japan 2018 KULeuven
geert de neuter

 
printed on 38 copies
7 travel notes. .reisjournaal
I
zondag 1 april
vertrek uit Brussel met Poolse worst Vanuit Zaventem zijn we met 32 vertrokken : eerst naar Warschau voor een korte culinaire tussenstop. Team KLM miste elkaar op de trein en ééntje bleef achter (dat was de aprilgrap van hen : een goeie, maar we hebben toch vooral gelachen tijdens de vlucht met hun conversatie). Uiteindelijk zijn we allen goed toegekomen op Narita. Na slechts 3 uren een trappenkomedie gespeeld te hebben van JR kantoor naar postkantoor naar PASMO booth, hadden we alle nodige documenten. Hiervoor hebben we dan wel zes keer alle paspoorten moeten verzamelen en terug uitdelen. C'est parti
II
maandag 2 april
DE STILTE VAN TOKYO, WINDOWSHOPPING IN GINZA De eerste dag in Tokyo is dadelijk in gang schieten. We nemen de Skyliner Express van Narita in 38 minuten naar Station Nippori. We stappen binnen in de kalmte en rust van deze tempelwijk. Kleinschalige bebouwing van 2 lagen. Bagage droppen we in de hotels, we mogen al inchecken en zijn klaar - na een korte hap - voor onze eerste wandeling van die dag. We zullen eindigen op 21.000 stappen. Een kleine nijdig klimmetje door een wirwar van straatjes (leve de smartphone) leidt ons naar het allereerste project in deze wijk : het Dangazoka House van Kazuyo Sejima. Een houten versie van het NA huis van Sou Fujimoto.
We duiken nu in Sendagi de metro in om op te duiken aan Ginza. Het contrast met de rust van Nippori kon niet groter zijn. We starten met 2 meesters van de naoorlogse Japanse architectuur en epigonen van het metabolisme : Kenzo Tange en Kisho Kurokawa. Het kloeke Broadcasting Center kan misschien niet alle studenten esthetisch bekoren, maar het project blijft imponeren met zijn gedurfd concept van een boom met takken. Aan de centrale trapliftenkoker hangen de kantoren als grote blokken. Eventjes verderop wandelen we langs de - nog niet gesloopte - Nagakin Capsule Tower van Kurokawa : hier ook een centrale stam, maar nu met de kleine capsules als een druiventros. We staan aan de rand van de zilverwijk (Ginza) en duiken tussen de dure merken : gevels/gebouwen ontworpen door de fine fleur van de internationale en Japanse architectuurscene. Toyo Ito, Jun Aoki, Renzo Piano, Nikken Sekei, ... We eindigen de wandeling met een toppertje : het Vertical Garden House van Nishizawa.
Finaal beslissen we om met z'n allen te eindigen op Shibuya : lichtgevels, 2000 mensen tegelijkertijd op het voetpad. Iedereen kijkt zijn ogen uit, vooraleer onze studenten zich uitleven op Shibuya Crossing. In de straatjes achter Shibuya vinden we een kleine, gezellige Sakebar om te klinken op de eerste dag.
III
dinsdag 3 april
50 CM NAAR LINKS ÉN NAAR RECHTS Vandaag zijn we early birds : om iets na 8h00 springen we op de Yamanote lijn richting Tama. De bibliotheek van Tama Art University staat op het programma : normaal gezien kan je die in April niet bezoeken wegens start van het academiejaar, maar dankzij een goed woordje van de vice-rector van Tama mogen we met 38 binnen. De dunne bogen in beton/staal van Toyo Ito plooien zich over de helling. Tot het laatste detail en meubelstuk is bedacht : de glazen leestafels voor tijdschriften, het vilten vliegende tapijt, de cocoon multimediazetels, de boekenkasten (ook aardbevingsbestendig gemaakt), ... Rondom het gebouw is een kleine canyon van ca 80 cm breed gelaten : het hele gebouw staat op 21 veren en kan bij zware aardbevingen 50 cm heen en weer bewegen.
