pantheon ocr test

1

Redactioneel

De san itaire ru imte schijnt de plek bij uitstek te zijn om te zien of een architectuur goed is. Als de tegels precies passen (dat wil zeggen: als je geen afgesneden tegeltjes aantreft) dan heb je te maken met goede architectuur. Dan is er nagedacht over het toilet en is het niet als restje overgeb leven . Dan is er een perfecte sym biose tussen architectuur en de bouwpraktijk.

Nou vraag ik u: hebt u zich ooit verwonderd over de architectuur van een toilet? I k niet. Hooguit het functioneren ervan blijft je bij.

Zo is het in Koolhaas' Danstheater niet mogelijk om beide blowers voor het drogen van de handen met t">lee man tegelijkertijd te gebruiken. Voordeel hiervan is wel dat als er een kapot is, je altijd nog een reserve blower hebt hangen. Maar dat terzijde.

Maar, zal u zeggen, er is toch altijd sprake van een beleving in zo'n toilet? Inderdaad, maar deze is verre van arch itectonisch. Op de keus van de tegels na en de belichting (wat eigenlijk ook nog randgeva llen zijn) bestaat zo'n ruimte bij de gratie van industriële producten. Een toilet is een sta lplaats voor industriële producten en het zijn ook deze producten die een toi let ma ken of breken. De toiletten van Villa VPRO zijn hip, maar dat komt dan ook alleen door de design wasbak uit beton. De nieuwe toiletten van Bouwkunde zijn weer een voorbeeld bij uitstek. Glimmende tegels en waterkranen die goed zijn weggedesigned. Licht dat aan tweent als j e binnenkomt en natuurlijk de lady-pi. Niks hieraan is volgens mij architectuur. De architect is hierbij een soort bewoner van zijn nieuwe huis die komt shoppen in de cata logus van de IO-er en daarmee zijn architectuur maakt. Je arch itectuur shoppen uit een cata log us. Het droombeeld van Carel Weeber.

Nu rest mij nog de vraag: wat is de impact va n de objecten die onderdeel vormen van een architectuur? Sterker nog, is menig woningbouwproject qua architectuur niet veel meer dan het maken van sta lkamers voor de industriëel ontwerper? Ooit bij 'Eigen huis en tuin' een andere ruimtemanipulatie gezien dan een verfje en een paar nieuwe objecten)

De redactie

Van de Voorzitter

Bouwkunde is het helemaal, Met onze koker en tekenlineaal, Dit zijn de eerste twee regels uit een liedje dat ieder jaar gebruikt wordt om de nieuwe lichting studenten te "drillen" en te overtuigen van de lol en het nut van de studie bouwkunde.

Onder het mom van 'denk niet te veel, dat doen wij wel voor j e' worden de eerste jaars in de bouwkunde admosfeer ingeleid en gemotiveerd voor deze studie.

Omdat dit een beproefde methode is, stel ik het volgende voor: Over iets meer dan een jaar wordt het nieuwe curicu lum ingevoerd.

Om dit tot een breed gedragen succes te maken gaan we iets soortgelijks als met de nieuwkomers doen. Ik denk aan een middag in het auditorium van de au la, waarop we het grote CurVe-lied gaan zingen. Onder leiding van het faculteitsbestuur worden dan van een beamer-projectie de volgende zinnen gezongen: Curve is het helemaal, Met ons onderzoek en afstudeerlokaal,

enz..

Deelname is verplicht en bij de ingang krijgt iedereen een T-shirt met de tekst: " I love CurVe

Bart Cosijn

MVRD small soft orange

Denemarken excursie verslag

004 - ~

Stockholm questioning urban planning

academisch visie op academisch onderwijs

kruisbestuiving

een vergelijking tussen 10 en bouwkunde

industrieel

020

.-

industrieel ontworpen architectuur

--~"

'J'

'--.""-~

de oppelVlakte de oppervlakte van de architectuur

technophobia do you suffer from ... technophobia

humanized workshop

C02 C02 2001

stylos onderwijs curriculumvemieuwing

•

exCUrsies

Spanje en Nederland

bookshop nieuwe boeken

Paviljoen ... maar daar wordt je wel vies van!

Column door Winka Dubbeldam

033

-~-

_

Misja van Veen, Sybren de Graaf Klein, zacht en oranje is het nieuwe bouwwerk van MVRDV, Op een amsterdams binnenterrein naast het hoofdkantoor van De Volkskrant staat het nieuwe kantoor van grafisch ontwerpburau Thonik. Het binnenterrein is omringd met woonhuizen en er staan enkele oude bedrijfspanden. De smoezelige omgeving is een goede achtergrond voor het oranje gebouw, vooral de pastelgroene hal ernaast geeft een mooi contrast.

De gevel is afgewerkt met

oranje rubber waardoor de betonnen constructie zacht aanvoelt.

Alle openingen in de gevel bestaan uit dubbele deuren die net zo oranje zijn als de wanden .

Er is in de buurt veel commotie ontstaan over het gebouw. Als de zon in het binnenterrein schijnt wordt de hele omgeving namelijk oranje aangelicht. Veel omwonenden hebben aangegeven last te hebben van de oranje waas in hun woning. Een voorbeeld van iemand die overlast heeft is een kunstenaar die enkel zwart-wit schilderijen maakt.

2

pantheon 05 0001

Er is dus veel aandacht voor de buitenkant van het gebouwtje maar architectonische beauty is more than skindeep. Na het binnen gaan van één van de identieke openingen is er een halletje met twee deuren, gardobe, WC en een trap naar boven. Eenmaal door één van de twee deuren wordt duidelijk dat het halletje met trap als een mintgroen volume in de ruimte is geplaatst. De vloer van de gehele begane grond is wit rubber, vergelijkbaar met een gymzaalvloer. Het plafond loopt vanaf de voorzijde trapsgewijs op richting de achterkant en is daar geperforeerd met ronde daklichten. De kale lichtarmaturen zijn evenwijdig aan de kanaal platen bevestigd en begeleiden zo de sprongen in het plafond .

Op de eerste verdieping wordt de mintgroene service-unit voortgezet waarin de trap, keuken en badkamer zijn opgenomen .

De vloer en trapjes op de eerste verdieping zijn bekleed met houten vloerdelen. Aan de voorkant van het gebouw is als gevolg van de verspringen in de vloer een hoge ruimte en aan de achterkant is het balkon. Dankzij de daglichten en de deuren in plaats van ramen is er een sterke relatie tussen binnen en buiten.

Het gebouw is een duidelijk voorbeeld van de ' statement' architectuur waar Gijs de Waal het in de vorige Panteon over had .

Maar achter de schreeuwerige gevel ligt een voorbeeld van natuurlijke schoonheid. Het gebouw laat zien dat de Big Soft Orange bureaus (Michael Speaks) niet enkel met quantiteit bezig zijn maar ook met kwaliteit.

e

pantheon os 0001

3

De ontdekking van Denemarke

Gea Ebbinge foto's: Gea Ebbinge en Katja Effting

In het kader van de module D3 Landschapsarchitectuur vertrokken begin april 14 studenten vergezeld door docenten Saskia de Wit en Inge Bobbink richting Denemarken. Voor mij een nieuw land en een nieuw vakgebied, Landschapsarchitectuur.

Het landschap is

en paradoxaal begrip, aan de ene kant is er de natuur en aan de andere kant is er het menselijk ingrijpen in de natuur.

Bij

landschapsarchitectonische ontwerpen wordt dat spanningveld tussen wat groeit en wat gemaakt wordt heel belangrijk. Natuurlijk zijn daar verschillende opvattingen over. Zo kun je je afvragen of de natuurlijke elementen zoals bomen en planten als bouwstenen het ontwerp dienen of dat ze zelf in hun natuurlijke vorm een onderdeel van het ontwerp zijn. Door de jaren heen zijn hier in de Deense landschapsarchitectuur ook verschillende opvattingen over geweest.

Net als in Nederland kent Denemarken een uitgestrekt open landschap waar men behoefte heeft om door middel van voornamelijk bomenrijen kamertjes te vormen op zo intiemere ruimtes in het landschap te creëren. Deze elementen uit het grote landschap worden in kleinere landschapsarchitectonische werken voortgezet. Tijdens de ontwerplessen van de D3 is het door de schalen heen ontwerpen ook één van de belangrijkste dingen die telkens naar voren kwamen. De overgangen van het ontworpen park naar het grotere landschap wordt dan een belangrijk punt.

Bovendien is het bij landschap ook belangrijk dat het ontwerp zich door de jaren heen als een sterk ontwerp ervaren blijft worden.

Vooral de ontwerpen van de grote Deense landschapsarchitect S0rensen lijken daarin erg te slagen zijn ontwerpen kenmerken zich door eenvoud en helderheid . Het belangrijkste werk dat wij tijdens de reis van hem bezochten was het Kongeshus memorialpark. Dit park werd in 1945-53 als monument voor diegene

4

pantheon 05 0001

die de heidegebieden opnieuw hadden ontgonnen. Hij koos in dit grote heide gebied voor een vallei waar hij accenten in legde door middel van sculpturen, die uiteindelijk leidde tot een mysterieuze ronde verzamelplaats. Bij dit project is vooral de beleving erg belangrijk. Het bestaande natuurlijke gegeven van de steeds wijder wordende vallei wordt door S0rensen op een subtiele manier kracht bij gezet.

Een andere projecten wordt er weer op een heel andere manier omgegaan met het omringende landschap. Zo wordt bij de Entepen0rsk01e te Ebeltoft het landschap op de binnenplaats van het cursuscentrum op een abstracte wijze in de compositie van de tuin weergeven.

Veel projecten die we op de reis gezien hebben waren redelijk gedateerd, een goed test natuurlijk om te kijken of het door de jaren heen een goed ontwerp blijkt te staan. Een vraag die echter wel bij mij rees hoe de huidige landschapsarchitectuur van Denemarken eruit ziet. Wellicht is er weinig verschil, omdat ook in de tijd een grotere schaal wordt gehanteerd bij een landschap en de veranderingen dus trager verlopen. Geen mode van de laatste jaren.

~

pantheon 05 0001

5

Questioning Stockholm Stockholm's Water - A Great Urban Open SpaGe.

The deep channels of the archipelago penetratie the innermost part of the eastern shoreline of the city of Stockholm. Historically this City of Islands became an important port because of its position between M채iaren, a large island lake to the west, and inlets of the Baltic Sea. This position remained a key to its expansion as a great trading city until the mid-1800s, wh en land transport began competing with shipping and, in many cases, proving its superiority.

As aresuit, the city centre separated from the harbour. Original functions changed, and new priorities were adopted. Certain areas still serve as quayside promenades and ferry terminals, while others are now thoroughfares and parking places, creating borders between city and water.

Water activities chiefly involve pleasure craft and local ferries with

Sections of the modern port are still used daily for heavy shipping

destinations throughout the archipelago. Summer brings traditional visits by ocean liners, which - despite their si ze - anchor in the

and cross-Baltic, combined cargo-passenger ferries. Today a

heart of the city. Such vessels are part of today's cityscape.

6

pantheon 05 0001

substantial percentage of shipping is no longer essential to the city or archipelago, most goods arriving in Stockholm have

destinations closer to other ports, both north and south of the city.

As a result, a great deal of unnecessary traffic goes through the city, causing congested motorways, traffic frustration and air pollution.

In future, coastal vessels may weil avoid the city of Stockholm as a destination. Sections of the port would then be availabie for redevelopment.

Stockholm is laid out according to a centrally oriented plan, and its public transport network follows the same model. A densely builtup city is surrounded by spacious suburbs, created in response to the old, overcrowded inner city. The latter stands on a concentrated group of islands, boxed in by water and national parks. Any peripheral area availabie for redevelopment is of great interest to those planning the future of Stockholm.

Which areas near the water should be conserved? Which can be redeveloped in the future and for what purposes?

Instead of as a boundary separating the city into parts, might the water be seen as a means of travel that can connect them instead?

What should face this great urban space water? What " natural' relation might quayside and harbour have in the future?

Waterfront activities are generated by the presence of local ferries.

Along the quays of Old Town, heavily travelled streets lined with parking places do not relate to the use, architecture and construction of adjacent buildings. ti)

Bron: Europe: Coast Wise. Editors Jan de Graaf with D'Laine Camp An anthology of refiections on architecture and tourism.

010 publishers, Rotterdam 1997

pantheon 05 0001

7

Stockholm as it now is suffers from suppressed development, especially the wastelands between the inner city and the sub-urbs. These places consist industrial areas, infrastructure, (social) housing and old harbours. During a 5day workshop 11 students worked on a redevelopment plan for Stockholm, which at the end was presented to the local government, architects and city planners.

Questioning 8

pantheon 05 0001

The cancept : A hand. Extended; mutilated; twisted.

A surface. Tran sfarmed inta a structure.

An en trance. A landmark far the city. Bath fram the sea and the raad.

