— tekst Pieter T’Jonck 42
43
verbouwingen Terras STUKcafé © Sarah Blee ↑
ST UK bis een stevige upgrade
II.2
GESPREK MET CARL MEEUSEN (NEUTELINGS RIEDIJK ARCHITECTEN)
verbouwingen
Na de renovaties zal het beter en comfortabeler worden, maar het blijft het gebouw zoals je dat kende.
Twintig jaar. Zo lang al dienen de ‘Laboratoires de chimie générale’ aan de Naamsestraat in Leuven als kunstencentrum STUK. De site kreeg ondertussen een vanzelfsprekende plaats in het Leuvense stadsbeeld, maar in 2002 was het wel een reuzensprong: van zaaltjes in de voormalige ‘Cercle des étudiants étrangers’ aan de van Evenstraat en een gebouw aan de Vlamingenstraat naar een complex dat door zijn opvatting geschiedenis schreef. De nakende verbouwing voegt daar een nieuw hoofdstuk aan toe, maar blijft trouw aan het oorspronkelijke opzet.
— Carl Meeusen
44
↑
STUK Ensemblezaal © Sarah Blee
Er stelde zich immers nog een probleem. Nagenoeg alle lokalen, zowel aan de Naamsestraat als aan de Schapenstraat, stonden vol zuilen. In mooi gietijzer, dat wel, met prachtige parketvloeren toe, maar het zijn wel onhandige dingen als je er theater wil spelen. Dat merkte Willem-Jan Neutelings van Neutelings Riedijk Architecten (NRA) meteen op toen hij met Carl Meeusen, die toen de dagelijkse leiding van STUK waarnam, het gebouw bezocht.
Dat concept verleende het STUK-gebouw een sterke identiteit. De figuur sloot ook wonderwel aan bij die van andere oude colleges aan de Naamsestraat, die haast allen via binnenpleinen en doorgangen een semipublieke doorsteek in het stadsweefsel vormen. Door goed gekozen openingen in de ‘gevels’ van de ‘huizen’ werd het binnenplein bovendien zelf een soort podium, met rondom balkons of grote ramen, zodat de spelers van overal konden opduiken. Alleen loste dat het probleem van de toegankelijkheid voor mensen met een beperking niet op. Carl Meeusen herinnert zich dat de architecten op een bepaald moment dachten aan wel vier liften, 45
STUK Onthaal © Sarah Blee
en dat er even ook sprake was van een rondgang over de daken. Geen van die plannen bleek haalbaar door het krappe budget van de verbouwing. Hij vond zelf het ei van Columbus: vanuit één enkele lift, in de oksel van het gebouw aan de Naamsestraat en de nieuwe linkervleugel bleken alle publieke delen van het gebouw te bereiken.
Slachtoffer van eigen succes Het gebouw werd een succes, al sakkerde er wel eens iemand als je via het binnenplein naar de toiletten moest bij regenweer. Enkele theatermakers maakten ook stennis over de uitgesproken vormgeving van de theaterzaal: de strakke bruggen in beton in het plafond, de reliëfs in de betonwanden, het grote raam naar het binnenplein en de loggia aan de ingang die daglicht binnenlaat, ze vonden het allemaal heel storend. De mogelijkheden van de loggia, een balkonnetje aan de podiumzijde of het raam naar het binnenplein werden uiteindelijk ook zelden benut. Toch was deze zaal het koninginnenstuk van de verbouwing: ze was de stenen expressie van de overtuiging van NRA dat theater niet thuishoort in ‘zwarte dozen’ zonder geur of smaak, maar in een ruimte met
Huizen aan een plein
De oplossing zou er komen door een combinatie van een sterk concept van NRA en een vondst van Meeusen. NRA herdacht het hele complex als een verzameling ‘huizen’ die allemaal hun ‘voordeur’ hebben op dat binnenplein. Daartoe werden de vleugels aan de linkerzijkant en de achterkant van het binnenplein vervangen door nieuwbouw zonder zuilen. Een deel ervan, STUK Soetezaal’, werd van de grond opgetild, zodat het eerst gesloten binnenplein zich nu opende naar de helling naar de Schapenstraat.
