pantheon// '06-'07 - china by Study Association Stylos

tweemaandelijkse uitgave van d.b.s.g. stylos / nummer 1 / jaargang â&#x20AC;&#x2122;06â&#x20AC;&#x2122;07

pantheon// china

stylos

Honderddertien Grote reis - China interview

Aaron Betsky artikel

The cultural revolution revolution the morning after

MACBA - R. Meier

kaft_china.indd 1

18-10-2006 10:52:05

pantheon// tweemaandelijkse uitgave van D.B.S.G. Stylos colofon jaargang 10, editie 1, oktober 2006 oplage: 2000 Stylosleden en vrienden van de Stylos Stichting ontvangen pantheon// vijf maal per jaar redactieadres Berlageweg 1 2628 CR Delft pantheon@stylos.nl

over de voorkant “Wensen op rode lintjes worden aan stenen leeuwtjes toevertrouwd”

��

- Yùfó Chán Sì Shanghai

hoofdredactie Tim Peeters Alexandra Sonnemans redactie Abram de Boer - van Brug Marten Dashorst Pieter Eisma Caspar Frenken Anne Geenen Arie Gruijters Pieter van der Kooij Tim Loch Sara van der Ploeg Anselm van Sintﬁet

��

kaft_china.indd 1

aan dit nummer werkten mee Milan Bergh, Laura de Bonth, Benjamin Groothuyse, Anneke Jalink, Šejla Lagumdžija, Bart van Lakwijk, Anne Meiborg, Joost van Nes, Sander Potjer, Jules Schoonman, Dirk Verhagen.

Van de voorzitter

advertenties Pieter Eisma

Sejla Lagumdzija

drukker Koninklijke De Swart, 's-Gravenhage omslag Tim Peeters

18-10-2006 10:31:40

China, een land met veel diversiteit en een land dat veel commotie in de wereld heeft gebracht. De Chinese muur is een van de vele voorbeelden hiervan. Een rups van 6400 km die zich door de geschiedenis heen voortbeweegt, scheidt dit gigantische land voor een deel in tweeën, beschreven als een van de grootste wonderen ter wereld. Een object, door de mens gecreëerd, die alle wetten van

Het Delftsch Bouwkundig Studenten Gezelschap Stylos werd in 1894 opgericht ter behartiging van studie- en studentenbelangen van studenten aan de faculteit Bouwkunde van de TU Delft. bestuur 113 D.B.S.G. Stylos voorzitter: Šejla Lagumdžija secretaris / PR: Timo Cardol penningmeester: Pieter Eisma onderwijs: Anne Geenen onderwijs: Benjamin Groothuyse paviljoen: Anne Meiborg evenementen: Jonathan van de Bilt excursies: Bob Bol adres D.B.S.G. Stylos, kab. 1.01 Faculteit Bouwkunde Berlageweg 1 2628 CR Delft telefoonnummers bestuurskamer 015 2783697 commissiekamer 015 2784168 secretariaat 015 2781369 fax 015 2783059 internet mail@stylos.nl http://www.stylos.nl lidmaatschap Stylos 10 euro per jaar gironummer 296475 Stylos Bookshop geopend maandag t/m vrijdag 12.45 tot 13.45 uur Stylos Stichting De Stylos Stichting vervult een vliegwielfunctie ter stimulering van initiatieven van en voor studenten van de faculteit Bouwkunde TU Delft. Zij kunnen bij het bestuur van de Stylos Stichting terecht voor ﬁnanciële en inhoudelijke ondersteuning van hun project. Om u hiervan op de hoogte te houden ontvangt u elke 2 weken B-nieuws en 5 maal per jaar de Pantheon//.

kaft_china.indd 2

de natuur negeert en hier dwars doorheen raast. Wij als mensen hebben het vermogen om dit soort bizarre dingen te bedenken en uit te voeren. En wij als bouwkundigen krijgen de kans om vooral na te denken over de gevolgen van iets dat je neerzet op deze aarde. Wat ik hiermee wil zeggen, is dat je je bewust moet zijn van de keuzes die worden gemaakt; je hebt altijd mogelijkheid tot een keuze. Om de nomaden buiten te houden, waren er naast de Chinese muur ook tal van andere mogelijkheden om dit probleem te verhelpen. Gelukkig is het tegenwoordig een geaccepteerd feit dat het eﬀectiever is om diplomatisch met de vijand om te gaan dan ze te negeren. De Chinese muur creëerde een wereld van verschil. Positief of niet. Binnen de faculteit hopen wij, als Stylos, ook een belangrijke rol te kunnen spelen en invloed uit te kunnen oefenen. Jij als student kan het verschil uitmaken. China heeft een belangrijke stem in de wereld, en jij hebt een hele belangrijke stem bij Stylos. Veel plezier bij het lezen van pantheon//china, en ik ben benieuwd waar de grote reis dit jaar naartoe gaat. //

18-10-2006 10:52:18

Stylos

Thema// China

4 Honderddertien

10 pantheon// china, omdat het moet?

113

Tim Peeters Alexandra Sonnemans

6 Haal het meeste uit Bouwkunde Anne Geenen Benjamin Groothuyse

12 Aardse moraal van een hemels mandaat

7 Stylos paviljoen - het vervolg

16 Tijdlijn China

Anne Meiborg

Anselm van Sintﬁet

Arie Gruijters

18 The cultural revolution revolution Marten Dashorst

21 Beijing 2008 Anne Meiborg

22 Black architect, white architect Anselm van Sintﬁet

Algemeen 38 Not really a man

26 Rollercoaster ride through China Anneke Jalink Bart van Lakwijk

Casper Frenken Benjamin Groothuyse Jules Schoonman

29 Architectural practice

41 Column - Wagamama

30 Impressies Chinareis

Abram de Boer

Grote Reis Commissie 2006

42 NAi goes south

33 Re//searching China

Anselm van Sintﬁet Alexandra Sonnemans

Laura de Bonth Milan Bergh Dirk Verhagen

Joost van Nes Sander Potjer

44 What's it like to be... an urbanist Pieter van der Kooij

46 Al día siguente - MACBA Sara van der Ploeg

48 Libero Agenda inhoudsopgave

p01-p08 stylos 01.indd 1

pantheon 1 '06'07 1

18-10-2006 11:02:09

ENCI z/w

â&#x20AC;&#x153;Nacht van betonâ&#x20AC;? Synthese van architectuur en constructie

15 november 2006, NAi, Rotterdam Eerste van een reeks exclusieve ontmoetingen van/voor architecten en constructief ontwerpers Programma: 20.00 - 01.00 CASESTUDY > Phaeno Science Centre, Wolfsburg door Christos Passas, Zaha Hadid architects en Hanif Kara, AKT engineers WORKSHOP > Architectuur en Constructie in Onderwijs PRESENTATIE > Cement&BetonCentrum PERFORMANCE > Jules Deelder AWARDS > Concrete Design Competition 2005/06 FILM > Concrete Design Master Class 2006, Bauhaus Dessau

2 pantheon 1 '06'07

www.nachtvanbeton.nl

p01-p08 stylos 01.indd 2 Adv_nacht_v_beton_230x297_zw.ind1 1

stylos

China

algemeen

Aanmelding Deelname staat open voor professionals en studenten. U kunt zich aanmelden voor deelname via de website www.nachtvanbeton.nl. Deelname is alleen geldig na ontvangst van bevestiging per email. Er is slechts een beperkt aantal plaatsen beschikbaar. Organisatie is in samenwerking met architectuurvakblad dax.

Cement&BetonCentrum 18-10-2006 11:02:12 10/10/06 3:18:02 PM

adv p

02 PM

plastic c plastic plas a as astic s stic p l a s t i c OPACITY -OPACITY plastic lastic as T Y ast O P A C I T Yt i c plastic plastic

O PA C I T Y

www.concretedesigncompetition.com

The Concrete Design Master Class on plastic-OPACITY - award of the Concrete Design Competition - was held at the Bauhaus Dessau from 19 - 26 August, 2006. Led by curator Hanif Kara the students worked in groups on 8 assignments. All linked through investigating the overall theme of plastic-OPACITY they covered a wide range of architectural applications. Main feature of the master class was the actual making of the proposed objects varying in scale from 1:50 to 1:1 and in sizes from handheld objects to a 27 m3 pod. One week with 45 competition winners, among which were Dutch honorable mentions Marieke Rongen (Sandberg Institute) and Eelco Grootjes (Academy of Architecture Rotterdam), 38 support staffers, about 5 m3 of self-compacting concrete, 4 keynote lectures, 2 critic rounds and lots of amazing, fascinating and stimulating results. The outcome of both the competiton and master class will be published in the upcoming Concrete Design Book on plastic-OPACITY. All international winning entries will be on display during de ‘Nacht van Beton’ - November 15, NAi Rotterdam and afterwards at exhibitions at TU Delft - opening November 16, achterhal, 17.00 - and TU Eindhoven in 2007. In collabotion with Stylos a 3 day excursion (November 24 - 26) to Essen (Zollverein School of Design, Sejima), Berlin and the Phaeno Science Center (Zaha Hadid /Hanif Kara) in Wolfsburg is organized for students. For information and registration (approx. €. 100,-) contact Stylos.

stylos

adv pantheon 10 2006.indd 1 p01-p08 stylos 01.indd 3

China

algemeen

pantheon 1 '06'07 3

06.10.06 11:02:15 14:44:34 18-10-2006

Traditiegetrouw zal ook in deze eerste pantheon// van het collegejaar het nieuwe bestuur van Stylos, dat inmiddels al niet zo nieuw meer is, zich presenteren. Wie zijn wij, maar belangrijker, wat willen wij in ons bestuursjaar bereiken met Stylos? Het is een vraag die wij ook aan onszelf hebben gesteld.

Honderddertien Bestuur 113

Stylos , een organisatie die al 113 jaar bestaat, kent natuurlijk

te zorgen dat de activiteiten in goede banen lopen en dat de

vele tradities en gewoontes. Soms worden die tradities in stand

kwaliteit ervan wordt gewaarborgd. Ook ontwikkelingen moeten

gehouden, zoals bij de pantheon//. Het blad is een initiatief dat

de ruimte kunnen krijgen. Zoals net gezegd, vanzelfsprekendheid is

vanuit een bepaalde vanzelfsprekendheid blijft bestaan. Het is

er niet. Inspelen op behoeften en belangstellingen van studenten

ontstaan vanuit een algemeen gevoelde noodzaak om een goed

is een belangrijk punt, maar ook reageren op gebeurtenissen in de

studentenblad over architectuur en bouwkunde te maken. Het

architectuurwereld moet de aandacht krijgen.

draagvlak daarvoor is er als vanzelfsprekend.

Met acht personen in een bestuur zal er komend jaar veel op de

Vanzelfsprekendheid is er natuurlijk niet altijd. Bij elke activiteit

agenda komen te staan. Het nieuwe Stylospaviljoen en InDeSem

zullen wij ons af moeten vragen of er belangstelling voor is, of

zijn grote activiteiten, maar ook zullen we veel lezingen, workshops,

het iets teweeg brengt en of de activiteit van betekenis is voor de

excursies en reizen organiseren. Natuurlijk blijven de Bookshop

bouwkundestudent. Zomaar dingen organiseren wordt een bende,

en de pantheon// onze aandacht krijgen en we willen proberen

en daar bereik je ook niet mee wat je met Stylos wilt bereiken; een

de website te vernieuwen. Alle acht gaan we dit jaar op een

aanvulling zijn op de studie Bouwkunde. Tradities zijn er om voort te

andere manier bezig zijn met Stylos, en geven daar onze eigen

zetten, maar soms ook om ze te verbreken.

kleuren aan. Natuurlijk moeten die kleuren bij elkaar gemengd

Met 1500 leden en 19 commissies is het aan ons de taak om ervoor

overeenstemmen, roze worden!

Šejla Lagumdžija, voorzitter

Workshop MAX/ Wissel/ Tikibad; het ‘Stylosmoment’ op zich is echt

Stylosbestuur? Een mengeling van invloeden van buitenaf en

super! Acht in één hok? Ach, het is best gezellig zo met zijn allen! En

eigen visies zijn het resultaat van een jaar bestuur. Mooiste

als het me even teveel wordt, ga ik wel mee helpen bouwen aan het

Stylosmoment? Ik denk dat mijn Stylosmoment dit jaar komt.

paviljoen. Bezigheden naast bouwkunde en/of Stylos? Fietsen, eten,

De geïnteresseerden mogen het over een jaar nog eens vragen.

pokeren, slapen… en Virgiel natuurlijk! Wat mist er op bouwkunde?

Acht in één hok? Waarschijnlijk zullen er momenten zijn dat we

Input van studenten, objectiviteit, goedgeplaatste ﬁetsenrekken,

helemaal gek van elkaar worden. Maar eigenlijk zijn we allemaal

een materialenbibliotheek, computers, goedkoop kantinevoer, vrije

heel leuk bij elkaar en met een beetje inlevingsvermogen moet

tijd.

dat allemaal goed komen. Ik heb er in ieder geval veel vertrouwen in. Bezigheden naast bouwkunde en/of Stylos? Ik heb best veel

Pieter Eisma, penningmeester

mensen om me heen die ik dit jaar niet ga en wil vergeten. Ik

Stylosbestuur? Om eens andere dingen te leren, waarvan ik hoop

heb het al ‘druk druk druk’ maar het wordt alleen maar ‘druk druk

dat ik er later nog veel aan zal hebben. Roze? Als je goed naar het

drukker’. Daarnaast ben ik van plan veel te gaan sporten, uitgaan

modebeeld van het komende jaar kijkt, is het een heel logische

en heel veel te lachen. Wat mist er op bouwkunde? Op het moment

keuze. Roze gaat het dit jaar helemaal maken, let maar op! Mooiste

dat ik om negen uur ’s ochtends vrolijk op mijn ﬁetsje aankom

Stylosmoment? Toen ik heel vroeg in de ochtend gevraagd werd om

waaien op bouwkunde en hem weg wil zetten, dan mis ik héél veel

bestuur te doen. Net wakker, zes schreeuwende mensen aan je deur

ﬁetsenrekken.

en de hele kamer vol confetti; geweldig! Acht in één hok? Hoe meer mensen, hoe meer vreugd. Bezigheden naast bouwkunde en/of

Timo Cardol, secretaris / PR

Stylos? Ik probeer er nog wel dingen naast te doen, maar vaak lukt

Stylosbestuur? Ik was al vaak te vinden op Stylos; bestuur worden

dit niet. Ach, ik probeer het volgend jaar wel weer. Wat mist er op

was een logisch vervolg. Het is naar mijn mening een unieke

bouwkunde? Werkplekken en computers.

ervaring, die me erg leerzaam lijkt en ik niet aan me voorbij wilde laten gaan. Roze? Mijn psychiater zegt dat roze me zal helpen de

Anne Geenen, commissaris Onderwijs

wereld beter te begrijpen; mijn bestuur nu ook. Mooiste Stylos

Stylosbestuur? Na twee jaar studeren leek het me heel erg leuk om

moment? Moeilijk kiezen. EJC-excursie/ Commissieweekend/

eens wat anders te doen, en bij Stylos kan ik doen wat ik zelf graag

4 pantheon 1 '06'07

p01-p08 stylos 01.indd 4

stylos

China

algemeen

18-10-2006 11:02:15

Stylos bestuur 113; v.l.n.r. Timo Cardol, Bob Bol, Šejla Lagumdžija, Pieter Eisma, Anne Meiborg, Jonathan van de Bilt, Anne Geenen, Benjamin Groothuyse

wil en belangrijk vind. Roze? Aan iedereen die we de vraag stelden

de andere 7 het met mij uit zien te houden. Bezigheden naast

wat ze graag wilden weten over 113, kwam de vraag, ‘Waarom

bouwkunde en/of Stylos? Als ik niet met Stylos bezig ben, dan ben

roze?’. Het valt op, daarom! Mooiste Stylos moment? Workshop

ik hoogstwaarschijnlijk in het o-zo-mooie Woerden. Wat ik daar

Sustainable Interventions in Jakarta, Indonesia, in de zomer van

doe? Dat spreekt voor zich. Wat mist er op bouwkunde? Een aantal

2005, omdat ik daar in twee weken meer geleerd hebt dan van mijn

verdiepingen en een paviljoen naast bouwkunde.

eerste jaar studeren. Acht in één hok? Zolang we allemaal blijven doen wat we leuk en belangrijk vinden, naar elkaar luisteren en van

Jonathan van de Bilt, commissaris Evenementen

elkaar leren, zal dat wel goed gaan. Acht in een hok is trouwens

Stylosbestuur? Om activiteiten te organiseren waarvan ik

niet echt veel, hopelijk zitten er nog veel andere mensen in het

het belangrijk vind dat ze plaatsvinden en om een heel klein

Styloshok. Bezigheden naast bouwkunde en/of Stylos? Toneel

bescheiden (al dan niet roze) stempeltje te drukken op deze wereld.

(spelen en bekijken), capoeira, reizen. Wat mist er op bouwkunde?

Roze? Past mooi bij onze stropdassen. Mooiste Stylos moment?

