de kloof tussen verlangen en vervulling, in het gemis, niet in de voldoening. Liefde was de pijn, de verwachting, de achterlating, alles eromheen behalve de emotie zelf’. Terwijl Sai opgebracht is door christelijke nonnen en samenwoont met een grootvader met Engelse manieren, komt Gyan uit een armoedig gezin en deze welstandskloof leidt tot een ‘onelegante val vanaf het strakgespannen koord der verblindende liefde’. Zij is vol afkeer van zijn extroverte gedrag, zijn vingers in de daal, zijn geslurp en zijn gesmak. En hij verwijt haar een Engelse snob te zijn: ‘Ze kon niet eens met haar handen eten. Kon niet gehurkt op de bus wachten. Bezocht alleen maar tempels uit interesse voor de architectuur.

Kauwde nooit op een paan en had zelfs de meeste lekkernijen uit de mithai-winkel niet geprobeerd, want daar ging ze zo van boeren’.

En dan zijn er nog meer personen in het boek, die tot leven komen, omdat Desai ons een blik gunt in hun denkwereld. In het leven van die mensen worden verschillende thema’s vervlochten.

Een opvallend thema, meestal taboe in literatuur, is de christenheid in India.

Op verschillende plaatsen in het boek is er nauwelijks verholen kritiek. Zo wordt het onderwijs gegeven door de nonnen getypeerd als: ‘Cake was lekker-

der dan laddoos, vork mes lepel beter dan handen, Christus’ bloed drinken en zijn lichaam eten in de vorm van een ouwel was beschaafder dan een fallisch symbool versieren met een slinger van goudsbloemen. Engels was beter dan Hindi’.

Missionarissen komen er niet best van af: ‘De kerken waren donker; in tijden van gevaar vertrokken de missionarissen altijd om thuis chocoladekoekjes te eten en geld in te zamelen, totdat het vredig genoeg was om weer te voorschijn te komen en ze een nieuwe en versterkte aanval konden doen op een verzwakte en wanhopige bevolking’.

Gyan verwijt Sai tijdens een ruzie: ‘En waarom vieren jullie Kerstmis? Jullie zijn hindoe en jullie vieren toch ook geen Id of de geboortedag van goeroe Nanak…Jullie zijn net slaven, dat is het, jullie lopen achter het westen aan en zetten jezelf voor gek…Weet je, de mensen die jij na-aapt, die willen niets van jou weten’.

De erfenis van het verlies gaat in essentie om mensen, die land, cultuur, verwanten of geliefden achter zich laten om later te ontdekken, dat dit verlies als erfenis diepe sporen in de ziel achterlaat. Kiran Desai’s kernboodschap is het belang van het koesteren van sociale banden, waartoe soms niet meer nodig is dan het uitsteken van je hand. n Mocht u belangstelling hebben om mee te doen aan een leesclubje Hindoestaanse literatuur, mail dan info@sarnamihuis.nl

36 - januari / maart 2007

Bewustzijn als de basis van Ayurveda

Manon van Dijk

Ayurveda is een gezondheidssysteem dat zich richt op de totale mens en zegt: ware gezondheid is eenheid tussen lichaam, geest en ziel, waarbij de ziel is geworteld in puur bewustzijn. Willen we gezond zijn dan zullen we dus aandacht moeten besteden aan het innerlijk. Binnen de Ayurveda bestaat echter de neiging om bij een behandeling alleen op het fysieke lichaam te concentreren, aldus de Amerikaanse arts Hari Sharma, die in zijn Indiase roots is gedoken en zo in de Ayurveda terechtkwam. Hoe is deze tendens ontstaan? Ik vroeg het aan Coen van der Kroon, docent en leider van de Academy of Ayurvedic Studies in Amsterdam. Hij woonde eind september een conferentie bij in New York waar Dr. Hari Sharma een lezing hield over dit onderwerp.