De voorgaande avond kregen we op de valreep goed nieuws : we waren welkom in de Fuji Kindergarten mĂŠt een rondleiding van Tezuka Architecten (met een dikke dankjewel aan Ana Pereda van Tezuka Architecten). Een prachtig project : een ovalen school met speeldak, boomtoren en 'room for a pony'. Hoewel het pedagogisch project zich wil inschrijven in het Montesorri onderwijs, is het toch zeer sterk geaard in het Japanse denken waarbij kinderen moeten gevormd worden om te kunnen functioneren voor de maatschappij (de woorden van de school). Dat doet geen afbreuk aan de vrijheid die de school de kinderen biedt : muurloze klassen, het plafond op 215 cm is op kindermaat en ruimte om te rennen. Spijtig dat slechts 3 van ons foto's mochten maken, maar die heb je te goed. Aansluitend waren we welkom op het atelier van Tezuka Architecten om een rondleiding te krijgen. Ze toonden ons de maquettes van de lopende projecten en voorbije projecten. We mochten ons verbazen dat perfecte maquettes allemaal handwerk waren (inclusief minuscule landschapsmaquettes uit tientallen laagjes, alsof het 3D geprint lijkt). Studenten mochten met eigen ogen zien hoe tegelijkertijd de computertekeningen op basis van handschetsen worden getekend, maquettes worden gebouwd en handgemaakte tekeningen
van details. Een leerrijk én inzichtrijk bezoek in het werkproces van dit architectenkantoor. Door de onverwachte switch van het programma, vervielen deels een aantal projecten. We proberen er een paar deze week terug in te toveren, we'll see. Na gezamenlijk overleg én omwille van het prachtige weer besloten we Yokohama Pier Terminal naar deze avond te schuiven. Op de houten glooiingen van FOA's terminal sloten we de dag bij zonsondergang af. Het enige wat ontbrak was een zicht op Mount Fuji (wegens het warme weer en het vocht in de lucht helaas niet zichtbaar), maar we kunnen ook niet alles plannen. Langs de 120.000 tulpen van Yokohama Baseball Stadion vond iedereen een plek om te eten, een uurtje terug naar het hotel te treinen én een paar moedigen gingen zich volledig te buiten aan karaoke (maar dat moet je maar aan de daders zelf vragen). Een fijne dag.
IV
woensdag 4 april
PICKNICK ONDER DE KERSENBLOESEMS Een schroeiende 26° C vandaag in Tokyo onder een blakerende zon. Uiteraard kiezen Belgen dan om de regen gaan op te zoeken in Kanazawa. Deze prachtige stad staat vandaag op het programma, evenals onze eerste shinkansen. De treinen bieden groter comfort dan het vliegtuig en razen tegen 300 km/h door de Japanse Alpen naar de andere kant van het land naar de kuststad Kanazawa : beroemd voor lakwerk, houtsnijwerk én bladgoud. Het weer is in het begin aan onze kant : we besluiten de voorziene regen later op dag te voorzien wanneer we het museum van SANAA bezoeken. We beginnen als eerste met het buitenprogramma. Een “toevallige” passage door de Omochi
markt levert een lading sushi, viskroketten, fruit én zee-egel op, die we verorberen onder de kersenbloesems van het Kanazawa Kasteel. Een prachtige plek met zicht op het beroemde Japanse coulissenlandschap, de roofvogels en de oude muren van het kasteel. Door het mooie weer blijven we wat langer soezen in het gras onder de bomen, wat we later cash betalen met regen, maar die zalige middag onder de dwarrelende kersenbloesem pakt niemand ons nog af. Het lijkt wel dat we wandelen van fotohotspot naar fotohotspot voor Japan : de brug van het Kasteel over de vallei zweeft over een zee van kersenbloesems. De brug leidt ons recht naar Kenroku-en : één van de 3 mooiste tuinen van Japan. Het valt op hoe Japanse tuinen niet alleen een assemblage zijn van zorgvuldig gecreëerde scenes, maar hoe ook het verder gelegen landschap mee wordt ingezet. De eerste regen uit de zee doet zijn intocht en paraplu's worden bovengehaald of hoogdringend vervangen door transparante Japanse exemplaren : foto's zijn immers nog mooier wanneer
de waterdruppels parelen op het heldere plastic. Blade Runner revisited. Ondanks de aangekondigde zware regen valt het al bij al nog mee en bereiken we relatief droog de Nagi-Machi wijk : de voormalige plaats waar de samoerai ridders woonden. Kanazawa is nooit gebombardeerd geweest tijdens WOII waardoor veel van zijn erfgoed mooi bewaard is gebleven en wijken in hun geheel. We bezoeken de Nomura residentie, waar we de basis van de Japanse ruimte ontdekken : ruimtes koppelen aan elkaar met schuivende wanden, het onderscheid tussen kamers en schakelruimtes, de overgangen tussen binnen en buiten, een mooie miniatuur Japanse tuin ĂŠn een klein theehuis op de verdieping die hierover uitkijkt. De naastgelegen patisserie/confiserie doet gouden zaken met gebak van Macha met chocolade nougat fondant en getopt met bladgoud. Een fijne machathee voor de gids moet ook even kunnen. Kronkelend door de straten bereiken we het 21st Century Museum for Contemporary Art : een meesterwerk van SANAA. De cirkel omvat het museum dat geconcipieerd is als een kleine stad.