Discussies, maatschappelijke debatten, en de vraag waarom we

Kotsend boven de wc hangen en dan nog steeds wazige

eigenlijk met z’n allen gebouwen willen ontwerpen.

architectuurtheorieën naar je hoofd geslingerd krijgen. Acht in één hok? Dat is toch al heel wat rustiger dan de gemiddelde

Benjamin Groothuyse, commissaris Onderwijs

ontwerpgroep. Bezigheden naast bouwkunde en/of Stylos? Een

Stylosbestuur? Naast dat ik denk dat ik er heel veel van kan leren,

nieuwe hobby zoeken, deze is een beetje uit de hand aan het lopen.

vind ik dat elke student zich zou moeten inzetten voor zoiets

Wat mist er op bouwkunde? Er is eigenlijk best veel wat goed is, als

als Stylos. Roze? De kleur roze is de kleur geweest voor tal van

je maar goed kijkt. Verantwoordelijkheidsgevoel misschien?

verschillende groeperingen en heeft symbool gestaan voor vele opvattingen. Vanaf het moment dat wij de kleur kozen, eigenden

Bob Bol, commissaris Excursies

we hem ons toe. Het is nu aan ons om roze te associëren met een

Stylosbestuur? Drie jaar studeren en bijna je volledige Bachelor

goed bestuursjaar. Mooiste Stylos moment? Met zijn allen met

halen, dat kan natuurlijk niet. Ik had even een jaar studievertraging

één en hetzelfde bezig zijn, omdat je het eens bent over waar je

nodig, en met Stylos geef ik daar tenminste nog een beetje inhoud

aan werkt. Iedereen zit min of meer voor dezelfde reden bij Stylos.

aan. Roze? Roze trekt de aandacht, en past mooi binnen onze

En dat is mooi. Acht in één hok? Door het hok open te houden

gedachte om dit jaar zo veel mogelijk op te vallen. Mooiste Stylos

voor commissieleden en andere leden, word je niet gek van alleen

moment? De dag dat ik in zaal A naar beneden werd geroepen

maar dezelfde mensen. Wat mist er op bouwkunde? Gemotiveerde

omdat mijn paviljoen één van de winnaars van de prijsvraag was.

studenten.

Acht in één hok? Ik vlucht om de zoveel tijd even naar het buitenland, hoewel het schijnt dat je op excursies nog steeds

Anne Meiborg, commissaris Paviljoen

gestalkt wordt door Stylosleden. Bezigheden naast bouwkunde

Stylosbestuur? Ik ben een jaar bestuur gaan doen omdat ik denk dat

en/of Stylos? Linea recta naar Amsterdam afreizen, muziek maken,

ik in dit jaar meer ga leren dan in de rest van mijn studietijd.

concerten en feesten afgaan, aan mijn kamer klussen (die nooit af is)

Mooiste Stylos moment? Ik heb twee mooiste Stylos momenten:

en werken aan inzendingen voor architectuurprijsvragen. Wat mist

de één was in de woestijn van Marokko op een kameel. De andere

er op bouwkunde? Een paar gezamenlijke doelen, grote groepen

in Shanghai op het dakterras van ons hostel met een geweldig

studenten en leraren die samenwerken en vooral een ideaalbeeld

mooie skyline als uitzicht. Acht in één hok? Het eerste half jaar

van wat we de komende vijftien jaar van Nederland gaan maken. //

kan ik gelukkig de bouwplaats op vluchten. Het tweede half jaar moet ik al mijn gemiste tijd in het hok inhalen dus dan moeten stylos

p01-p08 stylos 01.indd 5

China

algemeen

pantheon 1 '06'07 5

18-10-2006 11:02:18

Hoe ondervind jij Bouwkunde? Hoe kan je opleiding jou het meest bieden? Hoe sta jij, tijdens de vijf, zes of zeven jaar die je studeert, tegenover datgene wat je aangeboden krijgt? Hoe wil jij studeren?

Haal het meeste uit Bouwkunde Anne Geenen Benjamin Groothuyse Bouwkunde is, net als eigenlijk elke universitaire studie, een studie

kunnen fouten veel meer gevolgen hebben dan nu. Als je niet

die vraagt om enthousiasme, inzet en een academische houding.

bang bent om fouten te maken, zul je ook sneller grenzen aftasten

Bouwkunde is echter, in onze ogen, een opleiding die vraagt om

en naar andere manieren en mogelijkheden zoeken, iets wat toch

een speciale aanpak. Al je ECTS in één keer halen en na vijf jaar met

hoort bij een academische opleiding. Reken ook niet meteen

een papiertje op zak de faculteit uitlopen, gebeurt zelden tot nooit.

anderen af die fouten maken of op een totaal verkeerd pad zitten.

Bouwkunde is meer dan alleen colleges volgen en je projecten en

Hoewel het heel frustrerend kan zijn, zijn ook zij hier om te leren en

tentamens halen. Overal om je heen wordt gebouwd, dus overal

moeten ze die kans ook krijgen.

kun je iets leren. Dit stopt niet na je studie. Daarom volgt hier een - wellicht incomplete lijst - van aandachtspunten om het meeste uit

Wees kritisch

je studie bouwkunde te halen.

Wanneer je je studie met een kritische houding doorloopt, haal je er het meeste uit. Je vraagt je namelijk continu af wat je aan het

Kijk om je heen

doen bent en waar het toe leidt. Wees niet bang om kritiek te geven

Er is heel veel te doen op de faculteit. Tijdens je reguliere onderwijs

op medestudenten en sta ook open voor kritiek van anderen. Van

leer je de basis van bouwkunde. Daarnaast is het belangrijk om

anderen leer je namelijk heel veel. Als je elkaar niet kunt bekritiseren

je persoonlijk verder te ontwikkelen. Hoe wil je je onderscheiden

is het grondbeginsel van een academische studie verloren. Kritiek

als je straks afgestudeerd bent, samen met nog vele anderen die

laat je nadenken over waar je mee bezig bent, je ontwerpproject,

hetzelfde onderwijs hebben gevolgd als jij? Kijk om je heen en doe

opdrachten of je studie in het algemeen, en wellicht krijg je door

mee met een workshop of ga naar een lezing. Loop stage, stuur iets

kritiek andere inzichten en goede ideeën over waar je mee bezig

in voor prijsvragen of doe iets anders wat je interessant vindt. Je zult

bent.

zien dat je van deze nevenactiviteiten veel kunt leren en dat het erg leuk is om op een andere manier met je studie bezig te zijn.

Jij bepaalt het Laat je niet belemmeren in wat je wilt doen door opgelegde

Blijf alert

regels of mensen die dingen van je vragen of eisen. Je doet een

Soms loopt niet alles op rolletjes; laat dat niet zomaar langs je

academische opleiding, dus je beschikt zelf over het vermogen

heen gaan. Hoe klein en onbenullig je problemen of klachten

om te oordelen wat jouw onderwijs moet inhouden. Laat je niet

ook lijken, doe er iets mee. Als jij het niet aankaart, wordt er niets

afschrikken door docenten of door semesterboeken, maar maak

mee gedaan. Goed onderwijs komt niet uit de lucht vallen. Goede

je eigen onderwijs. Als jij denkt dat je op een bepaalde manier

feedback van studenten naar de faculteit is belangrijk. Hoewel

veel meer leert van een opdracht, doe het dan zo. Probeer je niet

het eigenlijk een taak van de faculteit is om bij studenten te

blind te staren op te behalen ECTS of de mening van je docent.

controleren of het onderwijs van goede kwaliteit is, is het zeker in

Het aangeboden onderwijs op bouwkunde is een leidraad in je

het belang van de studenten als zij op eigen initiatief problemen

opleiding, maar wees niet bang om af en toe van die weg af te

of obstakels aangeven. Het is je recht en plicht om van de faculteit

wijken.

goed onderwijs te eisen. Wellicht vinden veel studenten het lastig om de juiste persoon te vinden om hun problemen bij kwijt te

N.B. Deze lijst is natuurlijk slechts een poging om meer bewustzijn

kunnen. Probeer als eerste de verantwoordelijke docent of daarna

te kweken onder studenten over waar ze mee bezig zijn. Wijk ervan

de semestercoördinator te benaderen. Wanneer dit niet lukt of

af, doe totaal het tegenovergestelde, of becommentarieer onze

tot niets leidt, stap dan naar Stylos, de Facultaire Studentenraad

punten. Het is aan jou om te bepalen wat goed voor je is. //

of praktijkverenigingen van de Masters om bij hen je klachten of problemen neer te leggen, zodat zij je kunnen helpen. Vallen en opstaan Van je fouten leer je, cliché maar waar. Wees dan ook niet bang om af en toe zelf eens de fout in te gaan. Tijdens je studie moet je die mogelijkheid hebben, want wanneer je in de 'echte wereld' werkt,

6 pantheon 1 '06'07

p01-p08 stylos 01.indd 6

stylos

China

algemeen

18-10-2006 11:02:18

Het Stylos paviljoen-traject staat zeker niet stil en het is dus weer tijd voor een korte update.

Stylos paviljoen - het vervolg Anne Meiborg

BlackBox, de winnaar van de paviljoenprijsvraag die Stylos in

proefmodel om het gevelsysteem te testen. De eerste conclusies

november 2005 uitschreef, heeft op papier zijn deﬁnitieve vorm

die we hieruit kunnen trekken zijn zeer positief. De ene plant groeit

aangenomen. Het plan is tot in alle details getekend en berekend en

hard en de ander zeer langzaam, maar ze hebben allemaal wortel

is dus klaar voor de bouw.

geschoten.

Bouwwijze

Het paviljoen wordt getekend, gebouwd en gebruikt door

De bouw zal krap genomen ongeveer vier maanden in beslag

studenten van de TU Delft. Op 9 oktober is de bouw oﬃcieel gestart

nemen. De bouwwijze is niet alledaags en eist dus de nodige

en zijn er iedere dag twintig studenten hard aan het werk voor

aandacht. De draagconstructie en de buitenbeplating van de

de realisatie van paviljoen BlackBox. Hopelijk eerder klaar dan het

geveldelen zullen in plat vlak vervaardigd worden. De vier gevels

I-web?

zullen op elkaar gestapeld worden waarna ze met behulp van

> www.paviljoenblackbox.nl

een kraan op hun plaats worden gehesen. Het dak wordt dan ter plekke in elkaar getimmerd. Zodra ook hier de buitenbeplating op aangebracht is, is de box weerdicht en kan er aan zowel de binnen- als buitenkant gewerkt worden. Er kan dan tegelijk begonnen worden met de binnenbox, het gevelpakket en de binnenafwerking. Als laatste zal er een gespecialiseerd team komen dat de glazen vouwwand gaat plaatsen. Februari is in verband met weersomstandigheden niet de ideale tijd om de planten aan te brengen, dus dit zal moeten wachten tot april. Gevelsysteem Een groot deel van de uitstraling heeft paviljoen BlackBox te danken aan de verticaal begroeide gevels. Afgelopen tijd zijn er over deze begroeide gevels veel opmerkingen en vragen gekomen. Nu is dan misschien het moment voor enige uitleg over het gevelsysteem. De gevels zullen beplant worden met verschillende soorten planten met variërende bloeiperiodes; elk plantje aangepast aan zijn oriëntatie en dus aan de intensiteit van de zon. Geen dag zal het paviljoen hetzelfde ogen. Om de planten op een verticaal vlak te laten groeien is er een uniek gevelpakket ontwikkeld. Het bestaat uit een combinatie van geperste steenwolplaten en een speciaal hierop afgesteld bevloeiingssysteem van plastic buisjes en pomp, inclusief beregeningsinstallatie en voedingsregulator. De steenwolplaten worden met behulp van stalen draadmatten en stokschroeven aan de draagconstructieve elementen aan de gevel bevestigd. EPDM-folie zorgt voor de waterdichtheid. Een geweven kunststof doek ‘Greenforce’zorgt voor het vastzetten van de planten. De planten hebben geen aarde nodig om te groeien, maar water en voedingsstoﬀen. De steenwol geeft de wortel van de plant ruimte om te nestelen en om de benodigde voedingsmiddelen op te nemen. Sinds enkele maanden staat er in de buitenruimte van de faculteittussen de vormstudiehal en de tutorruimtes een stylos

p01-p08 stylos 01.indd 7

China

algemeen

pantheon 1 '06'07 7

18-10-2006 11:02:22

Onze visie op de techniek:

www.dosign.nl 8 pantheon 1 '06'07

p01-p08 stylos 01.indd 8

stylos

China

algemeen

18-10-2006 11:02:28

‘Geen kenniseconomie zonder techniek’ Lange tijd is er sprake geweest van een sterke verheerlijking van de managementcultuur, die minder ruimte liet aan technische inspiraties. Gelukkig groeit het besef dat het niet alleen gaat om het organiseren, maar juist ook om het creëren. Creatief denken wordt weer op juiste waarde geschat. Een beta revival lijkt in opkomst. En dat is broodnodig met in het vizier dat Europa in 2010 de meest concurrerende kenniseconomie van de wereld moet zijn. Een doelstelling waaraan de techniek een heel essentiële bijdrage kan leveren. Ook grote mondiale problemen vragen om technologische ontwikkelingen. De reductie van verbrandingsgassen bijvoorbeeld en de wereldvoedselvoorziening. En wat te denken van mobiliteitskwesties? De techniek is er volop mee bezig. Politiek en bedrijfsleven ontwikkelen initiatieven om jongeren voor techniek te interesseren. Nu al begint dat zijn vruchten af te werpen. R&D-afdelingen zijn weer aan het groeien en de engineering gaat een steeds belangrijker rol spelen in het productieproces. Kortom de machine is op gang gebracht en laat zich voorlopig niet meer stilzetten. Het wordt nu tijd dat de technicus zelf emancipeert en vanuit een nieuw zelfbewustzijn kansen en uitdagingen oppakt.

stylos

p01-p08 stylos 01.indd 9

Technici zullen in veel innovatieve processen weer een pioniersrol moeten vervullen. Waarbij binding met de gebruiker en heldere communicatie essentieel zijn. Dat is de visie van Dosign op techniek en de technicus. De technicus als verbindend element tussen wetenschap en gebruiker.

Sinds 1985 detacheren we middelbaar en hoger geschoolde technici. Specialisten in het ontwerpen, tekenen, voorbereiden en begeleiden van technische constructies. Hoever de technische ontwikkelingen ook zullen gaan, de mens blijft de belangrijkste schakel in elk innovatief proces. En wordt de kracht en duurzaamheid van een constructie niet bepaald door deze schakel? Door het verbindende, menselijke element? Dosign onderkent dit en specialiseert zich daarom in deze verbindende elementen, in de toegevoegde waarde van gemotiveerde mensen. Dosign Engineering heeft kantoren in Rotterdam, Amsterdam en Tilburg. Kijk voor meer informatie op onze internetsite.

China

algemeen

pantheon 1 '06'07 9

18-10-2006 11:02:33

10 pantheon 1 '06'07

p10-p17 thema 01.indd 10

stylos

China

algemeen

18-10-2006 11:04:20

pantheon//china, omdat het moet? Tim Peeters

‘He who has not climbed the great wall, is not a true man.’ - Mao Zedong Is een tijdschrift nog serieus nemen zonder dat het een keer een nummer aan China heeft gewijd? pantheon// neemt het risico niet! Wat Marco Polo al wist lijkt vijfhonderd jaar later ook tot de rest van de wereld te zijn doorgedrongen: China is hip en je kan er niet genoeg over schrijven. China is derhalve alomtegenwoordig - zelfs in Groep Wilders. Kapitalen uitgeven aan China-bladen om salontafelexpert over Chinese architectuurgerelateerde ontwikkelingen te worden? Nee hoor, leg deze uitgave half verstopt onder wat architectonische roddelblaadjes en hopla, iedereen gelooft in jouw China expertise. pantheon// liet eerst andere media voorgaan en deed zoals Confucius al zei: "Wees als de jager, die wacht tot het konijn zichzelf doodt door tegen een boom te botsen." Hmjah – wie het konijn en de boom zijn mag je zelf bepalen. In ieder geval spaarde pantheon// de pijl en hakte uiteindelijk zélfs de stam om.

‘All reactonaries are paper tigers.’ - Mao Zedong Volgens Chinees onderzoek had Mao voor zeventig procent gelijk en dertig niet. Precies dertig jaar na zijn dood is China 's werelds grootste ontbijtgranenproducent en maakt men er meer sombrero's dan in Mexico. Elke maand telt het land vijf miljoen nieuwe mobiele bellers. Zeventig procent van alle kopieermachines werd in China geassembleerd. Dertig procent van alle magnetrons. En televisies. De wereldrecordhouder gewichtheﬀen met één oor is een Chinees. Er ligt bijna anderhalf miljoen kilometer verharde weg én er worden per jaar 1 miljard condooms versleten – de één-kindpolitiek lijkt ondanks alles toch beter aan te slaan dan overheidscampagnes met Peter R. de Vries. Waarom China, in een tijd dat zelfs de Chinezen zélf de overkill 'Chineseness' proberen te temperen en hun razendsnel expanderende economie trachten af te koelen? Als heel de geletterde wereld over niets anders lijkt te schrijven? Omdat het moet? Nee, China is gewoon su-per-mooi. Deze pantheon// voegt zich bij de Goden – en een korte opfriscursus Latijn volstaat om deze merkwaardige paradox op waarde te schatten. //

stylos

p10-p17 thema 01.indd 11

China

algemeen

pantheon 1 '06'07 11

18-10-2006 11:04:23

In de Chinese traditie wist men met de beperkt houdbare aarde en hout, door de Confuciaanse canoniek en de hoge moraal van de ethiek tot een onvergankelijke harmonie te komen.

Aardse moraal van een hemels mandaat Arie Gruijters

De aanzienlijke uitspanning van het Han imperium bracht door de

ritueel belang dat Shang bouwers hechtten aan de oriëntatie op het

invloed van de Chinese beschaving over geheel Oost-Eurazië, een

zuiden. De sepulcraal bestaat uit een vierkante ruimte met hellingen

architectonische acculturatie en artistieke collaboratie tot stand.

aan de noorden zuidzijde; de laatste dient tevens als ingang voor

De invloed van de Han-dynastie op de architectonische articulatie

de begrafeniscortège.3 Niets wijst uit dat hier sprake is van tumulus,

en het ontstaan van een pan-aziatische stijl dient bijgevolg niet

of dat de aanwezigheid van het graf anderszins zichtbaar was.

enkel binnen de grenzen van het huidige China te worden gezocht.