Van der Kroon: ‘We kunnen hierbij een onderscheid maken tussen moderne en authentieke Ayurveda. De moderne Ayurveda heeft een regulier medische benadering, dat wil zeggen dat er bij ziekte in het boek met medicijnen wordt gekeken en vervolgens wordt er een medicijn voorgeschreven. De authentieke Ayurveda kijkt naar de oorzaak van de ziekte, gaat hiervoor terug naar de basis, iemands energiestromen en de gedachten die daarachter zitten, en van daaruit wordt

het praktisch gemaakt.

Grappig genoeg wordt in India sinds de onafhankelijkheid de moderne Ayurveda toegepast. De regering heeft daar een groot aandeel in gehad.

In India worden studenten tegenwoordig zo snel mogelijk klaargestoomd als Ayurvedisch arts.

Terwijl we in het westen nu veel meer bezig zijn met: waarom zijn we ziek?

Wat is de oorzaak? Wat is Ayurveda op dieper niveau? Als mensen op deze vragen antwoorden proberen te vinden

37 - januari / maart 2007

in India, komen ze teleurgesteld terug.

De authentieke Ayurvedische artsen zijn daar dun gezaaid.’

Er zijn twee belangrijke innerlijke aspecten, zegt Hari Sharma die we in de beoefening van Ayurveda niet zouden moeten negeren: bewustzijn en de levenskracht, prana. Hij reikt twee methoden aan om aan deze innerlijke aspecten te werken: meditatie is daar een van. Waarom meditatie?

‘Meditatie brengt ons in contact met onze grote dimensies van bewustzijn.

Bewustzijn wordt vaak in het denken geplaatst. Maar bewustzijn is veel groter. Tijdens meditatie word je bewust van de ruimte tussen de gedachten. In diepe slaap verkeer je in die ruimte, maar ben je je er niet bewust van. Je bent verbonden met alles wat er in het universum gebeurt, met alle informatie die er is. De kosmische intelligentie bevindt zich door het hele universum heen. Je kunt hier toegang tot krijgen door middel van meditatie. Tijdens meditatie vergroot je de ruimtes tussen je gedachten en dit maakt het makkelijker om jezelf aan de universele intelligentie te koppelen.’

nalen openstellen. Dit kun je leren; het is een onderdeel van genezing. Je kunt dit bijvoorbeeld met meditatie doen door aandacht te geven aan de stilte, de ruimte tussen de gedachten. Meditatie wordt vaak als iets esoterisch gezien, maar het is eigenlijk heel praktisch.

Juist de heelmeesters zouden dit heel diep moeten beoefenen. Je kunt mensen namelijk alleen zo ver helpen als je zelf bent. Mijn leraar bijvoorbeeld, Dr. Vasant Lad, wanneer hij kruiden voorschreef had hij aan een kleinere dosis genoeg, dan wanneer wij – zijn studenten – het voorschreven bij een soortgelijke kwaal. Hij bereikt hetzelfde effect met een kleinere dosis kruiden omdat zijn eigen spirituele verdieping ervoor zorgt dat er meer gebeurt. Hij draagt prana over, via het medicijn dat hij heeft bereid en via het contact met de patiënt. Een diepe laag van geluk bereiken, is de diepere opdracht van je werk.’

De tweede methode die Hari Sharma aanreikt om aan het innerlijk te werken is pranayama, het leren reguleren van je levenskracht, waaronder je ademhaling.

Wat doet pranayama?

Het verruimen van bewustzijn is nodig in de gezondheidszorg, vindt Hari Sharma, want we kunnen dan toegang krijgen tot meer informatiestromen en deze informatie gebruiken voor genezing. Hij zegt ook dat we onze geest zouden moeten vestigen in het pure bewustzijn, en niet in het intellect. Dan werken we diep vanbinnen uit.

Dit is niet iets wat van de een op de andere dag gebeurt. Je moet hiervoor ka38 - januari / maart 2007

‘Als je je levenskracht bewust kunt reguleren, kun je deze sturen naar waar het nodig is. Mensen komen in blokkades terecht. Onze gedachten kunnen blokkades in de energiestromen veroorzaken. Deze blokkades kun je weer vrijmaken met pranayama.’

