Wereldreis oktober 2010 by Studio Globo

Maandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van 11.11.11 ISSN : 1375-2219 - 23ste jaargang, nummer 8

Rode pepers worden te drogen gelegd op de tuintafel van een gezin in Brussel.

oktober 2010

China (Guangxi) Thema : oogst

Nieuws uit Studio Globo

Voorbij de kleuren

Saved by the bell Leerlingen en leerkrachten zijn wel eens opgelucht als ‘s avonds de schoolbel klinkt. Maar miljoenen kinderen en jongeren op aarde horen de schoolbel zelden of nooit rinkelen. Nochtans is onderwijs de hefboom voor ontwikkeling. Onderwijs maakt werk van gelijke kansen. Daarom roept Studio Globo op om op de Internationale Dag van de Leerkracht (5 oktober) niet enkel de eigen leerkrachten in de schijnwerpers te zetten. Overal ter wereld geven leerkrachten, vaak in moeilijke omstandigheden, het beste van zichzelf. Voor het vierde jaar op rij roepen we scholen op om op 5 oktober om 15 uur de schoolbel te laten luiden. Zo laten we de wereld horen dat er dringend iets moet veranderen. Om dit belmoment voor te bereiden, is er gratis lesmateriaal per leeftijd beschikbaar. Doe mee en laat het weten op www.savedbythebell.be

Allerzielen mondiaal gezien Wat roept ‘november’ bij jou op? Kilte en nattigheid? Eerste nachtvorst? De sfeer van kerkhoven op Allerzielen? Halloween? Halloween heeft de laatste jaren erg veel aan populariteit gewonnen. Ook in het onderwijs slaan de bezems, de pompoenensoep en de doodshoofden goed aan! Allerzielen lijkt er door overspoeld te worden. Toch is Allerzielen voor veel mensen een belangrijke dag in november. Zou het overal een droevig feest zijn? Zin om met je leerlingen eens te kijken hoe ze dit op andere plaatsen in de wereld vieren?

Filippijnen

Breng de wereld in je klas met een koffer van Studio Globo Wil je graag weten hoe je met een landen kof fer werkt en wil je onze verschillende kof fers leren kennen? In oktober organiseren we in Studio Globo Genk een vorming voor het kleuteronderwijs en een voor het lager onderwijs. Tijdens deze vorming leer je op een ervaringsgerichte manier de werkwijze en inhoud van de koffers kennen. Vorming voor het kleuteronderwijs Inhoud: Tijdens de vorming krijg je de kans om één van de kleuterkoffers te reserveren. We hebben koffers voor de jongste en voor de oudste kleuters. Wanneer: woensdag 13 oktober, van 9u tot 12u Waar: Studio Globo Genk, Domein Bokrijk

Prijs: 25 euro (kofferreservatie inbegrepen) Reservatie: Telefonisch of per mail (011 26 54 20, genk@studioglobo.be) Vorming voor het lager onderwijs Inhoud: Tijdens de vorming krijg je de kans om één van de koffers te reserveren. We hebben koffers voor de verschillende graden. Wanneer: woensdag 27 oktober, van 9u tot 12u Waar: Studio Globo Genk, Domein Bokrijk Prijs: 25 euro (kofferreservatie inbegrepen) Reservatie: Telefonisch of per mail (011 26 54 20, genk@studioglobo.be) Promotie koffers Wil je graag dat wij onze koffers komen voorstellen bij jullie op school tijdens een personeelsvergadering, middagpauze …? Dit kan. De voorstelling neemt een half uur in beslag en is bovendien gratis.

Allerheiligen en Allerzielen zijn voor Filippino’s echte feestdagen. De Filippijnen zijn het enige land in Azië dat overwegend katholiek is. Met Allerzielen lopen er heel wat mensen rond op het kerkhof, de tomben zijn wit en groot, ze zijn pas geverfd. Mensen leggen bloemen op de graven, branden een olielampje, leggen eten op de graven. Uitbundige families picknicken onder een partytent tussen de graven. Ze zitten op de tomben, kaarten er, de kinderen spelen tikkertje en springen daarbij van graf naar graf. Er is een eucharistieviering en daarna gaat de radio aan, geen serene muziek maar een luid ‘Umbrella’. Popmuziek op het kerkhof! Er worden veel snacks gegeten, rijsttaartjes, gebakken kip en ijsjes...

Educatief aanbod bij de 11.11.11-campagne Bij deze editie van Wereldreis vind je een nieuwe reeks affichekranten. Dat zijn lesmappen per graad met heel wat lessuggesties over het campagnethema van 11.11.11: Afrika moet sneller vooruit! Betere landbouw is dé hefboom om boeren in Centraal-Afrika uit de armoede te helpen.

De Millenniumroute is een gloednieuwe interactieve tentoonstelling met kleurrijke vloertegels. Via ludieke opdrachten, filmpjes, wistje-datjes en véél meer maken kinderen van 9 tot 12 jaar kennis met de 8 Millenniumdoelstellingen (in Brussel is begeleiding mogelijk). Meer informatie over het educatief aanbod van 11.11.11 en gratis downloads vind je op www.11.be/educatie

Meer foto’s vind je op google: ‘All Saints Philippines’ Olielampjes knutselen Olielampjes worden veel gebruikt om overleden geliefden te herdenken. Je kan ze vierentwintig uur per dag laten branden op een graf.

Windvliegers maken Maak je eigen windvlieger met vliegertouw, vliegerpapier, bruin kaftpapier of een opengeknipte vuilniszak. Verstevig de knooppunten met plakband.

Guatemala In Guatemala (Midden-Amerika) is Allerzielen (dia de los muertos) één van de belangrijkste feestdagen van het jaar. Op 1 november trekken de mensen massaal naar de felgekleurde graven (geverfd beton) met bloemen, slingers, eten, (sterke) drank, radio’s… Het kerkhof is dan zeker geen ingetogen of trieste plek. Alle zielen komen voor één dag terug naar de aarde op bezoek bij familie, vrienden en geliefden. En dit ‘weerzien’ wordt uitbundig gevierd met eten, drank, muziek... Erg typisch in Guatemala zijn de windvliegers die met Allerzielen overal in de lucht dansen. Zij zijn het ‘voertuig’ waarmee de zielen van de overledenen afdalen naar de aarde en na het feest ook weer terugreizen naar hun eeuwige rustplaats. Foto’s van kleurrijke windvliegers op kerkhoven vind je op google: ‘kites Guatemala’. Verhaal: Mijn varkentje Amarillo Verhalen zijn zeer dankbare middelen om mondiale vorming in de klas te brengen. Mon cochon Amarillo is de titel van een (Franstalig) prenten-voorleesboek geschreven door Satomi Ichikawa (Isbn 2 211 06562 7/03.2002). Pablito krijgt van zijn opa een biggetje cadeau. De jongen vertroetelt het diertje enorm. Ze spelen samen, lachen, ravotten, knuffelen.Het worden onafscheidelijke vrienden. Maar Amarillo wordt groot en op een dag is Amarillo verdwenen. Overal wordt er gezocht maar zonder resultaat. Pablito heeft enorm veel verdriet: hij eet bijna niet meer, hij heeft nergens zin in, hij slaapt slecht.

