OHM Vani 4e kwartaal 2002

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:49

Pagina 1

INFOBLAD OHM • PROGRAMMA’S 8e jaargang • oktober/december 2002 • nr 4 • prijs € 10.- per jaar

Tulsidas Spiritualiteit in het moderne India

divali

OHM

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:49

Pagina 2

Colofon OHM-Vani is een uitgave van de Stichting Organisatie voor Hindoe Media. OHM-Vani geeft achtergrondinformatie over de programma’s van OHM en maakt melding van relevante ontwikkelingen in de Hindoe-gemeenschap. Wij nodigen u uit opmerkingen of commentaar op onze programma’s of op dit blad te zenden aan Stichting OHM. De redactie behoudt zich het recht voor om ingezonden stukken in te korten, te redigeren of niet te plaatsen. Geplaatste stukken geven niet altijd de visie van de OHM weer.

Een jaarabonnement kost €10,- Opzegging dient uiterlijk 1 maand voor het verstrijken van dat jaar schriftelijk plaats te vinden.

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Stichting OHM Eindredacteur: Perdiep Ramesar Aan dit nummer werkten mee: Auteurs: Perdiep Ramesar Dhiren Gangaram Panday Sharmila Badloe Paul G. van Oyen Bart Wolthuis Lambert de Kwant Hari Rambaran Carlo R. Jadnanansing Robert Swami Persaud Met dank aan: R. Chander, D. Gangaram Panday, C. Mathura, B. Lalbahadoersing, G. Sloot, M. Stam, A. Bierdja, S. Biere.

Grafische verzorging:

Adri Segaar

Stg. OHM (redactie OHM-Vani) Koninginneweg 8 1217 KX Hilversum Telefoon 035 - 6260920 Fax: 035 - 6280843 E-mail OHM: info@ohmnet.nl Website OHM: www.ohmnet.nl ABN-Amro: 44.09.38.694

EXTRA Radioprogramma’s Van maandag 16 december tot en met vrijdag 20 december dit jaar zendt OHM-Radio vijf hoorspelen uit om 16.02-16.42 uur via 747 AM. Deze vijf extra hoorspelen gaan over de volgende onderwerpen: • Suikerbloed, • Ganesh, • Sawitri en de dood, • Trip • en • Sai Baba.

Veel luisterplezier!

Met vriendelijke groet, OHM-Radio

2 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:49

Pagina 3

Inhoud pagina 4

Redactioneel

pagina 6

OHM Televisie zondag

pagina 10

OHM Radio zaterdag

pagina 14

OHM Radio maandag de Lotusvijver

pagina 18

OHM Televisie en Radio in hindi

pagina 20

OHM Nu ook via I-mode

Pagina 21

Tulsidas

pagina 25

Divali

pagina 27

De vier levensdoelen van een mens

pagina 29

Spiritualiteit in het moderne India

Pagina 33

De oude spirituele wortels van de therapie

Pagina 37

Krishnamurti en de totale ontkenning

Pagona 46 Baas in heilig huis Pagina 48

Het godsbegrip in het Hindoe誰sme

Pagina 51

Ayurveda en haar geestelijke achtergrond

Pagina 54

Het spirituele web

3 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:49

Pagina 4

Advertenties

Mr Drs T. Bissessur

Ayurvedische behandelingen: pancha karma, masage, kruidentherapie, Acupuntuur, Prana-therapie en levende Analyse

ADVOCAAT & PROCUREUR

• • • • • • • •

Lessen: Tai Chi Chuan, Kung Fu, Qirobics, QiGong/Yoga/Meditatie

Strafzaken Echtscheidingen Kort Gedingen WAO-zaken Verblijfsvergunningen Letselschade Ontslagzaken Schadeprocedures

Ayurvedische leef- en voedingsadviezen Workshops/Opleidingen: Ayurvedische massage, Oosterse masage Prana-Therapie, Qigong en meditatie Import en distributie van Arjuna Ayurvedische kruiden Elke dinsdag van 10.00 - 11.30 uur Gratis diagnose en Prana-behandelingen Chan Makhan: Frieda de Putter:

Grotewaard 1 • 2716 XP Zoetermeer Tel: 079 - 352 15 16 • Fax 079 - 352 19 82

Chinese Ayurvedisch Doctor Acupuncturiste en Ayurvedic Practitioner

Mississippidreef 81, 3565 CE Utrecht.

Tel.: 030 - 2734171 www.jade-health.com

15 DAGEN VERZORGDE RONDREIS INDIA

vr aag

ure bro ch onze eizen rondr ITE: WEBS ONZE .nl BEZOEK reizen

rco www.e travels.com rco www.e

D ZEN IS LI ERCO REI en N VA IATA D U S .. , ER OP ZEK U R E IS T

voor € 950,-

Vertrek: 26 oktober (Divali-tour), 12 nov, 16 nov., 21 december 2002** 11 jan., 22 feb., 8 maart & 14 maart HOLI-TOUR 12 april, 21 juni, 12 juli**, 19 juli, 2 aug.16 aug., 20 sept. 2003

MAURITIUS Vliegticket van Air Mauritius Verzorgde rondreizen 15 dagen

vanaf € 750,vanaf € 895,-

HOLI-TOUR MAURITIUS voor € 895,vertrek: 8 maart af Amsterdam (www.mauritiustours.com) 21 DAGEN VERZORDE RONDRREIS VERRE OOSTEN € 1.440,Singapore, Maleisie, Malakka, Kuala Lumpur, Penang, Phuket, Thailand, Bangkok Pattaya e.d.

Vertrek: 11 okt., 8 nov. 2002. 7 feb., 14 mrt., 11 apr., 25 apr., 23 mei, 20 juni, 27 juni, 4 juli**, 25 juli**, 1 aug.**, 8 aug.**, 19 sept. 2003

DE INDIA

SPECIALIST MET EIGEN KANTOOR IN

INDIA

DORDTSELAAN 144-D • 3073 GL ROTTERDAM • TELEFOON 010-484 91 77 • FAX 010-4846534 REGENTESSEPLEIN 12A • 2562 EV DEN HAAG • TELEFOON 070-363 95 36 • E-mail:erco.reizen@wxs.nl

4 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:49

Pagina 5

Redactioneel Beste lezer, Voor u ligt de laatste OHM-Vani van dit jaar. In januari komen we met de volgende. Dit is de tweede gerestylede OHM-Vani dit jaar. We hebben zeer veel positieve reacties op de restyling gehad waar we iedereen voor willen bedanken. In de afgelopen periode heeft OHM op de Milan in het Zuiderpark gestaan met een grote stand met studio. Ook hier vielen vele positieve reacties ons ten deel.

Eerder dit seizoen heeft OHM een serie uitgezonden over de vier Hindoewaarden: dharma, artha, kama en moksha. Over deze waarden heeft Sharmila Badloe een artikel geschreven.

Hari Rambaran heeft een stuk geschreven over de religieuze voorganger, ‘Baas in Heilig Huis’. Carlo Jadnanansing heeft een stuk in ons blad gepubliceerd over het godsbegrip binnen het Hindoeïsme. Uiteraard mogen de vaste rubrieken over Ayurveda en het Spirituele Web niet ontbreken. Ook zijn vanuit OHM twee artikelen geschreven over Divali en de schrijver/vertaler van de Ramayana, Tulsidas.

Verder hebben we onze aankondiging van onze website op I-mode.

Veel leesplezier en alvast fijne feestdagen toegewenst!

Met vriendelijke groet,

In dit nummer staat weer een verscheidenheid aan onderwerpen beschreven door autoriteiten, elk op hun eigen gebied. Zo zijn er artikelen over spiritualiteit en therapie en spiritualiteit in het moderne India. Lambert de Kwant en Paul van Oyen hebben deze artikelen geschreven uit hun eigen ervaring en vooral ook door hun kennis.

Ook hebben we ditmaal een uitgebreid artikel over het werk van de denker Jiddu Krishnamurti, geschreven door kenner Bart Wolthuis.

Perdiep Ramesar, eindredacteur OHM-Vani

5 - october/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:49

Pagina 6

Televisie 4e

K W A R TA A L

OP

NEDERLAND 1

2002

13.00 - 13.30 uur

ZONDAG 6 OKTOBER 2002 13.00 - 13.30 UUR

HERHALING

Hindoes in Jamaica deel 1 en 2

ZATERDAG

12 OKTOBER

Net als in Suriname, Guyana en Trinidad werden in de vorige eeuw ruim 38000 Hindoestanen uit India naar Jamaica gebracht. Als contractarbeiders. Van Hindoestanen uit Guyana, Trinidad en Suriname horen we regelmatig het een en ander. Bijvoorbeeld in de vorm van een muzikale hit, boek, politiek standpunt of gewoon als toerist. Maar van Hindoestanen uit Jamaica hoor je nooit wat. Waarom? Wat maakt dat de Hindoestaan uit Jamaica zo onzichtbaar blijft en zich niet tot nauwelijks op Caribisch niveau profileert. In een tweedelig programma over Hindoestanen uit Jamaica, gaan we op zoek naar antwoorden op deze en andere vragen. In deel 1 ligt het accent op hun migratiegeschiedenis en hun tewerkstelling in Jamaica. In deel 2 kijken we hoe deze groep zich in de afgelopen periode sociaal economisch heeft ontwikkeld. En proberen we antwoord te krijgen op de vraag, waarom we niets van ze horen.

ZONDAG 13 OKTOBER 2002 13.00 - 13.30 UUR

HERHALING

Hindoes in Jamaica deel 2

ZATERDAG

19 OKTOBER

ZONDAG 20 OKTOBER 2002 13.00 - 13.30 UUR

HERHALING

Magazine 4

ZATERDAG

Met daarin actuele gebeurtenissen in de samenleving op sociaal religieus gebied.

Zoals: gebedsdienst in het kader van heelheid van de schepping op het strand in Westvoorne.

6 - oktober/december

26 OKTOBER

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:49

Pagina 7

Kabir Panti’s in Den Haag, herdenken hun op een gebedsbijeenkomst hun oprichting.

ZATERDAG

HERHALING 2 NOVEMBER

ZONDAG 27 OKTOBER 2002 13.00 - 13.30 UUR

Jongerenprogramma Vriendschap als basis voor integratie. Gaat het bij vriendschap puur om gezelligheid en leuke dingen doen of is er in de gesprekken ook plaats voor elkaars eigenheid en de beleving ervan. In hoeverre kan vriendschap bijdragen aan integratie: wederzijds respect en acceptatie van elkaars eigenheden.

ZATERDAG

HERHALING 9 NOVEMBER

ZONDAG 3 NOVEMBER 13.00 - 13.30 UUR

Tulsidas deel 1 De Ramayana: de grootste en de oudste epos ter wereld.

Geschreven in ongeveer 1574 is dit boekwerk op het gebied van inrichting van en zingeving aan het leven, ook vandaag nog een grote inspiratiebron voor veel mensen. Voor Indiase immigranten die in de periode 1873 - 1916 als contractarbeiders naar verschillende overzeese gebieden werden gebracht, was de boodschap van het Ramayana de enige troost, die de leegte van hun isolement en de pijn van de zware arbeid op de plantages compensatie bood. Op de met regelmaat gehouden bijeenkomsten waarop deze arbeiders soms van veraf gelegen plantages bij elkaar kwamen, werd vaak uren achtereen uit dit grote werk van Tulsidas, getiteld Ramcharit Manas, gelezen. Maar wie was deze Tulsidas?

Wat inspireerde hem dit werk te schrijven. Tegen welk sociaal, historisch achtergrond werd hij gevormd en schreef hij zijn boeken? Welke andere boeken schreef hij?

In een vierdelige serie gaan we op zoek naar antwoorden op deze en andere vragen. Maar we proberen vooral antwoord te krijgen op de vraag : wie was de mens in Tulsidas?

In deel 1 staan we stil bij o.a. zijn geboorte (tijd en plaats) en zijn jeugdjaren, die voornamelijk uit studie en zoektocht naar guru’s bestond.

De jonge Tulsidas

7 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:49

Pagina 8

Televisie MAANDAG 4 NOVEMBER 18.30 UUR TOT 19.00 UUR

!!!!!!!!

Het Divalifeest Extra uitzending in verband met het Divalifeest, het lichtfeest der Hindoes. Met als thema dit jaar: hoe vieren andere Hindoestromingen het Divalifeest. We nemen o.a. een kijkje bij onder andere de Sikhgemeenschap, de Hare Krishna beweging en de Tamils in Nederland. Wat betekent het licht van de diya voor deze groepen? Ook vieringselementen van de twee grootste Hindoegroepen in Nederland namelijk de Sanatan Dharm en de Arya Samaj komen in dit programma aan de orde.

ZONDAG 10 NOVEMBER 2002 13.00 - 13.30 UUR

HERHALING

Tulsidas deel 2

ZATERDAG

16 NOVEMBER

Met hierin onder andere zijn huwelijk en zijn relatie met de Moslimoverheersers Tulsidas als schrijver van andere boeken dan de Ramcharit Manas. Tulsidas als schrijver van de Ramcharit Manas

ZONDAG 7 NOVEMBER 2002 13.00 - 13.30 UUR

HERHALING

Tulsidas deel 3

ZATERDAG

23 NOVEMBER

De Ramayana van Tulsidas als inspiratiebron voor Hindoes in Suriname. Hoe het Ramcharit Manas van Tulsidas nog in het huidige India voortleeft. En de bhaktibeweging, die door Tulsidas in India werd geintroduceerd.

ZONDAG 24

NOVEMBER

2002 13.00 - 13.30 UUR

Tulsidas deel 4

HERHALING ZATERDAG NOVEMBER

Ramcharit Manas van Tulsidas als onderdeel van de Javaanse cultuur in Suriname.

Tulsidas in Benares Vrienden maar ook vijanden van Tulsidas Ziekte en overlijden.

ZONDAG 1 DECEMBER 2002 13.00 - 13.30 UUR

HERHALING

Wat ons scheidt

ZATERDAG

Steeds meer jongeren scheiden kort na hun huwelijk.

8 - oktober/december

7 DECEMBER

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:49

Pagina 9

ie Ook jongeren die voor het huwelijk een langdurige kennismakingsperiode hadden. Hoewel ze met de intentie van een levenlang durende relatie, het huwelijk ingaan, wordt het leven onder een dak, vaak zo benauwend dat voortzetting van het huwelijk onmogelijk lijkt. Wat maakt dat er in hun relatie een sfeer van beklemming ontstaat? Hebben zij dat ondanks hun langdurige kennismakingsperiode niet kunnen voorzien? Of zijn er externe factoren, zoals bemoeienis van familie, die daarin een rol spelen?