Dr. Hari Sharma haalt tijdens zijn lezing de kwantumfysica aan. Hij maakt een vergelijking tussen deze nieuwe wetenschap en wat er in de Veda’s te vinden is over het universum. De kwantumfysica heeft veel vooruitgang geboekt, zegt hij. Ze ontdekken steeds meer van wat er in de Veda’s staat.

‘In de Veda’s vind je de wetenschapsfilosofie van het bestaan van het universum. De moderne bevindingen zoals veldtheorie en kwantumfysica sluiten hier perfect op aan. Binnen de kwantumfysica zijn ze bijvoorbeeld tot de bevinding gekomen dat deeltjes veranderen als iemand ze waarneemt. Dit zien we ook terug in de Veda’s. Wij nemen de vijf elementen waar, maar deze elementen zijn er alleen bij de gratie van de vijf zintuiglijke waarnemingen.

De oren nemen ether waar, de huid lucht, de ogen vuur, de mond proeft het water en de neus ruikt de aarde. De staat van onze zintuigen bepaalt hoe we de elementen waarnemen.’

Dr. Hari Sharma laat in zijn lezing vele overeenkomsten zien tussen de kwantumfysica en de Veda’s. Gebruik jij de kwantumfysica in je beroepsopleiding tot Ayurvedisch therapeut?

tegenwoordig verplichte kost voor mijn studenten. Door de kwantumfysica is er nu een heel concrete link met de wetenschappelijk filosofische kant van Ayurveda en die wordt zo toegankelijker. Ook al behandel je iemand alleen voor verkoudheid, met deze kennis krijgt de behandeling een diepere laag.’

Dr. Hari Sharma pleit ervoor het innerlijke aspect van de mens niet te negeren binnen de Ayurveda. Toch, zegt hij, moet je niet alleen van binnenuit werken, ook van buitenaf, als je gezond wilt zijn.

‘Een van mijn studenten stelde laatst deze vraag: “De Vedanta richt zich niet op het lichaam. Waarom zouden we dan aandacht besteden aan voeding?”

Vanuit de visie van Vedanta – je bent bewustzijn – lijkt het lichaam niet belangrijk. Maar als je het omdraait is het wel heel belangrijk. Voeding is verdicht bewustzijn en kan satvisch, tamasisch en rajasisch zijn. Dit werkt in op het bewustzijn van de celkern die het voedsel opneemt. Het is van twee kanten te benaderen en het is dus allebei belangrijk. n

Hari Sharma schreef onder andere het boek Awakening Nature’s Healing Intelligence (Lotus Press) Meer informatie over de Academy of Ayurvedic Studies: www.ayurvedicstudies.nl

‘De film What the bleep do we know?! en de opvolger van deze film zijn 39 - januari / maart 2007

Ayurveda en relaties

robert SWami perSaud

Zoals bekend leert de Ayurveda ons dat wij allen een uniek type vormen, met kwetsbare en sterke kanten, met gevoeligheden en ongevoeligheden en ga zo maar door. Maar als je nou ook het type van je partner zou weten, zou dat je relatie dan kunnen verbeteren? Laten we eens kijken hoe een beter inzicht in elkaar heilzaam kan zijn voor je relatie.

Het aantal echtscheidingen is bijzonder hoog te noemen. Daarbij rekenen we nog niet eens de scheidingen tussen partners die niet gehuwd waren en die vaak net zo frustrerend zijn als echtscheidingen. Kortom, ‘scheiden doet lijden’ is een waarheid die aan menigeen uit de eigen ervaring bekend is. Nu zouden we bladzijden vol kunnen schrijven over hoe je een scheiding zo goed mogelijk zou kunnen regelen, maar daar zijn tegenwoordig goede scheidingsbemiddelaars voor en bovendien willen we het hier liever hebben over de mogelijkheid hoe je de kwaliteit van je relatie kunt verhogen.

Een relatie waarin de partners elkaar echt begrijpen is vaak de beste garantie voor een lang samenzijn.