Neem hiervoor contact op met de Studio Globo-afdeling in je buurt (zie www.studioglobo.be/adressen)

In de begeleide workshop Straffe boeren-kost kruipen leerlingen van de 3de graad in de huid van boeren en boerinnen uit Congo, Rwanda of Burundi.

Maak van een klompje natuurklei een schaaltje dat uitloopt in een teut. Laat hierin het katoenen touwtje als wiek uitmonden. Als de klei droog is, doe dan olie in het schaaltje.

Op een dag komt zijn opa bij hem aan met een klein varkentje uitgesneden uit hout. Natuurlijk kan dit beeldje Amarillo niet vervangen. Dan vertelt opa dat je kunt spreken met de doden door middel van een windvlieger, je kan namelijk boodschappen versturen via de staart van de vlieger. Samen maken ze een kleurrijke windvlieger die in de lucht gelaten wordt. En dan ervaart Pablito dat dit zijn verdriet verzacht.

Peru De dag voor Allerzielen bereidt de familie heel wat lekkers: eten, speciale koeken uit brooddeeg in de vorm van mensen (tantawawas), drinken, lievelingseten van de overledene… De families nemen dit op Allerzielen mee naar het kerkhof. Ze leggen bloemen op het graf, drinken en eten gezellig bij het graf, spelen muziek, zingen liederen, vertellen mooie verhalen, bidden en dansen. Ze geloven dat de ziel van de overledene die dag terugkeert om samen met de overgebleven familie en vrienden zijn/haar leven te vieren. Het is een echt feest. De mensen maken heel veel extra broodfiguren die ze meegeven aan vrienden en familie die het graf van hun dierbare komen bezoeken. In sommige gevallen maken kinderen er een sport van om zoveel mogelijk van deze lekkere koeken te verzamelen door bij het graf van mensen te bidden of te zingen. Meer foto’s vind je op google: ‘tantawasas’. Broodf iguren maken Met brooddeeg (of zoutdeeg) kan je zelf deegmannetjes (tantawawas) maken. Vergeet ze niet te bakken in de oven.

voorwoord

INHOUD

Beste lezer, Opnieuw krijgt u een Wereldreis voorgeschoteld. Het menu is gekend: we vertrekken van een mooie foto en gaan op zoek naar de achtergond van het beeld. Dit proberen we steevast te doen op een manier die voor kinderen van de lagere school haalbaar is: vertrekken vanuit de dagelijkse realiteit van volwassenen en kinderen, op zoek gaan naar gelijkenissen en verschillen en kijken hoe wij in ons dagelijkse leven met gelijkaardige situaties omgaan. Wereldreis probeert ook regelmatig thema’s open te trekken naar wat er nog in de actualiteit staat. Deze maand krijg je bij het Wereldreis-nummer bijvoorbeeld de affichekranten van 11.11.11 als extra. De koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging vraagt in zijn najaarscampagne blijvende aandacht voor de realisatie van de Millenniumdoelstellingen, specifiek in Centraal-Afrika. Met de Wachtnacht in Gent nog vers in het geheugen, is het een uitnodiging om ook in de lagere school op een haalbare manier dit thema te behandelen. J.D.

colofon

Nieuws uit Studio Globo : Saved by the bell............................. 2 Breng de wereld in je klas met een koffer van Studio Globo.................... 2 Educatief aanbod bij de 11.11.11-campagne .......................... 2 Voorwoord ....................................3 Wereldreisinfo Landeninfo China.......................4 Heb je al gehoord van ... hongersnood ? ..........................4 Foto-info..................................5 Thema-info : Oogst .....................5 Reiswoordenschat ......................5 Wereldreistips en werkbladen Eerste graad...........................6-8 Chinese producten......................7 Bewaarde producten ...................8 Tweede graad........................ 9-11 Brief van Lien.......................... 10 De kalender van oktober ............ 11 Derde graad.........................12-17 Webtips.................................. 13 Voer voor boekenwurmen........... 13 De adem van de draak . .......... 14-15 Gekruide taal .......................... 16 Chilipeper in geuren en kleuren ................................ 17 Tekening van de kalenderfoto..... 18 Voorbij de kleuren......................... 19 Spiegelfoto.................................. 20

Wereldreis is een uitgave van Studio Globo v.z.w. © 2010 Wereldreis, Studio Globo, Huidevettersstraat 165, 1000 Brussel, fax: 02 502 81 01 Website : www.studioglobo.be/wereldreis Abonnement : 10 nummers + affichekrant 11.11.11 voor € 16 - Abonnementen lopen per schooljaar of per kalenderjaar en worden automatisch verlengd. Andere formules : zie website. Wijzigingen aan de abonnementen kunnen gevraagd worden schriftelijk, via fax of via mail tot één maand voor het aflopen van het abonnement. - Losse nummers zijn verkrijgbaar voor € 1,60 + verzendingskost Bankrekening : 068-2352505-88 Administratie : Studio Globo, T 02 520 05 30, E wereldreis@studioglobo.be Redactie : Jan Debonnet en Helga Vande Voorde, T 02 526 10 92, E helga.vandevoorde@studioglobo.be Aan dit nummer werkten mee : Bea de Koster, Emilie de Block, Jill Vervoort, Joris Cools, Coroline Van Wijngaarden en team Studio Globo Genk, Jos Verhulst (tekeningen), Marc Vermeiren (vormgeving) Foto’s cover: kalenderfoto: Keren Su; spiegelfoto: Helga Vande Voorde Verantwoordelijke uitgever : Piet Spanhove, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel Overname voor niet-commercieel gebruik in het onderwijs en zonder afgeleide werken is toegelaten mits naamvermelding Wereldreis is gedrukt op FSC-gecertificeerd papier Deze uitgave kwam tot stand i.s.m. de Koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging‑11.11.11 v.z.w. en met de steun van de Belgische ontwikkelingssamenwerking

