OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
I
11:38
Pagina 1
N F O B LA D
OHM • PR
O G R A M M A ’S
10e jaargang • januari/maart 2004 • nr 1 • prijs € 10,00 per jaar
DVD brengt Bollywood dichterbij Nederlandse hindoes onzichtbaar? Scheppingsverhaal: Het Niets werd Iets
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:38
Pagina 2
Advertenties
FILMS INTERNATIONAL
• Doku / Drama • Producent van film en video producties • Ruim 35 jaar ervaring in creativiteit en kwaliteit Laan van van Meerdervoort Meerdervoort 316 316 • • 2563 2563 AM AM Den Den Haag Haag Laan Te e ll e e ff o oo on n :: 0 07 70 0 -- 3 36 65 58 82 21 18 8• •F Fa ax x :: 0 07 70 0 -- 3 36 65 53 37 71 16 6 T e-mail: rfifilms@w d ao.on.entl c aasneam
Mr Drs T. Bissessur ADVOCAAT & PROCUREUR
• • • • • • • •
Surinam Air Travel VOOR
AL
UW
REIZEN
Noord, Oost, Zuid, West Surinam Air Travel The Best!!
Strafzaken Echtscheidingen Kort Gedingen WAO-zaken Verblijfsvergunningen Letselschade Ontslagzaken Schadeprocedures
De laagste tarieven en groepskortingen naar o.a. Azië, Mauritius, Suriname, Dubai, Zuid Afrika,Turkye enz. voor meer informatie: Telefoon: 030-2321516 Fax: 030-2322500 Amsterdamsestraatweg 91 3513 AC Utrecht Elke maand groepsreizen naar Mauritius!
Grotewaard 1 • 2716 XP Zoetermeer Tel: 079 - 352 15 16 • Fax 079 - 352 19 82
2 -januari/maart 2004
Lid SGR nr 2319 - K.v.K. 072319
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:38
Pagina 3
Advertenties
3 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:39
Pagina 4
Colofon OHM-Vani is een uitgave van de Stichting Organisatie voor Hindoe Media. OHM-Vani geeft achtergrondinformatie over de programma’s van OHM en maakt melding van relevante ontwikkelingen in de Hindoegemeenschap. Wij nodigen u uit opmerkingen of commentaar op onze programma’s of op dit blad te zenden aan Stichting OHM. De redactie behoudt zich het recht voor om ingezonden stukken in te korten, te redigeren of niet te plaatsen. Geplaatste stukken geven niet altijd de visie van de OHM weer. Een jaarabonnement kost €10,- Opzegging dient uiterlijk 1 maand voor het verstrijken van dat jaar schriftelijk plaats te vinden. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Stichting OHM.
Eindredactie: Soeshma Pandohi – Mishre Caspar Dullemond Auteurs: R. Gainda M. Gautam Theo van Leeuwen R. Swami Persaud Hari Rambaran Hans Ramsoedh P. Sackman I. Srivastava S. Verstappen Met dank aan: R. Chander C. Mathura B. Lalbahadoersing D. Gangaram Panday S. Biere S. Marhe Soeniel Chotoe (foto Cover) Grafische verzorging: Adri Segaar
Stg. OHM (redactie OHM-Vani) Koninginneweg 8 1217 KX Hilversum Telefoon 035 - 6260920 Fax: 035 - 6280843 E-mail OHM: info@ohmnet.nl Website OHM: www.ohmnet.nl ABN-Amro: 44.09.38.694
4 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:39
Pagina 5
Inhoud pagina 6
Televisie zondag
pagina 12
Radio zondag!! De Lotusvijver
(Foto) Soeniel Chotoe
pagina 16
Radio maandag
pagina 20
TV Hindi
pagina 21
Radio Hindi
pagina 23
Dvd brengt Bollywood dichter bij jeugd
Pagina 27
Onzichtbaarheid Nederlandse hindoes is geen probleem
pagina 30
Overgangsrituelen: aanpassen of niet?
pagina 33
Het Niets is Iets geworden
pagina 38
Zonder ethiek kom je niet verder
Pagina 42
Ayurveda is zuster van yoga
Pagina 44
Oproep tot een dharma ecologie
5 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:39
Pagina 6
Televisie 1e
K W A R TA A L
2004
IEDERE ZONDAG OP NEDERLAND 1
13.00 - 13.30 uur
ZONDAG 4 JANUARI OM 13.00 UUR
HERHALING:
OHM Magazine
10 JANUARI 10.30 UUR
ZATERDAG OM
Een actueel programma, dat nader ingaat op sociale, culturele en religieuze ontwikkelingen binnen de hindoe-samenleving in Nederland. In het magazine ook aandacht voor de beleving van het hindoe誰sme door autochtone hindoes. Vast onderdeel van het magazine is 'De vraag'. Hierin gaat een jonge kijker op zoek naar het antwoord op een vraag die hij of zij heeft ten aanzien van ceremonies, rituelen en gebruiken uit de hindoetraditie.
ZONDAG 11 JANUARI OM 13.00 UUR
HERHALING:
Discussieprogramma 1
17 JANUARI 10.30 UUR
ZATERDAG OM
Een discussieprogramma waarin de deelnemers vraagstukken en ontwikkelingen van nu vanuit een hindoevisie benaderen. Vandaag gaat het om de vraag of wij als hindoes wel voldoende zichtbaar zijn in Nederland. Hoe komt het dat er geen hindoes in de media zichtbaar zijn en slechts een enkeling in de politiek? Zie ook het artikel op pagina 27.
ZONDAG 18 JANUARI OM 13.00 UUR
HERHALING:
Psychologische betekenis van overlijdensrituelen
OM
Sterven confronteert nabestaanden behalve met pijn en verdriet, ook met veel vragen. Het hindoe誰sme kent verschillende rituelen rond stervensbegeleiding, sterven, crematie en
6 -januari/maart 2004
24 JANUARI 10.30 UUR
ZATERDAG
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:39
Pagina 7
rouwverwerking. Allemaal hebben ze tot doel: troost aan nabestaanden en gebed voor een goed vervolgbestaan van het Atman of ziel van de overledene. Maar ze zijn ook bedoeld om de dood een plek te geven in het leven van alledag. Zie ook het artikel op pagina 30. HERHALING
31 JANUARI OM 10.30 UUR
ZATERDAG
ZONDAG 25 JANUARI OM 13.00 UUR
Ch@tney.nl Een jongerenprogramma waarin Narsingh en Kirtie op humoristische maar kritische wijze ons de spiegel voorhouden over hoe wij omgaan met tradities, religie en cultuur.
HERHALING:
4 FEBRUARI OM 10.30 UUR
ZATERDAG
ZONDAG 1 FEBRUARI OM 13.00 UUR.
OHM Magazine Actueel programma. (Voor toelichting zie 4 januari.)
HERHALING: 14 FEBRUARI OM 10.30 UUR
ZATERDAG
ZONDAG 8 FEBRUARI OM 13.00 UUR.
Discussieprogramma 2 Discussieprogramma. Onderwerp nog niet bekend. (Voor toelichting programma zie 11 januari.)
HERHALING: 21 FEBRUARI OM 10.30 UUR
ZATERDAG
ZONDAG 15 FEBRUARI OM 13.00 UUR.
Daya of mededogen Daya is een levensprincipe dat de Indiase religieuze hervormer Swami Dayanand zich door spirituele groei eigen maakte en die hij als grondhouding gebruikte in zijn omgang met anderen. Volgens de Swami resulteert een door mededogen ingegeven levenswijze in respectvolle bejegening van anderen ĂŠn persoonlijke zelfwaardering. Maar wat is medeogen precies? Hoe uit zich dat in het dagelijks leven? Hoe ontwikkel je het?
7 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:39
Pagina 8
Televisie ZONDAG 22 FEBRUARI OM 13.00 UUR
HERHALING:
Maha Shivaratrie
28 FEBRUARI 10.30 UUR
ZATERDAG OM
Tijdens de Maha Shivaratrie, de nacht van verering van Shiva, wordt er gebeden en gemediteerd en er worden lofliederen gezongen. In de Goddelijke drie-eenheid (Brahma, Vishnu en Shiva) staat Shiva voor regeneratie (beëindiging en vernieuwing) van het leven. Door herschepping zorgt Shiva voor de continuïteit van het bestaan. Maar hoe ontstond die schepping? Hierover bestaan verschillende verhalen. In dit programma aandacht voor de Vedische versie van het ontstaan van de schepping. Zie ook het artikel op pagina 33
ZONDAG 29 FEBRUARI OM 13.00 UUR.
HERHALING: ZATERDAG 6 MAART OM 10.30 UUR
Ch@tney.nl Seksualiteit is binnen de hindoetraditie een belangrijke waarde. De Kama Sutra, een van de oudste werken over seksualiteit op de wereld, geeft inzicht in hoe we een evenwichtig, dynamisch, gezond en vervullend seksueel leven kunnen leiden. Maar hoe zit het met de hindoegemeenschap in Nederland? Hoe denken wij bijvoorbeeld over homoseksualiteit? In deze aflevering van Ch@tney.nl gaan Narsingh en Kirtie in op onze opvattingen over andere dan heteroseksuele geaardheid.
ZONDAG 7 MAART OM 13.00 UUR.
HERHALING: ZATERDAG 13 MAART OM 10.30 UUR
Holi Het holi of phaguwa is voor de hindoes een zeer geliefd feest, dat eind februari of begin maart in de Indiase maand Phalguna gevierd wordt. Sedert mensenheugenis is dit feest verbonden met de hindoe cultuur die weer verbonden is met de Veda’s. Maar in de Vedische literatuur komt de beschrijving van dit festival niet voor, althans niet met de naam holi. In de Gopatha Brahmana wordt wel melding gemaakt van de yajna die ter gelegenheid van Phalguni Purnima (de dag van volle maan in Phalguna) wordt gehouden. Het holifeest wordt op deze dag ook als Holikadahan oftewel de Holika verbranding gevierd. Deze verbranding herinnert ons aan de vroegere Bhesjaya Yajna. Slechts in de naam is verandering gekomen. In de Sanskrit literatuur
8 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:39
Pagina 9
e wordt de beschrijving gegeven van Holaka Utsava. Het woord 'holaka' betekent: datgene wat door havan wordt teweeggebracht. Ook de Holaka Utsava is dus verbonden met havan of yajna. Dit festival werd in de maand Phalguna gevierd. In de Hindoeliteratuur komen we dus verschillende aanwijzingen tegen die verwijzen naar het holifeest. Het bheshjaya heeft te maken met medicinale kruiden (bheshaj betekent medicijn). Het gebruik was dat de rishi’s tijdens de yajna (vuuroffer) kruiden in het vuur offerden. Door de verbranding van de kruiden in het vuur werd de lucht gezuiverd om alle wezens op aarde tegen allerlei ziekten te beschermen. In de Gopatha Brahmana wordt de Phalguna Purnima gezien als de mond en staart van het jaar. De mond staat symbool voor een nieuw begin en de staart voor het einde. Er wordt gezegd dat alle levende wezens en alle leven in de natuur op deze dag een begin hebben gemaakt. Daarom heeft het Kamafestival enige overeenkomsten met het holifeest. Kamadeva is de personificatie van schepping en creatie. (tekst: dr. Indu Shrivastava)
9 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:39
Pagina 10
Advertenties
10 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
HERHALING: 20 MAART OM 10.30 UUR
11:39
Pagina 11
ZONDAG 14 MAART OM 13.00 UUR.
