OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
09:08
Pagina 1
Tien jaar OHM ReĂŤel en Spiritueel Hollands hindoeĂŻsme Felicitaties van kijkers en luisteraars
OHM
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
09:08
Colofon Dit is een uitgave van de OHM ter gelegenheid van het tienjarig bestaan. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Stichting OHM.
Eindredactie Soeshma Pandohi – Mishre Caspar Dullemond
Auteurs D.H.A. Kolff Raj Mohan Caspar Dullemond G.A. Nandoe Jan Vermeulen B. Helfenrath Karan A. Doekhi Rohiet Budjhawan D. Gangaram Panday
Met dank aan R. Chander R. Ramnath Dhiren Gangaram Panday TAVS B.Lalbahadoersing C.Mathura Life Foundation Sawitri Marhe Fotografie: D. Gangaram Panday Grafische verzorging & Fotomontages: Adri Segaar
Stg. OHM Koninginneweg 8 1217 KX Hilversum Telefoon 035 - 6260920 Fax: 035 - 6280843 E-mail OHM: info@ohmnet.nl Website OHM: www.ohmnet.nl ABN-Amro: 44.09.38.694
2 - OHM oktober 2003
Pagina 2
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
09:09
Pagina 3
Inhoud pagina 4
OHM is vraagbaak
Pagina 5
Interview directeur Chander
pagina 8
De OHM kijkt naar de toekomst
pagina 10
Interview regisseur Jonne Severijn
pagina 14
Impressies jubileumuitzending
pagina 20
Gedicht: Hollands hindoe誰sme
pagina 22
Spanning tussen geloof en rede?
Pagina 25
Een gids op weg naar vrede
pagina 27
Reacties van kijkers en luisteraars
3 - OHM oktober 2003
R. RAMNATH
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
09:09
Pagina 4
"OHM is vraagbaak" Ik kijk met tevredenheid terug op wat wij in die tienjaar bereikt hebben", zegt R. Ramnath, de voorzitter van het OHM-bestuur: "Vroeger, tot in de jaren tachtig, hadden de meeste mensen in Nederland geen idee wat hindoeïsme inhield. Het werd geassocieerd met voodoo en het aanbidden van vele goden. Kennis was er bijna niet." Nu is dat anders, aldus Ramnath, en de OHM heeft daar een belangrijke bijdrage aan geleverd: "De OHM is een vraagbaak voor scholen, overheidsinstituten en maatschappelijke organisaties, maar bijvoorbeeld ook voor de omroepen." Doordat de kennis van en de waardering voor het hindoeïsme zoveel groter is geworden, is ook het zelfbewustzijn van hindoes in Nederland enorm gegroeid, zegt de voorzitter: "Mensen zijn trots op hun geloof en hun traditie, op waar ze vandaan komen. Dankzij de OHM leren de mensen de bakermat en de bron van hun geloof kennen."
Voorgeschiedenis De OHM is nu tien jaar in de lucht. Maar aan de eerste uitzending, in oktober 1993, was een lange periode van, soms moeizame, voorbereidingen vooraf gegaan. Al in 1979 had de Vereniging Sanatan Hindoe Parishad Nederland (SHPN) bij de toenmalige Omroepraad om een zendmachtiging gevraagd. Het verzoek werd ondersteund met een handtekeningenlijst, waarop zo'n vijfhonderd namen van personen en organisaties stonden. De Omroepraad heeft toen uitgesproken dat ook de Hindoes recht hebben op een zendmachtiging. De Omroepraad die inmiddels omgedoopt was tot het CvdM weigerde echter, niet slechts de SHPN maar de gehele breedte van de Hindoe-gemeenschap in Neder-land zou de zendmachtiging moeten krijgen, ook de Arya Samaj moest betrokken worden. Na lange gesprekken, die vele jaren duurden, kwam een representatief samenwerkingsverband tot stand door enerzijds de SHPN, de SSDMS en de SSDS als Sanatan Dharm organisaties en anderzijds Fas-Ned, de overkoepelende organisatie van de Arya Samaj tot stand. De heer K.B. Tewarie RA, speelde bij de bemiddeling een belangrijke rol. Een gezamenlijke aanvraag werd ingediend én gehonoreerd. Toen was het inmiddels 1992. De bedoeling was dat de omroep SHON zou gaan heten: Stichting Hindoe Omroep Nederland. De naam Ohm, Organisatie voor Hindoe Media is door dhr. C.Choenni via de woordvoerder van Fas-Ned aan de intermediair doorgegeven. Deze naamgeving werd door alle deelnemende organisaties unaniem aanvaard.
4 - OHM oktober 2003
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
DIRECTEUR CHANDER
09:09
Pagina 5
BLIKT TERUG BIJ TWEEDE LUSTRUM:
"OHM spiritueel maar ook reëel"
CASPAR DULLEMOND
"We zijn al heel lang geen beginners meer", zegt de directeur van de stichting Omroep Hindoe Media (OHM) met zichtbare tevredenheid. Hij heeft het over de OHM, en misschien ook wel een beetje over zichzelf. Toen hij, Ruud Chander, bijna tien jaar geleden bij de OHM werd benoemd, was hij directeur van een basisschool geweest en bestuursadviseur bij de gemeente Den Haag. Niet per se een loopbaan die richting Hilversum wijst. "Ik wist niets van media en maar een beetje van het hindoeïsme", zegt hij terugblikkend.
De OHM had toen net zijn eerste uitzendingen er op zitten. De 13 uur televisie en 52 uur radio per jaar werden gemaakt door een bevlogen team, dat echter maar één ervaren programmamaker telde. Er werd hard gewerkt, maar of er altijd raak geschoten werd? Hoe anders is de situatie nu. De OHM is in tien jaar uitgegroeid tot een efficiënte organisatie met een ervaren staf, met een goed bereik onder de eigen achterban én daarbuiten, en enige vermaardheid als het om de programma's gaat. De zendtijd is uitgebreid naar 20 uur televisie en 104 uur radio.