Uiteraard worden à l onze passen en studentenjaren opgevraagd : Japanse nauwkeurigheid daar wordt niet mee gespot. Het zwembad van Leandro Elrich is zo'n plek waarbij je iedereen terug weer kind ziet worden (en niet alleen de studenten). We sluiten af met Kaga thee en gebak om dan door te trekken naar het nachtelijk verlichte Kenrokuen. Helaas spoelt de regen ons weer snel weg uit het park op zoek naar een eetplek. Onze studenten hebben die blijkbaar al gevonden onderweg merken we, maar finaal vinden we een eethuis waar ze ons eerst proberen duidelijk te maken dat ze geen Engels praten. Maar alles kan : we krijgen fantastische sashimi en gegrild vlees voorgeschoteld. Om 21h00 stappen we op de shinkansen naar Tokyo om om middernacht toe te komen. 
V
donderdag 5 april
SKILATTEN EN EEN AQUARIUM ZEEWIER Na de hevige buien in Kanazawa beginnen we droog in Tokyo vandaag. Wat frisjes in het begin, maar het warmt naar de middag. De dag starten we met een fikse slingering tussen de graven en tempels van Nippori. De gebedstokken voor bij de graven, worden in sommige hun verbeelding de ski's om naar het volgende leven te glijden (het zijn hier immers boeddhisten: we sterven niet, maar gaan gewoon naar een verder niveau). Door Ueno park bereiken we het Museum of Western Art van Le Corbusier : werelderfgoed en het enige project van de meester in Japan. Zijn invloed zie je uitstralen tot de overkant in het cultuurcentrum Bunko Kaikan : zo erg zelfs dat iemand denkt
dat dat project van Le Corbusier is. Binnenin een collectie Westerse Kunst waar alle mogelijke namen in vertegenwoordigd zijn én een kleine fijne expo over het grafisch werk van Kandinsky en andere voor de Fondation Maeght. De metro neemt ons dan in één ruk mee naar de Japanse grootmeester Hokusai. Daarnet zagen we een hele zaal Monet's (met o.m. een lelieschilderij), wiens eigen huis vol hing met prenten van Hokusai en andere Japanse kunstenaars uit de 19de eeuw. Het zacht glimmende volume ontworpen door Kazuyo Sejima in zilveren aluminium satijn, wordt doorkliefd door een paar scherpe incisies die het licht tot in het hart van het gebouw snijden. Langsheen het rivierpark Oyokogawa Shinsuikoen trekken we 3 km met zicht op de Tokyo Sky Tree. Ter hoogte van deze laatste draaien we naar Asahi Beer Hall van Philippe Starck : klaar als olympische vlam voor Tokyo 2020. Aan de overzijde stapelt Kengo Kuma verdieping na halve verdieping op elkaar tot het Asakusa Tourist Center met bovenaan een panorama op Senso-Ji : Tokyo's oudste
tempel. De groep splits zich in twee voor ofwel Kuma ofwel een processie langs de kraampjes van ScherpenheuvelTokyo naar de Senso-Ji tempel. Ondanks de drukte en de enorme commerciële activiteit die hand in hand gaan met de tempel, maakt de schaal en de routing toch indruk. We halen netjes de trein, met 5 minuten overschot. Het laatste groepje haalt het met 10 seconden reserve : een mooie prestatie. Tegen 300 km/h zoeven we naar Sendai : de mediatheek van Toyo Ito. Deze stalen lasagne in zijn aquarium met zeewierranken is één van de meesterwerken van de laatste decennia. De mensen van de Mediatheek zijn zo vriendelijk om ons alles te tonen : inclusief hun 'secret place' met 'secret key' (oftewel het dak en de kelder). Het is een project dat in zijn fluïditeit imponeert, maar misschien moeten sommige verdiepingen eens een make-over krijgen. Dat is immers ook de kracht van Ito's concept : vrije vloeren die ontworpen worden door collega's. Het hele gebouw was aardbevingproof ontworpen en weerstond de beving van
Fukushima vlakbij glansrijk : slecht één raam brak. Een hap op de trein brengt ons 's avonds in Tokyo. Aftellen voor de laatste dag morgen met de 20-30 winkels van Omotesando op het programma.
