R 20 E B O T OK
15
t s g n a v s i v
8
o g n o d. r. C
nieuws van 11.11.11 Supporter mee met je school voor sociale bescherming voor iedereen Vrijdag 30 oktober 2015
Upload je foto op www.socialebescherming.be. Hoe meer supporters, hoe hoger de druk op politici om iets te veranderen. Als je jouw actie registreert op de website ontvang je een supporterspakket met materiaal om jouw actie aan te kleden. 11.11.11 houdt je dan ook op de hoogte over alle nieuwtjes met betrekking tot Supporter Mee @school en de 11.11.11-campagne. Meer tips, info en tools vind je op www.socialebescherming.be/opschool.
Wil je ook in de klas aan de slag rond dit thema?
Voltijds werken en toch arm zijn. Ziek worden maar je behandeling niet kunnen betalen. Ontslagen worden en geen inkomen hebben. Een leven lang werken en op je oude dag geen pensioen krijgen… Dat is de realiteit voor 5 miljard mensen. Nochtans is sociale bescherming een basisrecht. Daarom voert 11.11.11 dit jaar campagne voor sociale bescherming voor iedereen. Op 30 oktober 2015, de vrijdag voor de herfstvakantie, roept 11.11.11 alle Vlaamse scholen op om mee te supporteren voor sociale bescherming voor iedereen op de actiedag Supporter Mee @school. Kleef pleisters op je wangen, lichaam, kledij, … en maak samen met je klas een foto in supportershouding en -outfit.
Dan beveelt 11.11.11 je het educatief pakket ‘De Internationale loterij’, uitgewerkt in samenwerking met Djapo, warm aan. Tijdens vier lesuren op maat van elke graad ga je dieper in op het campagnethema. Aan de hand van concrete voorbeelden uit Noord en Zuid leren de kinderen ontdekken hoe het voelt om zonder sociale bescherming te leven en worden ze uitgedaagd om zelf ideeën te bedenken om pechsituaties op te vangen. Bovendien ervaren ze wat sociale bescherming precies betekent. Daarnaast is ook de muzikale theatervoorstelling ‘Pechvogels of Gelukzakken?’ mét liedjesboek een aanrader. 11.11.11 werkte daarvoor samen met Levende Muziek en Uitgeverij Abimo. De voorstelling zit vol muziek, humor, levensdoelen en dromen, zowel hier bij ons als in het Zuiden. Het thema sociale bescherming is op maat van kinderen in het stuk verwerkt. Op www.socialebescherming.be/opschool vind je ook gratis lessuggesties per graad. Ze zijn uitermate geschikt als voorbereiding op de actiedag van 30 oktober. Bij dit nummer van Wereldreis ontvang je een overzichtsfolder met het volledige educatieve aanbod van 11.11.11. Je vindt deze informatie ook online op www.socialebescherming.be/opschool.
Mboté! Mijn naam is Mopeta en ik woon in Congo. Mijn broers en ik helpen bij de visvangst.
• Het leven van Mopeta • De mooiste vis van de zee • Welke foto's horen samen?
• De e-mail van Mopeta • Ben jij een slimme visser?
• Twee vissen • Wat weet jij over Congo? • Waar komt die vis op mijn bord vandaan?
Fo to: Eu rop ean
Com missio n DG ECHO
• Vis de tien verschillen eruit
oplo s s i n g e n , e i n d t e r m e n , w e b t i p s e n bee l d e n v i n d j e v ia o n z e w eb sit e w w w. s t u d io gl o b o . b e wereldreis - nummer 8 / oktober 2015
3
v isva n g s t De twee jonge mannen op de foto halen net een grote vis uit hun zelfgemaakte fuik. Zij behoren tot de Wageniavissers, niet ver van de stad Kisangani. Die zijn in D.R. Congo bekend voor hun bijzondere manier van vissen. Ze bouwen houten stellingen in de Boyomastroomversnellingen van de Congostroom. Van daaruit plaatsen ze fuiken in het water. Iedere familie heeft een eigen stuk rots en eigen fuiken*. Van kleins af oefenen de jongens om sterke vissers te worden. In Congo wordt ook gevist op de grote meren en op zee. In het Tanganyikameer zette men in de jaren ’50 de victoriabaars uit. Het was de bedoeling om er commerciÍle visserij te introduceren. Dit had echter een catastrofaal effect op het lokale visbestand: honderden soorten zijn er uitgestorven. Het had ook een negatief effect op de lokale gemeenschappen. De industriÍle visserij bracht miljoenen exportdollars op, maar nam de vele kleine vissers hun inkomen af.