Discussieprogramma 3 Discussieprogramma. Onderwerp nog niet bekend (Voor toelichting programma zie 11 januari.)
HERHALING: 27 MAART OM 10.30 UUR
ZONDAG 21 MAART OM 13.00 UUR.
Niets gebeurt zomaar Alles wat er in ons leven gebeurt heeft een betekenis - ook toeval. Maar om te weten te komen wat die betekenis werkelijk is, dienen we eerst contact te maken met ons diepste zelf. Eenmaal bewust hiervan ontdekken we dat niet alleen alles wat ons overkomt een betekenis heeft en dat we de uitkomst van gebeurtenissen in ons leven kunnen sturen, maar dat het hele universum in onderlinge verbondenheid een eenheid vormt. En dat alles daarin synchroniciteit kent. Maar wat is de rol en betekenis van synchroniciteit in ons persoonlijk leven? In zijn laatste boek ‘Synchronisch leven’ geeft Deepak Chopra antwoord op deze en andere vragen. OHM sprak met hem.
HERHALING: 3 APRIL OM 10.30 UUR
ZATERDAG
ZONDAG 28 MAART OM 13.00 UUR.
Ch@tney.nl Jongerenprogramma. Onderwerp nog niet bekend (Voor toelichting programma zie 25 januari.)
11 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:39
Pagina 12
Radio de l 1e
K W A R TA A L
2 0 0 42
Maandag Zondag 21.00 uur 15.00 -- 22.00 16.00 uur O OP P R R AA DD II OO 747AM 747AM EE N V N V II A A D D EE K KA AB B EE LL :: E N H A A G 88.1 D FM D E N H A A G 88.1 FM
A MS S TT EE R RD DA AM M AM R O T T E R D A M ROTTERDAM
96.6 96.6 89.9 89.9
FM FM FM FM
OF OF VRAAG VRAAG UW UW KABELEXPLOITANT KABELEXPLOITANT NAAR DE DE JUISTE JUISTE FREQUENTIE FREQUENTIE IN IN NAAR
ZATERDAG 3 JANUARI
Spiritualiteit als luxegoed We zijn gedwongen keuzes te maken in de uitgaven nu het economisch wat minder gaat. In deze uitzending kijken we naar de plaats die activiteiten als meditatielessen, de satsangs en de spirituele vakanties en retraites bij deze economische keuzes innemen. Houdt het 'hogere' zijn plek of houden we ons alleen met spiritualiteit bezig als we geld 'over' hebben?
ZONDAG 4 JANUARI
Gezondheid volgens het hindoeïsme De ayurveda maakt deel uit van de Veda’s, een van de heilige Hindoegeschriften. Hierin wordt op een andere manier naar het menselijk lichaam gekeken dan die in de Westerse geneeskunde. Steeds meer mensen ontdekken deze geneeswijze en in de Westerse wereld komt langzaamaan erkenning voor deze wijsheid uit het oude India. De Lotusvijvers praat in het nieuwe jaar voor een gezond begin met artsen en mensen die de ayurveda in hun dagelijks leven hebben geïntegreerd.
ZONDAG 11 JANUARI
Kwantumbewustzijn Wat hebben wetenschap en spiritualiteit met elkaar gemeen? Het inzicht dat iedere waarnemer zijn eigen werkelijkheid
12 -januari/maart 2004
UW UW REGIO REGIO..
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:39
Pagina 13
e lotusvijver creëert. Stephen Wolinsky, een bekende naam binnen de psychotherapie, kwam tot het inzicht dat de waarnemer en datgene wat de waarnemer creëert in wezen hetzelfde zijn. Op kwantumniveau staat alles met alles in verband en zijn er geen verschillen. Ingewikkeld? De Lotusvijver brengt helderheid.
ZONDAG 18 JANUARI
Het geheim van stenen TT
Stenen worden niet alleen gedragen als sieraad, maar ook voor lichamelijk en geestelijk welzijn. Hierbij zou het gaan om de trilling van de stenen en de energie die ervan uitgaat. In de Lotusvijver van deze week kijken we naar geloof en feiten rondom stenen.
ZONDAG 25 JANUARI
Schijnverlichting? Volgens Peter Roozendaal zijn er momenteel vele goeroe’s en heiligen die zich verlicht hebben laten verklaren terwijl ze dat absoluut niet zijn! In deze uitzending vertelt hij over het onderzoek dat hij hiernaar deed. Ook zijn er reacties van de verlichten zelf.
ZONDAG 1 FEBRUARI
Gandhi anno 2004 Wanneer we over geweldloosheid praten, denken we aan Mahatma Gandhi die India van de Britse overheersing naar onafhankelijkheid leidde. Tegenwoordig zijn er nog diverse organisaties die zijn geweldloosheid in de praktijk toepassen. In de Lotusvijver hoort u een aantal voorbeelden.
ZONDAG 8 FEBRUARI
God in het leger Naast predikanten, aalmoezeniers, imans en raadsmannen, kent het Nederlandse leger sinds kort ook twee hindoegeestelijken. Zij helpen soldaten die in geestelijke nood verkeren. De Lotusvijver portretteerde deze twee geestelijken op hun bijzondere werkplek.
13 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:39
Pagina 14
Radio de 1e
ZONDAG 15 FEBRUARI
Spirituele relaties Sla maar een spiritueel tijdschrift open en er staat iets in over spiritualiteit en relaties. We hebben allemaal relaties nodig in het leven - met mensen, met dieren en met dingen. En praten over relaties is helemaal in. Maar waarom wordt er zoveel over geschreven, gelezen en gepraat?
ZONDAG 22 FEBRUARI
Shivaratri
K W A R TA A L
2002
Maandag 21.00 - 22.00 uur OP
R A D I O 747AM
EN VIA DE KABEL:
D E N H A A G 88.1 FM A M S T E R D A M 96.6 FM R O T T E R D A M 89.9 FM OF VRAAG UW KABELEXPLOITANT
We kennen de Goddelijke manifestatie Shiva in vele verschillende gedaanten. Dat hij geen alledaagse Godheid is moge duidelijk zijn. Ook de wegen naar Hem of naar het Goddelijke zijn onconventioneel. De Lotusvijver ging op zoek naar minder voor de hand liggende spirituele wegen naar het Goddelijke.
NAAR DE JUISTE FREQUENTIE IN UW REGIO.
Advertentie
Zoekt u een Ayurvedische behandeling? De Ayurveda is de oudste en meest effectieve natuurgeneeskunde. Zij heeft haar wortels in het klassieke India en wordt daarom ook wel een ‘Hindoe-geneeskunde’ genoemd. In Nederland zijn de beste genezers aangesloten bij de NVAG. Deze vereniging garandeert een goede opleiding van de Ayurvedisch genezer. Zij hanteert de volgende regels: 1. alle medicinale kruiden worden geleverd op recept en kunt u bij iedere apotheek in Nederland verkrijgen; het zelf verkopen van geneesmiddelen is wettelijk niet toegestaan. Overigens past een goed voedingsadvies en goede levenswijze meer in de Ayurveda dan kruiden. 2. wij streven naar een vlot resultaat zonder u afhankelijk te maken van de geneesheer/vrouw. 3. ons consult duurt gemiddeld een tot anderhalf uur; de kosten bedragen nooit meer dan ¤ 70,= á ¤ 80,=. De meeste consulten zijn eenmalig. 4. 24 zorgverzekeraars in Nederland vergoeden onze consulten. 5. centraal binnen het consult staat de analyse van uw persoonlijke constitutie waarna via een uitgekiend voedingssysteem vele klachten te verhelpen zijn. 6. na ons medisch intake-consult in Nijmegen verwijzen wij u graag naar een onzer ervaren Ayurveda-therapeuten in uw eigen regio (er zijn meer dan 60). 7. door onze persoonlijke aandacht gaan onze patiënten altijd naar huis met degelijke informatie en een concreet behandelings- c.q. voedingsplan.
Uw Ayurvedisch geneesheer is vaidya R.H. Swami Persaud, professor Molkenboerstraat 30 A te Nijmegen. Tel. 024-641 83 98. www. ayurveda-center.com.
14 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:39
Pagina 15
e lotusvijver ZONDAG 29 FEBRUARI
Voelen; een nieuw bewijs voor God Vroeger geloofden we samen in God omdat het in de opvoeding werd meegegeven. Toen werd lange tijd het primaat bij de ratio gelegd: God bestond alleen als het met het verstand beredeneerbaar was. Nu lijkt het alsof we zijn aangekomen bij de persoonlijke beleving: God bestaat als je iets van Hem kunt ervaren. Hoe is dat zo veranderd? T
ZONDAG 7, 14 EN 21 MAART
Spiritualiteit in de natuur Voor rust en stilte zoeken we de natuur op. Wandelen in het bos en genieten van alles wat groeit en bloeit zou een zeer spirituele uitwerking hebben. Maar wat is er zo spiritueel in de natuur? In drie uitzendingen gaat de Lotusvijver op zoek naar de spiritualiteit van de natuur.
ZONDAG 28 MAART
Spiritualiteit en ethiek Een uitspraak van de Veda’s zegt dat er één Waarheid is, maar de wijzen benoemen hem met verschillende namen. Hoe kan het dan toch dat de verschillende tradities en culturen uiteenlopende meningen erop na houden over hoe een goed leven, gericht op die ene Waarheid, zou moeten zijn? 15 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:39
Pagina 16
Radio 1e
K W A R TA A L
2 0 0 42
Maandag 21.00 -- 22.00 20.00 21.00 uur OP
R A D I O 747AM
EN VIA DE KABEL:
D E N H A A G 88.1 FM A M S T E R D A M 96.6 FM R O T T E R D A M 89.9 FM OF VRAAG UW KABELEXPLOITANT NAAR DE JUISTE FREQUENTIE IN UW REGIO.
MAANDAG 5 JANUARI
Goede voornemens Aan het begin van het nieuwe jaar hebben we allemaal goede voornemens: meer sporten, meer aandacht hebben voor familie en vrienden, afvallen… Maar hoe zit het met goede voornemens ten aanzien van onze religie en cultuur?