Het vierkant en de oriëntatie komen terug in het ontwerp voor

Archeologisch bewijs wordt in het bijzonder geleverd door de

een tegel van de Han-dynastie. 'Met grote naïviteit en eenvoud

rudimenten van de vroege en late Han-hoofdsteden bij Changan

vertaalden de oude Chinese en Indiase kunstenaars volume naar

en Loyang en graftombes, waar oﬀerandes, gesculpteerde reliëfs,

tweedimensionaal ontwerp, en stopten ze tijd in de structuur van

tongewelven en spits- en rondbogen werden aangetroﬀen. In een

compositie.'4 Zij standaardiseerden vrije en organische ornamenten

sepulcraal in de Koreaanse kolonie Lo-lang werden Ming-ch'i of

in schema's en voegden pracht en rituelen toe aan architectuur.

keramische miniatuurtorens gevonden die erop duidden dat het

'Eenheid is onvergankelijk, pluraliteit is vergankelijk' pluraliteit is

karbeelsysteem en dakpannen reeds in deze tijd aanwezig waren.

eindig, en rust op de basis van een grotere, meer fundamentele

Zo wezen afbeeldingen op eveneens in graftomben gevonden

eenheid, die niet eindigt maar voortduurt.5 Talrijke Fu-geschriften zijn rijk aan zinspelingen over monumentale gebouwen en de

De sociale organisatie van China relateerde het kosmisch ideaal aan het eigenbeeld van de mens.

geometrische en zedelijke regels die hun constructie reguleerden. De afbeelding op de tegel bevat in het oosten de blauwe draak, die staat voor de blauwgroene kleur van vegetatie, en het element hout en de opgerichte boom representeert. De draak is

tegels op zuilachtige elementen, die de stadspoorten ﬂankeerden,

afgebeeld in de richting van de reizende zon, tevens symbool van

variërend van kleine zuilen tot grote wachttorens of Ch'üeh. Deze

de lente. In het zuiden de rode feniks van de zomer en het vuur.

archaïsche torens, die door hun verticaliteit voor evenwicht zorgden

In het westen, vervolgens de witte tijger van de metalen herfst,

in een landschap met overwegend horizontale bebouwing, zijn naar

symbool van wapens, oorlog, executies en oogst; van vruchtbare

alle waarschijnlijkheid het archetype van de latere pagoda's.1

besluiten en kalmte van de schemering, van herinnering, spijt en onveranderbare fouten. Tot slot de Hsüan-wu, een slang kronkelend

Er is door het aantal annalen welhaast geen volk dat zijn

om een schildpad in het noorden; zij staat voor zwart en het

geschiedenis zo uitvoerig heeft vastgelegd en becommentarieerd

element water. In het midden staat de mens, zijn element is aarde

als China. Azië is van Java tot Honsju gekoloniseerd door Chinese

en is niet gerepresenteerd door een afbeelding maar in de abstracte

en Indiase architectuur en is opgedeeld in een Chinese wereld van

vorm van het geschrift. 'Als Qi (adem) met de wind meegaat, wordt

ommuurde steden en een Indiase wereld van heilige plaatsen, ofwel

het verspreid, maar het zal stoppen in water. Mensen uit de oudheid

het Chinese ideaal van geordende harmonie in samenleving en

zouden Qi concentreren, daarom werd dit wind en water, of Feng

het Indiase engagement voor eeuwigheid. De familiaire en sociale

Shui genoemd.'6 Feng Shui kwaliﬁceert de kardinale windrichtingen

organisatie van China en het religieuze leven van India, relateerden

in goede en slechte oriëntaties, zo representeert de vogel zon en

beiden het kosmisch ideaal aan het eigenbeeld van de mens; de

warm klimaat en brengt leven en opgewektheid, de draak zorgt

integriteit en schoonheid van een primitief gevoel van ruimte,

voor water, onmisbaar voor de groei van leven. De schildpad en

met een oprecht verlangen om de mens te verankeren in zijn

tijger zijn echter kwaadaardig en symboliseren misère en invasie

oneindig en immens geordend universum. Getuigend plattegrond

door vijanden. Bijgevolg kijken niet alleen gebouwen, maar ook

en doorsnede van de grote tombe in Wu-kwan Ts'un bij An-yang,

steden en tombes uit op het zuiden.

werd de mens gezien als het centrum van de kosmos, voorgesteld als een kubus, wiens bestaan wordt begrepen als de combinatie

Waar mogelijk werd de abstracte voorstelling van het tegeltje

van een zeszijdige wereld met een verleden, heden en toekomst.

vertaald naar rigide Chinese stadsplattegronden, waarbij dezelfde

Evenals de koninklijke necropolis bij Hsi-pe Kang vertoont deze de

diersymbolen werden gebruikt om poorten in overeenkomende

aanwezigheid van een exact systeem voor grafconstructies en het

windrichtingen te benoemen. Het boek Kao Gong Ji bevat de

12 pantheon 1 '06'07

p10-p17 thema 01.indd 12

stylos

China

algemeen

18-10-2006 11:04:23

ontwerpprincipes voor de hoofdstad van de Zhou-dynastie,

(wijds), die de veranda en de binnenruimten of An (donker) verbindt

gebaseerd op Confuciaanse doctrines met het paleis in het midden,

en tevens dienst doet als intermediair voor de totale privacy van de

als symbool voor de gecentraliseerde macht van de keizer en

binnenruimten. De binnenhof, besloten door omringende muren en

autoriteit van de dynastie. De Tsjoen Tsjoe (lente en herfstannalen)

bebouwing, bezit een introverte kwaliteit, een kleine private wereld

werd een der grondpijlers van die eigenaardige vorm van autocratische democratie. De hoofdstad was een ideaal vierkant met zijden van negen Li7, een paleis in het midden aan een centrale as, aan elke zijde van het vierkant een drietal poorten, met op het zuiden de voornaamste. De centrale as symboliseert de grote as van hemel naar aarde, die de bovennatuurlijke god verbond met de menselijke keizers. Door het vierkant liepen drie lengte- en breedtelanen, ieder opgedeeld in een drietal parallelle straten, die een vierkant grid met woonblokken creëerden en het idee van Tien-yuan Ti-fang (ronde hemel en vierkante aarde) symboliseerden. Zo waren seculaire gebouwen horizontaal aaneengeschakeld en sacrale bouwwerken concentrisch gearrangeerd. In het oosten was de ancestrale tempel, in het westen het aardaltaar en in het noorden het marktplein gesitueerd. Primitieve rituelen liggen ten grondslag aan de traditionele oriëntatie en indirect aan de latere ontwikkeling van de longitudinale symmetrie. Er was in de Chinese stad geen publiek plein omdat de overheid en keizer publieke bijeenkomsten weerhielden. Door de autocratie was er geen mogelijkheid voor politieke expressie en festiviteiten voltrokken zich op privaat gebied, in de hallen en binnenhoven van de woningen. Zo

op zichzelf om volgens Feng Shui, Qi (adem) in de gebouwgroep te

beschreef Barthes de paradox dat Tokyo een centrum heeft, maar

concentreren. In de Chinese gebouwgroep zijn alle gebouwen liever

dat deze vervolgens leeg is en de stad is uitgelegd rondom een

gelegen aan de leegte dan aan een openbare weg. Het geluid van

plaats welke verboden en onbeduidend is.

de venters op de straat en de geur van bloesembomen komen over

een dergelijke muur en vormt een ingesloten paradox van rigide Zoals de stadsplattegrond, bestonden de Chinese huizen uit

afscheiding en open lucht. In de oudheid scheidden de Chinezen

een orthogonale ruimtelijke aaneenschakeling van hallen

de dragende- en scheidende elementen van een gebouw en

en binnenhoven, langs een centrale longitudinale as of pad,

gebruikten hout als constructiemateriaal vanwege zijn gemakkelijke

met de belangrijkste hallen op het zuiden georiënteerd.

standaardisatie en prefabricage. Constructieve elementen werden

Voor zowel publieke- als private gebouwen worden dezelfde

in het zicht gelaten en de intentie was eenheid te bereiken van

organisatieconcepten gebruikt. In tegenstelling tot Westerse axiale rangschikking van binnenruimten, ondergebracht in één volume, worden hier binnenruimten afgewisseld door buitenruimten,

Het Chinese levensdrama heeft zijn oorsprong in het menselijk intellect.

waartussen men bij voortbeweging toch een ruimtelijke aaneensluiting ervaart. Het passeren van elke deuropening

constructie en kunst, door decoratie en ornamentiek. In het zuiden,

betekent dieper geraken in de bewoners' privacy. De Men

waar het warmer is en de muren dunner zijn, werden kolommen

(deuropening), onderbreekt het doorlopende muuroppervlak en

en balken niet aan het zicht onttrokken en werd het frame tot

accentueert de leegte die het creëert, geeft diepte aan de richting

integraal onderdeel van de compositie. Hoewel elke decoratie een

van benadering en betekenis aan de binnenhof erachter. Elke hal

betekenis op zichzelf had, waren decoraties en details onderling

kent een vergelijkbare indeling met een centrale ruimte of Ming

veeleer afhankelijk dan onafhankelijk en behoorden ze tot een stylos

p10-p17 thema 01.indd 13

China

algemeen

pantheon 1 '06'07 13

18-10-2006 11:04:24

hoog ontwikkeld systeem van symbolisch vocabulaire.9 Omdat het

stelt de mens in staat zichzelf te achten.'13 Het sociaal-ethische

grootste deel van de klassieke constructies was gemaakt van hout

formalistische, pedant-pedagogische in het personalisme van

en derhalve zeer ontvlambaar was, werd enig symbolisme in de

Confusius staat in groot contrast met het cerebrale, wijsgerig

vorm van legenden verbonden met water om de wil tot doven te

mystieke individualisme van Lau-Tze. In de Tauïstische mystieke en

indiceren. Zo stijgt een draak volgens Shou Wen in de lente op in de

symbolieke verbeeldingen in de vorm van schimmen en demonen

lucht, verstopt zich onder de zeespiegel in de herfst, regen en dauw

kan men Tswang-Tze of Lau-Tze ontmoeten, Confucius echter,

representerend; om voor planten regen in de lente te geven. De

slechts zelden, en dan nog apocrief.14 'Confucius vertegenwoordigt

gevarieerde dakvormen, gebruikt om betekenis aan de architectuur

tegenover hem als het ware de Mahayana, de leer voor allen.

te geven, waren tijdens de feodale periode, alsook het type en

Lau-Tze is in wezen de Chinese Hegel. Zijn Tau, de eenheid van

kleur van dakpannen strikt vastgelegd door codes, die blijk gaven

tegenstellingen (hemel-aarde, man-vrouw, licht-donker, enz.) is het

van gebruik en status. De pilasters van paleizen en tempels waren

absolute, het al-éne, de idee van Hegel: het allesomvattende begrip

geschilderd in vermiljoen of rood, die van huizen kastanjebruin.

dat, juist omdat het alles omvat, niets zegt, leeg is. Maar tevens is

Waar muren van paleizen rood, van tempels geel, en van huizen wit

deze abstracte wijsbegeerte verwant aan die van Attische wijsgeren

en zwart werden beschilderd, werden balken bezet met taferelen en

en aan Philo van Alexandrië, die van Plotinus, die van Proklos,

symbolieken of zelfs met bladgoud.

waarin de menselijke geest worstelt met dezelfde abstractie: de Logos.'15 Tau is niet alleen een uiterste abstractie, het is de

Het huis is het basiselement van de stad en representeerde een

natuurlijke loop der dingen, de normale gang van zaken, en krijgt

microkosmos van Chinees privaat leven, dat was gebaseerd

dan ook de betekenis van weg of pad.16 Zo gaf Semenoﬀ de I King,

op Confucius' ideeën van hiërarchie in generaties en code van

ofwel boek der transformaties, dat de metafysische basis vormt van

ethiek.10 Als de ouders werden gerespecteerd, en de kinderen

Confucius’ theorie, de naam ‘Tau-creatie’, vanwege het gemis aan

geliefd, zorgde dit voor een harmonie waarin geluk en voorspoed

een ik-jij verhouding door de eenheid waaruit alles voortkomt en

prevaleerde. Hsian (eerbied voor de ouderdom) is de band, die

waartoe alles terugkeert.17 Waar het Confucianisme dogmatisch is

in China de levenden en doden, heden en verleden tot één

op sociaal-ethisch gebied, zijn de Islam en het Christendom dit op

onverbrekelijk geheel verenigt. Het hoofdbestanddeel van zijn

religieus-ethisch gebied en vluchten evenals het Boeddhisme, de

ﬁlosoﬁe beslaat principes voor een waardig leven en ideale

leer van zachtmoedigheid en ascese, uit de werkelijkheid. Zowel aan

menselijke verhoudingen. Zijn boodschap was die van altruïsme,

het oude animisme als aan het Boeddhisme en Taoïsme ontsprong

verdraagzaamheid, wederzijds respect en menselijke liefde: 'Tussen

een omvangrijk pantheon van goden. Onder de goden van het

de vier zeeën zijn allen broeders.'11 Waar in Westerse ﬁlosoﬁe

Chinese polytheïsme worden ﬁguren aangetroﬀen als P’an Koe en

de ontologie de eerste plaats inneemt en de ethiek slechts een

Kwan Jin, die in alle antieke godsdiensten zijn terug te vinden, zoals

sluitstuk vormt, staat deze in het Chinese denken centraal, namelijk

in de Christelijke zonnemythe en de Arabische overlevering als

de persoonlijkheid, de eigen wil, het eigen karakter, en het eigen

Myriam en Jozef.18 In China zijn deze verschillende stromingen naast

geweten. Voor Confucius zijn Li (décorum) en I (rechtvaardigheid)

elkaar blijven bestaan en nooit samengevoegd tot één godsdienst

analoog; de Tsjuun-tze (edele man) streeft naar gematigdheid, de

zoals het Christendom en het Boeddhisme. De kern echter, is tot op heden verering van de voorouders gebleven.

De pruimenboom, wiens bloemen verschijnen op looﬂoze takken, de den, omdat deze altijd groen is, en bamboe, zijn het teken van lang leven.

Alleen in uitzonderlijke gevallen, zoals het Chinese tuinontwerp, was architectuur expressie van een individueel artistieke bevlieging. Parken en publieke tuinen zijn nooit tot ontwikkeling gekomen in het oude China, zijn bijna allemaal privaat of behoren tot een

juiste weg, en vermijdt uitersten. Dit is Tjoeng Joeng (het juiste

instelling zoals een tempel, of grenzen aan overheidsgebouwen.

midden), ofwel de normale, door de natuur bepaalde en daardoor

De ontwikkeling van de tuin, als een tegenstroom en als een

harmonische gang van zaken. Het Chinese levensdrama heeft zijn

gelijkelijk oude aspiratie, bood een andere veiligheid: de

oorsprong in het menselijk intellect en zijn dilemma is gecreëerd

romantische terugkeer naar natuur en een nieuw gevoel van

door situaties van sociale instituties: loyaliteit, piëteit, plicht of

eenheid van intellectueel ballingschap. De tuin zorgde enerzijds

eerlijkheid, genot en ontbering en het plezier van intellectueel

door zijn sereniteit voor contemplatie en anderzijds door

zelfbewustzijn. Het woord Jen kan worden vertaald als consideratie

manipulatie voor inspiratie. Door het verlaten van de rigide

tegen anderen of reciprociteit, ofwel de relatie van de mens met

ceremonie van de samenleving en het binnentreden van de

een ander mens, en wederkerig.12 'Slechts de wederkerigheid

natuurlijke omgeving van de tuin, kan een mens onbezorgd en

14 pantheon 1 '06'07

p10-p17 thema 01.indd 14

stylos

China

algemeen

18-10-2006 11:04:25

onbeteugeld, zonder de beperking van ritueel, wandelen in een

classiﬁceren. Zo vertoonde de T'ang-dynastie, naast de herleving

droomachtige vlucht van de realiteit. Deze behoefte om zich

van klassieke Han architectuur een sterke nadruk op maatvoering

los te maken van formaliteit, in de artiﬁcieel abstracte wereld

en regelmaat en hield daarmee gelijke tred met de Westerse

van de tuin, manifesteerde zich in het onderscheid tussen met

Renaissance. De maniëristisch plastische elementen, gedecoreerde

conventies gelieerde huizen waarin zij leefden en arbitrair picturale

vlakken en clair-obscur, die onder de zuiderse Sung verschenen zouden leiden tot de pseudo-barokke exquis geschilderde

De veronderstelling dat Chinese architectuur geen stijlvariaties vertoont, is zeer verwerpelijk.

bloemen, vogels en planten in de Ming-dynastie en rococoachtige pasteltinten in de Ch'ing periode. Door het gebrek aan Manchu traditie werden Westerse invloeden overgenomen zoals in het Yüan-ming-yüan, bij Ch'ien Lung, waar aan traditionele elementen,

tuinen waarvan zij genoten. Het pluralistische contrast tussen de

zoals terrassen en gekromde daken, rocaille werd toegevoegd.

systematisch symmetrische bebouwing en de vrij vormgegeven

De plattegrond van de Tian Tan is een equivalent van de Chinese

organische tuinen was gebaseerd op ﬁlosoﬁeën van het Daoïsme

mandala en bestaat uit een serie van gesuperpositioneerde

en de Chan Sect. Plantensoorten werden niet uitsluitend gekozen

cirkels, die de chaos en waarheid van de natuur symboliseren;

om hun bloesem of vruchten, maar vooral om hun symbolische

en vierkanten, die de orde en kennis van de mens symboliseren.

betekenis. De pruimenboom, wiens bloemen verschijnen op

De ruimte buiten het vierkant en binnen de grotere cirkel wordt

looﬂoze takken, de den, omdat deze altijd groen is, en bamboe,

T'ien-jen-chih-chi, ofwel tussen hemel en mens genoemd. Het

zijn het teken van lang leven. Daarnaast is bamboe het teken van

traditionele idee van Tien-yuan Ti-fang (ronde hemel en vierkante

duurzaamheid en onbuigzaam karakter welke bloeiend in de

aarde) is ook tot uiting gebracht in het verticaal volume, met

winter het rechtvaardige karakter en de morele standaard van een

een vierkante plattegrond op de aarde, eindigend in het ronde

heer symboliseert. De den staat voor permanente vriendschappen

ﬁrmament van de hemel. Het gewelf culmineert in een bladgouden

die niet verwelken in tegenspoed. De granaatappel met zijn

cirkel met daarin een draak, als belichaming van Yang, ofwel

gigantische hoeveelheid zaadjes symboliseert voortplanting.