II.2
Die put is er nog altijd, maar werd in 2002 opgewaardeerd tot de hoofdtoegang van de site. Dat lag niet voor de hand, maar het had toch een goede reden. Het complex was het resultaat van verschillende bouwcampagnes van ongelijke kwaliteit, met veel ongelukkige knopen in het circuit tot gevolg. Als je de gelijkvloerse toegang aan de Naamsestraat neemt, stoot je bijvoorbeeld op zo’n wirwar aan trappen en gangen dat je het noorden snel kwijt bent. Integrale toegankelijkheid was hier zelfs een ware uitdaging. Als je echter aan de Naamsestraat afdaalt naar -1 dan krijg je via het huidige onthaal meteen zicht op het binnenplein en het hele gebouw. Dat binnenplein zou ook om andere redenen de belangrijkste troef blijken te zijn.
→
Een cadeau was het gebouw aan de Naamsestraat niet, ondanks het prachtige auditorium achterin. Het terrein alleen al: de gebouwen overwinnen een hoogteverschil van 17 m tussen de Naamsestraat en de Schapenstraat. Vandaar ook dat een brede en diepe put het complex al van bij de oprichting afsneed van de Naamsestraat om licht binnen te brengen in een kelder die aan de achterzijde doorliep in een binnenplein. Toch merkte je die put nauwelijks, omdat een glazen vloer, die diende als fietsenstalling, ze onttrok aan het gezicht.
↑ STUK Verbeeckzaal © Sarah Blee
Beter, niet anders Carl Meeusen maakte zelf de opening in 2002 van het nieuwe gebouw niet meer mee. Hij startte kort ervoor een praktijk als osteopaat in Antwerpen. ‘Ik wou toch iets doen met mijn diploma’, grinnikt hij. Door een vreemde speling van het lot belandde hij later echter als medewerker, en tenslotte medezaakvoerder bij NRA. Dat had alles te maken met de prima samenwerking tijdens de bouwperiode. ‘Ik weet bij wijze van spreken niets van de bouw, maar ik kan de boel wel heel goed bij elkaar houden. Dat was mijn taak bij STUK als projectleider. Toen NRA later iemand zocht om een project te runnen klopten ze daarom bij mij aan. Zo ging ik eerst halftijds, en nu quasi fulltime voor hen werken’. Omdat het voor de hand lag dat NRA ook de nieuwe verbouwing zou uitvoeren, ontstond de vreemde situatie dat Meeusen nu als ‘architect’ meewerkt aan de verbouwing van de verbouwing waarvan hij ooit afgevaardigd bouwheer was. Meer beslagen kan je niet ter ijs komen.
karakter, die weerstand biedt aan de spelers. Het succes van het gebouw vertoonde al snel een keerzijde: ‘Het bleek niet berekend op zo’n intensief gebruik’, vertelt Carl Meeusen. ‘Intensief gebruik vraagt om de allerbeste materialen, maar daar hadden we gewoon de centen niet voor, al draaiden we elke euro tien keer om. De ramen van de kantoren werden bijvoorbeeld niet vervangen, al hebben ze enkel glas en zijn ze behoorlijk tochtig. De bestaande toiletten werden behouden omdat ze nog goed genoeg waren, enzovoort’. Wat ook niet lukte was de heraanleg van het terrein aan de Schapenstraat: het bleef altijd een vergeten uitloopzone, goed voor een paar fietsenstallingen en autoparkeerplaatsen. Ook de toegangstrap die vanaf de Naamsestraat afdaalt naar het onthaal zag er na enige tijd belabberd uit, zodat steeds meer bezoekers toch de gelijkvloerse ingang gebruikten en dan via het café op begane grond afdaalden naar het onthaal of het binnenplein. Een ander probleem was het gebrek aan fietsenstallingen aan die ingang. Toen op een dag het plafond van de doorgang onder STUK Soetezaal het begaf werd het duidelijk dat het gebouw een facelift nodig had.