MAANDAG 12 JANUARI
Hindoestanen en goeroe’s Vandaag is de Maharishi Mahesh Yogi jarig. Vanuit Vlodrop presenteert hij tijdens de viering zijn plannen voor het komend jaar per satelliet aan de hele wereld. Bij de Hindoestanen in Nederland krijgt hij echter geen gehoor. Voor andere goeroe’s geldt hetzelfde. Hoe komt dit?
MAANDAG 19 JANUARI
Bollywood: amusement of cultuuroverdracht? Bollywoodfilms zijn vermaak voor het hele gezin. Maar ook Hindoestaanse waarden en normen worden in deze films uitgebreid besproken en dienen soms zelfs als voorbeeld voor de kijker. In hoeverre gaat dit op voor de Hindoestaanse jeugd in Nederland? Zie ook het artikel op pagina 23.
16 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:39
Pagina 17
MAANDAG 26 JANUARI
Hindoepriesters in legergroen Na het succesvol afronden van hun opleiding werden pandit Bierdja en pandit Jwalapersad aangesteld als hindoe-geestelijken in het Nederlandse leger. Dit is een heel ander publiek dan de traditionele hindoegelovigen waar zij normaliter mee te maken hebben. OHM-radio sprak met hen.
MAANDAG 2 FEBRUARI T
Hindoestaanse romantiek Bij onze romantische uitingen worden vaak liedjes, dialogen of gedichten uit Bollywoodfilms als inspiratiebron gebruikt. Maar bestaat er zoiets als Hindoestaanse romantiek? OHMradio vroeg een aantal Hindoestaanse schrijvers en podiumartiesten om liefdesgedichten, verhalen, liederen in het Sarnami te creëren. Hoe romantisch kunnen wij zijn?
MAANDAG 9 FEBRUARI
De mandir is van ons allemaal Het is fijn om de mandir in de buurt te hebben. Maar een mandir komt er niet vanzelf. Er zijn mensen nodig die zich ervoor inzetten: van de pandit tot de schoonmaakploeg. OHM-radio maakte een documentaire over de vrijwilligers die een mandir draaiende houden.
MAANDAG 16 FEBRUARI
Kabir Panthi Nederland kent een kleine groep Kabir Panthi’s, volgelingen van Sant Kabirdas. Zij hebben hun overtuiging via India naar Suriname en vandaar naar Nederland gebracht en in leven gehouden. Heel belangrijk voor hen zijn de bijeenkomsten bij volle maan. OHM-radio doet verslag van zo’n bijeenkomst.
17 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:39
Pagina 18
Radio MAANDAG 23 FEBRUARI
Je cultuur herontdekken Na de puberteit ontstaat bij veel hindoejongeren de behoefte naar informatie over hun eigen achtergronden, cultuur en religie. Waar vinden zij informatie over de Hindoestaanse cultuur, waar zij zich in hun puberteit juist tegen hadden afgezet? OHM-radio zocht met hen mee.
MAANDAG 1 MAART
Holi khele Raghuvira Naast poeder, lekker eten en familie is chautaal voor Hindoestanen één van de belangrijkste ingrediënten voor het Holifeest: geen Holi zonder chautaal. OHM-radio volgde een chautaalgroep in de aanloop naar Holi.
MAANDAG 8 MAART
Holi vieringen in het land Op 6 en 7 maart werd het Holi-feest gevierd. In geuren en kleuren is de lente ingeluid. OHM-radio was bij verschillende Holi-vieringen aanwezig.
MAANDAG 15 MAART
God Shiva Op 19 maart is het Maha Shivaratri, de nacht van Shiva. Shiva is de schepper en tegelijkertijd de vernietiger van alles wat bestaat. Ter gelegenheid van Maha Shivaratri presenteert OHM-radio een programma over God Shiva en zijn vele verschijningsvormen.
MAANDAG 22 MAART
Yoga als geneesmiddel De individuele ziel kan zich door middel van het beoefenen van yogatechnieken aan het Allerhoogste verbinden. Opvallend is dat heel veel mensen yoga zijn gaan beoefenen vanwege de genezende werking die ervan uitgaat. In deze uitzending portretteert Ohm radio een aantal yoga-beoefenaars die aan yoga doen om te genezen.
18 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:39
Pagina 19
MAANDAG 29 MAART
Op zoek naar een gids Wat de pandit zegt is waar. Dat hebben veel ouders van nu in hun opvoeding meegekregen. De pandit van nu vervult echter niet langer de rol van de ferme geestelijke leider, om de simpele reden dat de jeugd van tegenwoordig mondiger, kritischer en individualistischer is. Maar als zij de pandit niet als autoriteit erkennen, wie aanvaarden zij dan wel als religieuze gids?
19 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:39
Pagina 20
VERTALING
A. BIERDJA
Televisie hindi
20 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:39
Pagina 21
VERTALING
A. BIERDJA
Radio hindi
21 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:39
Pagina 22
Advertentie
22 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:39
Pagina 23
Dvd brengt Bollywood dichter bij jeugd
S. VERSTAPPEN
De belangstelling voor commerciĂŤle Indiase films is de laatste jaren enorm toegenomen in Nederland, vooral onder Hindoestaanse jongeren. Sanderien Verstappen, studente Culturele Antropologie aan de Universiteit van Amsterdam, deed onderzoek naar de band van Surinaams Hindoestaanse jongeren met Indiase films.
Vroeger kwamen Hindoestaanse jongeren alleen in een Hindoestaanse videotheek als ze een film voor hun ouders moesten ophalen. Zelf keken ze liever naar Amerikaanse films op tv. Tegenwoordig zijn het juist de jongeren die een voortrekkersrol vervullen in de Bollywoodscene. Indiase dans, muziek en kleding zijn gespreksonderwerp op het schoolplein en in de discotheek. Ondernemers spelen in op de veranderende markt met Bollywoodposters, sleutelhangers, schoolagenda’s enzovoort. Oudere jongeren zoals Viresh (25) kijken met verbazing naar hun jongere neefjes en nichtjes op de middelbare school: "Toen ik op de middelbare
school zat, werd er nooit over films gepraat. We hadden het altijd over feestjes en bandjes. De meeste jongeren keken alleen maar Engelse films. Nu is het heel anders. Ik hoor het van mijn nichtjes, die praten op school de hele tijd over films. Welke acteur is in, welke film moet je gezien hebben, posters verzamelen enzo..." Er zijn verschillende redenen voor de toegenomen belangstelling. Zo is de kwaliteit van Hindi films in de jaren negentig sterk verbeterd. Daarnaast heeft de opkomst van een nieuwe technologie, dvd, de Indiase film dichterbij Hindoestaanse jongeren gebracht.
23 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:39
Pagina 24
Dvd brengt Bollywood De doorbraak voor de Indiase film in Nederland kwam in 1998 met Kuch Kuch Hota Hai. Maar liefst drie keer toerde Ram’s Videotheek met deze film langs de Nederlandse theaters. Elke keer waren de zalen uitverkocht. De film markeerde een turning point in de verkoop van Indiase films in Nederland. Voor het eerst sinds lange tijd raakten ook jongeren en zelfs kinderen geïnteresseerd. En hun interesse bleef. Veel jongeren herinneren zich Kuch Kuch Hota Hai als de eerste Hindi film die ze leuk vonden. Rewin (24) bijvoorbeeld zag Kuch Kuch Hota Hai ruim vijf jaar geleden, toen de film nog maar net uit was. Het was de eerste Indiase film die hij helemaal van begin tot eind keek zonder zich te ergeren. "Ik verwachtte er niet veel van. We hadden al tegen elkaar gezegd: als er niks aan is, gaan we in de pauze gewoon weg. Maar we vonden het echt een goede film."
Hindoestaanse jongeren kijken veel Amerikaanse films, die met een veel hoger budget geproduceerd worden. Daardoor vonden ze de Indiase films vroeger vaak goedkoop en onprofessioneel. Tegenwoordig kan Bollywood de vergelijking met Hollywood steeds beter doorstaan. Rewin was, net als veel andere jongeren, verbaasd over de moderne opzet en de filmtechnische kwaliteiten van Kuch Kuch Hota Hai: "Goede acteurs, settings, decors, camerabewegingen, geweldige kleurverhoudingen, echt goed gefilmd. Dat was ik gewoon niet gewend." Sinds Kuch Kuch Hota Hai gaan jongeren vaker naar de Hindoestaanse videotheek, en niet langer alleen om een video voor hun ouders op te halen. In tegenstelling tot hun ouders die vaak klassiekers huurden, kijken zij juist het liefst naar de allernieuwste films. En dan bij voorkeur op dvd. Hindoestaanse videotheken varen wel bij de hernieuwde belangstelling voor Indiase films. Ahmed Video Centre in Den Haag bijvoorbeeld zag in 2002 een groei van maar liefst 66% in het marktaandeel Indiase films. Volgens verhuurder Iqbal Moolkeea komt dat door de opkomst van ondertitelde dvd’s, die de interesse bij jongeren enorm heeft aangewakkerd. Dit digitale medium heeft een glans over
24 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:39
Pagina 25
dichter bij jeugd
zich die video ontbeert. Het geeft een "schoon" beeld, je kunt er makkelijk een liedje op terugzoeken en vaak zitten er allerlei extra’s op. Bovendien zit er op dvd’s standaard Engelse ondertiteling. Engelse ondertiteling is een uitkomst Surinaams-Hindoestaanse jongeren van de tweede generatie, die vaak met moeite Sarnami spreken en het Hindi slechts ten dele verstaan. Rewin zegt het zo: "Sinds er ondertiteling is, kijk ik vaker Hindoestaanse films. Vroeger vond ik de films helemaal niet leuk. Ik had alleen idolen, zoals Amitabh Bachchan. Nu heb ik de films van Amitabh Bachchan op dvd. Laatst ben ik met mijn ouders gaan zitten voor Muqader ka Sikander. Die hadden we al vaker gezien, maar nu voor het eerst met ondertiteling. Het was een openbaring. Ik keek mijn ogen
uit. Wat een mooie dialogen! Dat had ik al die jaren gemist!" Hij vervolgt: “Vroeger maakte je een eigen verhaal in je hoofd. Je was blij met elk woordje dat je herkende. En als ze dansten, wist je: ze zijn verliefd. Ik denk dat ik maar 25% begreep. Nu begrijp ik pas waarom mijn ouders huilen, en nu raakt het mij ook geweldig. Nu weet je wat er gezegd wordt en dan ga je zelf ook huilen. Het raakt je heel diep.” Het onderzoek werd uitgevoerd met dank aan meer dan zeventig Hindoestaanse jongeren waaronder Viresh en Rewin, en tientallen experts zoals Rabin Baldewsingh, Soedesh Kienno, Iqbal Mookeea en Mario Rutten. Op dit moment worden de data verwerkt in een scriptie.