Wereldreis - 2010/8 - 3

China LANDENINFO Ligging, landschap en klimaat De oppervlakte van China is 9,5 miljoen km². In zo’n groot land is het klimaat zeer uiteenlopend. Winters tot – 40 °C in Noordoost-China, een landklimaat en typische zandstormen vanuit de Gobiwoestijn in Beijing en lange, hete zomers in Centraal-China. De provincie Guangxi ligt in het zuiden en heeft een subtropisch klimaat met temperaturen van 14 °C in de winter tot 30 °C in de zomer. Vooral in de zomer valt er veel regen en is het erg vochtig. Geschiedenis De Chinese beschaving is 5 000 jaar oud. Het Verre Oosten was koploper met innovaties : van het gebruik van brons en het bevloeien van landbouwgrond tot papier, boekdrukkunst, kompas, buskruit … Qin Shi Huang maakte van China één groot rijk : hij stroomlijnde wetten en administratie, voerde één munt in, een eenheidsstelsel voor maten en gewichten en een uniform schrift met karakters. Na de Qin kwamen de Han en daarna nog een rist andere dynastieën. China of Zhongghuo was altijd heel erg op zichzelf. Geleidelijk drongen vreemde invloeden het land binnen. In 1557 kregen de Portugezen de toestemming om via de haven van Macau onder strikte voorwaarden handel te drijven. Ook de opiumhandel van de Britten, die

de Chinezen wilden verbieden, leidde tot oorlogen waarbij Hong Kong in Britse handen viel. Bij het begin van de 20ste eeuw was de keizerlijke dynastie verzwakt. De Japanners veroverden Mantsjoerije en Sun Yat Sen kon met westerse steun de republiek uitroepen in 1912. De eerste parlementaire verkiezingen werden gewonnen door de Kuomintang. In die periode heerste een grote sociale onrust. In de schoot van de socialistische jongerenliga ontstond de Communistische Partij. Naar Russisch model wilden zij een landhervorming doorvoeren. Steeds meer boeren sloten zich aan bij het Rode Leger tijdens de Lange Mars in 1934. In 1935 werd Mao Partijsecretaris. De Kuomintang en het Rode Leger probeerden samen de Japanners te verdrijven, maar na de Tweede Wereldoorlog kwamen zij tegenover elkaar te staan. In 1949 kwam de Communistische Partij aan de macht en werd de Chinese Volksrepubliek gesticht. Bevolking China is het land met de meeste inwoners ter wereld : 1,3 miljard. 91 % zijn Han-Chinezen. Etnische minderheden zoals de Yao, de Miao, de Yi, de Dong, de Wei en de Zhuang hebben zich vooral in Guangxi gevestigd. Daarom is dit gebied een autonome regio geworden. De minderheden zijn niet onderworpen aan de eenkindpolitiek. Maar stilaan worden de maatregelen nu ook voor

Wereldreis - 2010/8 - Wereldreisinfo - 4

de Han-Chinezen versoepeld. Op het platteland en als man en vrouw allebei enig kind zijn, mogen zij ook meer dan één kind hebben. HDI : 0,73 voor Guangxi is lager dan de 0,77 van heel China dat daarmee 92ste staat op de wereldranglijst. Economie Omdat China zo’n groot en verscheiden land is, zijn er grote gebieden die economisch niet ontwikkeld zijn. Er is ook een groot verschil tussen stad en platteland, tussen arm en steeds rijker in de kapitalistische versie van het communisme. Rondom de grote steden worden steeds meer industriezones aangelegd. Guangxi is een belangrijke wereldproducent van steranijs dat ook wordt gebruikt in het antigriepmiddel Tamiflu. Er wordt ook tin, mangaan, indium en bauxiet ontgonnen. Maar het meest groeit het toerisme in steden als Guilin en Yangshuo langsheen de Li, met zijn schilderachtige karstgebergte. Munt : renminbi of yuan, CNY 1 = 0,1151 euro.

HEB JE AL GEHOORD VAN … HONGERSNOOD ? Twee miljard wereldburgers lijden honger, de meesten in Azië en Afrika. Ongeveer 900 miljoen mensen zijn chronisch ondervoed : zij kunnen geen actief leven leiden, kinderen ontwikkelen slecht en worden ziek. Deze mensen leven vaak op het platteland in slechte omstandigheden en produceren voedsel (!) op grond die zij zelf niet bezitten. Een minderheid woont in steden en heeft geen, gevaarlijke of slecht betaalde jobs. Honger neemt toe: niet door magere oogsten, maar door stijgende voedselprijzen, dalende inkomens en toenemende werkloosheid - vaak een gevolg van de wereldwijde financiële crisis. Honger is bijna nooit ten gevolge van gebrek aan eten in een bepaalde regio, het is het gevolg van een slechte toegang - financieel of fysisch - tot dat voedsel. Een van de Millenniumdoelstellingen is honger te halveren tegen 2015 : in Afrika gaat dit moeizaam, in China zijn nog ‘slechts’ 127 miljoen mensen ondervoed.

Foto-info  Deze foto is genomen in een dorp tussen de rijstterrassen van Long Ji, in het noordoosten van de Chinese provincie Guangxi. Het meisje hoort tot de Zhuang. Zij legt chilipepertjes te drogen op het dak van haar huis. De Zhuang zijn met ruim 16 miljoen de grootste etnische minderheid van China. 90% van de Zhuang wonen in de provincie Guangxi, de anderen zijn verspreid over de aanpalende provincies. De Zhuang leven van de landbouw, vooral rijst en maïs, en verder verkopen zij hun mooie, handgeweven stoffen en borduurwerk aan de toeristen. De vrouwen dragen prachtige kleren in felle kleuren, met veel borduurwerk en zilveren sieraden, de mannen hebben geen speciale klederdracht.