ZATERDAG

HERHALING 14 DECEMBER

ZONDAG 8 DECEMBER 2002 13.00 - 13.30 UUR

De filosofie van Swami Dayanand deel 2 Swami Dayanand, een van de grote vooruitstrevende geesten uit deze eeuw, heeft ten aanzien van zingeving aan het leven verschillende, bruikbare visies ontwikkeld.

Altijd lagen daar Vedische inzichten aan ten grondslag.

Een van zijn inzichten gaat over: hoe wij zaken buiten ons waarnemen, deze internaliseren en daar vervolgens een interpretatie aan verbinden. Welke mechanismen sturen dit bovengenoemd proces? En hoe overwinnen wij het subjectief element daarin?

HERHALING 21 DECEMBER 2002

ZONDAG 5 DECEMBER 2002 13.00 - 13.30 UUR

Magazine 5 Met daarin actuele onderwerpen die zich in de Hindoe samenleving op religieus en cultureel gebied voordoen.

ZATERDAG ZATERDAG

HERHALING RESP. 28 DECEMBER EN 4 JANUARI 2003

ZONDAG 22 DECEMBER ÉN ZONDAG 29 DECEMBER 13.00 - 13.30 UUR

Een tweedelige drama serie getiteld: Taal van het Hart.

Hierin het gedramatiseerde verhaal van een modern in Nederland opgegroeid Hindoemeisje dat na een mislukte relatie verliefd raakt op een Hindoejongen die redelijk traditioneel is ingesteld. Als zij met hem ook nog volgens de Hindoeritus met alle bijbehorende ceremonies, wil trouwen, ontstaan er spanningen. Omdat volgens sommige ouderen ritueel trouwen vanwege haar vorige relatie niet kan. Die spanningen lopen hoog op als zij op zoek gaat naar de schriftelijke verklaring van deze voor haar zo onlogische visie.

9 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:49

Pagina 10

Radio de lo 14 e

K W A R TA A L

2002

Zaterdag Maandag 21.00 - 13.00 12.00 22.00 uur uur R A D I O 747AM EN VIA DE KABEL: D E N H A A G 88.1 FM A M S T E R D A M 96.6 FM R O T T E R D A M 89.9 FM OP

OF VRAAG UW KABELEXPLOITANT NAAR DE JUISTE FREQUENTIE IN UW REGIO.

ZATERDAG 5 OKTOBER 12.00-13.00 UUR

Goddelijke inspiratie Op 2 oktober werd bij het standbeeld van Mahatma Gandhi in Amsterdam de geboortedag van Gandhi herdacht. En natuurlijk werden er enkele belangrijke momenten uit het leven van uitgelicht. Steeds weer is het verbazingwekkend hoe een ‘simpele’ Indier de Britse kolonisator wist te trotseren.

Sommigen beweren dan ook dat dit niet voor gewone mensen is weggelegd, maar slecht voor diegenen die over een bepaalde inspiratie (goddelijk?) beschikken. Wat is deze inspiratie? Kun je de inspiratie verkrijgen als je haar niet hebt? In deze uitzending van de Lotusvijver wordt er naar de antwoorden gezocht.

ZATERDAG 12 OKTOBER 12.00-13.00 UUR

De gedroomde werkelijkheid Als u deze tekst leest dan leest u niet echt wat er hier staat, maar u leest dat wat u verwacht te lezen in een aankondigingtekst van de Lotusvijver. Dat betekent dat u niet echt contact maakt met de werkelijkheid maar slecht met uw beelden daarvan. Wanneer u dit beseft en door dit patroon heen weet te breken dan is de weg tot de waarheid voor u open. Dit is het gedachtegoed van Krishnamurti in een notendop. In deze uitzending heeft de Lotusvijver een gesprek met drs. Bart Wolthuis die onderzoek deed naar de filosofie van Krishnamurti.

10 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:49

Pagina 11

e lotusvijver ZATERDAG 19 & 26 OKTOBER 12.00-13.00 UUR

Spiritualiteit en therapie deel 1 en 2 De belangstelling voor spiritualiteit is sinds de zestiger jaren enorm gegroeid. Maar er is ook een groei, misschien wel verandering, in de presentatie van spiritualiteit te zien. De yoga en meditatie van weleer zijn vervangen door verschillende therapieën. Hoe is deze ontwikkeling te verklaren? Hoe is de therapie in de spiritualiteit terecht gekomen?

ZATERDAG 2 NOVEMBER 12.00-13.00 UUR

Het gebed van Tulsidas Onlangs organiseerde OHM een symposium over Tulsidas, een middeleeuwse Indiase dichter/heilige. De werken van Tulsidas, religieus en devotioneel, zijn voor de in Nederland levende Hindoes van groot belang. De Lotusvijver verzorgt in deze uitzending een beschrijving van de weg die Tulsidas als het beste spirituele pad beschrijft, namelijk de weg van het gebed en de devotie.

ZATERDAG 9 NOVEMBER 12.00-13.00 UUR

Divali en de vrouw in het Hindoeïsme Jaarlijks vieren miljoenen Hindoes over de hele wereld het Divalifeest. Hierbij staat de vrouw op een respectabele wijze centraal. De Lotusvijver sprak voor deze uitzending met een aantal Hindoe vrouwen over de plaats die het Hindoeïsme hen toekent.

ZATERDAG 16 NOVEMBER & 23 NOVEMBER 12.00-13.00 UUR

Spiritualiteit in het moderne India Wanneer men zegt dat India de bakermat van spiritualiteit is dan bedoelt men daarmee het oude en misschien wel het mythologische India. In die traditionele samenleving zijn grote werken als de Veda’s en Upanishads ontstaan. De Indiase samenleving echter, is in de afgelopen eeuwen drastisch gemoderniseerd. Tegenwoordig wil de Indiër ook een kleurentelevisie en een DVD-speler. Welke invloed heeft deze modernisering op de befaamde traditionele spiritualiteit van India?

11 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:49

Pagina 12

Radio de lot 1e Kunst en spiritualiteit De Lotusvijver besteedt vier programma’s aan mensen die hun spirituele beleving met kunst uitdrukken. Dit kan zang, dans, muziek, een gedicht of een schilderij zijn. Deze kunstenaars menen dat hun diepe ervaringen alleen via kunst kan worden gecommuniceerd.

Met woorden blijft het zich behelpen. Aan de andere kan kunst de eigen beleving verdiepen en daarmee ook een weg tot spiritualiteit zijn.

ZATERDAG 30 NOVEMBER 12.00-13.00 UUR

Kunst in relatie tot spiritualiteit Een studiogesprek met kunstenaars over de relatie tussen kunst en spiritualiteit.

ZATERDAG 7 DECEMBER 12.00-13.00 UUR

Mandala’s tekenen Hoe worden mandala’s gebruikt voor spirituele groei?

ZATERDAG 14 DECEMBER 12.00-13.00 UUR

Intuïtief schilderen Een portret van schilder Syta Boonstra over haar werk en inspiratie.

ZATERDAG 21 DECEMBER 12.00-13.00 UUR

Helend zingen Een portret van Swami Kaalikamba over haar roeping om helend te zingen

12 - oktober/december

K W A R TA A L

2002

Maandag 21.00 - 22.00 uur R A D I O 747AM EN VIA DE KABEL: D E N H A A G 88.1 FM A M S T E R D A M 96.6 FM R O T T E R D A M 89.9 FM OP

OF VRAAG UW KABELEXPLOITANT NAAR DE JUISTE FREQUENTIE IN UW REGIO.

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:49

Pagina 13

e lotusvijver ZATERDAG 28 DECEMBER 12.00-13.00 UUR

Vergeving In de periode rondom kerst en de jaarswisseling worden er vele persoonlijke en officiĂŤle vredesboodschappen uitgesproken. In deze dagen zijn we geneigd om het afgelopen jaar te evalueren en de balans op te maken. Dan beseffen we ons hoe moeilijk het is om anderen te kunnen vergeven voor hetgeen zij bewust of onbewust hebben veroorzaakt. Daarom sluit de Lotusvijver het jaar af met een praktisch programma over vergeven.

13 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:49

Pagina 14

Radio 14 e

K W A R TA A L

2002

Maandag 21.00 - 22.00 uur R A D I O 747AM EN VIA DE KABEL: D E N H A A G 88.1 FM A M S T E R D A M 96.6 FM R O T T E R D A M 89.9 FM OP

OF VRAAG UW KABELEXPLOITANT NAAR DE JUISTE FREQUENTIE IN UW REGIO.

MAANDAG 7 OKTOBER 21.00-22.00 UUR

Gandhi Op 2 oktober werd de 140e geboortedag van Mahatma Gandhi bij het standbeeld in Amsterdam herdacht. Opvallend is dat het merendeel van de Hindoestanen zich hierbij niet direct betrokken voelen. Wat is de oorzaak van deze geringe betrokkenheid van de Hindoestanen bij Gandhi?

MAANDAG 14 OKTOBER 21.00-22.00 UUR

Aanbidding door kunst Binnen de Hindoe traditie kennen we een groot aantal rituelen. Dit kan variĂŤren van grote Vedische vuuroffers tot de dagelijkse huiselijke rituelen. Bij al deze activiteiten worden tal van attributen, meestal materiele zaken, geofferd. Echter, er is ook de mogelijkheid om het Goddelijke door middel van kunst te aanbidden. Hoe? In deze uitzending zocht OHM-Radio naar de antwoorden.

MAANDAG 21 OKTOBER 21.00-22.00 UUR

Navaratri Het Navaratrifeest lijkt steeds populairder te worden. Steeds meer mensen besluiten om deze periode van negen dagen op en of andere manier te vasten of dagelijks enkele rituelen voor de goddelijke Moeder uit te voeren. Opvallend is dat veel vrouwen zich door de Navaratri aangetrokken voelen. OHMRadio portretteerde enkele Hindoe vrouwen tijdens de Navaratri.

14 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:49

Pagina 15

MAANDAG 28 OKTOBER 21.00-22.00 UUR

Tulsidas Op zaterdag 26 oktober organiseerde de OHM een symposium over de grote dichter heilige Tulsidas. Dit naar aanleiding van de vierdelige televisieserie dat vanaf 3 november over het leven van Tulsidas door de OHM wordt uitgezonden. In deze uitzending hoort u een uitgebreid verslag van dit symposium.

MAANDAG 4 NOVEMBER 21.00-22.00 UUR

Divali Vanavond vieren miljoenen Hindoes over de hele wereld het Divalifeest. Ter gelegenheid van deze bijzondere dag voor de Hindoes brengt OHM-Radio een feestelijk programma met informatie over de achtergronden van het feest en sfeervolle bhajans.

15 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:49

Pagina 16

Radio 1e MAANDAG 11 NOVEMBER 21.00-22.00 UUR

Ramayana huis aan huis Onder de Nederlandse Hindoes is de Ramayana nog steeds het populairste religieuze geschrift. Dit komt mede door de informele, huiselijke Ramayana-bijeenkomsten. Hier wordt de religie in de familie en vriendenkring beleefd. Hoe zien de huiselijke Ramayana bijeenkomsten eruit? OHM-Radio volgde een Ramayana-leeskring.

K W A R TA A L

2002

Maandag 21.00 - 22.00 uur R A D I O 747AM EN VIA DE KABEL: D E N H A A G 88.1 FM A M S T E R D A M 96.6 FM R O T T E R D A M 89.9 FM OP

MAANDAG 18 NOVEMBER 21.00-22.00 UUR

OF VRAAG UW KABELEXPLOITANT

Suriname helpen

NAAR DE JUISTE FREQUENTIE IN UW REGIO.

De een wil het Lalla Rookh gebouw renoveren terwijl de ander speeltuinen in Nickerie wil opknappen en weer een ander bouwt een mandir in Paramaribo Noord. Het lijkt alsof er onder de Hindoestanen een besef ontstaat dat men vanuit Nederland kleine initiatieven kan nemen om de eigen gemeenschap in Suriname te helpen. Hoe is deze ontwikkeling te verklaren? OHM-Radio sprak met een aantal initiatiefnemers.

MAANDAG 25 NOVEMBER 21.00-22.00 UUR

Tulsidas tussen mythe en historie Afgelopen zondag vond de laatste uitzending van de vierdelige serie over het leven van de Indiase dichter/heilige Tulsidas plaats. In deze serie staan sommige volksverhalen over Tulsidas op gespannen voet met de historische feiten. Hoe reageerden devote Hindoes op deze historisch wetenschappelijke correctie van hun overtuigingen?

MAANDAG 2 DECEMBER 21.00-22.00 UUR

principe van geven Tijdens de komende feestdagen worden er heel wat cadeaus gegeven. Deze handelingen worden meestal door de sociale regels dan wel door onze gevoelens ingegeven. Echter, geven kan ook vanuit de Hindoe religie worden bekeken. De handeling blijft dan dezelfde maar het motief verandert. Wat zegt het Hindoe誰sme over geven?

16 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:49

Pagina 17

MAANDAG 9 DECEMBER 21.00-22.00 UUR

Arya Samaj jongeren Sinds enkele jaren voeren de verschillende Arya Samaj-organisaties een intensief beleid om de jongeren bij de culturele en religieuze activiteiten te betrekken. Immers, ook onder de Hindoes is er sprake van secularisatie. Heeft het jongerenbeleid gewerkt? OHM-Radio zocht naar de antwoorden.

MAANDAG16 DECEMBER & 23 DECEMBER 21.00-22.00 UUR

Taal van het hart “Waarom kan een vader niet gewoon tegen zijn zoon zeggen dat hij van hem houdt”, vraagt Amitabh Bachchan aan het begin van de film ‘Kabhi khushi kabhi gham’. Met deze zin geeft de megaster op een treffende wijze aan hoe het is gesteld met de emotionele communicatie onder de Hindoestanen. Hoe komt het dat wij onze gevoelens nauwelijks uiten? En wat voor invloed heeft dit op ons emotionele leven?

MAANDAG 30 DECEMBER 21.00-22.00 UUR

Jaaroverzicht In de laatste uitzending van het jaar blikt OHM-Radio terug op de hoogte- en dieptepunten uit de Hindoegemeenschap van het afgelopen jaar

17 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:49

Pagina 18

VERTALING

A. BIERDJA

Televisie hindi

18 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:49

Pagina 19

Radio hindi

19 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:49

Pagina 20

OHM nu ook via I-mode

OHM is sinds enige weken ook present op het nieuwe mobiele telefoonplatform I-mode.