25 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:39
Pagina 26
Advertenties
Andre’s Caribbean Travel Betrouwbaar ver weg de beste!
(iedere werkdag van 9.00-17.00 u.)
Singel 240 www.hindoe-hulplijn.nl.
(hoek Raadhuisstraat tegenover het postkantoor) 1016 AB AMSTERDAM-Centrum Tel: 020-6833840 Robin Premdhani Directeur
REGRESSIE REÏNCARNATIETHERAPIE Is een vorm van psycho/bewustzijnstherapie dat geschikt is voor werken met een breed scala aan klachten, problemen en levensthema's, waarvoor inzicht, verandering of meer dan wel andere keuze mogelijkheden worden gezocht. *Totale gezichts- en lichaamsverzorging " D AT J E V E R L E D E N JE ZO IN DE WEG KAN ZITTEN" Voor inlichtingen: Savita D. Harpal Tel. 035 - 6214405 ’s-Gravenlandseweg 152 a 1217 GA Hilversum
Lees 'India Nu' Het enige Nederlandstalige tijdschrift over India! • Cultuur en Religie • Politiek en Economie • Samenleving en Milieu Recent verschenen specials over o.m. vrouwen, gezondheidszorg, Religie en maatschappij, sport en milieu India. India Nu is een tweemaandelijks blad. Een jaarabonnement kost €17,50, losse nummers € 3,50
India Nu wordt uitgegeven door de Landelijke India Werkgroep, een organisatie die vanuit Nederland wil bijdragen aan een menswaardig bestaan van (kans)armen in India.
26 -januari/maart 2004
Voor meer informatie: Tel: 030-2321340, www.indianet.nl
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:39
Pagina 27
Onzichtbaarheid Nederlandse hindoes is geen probleem
DR.
HANS RAMSOEDH
Waarom zijn (Surinaamse) hindoes, hoewel zij al langer dan dertig jaar in Nederland wonen, onzichtbaar in de Nederlandse samenleving en nemen zij niet of nauwelijks deel aan het publieke debat? Of moet deze 'onzichtbaarheid' juist worden opgevat als een teken van integratie?
Hindoes kom je tegen in de mandir of in het privé-domein waar mensen volgens hindoe voorschriften leven. In het publieke domein kom je slechts burgers tegen. Het publieke debat is in Nederland nog steeds een overwegend 'witte' aangelegenheid.
Ruben Gowricharn
Langzamerhand komt hierin verandering. Anil Ramdas schrijft, naast zijn opiniërende bijdragen, tweewekelijks een column in de NRC waarin hij vaak ingaat op actuele maatschappelijke debatten. Ook de hoogleraar Ruben Gowricharn en nog een aantal anderen uit de Surinaams-Hindoestaanse
gemeenschap nemen zo nu en dan deel aan het publieke debat. De jurist Prem Radahkishun heeft op de zondagmiddag een eigen televisieprogramma op Nederland 3 (Premtime) waarin hij allerlei gangbare opvattingen en maatschappelijke thema’s kritisch belicht. Of zij wel of niet een hindoe achtergrond hebben vind ik irrelevant. Aan de vraag waarom hindoes onzichtbaar zijn in de Nederlandse samenleving ligt de impliciete vooronderstelling ten grondslag alsof individuen enkel en alleen een religieuze identiteit hebben. Deze is niet alleen onjuist, maar ontkent
27 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:39
Pagina 28
Onzichtbaarheid Nederlands e tevens de meervoudigheid van de persoonlijke identiteit en de wijze waarop individuen uiting (willen) geven aan die identiteit. De identiteit vormt een mozaïsch geheel dat bepaald wordt door cultuur, socialisatie, sekse, opleiding, werk en sociale klasse. Voor sommigen vormt de religie onderdeel van de identiteit, voor anderen juist niet. Nederland is een geïndividualiseerde en geseculariseerde samenleving. Religie wordt hier, als product van het verlichtingsdenken, gerekend tot het privé-domein. In het publieke domein horen de religieuze achtergrond en opvattingen geen rol van betekenis te spelen, uitgezonderd kwesties rond levensbeschouwelijke vraagstukken voor sommigen. Dit laatste wordt dan wel als legitiem beschouwd. Deelname aan het publieke debat is in de eerste plaats een intellectuele bezigheid en verhoudt zich niet met het etaleren van een godsdienstige affiliatie. Deze geesteshouding is in zekere zin ook typerend voor de meerderheid van de hindoes in Suriname: religie is iets van thuis en je valt anderen er niet mee lastig. Vanuit die Surinaams-hindoeïstische traditie, de Nederlandse praktijk en de individuele opvattingen over identiteit is het dan ook niet vreemd dat Surinaams-Hindoestaanse deelnemers aan het publieke debat zich niet als hindoe afficheren. Waarom zouden zij? Als hindoe deelnemen aan het publieke debat brengt ook een aantal beperkingen met zich mee. Het lijkt mij vanuit die (religieuze) achtergrond onmogelijk een mening te hebben over de actuele discussie op dit moment rond de voorgestelde verplichte kleutertoets, de spreiding van allochtone leerlingen in
het basisonderwijs of de privatisering van Schiphol. Met andere woorden, het burgerschap is bepalend voor de deelname aan het publieke debat en niet in de eerste plaats het hindoe-, christen- of moslim-zijn. Hoe is het gesteld met de zichtbaarheid van hindoe instituties in de Nederlandse samenleving? Vergeleken met de islamitische gemeenschap in Nederland zijn de hindoe instituties in Nederland bescheiden van aard. In de Randstad wordt op dit moment de ene moskee na de andere gebouwd, de ene nog imposanter dan de andere. De opmars van islamitische scholen (inmiddels 43) wordt door sommige politici met argusogen gevolgd. De zichtbare hindoe instituties beperken zich tot nu toe tot een viertal hindoe basisscholen, de hindoe omroep en een aantal hindoe tempels in plaatsen met een concentratie van Surinaamse hindoes. Deze tempels zijn aan het zicht onttrokken omdat ze vaak gehuisvest zijn in voormalige schoolgebouwen of woonhuizen. De 'zichtbare afwezigheid' van hindoe instituties in de Nederlandse samenleving heeft een getalsmatige reden. Met de naar schatting tussen de 100.000 - 200.000 hindoes in Nederland (circa 1% van de Nederlandse bevolking) is dit aantal te verwaarlozen. Als het aan sommige leiders uit de hindoe gemeenschap ligt, moet de institutionalisering verder worden uitgebouwd. Het is voor mij zeer de vraag of hiervoor voldoende draagvlak zal zijn. Uit recent onderzoek blijkt dat de tweede generatie van Hindoestanen minder participeert in religieuze organisaties dan de eerste. Deze terugloop bij jongeren hangt samen met ideeën over
28 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:39
Pagina 29
s e hindoes is geen probleem
de veranderende betekenis van religie in de moderne Nederlandse samenleving en de voortschrijdende individualisering en secularisering in Nederland. Een andere reden voor de 'onzichtbaarheid' van de hindoe instituties betreft de wijze waarop het Surinaams-hindoe誰sme is georganiseerd. Het is primair een huisgodsdienst en het heeft, vergeleken met het christendom en de islam, geen congregationeel karakter. Een bezoek aan de mandir is vaak ook sociaal ge誰nspireerd.
bij de Nederlandse opvattingen over dit fenomeen in het maatschappelijk verkeer. Laten we dit ook maar zo houden. Op zondag 11 januari is bij de OHM een debat over dit onderwerp te zien.
Dat personen die deelnemen aan het publieke debat zichzelf niet als hindoe (wensen te) afficheren is een individuele keuze en een uiting van de wijze waarop zij hun identiteit uitdragen. De Surinaams-hindoe誰stische traditie over de plaats van de religie sluit goed aan
29 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:40
Pagina 30
Overgangsrituelen aanpassen of niet?
R. GAINDA
Mogen we onze sanskaars (overgangsrituelen) aanpassen aan de huidige Nederlandse situatie? Dat is een vraag waar veel hindoes mee zitten. In dit artikel zal ik een antwoord geven op deze vraag vanuit mijn kennis van het (Surinaamse) hindoeïsme en mijn visie daarop. Ik neem als voorbeeld de antyeshthi sanskaar, overgangsritueel van het aardse leven naar het hiernamaals. Als concreet gebruik hierbij kies ik als voorbeeld het kaal scheren van degene die de rituelen verricht.