4
wereldreis - nummer 8 / oktober 2015
In de buurt van het baken op de pier van Nieuwpoort kun je gratis hengelen. Maar je kunt er ook een oude vismethode uitproberen: het kruisnetvissen, een attractie voor jong en oud. De vissersvloot van Nieuwpoort bestaat nog uit enkele boten. Met een boomkor met kettingen rakelen zij de zeebodem om platvis te vangen. Die vistechniek is omstreden, in de toekomst wordt zij verboden en de vissers stappen over naar duurzame technieken. Voor Europa worden quota vastgelegd op basis van de TAC*, wat betreft visgebieden, de hoeveelheid vis en de vissoorten die jaarlijks mogen worden gevangen. Er bestaan internationale regels voor de visvangst, denk maar aan de vangst van tonijn bijvoorbeeld. Door gebrek aan middelen en goede wil en door corruptie worden deze regels niet altijd afgedwongen. Daardoor zijn bepaalde diersoorten met uitsterven bedreigd. Meer dan de helft van de vis in de wereld komt niet meer uit zee, maar uit de viskweek (aquacultuur). In het Zuiden vormt aquacultuur, mits een juist beheer, een belangrijke bron van de voedselzekerheid en economische groei, ook in kleinschalige visserijgemeenschappen.
d e d emoCrat i s C H e re p u b l ie k Co n g o Ligging De Democratische Republiek Congo, ook bekend onder zijn oude naam Zaïre, ligt in Centraal-Afrika. De hoofdstad is Kinshasa en de oppervlakte bedraagt 2 344 858 km². Klimaat Door de ligging op de evenaar staat de zon er tweemaal per jaar loodrecht boven het land met als gevolg hoge temperaturen, lage luchtdruk en zware regenval. Daardoor konden tropische regenwouden ontstaan met onvoorstelbaar veel soorten planten en dieren. In de savannegebieden ziet men wel een droger en een regenseizoen. Fauna en flora Het regenwoud levert verschillende soorten kostbaar hardhout, zoals mahonie, ebben, wengé en acacia. Er leven veel bedreigde diersoorten zoals de gorilla’s, chimpansees en bonobo’s; verder ook antilopen, leeuwen, neushoorns, okapi’s, olifanten, panters en zebra’s. Het is ook een kostbare bron van water en mineralen. Geschiedenis In 1960 werd Congo onafhankelijk van België. Na enige strijd kwam Mobutu aan de macht en gaf het land de naam Zaïre. Mobutu was 32 jaar aan de macht en het land kwam in verval. Na hem werd Laurent Désiré Kabila president van de Democratische Republiek Congo (DRC). Velen waren het niet met hem eens. De burgeroorlog, vooral in het oosten, duurt onder zijn zoon Joseph Kabila nog steeds voort. Economie De DRC komt in bijna alle peilingen als armste land ter wereld uit de bus. De economie draait vooral op mijnbouw: uranium, kobalt, coltan, zilver, goud, koper en diamanten. Het is in feite het rijkste land wat betreft bodemrijkdom: de ruwe mineralen zijn naar schatting 24 biljoen dollar waard. Vooral de buurlanden en buitenlandse bedrijven azen op deze rijkdom. De gewone Congolezen tonen veerkracht en ‘se débrouillent’ noodgedwongen. Munt: Congolese frank, EUR 1 = CDF 1 034. Bevolking Er wonen 70 miljoen mensen, verdeeld over 250 bevolkingsgroepen. Frans is de officiële taal, Lingala, Swahili, Kongo en Tshiluba zijn nationale talen. De levensverwachting is er gemiddeld 50 jaar. De DRC heeft het op één na hoogste kindersterftecijfer ter wereld. Twee derde van de bevolking is ondervoed. Basisonderwijs is gratis. HDI: de D.R Congo heeft met 0,338 de op één na laagste HDI ter wereld.
Heb je al geHoord van... de Congostroom? Hij is na de Nijl de langste rivier van Afrika en heeft na de Amazone het grootste afwateringsgebied en debiet ter wereld. Hij is grotendeels bevaarbaar - maar niet tot aan zijn monding - en speelt dus een belangrijke rol in het transport. De Lualabarivier biedt de grootste aanvoer van water voor de Congostroom. Stroomopwaarts van Kisangani zijn over een afstand van honderd km de zeven Boyomastroomversnellingen. Daar zijn de Wageniavissers werkzaam. Er gebeurt nog veel onderzoek naar ongekende vissoorten.