mannelijk, gesymboliseerd door vuur en corresponderend aan de

Pioenrozen, met grote, rijke bloemen, werden gezien als een

dag. De beschermende kracht van Chinese folklore en het teken

teken van lente, alsook een voorbode van een goede toekomst.

voor etnische identiﬁcatie van het Chinese volk, de nazaten van de

Narcisbloesem op nieuwjaarsdag voorspelde voorspoed, een

draak. De draak kan zichzelf maskeren in een zijderups of zo groot

groot aantal nakomelingen, een lang leven en vriendschap.

worden als de gehele kosmos. Volgens de Guanzi kan hij tussen de

De gepenseelde Chinese landschappen en tuinen, op stof- en

wolken vliegen of zich in het water schuilhouden, wolken vormen,

papierrollen zijn één in hun soort. Omdat hier geenszins sprake

veranderen in water of vuur, onzichtbaar worden en opgloeien in

is van exact natuurgetrouwe representatie van de werkelijkheid,

het donker.19 //

zijn deze nihilistische weergaven moeilijk te vergelijken met dogmatische Westerse stukken van eenzelfde periode of genre. Na de beleving van een wandeling door de tuin of het landschap, voltrok zich in het huis of atelier van de schilder het schilderij; een gekunstelde interpretatie, een weergave van ervaringen, eerder opgedaan diezelfde dag. Waar in Westerse schilderijen vaak één moment is vastgelegd is hier sprake van een superpositie van oneindige gebeurtenissen. Men ontdeed zich van perspectief of zelfs schaduw en grote vlakken werden onbeschilderd gelaten, om uiteindelijk leeg te blijven of later te worden gevuld door poëtische teksten. De somptueuze tuin vormde vaak het idyllische decor voor de enscenering van opeenvolgende ruimtelijke- en spirituele belevingen langs een labyrintisch pad, waarbij de volgende beleving altijd latent aanwezig was. De veronderstelling dat Chinese architectuur geen stijlvariaties vertoont, kan worden verworpen door de adoptie van Westerse nomenclatuur om stijlfenomenen en –veranderingen te

> 1. Mario Bussagli, Oriental Architecture. New York 1973. (pp. 302-306) > 2. Beschreven in Huai-nan Tzu, een boek uit de Han-dynastie. > 3. Idem noot 1. (p. 297) > 4. Nelson I Wu, Chinese & Indian Architecture. Londen1968. (p. 13) > 5. Franklin Edgerton, The Meaning of Sankhya and Yoga. American Journal of Philology 1924, XLV, 1. (p. 20) > 6. Beschreven door Guo Pu, een leerling van de Jin-dynastie. Zhao Zai, Guo Shi Yuan Jing. Taiwan 1979. > 7. Eén Li is ongeveer gelijk aan een halve kilometer. > 8. Roland Barthes, Empire of Signs. New York 1983. Center-City, Empty Center. (pp. 30-32) > 9. Laurence G. Liu, Chinese Architecture. Londen 1989. (p. 36) > 10. Ibidem. (p. 34) > 11. Johan W. Schotman, Wijsheid van Confucius. Deventer 1987 (2e dr.). (p. 12) > 12. George Soulié de Morant, Les Pensées de Confucius. Parijs 1929. > 13. Jef Last, Inleiding tot het denken van Confucius. Assen 1953 (p. 21) > 14. Carl Crow, Master Kung. The Story of Confucius. Ned. Vert. Confucius. Wijsgeer van het oude China. Amsterdam 1951. > 15. Idem noot 11. (p. 10) > 16. Idem noot 9. (pp. 42-43) > 17. Marc Semenoff, Confucius. Parijs 1951. > 18. Idem noot 9. (p. 41) > 19. Volgens de Shuowen Jiezi, een woordenboek van de Han-dynastie. Bron: Wikipedia. Afbeeldingen: > 1. Ssu-shen (vier dynastieën) tegel, ets ca. 200 v. Chr. Bron: Nelson I Wu, Chinese & Indian Architecture. Londen1968. > 2. Klein ceramisch model van een toren, Han-dynastie (Londen, British Museum). Bron: Mario Bussagli, Oriental Architecture. New York 1973.

stylos

p10-p17 thema 01.indd 15

China

algemeen

pantheon 1 '06'07 15

18-10-2006 11:04:26

p10-p17 thema 01.indd 16

16 pantheon 1 '06'07

stylos

‘78

China

‘80

Western rock music.

‘85

algemeen

‘90

18-10-2006 11:04:28

Deng Xiaoping tours southern China, praising the entrepreneurial energy

Student protests on Tiananmen Square. For the ﬁrst time in history, China's internal conﬂicts are broadcast around the world, and recorded on video for posterity.

Cui Jian, China's first and most famous rock musician - often called the Godfather of Chinese rock - releases Rock 'n Roll for the New Long March. The songs on the record can be read as an ironic commentary on growing up in a world where socialism is collapsing but the rhetoric remains the same. The album is a smash hit and inspires Chinese youth across the country. Zhang Yimou films Red Sorghum, which sets high standards for the visual artistry of Chinese movies, and shows the West Start of Elle magazine in China in partnership with state-owned publisher Shanghai Translation Publishing House. a different side of China.

The ﬁrst email is sent from China from a computer at the Chinese Academy of Sciences by Wu Weimin. The email is sent to a fellow scientist at CERN in Switzerland.

The National Games sports competition is sponsored for the ﬁrst time by many companies wanting exposure on TV, radio and in newspapers, ushering in the mainstream use of media as an advertising channel. Global advertising agency Ogilvy opens an oﬃce in China.

China's TV audience grows to 600 million people.

Xinguancha (New Observer) magazine publishes an article introducing

The State Council oﬃcially announces 'Advertisement Management Temporary Regulations'. 'Regulations', do not have the force of 'laws'.

China's first home-grown TV series, CCTV's nine-episode 'Diying Shiba Nian' (18 Years in the Enemy Camp), starts broadcasting. Publication of the first issue of Jiankang Zhiyou (Woman's Day), the first post-Cultural Revolution woman's magazine.

China's ﬁrst post-Cultural Revolution newspaper advertisement is published in the Tianjin Daily. The ad was for Blue Sky toothpaste.

a planned to a market economy.

Japanese cartoon Astroboy is broadcasted on CCTV. At that time, there was only one channel.

Deng Xiaoping assumes power and soon introduces reforms that start China's transition from

dollars/barrel Brent dollars/10 lbs copper

stylos

‘95

p10-p17 thema 01.indd 17

‘00

China

algemeen

pantheon 1 '06'07 17

‘05

18-10-2006 11:04:29

Thanks to danwei.org

ending an

on Western media

a prank played

Soon after Newsweek magazine's Asian edition features Chinese bloggers on its cover authorities object to the tone and content of the supplement. with the headline 'Beijing vs. Bloggers', one of the bloggers featured in the article named Massage Milk stages a 'government shutdown' of his blog. The Western media report it, after which the blogger reveals the shutdown to be a hoax, in revenge for their 'obsession' with the censorship issue.

oﬃcial policy of secrecy about disasters that has been in place since 1949. The editor of Bing Dian supplement to the China Youth Daily, is removed from his position after

Chen Lili, a post-operative transsexual from Chongqing, is given the green light to compete in the China selection pageant for the Miss Universe competition. The government announces that the death tolls from natural disasters will no longer be regarded as a state secret,

communications and media about diseases.

Young graphic designer Sun Zhigang is arrested in Guangzhou by the police. A few days later he dies in The SARS outbreak causes a new openness in Chinese government detention. Reports in the news cause a national scandal. Menbox, China's ﬁrst openly gay glossy magazine, starts distributing to newsstands.

Beijing is awarded the right to host the 2008 Olympic Games, focusing international attention on China and its Terrorists destroy the Twin Towers in New York. The subsequent 'War on Terror’ takes the attention of place on the international stage. American hawks away from the People's Republic, Sino-American relations become much smoother and more cordial. Actress Tang Jiali publishes a book of art nudes that stays on the bestseller lists for a year. This is the ﬁrst such photo book in which the model is named, and it launches a public discussion about art and decency.

Internet services that allow users to get online anonymously without any kind of registration become widespread. Chinese Internet users rapidly get used to being anonymous online.

investments in China’s economy rise.

Bill Clinton visits China, the ﬁrst US President to go to Beijing since 1989. After the visit Americain

China resumes control of Hong Kong, increasing ﬂows of trade and information between Hong Kong, which has a thoroughly international media culture, and the mainland.

The country's ﬁrst Internet café opens in Shanghai.

'People's Republic of China Advertisement Law' is officially promulgated. (Note that the first rules about advertising were promulgated in 1982 as 'regulations': it took 13 years for those guidelines to become law.) China's first commercial website goes online at Chinapages.com

The national English language newspaper China Daily launches a website. Despite the newspaper's turgid oﬃcial style, the newspaper and its website publish Reuters and other foreign news wires' articles, which are often much racier than anything in the rest of the state-owned Chinese language press.

he ﬁnds there and criticizing leftist elements in the Party, thus ensuring continuing reform and opening up policy after the post Tiananmen chill.

Deng Xiaoping tours southern China, praising the entrepreneurial energy

world, and recorded on video for posterity.

More than ﬁfty years of communist rule have made China and its capital Beijing into the schizophrenic, economic giant and dwarf they are today. Should one love it or should one hate it? Time will tell. A story about cultural revolutions, ﬁlm and a place called Beijing 798.

The cultural revolution revolution Marten Dashorst Cultural revolution #1

Los Angeles, the Amsterdam Docklands or Berlin-Mitte were once

The 'great proletarian cultural revolution' or

decrepit areas where artists took there residence. But they have

was in eﬀect from 1966 to 1976 and led to one of the darkest

been discovered and assimilated by the masses.

periods in recent Chinese history. Conceived by Mao Zedong and organized by his wife, Jiang Qing, and vice chairman Lin

Urban redevelopment and revitalization: China-style

Biao, the cultural revolution was Mao’s attempt to regain control

Totalitarian governments, like the Chinese is right now, do

of the communist party after the failure of the Great Leap

not care much about what their people think and want. What

Forward. Millions of people died, Chinese culture was destroyed

the government wants, is what will happen. They want an

and intellectuals were prosecuted. The main instrument of the

Olympic stadium? All that stands in the way of their dream is

revolution were the so-called Red Guards, comprised of students

a neighbourhood with a few thousand inhabitants that need

and other young people. Their duty was to punish and neutralize

relocation, so that the construction can start.

intellectuals – who were already an endangered species in China

Tabula rasa is what this strategy is often called. Hitler wanted a great

since the 1949 revolution – and Mao’s political enemies.

axis through Berlin, no matter what. So the Nazis went tabula rasa.

With the death of Mao, in 1976, the Cultural Revolution ended.

Paris did it, for Hausmann's boulevards, Bucharest had to do it, to

What was left was a country with a generation without education,

house Ceaucescu's dreams.

without intellectuals and without the power to nuance opinions

Contemporary Chinese architecture and urbanism is often nothing

and separate wrong from right.

more than "copy-paste", reverse engineering on an urban scale. The cultural revolution of '66-'76 not only destroyed China's cultural

Interlude – the West versus China; on revitalization.

heritage, it also destroyed its ability to handle existing, though dilapidated structures in a conscious way. It is crap, so it needs to

Urban redevelopment and revitalization: how it works the

move; one could characterize China's building craze in a similar

western way:

matter. Even though, given the price of labour and construction

Urban sites degenerate over a period of time due to various reasons;

materials, it is often cheaper to rebuild than to renovate.

bad locations that fail to draw in investors, a bad reputation from

But rebuilding with the intention to create 'corporate' cultural

dilapidated buildings and infrastructure or just common, natural

epicenters is not going to work. Artists don't like to be pushed

degeneration. Buildings fall apart, local governments stop paying

around; nor do they like others to decide for them.

attention to it.

Option: leave it be, improve only where necessary. Obviously, the

Now artists move in. Like a bunch of vultures without money,

'western' way of artists pointing out the cultural value of certain

they are always alert for urban areas where prices for housing are low and aﬀordable and where there is not too much going on in general. That’s the way they like it. They make it their own, inject the neighborhood with creativity and anarchy and slowly but surely transform those once degenerate areas into living and breathing cultural and social epicenters. Investors, on the lookout for opportunities to make money by turning something underground into something for the masses, have their scouts discovering the artists areas. Step by step, they try to buy their way into these places, either through property transfers or, as is sometimes the case, by pointing out to the local authorities that the sites are squatted and thus illegally inhabited; The place will be promoted as a cultural hotspot, attracting rich and would-be creative corporate couples with or without children to the site. Prices and rents will rise, forcing the instigators of the ‘cultural revolution’ out of their homes. You can see these developments all over the world. Downtown

18 pantheon 1 '06'07

p18-p25 thema 02.indd 18

stylos

China

Da-Shan-Zi old

algemeen

18-10-2006 11:08:51

areas is not the right solution, given the extremely centralized and hierarchical Chinese society. However, given the existing infrastructure and urban fabric of unused industrial complexes with wide ranges of building typologies, tearing it down China-style is another unfavourable solution. This modus operandi is also silently favoured by more and more people inside of China. Current Chinese city building can be characterized as one of three ideologies, as Zhou Rong, architecture professor at Tsinghua University suggests. Number one could be called ancient China, with its traditional courtyard houses, every structure precisely located within the larger, universal plan of the city. The second ideology is that of the socialist city, showing oﬀ its grandeur through large, wide boulevards and constructed scenery. The third movement, ﬁnally, is the modern one. The one western people are probably most familiar with: endless rows of skyscrapers,

Da-Shan-Zi new

highways and shiny buildings. Combining these three views has left cities like Beijing distorted,

to be called Beijing 718 – military factories start with a 7 – and

schizophrenic and confused. The top-down approach of city

the architects were ﬂown in from comrade communist nation

building negates the developing sense of individuality the new

East Germany. What they designed was unique in its own way.

middle class of China is encountering. It is an approach where there

The architects had had their education at the Bauhaus, before

is no room for individual initiative, no room for personal exploration

the Nazis closed it down in 1933. The complex was light, spacious

and expression. Or is there?

and even enjoyable to the eye. However, time for celebration was short, production started immediately. Although its specialty was

Cultural revolution #2

electronics for military equipment, the factory also worked for allied

After the Tiananmen Square incident in 1989, the Chinese

nations such as North Korea. The complex slowly turned into an

government was facing the option of giving in to demands of the

example of communist superiority. Spacious and well constructed,

people, thereby signing its own death sentence, or maintaining the

the buildings are popular to work at and the adjoining housing

hardline but on the same time quelling the uprise. The students

complex is of high quality.

and the people that protested wanted an end to corruption, self-

After the split up into smaller components in the 1960s, the newly

enrichment and blatant arbitrariness in government decisions. Deng

created factory 798 continued to perform on a high level. The 1980s

Xiaoping, then the leader of the Communist Party of China, made a

brought joint ventures with capitalist companies and renovations

daunting choice. He choose economic reform, but at the same time

of both the building as well as the installations. But the sun could

political repression. The people got economic freedom, but had to

not shine forever. In the 1990s, the government was forced to

hand in the few political freedoms they had left for it in exchange.

modernize its economic and industrial system and it was decided

In a mere ﬁfteen years, China developed into an economic world

that factories such as 798 would have to survive on their own.

power, competing on equal levels with both Europe and the United

Massive lay-oﬀs followed, and 798 came to a screeching halt.

States.

But not for long. In 1995, the Beijing-based Central Academy of Fine

In the wake of this economic revolution, a second cultural revolution

Arts started to look for new workshop spaces. Its ﬁnal choice was

started. Not government-run like the ﬁrst one, but initiated on the

factory 706, in the same complex as 798. Although CAFA’s stay was

streets of Beijing, Shanghai and other Chinese cities. One of the

only intented to be temporary, it settled there permanently and

places that was to become a new epicenter for cultural life in Beijing

became the ﬁrst cultural institution in the Dashanzi area. Slowly, its

is factory 798, in the Dashanzi area. Completed in 1957, it is part

presence started to attract other oﬃces with cultural backgrounds

of a large complex of former military industrial factories, that were

to the complex. Bookshops, bars and restaurants open and art

abandoned during the late 1990s.

galleries follow suit. By organizing the “Reconstruction 798” event in

The ﬁrst conceptual sketch was drawn in 1951, when the Chinese

the spring of 2003, the rebirth of factory number 798 into a cultural

government decided to improve their national defense forces and

epicenter in Beijing was an oﬃcial fact.

upgrade their pre-World War Two equipment. They conceived a

Today it is still crowded with artists and other people, even though

factory complex grandiose in size: 640.000 square meters. It was

its future is all but certain. The local government has branded the stylos

p18-p25 thema 02.indd 19

China

algemeen

pantheon 1 '06'07 19

18-10-2006 11:08:55

park, located in some anonymous suburb in the south of the city, features more than a hundred smaller-than-life models of famous buildings and sites. The film focuses on the lifes of two workers, a female named Tao, working as a dancer in the park's theatre, and her lover Taisheng, a security guard. They are not from Beijing, and the movie never gives the viewer the idea they are in Beijing. They walk in front of the Eiffel Tower, and when Tao says she is going to India, she conveniently passes the pyramids of Gizeh and the New York skyline. It is striking to see a film packed with obvious negative criticism on the regime being authorized by that same regime. In the past, nobody would have even thought about writing the script for such a film. Shijie deals with the estrangement rural people experience when they move to the city, forced by harsh living situations and lack of jobs. The city is more attractive than ever before, with its unlimited possibilities, wealth and opportunities. Chinese filmmaking is on the verge of hollywood-ization. The government is authorizing more and more films for general viewing, and even regular western blockbusters start to find their way into the theatres. What the country lacks though is a good filmic infrastructure. There are no large filmstudios in the cities, no extensive backlots and no general rules and regulations for filming. But just as China decided to mimick western success in outer space, they are readying theirselves for the conquest of the world’s theatres. One of the sites where this is about to happen, is the SHIBO site in western Beijing. Located near the government airport, the site servers as an excellent of pre-western Chinese urban areas. It is a vivid mix of factories, warehouses, car dealers and housing

Shibo

site as the new "Dashanzi electronics city", destined to be levelled

complexes.

and turned into just another western-looking oﬃce park.