Duality. Twa c haracters a f the surface: activity vs. p assivity .

Mavem ent. A place in cantinuas ma tian. Vibrating. Flawing. A live.

Parklife. Ecalagical urbanity.

Im-port-ed Europan 6 Marseille Many challenges face the ones who want to succeed in planning the new port area of Marseille. First of all, it is a port, the general opinion of people is th at ports are unfriendly places. Secondly, the wish to heighten the status of the worn -down area surroundng it. Thirdly, to make way for a new group of inhabitants, which, if one read between the lines, are the ones who wililead the way towards this new type of habition.

Our appouch to the first problem is simpie; almast to easy. The

ground surface. When it appears again, it is in another shape. It

pier close to the area is where we begin, by the water. The proposed

is now the structure holding the three residential hi-rise buildings

site for the compitition is effectively cut off from the water by a

and the new libary/ office building.

large parkingspace/ transport area, rerving the ferry-port a bit further out. We occupy this area space by turning it into a large green space for the inhabitants of the city. The surfaces slowly rises, twistes to create a slope facing south . It divides, looses its function as a floar. As it crosses the road, it creates a passage; an entrance (or an exit if you wish). It dives, disappears under the

10

pantheon os 0001

We approach the problems posed by the site. Today, the site is cut of from the port by the motorway infrastructures and is in economie and aesthetic decline. We propase a straightforward solution to make the area more attractive for bath businesses and people.

Sometimes it's necessary not to hesitate. Instead it's better to

rush in headlong and make sure to break right on through to the

The library : Following the concept used in the appartmentbuilding, the library takes on

other side.

In the West there is a large pier that is used for ferry transports.

a bigger scale with multistorey volumes and fioors attached to the core, which holds

This is replaced with a large park space suitable for sports and

carrying all the books on its outer facade. Th e volumes hold the more intimate

the comm unication and the installations. It also acts as an enormous bookshelf,

leisure activities. Because of the la ck of green spots in the city

functions, su eh as studyrooms, a newspaper department, multimedia services, offices

core, th is is bound to be an oasis. Roomy, soft and free, scarce

and just above the streetlevel a restaurant. Th e library is surrounded by an outer glass

goods in the city core. lts unique constitution will attract people of

facade, which appears as a wrapping more than a wall, and diffuses the building within

all kinds, making possible a healthy injection of external influences

it.

into this cut-off area .

Between the sea and the first blocks of the city, there are two broad motorways leaving a dead, shaded area beneath them. We overcome th is by splitting the park area into four fingers that leap and twist their way high through the sky over the roads. Two of these include pedestrian pathways th at lead from the housing area to the seaside park.

In the East we rise four buildings, three of which are residential complexes and one is a library, also holding offices.

Since the residential houses are 140, 160 and 180 meters high and the library/office building being 100, their very appearance as weil as the view from their insides makes for a magnificent sight when approaehing from sea or land, or when standing at one's window, looking out over the city. Companies in Marseilles who wish to

The Iloorstructure is made up by a reinlorced concrete canti lever, which thickens near the main body. Two rens ion rods , one on each si de ol the aparlment help easen the load.

profile themselves as modern and dynamic will want to have their offices in edifices like these. By building a library, cultural flow in the area will increase, making it safer and more attractive to nonlocals. The Arenc wililive again. The apartments are square tubes that penetrate the main body, alone or in pairs. Connecting the two sides of each apartment is a ramp, or tunnel, which leads from

By tinting the windows lacing south sunlight heat is reduced.

the living room to the bedrooms. Adjacent to the tunnel, inside the main body, are storage functions and a bathroom.AII units are equipped with a great view, the lowest ones being not at street

The lower main body ol the building is unable to house an elevatorshalt because ol its curvature . Therelore, staircases and elevators are contained within verlical supports , which also stabilize the structure as a whoie.

level, but elevated 10 meters from the ground.

The appartment: A negative shape that pierces the structure. A multifunctional plan that enables personal definition and use. Intimate entrances half a story down. Flexibility in plan through the use of a modular grid. Openness. Lightness. The living offered is quite different from th e rest of Marseille; spacious, green, modern. All of which are to be seen as luxury in a densly populated city as this.

longitudinal seclion

s ingle module

doubl e module

trip l e m o dul e

This project is done by some swedish students Irom the K.T.H Royal Institute ol Technology Stockholm.

e

pantheon 05 0001

11

Naar aanleiding van de invoering van de Bachelor-Master structuur in het Nederlandse hoger onderwijs is de discussie gestart over de meerwaarde van een universiteit ten opzichte van het HBO. Het belangrijkste verschil is het feit dat een universiteit een academische instelling is.

Binnen een academische instelling zullen studenten op een andere manier worden opgeleid dan binnen een niet-academische instelling, maar wat is dat nou die academische vorming?

Een academicus is meer dan een expert op zijn vakgebied. Het is belangrijk dat een student op een universiteit leert kijken buiten de grenzen van zijn vakgebied en ook met die informatie kan werken. Een student moet leren kritisch te zijn, eigen keuzes kunnen maken en deze beargumenteren . Een academicus is iemand die nieuwe kennis kan ontwikkelen.

Een academische houding is echter niet iets dat een student vanzelf krijgt, een universiteit heeft de verantwoordelijkheid om dat aan te leren. Academische vorming is meer dan persoonlijke ontwikkeling. Natuurlijk dragen onder andere bestuursactiviteiten bij tot de vorming van studenten . Hier spreken we echter nog steeds van een vorming waar de student zelf voor kiest. Om ervoor te zorgen dat in principe alle afgestudeerde ingenieurs academisch gevormd zijn, zal het onderdeel moeten zijn van het curriculum.

De docent en zijn onderwijs

In een ideale situatie laat elke docent in zijn of haar vak elementen van academische vorming voorkomen. In een ideale situatie zou op alle universiteiten, ook de technische universiteiten een academisch klimaat heersen, dat vanzelfsprekend is. Activiteiten op uiteenlopende gebieden worden binnen zo'n academisch klimaat gewaardeerd, en prioriteiten worden niet gesteld op basis van zuiver economische motieven.

Docenten en studenten stellen voortdurend de waarom-vraag. Men kan zich breed ontwikkelen en met elkaar kritisch in discussie gaan over zaken binnen en buiten het vakgebied. Studenten kunnen zich volledig ontplooien naar aanleiding van hun interesse en de kritische docenten geven hen daarin alle vrijheid en begeleiding.

Effecten van techniek Op dit moment lijkt het onderwijs van de technische universiteiten gericht te zijn op 'het klaarstomen van studenten voor de maatschappij'.

Studenten leren vaardigheden en kennis die hen straks in het bedrijfsleven geschikte werknemers maakt.

Het bedrijfsleven is echter lang niet het enige onderdeel van de samenleving waar een ingenieur mee te maken krijgt. Heel vaak wordt binnen het technisch onderwijs de maatschappij in bredere zin vergeten.

_-

De houding ten opzichte van onderwerpen als ethiek en filosofie is afwijzend. Vaak wordt gezegd dat studenten en docenten op een TU

12

pantheon 05 0001

daar niet in geĂŻnteresseerd zijn. Maar het is net de ingenieur waarvoor het belangrijk is te weten wat voor invloed technologie op de samenleving heeft. Techniek is een middel waarmee juist dingen beĂŻnvloed en veranderd kunnen worden. Ingenieurs zullen midden in de maatschappij komen te staan en daarin verantwoord met hun vakgebied om moeten gaan.

Bredere interesse Het leren omgaan met andere vakgebieden is ook een onderdeel van academisch onderwijs. Studenten moeten een zekere breedte ontwikkelen waarbij het interesse voor andere vakgebieden en de relatie met je eigen vakgebied tot uiting komt. Opties hiervoor zijn het instellen van universiteitscolleges of het doen van vakken aan andere universiteiten. Ook binnen projecten kan hier aandacht worden besteedt.

Uit verschillende discussies blijkt dat het onderdeel academische vorming binnen het gewone onderwijs het belangrijkst is. Dit is echter ook het moeilijkst. Je moet dan bij de docent beginnen . Hoe kun je ervoor zorgen dat docenten op een prikkelende en uitdagende wijze vorm geven aan hun onderwijs? Docenten moeten de discussie aan durven gaan en zich van hun zwakke kant durven tonen. De cultuur op de universiteiten is vaak nog die van het overbrengen van kennis, de docent weet en de student leert. Om een situatie te bereiken waarin de docent de student begeleidt in het zoeken naar kennis en oplossingen hebben we waarschijnlijk een aantal generaties nodig.

Universiteiten kunnen door middel van het aannemen van nieuw wetenschappelijk personeel meer rekening houden met de didactische kwaliteiten die die mensen hebben. Het herwaarderen van onderwijs ten opzichte van onderzoek is al een goede start om het wetenschappelijk personeel te motiveren aandacht te besteden aan hun onderwijs.

Op kortere termijn kan binnen het curriculum ruimte gemaakt worden voor ethische en maatschappelijk vraagstukken.

Binnen het curriculum kunnen studenten ook de mogelijkheid krijgen om eens iets heel anders te doen . Alles mag bij wijze van spreken, als ze het maar kunnen beargumenteren. Zo leert een student kiezen op basis van zijn eigen interesse.

Op deze manier omgaan met academische vorming 'zijdelings' van de vakkennis is absoluut niet het essentiĂŤle punt, maar een stap in de goede richting.

De docenten van nu zijn de studenten van vroeger en de studenten van nu zijn docenten van de toekomst. Om het onderwijs op de universiteiten op lange termijn te ontwikkelen moet de discussie over academisch onderwijs in stand gehouden worden .

e

pantheon 05 0001

13

, ,

.........

-

..... ' _...

-~--~

,

-

-----

pantheon 05 0001

15

Ontwerpmethoden voor industrieële producten en methoden voor architectuur hebben overeenkomsten, maar ook verschillen. Dit artikel vergelijkt beide processen, de producten en de spelers. Het is geschreven naar aanleiding van een gelijknamige scriptie.

-

We beginnen met een vergelijking van de producten, waarna we ons kunnen richten op de andere facetten, zoals het proces. Een

omwonenden en passanten er tegenaan kijken .

Het verschil in schaal levert grotere verschillen op. In tegenstelling

( industrieel) product is een roerend product dat wordt bedacht en gebruikt omwille van de functies die het kan vervullen. Architectuur

tot het product speelt bij architectuur het interieur een grote rol.

wordt binnen het kader van dit artikel gezien als het resultaat van

bezighoudt met ruimtebeleving.

een architectonisch ontwerpproces. De verschillen vinden plaats

Tenslotte kan je zeggen dat de persoonlijke binding met een

op verschillende gebieden.

architectonisch product meestal groter is.

Hier hangt ook het verschil mee samen dat architectuur zich

Het eerste en belangrijkste verschil is dat een product monofunctioneel is, terwijl architectuur een aantal functies heeft.

Op de faculteit industrieëel ontwerpen van de TU is het boek

Omdat architectuur een langere levensduur heeft en in de tijd

'Productontwerpen, structuur en methoden' van Roozenburg en

andere functies moet kunnen vervullen is het doel van architectuur

Eekels de eerste twee jaar verplichte literatuur. Het boek is als

lastiger te omschrijven. Architectuur is te zien als de som van een aantal producten. Haar doel is dan ook de som van de doelen van

leidraad gebruikt in de scriptie.

Omdat een product niet het eeuwig leven heeft moet een

de subcomponenten. Daarnaast komen er nieuwe doelen bij, zoals

onderneming steeds nieuwe producten blijven ontwikkelen . Dit

aanpasbaarheid, behaaglijkheid, esthetiek etc.

proces heet het productontwikkelingsproces. Het begint met de productplanning, waarbij de onderneming de markt onderzoekt waaruit ideeën voor nieuwe activiteiten voortvloeien . Dit wordt in de zogenaamde stricte ontwikkeling uitgewerkt tot gedetailleerde ontwerpen voor het product, de productie en de verkoop. Naast dit technische ontwikkelingsproces moet een onderneming

De levensduur van een industrieel product is afhankelijk van de markt. Als een product succes heeft en er daardoor concurrentie ontstaat kan hier daardoor niet rendabel meer zijn en verdwijnt het van de markt. Er wordt gekeken naar de behoefte van de markt. Iets dat niet zo makkelijk kan in de architectuur. Daar is de behoefte vrij duidelijk. Een betaalbaar, ruim, liefst vrijstaand huis met een garage. Maar de markt wordt niet uitsluitend bepaald door de consument en de bouwer. Meer dan de helft van de huizen wordt gehuurd. De primaire behoefte blijft gelijk (een dak boven je hoofd), maar de secundaire verandert ook hier in de loop van de tijd door sociale, economische en technische veranderingen.