Ruud Chander is blij met hetgeen er in die tien jaar is bereikt: "OHM is een begrip geworden in de Nederlandse samenleving. We maken programma's waar mensen wat aan hebben. Ze putten er inspiratie uit en worden erdoor aan het denken gezet. Die impact is belangrijk: ik denk dat wij met onze programma's de wereld een beetje rijker en mooier hebben gemaakt." Hij somt een aantal hoogtepunten op: Het land van Rama, Tulsidas, Taal van het hart, Ch@tney.nl, de serie met Mansukh Patel, de serie over hindoes in de diaspora… "En laten we de radioprogramma's niet te kort doen. Daar zijn ook
5 - OHM oktober 2003
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
09:09
Pagina 6
Ruud Chander
prachtige dingen gemaakt. En De Lotusvijver is natuurlijk schitterend." Niet dat de OHM-directeur nu achterover kan gaan leunen. Er valt nog veel te doen. Zendtijduitbreiding zou fijn zijn, zegt hij, "want het is woekeren om alle groepen te bedienen." En nu hij toch met een wensenlijstje bezig is: vaker jong talent een kans geven. Meer coproducties. Meer samenwerking, ook internationaal. Optimaal gebruik maken van de elektronische media. Maar juist dat laatste lijkt een probleem te zijn, nu de bezuinigingen die de hele omroep boven het hoofd hangen, zichtbaar worden: "We zijn kwetsbaar". De programma's van OHM zijn in de loop van die tien jaar behoorlijk van karakter veranderd. "Vroeger legden we
uit: dit is het hindoeĂŻsme en dit doen we allemaal. We laten nu meer zien wat er in de achterban aan ontwikkelingen plaatsvindt. Wat gebeurt er? Waar lopen mensen tegenaan? Wat zijn de vragen die ze stellen? We zijn niet alleen meer spiritueel, maar ook reĂŤel: wij willen laten zien wat de veranderingen in de samenleving zijn, en wat deze voor ons hindoes betekenen." Een voorbeeld? "De band van jongeren met het geloof is losser geworden. Ze accepteren niet meer zomaar alle rituelen. Sommige rituelen, zoals rond de huwelijkssluiting, vinden ze niet meer van deze tijd, en soms is dat ook wel zo." Hij vervolgt, met enige nadruk: "Ik heb niets tegen tradities die een gemeenschap helpen om verder te
6 - OHM oktober 2003
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
komen. Ik heb niets tegen tradities die het leven kleuren. Maar ik heb wel wat tegen tradities die pijn en verdriet veroorzaken, die ongelijkheid en onderdrukking en vooroordelen in stand houden." Het behouden van vroeger is geen keuze voor ons, zegt de directeur. "Het gaat erom: hoe kunnen we de hindoecultuur toepasbaar maken op de samenleving? Zelfstandig denken, daar gaat het om: verschillende meningen naast elkaar laten zien, kritische vragen stellen als de eigen cultuur en traditie belemmerend werken. Mensen hebben, meer dan eerst, zelf toegang tot de schriften. Het gaat niet meer zoals vroeger om de rituelen, maar ook om de ideeën. Via de filosofie krijgt het ritueel nieuwe betekenis. Wij als omroep hebben daar een rol en die rol is niét het bedrijven van theologie. De waarheid heeft verschillende verschijningsvormen, en wij laten die zien." Dat moet voor de achterban af en toe wel slikken zijn. Ruud Chander knikt: "Er is een groep die vindt dat we te snel gaan. Het is voor sommigen moeilijk te verteren dat we knabbelen aan het vertrouwde." Zoals het voor de oudere achterban ook niet eenvoudig is dat de aandacht steeds minder op Suriname gericht is. "De groep die in Suriname geboren is, wordt kleiner", zegt Chander. "Ze vragen ons: vergeten jullie ons niet? En dat begrijp ik wel. Met enige regelmaat besteden we aandacht aan deze roots, maar het is niet onze taak om de geschiedenis van de Hindoestanen levend te houden. Daar is de NOS voor. Wij zijn een levensbeschouwelijke omroep, geen etnische."
09:09
Pagina 7
Al die veranderingen, binnen de hindoe-gemeenschap én in het medialandschap, maken dit tot een fantastische baan, zegt Chander: "Ik ben er in die tijd ongelofelijk rijker van geworden, niet materieel maar geestelijk. Ik heb veel mensen ontmoet die boeiende verhalen hadden, die door hun werk en inzet mij inspireerden, die mijn kennis hebben verruimd en mijn kijk op het leven hebben veranderd. Zo weet ik veel meer over mijn eigen cultuur dan toen ik hier tien jaar geleden binnenstapte. Ik ben mij er meer in gaan verdiepen, en heb gemerkt hoeveel er nog onbekend is. De hindoecultuur is enorm rijk aan gedachten, filosofieën en cultuuruitingen waarmee je je eigen leven en dat van anderen kan verrijken. Ik heb ook gezien dat er een groot verschil is tussen wat er in de geschriften staat en de praktijk. Je ziet scherper waar de vooroordelen zitten en hoe mensen in een patroon denken dat moeilijk te doorbreken is. Je leert relativeren." Ook in zijn eigen leven heeft hij dat geleerd. Hij is nu 58, heeft het nodige meegemaakt, ook privé. "Ik ga bewuster om met allerlei zaken." Misschien dat hij ook daarom zo geniet van zijn werk, denkt hij. "Om aan deze creatieve club leiding te mogen geven is heerlijk. Nee, met de uitvoering bemoei ik me nauwelijks. Dat kunnen ze zelf veel te goed."
7 - OHM oktober 2003
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
09:09
Pagina 8
De OHM kijkt naar de toekomst
DHIREN GANGARAM PANDAY
De OHM is reeds enkele jaren actief op het internet. Eerst heel voorzichtig met een eenvoudige website, maar nu steeds grootser qua opzet. Zo zijn er inmiddels meerdere websites en webspecials.