46
‘Toch voerden we lange gesprekken. Sinds 2001 veranderde er veel: Leuven kent een andere mobiliteit zodat er meer fietsenstallingen nodig zijn. Ticketbalies raakten in onbruik, en zo werd het de vraag of het onthaal de hoofdtoegang moest blijven. Vandaag staat men er sterker op dat mensen met een beperking zonder hulp door het gebouw kunnen navigeren, wat nu moeilijk is. Verder was een inhaalbeweging qua duurzaamheid noodzakelijk. Enkel glas in de kantoren, dat kan je echt niet meer maken. Daarbij komen nog wat herstelwerken en de verplaatsing van het sanitair naar een binnenruimte. Dan bereik je al snel de grenzen van het budget, ook al gaat het om 4,5 miljoen euro. Grote aanpassingen waren dus niet mogelijk, maar bleken evenmin nodig. ‘Deze verbouwing was een goede denkoefening. Als mensen een gebouw dag in dag uit gebruiken, verliezen ze de opzet ervan uit het oog. Door de gesprekken kwamen we er samen met het team van STUK op uit dat de oorspronkelijke opzet nog steeds waardevol en juist is, maar wel her en der een upgrade behoeft. De trap naar het onthaal en de Naamsestraat maken we bijvoorbeeld luier en royaler. Het plein aan de Schapenstraat wordt een tweede hoofdtoegang met voldoende plaats voor fietsen. Dat kan omdat je niet meer per se langs de ticketbalie hoeft bij een bezoek. We voorzien extra liften om de toegankelijkheid te verhogen. Het zal dus beter en comfortabeler worden, maar het blijft het gebouw zoals je dat kende’.
48
II.2
49
verbouwingen
50
II.2
51
verbouwingen
52
II.2
53
verbouwingen
54
Het STUK-gebouw gaat vanaf november even op slot, maar van het STUK-programma hoef je niets te missen. Tijdens de verbouwingen trekt STUK naar buiten met een exclusief locatieprogramma. Bijzondere locaties dragen bij tot een bijzondere artistieke beleving. Met het eigenzinnige Canadese Le Patin Libre kan je de elegantie en de snelheid van ijsschaatsers letterlijk ervaren op de ijsbaan, Listen Here: These Woods laat je mindful kennismaken met de bomen in het bos, Seppe Baeyens neemt de publieke ruimte zelf als thema van zijn voorstelling Birds en de wereldvermaarde Rosasvoorstelling Drumming speelt op de Velodroom. Als slot presenteren we een ware geluidsexpo met een rits prikkelende geluidsinstallaties doorheen de stad. Al wandelend of fietsend kan je ontdekken hoe Leuven klinkt. Het wordt een speciaal voorjaar 2022, mis het niet.
55
verbouwingen
STUK BREEKT UIT
II.2
Schets: het nieuwe complex, een bont tapijt met evenveel schakeringen als functies ❷ De binnenwand van STUK Soetezaal In deze insert verzamelden we ❸ Maquette: bovenaanzicht schetsen en maquettes die door van het volledig complex Neutelings Riedijk Architecten geSchets: een stad in de maakt werden voor de vernieuwing ❹ stad, een huis met vele van het Arenberginstituut in 2002. kamers, elk met hun eigen atmosfeer ❺ STUK-gebouw gefotografeerd vanop STUK Binnenplein ❻ Maquette bovenaanzicht STUK Binnenplein ❼ STUK Studio ❽ Ingang aan de kant van de Naamsestraat met ‘de put’ die naar het onthaal leidt. ❶
De foto’s zijn van Sara Blee, in opdracht van NRA.
NEUTELINGS RIEDIJK ARCHITECTEN
Een nieuwe bouwlaag als voedingsbodem — tekst Karla Vanraepenbusch ‘De nieuwbouw zal opnieuw chaos toelaten in onze werking. STUK is een goed geoliede machine geworden, maar ik vrees dat dit kan doorslaan in perfectionisme. Op lange termijn is dat nefast voor vernieuwing binnen de kunsten. Ik hoop dat de nieuwbouw een disruptieve werking zal hebben. We willen het experiment aanmoedigen.’ Aan het woord is Willem Vanderhoydonks,
DE LOCATIES ❶ ❷ ❸ ❹ ❺ ❻ ❼ ❽ ❾ 56
Kruidtuin Kapucijnevoer 30 Velodroom Brusselsestraat (naast Romaanse Poort) OPEK Vaartkom 4 MaakLeerPlek Stapelhuisstraat 13/15 30cc/Schouwburg Bondgenotenlaan 21 The Dome (KNAL! Planetarium Music Festival) Martelarenplein Hal 5 Diestsesteenweg 104 KADOC kapel Vlamingenstraat 39 Ijsbaan Leuven Ondernemingenweg 1 57
infrastructuurbeheerder bij STUK. Hij is de man die ervoor zorgt dat de keet blijft draaien. Daarnaast coördineert hij de verbouwingen, waar hij ons graag meer over vertelt.