Via een speciaal voor dit platform ontworpen I-modesite is het laatste OHM-Nieuws, de meest actuele radio-en televisieprogrammering opvraagbaar. Een overzicht van de eerstkomende Hindoehoogtijdagen en een makkelijke direct phone en mailmogelijkheid maken het geheel compleet.

PERDIEP RAMESAR

OHM nu ook via I-mode. Het adres is: www.ohm-imode.nl.

OHMNET Uiteraard kunt u ook nog terecht bij ‘gewone’ website van OHM. Indien u onverhoopt een radio of televisie-uitzending gemist heeft, dan kunt u die beluisteren of bekijken via OHMNET. Het adres van de OHM-website is www.ohmnet.nl.

Nederland8 Voor interreligieuze dialoog kunt u overigens nog steeds terecht bij Nederland 8,

een gezamenlijke website van zeven levensbeschouwelijke omroepen, waaronder de OHM. Diverse thema’s zoals geloof en politiek, klonen en dood doet leven komen er aan bod.

Durft u mee te discussiëren? Surf dan naar www.nederland8.nl.

Voor meer info: Dhiren Gangaram Panday, eindredacteur Internet, redactie@ohmnet.nl. ■

20 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:49

Pagina 21

D E E E U W I G E D I E N A A R VA N

GOD

Tulsidas

De Ramayana is geschreven en vertaald in vele talen door vele auteurs. De meest bekende versie is toch de Ramcharit Manas, geschreven door 16e eeuwse Indiase dichter Tulsidas. Doordat het in het Hindi was opgesteld was het geschrift beschikbaar en begrijpelijker voor een groter en breder publiek. Vooral door zijn sublieme dichtstijl wist hij vele harten te bekoren. Zo populair als hij was wegens zijn Ramcharit Manas, zo onbekend was zijn levensloop. Historici zijn al vele jaren met elkaar in debat over de mysterieuze levenswandel van Tulsidas. Was hij nu wel of niet getrouwd? Hoe verliep zijn pelgrimage? Onder andere over deze vragen tasten wetenschappers nog steeds in het duister.

21 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:49

Pagina 22

PERDIEP RAMESAR EN DHIREN GANGARAM PANDAY

Tulsidas Zijn teksten wist hij ritmisch te gieten in de vorm van doha’s en chaupai’s, waarmee hij het verhaal van prins Rama en zijn gemalin Sita kon verlevendigen. De Ramcharit Manas, ‘Het heilige meer van de Daden van Rama’, bestaat uit 5100 chaupai’s en 1200 doha’s en zeven Kand’s. Een doha is een tweeregelige vers, een chaupai is een vierregelige vers en een Kand is een hoofdstuk.

Het epos vertelt het verhaal van de verbanning uit de stad van Ayodhia van prins Rama en de gebeurtenissen tijdens deze veertienjarige ballingschap in het woud. De oorzaak van deze ballingschap komt doordat Rama’s vader koning Dasharatha ooit een belofte had gedaan aan zijn aan een van zijn drie vrouwen Kaikeyi. Zij dwong hem haar zoon Bharata tot troonopvolger te maken. Rama maakte daar geen enkel punt van en vertrok uit eigen beweging naar het oerwoud. Zijn vrouw Sita en zijn jongere broer Lakshman lieten hem niet in de steek en gingen met hem mee. Met zijn drieën beleefden ze vele avonturen in het woud gedurende die veertien jaar. Het dieptepunt was de ontvoering van Sita door de demonenkoning Ravan die haar meenam naar zijn rijk Lanka. Op heldhaftige wijze heeft Rama zijn echtgenote gered met hulp van mens, en dier, waaronder de apen geleid door de trouwe Hanuman.

Tulsidas was geboren in Rajpur, in de Bandadistrict van Uttar Pradesh (UP) in de zestiende eeuw, rond 1532 na Christus. Ook claimt de deelstaat Bihar zijn geboortegrond. Volgens bronnen betekent zijn naam Tulsidas: ‘de dienaar van de geneeskrachtige plant Tulsi’,

maar volgens andere bronnen is zijn spirituele naam Rambola, hetgeen betekent ‘dienaar van Rama’. Vele deskundigen vertalen zijn spirituele naam als ,,de eeuwige dienaar van God”.

Hij wordt gezien als de incarnatie van Valmiki. Valmiki schreef eerder de Ramayana in het Sanskriet. De Sanskrietversie wordt door velen aangenomen als de originele Ramayana.

Tulsidas heeft verschillende Ramayanaversies gebruikt als bron voor zijn Ramcharit Manas. De Sanskrietversie van Valmiki hoort hierbij, maar ook de Adhiyatma Ramayana. In de Adhiyatma Ramayana wordt Rama voor het eerst als God beschreven. In de Ramayana van Valmiki is het nog onduidelijk of het om een prins, koning of God gaat. Tulsidas zei zelf dat hij is geboren uit een familie van bedelaren. Historici zijn erover eens dat hij uit een arm Brahmaans geslacht komt.

Tulsidas had een gemêleerde vriendenkring. Verschillende historische bronnen melden dat hij zich omringde met mensen met allerlei beroepen. Tulsidas ging ook om met mensen uit de lagere kasten, zelfs kastelozen had hij in zijn netwerk van vrienden en kennissen.

Bronnen melden ook dat hij minstens een Moslim in zijn gezelschap had.

Een van de verhalen die de ronde doen over zijn huwelijk is dat hij getrouwd zou zijn met Ratnavali. Tulsidas hield zoveel van haar dat hij geen moment zonder haar kon. Op een dag dat zijn echtgenote bij haar vader op bezoek was kon hij het niet verdragen alleen te zijn.

De dichter is toen die nacht stiekem

22 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:49

naar zijn schoonvader’s huis getrokken om Ratnavali te ontmoeten. Ratnavali schaamde zich hiervoor. Ze zei het volgende: ,,Mijn lichaam is slechts een samenstelling van vlees en botten. Als je ook maar de helft van de devotie aan mijn ‘vuile’ lichaam zou tonen aan Shri Rama, zul je zeker de oceaan van Samsara (levenscyclus) kunnen overbruggen om onsterfelijkheid en eeuwigheid te bereiken”. Dit raakte Tulsidas heel diep, omdat hij al sinds zijn jeugd devoot is van Rama en vertrok meteen.

Hij verliet het huis en leed een ascetisch bestaan. Veertien jaar van zijn leven heeft hij gewijd aan zijn pelgrimage naar verschillende heilige bedevaartsoorden.

Dit verhaal van Tulsidas is eerder ver-

Pagina 23

filmd in zwart-wit in Bollywood (Indiase Hollywood) in Bombay, India.

Tulsidas heeft niet alleen de Ramayana vertaald en herschreven in het Hindi, maar hij heeft nog elf andere boeken geschreven, waaronder de Vinaya Patrika en Hanuman Chalisa.

De Hanuman Chalisa heeft Tulsidas geschreven als ode aan apengod Hanuman. De legende gaat dat Hanuman hem het verhaal van Rama en Sita heeft ingefluisterd, waarop Tulsidas het heeft opgetekend.

Hoewel hij veel respect en faam genoot van beroemde intellectuelen, raja’s (vorsten) en sadhu’s (asceten) wilden de

23 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:49

Pagina 24

Tulsidas Brahmaanse priesters niets met Tulsidas te maken hebben. De Brahmaanse priesters zouden aan macht en invloed inboeten als Rama’s levensverhaal toegankelijk zou worden voor het grote publiek en in spreektaal zou verschijnen.

Het volk heeft dan geen priester als intermediair meer nodig. De man of vrouw van de straat zou dan de geschriften zelf kunnen interpreteren. Er gaan geruchten dat leden van deze hoogste priesterklasse zelfs aanslagen op hem hebben laten plegen, maar dit is nog niet bewezen. Ook zijn er een aantal Hanuman pogingen tot diefstal gedaan om Tulsidas zijn werk afhandig te maken en eventueel te vernietigen.

Andere tegenstanders van Tulsidas waren de Shaivisten, oftewel de aanbidders van de goddelijke manifestatie Shiva. Het schijnt dat de faam van Tulsidas vele Shiva-volgelingen aangezet heeft hun loyaliteit te verplaatsen naar Vishnu. Dat beviel de priesters van de Shaivistische tempels niet en probeerden Tulsidas het leven zuur te maken.

Nazareth. Weer andere bronnen melden dat hij ziek werd en in armoede is gestorven, waaronder Tulsidas’ eigen teksten over zijn huidziekte. Zijn overlijdensdatum is ook niet honderd procent zeker vastgesteld, net als zijn geboortedatum, maar de Tulsidasdeskundigen zijn unaniem over het jaartal 1623 na Christus. Hij werd vermoedelijk 91 jaar oud.

Over Tulsidas’ dood zijn ook verschillende verhalen te vertellen. De deskundigen zijn hier nog steeds over aan het bakkeleien. De ene beweert dat Tulsidas een rivier is ingelopen dan zijn moksha (verlichting) heeft bereikt. De ander zegt dat hij een soort Hemelvaart heeft gemaakt als Jezus Christus van

24 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

HET

11:50

Pagina 25

FEEST MET VELE GEZICHTEN

Divali

PERDIEP RAMESAR

Hindoes over de hele wereld vieren op 4 november 2002 het jaarlijkse Divalifeest. Divali behoort tot een der belangrijkste hoogtijdagen binnen het Hindoeïsme. Op deze avond worden er diya’s (aardewerken schaaltjes) met ghee (geklaarde boter) en een lontje ontstoken met het verzoek meer licht, geluk, rijkdom en harmonie in huis te brengen.

Binnen de Sanatan Dharma is het meest bekende gegeven dat de goddelijke manifestatie Lakshmi het licht in huis zal brengen. Ook staat in de Ramayana dat de diya’s werden aangestoken toen kroonprins Rama met zijn gemalin Sita terugkeerde naar Ayodhia, nadat Sita uit Lanka werd bevrijd en Rama terugkwam uit het oerwoud na zijn ballingschap. Met deze verklaring is Divali het feest ter ere van de thuiskomst van Rama en Sita, waarna de kroonprins

officieel werd gekroond tot koning.

De aanhangers van de Arya Samajstroming herdenken tijdens Divali de sterfdag van de oprichter van de Arya Samaj, Swami Dayanand Saraswati. Hij stierf op de dag dat heel India Divali zou vieren. De Arya’s bidden op deze dag tot hun God om licht, rijkdom, harmonie en geluk te vinden in hun dagelijkse aardse bestaan.

25 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 26

Divali De traditionele manier van Divaliviering is dat de vrouw(en) des huizes de diya’s aansteekt en de rituelen uitvoert. In sommige families is het juist de traditie dat de man dat doet en dat de vrouw het lekkere eten kookt. De oude traditie leert de Hindoes ook dat ze thuisblijven om dit zogenaamde lichtfeest te vieren.

In deze moderne tijd wordt daar echter veelal anders over gedacht. Er wordt flink gegeten, gedronken, ja, ook alcohol. Ook wordt er gedanst op Hindipopmuziek van onder andere The Juniors en Face2Face. Dat zijn twee van de vele Hindoestaanse bands die Hindipopmuziek ten gehore brengen.

En er wordt gegokt op Divali-avond.

Tegenwoordig zijn de casino’s open met speciale Divalinights met Hindipopoptredens voor de Hindoestaanse Divalivierder. Van deze speciale gokgelegenheden wordt flink gebruik gemaakt, aangezien deze avond goed bezocht wordt, volgens een woordvoerder van Holland Casino.

rituele gedeelte. Echter na de rituelen zal ze zich veranderen in een ware vamp, strak en kort, die zich dansend en zwierend door het casino zal bewegen. Aan glitter and glamour zal het haar niet ontbreken.

Een andere Hindoestaanse jongere zegt dat het volgens het Hindoeïsme wel degelijk mag, omdat het gaat om de vraag om rijkdom. ,,Op die dag krijgen we, omdat Lakshmi is langsgeweest, meer geluk, zodat we inderdaad zullen winnen!”, zegt de jongeman enthousiast. ,,Jackpot!!!!!”. En als ze niet winnen, hebben ze in elk geval een leuke avond gehad.

Er is ook een hele grote meerderheid Hindoestanen die zich ergeren aan dit feestgewoel. Volgens die groep mensen moet het Divalifeest sereen en met kalmte gevierd worden, ,,niet met schreeuwerige bands en rinkelende gokkasten”. Volgens hen moet iedereen thuisblijven en het met hun gezin en familie vieren. ,,Als iemand geen gezin heeft kunnen ze het vast wel vieren bij Voor Holland Casino is dit een commerfamilie of vrienden die ook Divali vieciële etnomarketingtruc om de ren”, zegt een verontruste Hindoestaanse groep naar het casino te Hindoestaanse jongere die graag de trekken. Voor de Hindoe die Divali in ware betekenis van Divali in ogenhet casino viert, is het een ‘way of schouw wil blijven houden. ,,Je komt enjoying Divali’. ,,Het is toch feest? op zo’n dansavond in Nou, mag je dan niet Het Licht aanraking met zoveel dansen, zingen en pleverleidingen, zoals zier maken?”, zegt een Het Licht dat de donkerte doet verdwijnen alcohol en drugs, dat jongedame die een ware Het Licht dat Kwaad doet verbleken je de ware aard van metamorfose van plan Het Licht dat het Hart doet verwarmen Het Licht dat mensen doet stralen het feest weleens zou is, voordat ze zich in het Het Licht van innerlijke Vrede kunnen vergeten, feestgedruis stort. Ze is Het Licht van Goddelijke Liefde namelijk het vereren van plan om aan het Dat is het ware Licht van moeder de vrouw begin van de avond een en verlichting”. sari te dragen tijdens het Dhiren Gangaram Panday (Amsterdam, 2001) 26 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 27

De vier levensdoelen van een mens

Krishna instrueert Arjuna

SHARMILA BADLOE

Yayur Veda Hoofdstuk 40 mantra 1: ‘God bevindt zich overal. Hij zit in alles en iedereen. We kunnen Het, de Param Atma, via onze atma ervaren. Alles in het universum is zijn manifestatie.

Alle dingen behoren hem toe. Gebruik dat deel waar u recht op heeft. wees niet hebzuchtig, want niets is van u. Besef dat God de eigenaar is van alles.’