Een consument koopt een product zoals het er op dat moment uitziet en verwacht niet dat het aanpasbaar is in de loop van de tijd. De relatief korte levenscyclus en lage kostprijs hangen hiermee samen. Ook veranderende behoeften door trends zijn hierbij van invloed. Bij een architectonisch product verwacht een gebruiker wel dat het blijft voldoen aan de veranderende eisen. Het moet dus flexibel zijn. Als er ineens gehele wijken worden gebouwd op

het commercieële ontwikkelingsproces. Omdat beide processen in praktijk niet soepel verlopen moet het proces concentrisch worden ingericht.

Deelontwerpen worden in onderlinge samenhang globaal uitgewerkt, waarop het geheel kan worden beoordeeld en aangepast. De ontwerpen groeien spiraalsgewijs (iteratief) van nadenken over een marketingplan:

vage ideeën tot concrete plannen.

Productontwerpen is een vorm van probleemoplossen waarbij over het algemeen van doel (functie) naar middel wordt geredeneerd.

Je stelt eerst het functionele gedrag vast waaraan het eindontwerp moet voldoen, waarop je een ontwerp maakt wat je telkens terugkoppelt, zodat er wordt voldaan aan het functionele gedrag .

De ruimtelijke vorm en materialisering van een product noemen we

momentane eisen 'is de kans aanwezig dat alles ineens zal moeten

het ontwerp. De functie moet een verandering in de omgeving

worden aangepast in de toekomst.

Een product in context aanhankelijk; een electrische tandenborstel

teweeg kunnen brengen door menselijk handelen. De tanden van

is waterdicht en in badkamerkleuren . Maar verder is het locatie

de gebruiker zouden zonder de elektrische tandenborstel ongepoetst blijven.

onafhankelijk. Architectuur is sterk context- en locatieafhankelijk.

16

Er zitten veel relaties tussen het product en de omgeving.

Over het algemeen blijkt de structuur van versëliillende

Daarnaast hoeven niet alleen de eigenaars, maar ook de

ontwerpprocessen onderling redelijk overeen te komen. Het proces

pantheon 05 0001

is te onderscheiden in een aantal fasen. Deze worden beschreven

functie

als de basiscyclus van het ontwerpen. Hoewel het proces nooit zo soepel loopt als het fasemodel doet vermoeden, is het model toch

J

onmisbaar voor

analyse J

plannen

en

beheersen

van

het

Het fasemodel berust op het idee dat het ontwerp in wording kan

criteria

bestaan uit een functiestructuur, een principeoplossing en een gematerialiseerd ontwerp.

f

synthese

het

productontwikkelingsproces en het bepalen van beslispunten.

.-

Bij de analyse wordt eerst geformuleerd wie het probleem heeft, wat het probleem is en wat de doelstellingen zijn. Vervolgens wordt het programma van eisen gemaakt. Hierin kunnen verschillende

J

,

voorlopig ontwerp

,

simulatie

,

verwachte eigenschappen evaluatie

I waarde van het ontwerp

I

zaken staan. Een verbaal criterium (de kleur bijvoorbeeld) kan zowel een eis als een wens zijn en je kan er alleen van zeggen dat het ontwerp er wel of niet aan voldoet. Ordinale cnferia zijn altijd een wens en veel minder specifiek (bijvoorbeeld dat de prijs zo laag mogelijk moet zijn). Normen zijn altijd een eis en worden door externe instanties opgelegd. Specificaties zijn uitspraken over de geometrie of het materiaal en leggen dus al een deel van het ontwerp vast in het programma van eisen. Het PvE moet zelf ook goed en volledig zijn.

Simulatie is het nabootsen van het gedrag van een systeem met behulp van een ander systeem. Het gaat vooraf aan de werkelijke productie en wordt gebruikt om mogelijke fouten nog te verbeteren.

Hierna kan ge毛valueerd worden. Het voorlopig ontwerp wordt vergeleken met het PvE, waarna besloten wordt of het ontwerpvoorstel verder wordt uitgewerkt, of dat het terug gaat naar de synthese.

Nu wordt de fasering van het bouwproces besproken en de plaats

beslissing

van het ontwerpproces daarbinnen. In tegenstelling tot productontwerpen is de probleemeigenaar vaak individueel bekend en zijn behoefte wordt achtereenvolgens verwoord in een basisprogramma, een globaal PvE en een gedetailleerd PvE. Het PvE bestaat over het algemeen uit een algemene karakteristiek van de te bouwen instelling, de afdelingen en hun onderlingen

aanvaardbaar ontwerp

relaties, een overzicht van de benodigde ruimten en hun kwaliteit van afwerking en een opgave van de installaties en de gestelde technische of economische levensduur.

De ba siscyclus路路van het ontwerpen

Om het proces te beheersen wordt het proces telkens ge毛valueerd

pantheon 05 0001

17

en zonodig bijgestuurd.

dat we in de architectuur beter moeten bedenken welke doelgroep

In de ontwerpfase worden de eisen van het PvE geconcretiseerd.

we bij het architectuur ontwerpen voor ogen hebben. Van een

Het eindresultaat wordt vertaald in een bouwmassa,

specifieke doelgroep zijn de specifieke behoeften makkelijker vast

plattegronden, ruimte en materiaalgebruik. Het voorlopig ontwerp

te stellen. Het is, zoals gezegd, voor het architectuurproduct niet

is hierbij een toetsmoment, waarna het definitief ontwerp en de

te doen om alle doelstellingen op te schrijven. Een deel van de

detaillering en integratie met de installaties plaatsvindt. Hierna

doelstellingen zouden door middel van 'ontwerpend onderzoek'

wordt er goedkeuring aangevraagd en het bestek opgemaakt.

tot stand kunnen komen.

Omdat er in de bouw een gescheiden verantwoordelijkheid is voor

Toch is er voor projectontwikkelaars niet zo'n dringende noodzaak

het ontwerpen en de uitvoering is het bestek een goed

om oplossingen te realiseren, omdat een architectuurproduct een

communicatiemiddel tussen de opdrachtgever, de ontwerpende

langere levenscyclus heeft dan een industriëel product.

en uitvoerende partijen.

Bij het analyseren van het idee zien we dat er bij productontwerpen al ideëen komen voor nieuwe activiteiten en dat de behoefte wordt

De organisatie van beide disciplines is nogal verschillend . Als we

vastgesteld. Op het gebied van architectuurontwerpen gaat men

alleen de fasering van het ontwerpproces met elkaar willen

het huisvestingsprobleem specificeren en een plan van aanpak

vergelijken ligt het voor de hand om een architectenbureau met

maken.

een ontwerpstudio in productontwikkeling te vergelijken . Omdat ik

Bij het definiëren van een idee wordt er bij architectuurontwerpen

denk dat een aantal verschillen tussen de productontwerpen en

reeds begonnen om een PvE te maken. Bij productontwerpen

de architectuurontwerpen voortkomt uit het ontwikkeltraject in

noemen we dat een business plan. Het voordeel van een business

bredere zin lijkt me een vergelijking tussen een productonderneming

plan is dat er ook al ideeën voor marketing, organisatieverandering

en een projectontwikkelaar nuttiger. Een productonderneming kan

en productie komen. Deze fase loopt vloeiende over in de

voor haar technisch ontwerpproces een externe ontwerpstudio

ontwikkelingsfase, terwijl bij architectuurontwerpen een duidelijke

inschakelen, net zoals een projectontwikkelaar dat kan doen met

scheidslijn loopt tussen het maken van het PvE en de daadwerkelijke

een architectenbureau. Hierbij kan je zeggen dat de student

ontwerpfase uit het bouwproces.

Industriëel Ontwerpen eigenlijk wordt opgeleid tot het equivalent

Bij architectuurontwerpen zou ook vaker gebruik gemaakt kunnen

van de projectontwikkelaar in het bouwproces. Ik bedoel hiermee

worden van gebruikersonderzoeken. Een aantal gerealiseerde

dat een student Industriëel Ontwerpen meer notie heeft van het

projecten is misgelopen omdat zowel tijdens de ontwerpfase als

hele proces: van organisatie, via productinnovatie naar de markt.

na de ingebruikname niet goed is gekeken of wel duidelijk werd

In de Bouwkunde is dat afgesplitst in de afstudeerrichting

voldaan aan de behoeften van de doelgroep. Aan de hand van

Bouwmanagement. Wat moet er precies gebeuren als wij een

gebruiksonderzoeken kan in een vroeg stadium een aantal zaken

architectuurproduct willen beschouwen als een industriëel product?

worden bijgesteld.

Tot slot kan nog worden gezegd dat bij productontwikkeling het

Allereerst valt op dat een productonderneming heel duidelijk voor

product intellectueel eigendom van de onderneming blijft. Deze

zichzelf een beleid met de daarbij horende strategieën uitzet. Een

onderneming blijft er ook nog lang geld aan verdienen (patenten

productonderneming heeft over het algemeen een sterke visie die

en dergelijke). Misschien zou voor architectuur een soortgelijk

ook naar buiten gecommuniceerd wordt.

principe bedacht kunnen worden, waardoor een ontwerper langer

Bij het zoeken naar mogelijkheden is een productonderneming

aansprak kan blijven maken op zijn of haar ontwerp. 4)

steeds bezig ,.om goed naar de markt te kijken welke behoeften er zijn en waarop ze kunnen inspringen . In sommige gevallen zou dit ook voor architectuurontwerpen kunnen gelden (bijvoorbeeld bij een vakantiepark, massa bouw en wellicht ook kantoren). Ik denk

18

pantheon 05 0001

industrieel ont we rp en L-

Als industrieel ontwerper werk ik sinds 1995 samen met architecten. Mijn oorspronkelijke gedachte na mijn afstuderen in Delft (1990) was als industrieel ontwerper te werken bij een, bij voorkeur, toonaangevend ontwerpburo. Dat was zoiets als het hoogst haalbare, mijn ideaal. Voor wie niet, die ervaringen op wil doen om deze daarna toe te passen in eigen invullingen van het vakgebied.lntegratie van de vakkennis van architect en ontwerper, een samenwerking was niet aan de orde, nog niet over nagedacht.

Dat dat zou kunnen.

Industrieel ontwo het produkt dat wordt ontwikkeld.

In het geval van de architect duikt deze in de problematiek van (vaak) ĂŠĂŠn groot produkt met een grote complexiteit. Een complexiteit die naarmate de ontwikkeling vordert meer en meer betrekking krijgt op de organisatie om de ontwikkeling heen (bouwmanagement).

De industrieel ontwerper daarentegen buigt zich meestal, enkele schaalnivo's lager, over produkten met grote(re) series en van een veel kleiner formaat. De produkten zijn "overzichtelijker" en de, gedurende de ontwikkeling, toenemende complexiteit blijft langer onder regie van de ontwerper zelf.

Zowel letterlijk als figuurlijk zou een ontwerper in vergelijking tot een architect zijn te onderscheiden als detaillist.

Vanwege de gemeenschappelijke instelling en capaciteit zou je veel vaker dan het geval is een synergetische en directe samenwerking tussen architect en ontwerper verwachten.

Juist wanneer je beseft dat beiden eigenlijk niet zonder elkaar kunnen.

De ontwerper heeft een omgeving nodig om zijn produkten, als inrichting of component, te kunnen plaatsen, andersom kan de architect niet zonder de, door ontwerper ontworpen, produkten waarmee zijn gebouw wordt samengesteld en, of ingericht.

Helaas is het praktijk dat de twee veelal enkel indirect met elkaar worden geconfronteerd met het bedrijf, de producent of toeleverancier voor de bouw, als intermediair. Wie kent de architect die bij een ontwerpburo werkt zonder dat die zich laat omscholen?

Of vice versa?

Architectuur en industrieel ontwerpen hebben veel met elkaar gemeen. In beide gevallen gaat het om het ontwerpen van een "produkt" waarvoor, om hierin te slagen, een creatieve geest

20

Robin Hood Produkties (RHP) legt zich toe op produktontwikkeling voor de architectuur. Producent of toeleverancier zijn hierbij van belang maar vormen niet het intermediair.

noodzakelijk is. De architect en industrieel ontwerper moeten een probleem oplossen door niet alleen naar de meest voor de hand liggende oplossingen te kijken maar hebben het vermogen "de

De wens voor een specifiek produkt en de hiervoor mogelijke produktontwikkeling ontstaat in relatie met het ontwerp van het gebouwen de visie van de architect die hieraan ten grondslag ligt.

standaard" te overbruggen, zich niet neer te leggen bij "het kan niet" maar hier juist de uitdaging in te vinden. Beiden volgen een vergelijkbaar ontwikkelings- cq. ontwerpproces dat begint bij

voldoen, zo blijkt uit kritieken van de architecten, vaak niet aan zijn speciale wensen .

--

informeren en ideeschetsen en eindigt met een concreet resultaat.