OHM-net (www.ohmnet.nl) is onze corporate website van de omroep met heel veel programmagerelateerde en service informatie. Daarnaast heeft de site een digitaal archief van radio- en televisieprogramma’s in beeld en geluid. OYP (www.oyp.nl) is onze jongeren community, waar het accent ligt op interactiviteit en eigen input van de jongerendoelgroep. Naast tekst is hier steeds meer beeld en geluid te vinden. Over bijzondere thema’s en TV series hebben we eigen webspecials met de nodige achtergrondinformatie en verdieping. (bijv. Taal van het hart, Land van Rama, Tulsidas, Immigratie, etc.) OHM levert ook structureel bijdragen aan omroepoverstijgende websites als www.omroep.nl (multicultuur en levens-
beschouwing) en www.documentaire.nl Als een van de eerste publieke omroepen is OHM begonnen met experimenteren op het mobiele telefoonplatform I mode. Hier bieden we actuele programma-informatie aan. Van ons Tulsidas symposium stellen we de toespraken in beeld en geluid on demand beschikbaar, als eerste experiment met webcasting. Dit betekent dat we een programma via de website uitzenden. De bedoeling is om dit in de toekomst vaker te gaan doen. Naast een compleet ‘gelayoute’ nieuwsbrief werken we aan diensten via het sms platform. Ook worden de mogelijkheden bekeken voor radio en televisie uitzendingen op
8 - OHM oktober 2003
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
een apart internetkanaal. Nederland gaat steeds meer over op breedband. De kwaliteit van beeld en geluid wordt eveneens steeds beter. Dit zijn goede fundamenten voor het succes van te lanceren themakanalen via internet. Ook OHM kan haar missie op deze weg realiseren. In de toekomst zal OHM ook meegaan met de technische ontwikkelingen. Komt nu nog de bezoeker bij OHM langs om een videostream op te vragen in de toekomst sturen wij het gevraagde op naar de bezoeker. Die kan er rustig in zijn of haar eigen tijd naar kijken. Niet meer verplicht dus van 13.00 tot 13.30 uur, maar wanneer u dat wilt.
09:09
Pagina 9
Een greep uit de mogelijkheden: • Korte filmpjes op maat aanleveren via digitale telefoonplatforms (Imotion enz). • Via een kastje met een toetsenbord direct live meediscussiëren tijdens een televisieprogramma. • Wereldwijde symposia via streaming en interactiviteit. • Grote festivals live streamen (en on demand beschikbaar stellen). Zo ziet u maar, er is nog heel wat mogelijk en als het aan ons ligt zullen we de mogelijkheden benutten.
9 - OHM oktober 2003
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
09:09
Pagina 10
R E G I S S E U R U PA N I S H A D E N
"Laten zien hoe we aan de overkant komen" Scenarioschrijver en regisseur Jonne Severijn (o.a. Land van Rama) maakte drie programma’s over de Upanishaden. Wij spraken met hem.
Was dit project een opdracht van OHM of wilde jij het zelf? Uiteindelijk werd het natuurlijk formeel een opdracht van OHM, maar ik beschouw mijzelf wel als de initiatiefnemer. Ik wilde dit onderwerp aanpakken vanuit een soort noodzaak. Ik vond dat er een heel belangrijke boodschap inzit, voor iedereen die er maar een beetje voor open staat. Maar de eerlijkheid gebiedt mij er meteen bij te vertellen dat het project in oorsprong wel degelijk aangestuurd is. Hoe bedoel je dat? We waren in Suriname Land van Rama aan het voorbereiden, Ruud Chander en ik, en ik was nog steeds bezig de Hindoestaan en zijn cultuur te leren kennen. We zaten op een veranda in afwachting van een afspraak later op de middag. In de auto hadden we die ochtend gepraat over de hindoereligie. Ik
had naar aanleiding van gesprekken en observaties – van Mandirs, puja’s - nogal eigenwijs opgemerkt dat ik de geloofspraktijk erg ritualistisch vond en ik had vragen gesteld over de achtergrond van het Hindoeïsme, –vragen die nog niemand genoegzaam voor me had beantwoord. Het was broeierig warm, het wachten zou nog lang duren en ik was al een eind op weg om lekker een dutje te doen op de sofa. Maar Ruud Chander, die zijn mensen overdag niet graag ziet slapen, kwam met een Amerikaans pocketboek aanzetten: The Upanishads, een bewerking van Eknath Easwaran. "Kijk hier maar eens in, vooral de inleiding. Misschien heb je er wat aan." Vooral uit plichtsbesef, beleefdheid en respect voor onze arbeidsverhouding begon ik te lezen, maar het verlangen om te slapen, hoe intens ook, verdween al gauw. Ik raakte volledig in de ban van deze lectuur. Wat een ontdekking, de Upanishaden! Ruud Chander is dus de eigenlijke initiator, wil ik maar zeggen.
10 - OHM oktober 2003
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
Als hij me op dat moment dat boek niet had gegeven, was dit project waarschijnlijk nooit ontstaan. Wat maakt dat een Hollander in de ban kan raken van zoiets oer-hindoeïstisch als de Upanishaden? Ik kan natuurlijk alleen voor mezelf spreken. Van jongs af aan heb ik het moeilijk gehad met het christelijk geloof. Ik kon in het huis van het christelijk geloof niet goed leven. Het voldeed niet. Ik miste het dak boven mijn hoofd. Dat was niet af, of niet dicht. Tja, en dan zit je alsnog in de kou. Of in de drup van de regen. Ik vind het een aardig beeld, maar je probleem wordt me nog niet echt duidelijk.