Van alle wezens op aarde is de mens de enige met een vrije wil en een hogere vorm van intelligentie. Hij kan die gebruiken om andere schepselen: planten, dieren of materie te schaden.

Hij kan ook kiezen om al die schepselen juist te respecteren, zodat een ieder in deze wereld een eigen plek kan hebben en zich vrij kan ontwikkelen.

Het Hindoeïsme gaat ervan uit dat effectieve ontwikkeling van de mens

sterk wordt bevorderd als deze plaatsvindt langs de weg van de vier levensdoelen, namelijk dharma, artha, kama en moksha.

Dharma stelt ons in staat aan plichten, die het welzijn van de mensheid bevorderen te voldoen. Het is de basis en de energiebron van onze fysieke, mentale en geestelijke ontwikkeling, het is een totaal van de ethische en de morele nor-

27 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

men en waarden die gelden in een samenleving en in verhouding tot God. Maar de dharmafilosofie is niet een stelsel van dogmatische regels. Het is een houding waarmee we in het leven staan en die ons, ingegeven door zelfinzicht, streeft naar ordening van ons gedrag. De innerlijke kracht die aan het verlangen tot ontplooiing ten grondslag ligt, is onze persoonlijke Krishna en Arjuna dharma. Deze maakt ieder mens tot wat hij of zij is. Uniek, onvergelijkbaar met anderen, iemand met een eigen bestemming. Ordening van ons individueel gedrag moet uiteindelijk uitmonden in sociaal dharma; een gedisciplineerde samenleving, die de eigenheid of de dharma van anderen erkent, respecteert en hem daarmee ruimte geeft voor zelfontplooiing.

Artha betekent letterlijk: alles wat je aan materiĂŤle zaken nodig hebt om een voorspoedig en gezond leven te leiden.

Inkomen, voeding en huisvesting behoren tot artha. Ook luxe artikelen, zoals mooie kleren, lekker eten en vakantie vallen onder artha.

Maar bovenal is artha een handleiding die de natuurlijke behoefte om jezelf zoveel mogelijk te ontplooien en te ontwikkelen, vorm en inhoud geeft. Artha wil van het leven op zoveel mogelijke gebieden een succes maken. Het arthaprincipe gaat om meer dan alleen het bezitten van dingen die we nodig hebben om onze materiĂŤle behoeften te ver-

Pagina 28

vullen. Je persoonlijke instelling die verantwoordelijk is voor de wijze waarop je het inkomen verwerft en de manier waarop je met de verkregen rijkdommen omgaat, zijn belangrijker dan het bezit zelf. Zo is het verkrijgen van rijkdommen alleen correct als deze met in achtneming van de dharmaregels gebeurt: eerlijk, met respect voor je medemens en andere schepselen, geweldloos en ook nog op onthechte wijze.

Het artha-principe ziet het leven als een ontwikkelingstraject waarin ruim plaats is voor materieel genot. Belangrijk is wel dat een deel van de verkregen rijkdommen terug wordt gegeven aan de samenleving, die het verkrijgen van de inkomsten immers mogelijk heeft gemaakt. Dit kan in de vorm van dienstbaarheid, giften of activiteiten die de spirituele ontwikkeling van anderen stimuleren, zoals yajna’s of vuuroffers.

Kama betekent goede wil. De mens hoort altijd het goede na te streven en het kwade te verwerpen.

Uiteindelijk leiden dharma, artha en kama het atma; de ziel, naar moksha of verlossing: het ultieme doel voor elk leven op aarde.

28 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 29

Spiritualiteit in het moderne India

PAUL G. VAN OYEN

Spiritualiteit is sinds onheugelijke tijden geheel en al verweven met het Indiase maatschappelijke bestel. Er zijn niet veel andere landen waar de asceet, de filosoof en de kenner van de Veda's zoveel aanzien genieten en zoveel gezag hebben als in India. Niet voor niets dat de meer commercieel ingestelde en ondernemende geesten in India spiritualiteit als een interessant exportartikel hebben ontdekt en bezig zijn de wereld op dit gebied te veroveren.

Overal ter wereld, zelfs in Rusland, zijn ashrams en meditatiecentra te vinden.

In het kielzog van de Vedische traditie zien we ook een Boeddhistisch wereldwijd reveil. Ook dat is niet verwonderlijk als we bedenken hoezeer beide tradities in feite hand in hand gaan. Toch dient zich de prangende vraag aan naar wat spiritualiteit te betekenen heeft. De Vedische traditie is hier heel duidelijk over. Spiritualiteit heeft alles te maken met de speurtocht naar jezelf en houdt het vermogen in om in de diepere lagen van jezelf door te dringen en te leren hoe je van daaruit in het gewone leven kunt staan. Het impliceert een groot vermogen om altijd alle tijd en ruimte te hebben zoals een toeschouwer die naar een wedstrijd kijkt. Wie alle tijd en ruimte ter beschikking heeft, heeft het niet langer druk en kent een innerlijke rust. Juist omdat deze mens innerlijk

rustig blijft zal dikwijls op zijn daadkracht een beroep worden gedaan, zodat hij of zij het naar gewone maatstaven bijzonder druk moet hebben. Met deze tegenstrijdigheden leren omgaan is de uitdaging van de moderne mens die spiritualiteit zoekt. Die mens is een 'zoeker'. Wat 'zoekt' hij? De werkelijkheid omtrent zichzelf. Als hij die werkelijkheid eenmaal heeft gevonden en verankerd in zijn manier van leven en functioneren is hij een wijs mens geworden, een Zelfgerealiseerde. Hij heeft de vrijheid van het onbegrensde in zichzelf gevonden en leeft ernaar.

Het moderne India is een onwaarschijnlijke smeltkroes van tegenstrijdigheden.

De vervuiling is onvoorstelbaar groot en het ambtelijk onvermogen om orde te scheppen in een chaotische wereld is verlammend groot. Toch blijkt steeds

29 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 30

Spiritualiteit in Advertenties

REGRESSIE REÏNCARNATIETHERAPIE Is een vorm van psycho/bewustzijnstherapie dat geschikt is voor werken met een breed scala aan klachten, problemen en levensthema's, waarvoor inzicht, verandering of meer dan wel andere keuze mogelijkheden worden gezocht. *Totale gezichts- en lichaamsverzorging " D AT J E V E R L E D E N JE ZO IN DE WEG KAN ZITTEN" Voor inlichtingen: Savita D. Harpal Tel. 035 - 6214405 ’s-Gravenlandseweg 152 a 1217 GA Hilversum

Andre’s Caribbean Travel PARAMARIBO! KLM/SLM/AIRFRANCE

weer opnieuw dat verspreid over heel India vele plekken te vinden zijn die een unieke uitstraling hebben.

Spiritualiteit is er bijna tastbaar en concreet aanwezig. Een bezoek aan de diverse heilige plaatsen in de Himalaya’s zal dit al spoedig duidelijk maken, waarbij vooral Rishikesh in het oog springt. De traditie houdt ons voor dat vanuit de Himalaya’s een uitstorting heeft plaatsgevonden van zulke heilige en gezegende plekken. Wijsheid en deugdzaamheid hebben er sinds onheugelijke tijden een woonplaats gevonden.

Deze plekken zijn teveel om op te noemen en natuurlijk komen er plekken bij terwijl sommige plekken verdwijnen.

Juist door het feit dat vanuit deze plaatsen de aloude wijsheidstraditie van het Vedische Sanatan Dharma steeds gevoed wordt en blijft, is het mogelijk dat een voortdurende stroom van bijzondere mensen binnen deze traditie doorgaat.

Alleen al in de afgelopen honderd jaar zijn vele namen van bijzondere mensen te noemen, méér dan men in een periode van duizend jaar in het Westen zou kunnen vinden: Ramakrishna, Ramana Maharshi, Hazrat Babajan, Vivekananda, Dayanand Saraswati, Anananda Mayi Ma, Aurobindo, Anasuya Devi, Mahatma

Singel 240 (hoek Raadhuisstraat tegenover het postkantoor) 1016 AB AMSTERDAM-Centrum Tel: 020-6833840 Robin Premdhani Directeur

30 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 31

in het moderne India India kampt met het probleem van grote getallen. Op een bevolking van ongeveer 1 miljard zielen zijn wellicht één of twee miljoen mensen uiterlijk bezig met 'spiritualiteit'. Uiterlijkheid is echter bedriegelijk. Geschat wordt dat niet meer dan tweeduizend mensen werkelijk zodanig op zoek zijn dat zij ook zullen vinden wat zij zoeken.

Gandhi, Krishnananda Saraswati, Devaraha Baba, Bharati Krishna Tirtha, Brahmananda Saraswati, Chandrasekharendra Saraswati, Shyama Mataji, Chandrasekhara Bharati, Shantananda Saraswati, Abhinava Vidyatirtha, Bharati Tirtha en Amma Mata Amritanandamayi en nog zeer vele anderen. Dit zijn slechts enkele namen die spontaan opkomen, zonder verdere research. Opvallend is dat tegenwoordig ook vrouwen in de openbaarheid treden.

Spiritualiteit heeft alles te maken met de speurtocht naar jezelf en daarmee met Zelfrealisatie, mukhti. Centraal staat hierbij de boodschap van Shrî Krishna zoals die is opgetekend in de Bhagavad Gita. Het commentaar van Shankara wordt algemeen beschouwd als het standaardcommentaar op de Gita vanuit het oogpunt van Advaita Vedanta. Ook

De werkelijk bevrijde ziel koestert geen enkele wens om enige vorm van missie te bedrijven. Indien nodig zal zo'n ziel precieze en afgemeten impulsen geven die altijd heel nauwkeurig op een specifieke situatie zijn afgestemd. Vervolgens zijn er diegenen die op weg zijn.

Sommigen van hen zullen mensen om zich heen verzamelen en hun eigen boodschap verkondigen. Anderen zullen de stilte opzoeken om langs die weg boven hun begrenzingen uit te stijgen.

Weer anderen zullen zich overgeven aan God of aan een guru en zullen door dienstbaarheid en overgave tot zichzelf trachten te komen. Eenpuntige aandacht zal deze mens verder helpen om tot zijn of haar Ishta Deva te komen. De verbinding met de Ishta Deva geeft de nabijheid van het Absolute maar nog niet de eenheid zelf. Die eenheid zal dagen met behulp van Zelfkennis dat wil zeggen met het innerlijk weten dat er geen verschil is tussen individueel en universeel, tussen atman en brahman. Wanneer alleen het Zelf overblijft is bevrijding een feit. Dit is het doel van spiritualiteit, ook in het India van nu.

31 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 32

Advertenties

FILMS INTERNATIONAL

• Doku / Drama • Producent van film en video producties • Ruim 35 jaar ervaring in creativiteit en kwaliteit Laan van van Meerdervoort Meerdervoort 316 316 • • 2563 2563 AM AM Den Den Haag Haag Laan Te e ll e e ff o oo on n :: 0 07 70 0 -- 3 36 65 58 82 21 18 8• •F Fa ax x :: 0 07 70 0 -- 3 36 65 53 37 71 16 6 T e-mail: rfifilms@w d ao.on.entl c aasneam

32 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 33

De oude spirituele wortels van de therapie

Is de therapie in de spiritualiteit terechtgekomen of de spiritualiteit in de therapie? De traditionele Westerse psychotherapie kon moeilijk in de menselijke behoefte aan zin te voorzien, omdat ze immers probeert klinische verschijnselen te benaderen vanuit een wetenschappelijk materialisme, waarin zin iets arbitrairs is en dus niet bestaat.

Toch zijn er psychotherapeuten en spirituele therapeuten die zich laten leiden door spiritualiteit en zingeving, waarin de mens wordt gezien als een spiritueel of bezield wezen en een klacht als een uiting van een verbroken verbinding met de diepere zin van het bestaan. In deze methode berusten zowel de diagnostiek als de manier van behandelen vooral op een intu誰tieve, gevoelsmatige grondslag en minder op een verbale en rationele, zoals dat doorgaans in de traditionele psychotherapie het geval is.

33 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 34

LAMBERT DE KWANT

De oude spirituele wo

Upanishads Psychotherapie is ontstaan als antwoord op het menselijk lijden, inherent aan het leven op deze aarde. De Westerse beschaving beschouwt psychotherapie als een betrekkelijk recent deelgebied van de psychiatrie. Toch bestonden er al in de vroege fase van onze beschaving gebruiken om het menselijk lijden te verlichten door priesters, sjamanen en medicijnmannen. Sjamanen worden beschouwd als de eerste genezers en de psychotherapie heeft meer religieuze wortels dan over het algemeen wordt toegegeven. De mystieke traditie vinden we in de mondelinge overleveringen, opgetekend in de Upanishads, de Boeddhistische sutra’s en vergelijkbare

teksten die duizenden jaren oud zijn. Ze laten zien dat mystieke leraren van de meest uiteenlopende culturen opmerkelijk overeenkomstige dingen zeiden en zich ook bezighielden met het menselijk lijden. Deze mystieke traditie, dikwijls verward met religie, neemt een geheel eigen plaats in. Religie en mystiek houden zich weliswaar beide bezig met het sacrale, maar de meeste religies associĂŤren het sacrale met een godheid. De mystiek daarentegen brengt het sacrale in verband met het onbegrepen Zelf van iedere mens. Religie en mystiek zijn een reactie op de gewaarwordingen van het sacrale. In het verre verleden werkten de meeste mystici binnen een bepaalde religie, maar hun handelwijze onderscheidde zich van die van de dagelijkse godsdienstoefening. De zwervende

34 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 35

wortels van de therapie monniken, voor wie de Upanishads werden geschreven, verrichtten niet de Hindoeïstische offerhandelingen en rituelen, maar volgden bijzondere gebruiken die hun in het geheim door hun leraren werden overgeleverd.

Uit de psychologische en psychiatrische vakliteratuur kan de conclusie worden getrokken, dat de Westerse cultuur doorgaans aan dit onderscheid tussen religie en mystiek voorbij gaat. Jammer, want juist door het accent te leggen op de zelfontwikkeling zit de mystiek op dezelfde lijn als de psychotherapie. De mystieke traditie houdt zich vooral bezig met die problemen waarvoor de moderne psychotherapie geen oplossing heeft.

Het is opmerkelijk dat de spirituele therapie de draad oppakt waar de psychotherapie die liet liggen. Dit is geen waardeoordeel over beide therapiemogelijkheden, maar een constatering.