THEMA-INFO : OOGST Op moderne boerenbedrijven gebeurt alles met machines. De grond wordt bewerkt met tractoren en er wordt geoogst met reusachtige maaidorsers. Daarna wordt het graan mechanisch gedroogd in droogtrommels. In veel landen is er geen geld voor machines en op terrassen kun je ze toch niet gebruiken. Daarom

gebruiken de boeren een os of een buffel om de ploeg te trekken. Het graan maaien zij met de sikkel. Als er geoogst moet worden, helpt iedereen mee, ook de oude mensen en de kinderen : vaak worden scholen in het oogstseizoen gesloten. De halmen worden in bundels op het veld gezet en daarna door een verplaatsbare, houten molen gehaald om de halmen eraf te halen. De rijstkorrels worden uitgestrooid over een droogvloer of op het erf, of gewoon op de weg waar de auto’s er overheen rijden. De rijst wordt regelmatig omgeharkt. Als het begint te regenen, moet iedereen helpen om de oogst gauw in zakken te stoppen. Daarna wordt de rijst opnieuw uitgestrooid om hem verder te laten drogen. Maïskolven worden aan elkaar vastgemaakt met een touwtje en daarna over een bamboestok onder een overhangende dakrand te drogen gehangen. In Guangxi wordt veel rijst verbouwd op de vlakke stukken land en op de terrassen, maar verder worden er ook heel wat soorten fruit en groenten geoogst. In de dorpen op de berghellingen is weinig plaats voor een droogvloer, daarom droogt het meisje op de foto de chilipepertjes op het dak. Soms worden groenten of vruchten in plakjes gesneden en in de zon gelegd. Als zij aan de ene kant gedroogd zijn, moet je alle stukjes met de hand omdraaien. Door pepertjes of andere groenten te drogen en in olie te bewaren, hebben de mensen nog iets te eten (of te verkopen) als de oogst allang voorbij is. REISWOORDENSCHAT autonome regio : het domein van een minderheid met een eigen regering en de taal van de minderheid wordt Wereldreis - 2010/8 - Wereldreisinfo - 5

er ook gebruikt in het openbare leven (op school, in het verkeer, in de administratie). etnische minderheid : Chinezen die niet horen tot de Hanbevolking en ook geen Mandarijn spreken. honger lijden : onvoldoende voedsel van goede kwaliteit te eten hebben. De meest voorkomende vorm van honger is chronische ondervoeding, een voortdurend tekort aan voldoende voedsel waardoor mensen langzaam doodgaan. karstgebergte : meer dan 300 miljoen jaar geleden werd kalksteen uit de zeebodem omhooggedrukt. Na al die tijd hebben de oplossing van de zachte kalksteen en de rivier Li een prachtig landschap geboetseerd. De bergen lijken uit de grond te schieten als wanstaltige paddenstoelen. Kuomintang : nationale volkspartij, gesticht door dr Sun Yat Sen. Na de overwinning van het Rode Leger van Mao vluchtte de nationalistische Kuomintang naar Taiwan, waar zij nog altijd de grootste regeringspartij zijn. Long Ji : drakenrug (long = draak) ; de terrassen zijn al eeuwen oud en worden zo genoemd omdat zij lijken op enorme, gekromde drakenruggen. Mandarijn : ook ‘Chinees’ genoemd, hoewel dat een verzamelnaam is voor verschillende talen. Mantsjoerije : een gebied in het noordoosten van China dat in het verleden Russisch en Japans grondgebied was, maar nu weer bij China hoort. Qin Shi Huang : eerste keizer van China, dynastie van de Qin. Zhongguo : Rijk van het Midden (zhong = midden / guo = land), de navel van de wereld ; wie daarbuiten staat, is een waiguoren, een buitenlander (wai = buiten / guo = land / ren = mens).

Eerste graad oogst uit china Estaffettespel

Voorbereidend werk : kopieer werkblad A voldoende keer, zodat er een kaartje is voor elk kind. De leerkracht legt het spel eerst uit. “We spelen een estafette en de bedoeling is dat je in een groepje zo snel mogelijk alle kaartjes van één product kunt verzamelen.” Die Chinese producten zijn rijst, gember, lychee, sinaasappel. De kinderen moeten dus beslissen wat zij willen verzamelen en de kinderen met andere kaartjes doorsturen. De leerkracht verdeelt de kinderen willekeurig in vier groepjes en plaatst hen elk in een hoek van een denkbeeldig vierkant. Zorg dat de kaartjes goed door elkaar zijn geschud. Pas als de leerkracht het signaal geeft, mag iedereen kijken naar zijn kaartje. Als de leerkracht nog eens het signaal geeft, is het spel begonnen en beslissen de kinderen wie verder moet lopen en wie blijft. Van zodra één groepje alle kaartjes heeft verzameld van één van de vier producten, eindigt het spel. Kringgesprek : Chinese producten De leerkracht vraagt de kinderen of zij de producten op de kaartjes allemaal kennen. Als niemand bv. rijst herkent, toont de leerkracht het kaartje van de rijst en vraagt wie al eens rijst gegeten heeft. Breng nog enkele andere Chinese producten in de klas : Chinese kool, paksoi (een groente die vaak in de wok wordt gegeten, hier en ook in China), sojabonen (gebruikt om sojamelk te maken). Ten slotte neemt de leerkracht de kalenderfoto erbij en vraagt de leerlingen wat zij zien op de foto. “Wat zijn de rode dingetjes ? Wie kent chilipepertjes ? Wie heeft al eens zo’n pepertjes gegeten ?” Weetje : in China houden de mensen heel erg van chilipepertjes. De chauffeurs eten daar zelfs pepertjes om wakker te blijven achter het stuur.

later nog willen opeten, kan in de diepvriezer. De leerkracht brengt voorbeelden mee van bewaarmethodes, zeker deze die minder bekend zijn bij de kinderen. Neem werkblad B erbij. De kinderen koppelen het eindproduct aan het beginproduct op werkblad A. o rijst (drogen) o gemberwortel (konfijten = inleggen met suiker) o lychees (inblikken en steriliseren) o sinaasappelsap (kort verhitten en donker verpakken)

OOGSTTIJD Oogsten zonder machines vereist een zware inspanning. Ook kinderen werden ingeschakeld als het oogsttijd was. Vraag maar eens aan de grootouders, zij zullen zich vast nog herinneren : het helpen bij bijvoorbeeld het rooien van de aardappelen of het oogsten van het graan. Daarom heb je grote vakantie in de zomer en kent Duitsland in de herfst een ‘aardappelvakantie’ ! Misschien is er wel een grootouder van één van de kinderen die erover wil vertellen. “Wie van de (over)grootouders kan zich nog de oogsttijd herinneren ? Welke producten werden geoogst ? Hoe gebeurde de oogst ? Waren er bepaalde feesten aan verbonden ?”