Volgens de Ayurveda wordt ieder mens beĂŻnvloed door bepaalde krachten die ons bekend staan als de aarde-, water-, vuur-, lucht- en sfeerkrachten. Hun unieke combinatie vormt uiteindelijk jouw type. Als we het sterk vereenvou-

digd zouden benaderen dan kunnen we zeggen dat er globaal drie typen te onderscheiden zijn: die van de luchten sfeerkrachten die we vata noemen, die van de vuurkrachten die we pitta noemen en die van de aarde- en waterkrachten die we kapha noemen. Naast allerlei kwaliteiten die ieder type bezit bestaan er ook allerlei hebbelijkheden en minder leuke gedragskenmerken, die steeds met de aard van het type samenhangen. De goede kwaliteiten gaan we hier niet teveel benadrukken want dan komen we niet aan het probleem.

Het zijn juist de minder goede kenmerken waar we naar moeten kijken, want dat nodigt ons juist uit om elkaar beter te begrijpen. We gaan enkele voorbeelden bespreken: iemand met een hoog vata-gehalte valt met zijn gedrag vaak op met vaagheden en innerlijke onrust.

Een hoge vata brengt angsten en onzekerheden met zich mee en als dat door de partner niet begrepen wordt, leidt dat onherroepelijk tot veel ellende. Een overmatige pitta in de mens brengt juist

40 - januari / maart 2007

veel agressie met zich mee, ongeduld en gelijkhebberigheid. Terwijl een overmaat aan kapha juist traagheid met zich meebrengt, onverschilligheid en veel zelfmedelijden. Als beide partners van hetzelfde type zijn en de relatie problematisch wordt, dan zal het erg moeilijk worden begrip te krijgen voor de ander. Dat komt omdat bijvoorbeeld het type met een hoge vata dan zelf net zo’n chaotisch innerlijk heeft als de partner. Partners die samen een hoog pitta-gehalte hebben vliegen elkaar al gauw in de haren en partners met samen een hoge kapha zullen zich in hun schulp terugtrekken, mopperend, woede koesterend en zichzelf gaan beklagen, zonder nu eens tot een normaal gesprek te komen. Menig relatietherapeut zal deze situaties herkennen want het vereist een hele kunst om bij het vata-, pitta- of kaphatype gedragingen te vragen die hem of haar helemaal niet eigen zijn.

Als we kijken naar partners die verschillende types zijn, bijvoorbeeld een vata- en een kapha-type of een pittaen een vata-type, dan zou je haast denken dat het voor zulke stellen een stuk eenvoudiger is om een relatie te herstellen, mocht het fout gaan lopen.

Ten dele is dat ook zeker waar. Juist binnen een relatie-therapeutische setting zou de Ayurvedisch geschoolde bemiddelaar de partners kunnen wijzen op de bijzondere kenmerken van elkaar. In onze dagelijkse praktijk maken we vaak mee, dat partners soms heel verbaasd zijn dat de eigenschappen waarover men zich steeds zo beklaagt juist een onlosmakelijk deel uitmaken van de ander, en dat het zelfs mogelijk is om die eigenschappen

zódanig om te vormen dat het juist zegeningen blijken voor de relatie. Maar: zowel de drager van die eigenschappen als de partner moeten die eigenschappen eerst heel goed begrijpen. Ik zal een voorbeeld geven van een situatie die we in de praktijk vaak meemaken bij partners van volledig van elkaar verschillende typen; de man heeft bijvoorbeeld een hoog kapha in zich en de vrouw een hoog vata. In de spreekkamer begint het al: de man neemt het voortouw en beschuldigt zijn vrouw van ‘hak op de tak’ gedrag. De ene dag wil ze dit en de andere dag weer dat. Ze maakt plannen die ze de volgende dag weer kwijt is, kortom: ze zorgt voor onrust dat hem erg irriteert. De vrouw begint dan emotioneel te betogen dat ‘hij niet in beweging te krijgen is’; hij blijft maar doorzeuren over allerlei kwesties die allang achter de rug zijn, of als er iets gerepareerd moet worden in huis kan hij er uren mee bezig zijn, of als ze tegen hem praat en hij leest de krant of kijkt naar de televisie hoort en ziet hij haar niet, kortom: ze voelt zich door hem niet gekend, alsof er een wijde kloof tussen hen gaapt. In het consult worden beide partners nauwkeurig geanalyseerd naar hun type en vervolgens wordt hen dan uitgelegd dat de eigenschappen typisch iets zijn van hun typen, maar dat hun typen tevens ‘overgekookt’ zijn, ze zouden teruggebracht moeten worden naar normale proporties. Maar dat is nog lang niet alles.