Het hindoeïsme is de verzamelnaam voor honderden (sub)religies, levensovertuigingen en godsdiensten die in de loop der tijden in India ontstaan zijn en zich daar ontwikkeld hebben. Kijk maar naar de bekende namen als: vedisme, brahmanisme, jainisme, boedhisme, sikhisme, sanatan dharma, arya aamaj, waidik dharma, vedanta, bhakti marga, karma marga, arya samaj, kabir panthi enzovoort. Soms is iets dat in de ene vorm van het hindoeïsme verboden is in een andere vorm wel toegestaan. Het kaal scheren komt voor bij de sanatan dharmi en niet bij de arya samaji. En beiden zijn hindoes. Over de sanskaars worden al in de vedische samhita’s, de oudste geschreven bronnen, al voorschriften gegeven. Deze
voorschriften worden regelmatig waar nodig uitgebreid, beperkt of aangepast. De sanskaars worden constant aangepast gelet op de behoeften en mogelijkheden van groepen mensen, gelet op lokale ideologieën. Omgevingsfactoren spelen vaak een hoofdrol. In de geschiedenis van het hindoeïsme zien we dat geleerden die aanpassing ook daadwerkelijk bewerkstelligden door hun ideeën te propageren. Zo kregen we in de loop der tijd regelmatig aanvullingen op de samhitas in de vorm van boeken als braahmans, aranyaks, upanishads, puraans, tientallen smriti´s, shastra´s, sutra´s, vooral de grihya sutra´s, en nog heel veel meer. Het zijn de grihya sutra´s, leidraden voor het verrichten van gezinsrituelen, die heel concreet aanwijzingen geven hoe de sanskaars
30 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:40
Pagina 31
(Foto) Soeniel Chotoe
verricht kunnen of moeten worden. Kijken we in deze tientallen grihya sutra’s, dan zien we dat er daarin verschillen zijn. Dat is logisch. Een nieuwe sutra werd geschreven wanneer de oude sutra´s geen oplossing boden voor nieuw gerezen problemen en moeilijkheden. En omdat ook in een zelfde tijdsperiode er in het uitgestrekte India grote onderlinge verschillen waren, moesten er nieuwe handleidingen komen voor het praktische dagelijkse leven en de rituelen die lokaal mogelijk waren. Daarom zitten we nu met een enorme schat aan keuzemogelijkheden wat de sanskaars betreft. De oudste sanskaars werden ontwikkeld toen de Ariërs in het Indusgebied woonden. Geleidelijk aan verspreidden zij
zich over heel India en pasten hun religie en rituelen aan de plaatselijke omstandigheden aan. Dit leidde tot het schrijven van meer en aangepaste grihya sutra’s. Kijken we naar de staatkundige geschiedenis van India dan zien we dat India vanaf het jaar 1000 geregeerd is door verschillende vreemde volkeren. Zij maakten wetten die gebaseerd waren op hun eigen cultuur, religie, normen en waarden. Daar moesten de hindoes zich ook aan houden. Dit betekende dat de hindoes hun religie - dus ook de sanskaars - moesten aanpassen of loslaten. De meesten pasten zich aan en konden zo overleven en de basale vorm van hun hindoeïsme behouden. Hierdoor hebben ze in de afgelopen eeuwen een bijzonde-
31 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:40
re vaardigheid ontwikkelt om zich aan te passen wanneer er dwang van buiten zich voor deed. In Suriname hebben onze voorouders hun religie ook aan moeten passen aan de Surinaamse situatie. "Djaysa des waysa bhes" ("Pas je aan aan het land") is een veel gehoord gezegde onder Surinaamse hindoes. Een zeer sterke kracht van de hindoes in Nederland is juist de vaardigheid om te integreren met behoud van onze basale hindoeïstische normen en waarden. Dat deze integratie daadwerkelijk plaats vindt, zien we aan de aanpassing van de antyeshthi sanskaar, de overlijdensrituelen. In toenemende mate wordt er gebruik gemaakt van koffietafels na de crematie, het sturen van rouwkaarten, houden van toespraken en andere zaken die in India en Suriname niet gebruikelijk waren. Naast religieuze gebruiken spelen tradities en gebruiken binnen families en gezinnen ook een belangrijke rol bij de sanskaars: zowel de concrete uitvoering, de naleving van voorschriften, als de beleving en betekenisgeving er aan. Vaak beïnvloeden religieuze (godsdienstige), psychologische en sociologische invloeden gezamenlijk het gedrag. Dit is ook het geval met het kaal scheren van degene die het overlijdenssanskaar verricht. Hier zijn religieuze argumenten voor te vinden: in sommige handleidingen (grihya sutra) staat dat voor bepaalde overledenen het kaal scheren van de offeraar verplicht is. In sommige handleidingen staat dat het niet verplicht is. In weer andere handleidingen staat dat het kaalscheren gewenst is. Dus kunnen we de conclusie trekken
Pagina 32
dat mensen de vrijheid hebben om zelf te bepalen of er kaalgeschoren zal worden of niet. Het kaalscheren is in gebruik bij de sanatan dharmi en niet bij de arya samadji. Vroeger in India had het kaalscheren - of gedeeltelijk scheren - een bijzondere functie. Men kon dan zien dat iemand in de rouw was en niet aangeraakt mocht worden. Deze functie van het kaalscheren nu in Nederland is verdwenen. Via de media of familie weten we wie aan het rouwen is en op welke wijze. De psychologische betekenis van het kaalscheren is dat men doordrongen raakt van het besef dat men een dierbaar iemand verloren heeft; en dat men de rouwperiode intensief en innerlijk goed doorloopt, beleeft. De sociale betekenis van het kaal scheren is de lichamelijke boodschap die uitgaat van de kaal geschorene naar de sociale omgeving. Het kaal scheren voor een offerdienst was een algemene regel voor vele groepen in India. Hoofdhaar werd als onrein gezien. Waarschijnlijk uit overwegingen van hygiënische aard. Een ieder kan begrijpen dat dit argument nu niet meer geldt. Terug naar de vraag: is het verplicht om bij het overlijdensritueel kaal geschoren te worden? Ik denk van niet. Laten we niet uit het oog verliezen dat een religie of godsdienst in wezen en primair bedoeld is om ons te helpen en zeker niet bedoeld is om ons het leven zuur te maken. Een religie geeft antwoord op vragen waarmee we zitten.
32 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:40
Pagina 33
Het niets is iets geworden
H. RAMBARAN
In iedere traditie is nagedacht over het ontstaan van de wereld en wat de plaats van de mens daarin is. Het bestaan, het leven en de wereld hebben iets met elkaar te maken; althans dat probeert de vedische gedachte over het Zijn ons voor te houden. Maar wat is dat 'iets' dan wel? Wel, vedische zieners hebben dat 'iets', Asat, 'het Niets' genoemd (Sunyata, ‘De Leegte’). Het 'Niets' is iets geworden; sterker nog, het Niets is dit alles geworden. Dit is het kortste scheppingsverhaal dat ik ooit heb gehoord.
De schepping is echter nog gaande; het is een onophoudelijk proces. Dit proces heet bhava. Daarin wisselen ontstaan, bestaan en vergaan zich onophoudelijk af. Achter de wereld der verschijnselen, de waarneembare stoffelijke wereld, schijnt een niet-waarneembare, een spirituele wereld: het concrete komt uit het abstracte, vorm komt uit het vormloze; het Licht komt uit de Duisternis; want in het begin was Duisternis gehuld in Duisternis en Het ademde ademloos‌ Aldus vertellen verscheidene teksten uit de Rig-veda ons. Op dit punt zitten we met talloze tegenstellingen, want wij trachten datgene onder woorden te brengen, dat niet verteld kan worden. Wij ervaren dan onze eigen beperkingen en zwakheden. Wij zoekt dan onze toevlucht in beeldende
taal en in beeldschrift. Geleerden hebben ontdekt dat de wereld waarin wij leven, niet alles is. De melkweg waarin onze zon met haar planeten en manen dobbert is zelf al heel erg groot en telt vele biljoenen zonnen en andere hemellichamen. Zoals de planeten om de zon draaien, zo roteert de melkweg om een ander centrum. Binnen iedere melkweg vinden er dergelijke omwentelingen plaats. Er zijn gigantisch veel melkwegen, die allemaal roteren in een ingewikkeld samenspel van pulserende, middelpuntvliedende en zwaartekrachten. Hoe is dit alles geschapen, of is er niets geschapen? Of is slechts het meest fundamentele deeltje geschapen? Moderne fysici ontdekten enkel van die basis delen waarui het heelal is opgebouwd:
33 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:40
Pagina 34
Het niets is het quark-gluon plasma. Men neemt aan dat de schepping zo’n 18 biljoen jaar geleden plaats vond. Dat is 18.000.000.000.000 jaar geleden (18x10 tot de 12e !). En toch zit er een tegenstrijdigheid in deze gedachte, namelijk: dat er een begin aan is geweest. Daarom zal er logischerwijs een einde aan komen. Wat zal er dan zijn en wat was er vóór het begin? Volgens de geleerden was alle energie die in de kosmos aanwezig is geworden wat de wereld der verschijnselen is geworden, samengebald in een ei, het Wereldei. In vedische termen: hiranya garbha (de gouden - de opperste - staat van zwangerschap, waar alle latere of andere 'zwangerschappen' uit zijn voortgekomen.). Er heerste Duisternis in Het. Een enorme gloed van drang kwam op en met een gigantische knal brak Het open: van de twee schaaldelen maakte Het de Hemel en de Aarde. U begrijpt dat wij hier beland zijn in menselijke onkunde en zwakheden en dat we spreken in aardse termen, terwijl Het een kosmisch geheel in zich draagt. Maar laten we even volhouden. Met de 'Knal der knallen' is het begin van de schepping ingezet. Die oertrilling - Het AUM - heeft het heelal met al haar verschijnselen voortgebracht en is nog steeds te horen voor mensen die het horen kunnen, want de schepping is nog gaande, is nog niet af! Hier is wederom verwarring en een falen van de taal en het menselijk voorstellingsvermogen: er zou de indruk kunnen ontstaan dat er een Ei was en dat er iemand of iets anders het Ei tot knallen heeft gebracht. Maar volgens de vedische geschriften is Het Ei en Dat