verbouwingen
DE INFRASTRUCTUURBEHEERDER VAN STUK OVER HET WAT EN WAAROM VAN DE RENOVATIE
Daarnaast heeft de artistieke werking van STUK nood aan meer ruimte. Op dit moment beperkt de werking van STUK zich tot wat de programmatoren presenteren in de bestaande zalen. Daarom willen we een nieuwe publiekszaal
58
verbouwingen
Er is nood aan de verbouwingen om verschillende redenen, met veiligheid, toegankelijkheid, ecologie & artistieke overwegingen op kop.
creëren, die we voorlopig binnen STUK aanduiden als de Offspace. Dat wordt een multifunctionele geluidsdichte zaal waar iedereen die wil zelf concerten, tentoonstellingen of debatten kan organiseren. Daarnaast willen we STUK Paviljoenenzaal heropwaarderen door er een coworking space, workshopruimtes en een audiostudio te installeren. Daar komt ook het nieuwe bureau van de studenten van LOKO Cultuur, om de dynamiek jong en fris te houden. In deze nieuwe bouwlaag willen we meer ruimte geven aan bottom-up initiatieven. Daar is nood aan in Leuven. Tenslotte willen we de buiteninfrastructuur vernieuwen. De meeste bezoekers zien de Naamsestraat als de voorkant van STUK en de Schapenstraat als de achterkant. Daardoor komen alle fietsen aan de Naamsestraat terecht, maar daar is eigenlijk geen plaats. Dus
herschikken we alles, met een grote fietsparking aan de kant van de Schapenstraat. Zo wordt de overlast op de Naamsestraat gespreid, wat voor de hele wijk een betere situatie creëert. Ook wordt het bij de beide ingangen gezelliger met meer groen en zitbankjes. En we richten een integraal lichtplan in zodat onze bezoekers zich hier ’s avonds veilig voelen. We willen het gebouw en de publieke ruimte leesbaarder en toegankelijker maken. Wie investeert in de verbouwingen? Voorlopig beschikken we daarvoor over een budget van 4,4 miljoen euro. Via het Fonds Culturele Infrastructuur van de Vlaamse Gemeenschap hebben we 2,4 miljoen euro verkregen. De Stad Leuven en de Katholieke Universiteit Leuven hebben allebei 750.000 euro toegelegd. Het 59
tekort wordt opgevangen door de eigen middelen van STUK, momenteel ongeveer 500.000 euro. Waarom blijft STUK niet gewoon open tijdens de werken? We hebben overwogen om gefaseerd te werken door telkens maar een deel van het STUK-gebouw te sluiten en de rest van het gebouw open te houden, maar in onze binnenstedelijke historische context is dat zeer moeilijk. Het is nu eenmaal veel goedkoper om eerst alle sloopwerken uit te voeren, dan de schrijnwerken, dan de afwerking binnen, enz. dan om telkens per bouwdeel verschillende werken opnieuw te moeten uitvoeren. Bovendien is het onmogelijk om ons publiek in een werf veilig kunst te laten beleven. Daarom hebben we besloten om STUK tijdelijk te sluiten, vanaf 15 november 2021. De uitvoeringstermijn
van de verbouwingen is bepaald op 9 maanden, dus STUK zal, als alles goed gaat, opnieuw openen in september 2022. Betekent de sluiting van STUK dat de publiekswerking stopt? Onze programmatoren hebben hard gewerkt om de publiekswerking in leven te houden buiten de muren van STUK. Voor het publiek is het gebouw dicht, maar we zetten vanuit STUK overal in Leuven locatieprojecten op. Er zijn heel wat toffe projecten die al op de agenda staan, bijvoorbeeld het KNAL! stadsfestival, waarvan STUK de dragende partner is voor het geluidsluik, het Planetarium Music Festival. Wat denk je dat de impact zal zijn van de nieuwbouw op de werking van STUK?
II.2
↑↑ ↑
Gebouwbeheerder Willem Vanderhoydonks © Joeri Thiry Kunstintegratie ingang Schapenstraat Frederic Geurts © Frederic Geurts
Het tweede grote probleem is de toegankelijkheid. Er is 17 meter hoogteverschil tussen de Naamsestraat en de Schapenstraat, waardoor je constant trappen over moet om ergens te raken. De site is niet toegankelijk, noch voor mensen met een visuele beperking, noch voor mensen die slecht ter been zijn of in een rolstoel zitten. Dus hebben we de Commissie Toegankelijkheid geconsulteerd, een panel van ervaringsdeskundigen in de stad.