De verschillen tussen de twee zitten, logisch toch, hoofdzakelijk in

Ais de architect in zijn ontwerp een produkt wil toepassen dat door producent of toeleverancier niet standaard leverbaar is, is de

pantheon 05 0001

De door producent of toeleverancier ontwikkelde produkten

samenwerking met ontwerper bij uitstek geschikt om de standaard te overbruggen.

Het is een vrij ruime omschrijving want bruggen, wegen, de hele

Door de bundeling van krachten is een resulterend produkt er per definitie één dat het best aansluit bij de visie van de architect en

Ik denk dat dat klopt.

Er zijn architecten die onderdelen uit deze infrastructuur ontwerpen

bij de identiteit van zijn ontwerp. Architectuur is vanuit het oogpunt

(Ben van Berkel, Rients Dijkstra, Adriaan Geuze) Verantwoordelijken voor architectuur, inclusief soms de

van de ontwerper een verzameling produkten, stuk voor stuk ontworpen en mogelijk te verbeteren. Hierbij is het de taak van de architect aan te geven hoe. De architect die bereid is zich in te

infrastructuur en een boorplatform vallen hier eveneens onder.

hoogdravende, mooie, andere, vernieuwende architectuur, zijn ook de ontwerpers, de kunstenaars civiel ingenieurs etc ..

zetten voor een architectuurbeeld dat zich blijft ontwikkelen.

Architectuur is niet juist datgene waarover wij een uitgesproken RHP wordt door de architect vaak benaderd voor de ontwikkeling

mening hebben in de zin van goed of slecht, mooi of lelijk. Evenmin

van verlichting . Is het rechtvaardig te concluderen dat de architect

indien er een duidelijke visie is van de architect met als resultaat

de ontwerper meer ziet als "van nut voor het interieur"? Interieur

iets anders dan gangbaar.

of inrichting geeft in eerste instantie functie aan de ruimte, het

Het is niet hoogdravend, het is heel simpel, niet enkel dat wat mooi

maakt de ruimte bruikbaar, als dat goed gebeurd krijgt een ruimte

gevonden moet worden, anders is of vernieuwend.

de juiste sfeer. Volgens mij zijn architect én ontwerper hierin beiden noodzakelijk. Behalve bijvoorbeeld in een kantoorruimte waar

Toegeven, architectuur wordt leuk als het hoogdravend, mooi,

inrichting vaak van zuivere functionele aard is, namelijk het bieden

anders, vernieuwend is door de invloed van een op een bepaalde

van faciliteiten om te werken, moet interieur beschouwd worden

manier bijzondere architect (ontwerper, kunstenaar, civiel ingenieur,

als deel van de ruimte. Verlichting, als standaard toegepast in een

.. .. ) .Cl)

heel gebouw, is geen interieur als losstaand artefact maar juist een onderdeel van en behorend bij het gebouw. Hierom is produktontwikkeling, de samenwerking met ontwerper, van toepassing op het hele gebouw.

De binnen- én de buitenkant.

Lees je het blad "ITEMS" dan zou je inderdaad denken dat ontwerpers voornamelijk tafels, stoelen en lampen ontwerpen.

De ontwerper is dan goed voor de metamorfose van Jan des Bouvrie. Lees je het blad "de Architect" dan zie je, énkel, het uiterlijk van architectuur breed uitgemeten. Maar het zal duidelijk zijn dat de architect niet enkel verantwoordelijk is voor het uiterlijk aan buiten cq. binnenkant van een gebouw. Vakinhoudelijk geven bladen als "Produkt" (voor de ontwerper) en "Detail in Architectuur" (voor de architect) een veel beter beeld van wat ontwerpen en architectuur nog veel meer zijn.

Rest mij als ontwerper de vraag van Pantheon te beantwoorden, "wat is architectuur?". Architectuur is datgene waarmee het landschap om ons heen is ingericht, met uitsluiting van de natuurlijke elementen.

Pri vacyschermen (model ) voor sportcomplex Delfgauw (1998), in samenwe rking met XX-architecten

pantheon 05 0001

21

Ik herinner mij dat ik in Boedapest in een galerie een schilderij tegenkwam van een gehurkte figuur met een wormvormig aanhangsel waarvan niet helemaal duidelijk was of het een drol of een penis was. Ik stelde mij voor hoe mensen die zich uitgeven voor kunstliefhebber, of zelfs kunstkenner, urenlang op uiterst ernstige en serieuze toon zouden kunnen praten over het spanningveld dat de desbetreffende kunstenaar zocht tussen de drol en de penis.

Ooit dacht ik dat deze mensen zich slechts zo gedroegen omdat er nou eenmaal veel geld mee te verdienen valt, maar langzamerhand wordt me gewaar dat ze er inderdaad van overtuigd zijn dat het gesprek dat ze voeren van het grootste belang is.

De oppervlakte va Bij nadere bestudering blijkt het hier een mechanisme te betreffen dat telkens weer verschijnt zodra een bepaalde groep zich maar lang en intensief genoeg met iets bezig houdt. De onderlinge gesprekken over dit 'iets' vormen vervolgens de bevestiging voor de groep dat ze iets doen, of zelfs,

dat ze iets zijn. Het wordt een

identiteit.

Het curieuze hierbij is dat wát het is waar de groep zich mee bezighoudt daadwerkelijk alles kan zijn, het maakt niet uit. Ook als het in feite niets is, niet eens bestaat, blijft dit principe uitstekend functioneren. Wat er hier gebeurt is dat een taal wordt ontwikkeld om de groep te identificeren. Hierbij is de identificatie van de groep de

enige functie van de taal; het betekent in feite niets. Het

is als een uniform.

Een van de meest uit de klauwen gelopen voorbeelden van dit van een vorm aan iets dat er al is.

We zien dit duidelijk ge"illustreerd in de industrie, waar de ontwerpers van de vorm over het algemeen niet de ontwerpers van het apparaat zijn. Het apparaat bestaat al, functioneert, maar moet alleen nog verkocht worden. Het moet passend gemaakt worden aan de code van de doelgroep. Dit lijkt misschien in eerste instantie een onschuldige ontwikkeling: de toe-eigening van attributen door ze te omschrijven in je eigen taal. Het is echter iets anders : Je omschrijft niet het attribuut, het product is immers in het geheel niet onderwerp van gesprek. paradoxaal genoeg is de taal hetgeen waarover ges'proken wordt: een circulaire activiteit die inhoudelijk niets te betekenen heeft. Het enige doel ervan is je het idéé te

22

pantheon 05 0001

over aan manipulatie. Het zal niemand verbazen dat commerciële bedrijven er veel aan gelegen is dit oordeel naar zijn hand te zetten. Hierbij komt dat bedrijven door de massale overgang op reclame-activiteiten ook geen keus meer hebben: wie niet adverteert gaat vroeg of laat kapot. Hierdoor verschuift het accent in de gehele industrie van productie en kwaliteitszorg naar verkoopstrategie.

Deze verplaatsing van de aandacht van de interne naar de externe eigenschappen van het product, zagen we het eerst bij industriële producten die al min of meer af waren, en in een fase van perfectionering terecht waren gekomen. Men moest iets nieuws

code-principe is de vormgeving in zijn meest pure vorm: het geven

geven dat je iets omschrijft,

Doordat het oordelen van consumenten op deze wijze niet (meer) aan een inhoudelijke betekenis is ontleend geeft het zich volledig

het idee dat je kunt oordelen.

verzinnen om het ding zich te laten onderscheiden, aangezien technisch er weinig verbetering meer plaats vond. Doordat langzamerhand deze methode bruikbaar blijkt voor ongeveer elke tak van de economie, zien we deze ontwikkeling van vormgeving ook verschijnen op allerlei gebieden waar de overzichtelijkheid van een relatief eenvoudig industrieel product geenszins aan de orde is. Zo zien we dat ook de architectuur en de stad onderheVig zijn aan deze ontwikkeling, terwijl het hier toch fenomenen betreft die bij uitstek nooit af zijn.

Met name de stad (nog altijd mijn grote liefde) wil ik hier behandelen aangezien hierbij de meest grote tegenstellingen met het industriële product ontstaan en daardoor ook de meest pijnlijke gevolgen bij versmelting met industriële vormgeving .

De afgelopen decennia is duidelijk geworden dat er een enorm economisch belang is verbonden aan het imago van een straat,

We hebben op andere gebieden gezien dat mensen de consequente machteloosheid alleen accepteren als ze een grote

een wijk of een stad.

keuze hebben en het aanbod regelmatig verandert. Of ze werkelijk

Het economisch belang dat hiermee gemoeid is oneindig veel groter

een keuze hebben, en of het aanbod wezenlijk verandert doet er

dan toerisme alleen. Waarschijnlijk een stuk belangrijker is namelijk

hierbij niet toe, zoals we eerder zagen dat het mensen evenzo

de presentatieve economie : een hoofdkantoor van een groot

niet uitmaakt of ze het over het spanningsveld tussen de drol en

concern zal zich min of meer genoodzaakt zien zich te vestigen in

de penis hebben of over iets zinnigs. Het enige model waarin het

een stad 'met uitstraling' ('wat moet Philips nou nog in Eindhoven').

absolutisme van een vastgelegde vorm geaccepteerd kan worden

Hierdoor is ' imagebuilding ' voor veel steden van levensbelang geworden.

~n

de architectuur Gijs de Waal

De methode hiertoe is wederom vormgeving, hier in de vorm van

blijkt zodoende dat van een architectonische wegwerpmaatschappij

herinrichtingen van steden en pleinen. In veel West-Europese

te zijn. De schaal van de gebouwde omgeving is echter zo groot

steden zien we op het moment buitengewoon verzorgde en

dat het financieel onmogelijk is dit over de gehele linie toe te

'ontworpen' winkelstraten als paddestoelen uit de grond schieten.

passen. Zelfs bij slimmigheden waarbij ingrepen zich tot de gevel

Deze herinrichtingen beogen een verzorging en controle die we

kunnen beperken, blijft dit systeem alleen voor bepaalde gebieden

tot voorkort slechts in het interieur zagen. De term straatmeubilair

en bepaalde groepen toegankelijk. Hierdoor zullen slechts bepaalde

spreekt wat dit betreft boekdelen. Deze ontwikkeling loopt

centra deze wegwerpmaatschappij kunnen realiseren, waar een

synchroon met de manifestatie van steden in campagnes die ons

opgaande spiraal van reclame en consumptie deze plekken tot

regelmatig overspoelen bij internationale evenementen (WK, Songfestival, etc.). Wat we hier in feite zien is hetzelfde proces als

magneten maken van alles wat zich wil presenteren. Dit ten koste van andere gebieden die buiten de aandacht van deze nieuwe

eerder in de industrie heeft plaatsgevonden: een product moet

maatschappij vallen omdat ze niet als representatief worden

verkocht worden.

beschouwd . Immers, zo wordt geredeneerd, de cultuur wordt bepaald in de genoemde centra . We zien dan ook inderdaad dat

Deze werkwijze van steden die vooral gericht is op verkoop en

wereldwijd in veel steden gebieden van buitengewone

presentatie dringt zo langzamerhand door tot alle ontwerpopgaven.

(over)verzorging ontstaan, terwijl andere gebieden totaal worden

Natuurlijk heeft architectuur altijd een vorm gehad, en is deze

verwaarloosd.

vorm ook altijd onder de persoonlijke invloed van een architect tot stand gekomen. Toch is dit iets anders dan de vormgeving waar ik

Hoewel Koolhaas soortgelijke ontwikkelingen in beschrijvingen

het hier over heb, aangezien voor de invasie van de vormgeving

(zoals die van de generic city) nog als heroïsch en bevrijdend ziet,

in de architectuur het systeem waarin de vorm tot stand kwam

zijn er voor mij genoeg redenen om architectuur en industriële

hetzelfde systeem was als waarin het gebouw ontwikkeld werd:

vormgeving als gescheiden disciplines te blijven opvatten .

het was één en dezelfde ontwerpopgave.

Aan een ieder de keus natuurlijk, althans, als we die nog hebben.

Wanneer de oppervlakte van de architectuur volledig door

e

vormgevers (zich al dan niet architect noemend) wordt overgenomen krijgt deze een af-heid en daarmee een absolutisme dat geen ander gebruik toestaat dan dat waar de verkopers zich op richten. Het wordt daardoor een product met dezelfde steriliteit en onaantastbaarheid van een scheerapparaat.

pantheon 05 0001

23

"Do you suffer from ...

TechnophobiĂŠ!h::1

Our modern industrial design alphabet, and some other synonyms:

E

-Kappa;

-Erco lights-"the forth

-Kata eyewear;

Q

dimension of architecture"

L

---q .com

F

-Lammy pens

R

-Falke: "ergonomie sports

-Lingie Roset: "Ie style de vie"

-Roche Bois: "expressing

systems"

-LG electronic:

your inner need"

Technic"

G

M

-Rotring:

-adobe

-George Jensen watches:

-More + More

B

"outrageously Scandinavian".