VOEDSEL BEWAREN “Waar zit dit meisje ? Wat doet zij ? Waarom droogt zij de pepertjes in de zon ? Drogen wij ook bepaalde voedingsmiddelen ?” Gedroogd fruit, noten, vis ... “Hoe bewaren wij ons voedsel nog ?” Verse producten zoals groenten, fruit en vlees bewaren wij in de ijskast. Wat wij Wereldreis - 2010/8 - Wereldreistips - 6

Chinese producten

rijst

gember

lychee

sinaasappel Wereldreis - 2010/8 - Werkblad A - 7

Bewaarde producten Lang na de oogst kun je nog allerlei producten gebruiken, zelfs uit het verre China ! Dat kan door koelen, verhitten, drogen, tegen licht beschermen, opleggen â&#x20AC;Ś

rijst

gember

lychee

sinaasappel Wereldreis - 2010/8 - Werkblad B - 8

Tweede graad bij de brief van lien Lien stuurt een brief (werkblad C) uit het bergachtige Zuid-China. Om het uitzicht van het landschap te verduidelijken, kun je enkele foto’s tonen (zie Webtips).

Begroeting Mensen in China begroeten elkaar ofwel met “Ni hao” ofwel met “Chi fan, ma”. “Ni hao” betekent : “Gaat het goed met je ?” “Chi fan, ma” betekent : “Heb je al gegeten ?” Chi = eten / fan = maaltijd / ma = vraagpartikel (omdat alle woorden in het Chinees vier tonen hebben en dus ook vier verschillende betekenissen, kun je niet met je intonatie duidelijk maken dat je een vraag stelt, dat doe je dus door er het woordje ‘ma’ achteraan te plakken). Omdat er vroeger zo vaak hongersnood was in China, ging het dus heel goed met je als je daarop “ja” kon antwoorden. Toen moest je die groet heel letterlijk nemen. “Heb je al gegeten ? Nee ? Kom dan maar mee bij mij thuis.” De groet bestaat inderdaad nog altijd. En eten en gastvrijheid zijn heel belangrijk voor een Chinees. Medeklinkers In de brief staan heel wat woorden met drie, vier of zelfs vijf opeenvolgende medeklinkers. - vooraan in : strooit, scherp, spreidt, schaal, schoof, streepje ; - in het midden in : prach-tig, ge-berg-te, land-schap, warm-ste, nat-ste, ten-min-ste, laat-ste, vruch-ten, peper-tjes, weeg-schaal, vast-hou-den, ge-wicht-je, slech-te, ge-schie-de-nis, hon-gers-nood ; - op het einde in : uit-zicht, links, rechts, langs, licht, herfst, brengt, zelfs, vorst, markt, vracht, winst, hangt, e-ven-wicht, oogst ; - op meerdere plaatsen in : sprook-jes-ach-ti-ge, schaars-te. Misschien kun je hiermee een (reeks) dicteetje(s) voorbereiden of een oefening op lettergrepen splitsen.

OOGST- EN ANDERE FEESTEN Als de oogst goed is geweest, organiseren de boeren traditioneel een feest. Dat gebeurt op veel plaatsen op het einde van de zomer. In China doet men dat met het Maanfeest. De leerkracht geeft volgende informatie over het Maanfeest. o De mensen hangen lampionnen op en steken kaarsjes aan. o Zij vieren het feest samen met familie en vrienden. o Mensen bieden elkaar maankoeken aan om te eten en thee om te drinken. Maankoeken zijn een traditioneel gebak dat rond is van vorm en symbool staat voor de familie. o Bij het Maanfeest wenst men elkaar goede dingen. o Mensen doen allerlei offers in de vorm van voedsel aan de maan en branden wierook. o Er wordt een drakendans uitgevoerd, een volksdans uit China. o Bij het Maanfeest horen ook verhalen, die aan elkaar worden doorverteld. De leerkracht vraagt de kinderen nu om te vergelijken. “Welke dingen doen mensen bij ons ook tijdens een feest ? Welke niet ?” Je kunt hen hierbij helpen : o Verhalen : ook bij ons worden tijdens feesten verhalen verteld (bv. het Suikerfeest bij moslims, het kerst- of paasfeest bij christenen of de verhalen die de familieleden vertellen als zij bij elkaar komen …) o Lampionnen en kaarsjes : ook wij versieren onze huizen voor een feest, denk maar aan een verjaardagsfeestje. o Dansen : ook wij houden er wel eens van om tijdens een feest te dansen, bv. op een huwelijksfeest. De kalender van oktober Op werkblad D vullen de leerlingen de kalender aan, misschien ook met de verjaardag van iemand van de klas ? Oplossing : 1 China, Taiwan 11 Canada 16 voedsel 17 armoedebestrijding 21 appel, Korea 24 VN 31 winteruur (in Europa, Rusland, Turkije, Mexico), Halloween.

Wereldreis - 2010/8 - Wereldreistips - 9

Wereldreis - 2010/8 - Werkblad C - 10

Wereldreis - 2010/8 - Werkblad D - 11

Maandag

Dinsdag

Woensdag

Donderdag

OKTOBER 2010

Vrijdag

Zaterdag

Zondag

Oktober was in de Romeinse tijd de achtste maand van het jaar. Maar kalenders verschillen en veranderen soms, daarom vond de Oktoberrevolutie in Rusland volgens ons plaats in november. Er worden overal feesten gevierd na het binnenhalen van de oogst. In Canada valt ‘Thanksgiving’ op de tweede maandag van oktober, het oogstfeest in Korea is de 21ste, dezelfde datum als Appeldag in het Verenigd Koninkrijk. Op de eerste dag van de maand vieren mensen in Taiwan het midherfstfeest, dezelfde dag waarop China zijn bevrijding herdenkt. De avond vóór 1 november vieren steeds meer mensen Halloween, oorspronkelijk ook een feest na de oogst op het einde van de zomer. Precies in het midden van de maand valt Wereldvoedseldag. De volgende dag staat in het teken van de bestrijding van armoede en nog een week later vieren de Verenigde Naties hun 65ste verjaardag. Vergeet niet dat op de laatste zondag van oktober het winteruur begint ! Zet de in het vet gedrukte woorden van de bijzondere dagen bij de juiste datum. Ken jij nog andere feestdagen in oktober ? Zet die er ook maar bij !