Energie Een psychotherapeut die spiritualiteit als uitgangspunt neemt en daarbij aansluit op de mystieke traditie, is bijvoorbeeld de Amerikaan Wayne Dyer. Hij begeeft zich in zijn recente boek ‘Willen is kunnen’ helemaal op het spirituele pad.

Hij adviseert je helemaal te richten op wie je werkelijk bent en je daar steeds van bewust te zijn. Het gaat om het verhogen van je energie en je te richten op vreugde, vrede en vrijheid en nog veel meer. Hij haalt ook Een Cursus in Wonderen aan die ook steeds bezig is om ons bewust te laten zijn van de enige werkelijkheid die er is. De Velper regressietherapeute Dianne Bosch wijst

op het belang van het werken aan oude blokkades. Deze zijn in de loop van het leven opgebouwd, meestal doordat emoties niet gevoeld mochten worden. Ook speelt mee dat je als kind geen afwijkende mening kon hebben uit angst voor liefdesverlies.

Spiritualiteit komt in deze tijd dus niet in de therapie terecht of andersom.

Mensen als Dyer, maar ook de spirituele therapie, hebben de draad uit de oudheid weer opgepakt, ook al hoef je het niet eens te zijn met hun vaak sterk uiteenlopende conclusies.

Zelf pleit ik ervoor het begrip spiritualiteit in de therapie niet teveel te benadrukken. Het gaat in wezen om gelijkwaardigheid. We denken dat de therapeut dé antwoorden heeft en de patiënt of cliënt in therapie gaat om de antwoorden te krijgen. Over het algemeen is er in de relatie cliënt en therapeut dan ook sprake van verticaliteit. Het gaat erom de afscheiding te overstijgen en de verbinding te maken met de ander. Wat er in de bewoordingen van ‘Een Cursus in Wonderen’ gebeurt, is dat de speciale relatie een heilige relatie en de verticale relatie een horizontale relatie wordt waar sprake is van een wezenlijke verbinding van cliënt en de rollen van cliënt en therapeut onderling verwisselbaar zijn.

Het heeft dus zin na te gaan wat de mystieke traditie ons vandaag te zeggen heeft, zowel voor de therapie in het algemeen als voor de psychotherapie in het bijzonder, maar vooral voor de gezondheid en de menselijke ontwikkeling in het algemeen.

35 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 36

Advertenties

Tewarie & Partners Accountants en Belastingadviseurs Parmessar & Tjon A Ten Accountants en Belastingadviseurs T&H Groep Accountants & Belastingadviseurs bestaat uit: • Tewarie Accountants en Belastingadviseurs • Parmessar & Tjon A Ten Accountants & Belastingadviseurs • Admi Services, administratieve dienstverlening voor het midden & kleinbedrijf.

T&H Groep is uitgegroeid tot een organisatie met een gevarieerd samengestelde praktijk voor controle, beoordeling en samenstellingsopdrachten.

Naast adviespraktijk en de financiële-administratieve begeleiding biedt de organisatie tevens fiscale dienstverlening.

Een belangrijk uitgangspunt is de betrokkenheid bij de cliënt, waarbij korte communicatielijnen zowel binnen als in de relatie met de cliënt een belangrijke rol spelen.

Naast de specialisten in eigen huis beschikt T&H Groep over een met zorg ontwikkeld contactennetwerk van externe onafhankelijke adviseurs uit diverse disciplines.

Nederland: Suriname:

Oranje Nassaulaan 55 • 1075 AK Amsterdam.

Tel: 020-6711256 • Fax: 020-6737272 Mr. F.H.R. Lim A Poststraat 19 • Postbus 1700, Paramaribo.

Tel: 474452 • Fax: 474643 en Oranje Nassaustraat 53 • Nieuw Nickerie. Tel: 0231979

K.B. Tewarie RA P. Parmessar FB M.L.J. Braspenning AA Mr. L. Krokke-Toffoli Drs. Ing. W.N.B. Tewarie RE

Traditionele gezondheidsleer

Ayurveda Lezingen, opleidingen en behandelingen ● ● ● ● ●

zeer nauwkeurige constitutiebepaling Ayurvedische behandelingen beroepsopleiding lezingen in het hele land www.ayurveda-center.com

Ayurveda Health Center - centra in heel Nederland o.l.v. vaidya R.H. Swami Persaud Postbus 463, 6600 AL Wijchen, tel.: 024 - 641 83 98, fax: 024 - 645 03 16

36 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

EEN

09-08-2005

11:50

Pagina 37

K O R T O V E R Z I C H T VA N H E T L E V E N E N W E R K VA N D E

I N D I Ë R J I D D U K R I S H N A M U R T I (1895-1986)

Krishnamurti en de totale ontkenning

In 1895 werd Jiddu Krishnamurti geboren, die later bekend zou worden als een Indiase denker met bijzonder interessante en originele inzichten, gedachten en invalshoeken. In de tweede helft van de 20ste eeuw reisde hij de wereld rond om zijn gedachtegoed via lezingen en ‘talks’ kenbaar te maken aan een zo breed mogelijk publiek in India, Europa en de Verenigde Staten.

Eén van de meeste befaamde toespraken van Krishnamurti vond plaats op 2 augustus 1929, op nog jonge leeftijd, in Ommen, Nederland. Deze toespraak was de aanzet voor zijn latere individuele koers. Vanaf dát moment ontwikkelde hij zich steeds meer tot een opzichzelfstaand figuur, met een geheel eigen filosofie.

In die toespraak in 1929 deed hij afstand van de rol, die hem was toebedeeld door vooraanstaande leden van de Theosofische Vereniging, die Krishnamurti in India hadden ‘ontdekt’ en hem naar voren hadden geschoven als het zogenaamde ‘voertuig van de Wereldleraar’.

37 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 38

BART WOLTHUIS

Krishnamurti De Theosofische Vereniging Deze Theosofische Vereniging was in 1875 opgericht door Helena Blavatsky en de Amerikaan Henry Steel Olcott.

Blavatsky was een excentrieke vrouw, die de reputatie verwierf een soort ‘goddelijk medium’ te zijn, in wier aanwezigheid zich allerlei ‘mysterieuze zaken’ voordeden. Om aan de mystieke en occulte bijeenkomsten in Blavatsky’s appartement een formelere vorm te verschaffen, werd de Theosofische Vereniging opgericht. De officiële doelstellingen van de Theosofische Vereniging werden pas later geformuleerd, en kunnen worden herleid tot drie hoofdpunten. Allereerst het vormen van een kern van algemene broederschap der mensheid. Ten tweede het onderzoeken van onverklaarbare natuurwetten en latente ‘spirituele’ krachten in de mens. En in relatie met het ontwikkelen van kennis omtrent dit laatste (een ‘kennen’ of ‘innerlijk beleven’, dat tegenover de ‘normale’ kennis werd gesteld) werd als derde een vergelijkende godsdienststudie en studie van filosofie en wetenschappen aangemoedigd. Onderdeel hiervan was een herbeleving van Oosterse religies onder andere het Boeddhisme en het geloof in een gemeenschappelijke ‘eenheidskern’ van alle wereldreligies.

De wereldleraar Nu was er al vanaf de oprichting van de Theosofische Vereniging een geloof in de zogenaamde ‘wereldleraar’. De wereldleraar of de ‘Maitreya Boeddha’ was een hoog ontwikkeld wezen (die in de zogenaamde occulte hiërarchie van de Theosofische Vereniging op een nog hoger plan stond dan de eveneens

benoemde ‘Meesters’), dat kon afdalen in een menselijk lichaam, hetgeen twee keer eerder in de geschiedenis had plaatsgehad (eenmaal in dat van Krishna en eenmaal in Christus). De gedachte dat de wereldleraar opnieuw zou verschijnen werd geopperd door Blavatsky.

Deze gedachte werd, vanaf 1890, versterkt toen de leiding van de Theosofische Vereniging werd overgenomen door Charles W. Leadbeater en Annie Besant. Besant had sinds 1896 steeds vaker gesproken over de komst van de wereldleraar en in 1909 werd door Leadbeater de jonge Indiër Krishnamurti naar voren geschoven als de toekomstige Messias. Leadbeater zou Krishnamurti op het strand hebben waargenomen en onderkend hebben dat dit een ‘groot spiritueel wezen’ zou zijn.

Speciaal voor Krishnamurti werd in 1911 een Orde opgericht (nauw verwant met de Theosofische Vereniging), die als doel had, de mensheid voor te bereiden op de komst van de wereldleraar en ”het voertuig” gereed te maken voor zijn latere rol als Messias.[1] Vervreemding Toen echter in 1925 Krishnamurti’s broer Nitya overleed, die door de leiding van de Theosofische Vereniging eveneens een belangrijke rol kreeg toebedeeld en van wie het ondenkbaar werd geacht dat hij zou sterven, vervreemdde Krishnamurti van de leiding van de Theosofische Vereniging. Deze vervreemding werd des te ernstiger doordat Krishnamurti, volgens ‘insiders’, een geheel eigen ‘mystieke’ ontwikkeling doormaakte - van vooral lichamelijke aard (later ‘het proces’ genoemd) - waardoor hij een steeds individuelere hou-

38 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 39

urti en de totale ontkenning ding aannam ten opzichte van de leiding van de Theosofische Vereniging en de hele ‘tamtam’ rondom zijn persoon als ‘poespas’ ter zijde schoof.

Krishnamurti’s kritiek op de occulte, esoterische en zelfs hysterische kenmerken van de Theosofische Vereniging, inclusief het messianisme, culmineerde in de genoemde toespraak op 2 augustus 1929. In deze rede kondigt hij eigenhandig de opheffing van de - speciaal voor hem opgerichte - Orde aan en roept hij eenieder van de daar aanwezige mensen op om op eigen benen te staan en zich niet te laten (af)leiden door willekeurig welke organisatie, religie of sekte dan ook.[2] Hier werd dan gelijk ook de toon gezet voor de inhoud van zijn latere werk. In deze toespraak zegt hij te menen dat ‘waarheid een land is zonder paden’ en ongeconditioneerd, ongelimiteerd is en onbereikbaar via welk pad dan ook (oftewel: niet te organiseren). Tevens benadrukt hij dat deze ‘waarheid’ alleen te beleven is voor diegenen die in staat zijn niemand te volgen. In de lijn van deze rede werd ook de inhoud van Krishnamurti’s latere werk gekenmerkt door een dubbele invalshoek: een individualistische benadering (‘volg niemand’ oftewel ‘je moet op eigen benen staan’ of iets krasser gezegd: ‘zoek het zelf maar uit’) enerzijds en daaraan gekoppeld een meer mystieke benadering (‘waarheid is een land zonder paden’) anderzijds.

Deze ‘waarheid’ waar Krishnamurti over spreekt is echter geen statisch einddoel (een te bereiken ideaal) maar veeleer een ‘zijnstoestand’. Krishnamurti heeft gedurende zijn gehele leven - tot zijn dood in 1986 - geprobeerd om op aller-

lei manieren duidelijk te maken wat hij met deze ‘toestand’ bedoelt en het lijkt er op dat maar heel weinig mensen er iets van hebben begrepen.

Om toch een notie te krijgen van wat Krishnamurti op het oog heeft met deze ‘ware zijnstoestand’ zal ik een drietal kernthema’s bespreken uit zijn werk, die in mijn opvatting een fundamenteel element vormen van zijn filosofie.

Allereerst zal ik bespreken wat Krishnamurti’s notie is van tijd. Hieraan gekoppeld ga ik nader in op Krishnamurti’s beschrijving van ‘het proces van het denken’ bij de mens. En ten slotte wil ik nog aandacht besteden aan zijn negatie van het guruschap en ontkenning van autoriteiten in het algemeen.

Notie van tijd Om met het eerste punt te beginnen: Krishnamurti maakt een onderscheid tussen chronologische en psychologische tijd. Chronologische tijd is de ‘notie van tijd’, die nodig is om bijvoorbeeld een afspraak na te komen. Als je met een vriend om 14.00 uur op een zondag in december afspreekt bij de Domkerk in Utrecht, dan is het nodig te weten ‘hoe laat het is’ om daar op tijd te verschijnen. In tegenstelling tot deze ‘chronologische tijd’ hanteren mensen echter eveneens een zogenaamde ‘psychologische tijd’. Het is deze ‘psychologische tijd’ waarvan Krishnamurti zegt dat deze in feite niet bestaat.

Wat is nu deze ‘psychologische tijd’? De psychologische tijd is samen te vatten als het zorgen maken over je persoonlijke toekomst en het vasthouden aan je persoonlijke verleden. In de lijn van het aangehaalde voorbeeld van de afspraak

39 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 40

Krishnamurti en de tota met een vriend om 14.00 uur op een zondag in december in Utrecht: Stel dat het hier handelt om een vriend die je al lang niet meer gezien hebt. Men zou zich kunnen voorstellen dat men zich dan van tevoren gaat afvragen of het contact met deze vriend nog wel even goed is ‘als vanouds’ en zich van tevoren zorgen maakt of dit aanstaande contact wel geslaagd zal verlopen. Dit soort denken over (waar overigens ook allerlei emotie bij betrokken is) is echter even onnodig als onhandig; men heeft er niets aan en toch kan men het niet nalaten. Mensen zijn zo de gevangenen van psychologische tijd, die ze zelf hebben geschapen.

Waarom creëren mensen deze psychologische tijd, als deze, zoals Krishnamurti beweert, eigenlijk geen feitelijkheid is?

De oorzaak daarvan is angst. Men is bang dat de toekomst niet goed zal verlopen (om het existentiëler uit te drukken: dat men zichzelf niet in leven kan houden) en probeert daarom een beeld te maken van ‘hoe het zou moeten zijn’.

Vervolgens wordt dit beeld over ‘hoe het zou moeten zijn’ (vaak een ideaalbeeld) verward met het moment van zijn zelf.

Om voort te borduren op genoemde voorbeeld: Het beeld over hoe het contact met de vriend zou moeten zijn is anders dan (en belemmert tevens) het daadwerkelijke contact met de betreffende vriend. Het contact zelf - het moment van zijn zelf - is niet in beelden te vangen, maakt geen onderdeel uit van psychologische tijd, maar is in feite tijdloos omdat het alleen nu kan plaatsvinden.