09:09
Pagina 11
Nee, dat snap ik. Laat ik het andersom proberen: de Upanishaden vormen de overkapping die ik miste en die kap is volgens mij zo groot en zo ruim dat ieders geloofshuis eronder past – zelfs dat van een ongelovige. De Upanishaden brengen je het besef bij dat alles wat leeft - en dus ook alle materie - de energie van de bron in zich draagt. Je bent vrij om het goddelijk te noemen, of scheppende of kosmische energie of wat je maar wil, als je je maar realiseert dat alles dat leeft en alles dat bestaat in wezen deel uitmaakt van één grote kosmische familie. Alles en iedereen bestaat bij de gratie van dat gezamenlijke energetische element waaruit wij zijn voortgekomen. Dat besef levert een heel andere relatie en een heel andere verantwoordelijkheid op dan de relatie tot een verpersoonlijkte God die
11 - OHM oktober 2003
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
door zijn schepselen gediend wenst te worden, die alles en iedereen in de gaten houdt en die straft met hel en verdoemenis. Ik stel het expres wat extreem om het verschil te benadrukken, maar ik denk dat de steeds meer in verwarring gebrachte mens van vandaag meer rust, vrede en levensdoel kan vinden binnen zijn eigen verantwoordelijkheid, als hij beseft wie en wat hij in wezen is en als hij zich bewust is van zijn intense verbondenheid met alles om hem heen. Wie probeert te leven naar de leer van de Upanishaden, komt met geen enkel geloof in conflict. Integendeel, denk ik. Woorden en beelden schieten altijd tekort, maar ik heb de leer van de Upanishaden wel eens vergeleken met een enorme kristallen stolp die over alles heen past, ongeacht wat je wel of niet gelooft. Je gaat jezelf en de wereld anders zien. Het is alsof alles in een ander licht komt te staan, zoals een prisma het licht opsplitst in de afzonderlijke kleuren waaruit het bestaat. De oeroude teksten van de Upanishaden zijn bovendien volgens mij juist zo verhelderend fris en effectief omdat zij zo oud zijn, omdat zij uit "de dageraad van de mensheid" stammen. Daardoor zijn zij nog zuiver en in zekere zin ook nog eenvoudig, want zij zijn nog betrekkelijk onbezoedeld. Je praat er heel bevlogen over. Heb je ook zo bevlogen gefilmd? Nou, we hebben in India met zijn allen zoveel tegenslagen te verwerken gekregen dat het meer een kwestie werd van hozen of verzuipen. Maar dat is achteraf
09:09
Pagina 12
misschien niet zo erg geweest, want met al je bevlogenheid ga je ook gemakkelijk zweven. Het voortdurende gevecht om de zaak ondanks alle problemen toch nog een beetje behoorlijk op tape te krijgen liet dat niet toe. "Ieder nadeel heeft zijn voordeel", zoals Johan Cruijff pleegt te zeggen. Wat vind je zelf bijzonder aan deze programma’s? Het bijzondere zit hem in het concept, de vorm die ik gekozen heb. In de meeste programma’s over de hindoe-religie en -filosofie zie je dat de een of andere Zeer Verlichte Swami voor de camera wordt gehaald. Hoe waardevol zijn boodschap ook mag zijn, zo’n man praat vanuit een staat die hij wel bereikt heeft en die wij kijkers niet bereikt hebben, en die wij hoogstwaarschijnlijk ook nooit zullen bereiken. Dat schept een kloof en werkt naar mijn gevoel niet echt bevorderend voor de overdracht. Toen ik mijn plannen toelichtte bij OHM heb ik het beeld gebruikt van een man die ons vanaf de overkant van een woest kolkende rivier staat te vertellen hoe goed het daar toeven is, maar hoe moeten we aan die overkant komen? Wij kunnen immers niet wat hij blijkbaar wel kon. Ik wilde het daarom juist eens andersom benaderen. Ik wilde aan onze kant een gids of een coach neerzetten die ons wil helpen bij onze pogingen een brug te bouwen naar de overkant van die rivier. Hij weet weliswaar iets meer dan wij en hij is al een stuk verder dan wij, maar hij staat nog altijd heel dicht bij ons. Ik wilde de stof, de inhoud, van de
12 - OHM oktober 2003
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
09:09
Pagina 13
heilige berg naar beneden halen en onder gewone mensen brengen. Daarom heb ik ook gekozen voor een gedramatiseerde vorm, met acteurs dus, die overigens van mij niet mochten acteren, maar die herkenbare, echte mensen moesten zijn. Ze moesten dus eigenlijk zichzelf blijven. Dat zijn allemaal keuzes om een sterkere identificatie bij de kijkers te bereiken dan met zo’n meer gebruikelijke documentaire vorm bereikt kan worden. En natuurlijk ook om op basis van die identificatie en "gewoonheid" te bereiken dat de boodschap beter overkomt. In feite is daarmee het hele concept hybridisch en misschien zelfs paradoxaal. Het is gedramatiseerd, maar het zijn geen dramaprogramma’s. Het zijn educatieve programma’s, maar dan wel op een ongewone en zelfs onderhoudende manier. In dat opzicht is deze serie ronduit experimenteel en of het is gelukt moet blijken uit de reacties van het publiek. Ik denk dat de kijkers deze vorm op zijn minst als fris en oorspronkelijk zullen ervaren. Wat het daarbovenop nog meer zal doen, kan ik zelf niet beoordelen, maar ik hoop veel mensen te kunnen verleiden tot het lezen, bestuderen en uiteindelijk ook beleven van de Upanishaden – dat natuurlijk wel, daar gaat het me om.
Hoe dan ook: net als indertijd bij Land van Rama moet ik opnieuw met nadruk vermelden hoezeer ik het waardeer dat bestuur en directie van deze kleine omroep de durf hebben gehad om mij hun vertrouwen te geven en de volle ruimte om dit project naar mijn eigen inzichten te realiseren. Dat legde mij wel een extra zware verantwoordelijkheid op, maar die belasting had ik er graag voor over. De uitzendingen over de Upanishaden vinden plaats op de zondagen 2, 9 en 16 november om 13.00 uur. De herhalingen zijn op de zaterdagen 8, 15 en 22 november om 10.30 uur. In de reguliere uitgave van OHM Vani vindt u een beschouwing over de Upanishaden van dr. W.H. van Vledder. Zie ook www.upanishads.nl
13 - OHM oktober 2003
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
09:09
14 - OHM oktober 2003
Pagina 14
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
09:09
Pagina 15
Toespraken waren er natuurlijk ook. Dr. L.M. Singhvi, lid van het Indiase parlement, was speciaal naar Nederland gekomen om "de tulp en de lotus samen te brengen". Hij typeerde de OHM als een organisatie die bruggen van begrip bouwt tussen mensen. Minder bloemrijk, maar zeker niet minder hartelijk, waren de woorden de heer H. Kramer van het ministerie van OCW. Namens de staatsecretaris wenste hij de hindoe-omroep een "fijne verjaardag". De OHM, aldus Kramer, neemt een bijzondere plaats in binnen het omroepbestel, omdat zij de discussie over de belangrijke zaken in dit leven stimuleert. De heer R. Bierman, lid van de Raad van Bestuur van de publieke omroep sloot zich hierbij aan. Met haar bijzondere aandacht voor de vragen van zingeving, is de OHM "uniek". Een speciaal waarderend woord had hij over voor het televisiedrama dat de OHM maakt. Hij had ook een voorzichtige boodschap voor de omroep: in deze tijd van bezuinigingen komt het de kwaliteit ten goede als de levensbeschouwelijke omroepen meer zouden samenwerken, bijvoorbeeld op het gebied van marketing en van productie.