De kalender van oktober

Derde graad instap : china Laat de leerlingen China zoeken op de wereldkaart of -bol. Vergelijk de grootte met andere landen. De provincie Guangxi ligt in Zuid-China en grenst aan Vietnam en de Golf van Tongking van de Zuid-Chinese Zee. Wereldreis van september 2001 handelde ook over Guangxi. BIJ DE FOTO EN HET VERHAAL Lees het verhaal op werkblad E en F. “Wat zie je op de foto ? Waar is het meisje ? Wat doet zij ? Waarom ? Ken je de rode vruchtjes ? Wat doet zo ’n pepertje met je als je het eet ? Waarom worden zij gedroogd ? Hoe kun je vruchten nog bewaren ? Zou je graag dit werk doen ? Waarom wel/niet ? Ken je nog andere peper ?” GEKRUIDE TAAL Verhalen voor kinderen zijn meestal wel met veel fantasie en grote overdrijving gemaakt, maar er zit toch altijd weer veel waarheid in. In ons verhaal wordt van het landschap een draak gemaakt, omdat het uitzicht er een beetje aan doet denken en dan is het geluid gemakkelijk in het verhaal te passen. Ook bij spreekwoorden en gezegden moet je goed nadenken wat zij juist betekenen, zij zijn ook ontstaan door de fantasie van de mensen. Peper Oplossing van de eerste oefening op werkblad G : 1) Iets zeer duidelijk maken. 2) Iemand ver weg sturen. 3) Dat ziet er duur uit. 4) Een zeer hoge rekening krijgen. 5) Hij werkt aan een hoog tempo, is zeer actief. 6) Hij betert zijn leven niet. 7) Iemand slaag geven. 8) Dat is iets heel anders. 9) Het is heel lekker. 10) Hij is zeer goedmoedig. Rood Chilipepertjes worden ook gebruikt om rode verfstof te maken. Rood is een kleur die direct aan China doet denken. Het verwijst naar het socialisme : China heeft een rode vlag en Mao verspreidde in gans China zijn rode boekje. In Chinese restaurants zie je veel rood, want rood brengt geluk volgens Chinezen. Ook bij ons heeft rood verschillende goed gekende beteke-

nissen. Het is de kleur die doet stoppen als er gevaar is. Het is ook de kleur van de oorlog en van de liefde. Brandweerwagens zijn rood, maar ook valentijnshartjes zijn rood. Oplossing van de tweede oefening op werkblad G : 1) Iemand goed ontvangen. 2) Dat lokt een overdreven reactie uit. 3) Wat in het hele verhaal terugkomt. 4) Schulden hebben. 5) Straf bij voetbal. 6) Het is zeer belangrijk. 7) Zeer sterk overdreven reageren. 8) Buiten zinnen geraken. PEPERS IN GEUREN EN KLEUREN Overal brengen mensen hun eten op smaak met keukenkruiden, aromatische delen van bepaalde planten. Als die kruiden van tropische afkomst zijn, noemen wij ze specerijen. Waarschijnlijk gebruikten de mensen 10 000 jaar geleden al wilde peper. In de oudheid was het bij ons een zeldzame en verschrikkelijk dure specerij. Je kon belastingen betalen met peper. Nog altijd gebruikt men het woord ‘speciën’ om te zeggen dat iets in klinkende munt is betaald. Tot de bekendste specerijen behoren de korrels in onze pepermolen, de gedroogde vruchten van Piper nigrum : zwarte peper. Die werd al eeuwen uit Indië over land en eind 15de eeuw rond Afrika per schip aangevoerd, maar de tocht was lang en gevaarlijk. Columbus zocht een kortere weg naar het peperdure goedje. Toen hij in Amerika belandde, proefde hij iets hartigs dat de indianen “tsji-ji” noemden. Het was een rode vrucht van een heel andere plant, Capsicum, en zo komt het dat wij die chilipeper of Spaanse peper noemen. Hoewel de rode chilipepertjes uit Amerika afkomstig zijn, worden zij nu verbouwd over heel de wereld en vooral in China. De kruiden en specerijen worden ingevoerd in grote juten zakken en daarna in keurig verpakte zakjes of doosjes verkocht in de winkel. Honderd jaar geleden moest de winkelier voor elke klant de gevraagde hoeveelheid afwegen, want hij kocht zijn kruiden per zak. Daar komt de naam kruidenier vandaan. Sichuanpeper groeit dan weer aan nog een andere plant (Zanthoxylum). Pikant eten In warme landen gebruiken mensen meer pepers in gerechten dan bij ons. Men zou kunnen zeggen, hoe warmer het land, hoe pikanter de maaltijden. Daar is meer dan één goede reden voor. - Als je peper eet, krijg je het nog warmer en ga je zweten wat zeer belangrijk is bij grote hitte. De temperatuur van je bloed stijgt tot de temperatuur van de lucht en zo krijg je een gevoel van koelte.

Wereldreis - 2010/8 - Wereldreistips - 12

- Peper maakt het eten smakelijker en langer houdbaar. - Peper heeft ook een genezende werking tegen verkoudheid, longziekten, brandwonden en helpt als pijnstiller … Toch moet je ook oppassen met de pepertjes, want zij kunnen je huid irriteren. In wondjes geven zij verschrikkelijke pijn. Als je met pepertjes werkt, moet je nooit aan je mond of ogen komen zonder eerst je handen te wassen. Omdat pepertjes deze brandende werking hebben, werden zij ooit als marteltuigen gebruikt. Ook nu nog gebruikt men het als wapen, denk maar aan de pepperspray. Dat is in ons land (behalve voor politie) een verboden wapen. Wist je dat … - Rijpe chilipepers minder heet zijn dan onrijpe ? - Gedroogde chilipepertjes pikanter zijn dan verse ? - Peper verslavend is ? - Melk beter blust bij peper dan water ? - Zwarte peper in de oudheid zo duur was dat men het gebruikte als betaalmiddel ? - Zwarte peper een van de eerste goederen was die verhandeld werden tussen Azië en Europa ? - Gedroogde en gemalen chilipepers gebruikt worden om gele, rode, bruine en gele kleurstof te maken ? - Pure chocolade in rood papier zit ? - Men in Panama rijpe chilipepers achter aan een boot bindt tegen de haaien ? - De peperplant in sommige landen een heilige plant is ?