Een derde reden is ecologisch. De verwarming en verlichting kunnen veel energie-efficiënter. Alle raampartijen bevatten enkel glas en moeten vervangen worden door dubbel glas. Het regenwater loopt gewoon in de riolering, wat we willen aanpakken met infiltratiekratten. We willen er ook voor zorgen dat ons sanitair op regenwater functioneert in plaats van op leidingwater. Dat zijn allemaal gerichte ingrepen om onze ecologische voetafdruk significant te verkleinen.
Kunstintegratie ingang Schapenstraat Frederic Geurts © Frederic Geurts
De belangrijkste reden is de veiligheid. De historische bouwdelen zijn deels gerenoveerd in 2001, maar er was niet voldoende budget om de renovatie helemaal af te werken. Daardoor ontstaan er situaties die eigenlijk niet meer veilig zijn op lange termijn.
Zij hebben concrete ergernissen aangeduid en tips gegeven. Daar zijn we mee aan de slag gegaan.
↑
Waarom was er eigenlijk nood aan verbouwingen in STUK?
— Willem Vanderhoydoncks
We willen de voorwaarden zo minimaal mogelijk houden: een idee is om die toegang te koppelen aan de STUKkaart. Daarmee kan je toegang krijgen tot STUK Paviljoenenzaal met zijn coworking space, workshopruimtes en audiostudio. We hopen er een community van creatieve makers uit te bouwen. We willen ownership teruggeven aan de gemeenschap, aan de Leuvenaars, de studenten,
RENOVATIONS
Wat denk je dat de impact zal zijn van de nieuwbouw op de publiekservaring?
Ik hoop dat die impact groot zal zijn. Het publiek kan voortaan verschillende rollen innemen in STUK. Het ene moment kijk je naar een dansvoorstelling in de STUK Soetezaal, het volgende moment maak je samen met je Ten tweede zien we de nieuwe vrienden een podcast in de audiobouwlaag als een voedingslaag studio, of werk je aan een ander in onze werking. In het kunstencreatief project in de coworking centrum zullen we doen wat we space. Bezoekers zijn niet meer altijd al deden: dans, beeld en louter toeschouwers, maar worden geluid. Maar daarnaast komt er gebruikers en makers. Zo blazen in STUK Paviljoenenzaal met zijn we hopelijk een nieuwe frisse wind coworking space, workshopruimdoor STUK met een jonge generates en audiostudio een nieuwe tie die zin heeft om actief aan de publiekswerking, waarvan we hopen dat die het kunstencentrum slag te gaan met de kunstvormen die ze hier te zien krijgen. We zal inspireren. Het is moeilijk om hopen mensen te verwelkomen in te voorspellen hoe dat zal gebeuonze werking die de zaken anders ren, maar die onvoorspelbaarheid is net de bedoeling. We willen het zien dan wij. Het is een experiment. Ik ben benieuwd wat dat experiment aanmoedigen. Wie gaat geven. weet zal er ooit iemand de basis voor een nieuwe voorstelling leggen in de workshopruimte, die dan uiteindelijk terechtkomt in onze STUK Soetezaal. We willen aan onze bezoekers de vrijheid geven om te creëren en kansen geven aan beginnend talent. Wat zijn de voorwaarden om gebruik te maken van al die nieuwe faciliteiten?
60
iedereen die hier wil komen, en we hopen dat er een gemeenschapsgevoel ontstaat in die ruimte. De nieuwe faciliteiten moeten vooral heel toegankelijk blijven.
TALK WITH CARL MEEUSEN (NEUTELINGS RIEDIJK ARCHITECTS) STUK ENCORE: A SOLID UPGRADE
building projects of inconsistent quality, resulting in many unfortunate hitches in the layout. If you take the ground-level entrance on Naamsestraat, for example, the maze of stairs and corridors mean you quickly lose your bearings. Even internal accessibility posed a major challenge. However, when you descend to level -1 via the recess on Naamsestraat, you would immediately get a view of the courtyard and the entire building via the current reception. This courtyard would also prove to be the complex’s most important asset for other reasons.