* fuik: trechtervormige visval van netten of gevloch ten twijgen. * MSC: een winkelketen kan een label aanvragen bij de Marine Stewardship Coun cil, ee n or ga nis at ie die te ge n betaling ‘duurzame’ visse rijlabels toekent. Voor aqua cultuur is er het ASC-label. * TAC: Total Allowable Ca tch of Totale Toelaatbare Vang st, internationale wetenscha ppe lijk e ge ge ve ns op ba sis waarvan (lagere) quota vo or visvangst worden uitgerei kt.
wereldreis - nummer 8 / oktober 2015
5
Foto: Starley Shelton
mo peta st e l t z i C H vo o r Werkvorm
klasgesprek klassikaal lezen
Dit heb je nodig
kalenderfoto werkblad A werkblad B filmpje: “Hoe vist Mopeta?” (zie website)
Verloop
Hang de kalenderfoto aan het bord. Laat de leerlingen verwoorden wat ze zien. Vertel dat deze foto is genomen waar Mopeta woont. Laat daarna het filmpje “Hoe vist Mopeta?” zien. Wat zijn de jongens aan het doen? Vissen wij ook zo in België? Welke vorm herken je in de visfuik? Waaruit is de fuik gemaakt? Vertel dat hun vistechniek nog net dezelfde is als die van hun verre voorouders. Vertel aan de leerlingen dat ze Mopeta beter zullen leren kennen. Dit doen ze aan de hand van werkblad A. Lees hardop wat er bij de foto’s staat en laat de leerlingen vrij reageren. Daarna maken ze werkblad B. Hierdoor speel je in op de gelijkenissen, niet op de verschillen.
d e mooist e v i s van d e z e e Werkvorm creëren
Dit heb je nodig
A4-blad met het patroon van een vis crêpepapier gekleurd papier aluminiumfolie schaar lijm
bewegingstussendoortje
Dit heb je nodig spiegelfoto
6
30'
Verloop
Geef de opdracht om een mooie en lieve vis te maken. Geef de leerlingen elk een A4-blad en laat een leerling per groepje het materiaal halen. Geef de opdracht om schubben te knippen uit gekleurd papier en aluminiumfolie en/of propjes te maken van crêpepapier, daarna mogen ze die kleven op de vis. De vinnen en de kop kunnen ze afwerken met kleurpotloden. Tenslotte knippen ze hun versierde vis uit.
bi j d e spi e g e l Fo to Werkvorm
10'
Verloop
10'
Bekijk de foto met de leerlingen en laat hen vertellen wat ze zien. Sommigen zullen de hengels opmerken. Laat daarna iedereen recht staan en nodig iedereen uit om zijn fantasie te gebruiken. Vertel dat we samen gaan vissen en haal je hengel uit. Werp je hengel uit en vang een vis, gebruik veel fantasie en speel in op de medewerking van je leerlingen. Laat de leerlingen de tweede keer een heel grote, zware vis vangen.
wereldreis - nummer 8 / oktober 2015
H e t l e v e n va n mo p eta
ta. mope n . e b ik Congo n i n o ik wo ECHO
G sion D ommis pean C ro u E : Foto
wij varen en vissen op de Congostroom.
Hier z ie je m kleine ijn mama m et broer Foto: D lokwa mijn FID – U Kd .
epartm ent for interna tional d evelop ment
dit zi jn mij n vrie nden altijd veel p , we make n lezier . Foto : Julien
Foto: Julien Harneis
Foto: Ollivier Girard
Harneis
Hier zie je safi. ze zoekt hout.
n aam : wereldreis - nummer 8 / oktober 2015
7
welke Foto’s Horen samen? Verbind een foto uit Congo met een passende foto uit BelgiÍ.
Foto: John Wieland
Foto: Julien Harneis
Foto: Starley Shelton Foto: European Commission DG ECHO
Foto: keithminer
Foto: CIFOR
Foto: Julien Harneis
Foto: www.keesvalkenstein.nl
naam :
8
wereldreis - nummer 8 / oktober 2015
10'
bi j de kal e n d e rFo to Werkvorm klasgesprek placemat
Dit heb je nodig
wereldkaart kalenderfoto A4-blad filmpje: “Vissen is populair” www.ketnet.be/karrewiet/13-april-2014karpervissen (link via website) filmpje: “Hoe vist Mopeta?” (zie website)
Verloop
Vraag of er een leerling Congo weet liggen en laat hem/haar dit aanduiden op de wereldkaart, laat België ook aanduiden door een leerling. Toon de kalenderfoto aan de leerlingen en laat ze er 30 seconden in stilte naar kijken, toon daarna het filmpje "Hoe vist Mopeta?". Geef ze een placemat en laat ze in groepjes zitten. Ze noteren in enkele woorden wat ze hebben gezien na het bekijken van de kalenderfoto en het filmpje. In het midden komen de kernwoorden die meermaals waren genoteerd in hun groepje. Noteer de kernwoorden van de verschillende groepjes op het bord en bespreek ze.