Aan de vrouw wordt uitgelegd dat haar man eigenlijk haar ‘rots in de branding’ is. Dat hij ‘teveel’ rots is, dat weten we, daar wordt vanaf nu aan gewerkt; maar in háár leven speelt hij een heel belangrijke rol, juist omdat hij is zoals hij is. Aan de man wordt uitgelegd dat

41 - januari / maart 2007

zijn vrouw juist voor hem ‘de stroming’ is. Die hem zou moeten verleiden tot meer actie, tot meer spontaniteit. We weten ook dat de stroming nu te hoog is en ook daar moet aan worden gewerkt. Maar als ze dat nu beiden doen dan wordt hun relatie prachtig; dan zal hij met zijn kapha er steeds voor zorgen dat zijn vrouw niet helemaal ‘wegzweeft’, en dan zal zij met haar vata er voor zorgen dat hij in beweging blijft. Immers, het vruchtbare van een relatie zit hem toch vooral in het elkaar stimuleren tot nieuwe gedachtenbeelden, het elkaar doen ontdekken van nieuwe inzichten en het elkaar aanvullen. Mensen met een hoge kapha missen nu eenmaal vaak die spontaniteit en flexibiliteit waar de vata-types genoeg van hebben. De vata-types missen vaak stabiliteit en degelijkheid waar juist de kapha-types weer genoeg van hebben.

Hetzelfde geldt voor de pitta-types die aan de ene kant weer de rust van een kapha missen maar met hun gedrag juist weer opzwepend kunnen zijn, die het avontuur durven op te zoeken en die nieuwe wegen willen bewandelen.

Ik zie twee bedaarde kapha-types op vakantie rustig op een hotelkamertje zitten of geriefelijk voor hun tentje; hij met een glaasje bier en zij met een tijdschrift. Zou één van hen een vata-type zijn dan zouden ze ook een deel van hun tijd besteden aan het flaneren door de stad of langs de weilanden. Zou één van hen een pitta-type zijn dan zouden er wat riskantere tochten ondernomen worden of ontdekkingsreizen.

aandacht voor en het begrip van de ander. Partners met een groot onderling type-verschil zouden eraan moeten werken om van de zogenaamde nood van de ander een deugd te maken, maar dan moeten beide partners eerst samen de hand in eigen boezem steken.

Je moet je eigen overmatigheid onder ogen zien; heb je een hoge kapha, kom meer in beweging, probeer eens wat andere dingen te gaan doen dan wat je gewend bent. Heb je een hoog pittagehalte, werk dan aan je verdraagzaamheid, zet je ego eens een beetje aan de kant en luister meer naar anderen. Is je vata juist erg hoog, zet eens pas op de plaats, ren nu eens niet van hot naar her, overal maar roepend dat je het zo druk hebt; je hebt het namelijk helemaal niet druk, je máákt je druk!

Als beide partners praktisch dezelfde types hebben is er extra veel werk aan de winkel, maar dan zullen ze moeten ophouden elkaar te beschuldigen van eigenschappen, die ze zelf het meest bezitten. De ideale relatie bestaat misschien niet, maar je kunt er wel naar toe werken door in de eerste plaats je eigen type-kenmerken onder ogen te zien. Als de ander dat niet doet of niet wil doen, dan is soms ook ons advies om uit elkaar te gaan of te scheiden; een warme relatie schenkt beide partners immers een gevoel van vrijheid, een kille relatie geeft gevangenschap. In zo’n geval is scheiding beter voor alle partijen, want alleen in vrijheid kun je écht jezelf zijn! n

Om een relatie dus goed te kunnen onderhouden dient voor een belangrijk deel geïnvesteerd te worden in de 42 - januari / maart 2007

‘Tijdens Holi komt Nederland tot bloei’ Nog even, en het is weer Holi. Hoe wordt het in Nederland gevierd?