Houses on a square Another problem arose. Columns filled most of the spaces on Naamsestraat and Schapenstraat. Despite – text Pieter T'Jonck being made of beautiful cast iron, and spaces’ handsome parquet Twenty years – that’s how long the ‘Laboratoires de chimie générale’ on floors, they are inconvenient in theatre performance spaces. Willem-Jan Leuven’s Naamsestraat have been the STUK arts centre. The complex Neutelings of Neutelings Riedijk Architects (NRA) noticed this immehas since become a familiar part diately when he visited the building of Leuven’s cityscape. In 2002, we with Carl Meeusen, who was then in took the giant leap from rooms at charge of the project at STUK. the former ‘Cercle des étudiants A strong concept by NRA étrangers’ on van Evenstraat and combined with a discovery by a building on Vlamingenstraat to Meeusen provided a solution. NRA a complex that has written history reimagined the entire complex as through its design concept. The a collection of ‘houses’ with ‘front imminent renovation adds a new doors’ on the courtyard. To achieve chapter but remains faithful to the this, new buildings without coloriginal setting. umns replaced the wings on the left The site on Naamsestraat side and the back of the courtyard. was not a gift, despite the beauSTUK Soetezaal was lifted from the tiful auditorium at the back. The ground so that the previously closed building’s terrain alone negotiates courtyard opened up to the ramp a height difference of 17 metres leading to Schapenstraat. between the Naamsestraat and the This concept gave the building Schapenstraat. Hence, from the beginning, a broad, deep recess cut a strong identity. The appearance the complex off from Naamsestraat harmonises wonderfully with the old colleges on the Naamto bring light into a basement that sestraat, almost all of which form continued into a courtyard at the a semi-public passage through rear. However, you hardly noticed the city fabric via courtyards and the recess because a glass floor, passageways. Moreover, through which served as a bicycle shed, hid well-chosen openings in the ‘fait from view. cades’ of the ‘houses’, the courtyard The recess is still there but became a kind of stage, with balcowas converted into the complex’s main entrance in 2002. Though not nies or large windows all around, so that the players could appear obvious, it was for a good reason. from everywhere. The complex resulted from several 61
However, that did not solve the problem of accessibility for people with disabilities. Carl Meeusen remembered that at one point, the architects were considering having as many as four elevators, and there was talk of a walkway over the roofs. However, these plans were unfeasible due to the renovation’s tight budget. He found the answer: a single elevator in the axis of the building on the Naamsestraat and the new left wing appeared to make all public parts of the building accessible. A victim of its own success Though there were occasional complaints when accessing the toilets via the courtyard in rainy weather, the building was a success. Some theatre makers also criticised the auditorium’s outspoken design with its austere concrete bridges in the ceiling, the reliefs in the concrete walls, the large window to the courtyard and the loggia at the entrance that lets in daylight; all of which they found very distracting. The possibilities of the loggia, the small stage side balcony and the window to the courtyard were rarely used. Yet this space was the renovation’s centrepiece: it was an expression in stone of NRA’s conviction that theatre does not belong in ‘black boxes’ with no atmosphere or flavour, but in a space with a character that challenges the performers. The success of the building soon revealed a downside. As Carl Meeusen explained, ‘It wasn’t actually designed for such intensive use. Intensive use requires the very best materials, but we simply didn’t have the money for that, no matter how hard we tried. For example, we couldn’t replace the office windows even though they only have single glazing and are draughty. The existing toilets were kept because they were still good enough. And so on.’ We also didn’t succeed with the redevelopment of the Schapenstraat site. It always remained a forgotten egress, suitable for a
renovations
In de eerste plaats heb je al die nieuwe projecten die in de Offspace zullen getoond worden. Dat is natuurlijk een toevoeging aan het aanbod, niet alleen van STUK, maar ook aan het brede culturele aanbod in Leuven. Het is niet zo dat we zelf al die nieuwe projecten in de Offspace willen presenteren. We hopen dat anderen – kunstenaars, collectieven, creatieve ondernemers – voorstellen doen om in die nieuwe zaal iets te tonen en zelf te organiseren waar wij niet aan gedacht hebben.
II.2
Dankzij de nieuwe bouwlaag zullen de bezoekers niet meer louter toeschouwers zijn maar ook gebruikers en makers worden.