-Braun- "Designed to

-Garber: "multi purpose tools-

A -@ (at)

-Apple macintosh -Audi- "Versprung durch

perform" -Biomega bicycles-"furniture for locomotion"

furniture:

"a life philosophy"

S -Siemens;

-Mitshubishy

-Swatch;

Legendary blades"

N

T

-G sus industries;

-Nordica skies: "pure victory

-Tag Heur: "Beyond mesure"

H

clothing"

V -Volkwagen;

-Bentley;

-Hugo : "innovate-don't

-Nike jackets- "light sheep's

C

imitate"

clothing for insatiable wolves"

Huwlett packard;

0

-Wallpaper: "the stuff that

-Hoover;

-Omega watches

I

surrounds you"

-Cornord watches-"time is a

-ODLO:

-Wilk Caravans

luxury"

-lilycoffee products;

-Orange telecom:

_\\www,"

D

1

P

X

-Diesel- "everything for

-JVC: "imagine life without it"

-Philips: "making your life a

-Xerox: "machines-Create

successful living"

K

little easier"

progress"

-Dr Martin's;

-K-swiss shoes;

-Pentax

-Camper-shoes-"the walking society"

24

-Palm

pantheon 05 0001

W

lndustrial design is the advertising board of modern dav life. It reflects and produces the images of what we knowas being essentially part of our lives.

(Without these objects, there would be a little negative sign flashing next to it.)

It takes from the current, everyday life, an element, studies it, validifies it's existence, and then reduced it's essence to one very clear functional idea-fit for a modern dav consumption pattern.

With our close personal space we find these "objects trove", sending a symbol or sign as representative communication between us and it's purpose. We, distinguish between many signs, filter them, interpret some, relate it to ourselves and abuses a normal object into a complex society. It (we) absorb the "a" for apple to take on an embodied form of "Mac's", passes through (@) with final results in adoring "adobe" and using the "W" as full stop - leaving a lot of interpretation open in-between the "dot" and the "com".

""Do you suffer from "Technophobia"??..... it (she) asked, with a musky hissing voice?

"No " he replied, being very cautiaus.

"Weil then I faresee na prablem~ anly fun times a head" and with that a soft murmuring of electronie breath wised thraugh his ear~ like a persan sighing.

As he stepped inta and thraugh the daarwa~ he wondered if his life wauld ever be the same? He passed the electric green line... and then ...

He was in' he was part of thisl beyand any measure. The anly

We made it. We cured it, 50 it is fair to say, we must take responsibility for it. And if we do get lost .. .just follow the green line floor panel to the exists, on both sides of your life.

The life of digits, single, double and or multiple: Objects of desire: not referring the proverbial James Bonds, "miss Galore', but industrial design deals with the embodiment of function and the materialistic exaggeration thereof. To say industrial design, is to mean commodity, usage, capitalist and consumerism.

Andy Wharholl was right; we are the community in which the

thing that's naw left ta dal is ta not get las~ atherwise he faresees

everything has a consumer price. We awake with our Argo

HELL ahead. "

designed light fitted with a Phillips bulb, brush our teeth with the Braun, and drive to work in or Alfa Romeo Spiders. At

We can get lost, in fact, we have got lost. It's quite simple in the

lunch we abuse and use Campbell's soup can- discard our

whole scheme of things. The maze keeps expanding into the

Huggies bay nappies whilst filling the Rotring pens with

unknown, unseen and unheard off. With Real-unreal, 2D- 3D, sane and insanity , sign and signal being the most cognitive points

designer ink.

We decide wheather to by or sell and send the info on our Palms,

of anchor, within a technological bowl of information, realization

emaiIs the results to head office while printing the progress report

and streamlined super effects. We have become Nemo *, in which we play god of the green superficial grid. The more we get, the

office.

form behind you Audi-A4, via satelite, to the Big Xerox, in the

more we want, -gadgets galore, color on everything and

Home @ 5: Hoover helps us clean the house, Pentax ensures

multifunctional buttoning to control small suit environments within an even bigger "Marsian" bios-sphere. To live; implies the fact of

fixture on film. Done.

Lounging in our Chaise lounge with Martini in a can, we watch

existence with gadgetry, button and colors. To lose the industrial

and listen, to our Sony flat screen 3 D- DVD whilst downloading

functional character would mean we might lose grip on a common

our MP 3, and entertaining the thought of preparing "garspacthio'

dav reality of production or even ourselves.

in the white and silver Kenwood combination-mini-chef.

Then midnight struck, should you run and save your neck? To save

To be connected to the green web has got it's value. The concept

the marriage, we ki ss our wife via our deluxe-"web cam'; send

of exchange has never been as understood as what we experience

an "www"-Ietter to save the peace, ordering her a bunch of

it now. To exchange means to be bigger and better, not only in the

flowers for tomorrow, via a Siemens- Wap capability cell Phone.

financial sense of the word but, it implies the manifestation of

Tommorow seems grand, A jog, A jargon and perhaps a 1't class

"being". To streamline the objects around us, is to streamline the

Concorde flight- no worry- the Diesel jocks and Nordica skeis

process of living, more flexible, more compatible and more

are packed l

desirabie.

Industrial design, has come to stay. Designers should be aware.

The competition is enormous, perhaps life threatening, too critical

We are the industrial innovation of the modern dav. Hip ... , hype ... fast kinky "Durex"sex ... colorful programmed interiors- strobe

to mention . Questions do remain. Answers unforeseen. The fusion

"Iit" peacemaking into the next era, ....

of disciplines might not be validated in the near future, or ever

today the same, .... tomorrow a new name!! I

e

again, but one thing remains sure. Humanity -Human existencemust not .g.et lost within it's own products.

pantheon 05 0001

25

AI vijftien jaar lang wordt door de studieverenigingen van Bouwkunde, Stylos en Industrieel ontwerpen, i.d, een workshop georganiseerd. Vorig jaar heeft het samenwerkingsverband, dat eerst Object & Ruimte heette, een nieuwe naam gekregen, C02 (coöperatie in het kwadraat). De naam is veranderd omdat de studieverenigingen een nieuwe opzet wilden voor de workshop. Bij deze nieuwe opzet hoorde ook een nieuwe doelstelling. Deze is op de volgende manier omschreven: Het in contact brengen van 10- en bouwkunde studenten door middel van een workshop waarin zij in aanraking komen met elkaars vakgebied. De confrontatie met elkaars ontwerpmethodiek en -filosofie staat hierbij centraal. Daarbij het verkennen van het grijze gebied tussen de beide vakgebieden en de hieraan grenzende randdisciplines.

Aan de hand van een concreet thema, begeleiders werkzaam in één van de hierboven omschreven disciplines en een veelzijdig programma waarin ook de nodige ontspanning en cultuur is opgenomen, is geprobeerd deze doelstelling te realiseren. Dit alles tijdens een workshop als intensieve vorm van samenwerking die een weekend lang duurt.

Wanneer een commissie bestaat uit studenten van twee verschillende studies, worden de verschillen tussen beide studies al snel duidelijk. Begrippen die voor een bouwko de normaalste zaak van de wereld zijn, doen grote vraagtekens rijzen boven de hoofden van io'ers. Andersom geldt precies hetzelfde. Een PS waarde? Roozenburg en Eekels? Neufert? Een dummie? Wat moet je daarmee?

En stoppen bouwko's hun tekeningen in een koker? IO'ers zouden dat niet over hun hart kunnen verkrijgen.

Op deze manier wordt niet alleen de kennis over die andere studie groter, maar ook die van je eigen studie. Alsof je een vreemde taal leert: Terwijl je de taal leert, wordt je inzicht in je eigen taal groter. Het is de bedoeling dat ook de deelnemers van de workshop dit zullen ervaren.

Humanized Workshop C02 2001

mens < > toekomst Survival of the fittest

mens < > media

In de loop van de tijd evolueren organismen. Dit is een langzaam proces, maar uiteindelijk zorgen mutaties in het DNA ervoor dat zij

De keerzijde van de

sterker worden dan de oorspronkelijke soort.

In reclames worden altijd product aangeprezen. M

Maar zijn wij nog wel 'the fittest'? Is de mens als organisme opgewassen tegen de snelle veranderingen van zijn leefmilieu?

Kan de mens meegaan met de tijd en zich evolueren tot een soort

26

rnrrlm".rri"

beste kanten van een er achter deze schijn van

perfectie? Elk product kent naast zijn pluspunten ook altijd zijn minpunten. Deze krijgen wij echter nooit te horen of te zien.

die beter past in zijn huidige en toekomstige omgeving? Kan de

Maak twee commercials voor hetzelfde product en licht in allebei

mens zich aanpassen aan mechanische en onnatuurlijke ruimtes

een ander aspect op van het product. Maak beide reclames

en gebruiksvoorwerpen? Hoe zou de mens moeten evolueren wil

aantrekkelijk voor dezelfde doelgroep en onderzoek orYwe lke

hij overleven in deze tijd? Wat is de mens van de toekomst?

manieren mensen gemanipuleerd kunnen worden door

Optimaliseer de mens .. .

verschillende presentatietechnieken .

pantheon 05 0001

Het thema Een concreet thema dat is terug te vinden in een logische koppeling aan vakinhoudelijke projecten. Die doelstelling is omgezet naar het uiteindelijk gekozen thema 'De mens' vertaald in het woord Humanized. In beide vakgebieden staat immers de mens centraal. Elk ontwerp, of het nu een industrieel produkt, een gebouw, een user-interface of iets anders is, wordt uiteindelijk ontworpen voor mensen. Een heel weekend nadenken over de mens waar jij nu uiteindelijk voor ontwerpt kan niet anders dan een nuttig en interessant weekend worden, was hierbij de gedachte. Want komt door allerlei factoren waar je rekening mee wilt houden tijdens het ontwerpproces zoals esthetiek, sterkteberekeningen en productieprocessen de mens, de gebruiker van jouw ontwerp soms niet een beetje op de achtergrond te staan? En daar ontwerp je toch voor? Daar draait het toch allemaal om? Daar begint het toch allemaal mee?

Tijdens de workshop C02 2001 zal er nagedacht worden over 'de mens' om zo bewust(er) voor de mens te kunnen ontwerpen, om je ontwerp te kunnen 'vermenselijken'.

Humanized De mens; door vele aspecten wordt hij gevormd. Iedereen is uniek, de individu groeit. Mensen verschillen van elkaar, al naar gelang ervaring, afkomst, lichamelijke kenmerken, problemen en gevoelens. Kun je je eigenlijk wel een beeld vormen van De Mens waarvoor je in eerste instantie ontwerpt?

De mens; het centrale thema van deze workshop. Hem ontleden, stukje voor stukje, binnenste buiten keren. Onderzoeken en vanuit nieuwe invalshoeken naar hem kijken. Wanneer het menselijk gedrag niet als vanzelfsprekend wordt gezien, maar als iets bijzonders wordt herkend, kan er op een nieuwe manier over nagedacht worden. Een ontwerper ontwerpt voor mensen . Maar wie zijn die mensen dan en hoe steken ze in elkaar?

De mens; als gebruiker van jouw ontwerp. Wat willen gebruikers nu eigenlijk? Het beoogde doel van deze workshop is dan ook het bewust worden van de fysieke en psychische kenmerken van deze mens. Hoe verhoudt hij zich tot de wereld om hem heen? En kun je daar inzicht in krijgen?

De locatie Studenten hoeft natuurlijk niet uitgelegd te worden dat een mooie en geschikte locatie belangrijk is om dit thema een weekend lang uit te pluizen . De workshop speelt zich dan ook af in een prachtige ouderwetse sporthal. Een inspirerende ruimte gelegen tussen de TU-wijk en het centrum. Ook is er een grote buitenplaats, dus deelnemers en begeleiders kunnen ook nog van het zonnetje gaan genieten tijdens het zware hersen- en handwerk.

mens < > milieu

mens < > mens

Re-use your design

Can't you feel it?

Als we op deze manier doorgaan met produceren en consumeren

Liefde, haat, angst, vreugde, woede, pijn, onzekerheid,

is de aarde binnen een bestek van zo'n 50 jaar veel van zijn

blijdschap,

natuurlijke grondstoffen kwijt. Alles zou kunstmatig aangemaakt

Gevoel, de wereld is er mee doordrenkt. Je kan niet zonder, het is

moeten worden, willen we op een zelfde comfortabele manier

er altijd. Maar wat is dat nou precies, een gevoel? Wat is de

verder leven .

Zelden wordt de optie om gebruikt materiaal te verwerken in je

alleen maar voelen? Zonder gevoel zouden we maar ongelukkig

geluk, ontroering, verdriet .. .... .. .. ...... .

definitie van gevoel? Bestaat die 端berhaupt wel, of kan je voelen

ontwerp serieus overwogen. Er zijn zo veel nog bruikbare

zijn!? "Het was onbeschrijflijk, ik kreeg een onbestemd gevoel,

materialen in de omloop, die in een andere verschijningsvorm ook

etc.". Niet alle gevoelens zijn benoemd.

nog heel goed dienst zouden kunnen doen.