15'
de e- mail va n m o p e ta Werkvorm
klassikaal lezen individueel schrijven
Dit heb je nodig
Verloop
Lees samen met de leerlingen de e-mail van Mopeta. Bespreek kort de inhoud van de e-mail en geef de opdracht om een brief te sturen naar Mopeta met een korte beschrijving van hun leven.
werkblad C A4-papier
10'
ben jij een slimme visser? Werkvorm
onderwijsleergesprek relateringsoefening bewegingsopdracht
Dit heb je nodig werkblad D
Verloop
Laat enkele afbeeldingen van vismethoden zien. Laat hen daarna het werkblad oplossen. Speel met iedereen samen het vissersspel. Duid een of meer leerlingen aan als visser en trek hen een fluohesje aan. Vertel de anderen (de vissen) dat als ze getikt zijn, ze met hun benen moeten open staan. Als er een andere vis tussen hun benen zwemt, mogen ze opnieuw wegzwemmen (lopen).
b i j d e spi e g e l Fo to Werkvorm
muzisch taalgebruik
Dit heb je nodig spiegelfoto
15'
Ve rl oop
Je toont de spiegelfoto. Je vraagt wat de leerlingen allemaal kunnen zien op de foto. Je vertelt dat je een elfje hebt gemaakt bij de spiegelfoto. Je hebt gebruik gemaakt van de woorden die in je opkwamen na het bekijken van de spiegelfoto. Lees het gedicht voor en leg uit wat een elfje is. Laat de leerlingen ook een elfje maken. Eventueel laat je enkele leerlingen hun gedicht voorlezen.
Goeiedag! Ik gooi met grote ogen mijn hengel uit naar vissen
wereldreis - nummer 8 / oktober 2015
9
Nieuw
Beantwoorden
Archiveren
Verplaatsen naar
E-mail zoeken
Onderwerp: vissen op de Congostroom
Postvak IN 7 Ongewenst
Van: Mopeta
Concepten 3
Datum:
Verzonden
Agenda
1 oktober 2015
Aan: ...............................................................................................................................
Verwijderd Personen
<mopeta@gmail.com>
Mboté*, bonjour tout le monde! Ik ben Mopeta. Ik ben tien jaar oud. Ik woon in de buurt van de grote stad Kinsangani. We spreken hier Swahili en Lingala, maar ook Frans. In België spreken jullie toch ook Frans? Ik heb drie broers, een kleine broer van zes jaar en twee oudere broers van zeventien en negentien jaar. Ik vis samen met mijn oudere broers op de Congostroom. Ik vind dit super leuk! Ik moet nu nog aan de kant blijven staan, want ik ben nog niet sterk genoeg om in het woeste water te duiken. Het is altijd fijn als we veel vis gevangen hebben, want we verkopen die dan op de markt. Zo kunnen wij ook eten kopen en het schoolgeld betalen. Dus als ik sterk ben, kan ik veel vis vangen. Morgen doe ik mee aan een wedstrijd Kabobo. Dat is een soort worstelen. Door goed te oefenen, worden we sterke zwemmers. Zoals jullie op mijn foto kunnen zien, ga ik hier ook naar school. Ik vind school heel belangrijk, ik leer hier veel bij. Ik doe ook hard mijn best zodat mijn ouders trots kunnen zijn op mij. Ik ga jullie laten, want ik moet nog wat schoolwerk maken en morgen moet ik vroeg opstaan om samen met mijn broers te gaan vissen. Laten jullie eens weten hoe het leven daar bij jullie in België is?
Foto’s 2
Foto: European Commission DG ECHO
Veel groetjes Mopeta
*dit woord betekent in het Lingala “goeiedag”.
naam :
10
wereldreis - nummer 8 / oktober 2015
ben jij een slimme visser? Vul de zin aan met de naam van de vis die zo wordt gevangen.
Een sleepnet in volle zee. Zo vang je gemakkelijk ..............................................
Lange vislijnen met aas. Zo vang je gemakkelijk ...............................................
Een school vissen omsingelen. Zo vang je gemakkelijk ..............................................
Een boomkor sleept over de bodem van de zee. Zo vang je gemakkelijk ......................................................
Foto: Hans-Petter Field
Foto: wikimedia
Foto: Wikimedia
Foto: Harley William
Kabeljauw zwemt net boven de bodem van de zee.
Schol zwemt op zijn zij tegen de bodem van de zee
Tonijnen zwemmen in een grote groep. Dat heet een school.
Zalm eet andere visjes. wereldreis - nummer 8 / oktober 2015
11
Foto: Stanley Shelton
Deze vissers gebruiken fuiken om te vissen
bij de kal e n d e r F o to Werkvorm
klasgesprek denken-delen-uitwisselen
Dit heb je nodig wereldkaart kalenderfoto
Verloop
Vraag of er een leerling de D. R. Congo weet liggen en laat het hem/haar dit aanduiden op de wereldkaart. Laat ook België aanduiden. Toon de kalenderfoto aan de leerlingen en laat ze er 30 seconden in stilte naar kijken. Geef ze de opdracht om even in stilte na te denken over wat ze hebben gezien. Laat ze daarna hun gedachten delen met hun buur. Tenslotte organiseer je een kort klasgesprek. Noteer de vragen, ideeën, bedenkingen aan het bord.