Tulp en lotus komen samen bij vrolijke jubileumviering Het was vooral een vrolijke bijeenkomst. Duizend gasten waren naar Studio 24 in het Hilversumse Mediapark gekomen om het tweede lustrum van de Omroep Hindoe Media te vieren. Zij kregen een uitgebreid maar flitsend programma voorgeschoteld met veel muziek en dans.
OHM-voorzitter R. Ramnath reageerde met een pleidooi voor meer zendtijd en voor zendtijd op een aantrekkelijker tijdstip. "Dan kunnen we er een sterkere omroep van maken". Niet dat er al niet veel bereikt is: "De OHM is in tien jaar een begrip bij hindoes Ên bij andere kijkers geworden." Hij concludeerde: "De OHM staat zijn mannetje binnen het omroepbestel." (De foto’s werden gemaakt door Dhiren Gangaram Panday en TAVS)
15 - OHM oktober 2003
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
09:09
16 - OHM oktober 2003
Pagina 16
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
09:10
17 - OHM oktober 2003
Pagina 17
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
09:10
18 - OHM oktober 2003
Pagina 18
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
09:10
19 - OHM oktober 2003
Pagina 19
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
09:10
20 - OHM oktober 2003
Pagina 20
RAJ MOHAN
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
09:10
Hollands Hindoeïsme Rituelen leunen op schouders van dogma’s uit een ver verleden kabaal van schelphoorns, klankschalen, ghanti’s herinneren aan God, aan ons Hindoe zijn een eeuw, nog meer verwijderd van de bron antwoorden zoeken over leven en dood de weg naar Brahma, Vishnu en Shiva.
Pagina 21
arya’s en sanaatan’s nog kijvend om geloof vergroten steeds verder de generatiekloof pandits, pandita’s geen discriminatie een formele opleiding “geloofsinnovatie” Hindoescholen afgedwongen andere basisvorming wordt het nu een achterstand of toch cultuurverrijking
Ramayana voor velen de Veda’s voor anderen met liederen en teksten je leven veranderen
kinderen met vragen én in het Nederlands maken vaak bij pandits zonder Hindi weinig kans
trots op z’n afkomst de Hindoestaanse Hindoe verklaart ook hier heilig de Hollandse melkkoe
voor jongeren geen katha’s, geen hawans maar vragen weken zich los van dogmatische spagaten
Dayananda’s lessen geen shudra’s of brahmanen nu nog minder regels voor geslaagde Hindoestanen
bespreken van aids gebruik van condooms een nieuw Hindoeïsme en niet meer zo Rooms
diensten vaak bijgewoond door oud’ren en bejaarden klampen vast aan resten van hun religieuze waarden een ingekorte versie van de huwelijksceremonie de popband start zo eerder met de openingsmelodie
reciteren uit de Gita doha’s, kwatrijnen zingen wij mantra’s en lezen handlijnen
de pooja van drie uren met de helft geslonken en kort erna de alcohol rijkelijk ingeschonken
de Ramayana uitgediept kundalini opgewekt bij geaktiveerde chakra’s mantra’s opgezegd
een pilsje na de pooja ach, dat maakt toch niet veel uit Shiva neemt toch ook wel eens een borrel op z’n tijd
kinderen van de Ganges gescheiden van hun wortels zoeken licht met lemen lampjes in opgeklaarde tempels
aangepast aan Hollanders wij gaan mee met de tijd onze ouders weggemoffeld in tehuizen zonder spijt
Hindoes oud en nieuw zuiveren stiekem Waal en Rijn moeder India, zij bleef achter met spijt en fantoompijn
21 - OHM oktober 2003
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
09:10
Pagina 22
D.H.A. KOLFF
Een spanning tussen hindoe geloof en rede? Ons geloof komt tot stand uit twee bronnen. Ten eerste is er de traditie waarin wij zijn opgegroeid, datgene wat wij hebben meegekregen en wat wij hebben opgesnoven in onze kinderjaren. Wij kunnen het vaak niet echt beredeneren; het is de vertrouwde nestgeur, soms dierbaar zonder meer, soms ook vol van herinneringen waar wij ons ongemakkelijk bij voelen, waartegen wij rebelleren. Want die herinneringen aan thuis zijn nogal eens verbonden met de verwachtingen die onze opvoeders van ons hadden en met de vanzelfsprekendheden die zij ons voorleefden, maar waarvan wij de zin niet zagen en die ons verbonden leken met een ver voorbij en achterhaald verleden. De geur van het oude thuis kan ons beklemmen en schijnt ons te beperken in onze vrijheid. Onder hindoes, bij wie de godsdienst in eerste instantie thuis in de familie wordt beleefd en vorm krijgt, en pas daarna in de mandir, is dat zeker zo. Toch zijn wij aan die oude sfeer met zijn reuk en kleuren gehecht. Wij zouden er wel ons eigen geloof van willen maken, als het niet te veel op het geloof van een andere generatie leek, iets dat automatisch, gehoorzaam en onkritisch aan ons was
doorgegeven, maar nooit eens tegen het licht van deze tijd gehouden. Wij zouden het wel omhelzen, zoals dat heet, als wij het volop op ons eigen leven konden betrekken, zodat het zin zou geven aan onze toekomst. Aan sommigen van ons lukt dat niet, zodat zij besluiten alles wat "hindoe" is af te zweren en het voorgoed achter zich proberen te laten. Maar dat betekent een groot verlies aan cultuur en veroorzaakt veel verdriet. Daarom is het belangrijk, dar er, zoals ik al aangaf, nog een tweede bron is van geloof, die, vooral in de hindoe traditie, kan helpen dat verlies te vermijden. Het is de ratio of rede, de kennis of het weten, kortom het verstand. Volgens de hindoe traditie is immers onze eigen ziel, dat wat het meest ware en intieme in ons is, in de verte verwant aan God. Of, zoals de denkers het hebben gezegd, het atman en het Brahman zijn in laatste analyse identiek. Het is moeilijk die eenheid ook persoonlijk te ervaren. Maar in de wirwar die de wereld is, zijn er wegen om onze intimiteit met het absolute Brahman te leren ervaren. Een van die wegen is die van
22 - OHM oktober 2003
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
het weten, de jnana marga. Bij ons zoeken naar kennis omtrent onze diep verborgen verwantschap met God overwinnen wij geleidelijk onze onwetendheid, onze oude vooroordelen. Het is waar, dat er ook een weg is van liefde en één van dienst en opoffering, d.w.z. van zorg. Niemand kan echter zonder zijn verstand te gebruiken, dus onnadenkend, datgene vinden wat hem of haar met het eeuwige verbindt. Op de jnana marga, de weg van de ratio, veranderen wij ons bewustzijn, ons denken, over tal van dingen die vroeger maar voor één uitleg vatbaar leken. Die weg vraagt discipline en vasthoudendheid of, in hindoe termen, askese en yoga. Dat is maar goed ook, want wij willen ons niet door makkelijke oplossingen laten verleiden en afhaken voordat wij de nabijheid van ons doel hebben ervaren. Het is mogelijk dat, naarmate wij die weg gaan - vooral door te luisteren, te lezen, bij ons geweten te rade te gaan en ons te durven uitspreken over wat ons hart raakt, en door van alles te vragen en zelfs te ondergraven, met liefde en zonder hen die geloven te kwetsen - delen van de oude traditie nieuwe zin voor ons krijgen, een diepere ratio. Zo kan een ritueel plotseling een stralende gestalte aannemen, een plichtmatige reeks gebaren tot een vreugdevol spelen