Is het mogelijk om een nieuw gevoel te ontwerpen? En een nog

Onderzoek. Qf het mogelijk is een functioneel ontwerp te maken,

grotere uitdaging, kan hier dan ook een model van worden

alleen gebruikmakend van bestaande materialen.

gemaakt?

pantheon 05 0001

27

De projecten Het thema komt terug in de projecten door in elk project de mens te bekijken versus verschillende factoren. Bij elk project zijn passende begeleiders gezocht. Enthousiaste mensen die met hun kennis en ervaring de deelnemers een duwtje in de goede richting kunnen geven.

Om een beeld te geven van de onderwerpen die tijdens het weekend door negen verschillende groepen uitgediept werden, staat hieronder per project de beschrijving die de deelnemers aan het begin van het weekend voor hun neus kregen.

Tot slot Dit jaar een nieuwe doelstelling van de Workshop C02met een vakgerichte opzet en een duidelijke confrontatie tussen BK- en 10studenten. Dit jaar het thema Humanized: de mens centraal. Hopelijk is in deze vorm de workshop net zo geslaagd als andere jaren en geeft het de deelnemers een completere kijk op 'de mens' waarvoor zij ontwerpen.e

De commissie

Datum: 25, 26 en 27 mei 2001 Locatie: Prometheushal, Kanaalweg 28

Monique Frösch Voorzitter / Projecten & Begeleiders Daniëlle Timmer Penningmeester / Avond- en

Aantal deelnemers:

Bijprogramma

90

Julien Latul

Website:

Secretaris / PR

http:/ / www.workshopco2.nl

Lenneke Kuijer Projecten & Begeleiders / PR Judith Ogink Projecten & Begeleiders Liselotte Tiemensma

mens <

Avond & Bijprogramma

I

ezondheid

Michaël v.d. Griendt Begeleider i.d

univeRSIteJt

Joep Janssen

Iedereen kent wel iemand die er last van heeft. RSI. Op

Begeleider Stylos

bouwkunde en

Ia komt het heel veel

voor. Iedereen weet ook

hoe je het kan voorkomen: veel bewegen, niet te lang achter

1

het beeldscherm zitten, een goede houding. Maar blijkbaar

,

worden deze voorwaarden r:liet genoeg opgevolgd. "Ik krijg het toch niet." "Ik heb morgen presentatie, ik moet weL" De TU doet nog te weinig om haar studelilten te beschermen tegen deze grote oorzaak van studievertrpging .

Daarom aan jullie de taak om een campagne op poten te zetten

\

om RSI te verbannen van de TU. In China wordt bijvoorbeeld elke ochtend samen gesport.

Breng de TU in beweging!

Mens < > Verplaatsen mens < > omgeving

On the move

Discovery channel

op de fiets, snel, langzaam, door de lucht of over de snelweg,

Zich verplaatsen, zich voortbewegen. In flitsende auto's, treinen,

28

Een paar keer per dag begeeft deze soort zich naar een plek in

alleen of met heel veel, voor je werk of voor de lol. Een mens

afzondering van de groep. We zien hier een exemplaar dat zijn

verplaatst zich constant in zijn leven. Vaak en veel en snel, steeds

handverlenger pakt. Het is ons een raadsel waarom hij geluiden

meer: overvolle vliegtuigen, overvolle treinen en overvolle

en gebaren maakt, terwijl e~ geen andere soort in de buurt is.

snelwegen zijn hier het bewijs van.

Sommige exemplaren verto en dit gedrag ook midden in een groep.

Het verplaatsen van mensen heeft geleid tot problemen:

Hier wordt door de groep sterk afwijzend op gereageerd . Vooral

fileproblemen en drukte bij het openbaar vervoer. Een mens brengt

als, zoals op deze beelden te zien is, de handverlenger zelf geluid

bewegend veel tijd door. Vindt de mens het leuk om zich te

gaat maken.

Om een optimaal ontwerp te maken moetje de mens en zijn gedrag

verplaatsen? Waarom? Hoe ervaart de mens het zich verplaatsen?

Wanneer vinden mensen het prettig om onderweg te zijn?

goed kennen. Dit is te bereiken door de mens objectief te

Kun je in deze context nadenken over de problemen d-ie het

observeren. Leef je dus in in de "niet-mens" en bekijk de interactie

verplaatsen van de mens tot gevolg heeft? Kun jij iets bedenken

tussen deze vreemde soort en zijn omgeving .

waardoor de mens het verplaatsen als aangenaam ervaart?

pantheon 05 0001

Mens < > Verleden

Mens < > Cultuur

Up to date Het verleden van een mens en de ervaringen die een mens

Mu/ticu/tuur Ruim honderdvijftig verschillende nationaliteiten leven in

heeft spelen een rol bij de manier waarop mensen met

Amsterdam samen met elkaar. Er is plaats voor tempels en

producten en gebouwen omgaan en deze ervaren. De mens

moskeeën, kerken en synagogen. Op straat zijn er nu immigranten

verandert in de tijd en daardoor veranderen gebouwen,

uit Indonesië, Suriname, de Nederlandse Antillen en Aruba,

producten, steden, tekens. Is het voor vele producten en

voormalige gastarbeiders uit Spanje, Turkije, Marokko, Italië en

gebouwen die lang geleden zijn ontstaan/ontworpen nog wel

Griekenland, en immigranten uit meer dan honderd andere landen .

"logisch" dat ze zijn zoals ze nu zijn? Wat is er dan veranderd

Hierdoor is de culturele diversiteit in Amsterdam in relatief korte

aan de relatie van mensen met gebouwen/producten en hoe

tijd sterk toegenomen. En niet alleen in Amsterdam is sprake van

komt dat? Wat moet er daardoor aan producten en gebouwen

deze culturele diversiteit. In heel Nederland leven vele culturen

veranderd worden?

Een voorbeeld zijn de tekens voor het mannelijke en

samen.

Wat voor gevolg heeft dit voor jouw ontwerp? Stel jezelf als

vrouwelijke geslacht. Deze komen nog uit de tijd dat de

ontwerper de vragen 'Hoe kunnen we ontwerpen voor een

mannen moesten jagen. Het teken voor de vrouw is een

multiculturele samenleving? Hoe kunnen we dit in onze gebouwen

spiegeltje en dat voor de man is een zwaard met een schild .

en producten terug laten komen? Hoe kunnen we iets maken waar

De verhoudingen van mannen en vrouwen liggen nu wel wat

ieder mens van elke cultuur er prettig mee om kan gaan?'

anders en hebben niet veel meer met jagen te maken . Kun jij bedenken hoe de verhoudingen van mannen en vrouwen nu liggen in Europa? Kun jij een nieuw icoon voor mannen en

(

vrouwen ontwerpen?

r

r Brug tussen universiteit en beroepspraktijk PAS is de praktijkopleiding voor universitair afgestudeerde architecten en stedenbouwkundigen.

PAS/ers: ~ Werken als zelfstandige of in loondienst en hebben inte-

resse voor vormgeving en de zakelijke kant van het vak. ~ Studeren één dag per week aan de hand van recente

praktijkvoorbeelden. ~ Krijgen snel vat op de uitoefening van het vak.

De BNA en de bnSP ondersteunen PAS en de deelnemers aan PAS. BEL VOOR EEN OPLEIDINGSGIDS OF KIJK OP DE INTERNETSITE

Stichting Praktijkopleidingen Architectuur en Stedebouw TEL

020 6223616 •

FAX

0206390578 • http://www.xs4all .nl/-pas

Enige tijd geleden verscheen in de Delta het bericht dat het College van Bestuur voornemens was de wetenschapswinkel te sluiten. De wetenschapswinkel van de TU Delft is in 1979 opgericht en verricht gratis wetenschappelijk onderzoek en adviseert bij problemen. Dit onderzoek wordt gedaan voor organisaties en particulieren die geen commerciĂŤle doelen hebben en die bovendien geen mogelijkheid hebben om zelf onderzoek te laten doen. Allerlei problemen in de woon-, werk- en leefsituatie worden behandeld. De wetenschapswinkel regelt onderzoek naar deze vragen en adviseert over een mogelijke oplossing. Hiervoor maakt ze gebruik van de wetenschappelijke kennis, die op de TU aanwezig is.

Als officiĂŤle reden voor sluiting gaf Nico de Voogd, voorzitter van het College van Bestuur, aan dat de TU in principe vrij toegankelijk is voor iedereen en dat een specifieke ingang niet langer nodig was.

De sluiting van de wetenschapswinkel is het zoveelste voorbeeld

algemeen genomen niet (meer) zelfstandig, kritisch en creatief

van een zich steeds meer bedrijfsmatig ontwikkelende universiteit.

worden opgeleid. Je hoeft als student maar een keer bij de Centrale

Het lot van de wetenschapswinkel valt niet los te zien van een al

Studenten Administratie geweest te zijn om zelf te kunnen

langer in gang zijnde ontwikkeling die getuigt van een fundamentele

vaststellen dat ook de TU een log verbureaucratiseert apparaat

verandering met betrekking tot de idee van een universiteit. De

is. Diensten binnen de TU lijken soms te functioneren als elkaar

sluiting toont op een zeer confronterende manier de overgang

beconcurrerende bedrijven waarbij optimalisatie van processen

van de universiteit als een plek waarin de uitwisseling van kennis

en winst centraal staan in plaats van de student. De gevolgen van

centraal staat naar een bedrijf dat op resultaten afgerekend wordt.

deze door de Duitse socioloog Max Weber reeds genoemde

De opmerking van Nico de Voogd moet dan ook met enige scepsis

kenmerken van bureaucratisering zetten langzamerhand de

aangehoord worden. In wezen bedoeld hij niets anders dan dat

student buitenspel. Het zou een interessant gedachtenexperiment

elk bedrijf de TU kan benaderen voor het doen van onderzoek,

kunnen zijn om de studenten eens weg te denken van de TU.

terwijl voor de buurtvereniging die onderzoek wil laten doen naar

Zouden de diensten dan niet gewoon doordraaien?

een nieuw tracĂŠ voor een stuk snelweg geen plaats meer is.

Vorig jaar vatte een van de Delftse ondertekenaars, filosoof prof. ir.

Idealisme en maatschappelijke verantwoordelijkheid maken aldus

Egbert Schuurman, in de Delta de situatie als volgt samen: "De

Curriculumvernieuwin pragmatische sanctie plaats voor pragmatisme en economische principes. Deze

zucht naar specialisatie neemt toe. Docenten en studenten zijn

constatering is natuurlijk niet nieuw; vorig voorjaar werd de

gericht op prestatie, door het keurslijf dat de overheid ze oplegt.

universitaire wereld opgeschrikt door het manifest 'Een universitair

Universele kennis telt daardoor niet meer, alleen maar

Reveil'. Dit door meer dan vijftig hoogleraren van verschillende

gereduceerde kennis. De studenten zijn nog even slim als vroeger,

universiteiten ondertekende manifest, bekritiseerde het in

maar de omstandigheden waaronder ze moeten studeren, zijn

toenemende mate verbureaucratiseren van de universiteit: "De

door tempo- en prestatiebeurzen danig verslechterd ."

universiteiten dreigen te verworden tot een bureaucratische

30

machinerie die een volgens de laatste mode op maat gesneden en

Deze ontwikkeling vindt niet alleen op de TU plaats, maar speelt

geknipte afgestudeerde aflevert". De ondertekenaars houden de

zich af binnen een breder maatschappelijk kader. Zo stelde Minister

politiek, het bedrijfsleven en de universiteitsbestuurders

Hermans van Onderwijs onlangs voor om op basisscholen kleuters

verantwoordelijk voor het feit dat de universiteiten binnen hun

te toetsen, om op deze wijze scholen financieel af te kunnen

huidige studieprogramma's een gestandaardiseerd product

rekenen op de leerprestaties van de leerlingen. Let wel: het gaat

afleveren: de moderne afgestudeerde. Een (teChnische)

hier om kinderen van vijf jaar. Begrippen als waardevorming,

universiteit wordt als zodanig een bedrijf dat handelt in kennis en

algemene en creatieve ontwikkeling worden in deze structuur

ingenieurs produceert.

volledig buiten beschouwing gelaten.