www.chinaodysseytours.com/guilin/pingan-village.html www.lirivertour.com/pic/cities/guilin/zhuang/zhuang. jpg : Zhuang www.travelpod.com/travel-photo/blummo/1/1254096354/insidre-the-village.jpg/tpod.html www.tourschina.com/travel-guilin/longji-terraces.htm http://yeschinatour.com/china-guides/china-attractions/ dragon-back-rice-terrace-longsheng/ Oogst – specerij – peper www.travelpod.com/travel-photo/blummo/1/1254096354/ 1_local-woman-harvesting-rice.jpg/tpod.html http://users.skynet.be/fons.nicolay/Specerijen%201.html http://ruudendiana.webs.com/pepers.htm Honger www.kennisnet.nl/vo/docent/perdagwijzer/wereldvoedseldag/ pdf/wereldvoedseldag-lesbrief.pdf www.millenniumdoelen.nl/atlas/atlas.php : millenniumdoelen per land www.fao.org/hunger/en/ : van de voedsel- en landbouworganisatie van de VN www.fao.org/kids/fr/hunger.html : voor kinderen (in het Frans) www.worldhunger.org/articles/Learn/world%20hunger%20 facts%202002.htm www.un.org/millenniumgoals/pdf/MDG%20Report%202010%20En%20r15%20-low%20res%20 20100615%20-.pdf

Met peper kun je niet alleen koken, je kunt er ook prachtige decoratieve dingen mee maken. Gebruik chilipepertjes en werkblad H om een decoratie te maken bij een gerecht. CHINEES GELD Het Chinese geld heet officieel renminbi (volksgeld). De munteenheid is de yuan, in de volksmond ook kuai genoemd. Er zijn briefjes van 100, 50, 10, 5, 2 en 1 yuan. De yuan wordt onderverdeeld in 10 jiao (in de volksmond mao geheten). Er zijn briefjes van 5, 2 en 1 jiao. Een jiao wordt weer onderverdeeld in fen. Hiervan zijn kleine briefjes (!) en muntjes van 5, 2 en 1 fen in omloop. Dus : 1 yuan = 10 jiao = 100 fen. Met deze informatie en de koers van de yuan (zie Landeninfo) kun je de leerlingen laten rekenen. WEBTIPS China – Guangxi – Long Ji www.facebook.com/album.php?aid=162807&id= 85193263434 www.easytourchina.com/china-photos/Guilin/Longji-RiceTerraces/index.htm http://forum.globaltimes.cn/forum/showthread. php?t=10055

VOER VOOR BOEKENWURMEN - China. Trotter. Lannoo, Tielt, 2008. - Een vleugje China. Voedsel en Feesten. Shui, A. & Thompson, S. Amsterdam / Den Haag, KIT / Novib, 2002. - Familie in de hele wereld. Ommer, U. Biblion/Mozaïek, Den Haag, 2002. - China. Vragen over Azië. Hill, V. (projectleidster). Amsterdam / Den Haag, KIT / Novib, 1999. - De essentie van China. BODEN, J. Coutinho, Bussum, 2006. - De smaak van de verovering. Venetië, Lissabon en Amsterdam en de strijd om de specerijen. KRONDL, M. Ambo, Amsterdam, 2008.

Wereldreis - 2010/8 - Wereldreistips - 13

De adem van de draak Anyi ging in de schaduw van een struik staan. Heel even leek het wat minder heet. Maar daarna brak het zweet haar alweer uit. Midden op het pad zat haar broer. Dwars en koppig. Als een steen waar je wel over moet struikelen. “Ik wil bij mama zijn”, zeurde Didi. Anyi ademde diep in. Zij rook vers gemaaid groen. Papa had waarschijnlijk net nog het onkruid gemaaid op de schotjes tussen de rijstterrassen. Maar nu was hij al een heel eind verder, waar je hem nog nauwelijks kon zien. Alleen de bleke vlek van zijn rieten hoed. “Ik wou ook dat je bij mama was,” zei Anyi, “maar je hebt het vanmorgen toch zelf gezien ?” Didi keek op. Alsof hij het antwoord niet wist. “Ze heeft haar mooiste kleren aangetrokken om naar de stad te gaan. En zij heeft al het borduurwerk meegenomen dat zij de afgelopen week heeft gemaakt.” Anyi trok haar schouders op, alsof zij wilde zeggen : “Niks aan te doen. Mama is weg.” Het was stil op de heuvel. De geluiden van het dorp leken ver weg. Er was alleen de hitte en het gemurmel van het water dat een weg naar beneden zocht langs de geultjes die van het ene rijstterras naar het andere liepen. “Wat is dat ?” zei Didi. Hij krabbelde angstig overeind en kwam bij Anyi staan. “Wat ?” Didi legde zijn hoofd schuin en keek snel van links naar rechts en weer terug. Alsof hij luisterde met zijn wakkere oogjes. Anyi moest er bijna om lachen. “Wie is dat ?” Anyi hoorde alleen het water in de geultjes die honderden jaren geleden door haar verre voorouders langs de hellingen waren uitgegraven. Het was een ingewikkeld systeem dat ervoor zorgde dat alle rijstplantjes water kregen, ook al stonden zij op zo’n smal richeltje dat er maar een paar rijtjes naast elkaar konden. Grotere afstanden werden overbrugd met bamboe buizen waarin het water heel anders ruiste. Zuigend en met korte stoten. “O !” zei Anyi. “Maar natuurlijk,” zei ze, “dat ik hem niet gehoord heb.” Zij schudde Didi van zich af en begon weg te lopen. “Dat is de draak.” Vliegensvlug kwam Didi haar achterna. “De draak ?” “Ja, de draak van de berg. Heeft niemand je ooit over hem verteld ?” Didi schudde zijn hoofd en pakte zijn zus bij de hand.

Gedwee liep hij naast haar mee. “In een grot, diep, diep onder de rijstvelden slaapt een draak. Op sommige dagen kun je hem horen snurken. Maar o wee als hij wakker wordt. Dan heeft hij honger.” Didi drukte zich dicht tegen haar aan en keek angstig om zich heen. “Gelukkig”, zei Anyi, is er iets waar de draak niet tegen kan.” Ze schikte de mand beter op haar rug en zette er flink de pas in. Als een hondje draafde Didi achter haar aan. “Wat is dat ?” hijgde hij, “Wat is dat waar de draak niet tegen kan ?” “Chilipepertjes,” zei Anyi, “van pepertjes moet hij altijd niezen. Als je een pepertje in je hand houdt, blijft de draak bij je uit de buurt, ook al heeft hij zulke honger.” Ineens bleef Anyi staan zodat Didi tegen haar op liep. “Zullen wij samen eens een berg pepertjes gaan plukken ?” Didi knikte ijverig en nu trok hij zelf zijn zus aan haar hand de helling op. Die nacht had het hard en lang geregend, met bliksem en donder erbij. Didi was wakker geworden en hij had gehuild dat de draak zou komen om hem op te eten. Nu lag hij nog zachtjes te snurken aan de andere kant van het bed. Anyi sloop de kamer uit. Beneden had haar moeder al