Het contact zelf, het zijn zelf in het huidige moment, kan alleen plaatshebben als de psychologische tijd wordt ontste-

gen. Maar de psychologische tijd wordt slechts losgelaten indien er inzicht is in het feit dat deze psychologische tijd niet bestaat. Het probleem is nu dat we niet zien dat deze psychologische tijd niet bestaat, waardoor ze in onze illusionaire droomwereld voortduurt.

Dit gebrek aan inzicht is tamelijk ingrijpend. Volgens Krishnamurti is ze de oorzaak van alle ellende in de wereld.

Toekomstbeelden - en het daaraan gekoppelde ‘streven naar’ - blijven aan de orde van de dag. Iedere hoop op verbetering of verlossing in de toekomst of het nu gaat om de Marxistische heilstaat of het Hindoeïstische ‘Brahman’ blijft een projectie van de eigen angst.

Het is te vergelijken met het beklimmen van een oneindige ladder, teneinde een plek te bereiken waarover men niets weet of verliefd worden op een schone koningin, die men nog nooit gezien heeft. Het hanteren van zelf geschapen psychologische tijd is even dromerig als heilloos.[3] Een kritiek op deze visie dat psychologische tijd niet bestaat zou kunnen luiden dat beelden echter wel een verwijzing zijn naar het moment zelf. Weer naar analogie van het voorbeeld: Stel het contact met deze vriend verloopt wél naar wens (omdat men in het contact zelf aanwezig is). Vervolgens gaat men naar huis, met een positief beeld over hoe het contact verliep. Dit beeld (ín de psychologische tijd) is dan louter een verwijzing naar het tijdloze moment, het contact. Volgens Krishnamurti is deze visie echter onjuist. Op het moment dat er een vastomlijnd beeld wordt gevormd (of dit nu positief of negatief is) zit je weer gevangen in de psychologische tijd en is het contact - met het daaropvol-

40 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 41

totale ontkenning gende moment - verbroken. De ‘ware zijnstoestand’ waar Krishnamurti over spreekt is dus niet een toestand waar naar kan worden verwezen middels de ervaring. Want dan zou deze toestand worden gelegitimeerd op grond van het verleden en dat is een contradictio in terminis.

Het ‘ware zijn’ is louter nu aanwezig.

Het kan niet in het verleden gezocht worden. Daarom zegt Krishnamurti: ‘Laat het verleden los’. Tevens kan dit ‘ware zijn’ ook niet een opnieuw te bereiken doel in de toekomst worden.

Er is namelijk geen goede grond om te geloven dat als iets niet nu gebeurt het morgen wel plaatsvindt. Krishnamurti ontkent het bestaan van psychologische evolutie als hij zegt: ‘De toekomst is nu’.

Dit brengt mij tot een voorlopig eerste conclusie: Het ‘ware zijn’ is alleen mogelijk als er geen sprake is van psychologische tijd.[4] Hoe ontstaat nu deze psychologische tijd?[5] Zoals gezegd is ze nauw verweven met de aard van ons denken. Het bezig zijn met ons persoonlijke verleden en onze persoonlijke toekomst – psychologische tijd – determineert voor een groot gedeelte ons denkproces. Een kenmerk van dít denken is het niet in contact treden met de realiteit, en het afscheiden van het heden.

Om door te gaan op het genoemde voorbeeld: Op het moment dat je gaat denken over hoe het contact met de vriend zou moeten verlopen, of het succesvolle vriendschappelijke contact uit het verleden met deze persoon probeert te continueren c.q. vast te houden wordt het daadwerkelijke contact met deze persoon op die dag in december in Utrecht onmogelijk gemaakt. Het pro-

bleem wordt veroorzaakt door een ‘denker’ (diegene die zich afscheidt van de realiteit) die niet in staat is het daadwerkelijke contact te maken in het heden.[6] Krishnamurti verduidelijkt dit aan de hand van een voorbeeld: Musicus A gaat volledig op in zijn eigen uitvoering, en is als het ware een met de muziek.

Musicus B daarentegen denkt tijdens zijn uitvoering de hele tijd: ‘Ik zou allerlei fouten kunnen maken. Wat denkt het publiek van mij. Hoe zit het met mijn reputatie, honorarium etc.?’ Of juist: ‘Ik doe het ontzettend goed. Ik hoop dat ik dit nog lang zo kan volhouden.’ De factor ‘Ik’ die hier wordt geïntroduceerd is ‘de denker’ die psychologische tijd schept, daar hij niet één is met de muziek en het heden.[6] Zolang er sprake is van een dergelijke ‘Ik’, een denker die zich afscheidt van de werkelijkheid, is het contact maken met de actualiteit van het moment geblokkeerd en het ‘ware zijn’ onmogelijk geworden. De kunst is daarom om, ongeacht de aard van de situatie die zich op een bepaald moment voordoet, je daarvan niet af te scheiden als een soort denker of waarnemer die van een afstand de situatie beoordeelt. Zodra deze beoordeling namelijk plaatsvindt komt er een ‘denker’ op de proppen, die een factor is van psychologische tijd.[7] Dit leidt tot een voorlopig tweede conclusie: Er is alleen geen psychologische tijd als er geen sprake is van een denker, die zich afscheidt van het heden.[8] Hoe ontstaat nu deze ‘denker’? Het bestaan van de denker hangt samen met de behoefte aan autoriteit. Autoriteit wordt hier geïnterpreteerd in brede zin:

41 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 42

Krishnamurti en de Het betreft willekeurig welk gezag dan ook. Zo kan men zich tijdens het besturen van een auto storen aan allerlei externe factoren: Verkeerslichten die continue op rood staan, verwarde of agressieve bestuurders die vreemde manoeuvres maken, fietsers die uit het niets opduiken etc. Doch men hoeft zich niet als bestuurder van de wijs te laten brengen door deze externe invloeden.[9] Zodra men zich wel laat afleiden, laat men zich leiden (of omgekeerd: zodra men zich laat leiden, laat men zich afleiden): De externe factoren zijn externe autoriteiten geworden. De fietser is storend omdat er autoriteit wordt gegeven aan de fietser. De andere bestuurder is storend omdat er autoriteit wordt gegeven aan de andere bestuurder. Degene die zich stoort is ‘de denker’, die zich afscheidt van de situatie – en de moeizaamheid die dit voor hem of haar (lees: Ik) betekent (het onrustige verkeer, de fietsers, de andere bestuurders, de verkeersborden etc.).

Zo kan men bijvoorbeeld denken: ‘Het is niet goed voor mij als dat stoplicht op rood springt omdat Ik dan niet op tijd kom op mijn werk en een opmerking van mijn baas kan verwachten’ of juist: ‘Het is goed dat die fietser geen voorrang neemt. Daardoor kan Ik doorrijden en kom Ik in een goed boekje bij mijn baas’. Het ‘Ik’ uit deze voorbeelden is de denker (de schepper van psychologische tijd), die een resultante is van de erkenning van externe autoriteiten (het stoplicht, de fietser, de baas etc.).

Om vrij te zijn van psychologische tijd kan autoriteit dus een belemmering zijn. Daarom ontkent Krishnamurti ook

de relatie ‘guru’ – ‘leerling’. De guru, die in sommige stromingen van de Oosterse filosofie een belangrijke rol krijgt toebedeeld als ‘spirituele gids’, kan een belangrijke hindernis zijn voor iemand, en zijn capaciteit om in contact te treden met de actualiteit van het moment. In de praktijk is het namelijk zo dat mensen hun persoonlijke verwachtingen en hoop – hun psychologische tijd – vaak projecteren op de ‘gurufiguur’. De ‘guru’ is dan voor deze mensen een bevestiging van hun eigen psychologische tijd. Om in contact te treden met de realiteit van het heden is het aldus van belang je niet te richten naar een bepaalde autoriteit, of om autoriteit aan te wenden (wat in wezen hetzelfde is).[10] Een dergelijke autoriteit vooronderstelt namelijk psychologische tijd: Iedere autoriteit is per definitie ‘autori-tijd’[11] Dit leidt tot een voorlopig laatste conclusie: Er is alleen geen denker, afgescheiden van het heden, als er geen sprake is van een autoriteit.

Conclusie.

In 1929 hield de Indiër Jiddu Krishnamurti een rede in Ommen, Nederland, waarin hij afstand deed van de rol als ‘wereldleraar’ die voor hem was uitgedacht door vooraanstaande leden van de Theosofische Vereniging.

De Theosofische Vereniging was in 1875 opgericht door Blavatsky en Olcott. Het was Annie Besant die steeds vaker gesproken had over een nieuwe komst van ‘de wereldleraar’, de Maitreya Boeddha die reeds twee keer eerder was afgedaald in een menselijk lichaam. Charles Leadbeater ‘ontdekte’ Krishnamurti op het strand in India en

42 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 43

de totale ontkenning in 1911 werd voor hem een Orde opgericht om zijn rol als toekomstige wereldleraar voor te bereiden. In de loop der jaren vervreemdde Krishnamurti echter van de leiding van de Theosofische Vereniging door zijn eigen ontwikkeling en ook door het overlijden van zijn broer Nitya, hetgeen als een verrassing kwam. De toespraak in 1929 was de aanleiding voor een meer onafhankelijke koers van Krishnamurti.

Vanaf dát moment ontwikkelde hij zich tot een op zichzelf staand figuur met een geheel eigen filosofie. Deze filosofie had een dubbele invalshoek: een individualistische benadering en een mystieke benadering.

De inhoud van zijn filosofie kan, naar mijn opvatting, worden gerelateerd aan een drietal kernthema’s: zijn opvattingen over tijd, het menselijk denkproces en zijn opmerkingen over autoriteiten.

Inzicht in deze thematiek is nodig voor het ”ware zijn”, een zijnstoestand, die geen statisch einddoel is maar een manier van leven in het heden.Deze zijnstoestand kan wellicht beter begrepen worden – of beter gezegd: beter beleefd worden want daar gaat het om – met inachtneming van de logica van de volgende drie conclusies: - Het ”ware zijn” is alleen mogelijk als er geen sprake is van psychologische tijd.

- Er is alleen geen psychologische tijd als er geen sprake is van een ”denker”,

afgescheiden van het heden.

- Er is alleen geen denker, afgescheiden van het heden, als er geen sprake is van een autoriteit.[12] Deze drie conclusies, die door Krishnamurti in toenemende mate als axioma’s werden gehanteerd, moeten aan een nader onderzoek onderworpen worden, hetgeen slechts kan plaatsvinden door een kritisch onderzoek van de filosofie van Krishnamurti (en zijn leven, voor zover dat in tegenspraak was met de implicaties van zijn ideeën).[13] Vooralsnog volstaat het om te zeggen dat een louter ”verstandelijk” begrijpen van dit ”ware zijn” niet volstaat (al is het maar dat dit een tegenspraak is).[14] En dat het aan ons is om te kijken of dit ”zijn” überhaupt mogelijk is, dat wil zeggen of het in ons eigen leven in de praktijk te brengen is.

43 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 44

Krishnamurti en de tota Notenapparaat 1.

“Krishnamurti en de Theosofische Vereniging” W.Hanegraaff in: Religieuze bewegingen in Nederland dl. 19 (Amsterdam 1989).

2. Krishnamurti 100 jaar Uitgave Stichting IVIO no. 25557 (Goes 1995).

3. zie ook: Zen and western thought Masao Abe (Honolulu 1985).

4. De constructie “als....dan” is hier problematisch voor zover het opnieuw psychologische tijd vooronderstelt. Het is daarom van belang om nu reeds mee te delen dat het in deze conclusies niet gaat om een vooronderstelde causale relatie. Het gaat hier veeleer om een symmetrische relatie (zoals het begin van een touw niet los van het einde van een touw kan worden gezien, en “begin” en “einde” dus relatief en omkeerbaar zijn). Vooralsnog kies ik echter voor deze “als...dan” constructie ter wille van de helderheid van het betoog.

5. Voor het begrip “ontstaan” geldt hetzelfde als voor de constructie “als...dan”.

6. Centraal schriftelijk eindexamen filosofie VWO (1997) opgave 3 fragmentatie (Nietzsche-Taylor-Krishnamurti).

7. De denker, die zich afscheidt, beoordeelt altijd vanuit een persoonlijke invalshoek. De denker is namelijk een fac tor van psychologische tijd. Dat laat onverlet dat er ook een soort denken bestaat dat verbonden is met chronologische of functionele tijd. Dit soort denken is het “logische denken”, dat niet samenhangt met de persoonlijkheid en de psychologische tijd. Zodra deze samenhang echter wel plaatsvindt is er sprake van een “denker”.

8. Dit geldt voor elke situatie opnieuw. Zo is het ook mogelijk om je als “denker” af te scheiden van de gedachten die je als “denker” reeds hebt. In zo’n geval is er sprake van een negatieve keten van oorzaak en gevolg. Bijvoorbeeld: Iemand beledigt je, waardoor je gekwetst bent en denkt: “Ik zou je wel wat aan kunnen doen”. Deze gedachte wordt hier benoemd als factor GI. De denker uit dit voorbeeld – het ‘Ik’ – is te benoemen als DI. Als de persoon die dit denkt bijvoorbeeld is opgevoed vanuit het idee dat je naastenliefde moet betrachten en dus iemand anders nìet iets moet aandoen (zelfs niet als deze ander een beledigende opmerking maakt) kan het zo zijn dat de persoon in kwestie zich distantieert van de eigen gedachte GI. De volgende gedachte zou dan kunnen zijn: “’Ik’ mag dit niet denken want ‘IK’ moet naastenliefde betrachten”. Deze “volgende gedachte” is dan GII. Het ‘Ik’ (met kleine letters) is DI en het ‘IK’ met hoofdletters is hier de nieuwe denker, te benoemen als DII. DII is verbonden met GII en distantieert zich van GI, dat verbonden was met DI. Er ontstaat dan een conflict in de persoon zélf tussen DI en DII. De “denker” is zodoende altijd de bron van conflict, daar hij zich afscheidt. DI distantieert zich van de buitenwereld – de persoon met de beledigende opmerking. Dit terwijl DII zich distantieert van zichzelf, namelijk van DI (en GI). Kenmerk van beiden, zowel DI als DII, is echter: afscheiding van het heden. DI scheidt zich af van het moment van de belediging. En zo scheidt DII zich af van het moment van de reactie op de belediging (de gedachte GI). Als men dus niet uitkijkt ontstaat er een negatieve reeks van denkers (DI, DII , DIII .DIV etc.) en daarmee corresponderende gedachten (GI, GII, GIII, GIV etc.), hetgeen neurose en verwarring tot gevolg heeft. Dit kan alleen doorbroken worden als men in staat is om in contact te treden met het moment van zijn, en zo een einde kan maken aan psychologische tijd. Dit kan ieder moment, in iedere situatie, opnieuw: Als er nu geen denker is, die zich afscheidt, dan maakt het niet uit of er in een eerder stadium al een denker (zoals DI) ontstaan is. Als men de verwarring zíet – die gerepresenteerd wordt door DI – voorkomt men dat een nieuwe denker geboren wordt (DII) en dát op zichzelf is een vorm van helderheid. Aandacht vóór gebrek aan aandacht is daarom gelijk aan aandacht an sich.