Aan de traditionele doelstellingen van een universiteit (het kweken

Dit bizarre voorbeeld staat symbool voor de afrekencultuur waar

van begrip en inzicht en het doen van vernieuwend en onafhankelijk

wij langzaam inglijden. In deze afrekencultuur is er geen;:plaats

onderzoek) wordt voorbijgegaan omdat wetenschappers worden

voor kritiek of debat, tenzij het een ingecalculeerde discussie betreft

bekneld door regels en criteria en omdat studenten over het

die ook op zodanige wijze beheersbaar is. Discussie staat het

pantheon 05 0001

proces, het traject en daarmee de resultaten in de weg en dient

als een marionet taken uitvoert die door het College van Bestuur

dus hooguit gevoerd te worden als onderdeel van het proces. Het

zijn opgelegd en vervolgens aan de faculteit moet worden verkocht.

proces waarin een bepaalde ontwikkeling zich afspeelt lijkt

Binnen deze hiĂŤrarchische bestuursstructuur ontstaat een

langzamerhand belangrijker te worden dan de ontwikkeling als

'schijndemocratie' waarbinnen oppositie uitgesloten lijkt te zijn.

zodanig . Het is niet voor niets dat de afgelopen jaren de laag

Een gedegen en kritische reactie binnen een democratie kost tijd

managers in de maatschappij enorm gegroeid is.

en is daarom binnen een bedrijfsstructuur nauwelijks mogelijk. De

Het belangrijkste verschil tussen het marktdenken en het

oppositie die toch ontstaat wordt zorgvuldig gemanaged .

wetenschappelijk denken is dat er binnen het marktdenken gereageerd wordt op de vraag die er vanuit de markt gesteld

Een voorbeeld van deze cultuur is het proces rondom de invoering

wordt. De wetenschapper stelt echter zelf de vragen . Het louter

van de Numerus Fixus op de faculteit Bouwkunde. Het College van

reageren op vragen vanuit een steeds in beroering zijnde markt

Bestuur nam het initiatief tot invoering van een Numerus Fixus op

maakt uiteindelijk een langetermijnontwikkeling onmogelijk. Daar

Bouwkunde. Een duidelijke en goed onderbouwde argumentatie

is in wezen geen ruimte voor omdat marktpartijen elkaar afrekenen

heeft nooit ten grondslag gelegen aan het voornemen van het

op financiĂŤle resultaten , bij voorkeur zo snel mogelijk om het risico

College van Bestuur. Het was aan de decaan om het voornemen

zoveel mogelijk te beperken. Zo worden bedrijven beoordeeld op

van zijn werkgever aan onze faculteit te verkopen. Ondanks de

hun koers en niet op hun inhoud. Een bedrijf als WorldOnline

storm van protest die vanuit verschillende groepen binnen de

bijvoorbeeld wordt algemeen als ingeklapt verondersteld; dit is

faculteit geleverd werd, brak de discussie pas open na het door

niet waar, de koers is ingeklapt, het bedrijf zelf niet. De koers is

Stylos georganiseerde debat tussen Rector Magnificus Karel

echter datgene wat geldt voor de aandeelhouder; het voorbeeld

Wakker en John Westrik (voorzitter van de Ondernemingsraad op

van WorldOnline maakt duidelijk dat de groep aandeelhouders in

Bouwkunde.) Het is opzienbarend dat de kritiek die blijkbaar zo

de samenleving inmiddels erg groot is. Elke vorm van

latent aanwezig is, nergens anders een plaats heeft dan in een

langetermijnplanning wordt door dit verlangen naar snelle winsten

door studenten georganiseerd debat. Pas na dit debat kon niemand

nagenoeg onmogelijk gemaakt.

meer heen om de bezwaren die er waren tegen de invoering van

De wetenschappelijke wereld zou juist een tegenhanger moeten

de

zijn voor deze door winsten beheerste maatschappij. Hier zou de

faculteitsgemeenschap zich achter het standpunt dat de Numerus

Numerus

Fixus.

Vervolgens

schaarde

de

hele

mislukking mogelijk moeten zijn, het experiment. Binnen deze wereld

Fixus niet het juiste middel zou zijn voor een uiteindelijke verbetering

moeten mensen de kans krijgen om kritisch vragen te stellen en te

van de kwaliteit van het onderwijs. De decaan manoeuvreerde in

onderzoeken, zonder direct op de resultaten afgerekend te worden

deze discussie tussen de wil van zijn baas en de onwil van zijn

in relatie tot de 'nutsvraag'. Juist in deze tijd van hoogconjunctuur

familie. Als 'pater familias' probeert (de) de decaan de

zouden we moeten investeren in die instituten die zich bezig houden

faculteitsgemeenschap bij elkaar te houden . Op een academische

19 : of nieuw fundament?

David Mulder & Joep Janssen

met vragen die over een langere termijn gaan dan de tijd tot de

instelling moet echter niet de eenheid worden gewaarborgd, maar

volgende aandeelhoudersvergadering. Of in de woorden van

juist de verscheidenheid aan meningen en de confrontatie tussen

Willem Frederik Hermans: "Wetenschap is de titanische poging

deze meningen.

van het menselijk intellect zich uit zijn kosmische isolement te

Een tweede voorbeeld van het vreemde bestuursklimaat op de

verlossen door te begrijpen".

faculteit is de gang van zaken rond de benoeming van een nieuwe Opleidingsdirecteur. De Opleidingscommissie is een formeel

Tegen deze achtergrond wisselt het College van Bestuur van de

adviesorgaan voor het Faculteitsbestuur en wordt gevormd door

TU en vindt op de faculteit Bouwkunde de Curriculum Vernieuwing

zes studenten en zes docenten. Na de invoering van de MUB is dit

plaats. In beide gevallen zou dit het moment moeten zijn om een

het enige orgaan binnen de faculteit waarin zowel studenten en

vuist te maken tegen de hierboven beschreven ontwikkelingen.

docenten samen advies uitbrengen . Zij adviseren de decaan over

Ofschoon deze noodzaak door de universitaire gemeenschap wordt

onderwijszaken en bewaken de onderwijskwaliteit van de opleiding.

ingezien, is het echter de vraag of dit ook binnen de huidige

De Opleidingscommissie moet de decaan ook adviseren over de

structuur daadwerkelijk zal gebeuren. Sinds de invoering van de

opvolging

MUB (Wet Modernisering Universitair Bestuur) in 1997 wordt de

opleidingsdirecteur weg gaat. De Opleidingscommissie is echter

van

de opleidingsdirecteur,

nu

de

huidige

democratie binnen de universiteit op een kunstmatige wijze in

niet in het besluitvormingsproces betrokken geweest en werd in

stand gehouden.

heeft de decaan de

feite alleen gevraagd de finale handtekening voor instemming te

eindverantwoordelijkheid en neemt als zodanig alle besluiten . Hij

zetten. Een goed onderbouwde argumentatie met een curriculum

Op faculteiten

is in feite alleen verantwoording schuldig aan zijn zetbaas: het

vitae was niet gegeven vanwege de haast waarmee het besluit

College van Bestuur. De decaan verkeert in een positie waarin hij

genomen moest worden. De drie pijlers tijd, ruimte en geld worden

pantheon os 0001

31

binnen deze cultuur keer op keer als argument gebruikt om besluiten te nemen die voorbijgaan aan de kwaliteit van beslissingen .

In deze tijd waarin zowel de identiteit van de universiteit als de

Tijd speelt ook een primaire rol in het besluitvormingstraject van

staan is het van essentieel belang om de discussie aan te gaan.

positie van student en wetenschappelijke staf onder hevige druk

de Curriculum Vernieuwing . Het is verontrustend wanneer op de

Discussie met de politiek over de richting die gegeven moet worden

Stylos Onderwijsconferentie van 19 februari j.1. leden van de Curve

aan ontwikkelingen binnen de samenleving, discussie over de positie van het wetenschappelijk onderwijs ten opzichte van het

Kerngroep mededelen dat er geen tijd meer is voor kritiek op de rapportage

De

bedrijfsleven, discussie over onderwijsvernieuwing, discussie over

faculteitsgemeenschap mag enkel vooruitkijken en meedenken over

van

deze

curriculum

ontwerpgroep.

de koers van het nieuwe College enzovoorts. Juist de

de invulling van de ontwerpfase. De 'faculteitsbrede' conferentie

universiteiten moeten plaatsen zijn waar discussies in alle hevigheid

van 8 maart j.1. maakte duidelijk hoe een 'schijndemocratie' in

woeden. Een eerste vereiste voor het vrijelijk kunnen voeren van

elkaar steekt: organiseer een informatie middag op een vrije dag

discussie, is de aanwezigheid van alle noodzakelijke informatie.

in week acht van de onderwijsperiode waar vervolgens enkel wordt

Hier ligt dus een eerste belangrijke taak voor een faculteit. Het is nu de tijd om de wisseling van het College van Bestuur en de

ge誰nformeerd en waar praktisch geen ruimte is voor opbouwende kritiek. De conclusie is altijd dat de geluiden overwegend positief zijn, de oppositie niet bestaat en het proces daarom uitstekend

onderwijsvernieuwing aan te grijpen om de universiteit weer tot een plaats te maken waar 'vragen' er weer toe doen. Cl)

verloopt. Vraag is echter of dit niet een vorm is van kunstmatig mooi weer spelen?

Mede naar aanleiding van deze ontwikkelingen organiseert Stylos in samenwerking met de praktijkverenigingen Argu~ Poli~ Bout, Boss en Forum het onderwijssymposium 'Visiting critics' met als ondertitel: wat wordt de kwaliteit van het Delftse Bouwkunde onderwijs ten opzichte van de 'bUitenwereld? In een serie van vijf lezingen zal ingegaan worden op de gevolgen van de Curriculum Vernieuwing voor de verschillende afstudeerrichtingen. De serie zal afgesloten worden met een debat waarin mensen van bUiten de faculteit, onder leiding van Harm Tilman (adjunct- hoofdredacteur De Architect), commentaar zullen leveren op het voorstel voor de onderwijsvernieuwing zoals dat er nu ligt.

On d e rw ij 5 Man ifest~"~I![L

ood'''''j"cog"mm, '"'" 2002

Centrale vraag: hoe zo veel mogelijk van het goede in het huidige curriculum behouden?

Centrale vraag: wat wordt de kwaliteit van het Delftse Bouwkunde onderwijs ten opzichte van de 'buitenwereld?

5 juni: Lezing Hoos Blotkamp, staf Projectbureau Curve van de faculteit Bouwkunde.

Thema: tweejarig blokken onderwijs.

Lezing Christoph Grafe, universitair hoofddocent Architectuur.

Thema: afstudeerrichting Architectuur.

8 juni, Blokkenhal Aanvang: 10.00 tot 13.00 uur Forumvoorzitter:

Harm Tilman Adjunct- hoofdredacteur 'de Architect'

6 juni:

Lezing Alexandra Heijer en John Heintz, beiden

universitair docent Bouwmanagement en Vastgoedbeheer

Sprekers zijn onder andere:

Thema: afstudeerrichting Bouwmanagement en Vastgoedbeheer.

Opleidingsdirecteur faculteit Bouwkunde van de Technische

Prof. ir. carel Weeber

Lezing Hugo Priemus, hoogleraar Volkshuisvesting

Universiteit te Delft

Thema: afstudeerrichting Volkshuisvesting.

Prof. ir. Jan Westra Lid Faculteitsbestuur van Bouwkunde van de Technische

7 juni: Lezing Han Meijer, universitair hoofddocent Stedenbouwkunde

Universiteit te Eindhoven

Prof. ir. Jan Brouwer

Thema: afstudeerrichting Stedenbouwkunde.

Voorzitter BNA

Lezing Andrew Borgart, t oegevoegd docent

Ir. John Westrik

Bouwtechniek Thema: afstudeerrichting Bouwtechniek.

Bestuurslid BnSp' onderwijszaken

Ir. Miranda Reitsma Hoofd afdeling Stedenbouwkunde van de Academie van Bouwkunst te Amsterdam

Now in the

Stylos Boo

Do_co_mo_mo

I Dennis Sharp

& Catherine Cooke

This book provides a documentary record of the spread of the Modern Movement in architecture throughout many parts of the world. It is based on selective registers prepared by thirty-two national and regional groups of DOCOMOMO international. It includes over 600 illustrations of buildings from the early 19205 to the present dav.

Costa Iberica

I MVRDV

The Spanish and Portuguese coasts have become a tremendous economical success. Within 50 years it turned into the densest 'city' in Europe due to series of attractions that lack elsewhere: sun, sea, food, freedom, cheapness. It has lead to Europe's leading leisure city with very specific assessments.

8arcelona+

I Ramon Prat

Speaking about the city is something that seems to be recurrent.

Because it is all around us and repeats itself constantly, in the scale of its influence, in its complexity. But it is from the fact of density, from agglomeration, that the multiple codes, the languages that they construct an extraordinary changing network.

Open from 12:30 34

panU1eon 05 0001

4

MUTATIONS REM KOOLHAAS HARVARD PROJECT ON THE CITY

Mutations / Francine Fort & Michel Jacques, Rem Koolhaas & Harvard This reflection helps us measure the mutations at work today, weather they are expressed in extreme and secular ways, or in a gradual and less visible fashion. Here are keys for the comprehension of the present, of th is mobile, changing, contra dictionary, and passionate reality, and of the political challenge to which it gives rise: the challenge of understanding the city otherwise.

