Persconferentie 25 februari 2014 Kunstencentrum STUK wordt een ‘Huis voor dans, beeld en geluid’.
persconferentie 25 februari 2014 Kunstencentrum STUK wordt een huis voor dans, beeld en geluid
I. Inleiding STUK heeft het voorbije half jaar hard gewerkt om zijn werking radicaal te herdenken. Van bij de start waren de Stad Leuven en Cultuurcentrum 30CC betrokken bij deze plannen, samen met de andere Leuvense culturele actoren. STUK wil alle partners bedanken voor hun constructieve houding tijdens dat traject. Voor een goed begrip moet deze tekst samen gelezen worden met het persbericht van 30CC. Op de persconferentie spreekt Koen Adams, artistiek coördinator 30CC, stevige engagementen uit van het cultuurcentrum van Leuven voor ‘het woord’ in het algemeen en voor theater in het bijzonder. Denise Vandevoort, Schepen van cultuur van Leuven, stelt het herdenken van de Leuvense culturele ruimte centraal en illustreert de verregaande complementariteit van de Leuvense culturele organisaties. Aan de basis van die nieuwe artistieke werking liggen drie contextanalyses. Hieronder geven we ze summier mee omdat ze de achtergrond vormen voor de hervorming van STUK.
II. Contexttekening van Leuven, de kunstencentra en het dansveld De voorbije jaren kwamen er in Leuven heel wat culturele spelers bij (Museum M, Het Depot, OPEK) die zeer goed werk leveren in het veld van onder meer beeldende kunst, muziek, podiumkunsten en educatie. Daarnaast is er het cultuurcentrum 30CC, actiever en ambitieuzer dan ooit, vooral in de domeinen theater, literatuur, jazz, klassieke muziek en wereldmuziek. Binnen enkele jaren komt er ook nog een nieuwe arthousebioscoop aan de Vesaliusstraat, uitgebaat door de vzw Fonk. De filmzaal van STUK, het huidige Cinema ZED, wordt hun derde zaal, op locatie. STUK is erg blij met die ontwikkelingen maar wordt tegelijkertijd uitgedaagd om over de eigen rol na te denken. Hoe combineert STUK zijn ontwikkelingsgerichte functie met zijn rol als grote speler met een breed publieksbereik? Als de andere actoren het meer toegankelijke veld innemen, moet STUK zich dan enkel bezighouden met het uitgesproken experimentele werk? En wordt dat experiment dan niet extreem kwetsbaar als je het isoleert van een grotere instroom van publiek? Is het geen tijd voor een nieuwe taakverdeling in Leuven? Ondertussen is het bekende model van de kunstencentra al lang geen exclusieve werkvorm meer. Ook een aantal stadstheaters, musea en cultuurcentra coproduceren en presenteren kunst in meerdere disciplines. Ze organiseren festivals en hebben een fijn café. In de kunstencentra wordt overigens vaak gekozen voor uitgesproken hybride werk zonder een directe binding met het theater- of dansveld. En natuurlijk is goede kunst vandaag per definitie hybride. Indien die hybride kunst te veel neigt naar theater of dans ‘pur sang’, haken de kunstencentra vaak af. Daarenboven is de doorstroming tussen werkplaatsen, kunstencentra, cultuurcentra en eventueel een bovenbouw in de vorm van musea of stadstheaters wat stilgevallen. De kunstencentra worden zo een beetje een gesloten circuit. Kortom, STUK voelt de nood aan een nieuw model.
In het Vlaamse dansveld zien we momenteel een kloof tussen het grote werk van de wereldwijd bekende choreografen en het spannende, broeierige werk in de werkplaatsen dat niet altijd klaar is voor een groot publiek. Voor veel dansproducties die tussen die twee polen opereren, zijn er weinig presentatiemogelijkheden buiten enkele cultuurcentra en sporadisch een kunstencentrum. De circuits van cultuurcentra, kunstencentra en het jeugdcircuit zijn daarenboven erg gescheiden. Er zijn wel heel wat nieuwe impulsen zoals een hernieuwde aandacht voor dansant werk en choreografie, een duidelijke link tussen dans en beeldende kunst, kwalitatieve spelers binnen kinder- en jeugddans, en enkele makers die expliciet een brug slaan tussen cultuurcentra en kunstencentra en zo aan publieksopbouw doen ... Maar de basisconclusie blijft toch dat de zichtbaarheid, spreiding en publieksopbouw van dans in Vlaanderen problematisch zijn.