En: hoe zou het in Nederland gevierd moeten en kunnen worden?

OHM Vani vroeg het een aantal ervaringsdeskundigen.

Rabin S. Baldewsingh, wethouder van Den Haag: ‘In het grijze verleden kenden de oervolkeren feesten die dagenlang aanhielden, waarbij vooral godsdienstige plechtigheden een belangrijke rol speelden. Naarmate de tijd voortschreed en de mensen meer inzicht en daardoor meer vat op de natuur kregen, veranderde ook het karakter van veel feesten. De feesten werden in meer of mindere mate geseculariseerd, tot ze op den duur folkloristisch werden. Het folkloristische element maakt van Holi een buitenactiviteit bij uitstek. Vriendschappen sluiten, uit je dak mogen gaan, informeel zijn en het ontluikende groen aanschouwen. Tegenwoordig zeggen we “bruggen bouwen tussen groepen”: samen met andere culturen Holi vieren. En natuurlijk buiten. Op zulke momenten leer je waarderen dat de openbare ruimte en het groen van ons is en ons zoveel geeft: vermaak, ontmoetingsplaats en rust . Dat moet je koesteren. De Surinaamse en Indiase

geschiedenis leert dat folklore bevolkingsgroepen bij elkaar brengt en verbroedert. In Suriname en India vieren meerdere groepen Holi, en dat is iets wat op Haagse bodem ook kan worden opgebouwd: een feest van binding en burgerschap.’

Ruben Gowricharn: Hoogleraar multiculturele en transnationale vraagstukken.

‘Leicester is de stad waar de grootste Indiase gemeenschap van Engeland zou wonen. Die bevolking is geconcentreerd in de wijk Belgrave. Afgelopen Diwali was ik daar met een gezelschap van Nederlandse bestuurders in het kader van een leiderschapstraining. En het leek waar: overal op straat zag ik Indiërs. Het waren vooral Gujerati’s uit Afrikaanse landen als Malawi, Kenia, Uganda die door de heersers daar het land waren uitgezet. Een belangrijk deel van hen heeft zich gevestigd in Engeland waar ze het uitstekend doen in de politiek, het ondernemerschap en

43 - januari / maart 2007

© 2001-2006 Zicco

Holi-feest in Rotterdam

de intellectuele beroepen. Leceister is een stad waar minderheidsproblemen nagenoeg afwezig zijn. De Indiërs beheersen praktisch de hele stad en zijn er ook trots op dat ze het goed doen.

Eén van de aanwezige bestuurders flapte eruit: dit is Azië, dit is geen Europa. Klopt, al was het Diwali avond.

En dat is een groot verschil met Nederland. Hier moeten multiculturele uitingen in afgezonderde parken worden gevierd en op straat beperkt worden gehouden. Waarschijnlijk is de enige uitzondering het Rotterdamse zomercarnaval. In Engeland zie je dat

multiculturele uitingen met grotere vanzelfsprekendheid in de openbare ruimte een plaats hebben dan in Nederland. Niet dat het zonder slag of stoot is gegaan, maar de Indiërs daar hebben de slag in elk geval geleverd, en - gewonnen. Ze hebben zich niet laten wegbezemen uit de openbare ruimte.

Het besef van trots en eigenwaarde, van een eigen culturele identiteit, van iets te zijn in de samenleving, dat is voelbaar aanwezig in de samenleving. Zo zou het Holifeest door de Nederlandse Hindoestanen ook gevierd kunnen worden.’

44 - januari / maart 2007

John Gajadhar, cultureel antropoloog en Voorzitter van het Comité Holi-Divali viering Amsterdam: ‘Het Holi-feest is belangrijk voor de vorming van je identiteit. Bij identiteit kan men twee betekenissen onderscheiden: als “het eigene en onderscheidene” en “als het blijvende in verandering”. Bij identiteit als “het eigene en onderscheidene” gaat het om wat specifiek is voor een bepaalde groep, waardoor deze groep voor zichzelf en voor anderen herkenbaar is en waardoor zij zich dus kan onderscheiden van andere groepen.