VI
vrijdag 6 april
ONE FOR THE ROAD Finale dag. Het belooft mooi weer te worden : 23° C. Wel 'krulletjes' zegt de iPhone weerberichter. Later op dag weten we wat dat wil zeggen : stevige wind. Om 10h00 komen we aan op Ometosando : we beginnen aan een expeditie van 3 km langs mooie boetieks (Miu Miu, Dior, Prada, Stella McCartney, Sonya Riekel, ...) afgewisseld met fijne kleine winkels zoals Ragtag Store en andere. Tadao Ando bouwde appartementen en winkelruimte op Ometosando, net zoals Kengo Kuma. Winkels van SANAA, MVRDV, Kazuyo Sejima, Toyo Ito, Herzog & de Meuron, OMA, ... We laten iedereen vrij om op zijn eigen tempo het traject af te leggen. Sommigen gaan eens in Prada piepen (hopelijk niet degenen die
me vertelden dat ze de kredietkaart van de ouders meehadden); een aantal wordt gastvrij onthaald in de dessertenwinkel Sunny Hills en krijgen verbouwereerd koekjes en thee voorgeschoteld. Zelf drinken we een fijne tas koffie in de Nicolai Berghoff winkel, temidden van de bloemenpracht. Onze studenten hadden elk projecten opgezocht onder het motto "iedereen gids" en op onze wandeling op Omotesando kruisen we deze 'local guides' regelmatig, terwijl ze volop aan hun medestudenten uitleg geven over 'hun' project. Een geslaagde oefening die we volgende keer zeker op een iets beter doortimmerde manier moeten oppikken. We bekijken ook het kleinste architectuurproject : de driedimensionale kleding van Issey Miyaki. De verkoopsters lopen uiteraard in deze kleren rond, maar krijgen toch stilletjesaan de slappe lach als we voor de derde keer op rij onze uitleg over deze micro-architectuur geven. Een kleine domper : Nezu museum van Kengo Kuma is gesloten. Birgit gilt 'oh
nee'. : ze staat voor de tweede keer voor de deur! Dat betekent dat onze studenten wel ooit eens terug MOETEN komen om dit te bezoeken. (We hebben voor deze laatste zin geen steekpenningen aangenomen !!). Het feit dat Nezu gesloten is, is enkel een aanleiding om ons blik extra projecten open te trekken. We zien Fbuilding van Toyo Ito, een trappenproject van Hirata, het 21_21 Design Sight van Tadao Ando met een fantastische fotografietentoonstelling over William Klein en fotografen voor de 22ste eeuw. Het fijnste volgt daarna, wanneer we op een wandeling verscheidene bekende huizen toevallig ontdekken (niet zeggen tegen onze studenten : we laten het lijken alsof dit zo bedoeld is). Het is altijd fijn wanneer je vindt wat je niet zoekt. Serendipiteit. Uiteindelijk is alles een cirkel : wat we aan het begin van de week niet konden zien door onverhoopte kansen, komt nu weer bovendrijven. Onder een loden hemel bereiken we het Okurayama appartementen van SANAA. In de betonnen
rechthoek kronkelen de buitenruimtes als intermediaire plekken op 3 niveau's doorheen het blok. Naast de kleinste architectuur ontdekken we we - bij wijze van spreken - het kleinste architectenkantoor. De meeste appartementen zijn ondertussen shops en kantoren. Ééntje heeft beneden een koffiebar voor 6 personen én in de slaapkamer boven is een architectenbureau : dit wil zeggen 1 tafel waar 3 architectes aan werken, terwijl ze haast bij elkaar op de schoot zitten. Totale oppervlakte van de bar (oude leefruimte), kantoor (oude slaapkamer) én badkamer is een luttele 50 m2. Als we uitstappen aan Kamata Station blijkt dat het toch aan het regenen is. Niet iedereen is er op gekleed, mezelf incluis : we kopen in grote aantallen transparante paraplu's aan. Foto's worden immers nog mooier met parelende druppels op het dunne plastic. In het halfduister bereiken we het Moriyamahuis : ondertussen is de regen weg. Emiel heeft zich in een spoedcursus op de trein omgeschoold tot expert Nishizawa (of Ishima zoals hij