III. Een nieuwe opdracht voor STUK Vanuit deze contextanalyse definieert STUK zijn nieuwe opdracht met volgende baseline: Huis voor dans, beeld en geluid. En meteen ook in het Engels, House for dance, image and sound. Voor STUK zijn dit drie evenwaardige velden waarbij ook heel wat nadruk ligt op de convergenties tussen de drie velden.
III.1 Een huis voor dans STUK wil hedendaagse dans als medium in al zijn verscheidenheid benaderen, met een brede definitie en zonder restricties op formele basis. De richtlijn is ‘vernieuwende kwaliteit’. De concrete invulling bestrijkt een breed veld: - - - - -
De bekende namen bundelen we in een samenwerkingsproject met 30CC, waarbij we zowel de 30CC/Schouwburg bespelen als de eigen Soetezaal. Aan het andere uiterste van het spectrum is er veel ruimte voor het experimentele en innovatieve (onbekende) veld in de vorm van residenties, producties en presentaties. STUK biedt ook plaats aan namen uit het klassieke ‘middenveld’ van de dans (cf. kleine, maar structureel gesubsidieerde gezelschappen) en aan makers die breder toegankelijk werken. STUK zet ook in op kinder- en jeugddans, onder meer door tijdens het Leuvense familiefestival Rode Hond (30CC) een dansluik uit te werken en een scholenwerking op te zetten rond dans. STUK wil ook een educatief luik rond dans uitbouwen, onder meer i.s.m. Mooss, de Leuvense organisatie gespecialiseerd in het leren van, over en met de kunsten en erfgoed voor kinderen, jongeren en hun begeleiders.
Twee bijzondere, structurele samenwerkingen: - STUK sluit een alliantie met fABULEUS, het Leuvens productiehuis voor jong theater- en danstalent. Samen met fABULEUS zetten we een Werking Jong Publiek uit en hierbinnen is er een dubbele samenwerking. (1) STUK coproduceert de dansvoorstellingen van fABULEUS, toont hun premières èn hun hernemingen, eventueel ook als schoolvoorstelling1. (2) Daarnaast wordt fABULEUS een partner in de Werking Jong Publiek als adviseur voor die dansprogrammatie. -
STUK en WISPER slaan de handen in elkaar. WISPER is een gespecialiseerde vormingsinstelling die kunsteducatieve workshops, cursussen en opleidingen voor volwassenen aanbiedt. De cursussen hedendaagse dans van WISPER-Leuven komen grotendeels naar STUK. Binnen dat kader streven we naar zo veel mogelijk uitwisseling: we nodigen cursisten uit voor voorstellingen, we zoeken naar linken tussen het programma van STUK en de opleidingen van WISPER, toonmomenten worden gepresenteerd in goed uitgeruste zalen en we werken samen aan een ontmoetingsplek voor dans.
Met de KU Leuven loopt er momenteel een gesprek over de mogelijkheid om een opleiding/studiecentrum uit te bouwen rond ‘dance, image & sound’. Er is interesse en de KU Leuven onderzoekt de mogelijkheden.
1
De theaterwerking van fABULEUS blijft in OPEK, net als een deel van de dansaudities en -repetities.