Studioworks, a Los Angeles-based architecture oﬃce is currently working, from their Beijing B.A.S.E. studio, on a plan for the site to

Shibo

transform it into China’s first official film studios. The site has been

There is, however, hope for cultural outlaws in China. If performing

the focus of architects and planners for an extended period of

and graphic arts were last decade's Chinese hidden treasure, then

time, but sofar no oﬃce (including RTKL) has been able to convince

ﬁlm will be next decade's.

the government to start constructing. There is however a striking

Chinese ﬁlmmaking has undergone a serious metamorphosis over

diﬀerence between Studioworks and other oﬃces. Where other

the last ﬁve years. Film makers that were forced to go underground

proposals show a quite 'western' mix of housing, oﬃces and parks,

because of critical stances on government policies have slowly but

Studioworks aims at giving the site a special feature in the quality

surely started to emerge and have been able to show their ﬁlms to

of movie studios. A feature that might be able to attract an artistic

the general crowd in commercial theaters. Before that, they had to

crowd as the 798 crowd. In doing that, it creates a site where

work with the enormously large illegal dvd-scene on the streets in

tradional Chinese values go together with modern expressions in

the hutongs, with small budgets and inexperienced crews.

media, art and ﬁlm. //

One of the ﬁlm makers to reach the general population in the last

> 1. this article is written as part of the research I am doing at SCI-Arc, Los Angeles for the B.A.S.E. studio China(cine)Citta. > 2. Broudehoux, A.M., The Making and Selling of Post-Mao Beijing, Routledge, New York 2004 > 3. Rui, H. (ed.), Beijing 798, reﬂections on art, architecture and society in China, Timezone 8 + Thinking Hands, Hong Kong 2004 > 4. Rong, Z., Upon the ruins of Utopia, in: Bouman, O. (ed.), Volume #8 – Ubiquitous China, Amsterdam september 2006 > 5. Zhangke, J., Shijie (aka The World), China/Japan/France 2005 > 6. PBS Frontline: the Tankman, aired April 11, 2006 > 7. http://en.wikipedia.org/wiki/Cultural_revolution > 8. http://studioworksarchitects.com

years is Jia Zhangke, a 1996 graduate of the Beijing Film Academy. His ﬁrst major production was Shijie (The World), premiered in 2005. Largely set in World Park, Beijing, its tagline is the same as the Park: "see the world without ever leaving Beijing!" Men and women work here to show visitors the wonders of the world outside of China. The

20 pantheon 1 '06'07

p18-p25 thema 02.indd 20

stylos

China

algemeen

18-10-2006 11:08:58

Beijing ondergaat op dit moment een metamorfose. De reden hiervan zijn voornamelijk de Olympische Spelen in 2008.

Beijing 2008 Anne Meiborg De regering van China grijpt de kans van de Olympische Spelen

bieden de kussens waar nodig windbescherming. De faciliteiten,

aan om zich naar de buitenwereld te tonen, op een wellicht

zoals restaurants, toiletten en winkels, zijn zelfvoorzienende

verkeerde manier. De gehele stad wordt ‘gerenoveerd’. De hutongs,

elementen in de ruimte. Omdat er nergens een grote gesloten

de volksbuurten, maken stuk voor stuk plaats voor gigantische

ruimte is, is natuurlijke ventilatie mogelijk. Dit is het belangrijkste

hoge woontorens, de zogenaamde 'gated communities'. Op deze

aspect van duurzaamheid van dit stadion.

manier wordt de plek van de Chinees, namelijk de straat, afgepakt. De typische Chinese cultuur die heerst in deze sloppenwijken

In het programma van eisen dat was opgesteld door de overheid

verdwijnt en een treurige aanblik van een bewaker voor de

stond dat het stadion zowel open als gesloten moet kunnen zijn.

woontorens ontstaat. Toch zet Beijing zich door de spelen weer op

Een beweegbaar dak was de oplossing. Het ontwerp steeg echter

de wereldkaart. Op gebied van sport en architectuur.

boven het budget uit en er moest bezuinigd worden. Een grote kostenpost, het beweegbare dak, werd weggelaten, wat betekend

De Olympic Green waar de Olympische Spelen zich zullen afspelen

dat het stadion maar de helft van het jaar gebuikt kan worden in

ligt ten noorden van de binnenstad. Het park beslaat in totaal 1135

plaats van het hele jaar door. Dit betekent dat ze de helft van de

hectare. Ruim de helft daarvan is letterlijk groen, maar het idee

inkomsten die zo’n stadion zou kunnen hebben zullen missen. Op

van ‘groen’ draait vooral om het verantwoordelijk omgaan met

de lange termijn zal deze bezuiniging dus pijnlijk duidelijk worden.

water-, wind- en zonne-energie en duurzaam bouwen. Het stadion waar de opening- en sluitingceremonie en de atletiekwedstrijden

Nog een aantal feiten op een rij: er zijn 80.000 zitplaatsen, het

plaatsvinden, is het belangrijkste bouwwerk van de Olympische

stadion is 330 lang, 220 meter breed, 69 meter hoog, heeft

Zomerspelen. In maart 2003 werden dertien ontwerpen ingezonden

zeven verdiepingsvloeren. Eind 2007 moet het stadion worden

op de prijsvraag die de overheid en de organiserende commissie

opgeleverd. //

uit hadden geschreven. Een groep van dertig geleerden uit verschillende vakgebieden hebben de plannen op verschillende technische en economische vlakken getest. De jury die de uiteindelijke keuze moest maken bestond uit dertien leden. Zes uit China en zeven uit de rest van de wereld, waaronder Rem Koolhaas en Jean Nouvel. Drie ontwerpen werden uitgekozen met een aanbeveling voor het ontwerp van Herzog & de Meuron Architekten AG uit Zwitserland. Dit ontwerp voldeed aan de drie grove eisen die aan dit Olympisch stadion werden gesteld. Het stadion moet het icoon worden van de Spelen, het moet in het ‘thema’ groen passen zoals hierboven beschreven en het moet gebruik maken van de unieke locatie die het heeft aan het eind van de centrale as van de stad. Het stadion van Herzog & de Meuron is ontworpen rondom de willekeur van de natuur. De façade, het zogenoemde 'birds-nest', bestaat uit stalen netten die elkaar wederzijds steunen en is dus geheel zelfdragend. De verweven elementen vormen één enkel oppervlak, waarop andere elementen op een chaotische manier worden geschikt om het onderscheid tussen de primaire en secundaire structuur te vervagen. Net zoals vogels de ruimtes tussen de geweven takken vullen met zachte materialen, zullen de open ruimtes tussen de stalen netten worden opgevuld met opgeblazen EFTE kussens. Deze speciale translucente kussens zullen de regen weren en de UV-straling van de zon tegenhouden. Ook

Interieur Olympisch stadion - Herzog & De Meuron

stylos

p18-p25 thema 02.indd 21

China

algemeen

pantheon 1 '06'07 21

18-10-2006 11:09:02

How do young Chinese creative professionals (actors, sculptors, painters, architects, designers) deal with the changes in the society they live in? Is there a negative critique or are there exciting new possibilities to explore? "Black cat, white cat; colour doesn't matter, as long as it catches mice"1

Black architect, white architect Anselm van Sintﬁet

All professions are somehow tied to society. Every person has

between the three urban utopias, as he calls them. All utilize axes,

interfaces on a personal and professional level with in a civilization.

monumental buildings, large government oﬃces and 'no benches

Some professions are more connected and inﬂuenced by events

for common people'.

that occur in society. This intensive relation with social order should

The autocratic rule of several consecutive governments in China

yield an engaged attitude toward these events and developments,

made it possible for each utopia to be actually built. Fortunately,

towards society itself.

in the West we have failed in realizing in large scale the utopia that

Painter, musician, sculptor, urbanist and architect, these professions

were thought of in the ﬁfties through seventies.

have been closely tied with society as 'instruments' either to

For the past ten years however an even more destructive

promote the rulers or the rebels. In cultures that suﬀer radical

mechanism has been unleashed on the rapidly growing cities of

changes these professions are the ﬁrst to react on these changes.

China. Developers, who tend to be rather shortsighted, have been

How can we understand the contemporary conditions in China and

given free hand to build the contemporary Chinese city. These

the way young Chinese creative professionals act on them?

developments are devoid of both aesthetics and comprehensible scale (which could appeal to the common man). Rong calls them

Narrative, anyone?

'brand new ruins of the concept of urban utopia'. Upon, or rather in

Reviewing the past two thousand years, one can say China has been

between, these ruins, new cities need to be reconstructed to create

more of a rural then a city-based society. China's ﬁrst cities were

an urban environment that is within grasp; within grasp of the

based on a plan for an ideal city as recorded in the Book of Rites .

'common man' who wants to sit in the street talking with his fellow

This wasn't a proper city, but a formal center of power.

citizens.

Following the Opium Wars, the Taiping Civil War (casualty rate thirty million, by the way) and the Boxer Rebellion3, Western nations forced their control on China and the Chinese felt a desperate urge to become equally Modern as the Western states. In a struggle

Walking through the Da Shan Zi Art Area one experiences a diverse and interesting urban environment

to rid themselves of their historic cultural 'burden' they blindly followed the Modern Utopia, failing to see the imperfection of and

Every revolution (invading countries, raving communists and

contradiction within Modernity.

capitalist reign) carried its own utopia in a destructive way. Utopias

Parallel to this development the communist party assumed power

are a thing of the past and good riddance. But it seems that China

and copied a view on the city as was being formed in that other

misses a narrative to guide the tremendous developments that are

great communist state, the Soviet Union. This idea on the city is

taking place. New ways of dealing with the present dayrealities of

more of a stunning visual stimula for the masses. The long axes we

urban life in China are budding. Walking through the Da Shan Zi Art

know from Haussmann's Paris, symmetrical buildings, monuments

Area, for example, one experiences a very diverse and interesting

are all instruments used in representing the authority and power

urban environment. An environment in which people seem to

of the sovjet government. Again this isn't a pleasant, cozy city for

enjoy their urban surroundings and the visitor is charmed by all the

common people but a décor for an omnipotent group that needs to

activity. Old factories are – sometimes illegally - being converted

express its authority.

into art galleries. Chilling out in the Shi-Cha-Hai Area - an area

Over the last ﬁfteen years again a crave for keeping up with the

with very nice restaurants and small shops - easily measures up to

western developments has raged on in the rapidly growing cities

relaxing in Notting Hill in London.

of China. Skyscrapers sprouted from the ground and complicated

Zhou Rong names this 'the micro-approach of urban reﬁnement'

ﬂyovers appeared. As the Chinese architecture critic Zhou Rong

or Micro-Planning. It urges for a de-scaling of urban developments.

noted, all cities in China have been aﬀected by the three dominant

Forced to a smaller scale, Rong hopes that each project will deal in

utopias that shaped the past century. Each utopia can be linked

a more meticulous way with the surrounding urban context. This

to diﬀerent group identities that dominated the Chinese people,

calls for more responsibility of individual architects and planners in

being National Identity (after the wars), Political Identity (begin of

Chinese cities that have been built as utopian dreams in the past

the Communist reign) and Modern Identity (the start of the opening

two thousand years.

of the Chinese economy in 1978). Rong points at the similarities

22 pantheon 1 '06'07

p18-p25 thema 02.indd 22

stylos

China

algemeen

18-10-2006 11:09:05

Factory 798, Da-Shan-Zi Area, Beijing

Dealing with responsibility

Koolhaas and Fouraux), a renovated pavilion and a new gallery. You

Some ﬁfteen years ago China's architecture was dominated by a

cannot deviate from the path and enter the garden, so the residents

Beaux-Arts-Post-Modern style. Today no style can be identiﬁed

of the community keep their private collective garden.

as dominant anymore. All kinds of forms and styles are deployed to shape the commercial urban developments. Form loses its

Chinese-ness

meaning when it serves only as a wrapping paper for dull, stacked

Contemporary young Chinese architects seek the essence of

program. As Yung Ho Chang points out this makes form incapable

traditional architecture not in appearance. Their approach can be

of forming a critical agenda anymore.5 From a European perspective

separated in three basic attitudes: some heed more attention to

and the western experiences with the Modern Movement it's easy

feng shui and or yin yang, others reinterpret on a more conceptual

to say that this isn't a bad thing. When architecture becomes over

level and a third attitude can be called critical regionalism, a more

politicized it leads almost certainly to stagnation, as proven with

direct way of further developing local building methods. Working

European Modernization, or quoting Chang, 'a paralyzed design and

with local materials, is not always a choice, more often it's a

eventually anti-design'.

budgetary prerequisite. This leads to innovative applications of 'old'

Talking with a new generation Chinese architects one realizes

materials like earth, bamboo, wood, etc.

they have to deal in a kind of hyper-pragmatic way with the ever changing conditions of Chinese modernization. They have to see the opportunities that arise and try to seize the moment. Society,

Young Chinese architects try to be modern, contemporary and Chinese

most of it, is obsessed with acquiring wealth and displaying it. Comfort, leisure and personal happiness are not things to pursue.

It's almost like what Isozaki calls 'japan-ness'6 in contemporary

The participation of designers and architects in solving issues like

Japanese architecture. The young Chinese architects try to be

poverty, extreme income diﬀerences, corruption, etc. calls for an

modern, contemporary and Chinese.

in-between position in which the architect/designer acts with both social awareness and a pragmatic-formal attitude. Chang calls for

On art

'guerilla urban transformation' which demands a proactive attitude

The down-scaling of critical thoughts seems to be quiet an

of architects towards the opportunities that arise in an urban

important mechanism in China. A new generation of artist arises

environment setting that's being rapidly developed.

in the reality of a consumer society. This generation is not doesn’t

A nice example of this is the Guangzhou Time Rose Garden.

dwell on the collective Chinese consciousness any more. Their

As gated communities sprout all over Chinese cities, engaged

question is how a position, even a seemingly insigniﬁcant one, can

architects try to deal with them in surprising ways. In this project

be found and maintained in continuously changing society. This

the architect (Liu Jiakun of Jiakun Architect & Associates) proposes

latest generation of artists has moved beyond cynicism, irony and

a four hundred meter long public route for pedestrians through

academicism, incorporating the harsh expressionism and shocking

the public space (garden) of a gated community. The walkway

images of their predecessors. The instruments they utilize are

runs above ground on various heights and connects a museum (by

internet, video, photography. stylos

p18-p25 thema 02.indd 23

China

algemeen

pantheon 1 '06'07 23

18-10-2006 11:09:07

Most focus on the individual and the emotions and experiences of the individual. Answers on how the wo/man in the streets relates to society are being researched through performative projects in public spaces. For example the Da Wei Xiang (Big or Long Elephant Tail) group directly intervenes in the urbanization process. The work of Xu Tan, one of the members of the Long Tail Elephant group, deals with a similar theme, but in a lighter, more playful manner. Assembled from gourmet-restaurant crab and lobster, images of Arnold Schwarzeneger, garish copies of Renaissance paintings (which Xu creates himself ), bright neon light, and a vast array of other kinds of cultural memorabilia and kitsch junk, Xu's installations are commentaries on contemporary China. A country he perceives as a chaotic aggregate of culture and commerce, which China has become in its recent modernization. But the commentaries are not criticisms; Xu seems to hail chaos as the New World Order, and schizophrenia as this order's ontological correlate. This indicates a moving beyond clichés of Chineseness and a start of dealing with issues that are to be faced in contemporary society. A belief in culture With China emerging from the closed communist regime and turning into a more open, 'connected' society in the past twenty years, young creative professionals have to deal with new realities. Realities that seem to be dominated by market principles and the prospect of acquiring wealth, but not thinking of what quality of life this wealth can buy. Architecture plays a part in these developments, but mostly as a tool, not as a force that can influence urban life; if architecture keeps to itself it risks being marginalized. Interacting with other fields, like film, drama, music and art is therefore necessary. These interactions may form an agenda that sets a belief. A belief in culture as an intricate part of society. A culture that can manifest itself, take its rightful place amongst and interact with the other cultures of this globe. //

> I would like to express my gratitude to both Zhou Rong and Yung Ho Chang for the time we spent talking on contemporary China. > Zhou Rong is Associate Professor in the School of Architecture, Tsinghua Universtity. He’s currently in charge of the graduate lecture course of Architecture Criticism at Tsinghua University. > Yung Ho Chang is principal architect of Atelier Feichang Jianzhu, Beijing and heads the Architecture department of MIT, USA. > 1. Explanation by Deng Xiaoping of his new politic of opening China's economy. > 2. The Book of Rites is a compilation of texts on social forms, ancient rites and court ceremonies. It is believed that the original text was compiled during the Warring State period (ﬁfth century B.C. – 221 B.C.) > 3. The Opium Wars. The 1st opium war (1834-1843) saw imperial China opposing imperial Britain. China lost. France entered the 2nd Opium War (1856-1860) as an ally of Britain. The Taiping Civil War (1851-1864) was a strive between a christian sect an imperial forces. Boxer Rebellion (1899-1901) was a rebellion of Chinese against the inﬂuence foreigners (Japan, France, Russia) forced on China after the Opium Wars. > 4. Conversation with Zhou Rong, July of 2006. The conversation took place in the NAi Rotterdam. Zhou Rong published an article in Volume 8 Ubiquitous China which expresses the same ideas. > 5. Conversation with Yung Ho Chang, 25th of July 2006, café Dudok, Rotterdam. > 6. Isozaki, A. Japan-ness in Architecture, MIT Press 2006

24 pantheon 1 '06'07

stylos

China

algemeen Central Business District, Beijing

p18-p25 thema 02.indd 24

18-10-2006 11:09:21

Health a Beauty Bathhouse Male-Only Toronto _ in Yoga Stud Artistic in Hambur in _ Dental Sur You know the print version. Big Smile i Now discover Frame Digital. Berlin The worldâ&#x20AC;&#x2122;s most innovative interiors Nagano and products available online. _ _

Frame Goes Digital

www.framemag.com/digital

stylos

p18-p25 thema 02.indd 25

China

algemeen

Work by Azambou Bless Diedrich Monica FĂś and Olivares

pantheon 1 '06'07 25

18-10-2006 11:09:23

De dynamiek, de contrasten en de snelheid van de Chinese steden zullen we niet snel vergeten. Drie weken reizen door een land, dat een totaal andere realiteit kent dan de onze, werd met een lach, traan maar vooral zeer intens beleefd.