wat het tot knallen bracht eveneens de kracht, de energie (tappa = warmte) die ervoor nodig was: één en hetzelfde; het onbenoembare en het onkenbare. Er is wel een naam aan gegeven: het Brahma. Het is echter anâma (zonder naam) en arupa (zonder vorm): het naamloze heeft vele namen gekregen en het vormloze heeft vele vormen gekregen. Het Niets (De Leegte) is Iets geworden, het onhoorbare is hoorbaar geworden, het onzichtbare is onzichtbaar geworden, het onvoelbare is voelbaar geworden: Het Ene is het vele geworden. Het is evenwel enig en alleen: de rest van het heelal is een modificatie dan wel een transformatie van het Ene. In de Atharva-veda (13:5) lezen we: "sa eva eka, ekvrideka eva" ("het is één en slechts één") en "sarve asmin deva, ekvrito bhavanti" ("alle deva’s zijn één (in Hem)"). Het vedisch denken over Het Zijn gaat in haar kosmologie dus wel uit van een Opper-wezen, 'tat' (Dat), weliswaar onbenoembaar en onkenbaar, maar niet dat Het zozeer de wereld schept, maar eerder dat Hetzelf de wereld is (geworden): "iti bhrahmâsti" ("dit is het Brahma"). Het Opperwezen - mag ook wel ‘God’ worden genoemd - en de wereld der verschijnselen, het heelal, zijn één. Het universum, inclusief alle levensvormen, is een uiting van Dat, het Zelf; hetgeen geschiedt met behulp van Zijn openbarende kracht úhakti. De basisgedachte hiervan vinden we in de Purusha sukta (X:90) en de Nâsdaya sukta (X:129) van de Rig-veda. Het idee komt verder terug in o.m. de Taitirya Brahmana (II:2:9:1,2): "Tat asat evan sanmono kuruta shâma iti" ("Het nietgemanifesteerde (het asat) wenste te zijn
34 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:40
Pagina 35
iets geworden en is dit"). Het bracht vâca, het Woord voort, de oerklank: het AUM. Deze oertrilling is geworden wat het universum is; er is niets geworden wat het Hetzelf niet is geworden. Het AUM heet daarom ook wel pranava, ‘levengevend’ of ‘dat wat leven schenkt’. Het woordje ‘asat’ is moeilijk te vertalen op een manier die voor de meeste mensen helder maakt wat er mee bedoeld wordt. Asat is een ontkenning van sat. Sat betekent dat wat waar is, concreet bestaat en waarneembaar is. Als ik deze tekst schrijf, zijn het toetsenbord, de tafel, de pc en het scherm waarop de tekst verschijnt voor mij allemaal sat. Alles wat sat is, is wel waar en bestaat echt, maar het is niet eeuwig: alles is tijdelijk. Sat is gebonden aan de beperkingen van tijd en ruimte. Asat daarentegen is eeuwig en kent geen enkele beperking: "Het-ISNiet’ dit en ook niet dat. Het is de Leegte of het Niets; de andere zijde van Het Zijn. In een gewoon gesprek tussen ons stelt asat niets concreets voor, maar in de vedische visie komt het ganse heelal, de kosmos met al haar verschijnselen, hemellichamen en wezens, inclusief de mens, daarvandaan. Asat kan gezien worden als het Zijn (het Wezen) van alle ‘zijnden’ dat zelf geen zijnde is. De uitstoot of de emanatie van sat uit het asat - van de wereld en haar vormgeving - vereist energie. Energie is in onbeperkte mate eveneens aanwezig in
het asat. Sterker nog: energie en het asat zijn één en hetzelfde. Energie in haar basisvorm wordt in de vedische traditie Shakti. Shakti kan alle mogelijke vormen aannemen of krijgen. Zij is eeuwig en gaat nooit verloren. Hooguit transformeert zij zich van de ene vorm in een andere. Een eenvoudig voorbeeld kan dit verduidelijken: energie afkomstig van de zon wordt in planten opgeslagen. Een stuk hout kunnen we verbranden om te koken of om een ruimte mee te verwarmen. We hebben dan geen nieuwe energie gemaakt, we hebben slechts opgeslagen energie losgemaakt en omgezet in een voor ons bruikbare vorm. Warmte, weer een vorm van energie, kunnen we gebruiken om water te verwarmen, waardoor er stoom ontstaat. Stoom wordt toegepast om turbines te draaien waarmee elektriciteit wordt opgewekt. Elektriciteit op haar beurt wordt toegepast in de industrie om machines mee te draaien. In het huishouden gebruiken we elektriciteit om een strijkbout te verwarmen, te koken of naar een radio te luisteren. Een telefoon, een televisietoestel en de verlich-
35 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:40
Pagina 36
Advertenties
Tewarie & Partners Accountants en Belastingadviseurs Parmessar & Tjon A Ten Accountants en Belastingadviseurs T&H Groep Accountants & Belastingadviseurs bestaat uit: • Tewarie Accountants en Belastingadviseurs • Parmessar & Tjon A Ten Accountants & Belastingadviseurs • Admi Services, administratieve dienstverlening voor het midden & kleinbedrijf. T&H Groep is uitgegroeid tot een organisatie met een gevarieerd samengestelde praktijk voor controle, beoordeling en samenstellingsopdrachten. Naast adviespraktijk en de financiële-administratieve begeleiding biedt de organisatie tevens fiscale dienstverlening. Een belangrijk uitgangspunt is de betrokkenheid bij de cliënt, waarbij korte communicatielijnen zowel binnen als in de relatie met de cliënt een belangrijke rol spelen. Naast de specialisten in eigen huis beschikt T&H Groep over een met zorg ontwikkeld contactennetwerk van externe onafhankelijke adviseurs uit diverse disciplines. Nederland: Suriname:
Oranje Nassaulaan 55 • 1075 AK Amsterdam. Tel: 020-6711256 • Fax: 020-6737272 Mr. F.H.R. Lim A Poststraat 19 • Postbus 1700, Paramaribo. Tel: 474452 • Fax: 474643 en Oranje Nassaustraat 53 • Nieuw Nickerie. Tel: 0231979
K.B. Tewarie RA P. Parmessar FB M.L.J. Braspenning AA Mr. L. Krokke-Toffoli Drs. Ing. W.N.B. Tewarie RE
“Zoals een lotus die openbloeit geven wij ons over aan de helende liefde van het Goddelijke” P r e m a
S a i
P a d u k a
H e a l i n g
T e m p e l
De Prema sai Paduka Foundation is ontstaan door inzegeningen: Het eerste paar paduka’s in India in 1995 met heel veel Goddelijke liefde door satya sai Baba. De inzegening van het tweede paar paduka’s vanuit het hart in Lelystad in 1996 door de pandits van de Shirdi Baba Tempel in India. Door de genade, steun en liefde van Shirdi Baba en Satya Sai Baba helpt Joke de obstakels verwijderen die wij tegenkomen op de weg naar vrede, vreugde, vrijheid, wijsheid en eenheid. Joke is: • Kundalini-yoga lerares. Zij opent de Kundalini, het derde oog en de chakra’s (Shiva-Shakti). • Reincarnatie therapeute, regressie therapeute. • Spiritueel healer (helende handen). • Helderziende, medium. • Mantrazangeres (helende stem). Wil je een consult? Bel dan naar:
Joke Broeke Prema Sai Paduka Healing Foundation Donaustraat 167, 8226 LD Lelystad Tel 0320 251116 E-mail: info@premasai.nl Website: www.premasai.nl
“God kan wonderen doen met een gebroken hart. Als je hem alle stukjes geef t” (Baba)
36 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:40
ting in de huiskamer werken niet zonder elektriciteit. Weet u zich nog te herinneren welke chaos er ontstond in de Verenigde Staten van Amerika, toen daar in enkele grote steden niet zo erg lang geleden de elektriciteit uitviel? Zelfs het huisafval bleef in de straten liggen. Het is dus niet zo dat er telkens nieuwe energie gemaakt wordt. De mens kan slechts energie van de ene vorm in de andere omzetten, zoals magnetische energie en bewegingsenergie samen elektrische energie opwekken. Shakti heeft alle kenmerken die we kunnen bedenken voor God. Energie is derhalve goddelijk. Vormen van Shakti zijn in het hindoeïsme door denkers en kunstenaars afgebeeld in tal van vormen. Veel mensen zijn deze vormen vervolgens als godheid gaan vereren. Want zij stellen Ishvara en zijn Shakti gelijk aan elkaar. Het actieve deel van Shakti, de scheppende kracht, heet kriyâ. Deze heeft zelf twee aspecten: âvaran úhakti: het vermogen om te versluieren en vikúhepa úhakti, het vermogen om te projecteren. Uit het onpersoonlijke Brahma ontwikkelt zich de immanente Ishvara (God), als bron van kennis, wijsheid en mededogen. Ishvara kent drie hoedanigheden, namelijk kârana Ishvara (als oorzaak van het universum), hiranya garbha (het universum vullend als de heilige geest) en Virâta rupa (als het universum zelf). Verder heeft Ishvara drie potenties (vermogens). Deze worden doorgaans als 'mannen' voorgesteld. Het zijn: Brahmâ, het creatieve aspect; Viúhnû , het voedend en onderhoudend aspect en c. Shiva, het regenererend aspect. Indien de vermogens in werking (actief) zijn, worden zij doorgaans als 'vrouwen'
Pagina 37
voorgesteld en de Moeder, Mâtâ, Devi of Sri genoemd. Het zijn achtereenvolgens Sarasvati, Lakshmi en Pârbati. Het heelal is echter niet eenmalig geschapen, maar het bevindt zich in bhava, een eindeloos wordingsproces van ontstaan, bestaan en vergaan. In dit verband wordt er gesproken over gigantische tijden: over Dagen en Nachten van Bramhâ (niet het Brahma) waarin kosmos en chaos elkaar afwisselen. Er is een ononderbroken komen en gaan in het heelal, niet alleen van levende wezens, maar ook van werelden en zelfs van het heelal als verschijnsel. Wat steeds verdwijnt is de vorm, slechts de bestaanstoestanden zijn steeds anders. Zijn en niet-zijn, vyakt en avyakt wisselen elkaar in een eindeloos proces van wording af. Het wordingsproces gedraagt zich echter niet puur mechanisch, noch wordt het door blinde krachten gestuwd. Er is een majestueus kosmisch bewustzijn aan het werk met creativiteit (Bramhâ), zelforganisatie (Vishnû) en het bevat zelf de vernieuwende principes (Shiva). Dit is het kosmisch spel dat Natarâja, de dansende Shiva, uitbeeldt. Deze vier namen, die als godheden worden voorgesteld, stellen geen personen voor, maar staan voor de kosmische processen in het heelal. Dit scheppingsverhaal is uiteraard geen ooggetuigeverslag, maar het dient eerder opgevat te worden als een uiting van de verwondering over het wonder van alle wonderen en van het onmiskenbare feit dat er iets is en niet niets. Op zondag 22 februari 2004 besteedt OHM-TV aandacht aan dit onderwerp.
37 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:40
Pagina 38
Zonder ethiek kom je niet verder
THEO VAN LEEUWEN
In een tijd van dalende normen en toenemend cynisme hebben we een tegengif nodig in de vorm van een 'nieuwe', postconventionele vorm van ethiek. Een ethiek die meer aansluit bij de spirituele kern van de religie. Deze ethiek kunnen we in het hart van het hindoeïsme in de Upanishaden en de Yogasutra’s ontdekken.