09:10
Pagina 23
worden, een ernstig spel van onze ziel met Brahman, met God. Als dat gebeurt, eigenen we ons dat stukje traditie toe of, om het anders te zeggen, kiezen we ervoor ondanks alle twijfel en kritiek hindoe te zijn. Misschien zullen sommige gewoontes ons blijven ergeren, maar nu en dan zullen we ook die voor lief nemen, omdat ze nu door zoveel zinvols zijn omgeven. Die twijfel en kritiek, die ik net noemde, zijn nooit helemaal weg te werken. Er ligt immers altijd nog een stukje van de weg van het weten, van de jnana marga, voor ons. Ons onderzoek van eigen geweten en van de verwarrende veelheid van de wereld om ons heen gaat steeds door. Daarom is het goed dat er ook de wegen van de liefde en die van de dienst (seva) zijn om ons gaande te houden als wij op de jnana marga
23 - OHM oktober 2003
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
09:10
Pagina 24
hindoe geloof en rede? loos voor je waren, je zullen lijken te vullen met nieuwe energie en je in beweging kunnen brengen uit een vastgeroeste positie. Voor wie dat overkomt zullen kennis, liefde en zorg niet meer apart staan, maar elkaar volmaken.
even lijken te zijn vastgelopen. Dat is ook een kostbaar deel van het hindoe erfgoed: dat er meerdere scenario’s naast elkaar zijn en dat wij er aan worden herinnerd dat wij mogen wisselen van het ene naar het andere, omdat het Brahman, als het ware, ons in meer dan één toonaard aanmoedigt en aanroept. En tenslotte blijkt dan misschien bovendien nog dat de verschillende wegen met elkaar versmelten en tijdens het laatste traject één worden.
Zou dat dan zomaar ineens gebeuren, als je wat volhoudt? Is er dan niet, om tot "geloof" te komen, een laatste sprong nodig, een zich geven aan wat geen mensenverstand vatten kan? Ja, dat is ook waar, maar naar mijn overtuiging alleen voor dat laatste, heel kleine stukje van de lange weg. Een mens moet zich tenslotte ook eens durven geven of bij een enkele bijzondere gelegenheid zich in vertrouwen storten in de armen van een ander mens en zeker ook in de armen van wat al het menselijke omvat en er de ziel van uitmaakt, dat is Brahman. Maar daar hoeven we ons geen zorgen over te maken. Dat overkomt ons allen te zijner tijd, als we maar op weg gaan.
Ik denk niet, dat die laatste ervaring maar aan weinigen is gegund of dat je er bijzonder religieus voor moet zijn aangelegd. Wie met overgave zoekt naar wat echt is in de hindoe filosofie en religie, zal vanzelf merken, dat hij of zij in beweging komt op alle wegen die wij hebben genoemd. Het zal soms voorkomen, dat rituelen die eerst betekenis-
24 - OHM oktober 2003
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
09:10
Pagina 25
Een gids op weg naar vrede
MANSUKH PATEL
Vrede begint met het besef dat je een kind van God bent. Hoe jong of oud je ook bent, waar je ook woont, welke religie je ook van je ouders hebt meegekregen, je kunt niet in vrede leven met anderen als je niet in vrede leeft met jezelf.
Als ik om me heen kijk, zie ik dat het vooral voor jonge mensen een hele uitdaging is om vrede te hebben met zichzelf en de wereld waarin ze leven. Ik herinner me dat ik in Kenia eens thuis kwam uit school. Het was tijdens de Mau Mau opstand en ik voelde me diep gekwetst en verslagen door de manier waarop mensen elkaar pijn deden en door de verwoesting die werd aangericht. Mijn moeder keek me vol begrip aan toen ik de deur binnenkwam. Omdat ik geen interesse toonde in de chapatti’s die ze voor me had klaargemaakt, nam ze me mee naar buiten. Ik kon niet onder woorden brengen wat er mis was, maar ik wist dat ze het voelde. Even later stond ze op en verdween achter het huis. Binnen vijf minuten kwam ze terug met haar armen vol bladeren. Ze legde ze voor me neer en kwam toen naast me zitten. Ze gebaar-
de me te kijken en zonder een woord te spreken bleven we zitten. Al gauw pakte de wind enkele bladeren en blies ze zachtjes van de stapel over de grond. Even later een volgend blad. En nog één... en nog één... Terwijl ik toekeek hoe de stapel bladeren langzaam door de wind werd meegenomen, veranderde er iets in mij. Na een uur waren ze verdwenen. “Chapatti?” vroeg mijn moeder met een glimlach. Later besefte ik welke schat ze mij met die ervaring had meegegeven. De stilte en de natuur om je heen zijn de grootste helende krachten in je leven. Daarom raad ik iedereen aan om zo vaak mogelijk de rust van de natuur op te zoeken. Zoals de bladeren die mijn moeder voor mij had neergelegd mijn pijn wegnamen, zo gaven de bladzijden van de Bhagavad Gita mij niet lang daarna de
25 - OHM oktober 2003
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
moed en wijsheid om mijn levensopdracht te ontdekken. Mijn vader was degene die mij hierin begeleidde en hij deed dit met grote vaardigheid. Steeds weer liet hij me zien dat de Gita geen starre tekst is, maar je beste vriend, die niets liever wil dan dat jij vrede en vrijheid vindt in jezelf. Op een dag zei hij: "Als je de Bhagavad Gita bestudeert, word je als een boom. Terwijl elk hoofdstuk zich in jou nestelt, wordt een groot aantal goddelijke gaven in je takken geboren." Hij legde uit hoe alle goddelijke eigenschappen die de Gita belicht, zoals kennis, waarheid, mededogen, vriendelijkheid en toewijding zich in je kunnen ontwikkelen. Door ze in praktijk te brengen, vorm je de vruchten die vele anderen zullen voeden. Op deze manier verspreid je vrede van binnenuit en word je een licht voor de mensen om je heen.In mijn ervaring
09:10
Pagina 26
laat de Bhagavad Gita geen enkel probleem of vraagstuk onopgelost. Daarmee is zij is een bijzonder handboek voor het leven en een uitstekende gids op je weg naar vrede. Ter gelegenheid van het tweede lustrum van de Stichting OHM wil ik het bestuur en alle medewerkers van harte gelukwensen met hun succes. Mijn oprechte dank gaat uit naar hen die zich inzetten om de oude traditie op begrijpelijke wijze vorm te geven voor een nieuwe generatie. Mijn beste wensen voor de komende jaren. NamastĂŠ. Mansukh Patel werd in 1955 in Kenia geboren. Zijn ouders waren volgelingen van Mahatma Gandhi. Zijn leven staat volledig in het teken van vrede: innerlijke vrede en vrede in de wereld. In Nederland is hij mede bekend geworden door zijn TV-documentaires over de Bhagavad Gita die in de afgelopen jaren zijn uitgezonden door OHM. voor meer informatie: zie www.lifefoundation.nl.