Rollercoaster ride through China Anneke Jalink Bart van Lakwijk

Op 1 oktober 1949 proclameerde Mao vanaf de Poort van de

Het begint allemaal in Beijing. De rit van het vliegveld naar

Hemelse Vrede de 'People's Republic of China'. Het communisme

het hostel is onze eerste kennismaking met de vele kanten

stelde een samenleving in het vooruitzicht zonder privébezit. Dit

van de stad, of misschien wel het land. Over een van de vele

zou er toe moeten leiden dat het land een economische grootheid

achtbaans snelwegen, begeleid door de hoge muren van highrise

werd. Met de 'great leap forward' wilde Mao China omvormen tot

appartementen, versierd met nog hogere reclameborden, rijden

een moderne, zelfvoorzienende en gecollectiviseerde natie. Mao

we richting het centrum via 's werelds drukste verkeersknopen.

gaf ongeremd uiting aan zijn droom om China een eersteklas

Dat alles in een ﬁlmset met grijze lucht en bouwkranen die zij aan

moderne mogendheid te maken, en formuleerde de fantastische

zij, 24 uur per dag hun lasten hijsen. Het 'Wow-we-zijn-echt-in-

economische doelstellingen dat China binnen 15 jaar de industriële

China'-gevoel doet de adrenaline door onze lichamen stromen.

productie van de Verenigde Staten en Groot-Brittannië kon inhalen.

Deze beleving krijgt een extra boost als we door de bus worden

Het afsluiten van China voor de rest van de wereld en de absurde

afgezet aan de rand van de Hutongbuurt en we in twee stappen

doelstellingen voor het land zorgden ervoor dat de communistische

in een totaal andere wereld belanden. Het proﬁel verandert van

eenheidstaat kon blijven bestaan en de Chinezen een enorm groot

een achtbaansweg in een smalle steeg waar mensen eten, koken

zelfvertrouwen kregen, een trots die het moreel van de bevolking

en op straat slapen en we steeds weer worden opgeschrikt door

deed verhogen. Na de dood van Mao in 1976, trad Deng Xiaoping

voorbijrazende ﬁetstaxi's.

aan en maakte de weg vrij voor hervormingen. Deng Xiaoping

Doel van deze reis is niet alleen de stad van ring tot ring te bekijken

introduceerde de 'open door policy', een ingewikkeld programma

en de highlights te bezoeken, maar ook - zoals de naam van de reis

om de socialistische Chinese economie te moderniseren,

doet vermoeden - zoeken "behind the image": het China achter het

gerelateerd aan een kapitalistische globale markt. De kapitalistische

beeld van de vooruitgang onderzoeken. Onze zoektocht begint

wereld werd niet meer als vijand gezien, maar werd betrokken in

de volgende dag met een busrit langs de iconen van de stad; we

het proces van vooruitgang. Het beleid voorziet in een toename

beginnen met een bezoek aan het paleis van de Hemelse Vrede.

van buitenlandse handel en investering, decentralisatie van

In het park rondom het paleis krioelt het van de 55-plussers die

economische macht, verdere ontwikkeling van de markteconomie

samen dansen, zingen en spelletjes spelen. Eenmaal opgeslokt door

en legalisering van transacties en transfers om de economische

de menigte krijgen we een voorwerp in onze handen gedrukt dat

vooruitgang te bevorderen.

door moet gaan als tennisracket, en spelen we mee met een potje

De impuls van modernisering vernietigt alle bestaande condities

'Chinees' tennis.

en creëert overal een nieuwe stedelijke substantie. China is in de

Na deze drukte gaan we verder naar de bouwplaats van de

greep van een dwangmatig proces van bouwen, op een schaal

beroemde CCTV van Rem Koolhaas. Vanaf de straat is hier echter

die nog nooit eerder vertoond werd. Gefascineerd door het land

niets van te zien, dus proberen we om een rondleiding te krijgen

dat van communistische eenheidsstaat, waar vrouwen geen

op de bouwplaats. Helaas is dat niet mogelijk, maar dankzij onze

rokken mochten dragen en generaals niet te onderscheiden

brutale buschauﬀeur die vindt dat hij alleen kan draaien op

waren van soldaten, in stormachtig tempo wordt omgetoverd tot

het terrein lukt het om een glimp op te vangen van Koolhaas'

het meest moderne land ter wereld, besloten wij als Stylos' Grote

toekomstig meesterwerk. Ook een bezoekje aan het 'Olympic

Reiscommissie naar China te gaan. Een studiereis die niet alleen een

Green' staat deze dag op het programma. Hier is het wederom niet

excursie langs de iconen van de steden Beijing en Shanghai voor

mogelijk om de bouwplaats op te gaan, maar ook van buiten de

ogen had, maar een zoektocht naar het China 'behind the image'.

hekken is het uitzicht al erg intrigerend. De overweldigende stalen

Door de ongekende schaal, snelheid en complexiteit van

constructies van het stadion van Herzog en de Meuron (het bird's

verstedelijkingsprocessen in China zijn traditionele

nest genoemd), en het olympische zwembad maken indruk. De

analysemethodes achterhaald en dit vraagt om een ander

veiligheid op de bouwplaats laat te wensen over: de bouwvakkers

soort excursie. Geen cliché toeristenreis, maar een spannende,

die proberen hun evenwicht op de stalen balken van het stadion te

experimentele 'rollercoaster ride through China'!

bewaren lopen op gympen. Na een eerste kennismaking met de stad per bus, gaan we de volgende dag werkelijk deel uitmaken van het leven in de stad, we

26 pantheon 1 '06'07

p26-p31 thema 03.indd 26

stylos

China

algemeen

18-10-2006 11:11:44

Holland village - Shanghai

Hutong in Beijing

gaan ﬁetsen! 'There are nine milion bicycles in Beijing, that’s a fact',

grasvlaktes van Inner-Mongolia. In Inner-Mongolia worden we

toch lukt het iedereen zich te manoeuvreren tussen de overvolle

overspoelt met rust, uitgestrekte grasvlaktes, de plotseling in het

bakﬁetsen en de toeterende auto's die zich als in een computerspel

landschap opduikende tempels en het slapen in een traditionele

gedragen. Onmiddellijk valt de afwisseling tussen de kilheid van

Yurt. Het is echt een heel ander stuk China dan we in Beijing

de nieuwe moderne 'gated communities' en de warmte en de

ervaren hebben. Maar er was meer dan alleen maar rust, tijdens

levendigheid van de arme hutongwijken op. Nieuwsgierig worden

het traditionele Mongoolse Nadaam festival konden we genieten

we nagekeken door de plaatselijke bevolking, sommigen nodigen

van acrobatische kunsten, Mongoolse dans, worstelaars, trucs op

ons zelfs uit voor een potje pool of, zoals later blijkt, fotograferen

paarden en de traditionele Mongoolse muziek. Onze plaatselijke

ons: Sanne behaalt met zijn ﬁets de voorpagina van de lokale krant.

gids in Inner-Mongolia, draait overuren om ons een onvergetelijke

Het artikel gaat over de toenemende mate waarin de bewoners

tijd te laten hebben. Ze probeert de hele tijd paarden te regelen

van Hutongwijken met hun gebrekkige engels contact proberen te

zodat we een heerlijk tochtje kunnen maken, met succes.

zoeken met de bezoekende toeristen.

Deze week in het binnenland sluiten we af met een bezoek aan de Chinese muur, want die mag zeker niet missen op onze reis. Door

Na de eerste week in Beijing overleefd te hebben, vertrekken we

het mistige en regenachtige weer krijgt de 7200 km lange muur

naar het veelbelovende Inner-Mongolia. Hier proberen wij ons zo

een mysterieuze uitstraling. We beklimmen de muur bij een van de

goed mogelijk aan te passen aan het primitieve plattelandsleven.

weinige poorten die opgenomen is in de muur om kooplui toegang

We hebben geen stroom en onze behoefte moeten we doen boven

te bieden aan het achterliggende land. Een echt stukje authentiek

een gat. Het krioelt er van de maden en de stank is echt ondragelijk.

China, waar geen andere toerist is te bekennen. 's Avonds nemen

In het dorp zelf is daar echter niets van te merken, er heerst een

we de nachttrein om veertien uur later uit te stappen in een geheel

enorme rust en het is er wat schoner. De bebouwing doet ons

andere wereld: Shanghai.

denken aan de hutongwijken van Beijing. De nacht brengen we door bij een gastgezin, in een dorp ongeveer honderd kilometer

Onze eerste indruk van de stad is minder shockerend dan bij Beijing.

ten westen van Beijing. Maar voordat we ons betonnen bed met

Niet omdat we gewend zijn aan China, maar Shanghai oogt Westers,

houten planken induiken, genieten we eerst van een barbecue met

is schoon, ruim van opzet en roept associaties op met New York.

de plaatselijke bewoners.

Om wat meer grip te krijgen op onze nieuwe omgeving brengen

Nadat we wakker worden en we ons net zo voelen als de houten

we een bezoek aan het Urban Planning Centre van Shanghai. In een

planken waarop we sliepen, proberen we onze spieren weer wat

hal, zo groot als een voetbalveld, zien we een enorme maquette van

losser te maken door te gaan wandelen in de bergen. Onder

de hele stad. Meteen wordt duidelijk dat Shanghai heel anders is

begeleiding van een 80-jarige man gaan we op zoek naar een oude

opgebouwd dan Beijing, veel hoogbouw en geen grid-structuur.

tempel in een rots. De tempel is op deze plek door de plaatselijke

Ons hostel ligt op loopafstand van de oude Engelse koloniale

bewoners gemaakt, omdat het water dat daar uit de rotsen komt

'Bund', de winkelstraat Nanjing road en Renmin square, het culturele

het dorp voorziet. De goede oude man loopt de hele tocht voorop,

middelpunt van deze enorme stad. Op ieder moment van de dag

alsof het hem geen moeite kost, terwijl sommigen van ons al

kunnen we rustig bijkomen van alle drukte op ons eigen dakterras

halverwege de moed hebben verloren op de steile bergpassen. De

met een schitterend uitzicht over de rivier naar Pudong, het

uiteindelijke beloning is een dertig minuten durende pauze boven

hypermoderne zakencentrum van Shanghai.

op de berg, waar we genieten van het meest fantastische uitzicht.

Nadat we overzicht hebben gekregen in het Urban Planning

Schone lucht, hoge bergen en rustige diepe dalen passeren de

Centre, gebruiken we evenals in Beijing de eerste busrit om meer

revue als we onze reis per nachttrein vervolgen naar de uitgestrekte

indruk te krijgen van de stad. We rijden langs alles wat Shanghai te stylos

p26-p31 thema 03.indd 27

China

algemeen

pantheon 1 '06'07 27

18-10-2006 11:11:46

gaan verzakken. Ondertussen staat de top al twee meter uit het lood. Evenals in Beijing houden we ons ook in Shanghai vooral bezig met het onderzoek, we nemen weer een kijkje 'behind the

Jin Mao tower - Shanghai

image'. Ditmaal ligt de nadruk naast de route door de stad op een bieden heeft aan architectuur, het letterlijke hoogtepunt is hierbij

verdieping in opvallende thema's en fascinerende fenomenen.

de JinMao toren. Met zijn 88 verdiepingen en 420,5 meter is dit de

Filmend scheuren we in taxi's over de 'elevated highways' en

op 3 na hoogste toren ter wereld. Waar sommigen de nacht ervoor

bezoeken we meerdere malen per dag verschillende parken en

tijdens een weddenschap al op de hoogste verdieping zijn geweest,

pleinen om gebruiken en rituelen op verschillende tijdstippen

kan nu iedereen naar boven. Eenmaal boven zien we Shanghai

vast te leggen. Net als van Pudong worden er schitterende dagen

zoals we dat al eerder hadden gezien, in het Urban Planning Centre,

nachtshots geschoten die uitgebreid worden geanalyseerd. We

maar nu schaal 1:1. Mensen zijn echter niet meer te herkennen,

nemen tevens een kijkje bij de Maglev-trein. Dit is een van de eerste

evenals de auto’s die zich als puntjes over de slingerende 'elevated

magneetzweeftreinen ter wereld. Los van de baan bereiken we een

highways' begeven.

snelheid van 431 kilometer per uur, daarmee wordt een afstand van

Na dat hoogtepunt komen we later op de dag aan bij Holland

30 km tussen het centrum en het internationale vliegveld afgelegd

Village, een wijk waarvan het masterplan ontworpen is door het

in slechts acht minuten. Met de snelheid nog in de benen gaan we

Nederlandse Kuiper Compagnons in samenwerking met Atelier

kijken bij het Chinese acrobatiek, jong en oud vermaken ons met

Dutch, net buiten het centrum van Shanghai. De huizen en winkels

verbluﬀende trucs waarbij het niet gek genoeg kan, van ringen en

zijn opgetrokken in Hollandse stijl. Letterlijk hele Amsterdamse

slingers tot rolschaatsen en motorﬁetsen in een kooi.

gebouwen zijn hier nagemaakt, het Madame Tussauds voor

Onder de indruk van alle stunts van de acrobatiek, wordt er de

gebouwen. Duidelijk is wel dat het hier puur om het plaatje gaat, de

laatste dagen hard gewerkt aan onze presentatie. Het restaurant van

gevel is slechts het kadopapier om de doos. Waar je vermoedt één

het hostel hebben we ondertussen getransformeerd tot heus atelier

huis achter één gevel aan te treﬀen, betreed je een enorme ruimte

en ook de plotter van de drukker op de hoek draait overuren. Het

die zo groot is als vier buitengevels.

resultaat is verbluﬀend, in een buitenwijk van Shanghai presenteren

Nog niet voldoende architectuur gezien de eerste dagen, brengen

we onze resultaten in de achtertuin van een architectenbureau,

we ook nog een bezoek aan Suzhou, eerst aan Suzhou Industrial

geregeld door Giel Groothuis, een Nederlandse architect die in

Parc (SIP) en vervolgens gaan we naar de oudere binnenstad. Het

Shanghai werkt en een van de medeoprichters is van FAR (non-

is een uur rijden voordat we Suzhou bereiken, maar waar we ook

proﬁt architecture centrum in Shanghai). In café Gongchang (live

kijken, het lijkt wel of we weer in hartje Shanghai zitten. Na wat

workshop) wordt de presentatie enigszins overstemd door de

laagvlaktes en een kilometerslange oprijlaan staan ook hier bij

tientallen krekels die buiten in korven aan de bomen hangen. De

SIP de wolkenkrabbers schouder aan schouder. We krijgen een

avond eindigt in het huis/bureau van de architect zelf. We zijn

rondleiding van DHV, het Nederlandse ingenieursbedrijf dat zich

uitgenodigd om bij hem te komen drinken. Zo mondig iedereen

bezighield met de realisering van enkele projecten in het SIP.

eerder die avond was, zo stil is iedereen als we een oase van

Massale kantoorpanden, enorme appartementencomplexen en heel

rust betreden. Hout, staal, glas en zelfs discoballen sieren de hal,

veel horeca zijn hier in vijf jaar tijd als paddestoelen uit de grond

schitterend.

geschoten. We lopen over een boulevard alsof we ons aan de Costa

Al met al een reis met enorme contrasten en gebeurtenissen die

Brava begeven, zoveel cafeetjes, appartementen en restaurants. Het

nog steeds verwerkt moeten worden. //

enige wat ontbreekt zijn de mensen. 's Middags brengen we een bezoek aan de oude binnenstad van Suzhou, hier krioelt het wel van de mensen, veel winkels en mooie parken. Zo brengen wij een bezoek aan Tiger Hill, het park waar He Lu, de stichter van Suzhou, ligt begraven. De 48 meter hoge pagode in dit park is opgebouwd uit enkel bakstenen en is 400 jaar geleden

28 pantheon 1 '06'07

p26-p31 thema 03.indd 28

stylos

China

algemeen

18-10-2006 11:11:47

Hoe werkt de architectuurindustrie in China? Om deze vraag te beantwoorden hebben wij tijdens de reis enkele bureaus bezocht. Voornamelijk waren dit architectenbureaus maar er zat ook een maquettebouwwerkplaats en een wereldwijd opererend constructiebureau bij.

Architectural practice Joost van Nes Sander Potjer

groot. Daarnaast heeft ARUP de noodzakelijke opdracht gekregen om tijdens de bouw de constructie te controleren. De bouwvakkers zijn namelijk net machines, ze doen wat wordt gezegd, maar als iets

Standardarchitecture

fout gaat wordt dit niet opgemerkt.