Het leven va n m o p e ta Werkvorm
individueel lezen klassikaal bespreken groepswerk
Dit heb je nodig
werkblad E en F, G en H atlas, eventueel ook internet en PC eventueel (verpakkingen van) vis producten
muzische vorming
Dit heb je nodig
spiegelfoto lied “Kiso kamaya” (zie website) tekst en partituur “Kiso kamaya” (zie website)
12
35’
Verloop
Laat de leerlingen het verhaal in stilte lezen. Bespreek de inhoud van het verhaal. Bekijk samen met de leerlingen de foto’s “Het leven van Mopeta”. Verdeel de leerlingen in groepjes. Laat hen een atlas en pc gebruiken. Elk groepje maakt enkele opdrachten van werkblad G en onderzoekt een van de meest geconsumeerde vissen in ons land. De leerlingen lezen zo mogelijk alle informatie op het etiket en vullen in op werkblad H. Laat de groepjes hun info uitwisselen. De laatste vraag van werkblad G is de overgang naar de inhoud van werkblad H: Mopeta’s vistechniek is duurzaam, die in België is dat ook, elders in de wereld nog niet altijd.
b i j d e spi e g e l Fo to Werkvorm
10'
Verloop
5’
Je toont de spiegelfoto. Je vraagt wat de leerlingen allemaal kunnen zien op de foto. Vertel dat wij in België vooral vissen voor ons plezier, terwijl ze in Congo vissen om te eten of om geld te verdienen. Laat de leerlingen het Congolese lied beluisteren en geef hen de tekst. Het is geschreven in het Kayansi. De tekst gaat over het begin van het droge seizoen en het moment dat vissers dan zeker de fuiken in de rivier zullen plaatsen om vissen te vangen.
wereldreis - nummer 8 / oktober 2015
t wee v is sen “Moow moow!”, krijt de tovenares alsof ze een civetkat is. De tovenares is een oude vrouw met een speciale gave: ze kan met geesten praten. Ze heeft haar gezicht gewit om de geesten gerust te stellen, ze fluisteren goede raad in haar oor. Nu draait de tovenares wild rond, ze gooit haar gezicht naar achteren, trekt aan haar eigen haren en strekt haar armen wijd voor zich uit. Haar ogen draaien wit weg, ze komt helemaal in trance. “Moow moow!” Mopeta vindt het maar niets. Gelukkig zit zijn vader dicht bij hem. Eergisteren heeft zijn vader zich lelijk verwond, hij kan een tijd niet vissen en dat betekent geen eten op tafel. Hij wil dat Mopeta in zijn plaats gaat vissen, maar vissen op de Congostroom is gevaarlijk. Mopeta is nog jong: daarom is zijn vader voorzichtig, hij wil eerst de goedkeuring van de tovenares. Plots klauwt de tovenares in het ijle en zakt door Foto: European Commission DG ECHO haar benen. Zijn vader wil haar helpen, maar ze weert hem af. Ze Ik ben Mopeta. tast in haar borstzak en gooit een handvol kaurischelpen op de mat. Ze sluit haar ogen en murmelt onverstaanbare woorden. Dan richt ze zich tot Mopeta: “Ga morgen mee met de vissers. Als je met je eerste fuik twee vissen vangt, dan is het goed, minder of meer betekent dat je er niet klaar voor bent.” Ze tast opnieuw in haar borstzak. “Hier is jouw gris-gris”, ze geeft Mopeta een klein dichtgenaaid zakje. “Het amulet zal je beschermen tegen de wilde stroom.” Vissen bij de Wageniawatervallen gebeurt net zoals vroeger. Stanley, de eerste blanke die in 1876 de stroom afvoer, beschreef het tafereel in zijn dagboek. Met smalle bootjes varen de vissers naar de rotsen in het midden van de stroomversnelling. Op die rotsen hebben ze een houten constructie gebouwd van rechtopstaande palen, van daarop gooien de vissers hun grote fuiken in het water. Zo’n fuik is een langgerekte rieten mand. De vissen zwemmen in de opening en komen dan in het smalle stuk van de mand vast te zitten. Van op de palen vieren de mannen de touwen waarmee de manden vasthangen. Zodra er vis in de fuik zit, klautert één van hen naar beneden en gaat het water in om de vis eruit te halen. Dat is levensgevaarlijk, want de rotsen zijn glad, en het water stroomt snel en krachtig, als je niet oplet, glijd je uit en sleurt de stroom jou mee.
Foto: Monusco
Mopeta: “Mijn broers en ik gebruiken grote fuiken om te vissen.”