9. De externe autoriteiten zijn in de praktijk echter “verinnerlijkt” waardoor men zich wél van de wijs laat brengen.

De dichotomie extern-intern is daarom onjuist. Diegene die zich richt naar autoriteiten hecht voor zichzelf belang aan autoriteit en wendt dus ook een innerlijke autoriteit aan. Met andere woorden: Erkennen van autoriteit betreft hier jezelf laten bepalen door extern gezag, maar híerdoor wordt juist weer de egoïstische persoonlijkheidsstructuur gevormd. Zo kan men zich richten naar bepaalde verwachtingen die de maatschappij van je heeft, en deze determineren dan je eigen innerlijke verwachtingspatronen. Je vrij maken van deze verwachtingen – en de autoriteiten die daarmee samenhangen – is daarom geen egocentrische vrijheid, maar een vrijheid die contact mogelijk maakt.

10. Je richten naar een autoriteit is an sich gelijk aan het “je storen” aan een autoriteit. De bestuurder die zich stoort aan de fietser gaat in principe op dezelfde manier te werk als de leerling die de goeroe verafgood. Beiden (zowel de

44 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 45

totale ontkenning bestuurder als de leerling) laten zich (af)leiden en zijn niet in staat om daadwerkelijk contact te maken.

11. Erkenning van autoriteit of gezag betreft hier niet alleen het toekennen van gezag aan bepaalde personen, waardoor men wordt (af)geleid. Het gaat ook om de meer subtiele vormen van contactuele stoornis en gebrek aan aanwezigheid. Zoals bijvoorbeeld het toekennen van gezag aan het eigen, innerlijke beleven boven uiterlijke omstandigheden (of anders gezegd: “het op jezelf gericht zijn”) of het toekennen van een primaat aan het intellect boven de fysieke wereld (anders gezegd: “het teveel in je hoofd zitten”). Als er werkelijk geen sprake is van autoriteit is er ook op dit meer verfijnde niveau sprake van evenwicht: Er is dan geen scheiding meer tussen binnen-buiten of lichaam-geest.

Voor het “teveel op jezelf gericht zijn” zie ook: de artikelen van Douwe Tiemersma en Ton Lathouwers in: Inzicht.

Wegen van radicaal zelfonderzoek jrg. 2 no. 4 nov. 2000.

12. Er even vanuit gaande dát het te begrijpen valt, hetgeen natuurlijk te betwijfelen is.

13. Zo suggereert David F. Peat, biograaf van de natuurkundige David Bohm (met wie Krishnamurti talloze gesprekken voerde) dat er een tegenspraak is tussen bepaalde uitlatingen van Krishnamurti m.b.t. het leiden van een celibatair leven enerzijds en Krishnamurti’s eigen seksuele gedrag anderzijds. (Zie hiervoor: Infinite Potential. The life and times of David Bohm (Reading 1997)).Het seksuele leven van Krishnamurti wordt beschreven in het boek Lives in the shadow with J. Krishnamurti uit 1992 van Radha Rajagopal Sloss, waarin zij beweert dat Krishnamurti jarenlang een geheime relatie had met een getrouwde vrouw (de moeder van de auteur) en instemming betuigde aan het laten aborteren van een aantal kinderen van hun beiden. Dat dit zoveel stof deed opwaaien doet vermoeden dat menigeen een ideaalbeeld had van de persoon Krishnamurti en het leven dat hij leidde. (Zie hiervoor ook: Forward to Krishnamurti and the World Teacher Project: Some Theosophical Perceptions James Santucci - INTERNET: www2.ios.com/~ pdeveney/forewardkrish.html - “How could he [Krishnamurti] allow Rosalind Rajagopal [de vrouw in kwestie] to conduct an adulterous relationship with him, to allow her to go through one abortion and persuade her against her wishes to undergo another?”) . In reactie op Lives in the shadow with J. Krishnamurti publiceerde Mary Lutyens, biograaf van Krishnamurti, in 1995 het boek Krishnamurti and the Rajagopals waarin een aantal van de genoemde gegevens van Radha Sloss worden ontzenuwd, zij het dat dit gebeurt op een weinig respectvolle wijze ten opzichte van Radha Sloss en het door haar gepubliceerde boek . Zie voor een meer plausibele interpretatie van de door Radha Sloss aangedragen nieuwe gegevens en de implicaties daarvan: Star in the East.

Krishnamurti. The Invention of a Messiah Roland Vernon (Londen 2000) p.201-204. Vernon haalt de scherpe kantjes af van het beeld dat Radha Sloss geeft van Krishnamurti - door o.a. te wijzen op zijn relatief liberale opvattingen m.b.t. seksualiteit - zonder (zoals Mary Lutyens probeert) te doen alsof de nieuwe feiten helemaal geen gevolgen hebben voor de historische beeldvorming rondom Krishnamurti. Zo beweert Vernon dat er geen twijfel over bestaat dat Krishnamurti gedurende een bepaalde periode een dubbel leven moet hebben geleid.

14. Het “ware zijn” van Krishnamurti betreft een ultieme toestand. Dit impliceert niet noodzakelijk dat er geen gradaties zouden kunnen zijn tussen verschillende stadia en mate van “zijn” (is aandacht) en “worden” (is psychologische tijd). Krishnamurti vooronderstelt dit ook in de gesprekken met David Bohm, wanneer hij het begrip “partial enlightenment” hanteert. Het “ware zijn” als ultieme staat erkent echter geen gradaties.

Of deze “staat” zo eenvoudigweg te beleven is, zoals Krishnamurti vaak stelt, is nog maar de vraag. Zo heeft de Tibetaanse boeddhist Sogyal Rinpoche opgemerkt in The Tibetan book of living and dying (San Francisco 1992) – overigens niet in reactie op Krishnamurti – dat “verlichting” (een term die in verband kan worden gebracht met het “ware zijn”) niet zo eenvoudigweg plaatsvindt. Als men jaren nodig heeft om een taal te leren waarom zou men dan niet ook tijd nodig hebben om “te leren zijn”. Krishnamurti waarschuwt echter dat zo het “zijn” weer in termen van “worden” dreigt te worden gedefinieerd. Vandaar zijn opmerking: “You can never find the truth (het zijn) through the false (het worden)”. Deze opstelling van Krishnamurti heeft bepaalde voordelen. Een belangrijk voordeel is inderdaad dat negatieve gevolgen van de verwarring tussen “zijn” en “worden” niet optreden – zoals b.v. schijnheilige religiositeit of onzinnige devotie. Het nadeel is echter dat iedere nuance ontbreekt. Dit is een belangrijk nadeel omdat zo de schijn wordt gewekt dat b.v. een sociaal politiek engagement, zoals dat tot uiting kan komen in een lidmaatschap van de vredesbeweging, even zinloos is dan het gooien van atoomwapens, aangezien beiden een uiting zijn van “worden” cq. psychologische tijd. Strikt theoretisch is dit misschien nog juist ook maar op praktisch niveau kan deze visie niet standhouden.

45 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 46

Baas in heilig huis

HARI RAMBARAN

Binnen iedere godsdienst of levensbeschouwing is in de loop van de vele jaren van hun bestaan een patroon van rituelen en omgangvormen ontwikkeld. Daarin is niet alleen vastgelegd hoe men met het Opperwezen of Het Onzienlijke dient te benaderen, maar zijn ook de onderlinge verhoudingen en hiërarchieën vastgelegd. Het is daarbij onder andere gebruikelijk dat iemand voorgaat in de dienst: de zo geheten voorganger. Bij Hindoes wordt zo iemand pandit genoemd, als het een man betreft; of pandita, indien een vrouw als voorganger optreedt. Deze persoon heeft zich bekwaamd in vooral het uitvoeren van de rites de passages - bij geboorte, huwelijk, crematie onder andere - en in het leiden van tempelbijeenkomsten.

Uiteraard behoort een voorganger tot een bepaalde stroming binnen het Hindoeïsme (in Nederland de Sanatan Dharma of de Arya Samaj): hij of zij komt bij gelovigen die behoren tot die stroming en treedt op in – verzorgt de rituelen – in tempels van die stroming.

Een guru, leraar of lerares, staat boven partijen. De pandit of pandita is niet zozeer een schriftgeleerde, dan wel iemand die in de eerste plaats kennis van de rituelen heeft en zich in de samenleving manifesteert door zijn of haar voorbeeldig gedrag en levenshouding. Met de spirituele begeleiding is doorgaans iemand anders bezig, de guru (leraar). Deze is wel op de hoogte van de geschriften en is in de regel een cha-

rismatische figuur. Bekende guru’s zijn onder meer Swami Dayanand, Swami Vivekananda en Sai Baba.

In eenvoudige samenlevingen, waarin de voorganger niet alleen ritualist is, maar ook raadsgever op haast ieder gebied van het leven, kan hij of zij (pandit of pandita) uitstekend functioneren.

Maar in ingewikkelde samenlevingen, zoals de Nederlandse, waarin voor iedere discipline er haast een deskundige is te vinden, is het traditionele werk van de voorgangers onder grote druk te komen te staan. Een autodidact of een ‘selfmademan of woman’ is niet meer voldoende. Vandaar dat er behoefte is aan een gedegen opleiding voor voor-

46 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

gangers: zij die kennis dragen van het Hindoeïsme en in staat dienen te zijn deze kennis over te dragen aan derden, met name aan de jeugd op hun niveau en in begrijpelijke taal.

Want de gebezigde taal laat meestal te wensen over: de voorganger spreekt doorgaans in een Hindostaanse taal, terwijl jonge kinderen van Hindoe-ouders in de regels die taal niet meer machtig zijn.

De voorganger is uiteraard in de leer geweest bij een ervaren (oudere) voorganger, een leraar of lerares, maar hij of zij bepaalt in de eerste plaats zelf om als pandit of pandita op te treden.

De rol van de samenleving hierin is om de persoon in kwestie een kans te geven. Maar als de prestaties onvoldoende zijn, komt de persoon ‘niet meer aan de bak’, zoals het heet. De voorganger geniet wel alle respect van de gemeenschap en men is bereid diens aanwijzingen te volgen.

Momenteel is de voorganger in de Nederlandse samenleving vrij zelfstandig en vertegenwoordigt eigenlijk slechts zichzelf. Hij of zij werkt in opdracht van een gelovige en indien men niet tevreden is met het werk, wordt zo iemand niet meer gevraagd.

Op deze manier werkt het publiek zelf aan een manier van natuurlijke selectie.

Met de toenemende institutionalisering van ook het Hindoeïsme in Nederland

Pagina 47

en met de daarmee samengaande organisatiegraad onder de Hindoes, is het in dienst nemen van voorgangers een noodzaak geworden. Daarvoor is het echter nodig dat er een gedegen opleiding komt. De Nederlandse Opleiding voor Hindoegeestelijke (NOHG) en de priesteropleiding van de Hindoe Raad Nederland (HON) voldoen dus met hun opleidingen in een nijpende behoefte. Pas als de voorgangers in dienstverband optreden, kan goede controle en begeleiding plaatsvinden. Vooralsnog zijn wij aangewezen op hetgeen de gelovigen van een bepaalde voorganger vinden of niet vinden.

Met name de jeugd staat zeer kritisch tegenover de voorgangers en hun werk.

De rituelen worden doorgaans te lang ervaren en men ziet meestal ook de zin ervan niet. De nieuwe generatie voorgangers in Nederland zal dus niet alleen kennis van zaken moeten hebben, maar ook de taal van de jeugd moeten spreken. Hiermee wordt niet alleen de vocabulaire mee bedoeld, maar het denken.

Het Hindoeïsme in Nederland wordt steeds meer gerationaliseerd: men gelooft met meer alleen met het hart, zoals de ouders dat doorgaans deden, maar men wil met het hoofd erbij zijn.

47 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 48

Het Godsbegrip in het Hindoeïsme

CARLO R. JADNANANSING

Wat betekent het begrip God binnen het Hindoeïsme? Ik hoop dat uiteen te zetten in dit artikel. Uit de talloze auteurs die over dit onderwerp gepubliceerd hebben, maak ik voor dit artikel slechts gebruik van twee schrijvers te weten één van de grootste Sanskritisten en Vedantisten van India J.C.Chatterji, die onder andere ‘Wijsheid van de Veda’s’ publiceerde en onze eigen wijlen J.H. Adhin, die onder andere ‘Filosofische en Religieuze Varia’ op zijn naam heeft staan, naar welke werken in dit artikel wordt verwezen.

Vedànta De wijsgerige basis voor het totale Hindoeïsme (Sanatan Dharma (Eeuwige Wet/Morele Orde) in ruime zin) is de Vedànta, welke filosofie ervan uitgaat dat alle dingen en gebeurtenissen in het universum met elkaar verbonden zijn.

Zij is dus een universele eenheidsfilosofie. De Vedànta verwerpt het bestaan van de enige exclusieve weg die tot God of Waarheid voert. Zij laat een ieder vrij die religieuze verering en die wijsgerige opvatting te kiezen welke hem het beste ligt. Uniformiteit van geloof en denken wordt niet vereist, maar wel een oprecht verlangen en zoeken naar de Waarheid (Satya), streven naar verwezenlijking van het Zelf (Atmàn of Brahman), leidende tot spirituele verlossing (Mukhti of Moksh).

God: Persoonlijk/Onpersoonlijk, Man/Vrouw In het Hindoeïsme kan God als man of als vrouw worden vereerd. Tevens is

men vrij God in zowel Persoonlijke als Onpersoonlijke Vorm te beschouwen. In Onpersoonlijke vorm wordt God als Het Brahman (niet te verwarren met Brahma) aangeduid, terwijl de Persoonlijke God, Ishvar (aangeroepen als Prabhu of Bhagvàn) wordt genoemd.