Standardarchitecture is in 1999 opgericht en is een samenwerkingsverband tussen een groep jonge internationale

Kingwood Model

ontwerpers op het gebied van architectuur, landschapsarchitectuur,

Kingwood Model is in China een van de grootste

interieur en industriële bouw. Na ontvangst gaf eigenaar en

maquettewerkplaatsen. Ze maken maquettes van

architect Zhang Ke een presentatie. Hij heeft een aantal projecten

stedenbouwkundige plannen tot en met houten modelboten. De

van Standardarchitecture toegelicht en is dieper ingegaan op de

maquettes voor de Urban Planning Centers van Beijing en Shanghai

manier van bouwen in China. Bij Standardarchitecture werken

zijn van hun hand. In de werkplaats wordt aan tafels met bankjes en

ongeveer vijf mensen die aan vier à vijf projecten per maand

tl-balken erboven hard gewerkt aan alle modellen. Van een nette,

werken. Naast de enorme tijdsdruk die dit oplevert, is vooral het

goede werkplaats is geen sprake. De tafels zijn te hoog of te laag,

realiseren van details een lastige opgave. Een van Zhang Ke's

er zijn geen goede stoelen, de verlichting is slecht en er is veel stof

uitspraken was dan ook: “Een succesvol ontwerp bevat geen details.”

en plastic afval. Kortom, omstandigheden die je kunt verwachten

Elk extra detail levert een extra probleem op bij het uitvoeren,

in China. Wanneer het nodig is wordt er zelfs 's nachts door

dus hoe minder details, des te minder problemen er zijn bij de

dezelfde mensen doorgewerkt. In de werkplaats vind je ook een

realisatie van het ontwerp. Deze problemen ontstaan door het lage

computergestuurde snijafdeling met vijftig computers. Hier worden

opleidingsniveau van de bouwvakkers. Het beste is om ervoor te

alle plastic onderdelen gesneden zodat deze door de werknemers

zorgen dat je een oplossing weet te vinden voor problemen. Door

als bouwpakket in elkaar worden gezet. Boven de werkplaats is

de hogere constructiestandaard in Shanghai is er op het gebied van

nog een verdieping waar de grote stedenbouwkundige modellen

detaillering meer mogelijk ten opzichte van Beijing. Het hoogste

worden gemaakt. Tien à twintig meter brede maquettes zijn geen

doel in China op het gebied van de architectuur is dan ook nog lang

uitzondering. Een aantal jonge Chinezen is hier bezig om alle

niet bereikt.

gaatjes te boren voor de bomen. Ze lopen met de boormachine in hun hand over de maquette en lijken willekeurig gaten te boren

OVE ARUP – we shape a better world

in de bodemplaat. Al met al een bijzonder bezoek, vooral door de

Deze zin, zichtbaar na aankomst bij het Chinese kantoor van het

barre omstandigheden waaronder de werknemers de modellen

wereldwijd opererende ingenieursbureau ARUP beloofde ons

maken //

een interessante presentatie. Vanuit het kantoor op de twintigste verdieping was de bouwplaats van CCTV de grote blikvanger. Het kantoor van ARUP in Beijing houdt zich vooral bezig met ingenieurswerk op het vlak van constructie, voornamelijk bij grote projecten. Projecten waar wij een presentatie van hebben gezien zijn onder andere de CCTV-toren van OMA, Beijing Airport van Norman Foster en de Water Cube van ARUP/PTW. Indrukwekkende en belangrijke gebouwen voor Beijing, die op dit moment in uitvoering zijn. Daarbij zijn de gebouwen niet alleen aan de buitenzijde indrukwekkend, maar is de constructie net zo interessant. Het kantoor bestaat uit een verdieping waar een man of vijftig werkt aan de projecten. Bij veel projecten wordt samengewerkt met andere vestigingen van ARUP die bijvoorbeeld gespecialiseerd zijn in bouwfysica of veiligheid. Bij de presentatie over het CCTV-gebouw was het verhaal over de aansluiting van de diverse bouwvolumes interessant. De enorme uitkraging was natuurlijk de grote opgave voor de constructeurs. In het gebouw komen kolommen voor met een proﬁeldikte van ruim tien centimeter! Dit is voor bouwkundige bouwwerken uitzonderlijk

> www.arup.com > www.standardarchitecture.com > www.kingwoodmodel.com

stylos

p26-p31 thema 03.indd 29

China

algemeen

pantheon 1 '06'07 29

18-10-2006 11:11:48

30 pantheon 1 '06'07

p26-p31 thema 03.indd 30

stylos

China

algemeen

18-10-2006 11:16:04

stylos

p26-p31 thema 03.indd 31

China

algemeen

pantheon 1 '06'07 31

18-10-2006 11:19:14

�

Boven: Cono Kaasmakers, Westbeemster, Warmtekrachtkoppeling centrale, Utrecht, Optopappartementen Nautilus, Den Haag. Onder: Fiets- en voetgangersbrug Nesciobrug, Amsterdam, Geluidswal met showroom, Utrecht

�

��

�

Ontvang gratis 3 nummers

Bouwen met Staal

Mail info@bouwenmetstaal.nl

Meld je voor 31 december aan voor drie gratis proefnummers van het vaktijdschrift Bouwen met Staal. Stuur je naam, adres en collegekaartnummer op. Je ontvangt dan vanaf januari 2007 drie nummers. In mei nodigen wij je uit om Staalkaarthouder te worden. Gedurende je studie mag je slechts eenmaal gebruik maken van dit proefabonnement. Je kunt natuurlijk ook direct Staalkaarthouder voor het hele jaar worden voor 19,50 Euro. Staalkaarthouder zijn betekent niet uitsluitend een abonnement op het vaktijdschrift. Je bent ook studentlid van Bouwen met Staal, wat inhoudt dat je uitnodigingen ontvangt voor gratis bedrijfsbezoeken (avondsessies) en projectbezoeken in de buurt. Daarnaast krijgen Staalkaarthouders korting op pantheon 1 ’06’07 s t y l o s / een / China // studiedagen en alle32publicaties en je ontvangt persoonlijke uitnodiging voor de Studentenstaaldag en de Nationale Staalbouwdag. p32-p37 thema 04.indd 32

algemeen

Postbus 190 - 2700 AD Zoetermeer tel 079 353 12 77 info@bouwenmetstaal.nl www.bouwenmetstaal.nl 18-10-2006 11:22:18

“Het doel van de workshop ‘Behind the image’ is op basis van een experimentele analysemethode een authentieke lezing van stedelijke fenomenen in Beijing en Shanghai te ontwikkelen en registreren”. - Marc Koehler

Re//searching China Laura de Bonth Milan Bergh Dirk Verhagen Deze zomer vond de workshop ‘Behind the image’ plaats als aanvulling op de Stylos Grote Reis naar China. De workshop betrof een driedaagse experimentele analyse van de steden Beijing en Shanghai, waaraan vierentwintig studenten uit Delft en tien uit China deelnamen. Marc Koehler en Marc Schoonderbeek waren als coaches verbonden aan de workshop. De methode, ervaringen, bevindingen en resultaten worden in deze pantheon// uiteengezet. Op het snijpunt van het versnelde ontwikkelingsproces van de markteconomie en het regime van het communisme, wordt in China een nieuwe realiteit gecreëerd. Een realiteit waar de elementen van de globalisering vanuit de hele wereld gekopieerd worden. De ontwikkeling in China wordt gekarakteriseerd door een constante bevolkingsgroei, economische vooruitgang en een stedelijke ontwikkeling in nog nooit eerder vertoont tempo en op fenomenale schaal. Steden als Beijing en Shanghai ondergaan een transformatie van modernisering, door de aanleg van kantorenwijken, commerciële centra, high-rise appartementen, en infrastucturele elementen die de oude stadstructuren

‘framed movement’ Beijing1

laten verdwijnen. Dit resulteert in grootschalige projecten die wereldwijde aandacht krijgen. Iedereen kent het beeld van de skyline van Shanghai, de bouw de Olympische spelen van 2008 in Beijing is in volle gang en de ontwikkelingen rondom de CCTV worden op de voet gevolgd. Ze lijken het beeld te bevestigen dat China meer en meer op het ‘westen’ gaat lijken. We kunnen de stad echter niet langer begrijpen door alleen te kijken naar de architectonische massa of een vorm, maar we moeten ook de effecten van globale processen en lokale processen in hun context bekijken. De snelle geplande groei kent ook andere effecten waarin de dynamische en gelaagde stedelijke condities potenties bieden voor het ontstaan van spontane, informele processen. In de workshop gaan we op zoek naar relaties en fenomenen die Beijing en Shanghai het specifieke, eigen karakter geven. Een zoektocht waarin vierentwintig studenten proberen door zowel formele als informele gebruiken te onderkennen en zowel generiek als specifiek ruimtes te onderzoeken, meer van de onzichtbare identiteit van de steden te ontdekken. Fascinaties De fascinaties van de vierentwintig deelnemende studenten waren uitgangspunt voor de onderzoeksthema’s, waarmee al in Nederland van start werd gegaan. In het vooronderzoek werd een eerste beeld verkregen van de snelheid waarmee de steden Beijing en

‘framed movement’ Shanghai1

stylos

p32-p37 thema 04.indd 33

China

algemeen

pantheon 1 ’06’07 33

18-10-2006 11:22:37

iconen en opvallende openbare ruimtes van de stad, om zo het authentieke, speciﬁeke van het generieke te kunnen onderscheiden. De tweede dag probeerden we het beperkte beeld van de architectuurroute te doorbreken met een stedelijke doorkruising gericht op het verrassingseﬀect van ontdekking, op zoek naar de stedelijke identiteit van Beijing en Shanghai. De dérive, die door de internationale situationisten uit de jaren ’60 werd gebruikt, een techniek van het ronddolen, van het intentieloos doorkruisen van wisselende omgevingen met als doel het in kaart brengen van de

Activiteiten rondom uitgang Hutong

‘psychogeograﬁe’ van steden, vormde een onderlegger voor verdere Shanghai aan het verstedelijken zijn. Krantenkoppen, boeken en

ontwikkeling van de methode van onderzoek. Voorbeelden van

documentaires over China onderstrepen nieuwe architectonische

dergelijke cartograﬁsche verkenning naar de ‘verborgen verleiders’

hoogstandjes en economische tabellen tonen een onovertroﬀen

in bepaalde wijken, buurten of gebouwen zijn G. Debord’s The

groei. De impact van het globaliseringeﬀect op de lokale context en

Naked City en zijn Guide psychogéographique de Paris (1957). De

de Chinese bevolking wordt buiten beschouwing gelaten. Juist dit

dérive is bepaald aan de hand van de bestaande context. De lineaire

aspect fascineerde de deelnemers. Welke ruimtelijke fenomenen en

lijn op de kaart bepaalde een onbekende route waarvan niet mocht

bewegingen, verbonden aan de generieke stad, geven Beijing en

worden afgeweken. Bij obstakels gold de regel, rechts, links, links,

Shanghai een eigen karakter?

rechts om de route weer op het juiste traject te vervolgen.

Vanuit de diverse, persoonlijke fascinaties zijn we gekomen tot vier themagroepen; netwerken, architectonische iconen, informele stad

Het documenteren en vastleggen van de persoonlijke fascinaties

en publiek domein. Verschillende vragen werden geformuleerd

was het uitgangspunt bij het aﬂeggen van de route. De methode

om een beeld te krijgen van de speciﬁeke, lokale gevolgen van

van fotograferen was hierbij van essentieel belang om reeksen

globalisering. Hoe presenteert het netwerk zich aan de stad en hoe

van beelden te krijgen van een fenomeen of een verschijnsel

presenteert de stad zich aan het netwerk? Hoe is de plaats- versus

langs de route (zie voorbeeldreeksen vorige pagina). Deze

knoopwaarde van het publieke domein rondom deze netwerken?

reeksen werden in kaart gebracht door ze te verzamelen op

Ontstaan er, door onnauwkeurige afstemming van netwerken met

een poster. Hierdoor konden relaties en verbanden getrokken

openbare ruimtes restruimtes of no-go areas? Welke ruimtelijke

worden om zo de stedelijke identiteit van de route te kunnen

identiteiten ontstaan er door dit transformatieproces? Wil de

lezen. De fenomenen die we tijdens de analyse tegenkwamen

Chinese overheid toeristen een mooi beeld voorspiegelen van

werden op twee momenten in de reis teruggekoppeld naar

rijkdom en economische macht? Wat zijn de beeldbepalende

lokale architecten, stedenbouwers en planners. De inbreng van

iconen van de stad, zoals beschreven in Kevin Lynch’s , Image of

deze externe expertise was essentieel voor het vorderen van het

the city (1960)? Welke informele processen binnen de traditionele

proces. Op deze manier werden er verklaringen gevonden voor de

woonbuurten transformeren bij het uitplaatsen en verplaatsen van

bevindingen. Afsluitend werd aan het eind van de reis in Shanghai

hele Chinese gezinnen en families naar een nieuwe leefomgeving

een presentatie voorbereid om zodoende een samenhang te

met gated communities in de vorm van Stalinistisch opgezette

vinden in de verschillende deelconclusies van de thematische

woningen? De onderzoeksvragen ontwikkelden zich gedurende het

onderzoeksgroepen.

voorwerk en tijdens de workshop om toepassing te vinden in de Beijing

Chinese context.

Snelwegen in een gridachtige structuur doorkruisen de stad en Methode

dienen als katalysator voor stedelijke ontwikkelingen getuige de

De informatiestromen in onze hedendaagse maatschappij

vele monotone kantoren en winkels die zich presenteren aan het

spelen een steeds grotere rol in onze perceptie van de wereld

netwerk. De stad wordt ontsloten door brede achtbaans ringwegen

en haar steden. Beelden van steden als Beijing en Shanghai

waar auto’s en ﬁetsers zich gezamenlijk op voortbewegen.

worden, geﬁlterd en geregisseerd door “city-branders”, aan ons

De aantallen en diversiteit van de verkeersstromen, die elkaar

gepresenteerd. Deze projectie van de identiteit van de stad komt

overlappen en passeren, vormen een complex en gelaagd web

niet altijd overeen met de ‘eigenheid’ van steden als Beijing en

van connectiviteit. Deze netwerken met hun hoeveelheid aan

Shanghai. De formele identiteit werd de eerste dag getoetst door

verplaatsingen, massaliteit van mensen creëren de basis voor de

een bustocht langs de toeristische hoogtepunten, architectonische

vele sociale en economische condities.

34 pantheon 1 ’06’07

p32-p37 thema 04.indd 34

stylos

China

algemeen

18-10-2006 11:22:39

De stad is opgebouwd in een concentrisch model, waarvan de Verboden Stad met het Plein van de Hemelse Vrede de kern vormen. De stad is gelijkmatig uitgegroeid in de vier windrichtingen en door vijf ringwegen verdeeld in schillen van bebouwing. Deze ringwegen vormen barrières tussen gebieden in de stad. Binnen de derde ringweg bevinden zich de hutongwijken2 en het oude centrum. Tussen de derde en vijfde ringweg bevinden zich communistische woonblokken afgewisseld door oprukkende stedelijke vernieuwingen in de vorm van gigantische torenﬂats. Buiten de vijfde ring beginnen de grootschalige monotone nieuwbouwprojecten. Toch kent de stad een diversiteit aan stedelijke uitbereidingen, gated communities, gigantische complexen variërend van massale, eentonige woontorens tot

Flying networks zorgen voor segregatie in Shanghai

disney-achtige wijken. De focus tot vernieuwing en innovatie is duidelijk op het noorden gericht. Dit heeft voornamelijk

te klein zijn geworden voor het aantal inwoners.

te maken met de ontwikkelingsstrategie van de gevestigde

Gesloten muren vormen harde overgangen tussen private en

planningsorganen. De “culturele as”, die nu nog in ontwikkeling is,

publieke ruimtes in Beijing. Achter elke muur is een doelgroep of

vormt de leidraad voor het ontwerp voor het nieuwe Olympische

functie gehuisvest. De woonclusters liggen als eilanden in de stad

park. Universiteitswijken breiden uit, vele Chinese suburbs verrijzen

en worden slechts op enkele punten verbonden met het stedelijke

en een nieuwe metrolijn onsluit het totale noordelijke gebied van

weefsel. Deze beperkte toegankelijkheid doet ‘villages within cities’

de stad. Het zuiden toont een andere staat van ontwikkeling waar

ontstaan, die allen een eigen buurtidentiteit kennen. Het gevolg

de oude hutongstructuren het straatbeeld nog steeds domineren.

van deze stedelijke opbouw is dat er rondom ingangen van deze

Op enkele punten in de grijze massa van bebouwing, die als een

complexen, de knooppunten naar het stedelijke netwerk, een

platte koek is uitgesmeerd over het landschap, verschijnen nieuwe

hoge mate van informele activiteiten ontstaat. Straatverkoop,

objecten als hotels, winkelcentra.

aanplakbiljetten en transportﬁetsen verzamelen zich op deze knooppunten.