Ethiek is in de hindoeïstische filosofie gebaseerd op spirituele ervaring. Deze wordt uit toewijding geboren en dient zich aan als we er ons voor openstellen. Ze is spontaan en wordt gedragen door het fundamentele streven van de mens om boven zijn ego uit te groeien. In de hindoeïstische visie is een ethisch en spiritueel mens daarom niet iemand die in bepaalde dogma’s gelooft, overtuigd is van de waarheid van bepaalde leringen of zich strikt aan bepaalde zedelijke en morele voorschriften houdt. Het
38 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:40
is veeleer iemand die is toegerust met het vermogen tot het wegcijferen van zichzelf, tot mededogen en solidariteit het tegendeel van de neiging tot egoïsme. Daar maatstaven als goed of slecht niets met het wezen van religie van doen hebben, kent de ethiek van het hindoeïsme geen geboden en verboden, in de zin van "Gij zult…" of "Gij zult niet…". Spirituele leraren in het hindoeïsme kennen zelfs aan elk individu in overeenstemming met zijn rijpingsproces en spirituele ontwikkeling een geheel eigen verantwoordelijkheid toe. Vanuit dit perspectief is het gelijkschakelen van religie en moraal te beschouwen als een van de meest noodlottige vergissingen van de mensheid. De misvatting degradeerde de religie tot een zedenmeester, totdat zelfs haar beste vertegenwoordigers dwaalwegen insloegen. De huidige westerse afkeer van alles wat religieus is, is voornamelijk te herleiden tot deze dwaling, die nog werd versterkt door de verkettering van de seksualiteit als iets immoreels. In het hindoeïsme heeft de conventionele ethiek, althans voor de spiritueel georiënteerde, slechts een relatieve waarde. Want het gaat bij spiritualiteit voor de hindoe uiteindelijk om geestelijke bevrijding (moksha) d.w.z. om het bevrijd worden uit de banden van deze wereld. Een bevrijd mens laat als het ware de conventionele ethiek achter zich. Het hoofdthema van de filosofie van de Upanishaden is dat, zolang we gehecht blijven aan wereldse bezittingen, onze werkelijke natuur proberen te vinden en te leren kennen als een eeu-
Pagina 39
wige ziel (of Zelf, atman), we onze tijd aan het verspillen zijn. Het is de kennis van atman en niet zozeer handelingen in de vorm van verschillende soorten rituelen en offers, die de mens tot ultieme gelukzaligheid leiden. Vanuit dit bevrijdingsperspectief is slechts die mens een goed mens die ernaar streeft dit te begrijpen en daarnaar te handelen. Ware zelfkennis bevrijdt de mens van verdriet en lijden. Het maakt hem vrij van gehechtheid, begeerte en onwetendheid. De opvatting van het kwaad dat uit het denken van de Upanishaden naar voren komt is dat het een vergissing is, die eruit bestaat dat men de onsterfelijke ziel niet herkent, doordat men zich ten onrechte met vergankelijke zaken identificeert. En op zijn beurt is het juist vanwege het feit dat ieder individu zich als anders dan van anderen beschouwt, hij egoïstisch en wreed wordt. De spirituele kern van het hindoeïsme, evenals dat van de andere grote religies, wordt dus gevormd door een postconventionele ethiek. Het wordt gekenmerkt door een houding die op liefde en vriendelijkheid is gebaseerd; in tegenstelling tot een conventionele ethiek, die meer op angst en schuldgevoel is gebaseerd. In de conventionele ethiek wordt mensen hun individuele vrijheid, autonomie en verantwoordelijkheid ontnomen door de autoriteit van traditionele voorschriften. De voornaamste reden om een goed mens te zijn in de conventionele ethiek is straf te vermijden. Als we verscheurd worden door schuldgevoelens wanneer we een fout maken en als we ons bezwaard voelen door slecht karma, dan staan deze belastende gevoelens vriendelijkheid en
39 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:40
Pagina 40
Zonder ethiek liefde in de weg. Er moeten diepere gronden zijn om ethisch te leven in plaats van ons niet schuldig te willen voelen. De spirituele kern van het hindoeïsme wordt gevormd door een veel dieper, postconventioneel inzicht in ethiek. Deze is gebaseerd op de spirituele ervaring van het voordeel dat we van een morele levenswijze kunnen hebben. De kern is een goed begrip van de werking van de geest, die duidelijk maakt dat een immorele leefwijze destructief is voor onszelf en voor anderen, terwijl een morele leefwijze geluk en spirituele groei kan brengen. Dit is ook de reden dat er bijv. in de yogafilosofie van Patanjali zoveel aandacht wordt besteed aan de menselijke tekortkomingen, illusies en daaruit voortvloeiende tegenslagen. Patanjali, de auteur van de Yogasutra’s noemt de vijf klesha’s (smartvolle belemmeringen van de geest) als oorzaken van leed en geestelijke aandoeningen. Deze zijn: 1) onwetendheid (avidya), 2) egoisme (asmita), 3) begeerte (raga), 4) haat (dvesha) en 5) de wil tot leven of het instinctief vastklampen aan het wereldse leven (abhinivesha). Deze klesha’s zijn tevens motiverende krachten, die een mens aanzetten tot handelen, denken en voelen. Patanjali’s visie lijkt hier erg op die van Boeddha, met als verschil dat er in het Boeddhisme in plaats van klesha’s gesproken wordt over de drie vergiften (dosha’s), n.l. gehechtheid, afkeer en misleiding. Aan onethisch handelen kleven dus zowel onmiddellijke nadelen als nadelen op de lange termijn. Wanneer we opzettelijk liegen, stelen of iemand kwetsen,
ook onszelf, verkrampt onze geest door pijnlijke emoties als boosheid, angst en jaloezie. Zulke emoties kunnen destructief zijn voor anderen en onszelf. Onethische daden eisen onmiddellijk hun tol in de vorm van pijnlijke en schadelijke emoties. Ook op de lange termijn zijn er nadelige gevolgen. Zowel spirituele leraren en wijzen uit de oudheid, zoals Patanjali en Boeddha, als moderne psychologen zijn het erover eens dat immoreel gedrag zichzelf vaak in stand houdt, doordat het niet alleen voortkomt uit destructieve gemoedstoestanden, maar deze ook versterkt. Wanneer we uit woede een aanval doen of uit angst liegen, verankeren we deze emoties dieper in onze geest en slijten ze dieper in. In psychologische termen geformuleerd conditioneren we onze geest. In spirituele termen geformuleerd griffen we destructieve karmische patronen in onze ziel. We worden wat we doen. Wanneer de vergiftigende werking van onvriendelijk, onethisch gedrag wordt onderkend, wordt het leven nooit meer als het was. Want wie wil er nu zichzelf pijn blijven doen wanneer hij eenmaal heeft ingezien dat dat is wat hij doet? En wie wil met zijn hebzucht aan de behoeftes van anderen voorbijlopen? De wereld heeft genoeg voor ieders behoefte, maar niet voor ieders hebzucht is een wijze uitspraak van Mahatma Gandhi. Reeds duizenden jaren lang waarschuwen de grote religies voor de tol die een onethische levenswijze eist, en tegenwoordig weten we dat die tol niet alleen op het spirituele maar ook op het psy-
40 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:40
Pagina 41
kom je niet verder chische en fysieke vlak kan liggen en zelfs een bedreiging voor het leven kan zijn. Moreel verantwoord gedrag, waarbij we proberen het welzijn van mensen, inclusief dat van onszelf, te bevorderen, is veel weldadiger voor onszelf en anderen dan we meestal beseffen. Wanneer we ethisch handelen en helpen worden we een bron van genezing in plaats van een bron van pijn en ellende. Een ethische leefwijze heelt bovendien onze geest. Het ontgift ons bewustzijn. Vergevingsgezindheid en behulpzaamheid zijn niet te rijmen met gevoelens van woede en jaloezie, dus beginnen deze emoties hun dwingende kracht te verliezen. Daarbij komt nog dat ethisch handelen kwaliteiten als liefde, mededogen en onbaatzuchtigheid bevordert en die kwaliteiten dus versterkt. Wanneer we iemand bijvoorbeeld liefde schenken, groeit er zoveel liefde in ons binnenste dat die naar anderen stromen kan, zodat beiden de genezende werking ervaren. Dit is een spiritueel principe: wat we anderen toewensen creĂŤren we voor onszelf. Wanneer het eenmaal begrepen wordt, transformeert
het de basis van al onze relaties. Het grote geheim van de ethiek is, zoals spirituele mensen verklaren, dat we alles wat we doen, we onszelf aandoen. Ethisch leven is dus absoluut noodzakelijk om te kunnen vorderen op de weg van spirituele ontwikkeling: ontbreekt het, dan is het moeilijk om vooruit te komen. Onethisch handelen veroorzaakt veel diepgewortelde angst en schuldgevoelens, paranoia en afweer. Ze zijn misschien aan ons bewustzijn onttrokken door onze psychische verdedigingsmechanismen, maar ze veroorzaken toch onrust en mist in ons hoofd en maken het moeilijk kalmte en helderheid tot stand te brengen. Als het erop aankomt wordt goedheid in de maatschappij niet door macht, noch door de wet vastgelegd, maar door de indruk die een grote persoonlijkheid nalaat. De westerse cultuur heeft de waarde van de Indiase spirituele tradities op dit punt zwaar onderschat. Wanneer we de hindoeĂŻstische filosofie als voorbeeld nemen, zien we dat hierin ethische richtlijnen gegeven worden, die de westerse aanvullen en verdiepen. 41 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:40
Pagina 42
Ayurveda is zuster van yoga
ROBERT H. SWAMI PERSAUD
De meeste yogacentra in India beschikken over een Ayurvedische praktijk, net zoals aan de meeste Ayurvedische klinieken of praktijken een yogacentrum verbonden is. Ayurvedische artsen en Yogaleraren werken in de meeste gevallen nauw met elkaar samen. Waarom zien we dit verschijnsel nauwelijks in de westerse landen?
Onze reguliere, westerse geneeskunde begint steeds meer oog te krijgen voor de weldadige en genezende effecten van yoga. Menig huisarts neemt het woord 'yoga' al zonder schaamte in de mond tegenover zijn gestresste patiënt. De rustgevende gevolgen van een goede yoga zijn algemeen bekend. Waar de westerse geneeskunde dus steeds meer van overtuigd raakt, wordt in India al eeuwenlang toegepast, maar dan met haar traditionele geneeskunde: de Ayurveda. De Ayurveda wordt ook wel de zusterwetenschap van de yoga genoemd. Maar wat hebben ze eigenlijk met elkaar te maken? In de klassieke Ayurvedische handboeken wordt met geen woord gerept over yoga, waarmee we dan de zogenaamde 'hatha'yoga’ bedoelen. De oorsprong van de klassieke yoga zoals zij met haar verschillende stelsels heden ten dage bij ons bekend is, zien wij terug in de Yoga-Sutra’s van de wijsgeer Patañjali uit ongeveer de 2e eeuw v.C. Nu wordt gezegd dat
Patañjali dezelfde is als Charaka, de beroemde arts uit die tijd die de Charaka Samhitâ schreef, een van de standaardwerken van de Ayurveda. Maar niet alle geleerden zijn het daarmee eens. Vele eeuwen vóór Patañjali werd de yoga reeds beoefend. Dit bleek bijvoorbeeld uit de opgravingen van Mohenjo Daro, een beschaving van meer dan 3000 jaar geleden. De yoga werd beschouwd als een methode om beheersing te kunnen verkrijgen over de natuurwetten en dus ook over het eigen lichaam. Zij was een vorm van magie waarvan de geheimen werden doorgegeven van leraar op leerling. Toen Patañjali echter zijn Yoga-Sutra’s schreef, maakte hij er een ander systeem van. Niet zozeer de lichaamscultuur stond centraal, maar juist de bevrijding uit het rad van geboorte en dood. Vanaf Patañjali zien we dan ook een religieuze yoga onstaan omdat hij de
42 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:40
godheid Iswara een belangrijke rol toebedeelde. De Ayurveda en de yoga delen één gemeenschappelijke bron: de Sâmkhya-filosofie. Dat is een wijsheidsschool die deel uitmaakt van de zes darshans: scholen die het totale Vedische beeld bepalen. Maar wie een diepgaande studie wil maken van de Ayurveda en de yoga, moet eerst goed beseffen dat er vele yogastelsels bestaan. De yoga zoals die in de Bhagavad Gita beschreven staat, is níet de yoga van Patañjali, en de yoga die wij wekelijks binnen het plaatselijk yogacentrum beoefenen, is weer niet de yoga van Patañjali en de Bhagavad Gita. Toch is het díe yoga die in het westen bekend is en die de Ayurveda goed aanvult. In de praktijk komt het hierop neer, dat diverse asana’s (yogahoudingen) een bijdrage vormen aan het herstel van de eigen balans. De Ayurveda verdeelt de mens in constituties, en zo’n constitutie kan door omstandigheden behoorlijk uit evenwicht zijn geraakt. Welnu, naast de voedingsadviezen van de Ayurvedische dokter en de eventuele Ayurvedische medicijnen, kunnen de verschillende asana’s een bijdrage leveren aan het genezingsproces. Maar: asana’s kunnen ook het omgekeerde effect bereiken! Als je bijvoorbeeld een dominante pitta (vuur) hebt, is langer dan een minuut op je hoofd staan (shirasana) sterk af te raden. Een pitta-type heeft juist meer aan een cobrahouding (bhujagasana) of kameelhouding (ushtasana). Mensen die door een hoge kapha bronchiale problemen hebben zouden veel baat hebben bij de ploeghouding (halasana) en kaarshouding (sarvangasana). De al eerder genoemde shirasana is juist weer gezond voor de hoge vata, evenals de booghouding (dhanurasana). Zo zijn er vele oefenin-
Pagina 43
gen die een goede ondersteuning bieden aan Ayurvedische behandelingen. Depressie, rugpijnen, slapeloosheid, diabetes, sinusitis, algemene malaise, verhoogde bloeddruk en diverse leverziektes zijn goed te behandelen met een combinatie van yoga en Ayurveda. Hoewel deze combinatie in India een algemeen verschijnsel is, zien we dit in de westerse landen niet of nauwelijks. Dit komt vooral doordat de Ayurveda hier nog weinig bekend is - hoewel er steeds meer literatuur over verschijnt. Binnen de meeste Nederlandse yogascholen kent de Ayurveda slechts een kleine, facultatieve positie. De voornaamste oorzaak hiervan is de mindere toegankelijkheid van dit vak; ze is nauw verbonden met de Indiase cultuur en we kunnen ons voorstellen dat een yogadocent toch liever wacht op een oorspronkelijke Ayurveda-leraar dan genoegen te nemen met een Amerikaans aftreksel van de Ayurveda. Toch is het te hopen dat ook de Ayurveda binnen de Nederlandse yogascholen langzamerhand geïntegreerd wordt. De zojuist beschreven voorbeelden van yoga-oefeningen moeten immers door een goed geschoold yogadocent onderwezen worden. Het zelf dokteren met yoga is net zo onverstandig als het zelf dokteren met Ayurveda.