Ladies & Gentlemen / Muntadas During the last few years I have been photographing images, which depict and identify public spaces as a means of access which, given their use and function, go back to being private.

Particular symbols that are transformed into gender ones and which basically refer to a universally accepted gender division.

Berlin / Duane Phillips Berlin is simultaneously the divided city, the reunited city, and now Europe's largest building site. This book documents the effects that the Wall and its demise have had on architecture and city planning, and gives the background information needed for an understanding of what is happening in Berlin today.

Paris / Barbara-Ann Campbell Paris is a collective masterpiece. This guide encourages visitors to understand something of the richness and complexity of a city that is still forming and renewing itself. This book waves together the complex issues and themes - physical and politica I, visible and invisible - that make up the city of Paris. (i)

,

every weekday pantheon 05 0001

35

Zo luidde, meen ik me te herinneren, de AII-active wasmiddel slogan van een aantal jaartjes terug, waarin een vlotte architecte met haar modder besmeurde laarzen thuis kwam van een inerverend dagje op de bouw.

De romantiek van het bouwen zit inderdaad in het voldaan aanschouwen van je zwarte nagels, het schuren van je handen en het ruiken van je zweet.

De weg naar architect zijn is zwaar ...

Nu de bouw van het Nieuwe Stylos paviljoen tegen haar einde loopt, vroeg Pantheon ons als ontwerpers verslag te doen over onze bevindingen van het hele project.

Met de hete adem van de deadline in onze nek is het wellicht nog te vroeg om achterover leunend een terugblik te werpen op het hele bouwproces.

Vanaf het puntje van mijn stoel een kort en bondige indruk: Allereerst het antwoord op de veel gestelde vraag of het paviljoen [na 16 maanden!] nog niet onze keel uit komt: ja, het komt onze keel nog niet uit.

Op zich niet zo heel verwonderlijk.

Je bent je maar al te goed bewust van deze unieke kans; dat je als student kunt experimenteren en het vervolgens nog mag bouwen ook.

Meer bewondering gaat uit naar de enthousiaste club van medebouwers die ook nog steeds [sommige ook al bijna een jaar lang] hun volle inzet tonen voor het paviljoen.

Blijkbaar kun je teren op leermomenten. Want ook al lijkt het de bouwpraktijk in Madurodamvorm, de problemen waarop we stuiten lijken van grote mensen aard.

AI snel blijkt dat je als bouwkundestudent nog niet eens nat achter de oren bent als het gaat om detailleren. Het gaat ineens minder

36

pantheon 05 0001

goed dan bij die briljante details die je om 5 uur 's ochtends nog even voor de presentatie uit je duim zuigt. Het woord 'bouwknoop' krijgt eindelijk betekenis.

Ook moet het geduld van het papier het afleggen tegen de tikken van de klok.

Het samenwerken met een grote groep mensen was ook nieuw.

Met name tijdens de uitwerkingsfase viel het niet mee om tussen 40 kritische toekomstige architecten je ideĂŤen te verantwoorden.

Verbazend is de bereidwillendheid van het bedrijfsleven om mee te werken en te denken om tot een goed resultaat te komen .

AI geruime tijd hebben we ook zelf de pen geruild voor de overall.

Leermomentjes te over wanneear je in het werk op problemen stuit die je op tekening nooit had durven verwachten. Zoals lastige plekken waar je niet meer bij kunt komen, bouwvolgorden die anders moeten of toleranties die toleranter mogen. Improviseren blijkt een must voor iedere bouwer/architect.

Momenteel zijn we met een enthousiaste ploeg studenten full time bezig het paviljoen tot een goed einde te brengen. De opening staat gepland voor eind week 6 van deze periode.

Er is nog veel te doen en met genoeg mankracht kan er veel gebeuren .

Dus voor degene met de ijdele hoop, dat architectuur alleen maar mooie dingen verzinnen is, zou ik willen zeggen:"Wie de overall past trekke hem aan".

Nou, om dan maar lekker degelijk, spreekwoordelijk, maar oprecht te eindigen: "De praktitk. is de beste leerschool", zelfs in Madurodam.

G

pantheon 05 0001

37

Continu Engineering bemiddelt jaarlijks honderden bouwkundigen bij het vinden van een nieuwe baan.

Ook voor studenten die part-time naast hun studie willen werken of vakantiewerk zoeken , is Continu Engineering de intermediair bij uitstek. Het matchen van vraag en aanbod op de bouwkundige arbeidsmarkt is de kernactiviteit van Continu Engineering. Wij zijn gespecialiseerd in het projectmatig inzetten van bouwkundigen op MTS-, HTS-, en TU- niveau op locatie bij onze opdrachtgevers. In de meeste gevallen leidt dit tot een dienstverband bij onze opdrachtgevers.

Daarnaast geven wij invulling aan werving-en selectie opdrachten.

Onze opdrachtgevers zijn: bouwbedrijven, projectontwikkelaars, architecten- en ingenieursbureaus, woningbouwverenigingen en gemeenten .

Als specialist in de bouwkundige sector mag u van ons snelheid, deskundigheid en een zeer grote inspanning verwachten om voor u de meest geschikte baan te vinden. Neem vrijblijvend contact met ons op of bezoek ons op internet.

38

pantheon 05 0001

Schrijven kan ook: flathildelaan 77, 5616 LA Eindhoven Telefoon: 040 - 243 19 19 Fax: 040 - 243 12 11 E路mail: eindhoven@continu.nl

Hanzeweg 19, 2803 MC Gouda Telefoon: 0182 - 56 01 10 Fax: 0182 - 56 01 11 E-mail: gouda@continu.nl

Willemsplein 11-3, 6811 KB Arnhem Telefoon: 026 - 442 30 50 Fax: 026 - 442 30 15 E-mail: arnhem@continu.nl

Etnastraat 20, 4814 AA Breda Telefoon: 076 - 515 67 04 Fax: 076 - 515 67 05 E-mail: breda@continu.nl

Column Winka Dubbeldam Ooit omschreven door Mr Voshida van het Japanse tijdschrift A+U als: " the perfect mix between Dutch pragmatism and American Theory", en nog steeds een Nederlands architect in NV, zweef ik inderdaad tussen twee culturen. Ik zal dit gebruiken om een paar gedachten te formuleren, en die jullie, niet als absolute waarheden, maar als provocaties te presenteren. Provocaties hier als produktief denken wat uitgaat van de gedachte dat als je geen hypothese hebt, er ook geen argument of test scenario gesteld kan worden ...... .

IS ARCHITECTURE DYNAMIC ...

OR NOT? For the past five years I have taught paperless studios at Penn

the local culture left inside. Within th is global network, architecture

and Columbia. The main premise of the paperless studio at these universities is the use of the computer as a generative tooi and

is challenged, vet it resists _ _ _ .

not solely as a re-presentational or technical drawing implement.

Architecture's resistance to the 'new' is puzzling -

During architectural reviews wh en " dynamic structures" are

you con si der that architecture, in its geometricity, is closely related

especially if

mentioned, one particular question often arises : does this move?

to mathematics. While geometry is the study of the properties of

The question of movement is in essence an expression of the

shapes and spaces, mathematics is the common denominator that

traditional, still pervasive mechanistic way of thinking - - as opposed

includes geometry, algebra and analysis . Th ere is a crucia I

to the generative, process-oriented organismic approach. Th e

difference between the thing and the mathematical model of the

basis of the organismic paradigm - the notion th at an organism is

thing . In geometry one can calculate a certain surface in absolute

characterized by its immanent patterns of organization - is similar

values, but in mathematics one has to define the state of the

to the notion of spirit, also described by Liebnitz as monads and

by Hegel as "Begriff," or Absolut ideas. These organizing phenomena

boundary, which then defines the validity of the calculus applied, and therefore the definition of the thing. Suddenly the angles of a

occur on all levels: in society, in behavioral processes, and in

triangle, when projected on a curved surface, no long er add up to

nature. On all levels, time and space relationships are inseparable.

180 degrees! Mathematicians will make assumptions about

In his 1937 book The History of Geometry, Husserl identified all of

mathematical behavior, which they will then attempt to prove.

these "disciplines that deal with shapes existing mathematically in pure space-time" as geometry.

They work with the mathematical theorem. This scientific method is strange to architects, who prefer to think in absolute values and tend to think in frozen time.

Architecture is by nature a 'slow' profession . Only within its avantgarde movements has architecture challenged traditional

Scientists like Gauss, Mobius, and Rieman in Germany worked on

craftsmanship, proportional system, and esthetics. These

the first topological surfaces in mathematics. In 1827 Gauss wrote

movements took place during periods characterized by incredible technological innovations that made huge impacts on society. The

his " treatise on geometry of curved surfaces." Ferdinand Mobius devised a similar idea in the same year; in his moebius loop, the

introduction of the car in the beginning of the 20th century, for

"flipping over" of hypothetical objects in the fourth dimension brings

example, became a fascination for the futurists (Marinetti). In the

into being the fourth. Rieman wrote in 1854 "the hypotheses

sixties, the introduction of the television and threat of the atomie

which underlie geometry," which constitute the bases of wh at we

bomb, inspired groups like Archigram in England and Super Studio

know as the Rieman

in Italy to rethink architecture as a "moving flexible city." Now, in

mathematicians looked bevond absolute values to entertain the

surfaces. Nearly two centuries ago these

the late 20th century, the computer has fast-forwarded mass

idea of a pure, free-style space-time. Vet there are architects

consumption into digital electronie communication-which, with its

who still regard th e study of topological deformations like th e

specialization and individualization, has fragmented the mass society into a niche culture (e.g. hackers). Demassified niches, as

moebius loop and Rieman surfaces as " new" -

discussed by Alvin Toffler, commandeer the space of the internet.

took architects a century-a nd-a-half ta recognize math ematics'

too extreme, too

fashionable. Could it be that architecture is simply too slow? It

On a larger scale, increasing globalism is transforming our cities

relevanee to their practi ce .

into physical expressions of global economies with only traces of

progressed, when is architecture gaing to "catch up"?

Naw th at math ematics itself has

c>

pantheon 05 0001

39

Koninlllijke Visie, innovatiekracht en organisatievermogen is in de topsport onmisbaar. Daar draait het ook om als je een belangrijke speler in de communicatiemarkt bent. Of het nu gaat om promotioneel drukwerk, periodieken, jaarboeken of een compleet pakket handelsdrukwerk, Koninklijke De Swart staat steeds tot uw dienst!

€

f'- Jerjaá~ (i~l.

BTW)

D~ s~els~é 'weg van fdee naar ]0: . De studentenversie van ARC+ Bestel de studentenversie van ARC+, neem een opdracht uit je ma~, ga aan de slag en ov;ertuig jezelf.

In menig architectenbureau is de tekentafel het hart van het kantoor, want hieraan worden fraaie staaltjes van bouwkunst ontworpen. Maar de oorsprong van die creativiteit zit natuurlijk niet in het meubelstuk. Die zit in het hoofd van de architect. En dat hoofd denkt driedi mensionaal.

Eenvoudig en sneL Wat is er dan logischer dan driedimensionaal te tekenen? Met ARC+ kan het. Eenvoudig en snel. ARC+ is een intuïtieve, inzichtelijke software, waarmee zowel in 2D als in 3D snel kan worden ontworpen. Die snelheid wordt extra vergroot door de uitgebreide digitale bibliotheken, waarmee je in rap tempo elementen kunt integreren in jouw ontwerp. En nu we het toch over snelheid hebben: onze instructie zit er in drie dagen op, want je weet in korte tijd de weg binnen het systeem . Kunnen we dus snel een telefoontje van je verwachten?

......, I fase 1

C)

CU

Ontwerpstudie kantaorgebouw Diemen architect Joris Deur

Pelgromhof Zevenaar arch itect Ir. Frans van der Werf

Van een idee naar een driedimensionaal ontwerp.

Inlevingsvermogen en maquettes zijn nodig om een voorstelling te creëren van een nog te bouwen pand. In enkele fasen kan met ARC+ in korte tijd zo'n ontwerp worden ontwikkeld op beeldscherm en papier.

Schakelen van 20 naar 30 gaat moeiteloos, terwijl afwisselend in een zijvlak, plattegrond of perspectief kan worden getekend. Is het 30-model klaar? Oan zijn ook uw tekeningen van de aanzichten, de plattegronden en elk perspectief binnen of buiten gereed.

Ook werktekeningen zijn snel gemaakt, onder meer dankzij de vele extra functies en duizenden bibliotheek elementen.

presentatie vaar architectengroep in Hoogezand. gerealiseerd in 2 uur.

Demonstratieproject Grolsch

de meest complete CAD-software voor de architect.

Sciento, Jagersbosstraat 12, 5241 JT, Ro smalen, tel. : 07 3 631 21 28, fa x 07 3 631 21 14, E-mail: info @sciento.nl, Internet: www.sciento.nl