Men zou kunnen veronderstellen, dat een groep niet alleen van moment tot moment herkenbaar moet zijn, maar die herkenbaarheid en onderscheidbaarheid in processen van verandering ook moet bewaren.

Bij Holi speelt het gelijkheidsbeginsel een speciale rol. Vooral voor landen met een multi-etnische bevolkingssamenstelling heeft het Holi-Phagwa feest een emancipatorische boodschap: mensen zijn gelijk ongeacht hun afkomst, religie of ras. Het Holifeest heeft verder diverse (universele) boodschappen: verbroedering van mensen, tolerantie tegenover de medemens, vernietiging van het kwade en het propageren van het goede in de mens, respect voor alles wat leeft en het milieu op onze planeet. Dus het Holi-feest heeft alle ingrediënten van een multiculturele samenleving.’

Mahesvari Autar: Studente journalistiek ‘Holi staat voor mooie menselijke eigenschappen als optimisme, zelfvertrouwen, geduld en

vriendelijkheid. Ik zie Nederland oplichten tijdens één hele grote Holikaverbranding in het midden van het land. De straten en pleinen van dorpen en steden van Nederland zijn bezaaid met de geurende kleuren van Holipoeders door de optochten en buurtfeestjes. De gezichten van alle mensen zijn bedekt met een dikke laag poeder, waardoor er maar één identiteit overblijft: die van gelijkheid, openheid en acceptatie.

Het is een (internationale) feestdag waar alleen plek is voor gezelligheid en samenhorigheid. Chawtaal met een mix van Hindipop, Bhaitakgana en Bhangra zorgt er samen met de overheerlijke vegetarische maaltijden voor dat de bevolking de hele nacht op de been blijft.’

Richard Moti: Raadslid van Rotterdam ‘Het Holifeest is een Hindoestaans feest dat oorspronkelijk ook buiten, dat wil zeggen in het openbaar, wordt gevierd.

In Nederland gebeurt dit gelukkig ook al een aantal jaren in een aantal steden, bijvoorbeeld in Rotterdam.

Medewerking van gemeenten bij het vieren van het Holifeest in de publieke ruimte zorgt ook voor een erkenning dat de Hindoestaanse gemeenschap onderdeel uitmaakt van de samenleving, en haar cultuur daar ook onderdeel van is. Tijdens de vorige gemeenteraad werd helaas de gemeentelijke medewerking bij het rood kleuren van de Hofplein-fontein stopgezet, waardoor deze het afgelopen jaar niet heeft kunnen doorgaan.

Gelukkig wordt er nu geprobeerd om deze traditie in ere te herstellen.’ n

45 - januari / maart 2007

lid van SGR en IATA

Kantoren in ROTTERDAM,

DEN HAAG,

ALMERE

Dordtselaan 144 D Rotterdam Tel. 010 -484 91 77 maar ook in BOMBAY & DELHI

Regentesseplein 12 A Den Haag Tel. 070 - 363 95 36

Allendestraat 115 Almere Tel. 036 - 530 00 33

ERCO REIZEN IS GESPECIALEERD OP RONDREIZEN OP MAAT .

(Inclusief privé-auto met chauffeur) Vertrekken wanneer u wilt.

GOEDKOPE TICKETS INDIA met KLM (2 mnd / 30 kg /1x kosteloos wijzigen) Air India met binnenlandse vluchten Jet Airways, Luft Hansa, Austrian Airlines, Swiss Air, Alitalia e.d.

DubAI met KLM , Britisch Airways, Alitalia e.d. bANGKOK met KLM, Eva, China Airlines e.d.

VERZORGDE RONDREIZEN: Vertrek op elk gewenst tijdstip.

voor € 450,-voor € 425,--

vanaf € 249,-vanaf € 479,--

Offerte aanvraag: info@ercoreizen.nl of ercoreizen@planet.nl Vliegticket naar SuRINAME met KLM, SLM of MARTINAIR tegen zeer lage tarieven. Wij vezorgen gratis uw visum.