43 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:40
Pagina 44
Oproep tot een dharma ecologie
PETER SACKMAN
Hoe kon de generatie van mijn grootouders zo lang haar ogen sluiten voor de gevaren van het nazisme? Waarom hebben zij Hitler niet tegengehouden? Een antwoord op deze vragen heb ik niet maar sinds ik mij verdiep in de mondiale milieucrisis kan ik wel meer begrip opbrengen voor de apathie van mijn opa en oma. Ook ik ben nu een stille getuige van een ramp die catastrofale vormen dreigt aan te nemen en ook mijn generatie onderneemt nauwelijks actie.
Uit veel wetenschappelijke rapporten blijkt immers dat de basisvoorwaarden voor leven, schoon water, lucht en land, al op veel plaatsen op aarde worden bedreigd. De vooruitgang van de mens leidt tot de uitputting van natuurlijke hulpbronnen en dit heeft o.a. de eliminatie van soorten tot gevolg die er miljoenen jaren over gedaan hebben om te evolueren. We grijpen in op een mondiale schaal maar met een dorpse kennis. De milieucrisis maakt duidelijk dat we op z’n minst pas op de plaats moeten maken. Maar ondanks de informatie die ons ter beschikking staat en ondanks alle economische en politieke statements, slagen we er niet om de noodzakelijke veranderingen door te voeren. Wat lijkt te ontbreken is een morele verbeelding, een religieus com-
mittent, dat leidt tot een effectieve politiek, tot een ethisch realisme in actie. Het gevoel van vervreemding van de moderne mens gaat ook op voor zijn interactie met de natuur. De meeste mensen in Nederland staan niet alleen ver van de natuur af maar ook van het besef dat zij er afhankelijk van zijn. Het is alsof we onszelf hebben opgesloten in onze eigen egocentrische percepties en kortzichtige behoeftes. De mondiale milieucrisis is daarom niet alleen een gevolg van economische, politieke en sociale factoren. Het is ook een morele en spirituele crisis. Het opnieuw overdenken en onderzoeken van religieuze percepties is daarom zinvol. Religies hebben de mens de eerste interpretatie geschonken over wat de natuur is, wie
44 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:40
wij zijn, waar we vandaan komen en waar we naar toe gaan. Religieuze percepties vormen de basis van wereldvisies en van ethische visies van de mens. Het is daarom onvermijdelijk dat we in onszelf zoeken naar een ecologisch wereldbeeld, naar een effectieve milieuethiek voor de eenentwintigste eeuw. Hoe de religieuze lessen aan te passen aan een herwaardering van de natuur met als doel de vernietiging ervan te voorkomen, zal niet alleen een nieuwe fase in het religieuze denken markeren, maar is ook de grootste uitdaging waarvoor alle religies zich nu gesteld zien. Ondanks de urgentie van de mondiale milieucrisis is het opvallend dat religies nauwelijks actief zijn op het terrein van natuurbehoud of de bescherming van het milieu. Dit geldt ook voor het hindoeïsme, ondanks dat er in India 950 organisaties actief zijn op het terrein van milieu en natuurbescherming. Veel milieuactivisten in India zijn van mening dat de milieucrisis in India voor een deel gelegen is in het gegeven dat de hindoeïstische theorie en praktijk steeds verder van elkaar af zijn
Pagina 45
komen af staan. Zij zijn van mening dat de nadruk in het hindoeïsme steeds meer is komen te liggen op het persoonlijke pad van redding, op het atman, als de sleutel tot de spirituele ontwikkeling (moksha) van het individu. Zij zijn ook van mening dat in de dagelijkse praktijk de eerste zorg van veel hindoes vooral lijkt te liggen bij hun eigen dharma. Dat deze (onjuiste) interpretatie van dharma grote gevolgen heeft voor anderen, lijkt voor veel gelovigen van ondergeschikt belang. Volgens de milieuactivisten is het de hoogste tijd dat het hindoeïsme haar GodMens-Aarde relatie nader gaat onderzoeken, en opnieuw gaat benadrukken en uitdragen. In de traditie wordt aan veel rivieren, bergen, dieren en planten een notie van heiligheid toegekend. In de oude geschriften zijn tal van ecologische inzichten en percepties beschreven. De wellicht belangrijkste veronderstelling van het hindoeïsme, opgetekend in de Bhagavadgita, is "vasudeva sarvam" [het goddelijke is in alles aanwezig]. In de Atharva Veda staat de Prthivi Sukta hymne, die 63 verzen lang Moeder
45-januari/maart -oktober/december 45 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:40
Aarde prijst. De hymne integreert veel hindoe gedachten over de natuur, de afhankelijkheid van de mens van de Aarde en het respect dat hieruit zou moeten volgen. Het maakt duidelijk dat de mens slechts een onderdeel is van vasudhaiva kutambakan [de familie van Moeder-Aarde]. Het hindoeïsme kent ook de veronderstelling dat Brahman de ultieme bron en oorzaak is van het universele gemeenschappelijke belang. Dit gemeenschappelijke belang is de basis van het concept van sarva-bhuta-hita [het welzijn van alle wezens] en dit is de hoogste ethische standaard die hindoes dienen na te streven in hun dharma. Indien hindoes deze uitgangspunten in de praktijk zouden brengen, zou dit kunnen uitmonden in een nieuw bewustzijn, in een ‘dharma ecologie’, zoals de Indiase milieuactivisten het noemen.
Pagina 46
De keuze voor het hindoeïsme en alle andere religies, is om zorg te dragen voor het milieu of een stille participant te zijn in de vernietiging ervan. De milieuactivisten in India roepen het Hindoeïsme en haar volgelingen op om actieve advocaten en beoefenaars te worden van een ‘dharma ecologie’. Ook ik wil dat hier doen. De milieuproblemen zijn enorm en het is niet voldoende om de oude wijsheid te onderzoeken, uit te wijden over de Vedische erfenis en te hopen op een zelfcorrigerend proces. We moeten onderzoeken hoe de hindoeïstische God-Mens-Aarde-relatie relevant kan worden gemaakt voor deze tijd.De grote vraag is: kan het hindoeïsme de uitdaging van de mondiale milieuproblematiek oppakken en optreden als een integraal onderdeel van een nieuwe strategie voor de mens?
46 -januari/maart 2004
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:40
Pagina 47
Advertenties
Ayurvedische behandelingen: pancha karma, masage, kruidentherapie, Acupuntuur, Prana-therapie en levende Analyse
TEDJAI ASSURANTIËN O NA F H A N K E L I J K E N O B J E C T I E F A DV I E S
GESPECIALISEERD IN: • RECHTSBIJSTAND
Lessen: Tai Chi Chuan, Kung Fu, Qirobics, QiGong/Yoga/Meditatie Ayurvedische leef- en voedingsadviezen Workshops/Opleidingen: Ayurvedische massage, Oosterse masage Prana-Therapie, Qigong en meditatie Import en distributie van Arjuna Ayurvedische kruiden Elke dinsdag van 10.00 - 11.30 uur Gratis diagnose en Prana-behandelingen Chan Makhan: Frieda de Putter:
Chinese Ayurvedisch Doctor Acupuncturiste en Ayurvedic Practitioner
(vanaf €4,50 p.m.)
• AANSPRAKELIJKHEID (vanaf €4,- p.m. voor gezinnen, €3,- alleenstaanden)
• BEDRIJFS)ONGEVALLEN (vanaf €4,- p.m. voor gezinnen, €3,- alleenstaanden)
• INKOMENSOPVANG (informeer vrijblijvend) • UITVAARTZORG (informeer vrijblijvend) • AUTOZORG (aantrekkelijk voor auto’s niet ouder dan 6 jaar. Deze polis dekt schade a.g.v. bep. defecten aan uw auto) Maar ook voor alle overige verzekeringen, tegen prijsconcurrerende premies voor informatie en/of offerte,
Mississippidreef 81, 3565 CE Utrecht. Tel.: 030 - 2734171 www.jade-health.com
47 -januari/maart 2004
tel. : 0206370877 tijdens kantooruren,
mob.: 0647434820 na kantooruren.
OHMvani1e Kwart2004 FC
03-08-2005
11:40
Pagina 48
Nieuwe uitzendtijden OHM-radio De Lotusvijver gaat van de zaterdag naar de zondagmiddag van 15.00 tot 16.00 uur. Het maandagavondprogramma is voortaan een uurtje vroeger van 20.00 tot 21.00 uur. Beide programma's zijn te beluisteren op
Radio 747 AM. De uitzendtijden van het televisieprogramma blijven dezelfde op zondag van 13.00 tot 13.30 uur, met een herhaling op zaterdag van 10.30 tot 11.00 uur.
Actuele informatie vindt u op
www.ohmnet.nl