De Goddelijke Drie-Eenheid (Trimurti) God als Persoon (in relatie tot het heelal), Ishvar, vertoont drie aspecten: 1.

2.

3.

Brahmà (Gemalin Saraswati) -God als schepper van het Heelal.

Vishnu (Gemalin Lakshmi) -God als onderhouder van het Geschapene.

Shiva (Gemalin Pàrvati / ook bekend als Durga) - God als berechter en vernietiger (vernieuwer).

De ‘gemalinnen’ moeten gezien worden als het vrouwelijk aspect van de Trimurti (Shakti = vrouwelijke energie).

48 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Goddelijke Incarnaties Voor het overgrote deel der Hindoes nemen de Avatars (uitspraak Autars) van Vishnu een zeer belangrijke plaats in.

Avatar betekent letterlijk: nedergedaalde. Het zijn voornamelijk Ram’s zevende incarnatie (de hoofdfiguur uit het epos Ramayan), en Krishna, achtste (de goddelijke onderrichter uit de Bhagavad Gita, deel van de Mahabharata); en Bhagvan Boeddha, de negende Avatar die een belangrijke plaats innemen.

Deva’s of devtà’s Terugkomend op de vertaling van deva’s of devta’s als ‘engelen’ en niet als ‘goden’ moet vermeld worden dat deze afkomstig is van J.C.Chatterji.

Laatstgenoemde (pag.109 en 161) stelt dat deva of devta etymologisch waarschijnlijk identiek is met het Sanskrietwoord ‘angira’ (vergelijk het Engelse woord ‘angel’ ), dat vaak als een epitheton voor deva’s wordt gebruikt.

Adhin (pag.101) stelt dat het begrip dev(ta) is afgeleid van de Sanskriet-wortel “div” (schitterend en stralend) en dus letterlijk betekent: ‘stralende’, waarmee niet God bedoeld wordt in de betekenis, die dit woord in de Westerse cultuur heeft.

Met dev(ta) wordt dus bedoeld een bovenmenselijke entiteit die de macht heeft de mens ten dienste te staan. De gelovige is vrij die devta te vereren die hem het beste aanspreekt, welke het beste aan zijn religieuze, morele, intellectuele en esthetische behoeften beantwoordt. Maar hij is er zich altijd van bewust dat zijn verering tot Ishvar (de Heer) is gericht.

Chatterji stelt dat de deva’s geen perso-

Pagina 49

nificatie zijn van de natuur en haar verschijnselen, maar de geest en het zelf van het universum, gezien door de vormen en gestalten van de natuur als door een prisma.

Deze schrijver (pag.110) vertelt ons voorts dat vanuit het Vedische gezichtspunt het gehele universum een omvangrijke hiërarchie van levende wezens, bovenmenselijk, menselijk en dierlijk herbergt. Het dierlijke is even waarneembaar als het menselijke, terwijl tot het bovenmenselijke onder andere de deva’s en de menselijke zielen behoren, die een bereik van bewustzijn en beweging hebben gerealiseerd dat uitstijgt boven dat van de gewone wezens.

Boven aan de hiërarchie staat Die Ene, die de eerste stap van het Zijnde representeert: in onpersoonlijke vorm Brahman, Het Woord, en in persoonlijke vorm Isha of Ishvar, de Heer.

Slot In het Hindoeïsme wordt een oprecht leven in overeenstemming met de Dharma (Morele Orde) belangrijker geacht dan een juist geloof. Hopelijk ben ik met bovenstaande explicatie er enigszins in geslaagd duidelijk te maken waarom het Hindoeïsme (Sanatan Dharma in ruime zin) geen godsdienst is in de Westerse betekenis van het woord, maar veeleer als een levenshouding kan worden getypeerd.

49 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 50

Advertenties

Zoekt u een Ayurvedische behandeling?

De Ayurveda is de oudste en meest effectieve natuurgeneeskunde. Zij heeft haar wortels in het klassieke India en wordt daarom ook wel een ‘Hindoe-geneeskunde’ genoemd. In Nederland zijn de beste genezers aangesloten bij de NVAG. Deze vereniging garandeert een goede opleiding van de Ayurvedisch genezer. Zij hanteert de volgende regels: 1. alle medicinale kruiden worden geleverd op recept en kunt u bij iedere apotheek in Nederland verkrijgen; het zelf verkopen van geneesmiddelen is wettelijk niet toegestaan. Overigens past een goed voedingsadvies en goede levenswijze meer in de Ayurveda dan kruiden.

2. wij streven naar een vlot resultaat zonder u afhankelijk te maken van de geneesheer/vrouw.

3. ons consult duurt gemiddeld een tot anderhalf uur; de kosten bedragen nooit meer dan € 70,= á € 80,=.

De meeste consulten zijn eenmalig.

4. 24 zorgverzekeraars in Nederland vergoeden onze consulten.

5. centraal binnen het consult staat de analyse van uw persoonlijke constitutie waarna via een uitgekiend voedingssysteem vele klachten te verhelpen zijn.

6. na ons medisch intake-consult in Nijmegen verwijzen wij u graag naar een onzer ervaren Ayurveda-therapeuten in uw eigen regio (er zijn meer dan 60).

7. door onze persoonlijke aandacht gaan onze patiënten altijd naar huis met degelijke informatie en een concreet behandelings- c.q. voedingsplan.

Uw Ayurvedisch geneesheer is vaidya R.H. Swami Persaud, professor Molkenboerstraat 30 A te Nijmegen. Tel. 024-641 83 98. www. ayurveda-center.com.

50 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 51

Ayurveda en haar geestelijke achtergrond

ROBERT SWAMI PERSAUD

In de afgelopen tijden hebben we al heel wat artikelen geschreven over de Ayurveda, de oude Hindoegeneeskunst. We hadden het dan vaak over eenvoudige middelen om allerlei ziekten en kwalen te bestrijden. Daarom wordt het nu eens tijd om ook haar geestelijke achtergrond wat nader te bespreken, per slot van rekening is de Ayurveda ontstaan in de oude cultuur van het Hindoeïsme.

Eerst moeten we opmerken dat de Ayurveda zeker geen religieuze geneeskunde is in die zin dat zij het geloof predikt bij haar genezingswerk. Toch speelt het geestelijk aspect een belangrijke rol en zou zij van goddelijke oorsprong zijn. Volgens de traditionele overleveringen was de Ayurveda eerst in handen van de schepper Brahma, die over honderdduizend shloka’s (verzen) beschikte die de hele Ayurveda omvatte. Hij gaf deze over aan Prajâpati, zijn werkzame aspect. Deze gaven de geneeskunde verder door aan de Ashwins, de goddelijke tweelingen, die als hemelse artsen hun dienst deden.

Aan de Ashwins worden vele geneeskundige recepten toegeschreven. Ook de godin Saraswati speelde daarin een rol; zij zou een recept hebben gemaakt

tegen de onvruchtbaarheid van man en vrouw. De Ashwins zouden de kennis weer hebben doorgegeven aan Indra, de krijgsgod van de Rig Veda, die hoog in het Himalaya-gebergte vertoefde.

In de oude tijden had de mensheid te kampen met vele ziektes, waardoor het streven naar verlossing behoorlijk bemoeilijkt werd. Om die reden hielden de artsen eens een grote bijeenkomst teneinde te bespreken hoe zij aan de heilige kennis der geneeskunde zouden moeten komen. Het was uiteindelijk de asceet en arts Bharadvaja, die de aangewezen persoon werd om aan Indra te verzoeken hem deze kennis mede te delen. Na een lange en barre tocht door de Himalaya lukte het Bharadvaja om Indra te ontmoeten en

51 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 52

Ayurveda inderdaad kreeg hij van hem alle kennis die nodig was om de lijdende mensheid te helpen. Terug in de bewoonde wereld werd de kennis al gauw verspreid onder de artsen. In de vroegste Vedische geschriften was de geneeskunde nog gegrondvest op zowel magie, godsdienst als praktijkervaring. Het zwaartepunt lag nog op het bezweren van goden en demonen, waarvoor vele aanroepingen en gebeden gebruikt werden. Langzamerhand zien we dan een ontwikkeling naar magische handelingen, welke we terugvinden in de Atharva Veda. Met bezweringen wendden de zieken zich tot de goden om een lang leven, mannelijke kracht en andere gaven af te smeken; met toverspreuken moesten de ziekten worden verdreven die door demonen waren veroorzaakt of waarin goden de hand hadden gehad als straf voor zonden. Met vervloekingen wekte men demonen, tovenaren en goden op en het gesproken woord werd aangevuld met amuletten, artsenijen, liefdesdranken en andere magische middelen.

mee de rationele geneeskunde werd ingezet. Atreya werd de stichter van een school waaruit eeuwen later de Charaka Samhitâ zou ontstaan, een boek dat een der pijlers zou worden van de Ayurveda.

Een andere veelgenoemde godheid die in verband staat met de Ayurveda is Dhanvantari. Ook hij zou over een enorme kennis beschikken maar uit mededogen met de mensheid besloot hij af te dalen naar de wereld om deze kennis toe te passen. Tot op heden zien wij in menig Ayurvedisch ziekenhuis in India een afbeelding van Dhanvantari.

Met Atreya, Charaka, Dhanvantari, Sushruta en Vagbhata ontstaat er een soort wetenschappelijke Ayurveda die tot op heden de feitelijke Ayurveda omvat.

Maar ondanks het feit dat de Ayurveda momenteel op empirisch-natuurwetenschappelijke basis verder wordt ontwikkeld, kunnen wij haar geestelijke aspecten niet wegdenken. Echter, nu er een sterke ‘revival’ plaatsvindt, vooral in de Westerse landen, zien wij van die geestelijke aspecten weinig meer terug.

Menig Westers distributeur of toepasser weet nauwelijks meer iets van de geestelijke achtergronden hetgeen aan de ‘Ayurvedische’ producten vaak een zielloos karakter geeft. Het valt daarom aan te bevelen om vooral ook kennis te nemen van de rijke cultuur van de Ayurveda, zodat zij voor een ieder in haar volle glorie beleefd kan worden.

Maar zo rond de tiende eeuw vóór onze jaartelling zien we de beroemde arts Atreya op het toneel verschijnen, waar-

52 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 53

Advertenties

Lees 'India Nu' Het enige Nederlandstalige tijdschrift over India!

Surinam Air Travel VOOR

AL

UW

REIZEN

Noord, Oost, Zuid, West Surinam Air Travel The Best!!

• Cultuur en Religie • Politiek en Economie • Samenleving en Milieu Recent verschenen specials over o.m. vrouwen, gezondheidszorg, Religie en maatschappij, sport en milieu India. India Nu is een tweemaandelijks blad.

Een jaarabonnement kost €17,50, losse nummers € 3,50

India Nu wordt uitgegeven door de Landelijke India Werkgroep, een organisatie die vanuit Nederland wil bijdragen aan een menswaardig bestaan van (kans)armen in India.

De laagste tarieven en groepskortingen naar o.a.

Azië, Mauritius, Suriname, Dubai, Zuid Afrika,Turkye enz. voor meer informatie: Telefoon: 030-2321516 Fax: 030-2322500 Amsterdamsestraatweg 91 3513 AC Utrecht

Voor meer informatie: Tel: 030-2321340, www.indianet.nl

Elke maand groepsreizen naar Mauritius!

Lid SGR nr 2319 - K.v.K. 072319

53 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 54

Het Spirituele Web Ramcharit Manas

Sanatan Dharma

www.ramcharitmanas.org

www.sanatandharm.net

Website over de Ramcharit Manas, de populairste versie van de Ramayana, geschreven door de heilige dichter Tulsidas. Op deze Engelstalige site staat een korte biografie van de dichter, het geschrift in het Devanagarischrift (Hindi). Ook kunt u op deze site zoeken naar bepaalde verzen, strofen of zelfs woorden die in de vertaling van de Ramayana voor komen.

Nederlandstalige website over de Sanatan Dharma. Overzichtelijke site met informatie over een van de hoofdstromingen van het Hindoeïsme. Ook staat er een heus discussieforum op waar men met elkaar kan discussieren over verschillende onderwerpen gerelateerd aan het Hindoeïsme.

Krishnamurti Foundation of America

www.kfa.org De website van de Amerikaanse Krishnamurti Foundation. Op deze Engelstalige website staan teksten en zelfs videobeelden van deze denker.

Ook kunt u on-line boeken van en over Krishnamurti bestellen. Verder kunt u hier lid worden van de Krishnamurti Newsletter waarin om de zoveel tijd informatie verschijnt over de activiteiten van deze Foundation.

Dutch Sky Dancer

www.dutchskydancer.nl Engelstalige website met een complete Indiase culturele agenda in Nederland en België. In deze agenda staan vele activiteiten, shows en concerten op het gebied van de rijke Indiase cultuur.

Ook staat er info over klassieke Indiase dansscholen en links over klassieke danskunsten.

54 - oktober/december

Advertentie

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 55

Advertentie

Kervelstraat 30-34 • Telefoon: (31) 55 366.46.66 7322 PW Apeldoorn • Telefax: (31) 55 366.85.97 Nederland • E-mail: tavs@euronet.nl Digital International Tv Standards Conversion Video Duplication, TV-Postproduction Facility

Digital Video-normvertalen

TV-Postproductie

Wij kunnen video omzetten van en naar verschillende videosystemen: NTSC, PAL SECAM. (ook Braziliaans PAL-M en Argentijns PAL-N).

Wij werken met een HIGH BAND BROADCAST QUALITY Converter Compleet van en naar elke videomastertape: Digital D3, Digital Betacam, 1"C-Format Betacam-SP, Mll, BVU, U-matic, S-VHS, DV, Hi-8.

Video - dupliceren Wij werken met kwaliteits VHS-video dupliceermachines.

Wij kunnen dupliceren in elke gewenste hoeveelheid, alles in real time.

Wij dupliceren op hoogwaardige TAVS videocassettes en op videocassettes naar keuze: BASF, SONY. Wij zorgen voor een professionele videoband-presentatie d.m.v. bedrukte stickers, diverse videoboxen en colour inlay.

Wij verzorgen: op Lineair en op Non-Lineair Digitale normen de verwerkingen van TV-programma's, Commercials en Bedrijfsfilms.

Wij produceren van script tot eindmontage van: TVDocumentaires, Corporate-Video en Commercials.

Wij maken Computer-Animaties van logo's tot productie-processen.

Wij hebben ENG-Production-crews.

OHM Vani4e kwart. 2002

09-08-2005

11:50

Pagina 56