Better, not different Carl Meeusen did not witness the new building’s opening in 2002. Shortly before, he started a practice as an osteopath in Antwerp. ‘I wanted to do something with my diploma,’ he chuckles. However, by a strange twist of fate, he later became an employee and eventually a co-manager at NRA. This was due to their excellent cooperation during the construction. ‘I don’t know anything about construction, but I’m very good at organising. That was what I did at STUK as the renovation’s project leader. When NRA later looked for someone to run a project, they gave me a call. I started working for them part-time, and now it’s almost full-time’. Since it was logical for NRA to do the new renovation, the curious situation arose where Meeusen is now involved as an ‘architect’ in renovating the refurbishment of which he was once the client. You can’t be more up to speed than that. ‘We still had long conversations. A lot has changed since 2002: mobility is changing in Leuven, so more bicycle sheds are needed. Ticket counters fell into disuse. Thus the question arose as to whether the reception should remain the main entrance. Today there is a more vigorous insistence that people with disabilities can navigate through the building unaided, which is currently difficult. A catch-up in terms of sustainability was also necessary. The single-glazing in the offices isn’t acceptable an62
––
INSERT STUK BUILDING
Drumming inside the Velodrome. And last but certainly not least, we present a sound exhibition with a series of tantalizing sound installations throughout the city, so you can discover how Leuven sounds by bike or on foot. Don’t miss our artistic Spring 2022, it will be something to remember. ––
WILLEM, OUR FACILITY MANAGER TALKS ABOUT THE WHYS AND WHEREFORES OF THE RENOVATION A NEW BUILDING AS A NUTRITIONAL SUPPLEMENT – Karla Vanraepenbusch ‘The new building will once again bring chaos to our operations. STUK has become a well-oiled machine, but I fear that this could turn into perfectionism. In the long term, this is detrimental to innovation in the arts. I hope that the new building will have a disruptive effect. We want to encourage experiment,’ says Willem Vanderhoydonks, infrastructure manager at STUK. He keeps the place running and is coordinating the renovations, about which he is happy to tell us more.
––
STUK ON LOCATION The STUK building will be closed from November onwards, but the STUK programme will be richer than ever. During the renovation period, STUK will be all over the place with an exclusive location programme. Unique locations will add to an extraordinary artistic experience. The wayward Canadian company Le Patin Libre makes the elegance and velocity of ice skaters on an ice rink almost tangible, Listen Here: These Woods lets you look at trees in the woods in a mindful way, Seppe Baeyens based his performance Birds on the public space and world renowned company Rosas performs their key piece
Why was STUK in need of a renovation? The main reason is safety. The historic parts of the building were partly renovated in 2002, but there was not enough budget to complete the renovation. This has created situations that will no longer be safe in the long term. The second major problem is accessibility. The height difference between Naamsestraat and Schapenstraat is 17 metres, so you constantly have to climb stairs to get anywhere. The site is not accessible, especially for people with visual impairment, walking difficulties, or wheelchair. So we consulted the Accessibility Committee, a panel of experience experts in the city. They specified
problems and provided advice. Then we started working on these. The third reason is environmental. The heating and lighting could be much more energy-efficient. The windows are single glazed and must be replaced by double glazing. The rainwater simply runs into the sewage system, which we want to tackle with infiltration crates. We also want to ensure that our sanitary facilities run on rainwater instead of tap water. These are all targeted interventions to reduce our environmental footprint significantly. STUK’s artistic activities also need more space. Currently, STUK’s activities are limited to what the programmers line up in the existing spaces. Therefore, we want to create a new auditorium, which for the time being, we are calling the Offspace. It will be a multifunctional soundproof room for concerts, exhibitions, debates, and the like. We also want to upgrade STUK Paviljoenenzaal by installing a coworking space, workshop spaces and an audio studio. There will also be a new office for the LOKO Cultuur students to keep the dynamics young and fresh. In this new storey, we want to give more space to bottom-up initiatives. Leuven is in need of this. Finally, we want to renew the outdoor infrastructure. Most visitors see Naamsestraat as STUK’s front and Schapenstraat as the back. Consequently, all bicycles end up at Naamsestraat, but there is no room there. So we shall rearrange everything. The hindrance on Naamsestraat is spread out, creating a better situation for the entire locality. It will also be more welcoming with added green space and benches. And we are installing an integrated lighting plan so that our visitors feel safe at night. We want to make the building and the public space more legible and accessible. Who invests in the renovations? We currently have a budget of 4.4 million euros. We obtained 63