Vanuit die verschillende invalshoeken wil STUK de bestaande nood aan een huis voor dans (helpen) invullen op Vlaams niveau en tegelijkertijd de ‘dans-hub’ zijn voor de brede Leuvense regio, i.s.m. alle partners. STUK wil dans als medium in al zijn verscheidenheid benaderen, verschillende generaties verbinden en zo aan publieksopbouw werken. Op langere termijn wil STUK zich constructief positioneren met het oog op een nieuwe Leuvense podiumkunstensite. Zodra die grote zaal er is, kan STUK daar een rol opnemen m.b.t. dans. Van bij de start zoeken we partnerships rond dans in Europa. De inspiratie èn de ambitie voor dit model vinden we bij internationale danshuizen zoals Dansenshus in Stockholm, Tanzhaus NRW in Düsseldorf, Maison de la Danse in Lyon of Tanzquartier in Wenen. STUK wil zich positioneren in dit circuit en bijdragen aan de zichtbaarheid, spreiding en de publieksopbouw van dans in Vlaanderen.
III.2 Een huis voor beeld De werking rond beeld is opgebouwd rond twee polen: mediakunst (Artefact) en film. (1) STUK kiest resoluut voor een werking mediakunst die ontwikkelingsgericht en innovatief is. Kunst met een nadrukkelijke link naar wetenschap en technologie die ofwel refereert aan sociaal-maatschappelijke thema’s ofwel aan kunstinhoudelijke onderwerpen. Daarbij staat de kunstenaar en het kunstwerk altijd centraal. Die werking is complementair met die van museum M en biedt heel wat nieuwe perspectieven. Om de doelgroep internationaal uit te breiden wil STUK calls voor lange termijn lab-projecten lanceren en een award uitreiken voor werk dat de link legt tussen kunst, wetenschap en technologie. We werken ook aan tentoonstellingen die naar het buitenland kunnen reizen. In de uitwerking staat Artefact nog centraler doordat we werken met een cyclus van een jaar rond het thema van Artefact. -
In het voorjaar lanceren we het nieuwe thema en heeft de curator tijd voor uitgebreide research. Aan de hand van een symposium, een onderzoekspresentatie of een publicatie proberen we de artistieke peergroup te linken aan een wetenschappelijke peergroup rond het betreffende thema. In de editie van 2015 werken we bijvoorbeeld rond de NBIC-revolutie en de impact op de mens. Dat zou dus betekenen dat we wetenschappers uit de Nano-Bio-Informatietechnologie en Cognitieve wetenschappen connecteren met de professionals uit het veld van de mediakunst.
-
In het najaar diepen we het thema uit met een tentoonstelling voor een geïnteresseerd kunstpubliek en enkele lezingen en debatavonden, gekoppeld aan een publicatie.
- In februari culmineert die cyclus in een groot, internationaal festival rond (beeld)cultuur, actualiteit en wetenschap dat het thema openplooit met een tentoonstelling voor het brede publiek. Het afgelegde onderzoekstraject maakt het festival gelaagder en zorgt voor stevige fundamenten in het betreffende thema. Na het festival verschijnt er een soort tijdschrift-annex-catalogus. We bespreken momenteel de koppeling van Artefact met de groep Wetenschap & Technologie (KU Leuven). Wetenschappers die ‘on topic’ zijn willen we betrekken, knowhow en productiesteun uit die hoek willen we aanwenden en idealiter leiden we grote groepen studenten rond op de expo. We connecteren de creativiteit van de wetenschapper met die van de kunstenaar. (2) Zoals gezegd blijft het huidige Cinema ZED ook na de opening van de nieuwe bioscoop in Leuven films tonen met een breed arthouseprofiel. De filmzaal van STUK zal immers de ‘derde zaal’ zijn van dit nieuwe initiatief. De vzw Fonk zal het geheel runnen en dus ook de films in STUK programmeren. Maar STUK wil in de nieuwe plannen ook graag een belangrijke aanvulling realiseren op dit brede arthouse programma. We stellen één à twee keer per maand een avond samen met bijzonder uitdagend cinematografisch werk. Deze programmatie neemt STUK zelf in handen i.s.m. Courtisane en de KU Leuven (o.a. het Lieven Gevaert Centre en het H.I.W.).