26 - OHM oktober 2003
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
09:10
Pagina 27
Reacties van kijkers en luisteraars "Een vergroting van mijn kennis" Beste OHM, Allereerst van harte gefeliciteerd met het behalen van dit resultaat. Het vieren van een tweede lustrum voor een organisatie die van de kinderschoenen tot volwassenheid moet worden gebracht, is absoluut geen sinecure.
van meer kan laten inspireren door de kennis uit de eeuwenoude hindoegeschriften en door tradities zonder zich te laten meeslepen door populistische stromingen en semi-trendy visies uit de huidige samenleving. Veel succes met de verdere ontwikkeling van OHM. Geeta Nandoe
In de afgelopen tien jaren heeft OHM de Hindoestaanse gemeenschap zowel in als buiten Nederland op een interessante wijze in beeld gebracht.Dit heeft in elk geval bij mij tot een vergroting van mijn kennis over de Hindoestaanse cultuur in de meest brede zin des woords, geleid. Hiervoor mijn dank. Lovenswaardig zijn tevens de inspanningen die OHM zich heeft getroost om met name de jonge generatie in Nederland opgroeiende Hindoestanen zowel actief als passief bij en in hun programmering te betrekken. Programma´s als ch@tney.nl en het doen van verslag over activiteiten van diverse hindoe jongerenverenigingen geven op een luchtige en educatieve wijze weer tot welke successen een actieve houding kan leiden. Wellicht dat dit voor sommige kijkers en stimulans kan zijn om daarin te verdiepen. Hoe het ook zij, OHM is naar mijn bescheiden mening erin geslaagd de hindoecultuur in haar diverse facetten op een veelzijdige wijze te portretteren. Wellicht dat zij zich bij de verdere invulling en overdracht daar-
Gedicht Om… Een klank welt op en vult mijn mond; - bolvormig neemt hij mij mee uitdijendhet universum in. Mijn middelpunt is overal; Mijn omtrek nergens meer… Om… (Wat de moedermantra al 20 jaar betekent voor iemand die zich geen Hindoe noemt…)
27 - OHM oktober 2003
Jan Vermeulen
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
09:10
Pagina 28
kijkers en luisteraars "Schoonhei, wijsheid, humor"
Wat OHM voor mij betekent
OHM bestaat tien jaar! Een mooie gelegenheid om te feliciteren. Behalve een goede wens zou ik jullie graag willen laten weten hoe waardevol jullie voor mij zijn. De Lotusvijver ontdekte ik heel toevallig op een zondagmiddag en het was liefde op het eerste gezicht. Nu, jaren later, is het niet anders. Alles, de onderwerpen, wijze van presenteren en muziek, maken dat ik elke zaterdag aan De Lotusvijver zit, geniet, luister en leer. Vaak vraag ik me af hoe de redactie aan die interessante mensen komt. Hoe spelen ze het klaar om in zo een korte tijd die kwaliteit te leveren. Even graag kijk ik naar de OHM televisie programma, want naast de levensbeschouwelijke thema’s ben ik ook geïnteresseerd in de cultuur, mensen en hun leven. De humor en de zelfspot van de jonge programmamakers is heerlijk verfrissend. Ook hier geldt: zo’n rijkdom in een half uur! Om maar over jullie mooie, gracieuze presentatrices met hun sierlijke sari’s te zwijgen. Sinds een jaar ontvang ik OHM Vani, ik bewaar ze om bepaalde artikelen opnieuw te kunnen lezen.
Geboren en getogen in Nederland, ga je op een gegeven moment toch op zoek naar je eigen cultuur. De zogeheten roots. Je voelt je aangetrokken tot Hindoestaanse sprekers op tv, tot Hindoestaanse bladen en evenementen. Dit is een heel normaal moment in het leven van een persoon. Iedereen wil weten waar hij vandaan komt.
