Slechtvalk, januari 2014

Slechtvalk

verwacht op de Barbaratoren

Slechts heel af en toe zie ik een slechtvalk. Ik kijk niet zo intensief naar vogels en ik zou ook niet zomaar van een roofvogel durven beweren dat het er eentje is. Ik ben in die zin afhankelijk van mijn echtgenoot om me er eentje aan te wijzen. Maar als ik hem dan zie en vooral als ik hem goed met een verrekijker kan bekijken, word ik er zonder meer heel enthousiast van. Een indrukwekkend beest, in grootte, maar toch vooral in snelheid. Met 349 kilometer per uur is hij de snelst vliegende vogel. Dat haalt hij overigens alleen in duikvlucht, niet als hij gewoon een ommetje maakt. Maar indrukwekkend is het. Er wordt zelfs beweerd dat hij 389 kilometer per uur kan halen. Mocht dat juist blijken, dan is de slechtvalk daarmee zelfs het snelste dier ter wereld!

Onze omgeving Ooit was de slechtvalk een normale verschijning, ook hier in het rivierengebied. Maar in de jaren ’60 van de vorige eeuw is hij door met name de pesticiden in de landbouw fors achteruit gegaan. In onze omgeving is hij van broedvogel verworden tot een zeldzame dwaalgast in de winter. Maar er is goed nieuws. De slechtvalk is in Nederland overduidelijk aan een terugkeer bezig. Vorig jaar is er zelfs een paartje broedverdacht geweest in onze eigen stad, al heeft dat uiteindelijk niet geleid tot een echt broedgeval. Maar wat niet is, kan nog komen. Alle reden om in het komende voorjaar goed op te letten op deze indrukwekkende roofvogel. Ons werkgebied heeft voldoende hoge gebouwen die interessant zouden kunnen zijn als mogelijke nestplaats. Wie weet, broedt er dit jaar eentje op het gebouw van Centraal Boekhuis, de spoorbrug of, het allerbeste: een kerktoren!

Pelgrimeren Waarom een kerktoren nu weer het beste is? Dat heeft alles te maken met de naam en de betekenis van deze vogel. Een slechtvalk is namelijk zo slecht nog niet. Met zijn scherpe snavel en indrukwekkende snelheid zal menig konijn daar anders over denken. Maar ‘slecht’ betekent hier niets anders dan ‘algemeen’. Ook in de vroegere Duitse naam komt dat terug. Daar heette hij namelijk ‘Gemeiner Falck’. Tegenwoordig is de Duitse naam ‘Wanderfalke’ en dat past beter bij de wetenschappelijke naam. Die luidt namelijk Falco peregrinus en dat wil zoveel zeggen als ‘valk uit het buitenland’. De slechtvalk kan namelijk enorme omtrekkende bewegingen maken. Een echte reiziger, dus. Vandaar het ‘zwerfvalk’ uit andere talen.

Daarbij komt dat het Franse woord ‘péregrin’ mantel betekent. Niet zomaar een mantel, maar een woord dat vooral gebruikt wordt om de mantel van een pelgrim aan te duiden. Een pelgrim dus, die onderweg is naar een heilige plaats. Pelgrim zelf is in het Frans overigens ‘pèlerin’. En laat de slechtvalk in het Frans nu net ‘Faucon pèlerin’ heten! Kortom: de naam ‘slecht’ betekent niets anders dan ‘algemeen’. Maar zijn wetenschappelijke naam en zijn naam in enkele andere talen houdt verband met reizen. Pelgrimeren. Onderweg zijn naar een heilige plaats.

Kerktoren Er zijn overigens in de landen om ons heen zeker broedgevallen bekend in kerktorens. De BBC heeft enkele keren per jaar een seizoensgebonden natuurprogramma van doorgaans één of twee weken lang alle avonden achter elkaar. Zo bestaat er bijvoorbeeld een ‘Autumnwatch’ en een ‘Springwatch’. Beslist de moeite van het kijken waard. Op primetime hele interessante en enthousiaste televisie,

waarbij allerlei dieren worden gevolgd. Daarbij is ook een keer een slechtvalk gevolgd met een nest op een Britse kerktoren. En onze zuiderburen hebben een beroemd paar slechtvalken op de kerktoren van Oostende. Het kan dus best. Laten we daarom hopen dat er ook een slechtvalkenpaartje is dat aan het pelgrimeren is naar een prachtige heilige plaats. Dat zou niet slecht zijn. Sterker nog: het zou fantastisch zijn om ze broedend in het rivierengebied te hebben. Kun je dagelijks deze imponerende beesten bewonderen! De meest praktische van de kerktorens in ons werkgebied: de vierkante toren van de Barbarakerk in Culemborg. Niet de hoogste toren, maar wel eentje die bovenop voldoende plat vlak heeft voor het bouwen van een nest. Laten we hem scherp in de gaten houden!