LAAGSTE PRIJSGARANTIE VOOR SuRINAME TICKETS Voor spoedgevallen: 06 55 83 60 38 AGENTEN IN SuRINAME: ARA TRAVE Tel. 437 887 RASONIC TRAVELS Tel. 231447 NATIONAL TOuR Tel. 472 887

Dhr. Randhir Narain Dhr. Sudhir Sookha Dhr. Riaz Mohamedjoesoef

Wij helpen u bij aanvraag van visum van uw familie/vrienden uit Suriname.

Bezoek:

WWW.ERCOREIZEN.NL

l 8 l 10 l 15

DAAGSE REIS DubAI met KLM DAAGSE REIS DubAI met Alitalia DAAGSE REIS MAuRITIuS

€ 649,-€ 790,-€ 850,--

l 10 l 15 l 22 l 22 l 18 l 16 l 24 l 22 l 22

DAAGSE REIS INDIA met KLM DAAGSE PROMOTIE REIS INDIA DAAGSE KLASSIEK INDIA DAAGSE NOORD-INDIA & HIMALAYA DAAGSE ZuID-INDIA TOuR DAAGSE ZuID-INDIA TOuR DAAGSE KERALA/GOA/NOORD-INDIA DAAGSE bIHAR TOuR DAAGSE YATRA TOuR INDIA

€ € € € € € € € €

685,-950,-1.250,-1.250,-1.350,-1.175,-1.495,-1.295,-1.295,--

l 15 l 15 l 15 l 21 l 15 l 16 l 14 l 15

DAAGSE REIS THAILAND / bANGKOK / PATTAYA DAAGSE REIS SINGAPORE/MALEISIE DAAGSE REIS MALEISIE met KLM DAAGSE REIS SINGAPORE/THAILAND/MALEISIE DAAGSE REIS SuRINAME verblijf in Eco Resort DAAGSE REIS FIJI ( Nandi/Suva) en Korea DAAGSE REIS ZuID-AFRIKA DAAGSE REIS bALI / HONGKONG

€ € € € € € € €

895,-1.199,-1.050,-1.440,-895,-1.750,-1.495,-1.195,--

Alle door ERCO REIZEN uitgevoerde rondreizen vallen onder de garantie van SGR. www.surinametour.nl voor rondreizen / hotelboekingen in Suriname

WWW.ERCOTRAVELS.COM

46 - januari / maart 2007

WWW.SuRINAMETOuR.NL

47 - januari / maart 2007

Premdani

Ayurveda

Ayurvedische behandelingen bij klachten zoals chronische ­vermoeidheid, ­ ermoeidheid, stress, ­ burnout, ­ Candida-syndroom, ­ parasieten, ­ slaapstoornissen, ­ darm-en ­spijsverteringsklachten, ­spier- ­en ­gewrichtsklachten, etc.

Gespecialiseerd in Levend-Bloed-Analyse (geavanceerde microscopisch bloedonderzoek waarbij u meekijkt op de monitor), Pancha-Karma (ontgiften, onthaasten, verjongen en vitaliseren), Hoge ­ darmspoeling (met Ayurvedische kruiden en olieën), Mora ­therapie (meten van orgaanenergieën en uittesten van Ayurvedische kruiden), NAET (elimineren van allergieën).

Tevens verzorgen wij erkende opleidingen op het gebied van LevendBloed-Analyse (diploma Bradford) en Ayurvedische massages (diploma Poona).

Premdani Health Clinic en...

het Premdani Onthaastingskliniek te Olst

Etienne Premdani en de Bradford microscoop

Beena Premdani en een hoofdmassage

Verbonden aan de universiteit van Poona. Prof. Dr. P.H. Kulkarni en Prof. Dr. Yogesh Bendale. Erkend lid BATC, NWP, LVNG, RING

Premdani-Health-Clinic, Kotterikstraat 2A, 8121 RH Olst Tel. 0570-564636, ayurveda@premdani.nl, www.premdani.nl 48 - januari / maart 2007