Kortom: OHM is uniek binnen het omroepbestel. Dank voor de schoonheid,wijsheid, humor en iets wat ik eigenlijk niet kan verwoorden, een soort Bijzonder Toegevoegde Waarde. Ik wens jullie veel geluk, inspiratie wijsheid en verder succes! De programma’s van OHM beginnen en eindigen zo bijzonder met Namaskaar. Laat ik al mijn woorden met die prachtige groet eindigen. Namaskaar! B. Helfenrath (Nuenen)
Het land waarin wij leven wordt wel gekenmerkt als een multiculturele samenleving. Ik wou graag meer weten over mijn cultuur, het hindoeïsme. Waarom doen we sommige dingen niet, en andere weer wel, in vergelijking met de culturen waarnaast we leven? Waarom eren we bepaalde personen? Dit zijn vragen die OHM zowel via de televisie, als via het OHM kwartaalblad aan de orde stellen. Natuurlijk krijg je als kind, in je opvoeding, een heleboel informatie over je cultuur en achtergrond mee, maar er zijn van die vraagstukken, waar velen geen antwoord op hebben. Denk aan het verhaal achter Swami Tulsidas. Als zeer geïnteresseerde in mijn geloof, het hindoeïsme, heb ik de leerzame afleveringen gevolgd van de serie, en kan nu met trots zeggen dat ik weet wat Swami Tulsidas voor leven heeft gehad, hoe hij op de plek is gekomen, waar mensen zoals wij hem eren. Maar niet alleen religieuze aspecten worden belicht door OHM, ook culturele, zoals bijvoorbeeld de afleveringen over muziek. OHM draagt, voor mij, en ik weet zeker ook voor velen andere jongeren, bij aan de opvoeding van de Hindoestaanse jongeren. OHM is als het ware het Discovery Channel voor de Hindoestaanse gemeen-
28 - OHM oktober 2003
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
schap in Nederland. Ik denk dat OHM, door zijn brede doelgroep, veel mensen bereikt, en dat is alleen maar goed, voor jong tot oud is OHM in de afgelopen jaren uitgegroeid tot een informatief medium. Samen met zowel ouders als grootouders kun je genieten van de programma’s van OHM en toch wat opsteken van je cultuur en achtergrond. Want dat is, waar het uiteindelijk toch om draait: iets opsteken van je cultuur en achtergrond! Karan A. Doekhi (student) Bewustwording OHM heeft voor mij persoonlijk een grote bijdrage geleverd aan de bewustwording van het Hindoestaan-zijn. Naast de uitzendingen van filosofische aard, waar onze
09:10
Pagina 29
religie van doordrongen is, waren het voornamelijk de documentaries over de Indiase diaspora die mij inzicht hebben verschaft in het behoud van je identiteit in een vreemde omgeving. Een omgeving die zich, in het algemeen, van nature steviger profileert dan wij gewend zijn. De situatie waarin onze mede-Hindoestanen in de wereld verkeren, waren zeer herkenbaar en gaven een gevoel van eenheid. Voor opgroeiende kinderen, die in een kwetsbare levensfase verkeren, biedt OHM houvast. Juist deze groep heeft moeite om zich staande te houden in de stroomversnelling van normvervaging en gemis aan waarden waarin de westerse cultuur zich bevindt. Als verbeterpunt wil ik voorstellen dat meer aandacht komt voor het stimuleren van de Hindoestaanse identiteit bij kinderen. De Hindoestaanse media hebben hierin een verantwoordelijkheid. Programma’s als OHM
29 - OHM oktober 2003
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
09:10
Pagina 30
Reacties van kijkers zeer succesvol in het bevorderen van diversiteit in de culturele sector door het verzorgen van bestuursopleidingen en training van jonge allochtonen. Voor mij was dit het startsein om actief te opereren in culturele, autochtone, besturen. Ik wil de makers van het programma OHM en het blad OHM-vani van harte feliciteren met het tienjarig jubileum en hen bedanken voor de vele plezierige halfuurtjes. Ik hoop dat dit in de toekomst uren zullen worden. Nogmaals, dit zullen wij zelf moeten bewerkstelligen. zijn essentieel voor het verschaffen van inzicht in elkaars cultuur en daarmee bevorderend voor de integratie. Het is verder van wezenlijk belang dat meer zendtijd wordt vrijgemaakt voor etnisch gekleurde programma’s. Het aandeel dat momenteel wordt ingenomen is bij lange na niet wat het op basis van de bevolkingssamenstelling zou moeten zijn. De media hebben een grote rol in de beeldvorming die de verschillende bevolkingsgroepen van elkaar hebben. Door het relatief grote invloed van autochtone, mannelijke programmamakers is dit vaak eenzijdig. Programma’s die door de etnische groepen zelf worden gemaakt, geven beter inzicht in de desbetreffende culturen. Willen wij ons aandeel in de media opeisen, dan is participatie in culturele besturen een noodzaak. Ik wil hierbij mijn waardering uitspreken voor het ATANA-programma van QRA in Amsterdam. Zij is tot op heden
30 - OHM oktober 30 - Lustrum-uitgave OHM2003 oktober 2003
Rohiet Budjhawan (Almere)
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
09:10
Pagina 31
en luisteraars Positieve energie Als reactie op jullie lezersoproep, naar aanleiding van jullie tienjarig bestaan, is dit één van mijn bijzondere herinneringen: de reeks die Mansukh Patel presenteerde over Bhagavad Gita! Het waren 18 uitzendingen, want… 18 hoofdstukken. Ik heb ze allemaal op video en heb er zo vaak naar gekekendat sommige tape-gedeelten al hele-
maal "ondergesneeuwd" zijn. Bijna kapot gekeken, zeg maar. Mansukh is één van de liefste mensen die ik ooit al heb gezien. Ongelofelijk! Z'n positieve en helende energie kwam telkens zó de huiskamer binnen! Ik had in het najaar van 1999 een zwaar emotionele periode, en hij krikte me écht op. Een zin die me toen enorm hielp was: "Pain, crisis and struggle are put on your path by light, to make you grow!" Verdriet "kneedt", boetseert, hervormt. En na de "winter" komt de "lente" (geduld). Ook een mooie zin is die waarin hij Krishna vergelijkt met een chirurg die met een fijn pincet al "het kwade", "het duistere" uit ons haalt… Ja, OHM en Mansukh zal ik altijd dankbaar blijven voor die mooie, leerrijke en zalvende lessen! Nellie van Meel (48)
Wedstrijd programmavoorstel In de vorige OHM Vani vroegen we u als lezers om ideeën aan te dragen voor onze radio- en televisieprogramma's. We kregen enkele interessante voorstellen binnen, en de komende tijd zullen onze programmamakers hier naar kijken. In de volgende OHM Vani leest u er meer over!
31 - OHM oktober 31 - Lustrum-uitgave OHM2003 oktober 2003
OHMvani Lustrum_editie '03 DEF.
23-09-2003
09:10
Pagina 32