Het is nog vroeg in de ochtend wanneer Mopeta samen met zijn vader en de andere vissers naar het water loopt. “Twee vissen moet je vangen in je eerste fuik”, herhaalt zijn vader de boodschap van de tovenares. Mopeta knikt, hij zal zijn best doen om zijn vader niet teleur te stellen. Wanneer hij samen met de andere vissers in de boot stapt, voelt hij of zijn gris-gris nog in zijn broekzak steekt. Hij weet niet wat de tovenares in het zakje stak, maar hij vertrouwt erop dat het hem zal helpen. Ze varen het water op, tot aan de rotsen. Eén van de mannen blijft in de boot, de anderen gaan het water in. Eén van de oudere vissers doet teken naar Mopeta dat hij op de eerste houten stelling naar boven moet wereldreis - nummer 8 / oktober 2015
13
klimmen. Als een acrobaat klimt Mopeta de gladde paal op. Het gaat goed. Van boven viert hij het touw van de grote fuik. De mand gaat in de stroomversnelling onder. “Kom visjes, zwem maar in de fuik, dan zitten jullie straks in onze buik!” roept Mopeta in de wind. Het duurt niet lang of ze hebben beet. Mopeta klautert terug naar beneden, samen met de oudere visser trekt hij de mand naar de rotsen toe. Het is zwaar werk, bijna glijdt Mopeta het water in. Maar zijn gris-gris beschermt hem goed. In de fuik zit een gigantische olifantsvis. De oudere visser maakt de mand langs de smalle kant open, en trekt de vis er met een haak uit. “Naar de boot ermee!” Met de vis op zijn schoot vaart Mopeta terug naar de oever waar zijn vader op hem wacht. Hij kijkt naar de vis, het is een mooie vangst, maar het is slechts één vis en dat is jammer. “De vis kan voor twee tellen, kijk hoe groot hij is!” roept hij naar zijn vader. Maar zijn vader schudt ontgoocheld met zijn hoofd. “Ik deed nochtans mijn best”, zegt Mopeta. “Dat weet ik”, antwoordt zijn vader. “Maar één is geen twee.” ’s Avonds zitten ze met zijn allen aan tafel. Mopeta’s moeder schept saka-saka op de borden. Saka-saka lijkt op spinazie, Mopeta is er gek op. Dan legt zijn moeder een groot stuk vis op het bord van zijn vader, maar Mopeta krijgt een kleine grijze vis. “Die vis zat in de buik van de grote vis”, lacht zijn moeder. “Wat zeg je?” vraagt zijn vader verbaasd. “Dus toch twee vissen!” roept Mopeta. Zijn vader knikt blij: “Morgen kun je opnieuw met de vissers mee.”
Foto: Nnatt76
Mopeta: “Hier vissen wij op de Congostroom.”
naam :
14
wereldreis - nummer 8 / oktober 2015
wat we e t j ij o v e r Co n g o ? 1. Van welk land was de D. R. Congo vroeger een kolonie? .......................................................................................... Duid de twee landen aan op de wereldkaart. 2. In welk werelddeel ligt de D. R. Congo? .......................................................................................... 3. Noteer de namen van alle werelddelen op de wereldkaart.
6. Welke rivier loopt er langs de hoofdstad? .......................................................................................... 7. Hoeveel inwoners telt de D. R. Congo? ..........................................................................................
. ............................................................................................ ..........................................................................................
9. Noteer de oude naam van de D. R. Congo.
..........................................................................................
..........................................................................................
.......................................................................................... 5. Duid op de wereldkaart de hoofdstad van de D. R. Congo aan met een kruisje.
.
8. Som vier belangrijke talen op die mensen in de D. R. Congo spreken.
...........................................................................................
4. Wat is de hoofdstad van de D. R. Congo?
.
.
10. Noteer hier wat jij van de vistechniek van Mopeta vindt.
. ............................................................................................ ..........................................................................................
n aam : wereldreis - nummer 8 / oktober 2015
15
waar kom t die vis op mijn bord vandaan? Hier vind je vier vissoorten die in BelgiĂŤ veel worden verkocht. Van welke vis komt dit product? Hoe is die verwerkt (om te bewaren)? Zoek de vis op in de Viswijzer. In welke kolom staat zijn vangstgebied? Kleur het vangstgebied van deze vis op de wereldkaart van werkblad G. Hoe kun je zorgen dat jouw viskeuze duurzaam is?
vis in blik
Foto: dohmenconserven.nl
Foto: Wibowo Djatmiko
tonijn Wat is het probleem? Blauwvintonijn wordt overbevist, maar je zult hem hier niet in de winkel vinden. Skipjacktonijn uit de Stille Oceaan is duurzaam. Wat kun jij doen?