zelf zegt) en Wabi Sabi. Hier nemen we afscheid van een eerste groep die nog samen een stapje buiten gaat zetten. Een kleine groep van een negental diehards trekt samen met de begeleiders naar de volledige andere kant van Tokyo. In het donker komen we aan het Koenji Theater van Toyo Ito. De zwart-bruine tent bruist volop van het leven : er zijn voorstellingen gaande. We mogen binnen, maar vallen per ongeluk bijna in de zaal binnen waar het stuk bezig is en veroorzaken een zware paniekaanval bij ĂŠĂŠn van de medewerksters. Wat laat, maar nog eens onze oprechte excuses. đ&#x;˜— Het cirkelmotief is overal aanwezig : in de belichting op de vloer, de gaten die in wanden, daken en leuningen geprikt zijn. Een warme fijne ruimte. Als we toch bezig zijn - het is immers 20h00 ondertussen - kunnen we evengoed naar het NA house van Sou Fujimoto lopen : deze elegante boekenkast van staal is als een witte woonboom. Ons gesprek over waarom Japanners hierin kunnen wonen, wordt onderbroken door de
bewoner die ons er op wijst dat het wel laat is. Hij heeft gelijk : de gordijnen zijn dicht en zo valt ook het doek over deze reis. 
VII
zaterdag 7 april
HEUREUX QUI COMME ULYSSE Gedurende een kleine week trokken we samen doorheen een (klein) stukje van het land van de Rijzende Zon. Alles is goed verlopen met dank alle reizigers. Op hele de week zijn we bijna niemand kwijt geraakt : een klein mirakel, maar vooral het gevolg van een groep die goed op elkaar ingespeeld de reis heeft doorgemaakt. Vandaag zet ik om 7h00 de studenten en Ghislain af aan de gate van de Skyliner. De groep schuift door de poortjes en is op weg naar huis. Vanavond zijn ze thuis : hopelijk hebben ze geen Phileas Foggje aan de hand zoals ikzelf vorig jaar toen ik aan mijn familie liet weten dat ik de dag na terugreis zou thuis zijn (8 uur tijdreizen vergeten).
Ik neem een koffie en wandel door het Yanaka kerkhof. De zon schijnt doorheen de skilatten van het andere leven. Aan de tempel Tenno-ji wacht een bamboe bankje, waarop ik deze laatste post schrijf. Het was mooi en sluiten af met een stukje 16de eeuwse poëzie van Joachim du Bellay, zoals we dat allemaal op school leerden : “Heureux qui, comme Ulysse, a fait un beau voyage, Ou comme cestuy-là qui conquit la toison, Et puis est retourné, plein d’usage et raison, Vivre entre ses parents le reste de son âge ! **” Ik sta op en wandel verder. De anderen wakker maken. All's well, that ends wel. geert de neuter april 2018
** Gelukkig is hij die zoals Odysseus, een mooie reis heeft gemaakt, Of zoals degene die het Gulden Vlies veroverde, en vervolgens terugkeerde naar huis, vol met levenswijsheid, om tussen zijn geliefden te wonen voor de rest van zijn leven. (Niet geautoriseerde vrije vertaling van mezelf)
Š
2018, geert de neuter all rights reserved