III.3 Een huis voor geluid Ook de werking rond geluid is opgebouwd rond twee pijlers, met name concerten en luisterkunst. (1) We behouden de bestaande concertwerking in het experimentele, innovatieve pop- en rockveld, en wel om twee redenen. Een pragmatisch argument: deze concertreeks is erg belangrijk voor de dynamische werking van STUK, en werkt drempelverlagend voor een breed en jong publiek. Maar er is ook een inhoudelijk argument: Leuven heeft naast muziekcentrum Het Depot nood aan een ‘off ’ zaal waar we de marges van pop en rock presenteren. (2) Er komt een nieuw luik onder de noemer luisterkunst2. We richten ons op geluid als lichamelijke ervaring waarbij de focus op de receptie van de toeschouwers ligt, in plaats van op de drager van geluid zelf. Het is precies die sensorische respons die een interessante brug maakt met beeld en dans. Voor dit innovatieve luik denken we aan: nieuwe formats/ settings om te luisteren, sonorisaties van ruimtes, geluidsinstallaties, audiowalks, noise, een werking rond stilte, internettoepassingen ... Dit onderdeel past niet in huidige begroting. We werken het uit met het oog op de nieuwe beleidsperiode.
IV. Conclusie en aandachtspunten In het nieuwe kunstendecreet wordt de term ‘kunstencentrum’ niet meer gebruikt, maar reikt de wetgever een nieuwe indeling aan om het kunstenveld te structureren. STUK gebruikt die hervorming om ook in de eigen werking aan een andere indeling te werken. We snijden anders in het kunstenveld en maken dan nieuwe verbindingen, in een unieke combinatie van breed en scherp. In dat proces duiken er een aantal aandachtspunten op: - - - - - -
We zoeken naar meer excellentie in de gekozen domeinen dans, beeld, geluid. Excellentie die we ook internationaal willen uitspelen. We werken rond drie niet-(Nederlands-)talige velden, vandaar een consequent tweetalige (Nederlands & Engels) communicatie. We willen hier een markante evolutie binnen de KU Leuven aanstippen: op dit moment is al ongeveer 20% van de ca. 70.000 studenten en personeelsleden van de KU Leuven niet-Nederlandstalig. Volgens prognoses zal deze groep snel toenemen. STUK wil op deze evolutie anticiperen. We zoeken naar meer dwarsverbanden met de KU Leuven, zowel binnen dans, mediakunst als de uitbreiding van de filmwerking naar het meer experimentele veld. Samen met de KU Leuven, maar ook in de eigen werking, komt er voor de drie velden meer plaats voor discours en reflectie. Deze plannen overstijgen STUK en hertekenen de culturele ruimte van de Leuvense regio. Dat kan enkel in een lokaal landschap waar er goed samengewerkt wordt. Het is de nadrukkelijke bedoeling van STUK en de partners om een aantal taken te herverdelen, maar meteen ook iedereen opnieuw te verbinden en belangen samen te brengen. We zoeken een evenwicht waarbij zowel STUK als de collega’s voordelen hebben. We gaan er vanuit dat dit tot duurzame samenwerking leidt. Coproducties kunnen terug op een groter niveau. De communicatie zal minder lineair verlopen. We maken voor ieder veld een trimestriële publicatie die op maat van respectievelijk dans/dance, beeld/image en geluid/sound werkt. Op die manier doen we beter recht aan de specifieke noden en creëren we ruimte voor discours.
V. Wat met theater? Een conditio sine qua non in de nieuwe plannen van STUK is de ambitie van 30CC om echt in te zetten op theater. Daarvoor verwijzen we naar het persbericht van 30CC.
2
De term ‘luisterkunst’ halen we, met toestemming, uit inspirerende gesprekken met de vzw Aifoon.
VI. Programmatoren en timing programmatoren Dans Charlotte Vandevyver Beeld Mediakunst Arthousefilm Experimentele film
Hicham Khalidi vzw Fonk Pieter-Paul Mortier (Courtisane, freelance)
Geluid Concertwerking Luisterkunst
Gilke Vanuytsel nog in te vullen
Timing – Programmator dans start in augustus 2014 – Nieuwe werking vanaf seizoen 2015-2016 (dus in seizoen 2014-2015 verandert er nog niets) – Uitwerking nieuwe werking valt samen met schrijven nieuw beleidsplan: tussen sept 2014 en sept 2015