Foto: wikimedia
klipvis (gezouten en gedroogd)
kabeljauw
Foto: Hans-Petter Field
Wat is het probleem? De in de Noordzee gevangen kabeljauwen worden steeds kleiner, omdat grote exemplaren geen kans meer kregen om zich voort te planten. Rond IJsland is er een overvloed aan grote kabeljauwen. Wat kun jij doen?
naam :
16
wereldreis - nummer 8 / oktober 2015
Foto: Cecil Lee
verse, gebakken platvis
Foto: Wikimedia
schol Wat is het probleem? Schol (pladijs) wordt opgerakeld van de zeebodem door de kettingen aan een boomkor. Rotsige bodems, zoals de Keltische Zee worden daardoor beschadigd. De Noordzee heeft een zandbodem. Wat kun jij doen?
foto: iglo.be
sneetjes gerookte zalm
Foto: Harley William
zalm Wat is het probleem? Omdat zalm een gewilde vette vis is, wordt er steeds meer beroep gedaan op kweek in kooien in volle zee. Er worden steeds minder dierlijke voedingsstoffen en overtollige pesticiden gebruikt voor deze vleeseter. Wat kun jij doen?
Lekkere en duurzame vis. Hoe kunnen we lekker en verantwoord vis eten? Infofiche in de reeks “Voeding en leefmilieu” met tips om duurzame vis te herkennen en duurzame recepten. HANNEQUART, J.-P. & SCHAMP, E. Leefmilieu Brussel, 2011.
Leer jezelf sportvissen Alles wat je wilt weten over sportvissen komt aan bod. Technieken als werpen en landen worden stap voor stap, met kleurenfoto's, uitgelegd. WALKER, Andrew (auteur) Etten-Leur: Corona, 2011. Vanaf ca. 10 tot 14 jaar.
geschiedenis geïntegreerd. VAN REYBROUCK, D. Antwerpen: De Bezige Bij, 2010. Voor volwassenen.
Congokoffer Met de Congokoffer kun je stereotypen doorprikken en een realistisch beeld tonen van het dagelijkse leven van twee Congolese kinderen Yanga en Pangi. Door de kennismaking met leeftijdsgenoten, authentieke materialen en foto- en videobeelden wordt het beeld van de leerlingen bijgesteld en een leerboog gemaakt. Tot slot wordt dit proces belicht. Brussel: Studio Globo, 2014. Voor alle graden van de lagere school.
Kwansi en ik Mama Betty in Congo Dit project bestaat uit een set van 12 foto's en een handleiding voor de leerkracht. Met dit lespakket kun je Congo in de klas brengen en bepaalde belangstellingspunten uitbreiden naar een internationaler perspectief. Naast de 12 foto's uit Congo vind je een begeleidend verhaal over 'Mama Betty'. Het bevat vele raakvlakken met de leefwereld van kleuters. Bij elke foto bieden we verwerkingsmogelijkheden aan en achtergrondinformatie voor de leerkracht. Brussel: Studio Globo, 2005. Voor kleuters en eerste graad van het basisonderwijs.
Congo. Een geschiedenis David Van Reybrouck beschrijft voor het eerst de verbijsterende geschiedenis van Congo, van ruim voor de komst van de ontdekkingsreiziger Stanley tot en met de invloed van China in de laatste tien jaar en de recente economische crisis. Hij baseert zich vooral op honderden gesprekken die hij met Congolezen voerde. Zijn ooggetuigen gaan van eeuwlingen tot kindsoldaten, van rebellenleiders tot smokkelaars, van ministers tot maniokverkoopsters. Hun verhalen heeft de auteur in zijn grote
Aan de hand van een boeiend verhaal maken de kinderen kennis met Kwansi en haar leefwereld (een dorp in Congo). De grote vertelfoto's en het verhaal geven aanleiding tot een gesprek over gewoonten, gevoelens, verschillen en gelijkenissen tussen de kinderen. De authentieke voorwerpen en de activiteiten geven thema's een mondiale inkleuring. Brussel: Studio Globo, 2007. Voor kleuters en eerste graad van de lagere school.