Wereldreis - 2010/8 - Werkblad E - 14

een ketel met water op het fornuis gezet. Anyi vulde het fornuis met dunne twijgjes en legde er daarna een paar dikke takken bovenop. Zij stak de twijgjes aan en daarna blies zij leven in het vuur. “Waar komt Didi toch vandaan met dat verhaal over die draak ?” zei mama, terwijl zij naast Anyi op haar hurken kwam zitten om de deegballetjes voor het ontbijt te rollen. Anyi waaierde heftig het vuur aan tot de vlammetjes zich mooi verspreidden. “Zal ik vandaag de pepertjes te drogen leggen ?” Mama keek Anyi even van opzij aan. Alsof zij de draak was. “Ik kan ze inmaken”, babbelde Anyi. “Papa lust ze zo graag en als wij nog wat extra potten kopen, kun je ze over een paar maanden verkopen op de markt als er geen verse pepers meer zijn.” “Goed idee”, zei mama verrast. En weg was de draak. “Met de pepertjes en de maïs en het naaiwerk dat ik verkoop, hebben wij extra geld voor jou en Didi om te gaan studeren als jullie groot zijn.” Anyi sloot het luikje van het fornuis en begon haar moeder te helpen met de deegballetjes. Een rondje deeg, een likje vlees, draaien met je vingers tot je een soort vlindertje kreeg en klaar. Anyi wilde graag groot zijn en studeren voor verpleegster. In de stad was een ziekenhuis. Zij was er al een keer geweest en de verpleegsters droegen allemaal een wit schort. En de dokters waren zo knap. “Hé, ben je al terug ?” vroeg Anyi. Didi knikte en ging naast haar in het gras zitten. Het was het einde van een lange dag. Anyi had alle pepertjes op het dak uitgespreid. “Heb je papa geholpen op het veld ?” “Er moesten veel dijkjes hersteld worden na de regen. Papa stampte de aarde aan en ik zocht keitjes om de dijkjes te verstevigen.” “Jij wordt straks een goede boer, Didi.” “En wij hebben de draak weer

horen snurken.” “Didi…” Maar voor Anyi verder kon gaan, legde Didi een hand op haar arm. “Je hoeft niet bang te zijn. Ik weet nu waar de draak zit.” “Didi…” “Wacht even, ik zal het je uitleggen.” Didi wees naar de rijstterrassen met het lichte groen van de rijsthalmen. “Al die terrassen die in trapjes en trappen naar de top van de heuvel lopen, lijken wel een drakenrug.” Anyi knikte. Zo werden de rijstvelden in de streek genoemd, drakenruggen.

“Maar is de heuvel daarom een draak ?” vroeg Didi. Hij keek Anyi ernstig aan en knikte zelf van nee. “Er zit geen draak in een grot diep in de berg. Dat zeggen de mensen alleen maar als zij het water door de bamboepijpen horen lopen. Het komt door dat pompje, zie je, het water wordt van het ene veldje naar het andere gepompt. Daardoor lijkt het alsof je een draak hoort snurken. Het is nét echt, maar niet helemaal.” Didi gaf een klopje op de rug van Anyi’s hand. “De draak bestaat niet, zusje. Je hoeft niet bang te zijn.” Anyi knikte langzaam. Daarna bleven zij nog heel lang zitten kijken naar de rijstterrassen die net op een geschubde drakenrug leken. Er dreven donkere wolken over zodat het licht van de ondergaande zon gele vlekken over de heuvels en de valleien strooide. “Kijk,” zei Didi, “daar, dat ronde veldje op de top van de heuvel, dat lijkt wel een man met brede schouders, die zijn hoofd boven de grond steekt, en hij heeft een groene muts op zijn hoofd. Zo lijkt het toch ?”

Wereldreis - 2010/8 - Werkblad F - 15

Gekruide taal Onderstaande spreekwoorden en gezegden hebben allemaal iets te maken met (zwarte) peper. Zoek de betekenis. Ken je er zelf nog andere ? 1) Iemand iets inpeperen. 2)

Iemand naar peperland sturen.

Dat ruikt naar peper.

Een gepeperde rekening krijgen.

Hij heeft peper in zijn achterwerk.

Peper groeit bij hem op de rug.

Iemand peper geven.

Dat is andere peper.

Het gaat er in als peperkoek.

10)

Hij heeft een peperkoeken hart.

Rood is een kleur die voor zoveel symbool staat, dat je er ook veel gezegden over vindt. 1) Voor iemand de rode loper uitleggen. 2) Dat werkt als een rode lap op een stier. 3) De rode draad in het verhaal. 4) In het rood staan. 5) Een rode kaart krijgen. 6) Het staat met rode letters op de almanak. 7) Over de rooie gaan. 8) Het rood voor de ogen zien. Kies zelf een gezegde uit en maak daarvan een duidelijke tekening op een apart blad. Wereldreis - 2010/8 - Werkblad G - 16

Chilipeper in geuren en kleuren Je hebt nodig Handschoenen, mes en snijplank of een schaar, een chilipepertje, ijswater, keukenpapier. Zo maak je een bloem Spoel het pepertje af. Snij of knip van het puntje over de ganse lengte tot bijna aan het steeltje en doe dit telkens opnieuw zodat je smalle reepjes krijgt. Verwijder voorzichtig de zaadjes. Leg het ingesneden pepertje tien minuten in ijskoud water tot al de reepjes gekruld zijn. Laten uitlekken op keukenpapier. Met gedroogde pepertjes kun je ook zeer decoratief te werk gaan. Drogen doe je zo Leg de pepertjes op een schaaltje naast elkaar op een warme lichte droge plaats, na een week draai je ze om. Je kunt ook de pepertjes aan een draad rijgen en ze op een warme, lichte en droge plaats hangen. Het is best om de draad door het steeltje te steken, anders is er kans dat de pepertjes gaan rotten. Het drogen duurt ongeveer vijftien dagen. De vruchtjes moeten bros zijn. Maak een gsm-hangertje door een of twee pepertjes aan een mooie dunne draad te rijgen. Je kunt daarbij gekleurde parels of draden gebruiken. Wie het groter ziet, kan meerdere pepertjes gebruiken in een lange sliert en er een deurhanger van maken. Onderaan kun je afwerken met een lange kwast.

Wereldreis - 2010/8 - Werkblad H - 17

Wereldreis - 2010/8 - Werkblad I - 18