2.4 million euros through the Cultural Infrastructure Fund of the Flemish Community. The City of Leuven and the Catholic University of Leuven have both committed 750 thousand euros. STUK will cover the remaining amount, which is currently about 500 thousand euros. Why doesn’t STUK just stay open during the renovation? We considered working in phases by closing STUK one part at a time and keeping the rest of the building open, but that’s very difficult in our inner-city historical context. Moreover, it is much cheaper to do the demolition work first, then the joinery, the interior finishing, and so on, than to repeat this process for each part of the building. Besides, the public can’t experience art safely on a construction site. That’s why we have decided to close STUK temporarily from 15 November 2021. The renovation period has been set at nine months, so if all goes well, STUK will reopen in September 2022. Does STUK’s closure mean that public activities will stop? Our programmers have worked hard to keep our public activities thriving beyond STUK’s walls. Though the building is closed to the public, STUK is setting up projects all over Leuven. There are a lot of excellent projects that are already on the agenda. For example, the KNAL! city festival, of which STUK is the supporting partner for the sound section, the Planetarium Music Festival. What do you think the impact of the new building will be on STUK’s operations? Firstly, there are all the new performances that we shall programme in the Offspace. Of course, this is an addition to STUK’s cultural offerings and Leuven’s cultural offerings that STUK also supports. It’s not
that we want to produce all those new performances in the Offspace ourselves. We hope that others will come and programme new performances at STUK that we hadn’t thought of. Secondly, we see the new building layer as a nutritional supplement to our operations. We shall continue doing what we have always done in the arts centre – dance, image and sound. But in addition, STUK Paviljoenenzaal, with its coworking space, workshop spaces and audio studio, will have a new public function that we hope will inspire the arts centre. It’s difficult to forecast how this will develop, but that unpredictability is precisely the point. We want to encourage the experiment. Who knows, someone will one day lay the foundation for a new performance in the workshop space, which will eventually end up in our STUK Soetezaal. We want to give our visitors the freedom to create and offer opportunities to emerging talent.
renovations
ymore. There are also some repairs and the relocation of the sanitary facilities to an indoor space. Then you quickly reach the limits of the budget, even though it’s three million euros. Hence, major adjustments were not possible, but they were also not necessary. ‘This renovation was a good thinking exercise. When people use a building day in and day out, they lose sight of its purpose. Through the discussions, we concluded together with the STUK team that the original design is still valuable and appropriate but needs an upgrade here and there. For example, we shall make the stairs to the reception and Naamsestraat more gradual and spacious. The square on Schapenstraat will become a second main entrance with ample space for bicycles. This is possible because you no longer necessarily have to pass the ticket counter when visiting. We add extra lifts to increase accessibility. So the building will be improved and more comfortable, but will remain as you knew it.’
What are the conditions for using these new facilities? We want to keep the requirements as limited as possible. One idea is to link that access to the STUK card. This will give access to STUK Paviljoenenzaal with its coworking space, workshop rooms and audio studio. We hope to build a community of creative makers there. We want to return ownership to the public, Leuven’s people, the students, and everyone who wants to come here, and we hope to create a sense of community in that space. Above all, the new facilities must remain very accessible. How do you think the new building will impact the audiences’ experience? I hope the impact will be immense. From now on, the public can take on different roles at STUK. One moment you are watching a dance performance in STUK Soetezaal, the
II.2
few bicycle sheds and car parking spaces. The access staircase that descends from Naamsestraat to the reception also looked shabby after some time. More and more visitors still used the ground-floor entrance and then descended via the cafe on the ground floor to the reception or the courtyard. Another problem was the lack of bicycle parking at that entrance. It became clear that the building needed a facelift when the passageway ceiling under STUK Soetezaal gave way.
64
stuk community II.3
next, you are making a podcast with your friends in the audio studio, or you are working on another creative project in the coworking space. Visitors are no longer mere spectators but become users and creators. In this way, we hope to bring a breath of fresh air to STUK, with a young generation that wants to get actively involved with the art forms they see here. We hope to welcome people into our processes who see things differently than we do. It’s an experiment. I’m curious what it will bring.