Viswijzer De Good Fish Foundation geeft in een tabel per vissoort aan hoe duurzaam de vangst is per visgebied. www.wwf.be/_media/viswijzer2013print_286915.pdf http://goodfish.guide/wp-content/ uploads/2014/11/VISwijzerprint.pdf
Planeetzee Site van het Vlaams Instituut voor de Zee met uitstekende lesmodules. www.planeetzee.be wereldreis - nummer 8 / oktober 2015
17
VIS DE TIEN VERSCHILLEN ERUIT
naam:
18
wereldreis - nummer 8 / oktober 2015
bewust van je beeldvorming Hoe beïnvloedt onze kijk of ‘mindset’ onze opstelling tegenover anderen? Uit onderzoek blijkt dat de beeldvorming over andere groepen in onze samenleving vanaf het vierde leerjaar vooral beïnvloed wordt door televisie. Zelfs positieve interpersoonlijke contacten kunnen niet altijd opboksen tegen negatieve beeldvorming via tv. Die beeldvorming is lang niet altijd genuanceerd en volledig. De oorsprong en de betrouwbaarheid van inhouden en beelden zijn niet altijd even duidelijk. De beelden die we zien, zijn vaak geselecteerd op hun nieuwswaarde en verbeelden louter een fragment van de realiteit. Niet enkel de beelden die ons bereiken zijn fragmentarisch, ook in onze hersenen vindt er een selectieve informatievergaring plaats. Dagelijks bereikt ons een overvloed aan beelden. We kunnen niet alles onthouden wat we zien of horen. Onze hersenen selecteren uit deze prikkels en structureren die waarnemingen in grotere gehelen: categorieën. Daar is niets mis mee. Deze helpen ons om de wereld rondom ons te ordenen. Om waarnemingen en indrukken te kunnen plaatsen in categorieën, brengen we onvermijdelijk veralgemeningen aan. Het is goed om ons hiervan bewust te zijn. Zeker als we het hebben over het waarnemen van mensen. Observaties van verschillende individuen kunnen op die manier leiden tot veralgemeningen. Ons brein zoekt immers naar patronen en beschouwt iedereen van dezelfde groep als een onderdeel van dat patroon. Als zo een veralgemening plaatsvindt, zadelen we individuen op met de (vermeende) eigenschappen van de groep waartoe we hen rekenen. Waarnemen is bovendien niet zomaar een objectieve registratie: aan bepaalde aspecten geven we meer aandacht, andere worden genegeerd. We pikken dus sneller op wat het patroon in ons hoofd of onze ‘mindset’ bevestigt. Denken over denken Met je leerlingen de tijd maken om na te denken over dit proces van beeldvorming, kan erg waardevol zijn. Beseffen
STUDIO GLOBO
Huidevettersstraat 165 1000 Brussel 02 520 05 30 wereldreis@studioglobo.be www.studioglobo.be/wereldreis
hoe ons brein en eigen denken functioneert, kan ons handelen in de toekomst positief beïnvloeden. In de Congokoffer, die je bij Studio Globo kan uitlenen, is hier ruimte voor gecreëerd. De activiteiten uit deze koffer, die telkens gelinkt zijn aan gebruiksvoorwerpen, worden Foto: Activiteit De Markt tijdens IDEA voorafgegaan 2025 – het gsm-kraam! door een oefening rond beeldvorming. In deze startactiviteit wordt het beeld van de kinderen over Congo bevraagd, maar ook hoe ze hier aan komen. Hoewel iemand misschien nooit in Congo of zelfs Afrika geweest is, heeft hij of zij toch wel een ‘beeld’ van hoe het daar is. Een oefening waarbij de leerlingen gebruiksvoorwerpen toewijzen aan een Congolees kind biedt een opstap tot dit gesprek. Hun argumenten voor hun keuze worden door henzelf gedocumenteerd. Tijdens de activiteiten ontdekken de leerlingen meer over het leven van enkele Congolese leeftijdsgenoten die zowel in een stedelijke als een dorpscontext wonen. Een correcte beeldvorming wordt hier gestimuleerd door actuele en realistische informatie aan te bieden via verschillende media, waaronder objecten, video- en fotomateriaal. Als afsluiter herhalen de leerlingen de eerste opdracht. Ze veranderen hun keuze op basis van de informatie die ze hebben opgedaan tijdens deze activiteit. Dit vormt opnieuw de aanleiding tot een klasgesprek waarin er over het eigen denken en de koppeling met het handelen wordt gereflecteerd.
© 2015 – ISSN: 1375-2219 – 28ste jaargang, nummer 8 VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Piet Spanhove, Huidevettersstraat 165, 1000 Brussel | ABONNEMENTEN lopen per schooljaar of per kalenderjaar en worden automatisch verlengd. Vraag wijzigingen schriftelijk of via e-mail aan tot één maand voor het aflopen van het abonnement. 10 nummers voor € 18, andere formules mogelijk | INFO EN ADMINISTRATIE Jan Wynants (02 520 05 30, wereldreis@studioglobo.be) | LE MONDE EN CLASSE, de Franstalige uitgave van Wereldreis, wordt uitgebracht door CNCD-11.11.11, www.cncd.be/lemondeenclasse | REDACTIE EN MEDEWERKERS Helga Vande Voorde (02 526 10 92, helga.vandevoorde@studioglobo.be), Karla Stoefs (verhaal), Jeannine Goudman, Leila Noreilde, Joris Cools, Geert Van Malderen, Hanne Keppens | FOTO’S Andrew McConnell (p. 1, 4), Wim Bouden (p. 4, 20) | TEKENINGEN Cédric De Mûelenaere | VORMGEVING Marc Vermeiren | DRUK De Wrikker cvba, Berchem
Liese: â&#x20AC;&#x2DC;I k Dat vin ga graag sam d ik he en met el s m Fo t o : W im Bou pannend. H ijn papa hen gele oev den e e l v is sen zu n op de pier v llen an w e v angen Nieuwpoort. ?â&#x20AC;&#x2122;