De dérive bestond uit een route die begon binnen de eerste ring,

De ervaringen van deze route hebben we kort gepresenteerd

bij het hostel en net voorbij de derde ring liep, dwars door het

aan de Chinese architect Pei Zhu, en de Nederlandse architect

gridpatroon van de stad. De beslissing om een rechte lijn van noord

Paul Kroeze die voor OMA in Beijing werkt. Dit leidde tot nieuwe

naar zuid te nemen was gebaseerd op het rigide gridsysteem

inzichten en thematieken. De fotoreeksen die geproduceerd

dat de ruimtelijke opbouw van Beijing kenmerkt. De moderne

werden tijdens het aﬂeggen van de routes werden verwerkt op een

uitbereidingen in het noorden bepaalden de focus op de lijn

drie meter lange poster.

zuidwaarts, om een zo werkelijk mogelijke lezing van de stad te krijgen ver weg van bestaande toeristische routes. Afwisseling

Shanghai

was het kenmerk van de ﬁetsroute waarin we een variëteit aan

In tegenstelling tot Beijing werd Shanghai al in vroegere tijden

voornamelijk woongebieden passeerden. Elke themagroep had

blootgesteld aan buitenlandse invloeden. Na de Opiumoorlogen

een methode bedacht voor het documenteren van de diverse

in de 19de eeuw, waarna de Fransen en Engelsen aan de

fascinaties. De kilheid van de moderne woonbuurten voorzien van

macht kwamen in de stad, werd Shanghai een havenstad met

ﬂetse kleuren, monofunctionele torenﬂats met een gevelbeeld

internationale betrekkingen. De verschillende buitenlandse

dat gedomineerd wordt door airconditioningventilatoren tekende

concessies in het huidige stadsbeeld getuigen hiervan. De

scherp af tegenover de levendigheid en de complexiteit van

Huangpu-rivier, de oorspronkelijke levensader van Shanghai, deelt

de arme, rommelige hutongwijken. Waar er een diversiteit aan

de stad in tweeën. De westelijke oever, met het oude centrum,

handelingen en gebruiken op de straat ontstaat binnen de oude

bestaat uit de Franse en Britse concessiesgebieden en de Bund aan

hutongstructuren, zien we dat bij moderne hoogbouwcomplexen

het waterfront als hoogtepunt. Functies zoals winkelcentra, banken,

deze gebruiken naar binnen verplaatst zijn waardoor de ruimte

musea en theaters bevinden zich op deze oever gezamenlijk met de

een verlaten aanblik geeft. De reden om te koken, te eten en te

oude traditionele woonwijken. Op de oostelijke oever werd in het

overnachten op straat is heel praktisch vanwege het feit dat de

begin van de jaren '90 gestart met de bouw van het hypermoderne

woningen niet voldoen aan de standaard wooneisen en de hutongs

Pudong, met zijn wereldberoemde Jin Mao-toren en de opvallende stylos

p32-p37 thema 04.indd 35

China

algemeen

pantheon 1 ’06’07 35

18-10-2006 11:22:43

in een streepjescode, het urban dna. De diverse fascinaties en fenomenen werden daarnaast vastgelegd op een plattegrond, om zo tot andere inzichten en patronen te komen. Het urban dna had als doel, om in symbiose met de beeldenposter, een beeld te geven van de stad en om relaties en samenhang te vinden. Clustering van activiteiten kon gerelateerd worden aan het beeld en de connectiviteit van bepaalde ruimtes. Op deze manier konden gevonden verschijnselen beter verklaard worden. Na het systematisch vastleggen en uitwerken van de gelopen route, werd dieper op de thematiek van de stad ingegaan. Dit werd door middel van deelonderzoeken naar speciﬁeke verschijnselen op de route gedaan. De resultaten van deze methode van analyseren werden op 4 augustus gepresenteerd aan een publiek van Chinese studenten, Chinese architecten en geïnteresseerden. Voortbewegend over een van de verhoogde snelwegen, ontstaat een prachtig gechoreografeerd uitzicht over de stad waarbij de banken, hotels en dure appartemententorens de skyline domineren. Taxi’s, tourbussen en dure auto’s zweven door het stadslandschap van hoge torens. De snelweg is maar voor een beperkt publiek toegankelijk. Onder dezelfde snelweg speelt zich de dagelijkse chaos van het werkelijke Shanghai zich af. Het straatbeeld wordt hier gedomineerd door immense stromen van auto’s en ﬁetsers,

De skyline van de Shanghai

de samenkomst van lokale informele systemen, straatverkopers bollen van de televisietoren. Pudong vormt het nieuwe beeld

en kleine winkels verbonden aan het ﬁjnmazige netwerk van de

van Shanghai in de 21ste eeuw. De tweedeling van de stad wordt

stad. De infrastructurele netwerken zorgen voor een segregatie

versterkt door een beperkt aantal verbindingen over, op of onder

in de stad, die verschillende dagelijkse belevingen in Shanghai

het water. De stad wordt ontsloten door een aantal verhoogde

bewerkstellingen.

snelwegen, die verschillende gebieden in het onderliggende organische stratenpatroon verbinden. Aan de infrastructurele

Achter het beeld van Pudong, een fata morgana van moderniteit,

hoofdaders schieten hoge torenﬂats de grond uit.

zit een ‘expat-stad’, gemaakt voor de grote multinationals en haar buitenlandse werknemers. De afwezigheid van levendigheid in

De methode van analyse werd in Shanghai aangescherpt en

het straatbeeld en de openbare ruimtes en de aanwezigheid van

de gefotografeerde thema’s werden aangepast. De thema’s van

ontzettend dure appartementencomplexen, voorzien van alle

onderzoek werden globaal verdeeld in ‘frame’, ‘activity’ en ‘image’.

luxe, versterken dit beeld. Alles is erop gericht om buitenlandse

Waar de ‘frame’-groep zich bezighield met de fysieke netwerken,

investeerders aan te trekken. Op de westelijke oever zorgt de skyline

afstanden en ruimtes, samengevat de onderlegger voor stedelijke

van datzelfde Pudong voor een hele nieuwe set aan stedelijke

activiteiten, werden de bewegingen in de ruimte door de

activiteiten. De brede boulevard is een ontmoetingsplaats, waar

‘activity’-groep vastgelegd. Het beeld, de verschijningsvorm, werd

toeristen, straatverkopers en bedelaars ’s avonds samenkomen

vastgelegd door de ‘image’-groep. De dérive in zuidelijke richting

met op de achtergrond een prachtig plaatje van belichte torens en

werd per voet afgelegd. De route was een 1,5 km lange, rechte

dynamische billboards. De obsessie voor het westen is aan deze

lijn naar het zuiden, beginnend bij ons hostel op de Bund. De

zijde van de rivier ook totaal doorgedrongen in de samenleving

verzameling fotoreeksen die de route opleverde, werden verwerkt

van Shanghai. Billboards met westerse modellen en producten

op een poster van vijf meter lang waarop de route was uitgezet. In

domineren de winkelstraten en de Chinese staatsbanken vestigen

reeksen gaven de foto’s niet alleen een beeld van de totale route,

zich in de koloniale gebouwen op de Bund. De Westers ogende

maar konden ook clustering en concentratie van activiteiten en

bouwblokken zijn slechts een schil van bebouwing, een verpakking,

beelden onderkend worden. De verkregen fotoreeksen werden

rondom de traditionele Shanghainese woonblokken, de lilongs.

omgezet in een data-analyse door de bevindingen om te zetten

De ‘westerse’ gevels tonen af en toe een opening naar de wereld

36 pantheon 1 ’06’07

p32-p37 thema 04.indd 36

stylos

China

algemeen

18-10-2006 11:22:47

V K

die zich erachter afspeelt. Het beeld dat veel meer overeenkomt

redenen. Het opereren in een totaal vreemde context en het

met de Chinese cultuur. In deze lilongs bevindt zich een andere

verwerken van mentale en digitale beelden vergt tijd en energie.

werkelijkheid, een wereld waar traditionele Chinese gebruiken veel

Tijd om de verkregen beelden te verwerken was er nauwelijks,

meer aanwezig zijn in het straatbeeld. Deze dualiteit in identiteit die

omdat elke dag weer nieuwe indrukken werden opgedaan. De

ervaren is, is tekenend voor de spagaat waarin de Chinese cultuur

ervaringen tijdens het ﬁetsen en lopen, leverden veel vragen,

zich op het moment bevindt.

maar ook ideeën op. Bij terugkomst in Nederland begon het echte verwerken. We kunnen terug kijken op een geslaagde reis waarin de

Evaluatie methode

gekozen benadering van onderzoek een waardevolle manier bleek

De methode van analyse, een verkennende bustour, het ﬁetsen van

te zijn om geprojecteerde clichébeelden te vermijden. Een methode

onvoorspelbare routes en de gesprekken met Chinese studenten en

die zeker doorontwikkeld moet worden, wellicht voor de volgende

architecten heeft nieuwe inzichten en ervaringen opgeleverd. Een

Stylos Grote Reis. //

onderzoek met een transformerende, explorerende karakter, met als reden om een beeld achter de schermen te verkrijgen in de twee steden. De indrukken die tijdens de routes zijn opgedaan, vormden voor ons waardevolle toevoegingen aan de reis. Met de eigen fascinaties als uitgangspunt heeft iedereen de routes op zijn eigen manier beleefd en ervaren. Het doel om uiteindelijke verbanden te leggen tussen de verschillende reeksen, om zo tot nieuwe inzichten en vragen te komen, bleek moeilijk, vanwege een aantal praktische

>1. framed movement - Tobis Beekman >2. Hutongs zijn opgebouwd uit een gebouwencomplex van vier gebouwen rond een centraal pleintje, omgeven door een muur. De wegen in een hutong zijn vaak oost-west aangelegd, zodat de deuren in een noord-zuidrichting geplaatst kunnen worden. http://nl.wikipedia.org/wiki/Peking#Hutongs_in_Peking > www.wikipedia.org > Beijing Department of Urban Planning, Masterplan 2005 > Uehara, Yushi Villages within cities (Berlage instituut 2006) > Koolhaas, Rem, Project on the city: Great Leap forward, (Harvard University Press)

Vacatures? Kijk op www.bouwvacatures.nl, ook voor starters! stylos

p32-p37 thema 04.indd 37

China

algemeen

pantheon 1 ’06’07 37

18-10-2006 11:22:48

Binnenkort vertrekt Aaron Betksy als directeur van het NAi om leiding te gaan geven aan het Cincinnati Art Museum in Ohio. In zijn glazen kantoor bovenin het NAi spraken we met hem over zijn toekomstig baan, bouwkunde, dataspelletjes en Modernisme.

Not really a man Caspar Frenken Benjamin Groothuijse Jules Schoonman

Aaron Betsky bracht een groot deel van zijn jeugd door in Nederland, voordat hij besloot terug te keren naar de VS voor een architectuurstudie aan Yale University. Daarna heeft enige tijd als architect voor Gehry gewerkt, waar hij ontdekte dat zijn talent niet in het ontwerpen van gebouwen lag. Noemt Carel Weeber zich een ex-architect, Aaron Betsky typeert zichzelf het liefst als gefaaldarchitect. 'Wanneer je architectuur studeert word je geïndoctrineerd met het idee dat je geen echte man bent - you’re not really a man - wanneer je geen gebouwen maakt. Het is voor mij gewoon veel makkelijker om te spreken, te schrijven en te organiseren. Af en toe zit ik op een kladje iets te tekenen, maar uiteindelijk wordt het niks. Wat mij betreft zijn er trouwens zat museumdirecteuren die

Aaron Betsky

zelf hun eigen gebouwen ontwerpen, dus daar ligt het niet aan. Als ontwerper ben ik - volgens mij - gewoon niet goed genoeg.'

tentoonstellingen, de dialoog en het debat over architectuur hier naar binnen hebben gebracht.

Na meer dan vijf jaar leiding te hebben gegeven aan het NAi

'Een van de dingen die me echt naar Nederland heeft getrokken is

vertrekt Betsky binnenkort om directeur te worden van het

de manier waarop architectuur en cultuur veel meer een natuurlijk

Cincinnati Art Museum. In de collectie van het museum komt

onderdeel zijn van het debat en het dagelijks leven. In de VS is dat

architectuur nauwelijks aan bod. 'Ik denk dat ze in mij iemand

echt anders. Ik zal daar moeten knokken, want ik ga naar een van de

zagen die een visie voor hen kon ontwikkelen, iemand met een

meest conservatieve steden in Amerika.'

bredere kijk op wat een culturele instelling als het Art Museum kan betekenen op het gebied van de visuele cultuur. Architectuur is mijn

Dat er in Cincinnati anders wordt gedacht over waar de grenzen van

specialisme; als iemand in detail over Palladio begint te praten kan

fatsoen liggen, ondervond Betsky’s voorganger afgelopen maand.

ik aardig meepraten, maar als iemand over Caravaggio begint, dan

'Hij gaf een kunstenaar de opdracht om een groot werk te maken.

houd ik een paar minuten zorgvuldig mijn mond, want na een paar

Het gaat over een paar weken open en men kwam er achter dat het

grote schilderijen weet ik het niet meer.'

een veld is geworden dat helemaal van condooms is gemaakt. Nou, dat werd een enorme poeha, kranten die zich afvragen 'mag dit wel'.

Architectuur is slechts een van de vormen waarin de cultuur van

'Ik ben altijd iemand geweest die controverse heeft gemaakt.

een samenleving zich openbaart. 'Ik geloof dat je de wereld op

Dat wordt echt moeilijk. Hopelijk heeft men zich daar intussen

een fysieke manier kan veranderen wanneer je begrijpt waaruit de

gerealiseerd dat het geen stijve pikken zijn, maar gewoon

samenleving is opgebouwd en hoe die vastgelegd is in de ruimte

condooms, als materiaal. Kijk, dat zou ik nu nooit gezegd kunnen

en de visuele cultuur. Dat is de kern van wat mij interesseert. Als het

hebben tijdens een interview in Amerika.'

culturele erfgoed een manier is om de samenleving te begrijpen, dan is de kunst een manier om die samenleving te veranderen.

Enkele jaren nadat Droog Design in Milaan internationaal opzien

Dat is ook de reden waarom ik in Cincinnati wil werken: ik wil het

baarde en Dutch Design zijn opmars inzette, organiseerde Aaron

museum gebruiken om het publiek en de kunst bij elkaar te laten

Betsky in 1998 een tentoonstelling over de nieuwe Nederlandse

komen zodat zij kunnen begrijpen waar cultuur vandaan komt, wat

vormgeving in San Francisco. Het was naar aanleiding van deze

het doet en wat het kan worden.

tentoonstelling dat hij werd gevraagd om directeur van het NAi te

‘Het is moeilijk om zelf te beoordelen of het me gelukt is bij het NAi

worden. Als het aan hem ligt bestaat datzelfde NAi over een aantal

om het publiek en de architectuur dichter bij elkaar te brengen.

jaar niet langer in zijn huidige vorm.1

Ik vind dat wij naast een paar concrete dingen, zoals de nieuwe

'Ik denk dat als het NAi over tien jaar nog steeds enkel een

vestiging in Maastricht, het open maquette depot en de reizende

architectuurmuseum is, het niet de goede kant uit gaat. Het lijkt me

38 pantheon 1 ’06’07

p38-p41 algemeen 01.indd 38

stylos

China

algemeen

18-10-2006 11:23:52

wenselijk dat er over tien jaar een algemeen vormgevingsinstituut

experimentele scholen als Sci-Arc en AA hebben natuurlijk ook

zal zijn. Hoe dat er precies uit moet zien weet ik niet, maar als de

wel wat. In Europa heeft het Royal College of Art een interessant

grenzen tussen architectuur en andere onderdelen van de visuele

programma, en Wenen natuurlijk – maar dat is een beetje teveel

cultuur nog verder vervagen, zal het moeilijk zijn om de huidige

het atelier model, waar je een soort slaaf van Wolf Prix bent – en

situatie in stand te houden.

natuurlijk de ETH in Zurich.'

'Maar goed, ik heb ook geroepen dat Nederland volgens mij over 25 jaar niet meer bestaat en een moerasregio van Europa is geworden.

Een van de dingen waar Betsky zijn bedenkingen over heeft is de

Daar ben ik dan nog vrij optimistisch over.'

integratie van praktijkervaring in het onderwijs. ‘Praktijkervaring tijdens de studie vind ik de grootste onzin, maar misschien mag

Als Nederland zijn imago van toonaangevende ontwerpers wil

ik het niet zeggen omdat ik zelf een gefaald architect ben. Praktijk

behouden, dan moeten we vooral blijven doen waar we goed in

leer je in de praktijk. Ik heb bijna alles wat ik op school geleerd

zijn. 'Mensen vragen mij vaak of Dutch Design intussen niet over

heb over de praktijk meteen weer losgelaten. Toen ik bij Gehry

is. Het zou best over kunnen zijn, misschien is er over vijf jaar geen

ging werken, kwamen daar ook mensen met praktijkervaring. Die

Dutch Design meer hier in Nederland, maar alleen nog maar in de

konden natuurlijk allemaal dingen die ik niet kon, maar daar bleef

rest van de wereld.

het bij. Ik had die vaardigheden niet, maar ik wist meer over het

'Ik denk dat Nederland er goed aan zou doen om de kracht van

organiseren van projecten en kon conceptueel denken. Daarom zat

de Nederlandse architectuur, die historisch is opgebouwd, uit te

ik al heel snel veel interessantere dingen te doen dan mensen die

buiten. Aan de ene kant heb je de technische achtergrond zoals in

alleen maar tekenden. Je kunt mensen leren heel goed te tekenen,

de waterhuishouding, en daarnaast ligt de kracht van Nederland

maar dat kunnen ze in de Filippijnen natuurlijk ook. Daar zit weinig

in de sociale woningbouw en in wat nu seniorenwoningen heten.

added value in. Als je echt een goede opleiding wil hebben en het

Maar veel belangrijker is de experimentele houding van Nederland,

onderwijs en de cultuur van Nederland wil benutten, dan kan je je

ook in economische zin. Nederland moet doen waar dit land het

beter op de conceptuele laag richten.

beste in is en dan heb je het over het conceptuele, de traditie van

'En dan het idee van architectuur als wetenschap… Architectuur

ruimtelijke ordening en stedenbouw en het omgaan met een

is een cultureel product. Dat is het probleem van een bouwkunde

kunstmatig landschap.'

opleiding als onderdeel van een technische universiteit. Bouwen is een technische opgave en een maatschappelijk proces, maar de

Aaron Betsky heeft nooit les gegeven in Delft. Eén keer begeleidde

manier waarop architecten daar vorm aan geven is een culturele

hij een afstudeerproject. Over de positie van bouwkunde als

taak. Net als de taak die schrijvers, ﬁlmmakers en politici hebben.'

architectuuropleiding heeft hij zijn bedenkingen. 'Ik denk dat Delft een aantal problemen heeft. Een groot deel van de beste architecten komt zelf uit Delft, maar slechts enkelen geven er les. Wanneer architectuurscholen er niet in slagen om de meest vernieuwende en experimentele mensen binnen te halen en volzitten met docenten die er al heel lang lesgeven, roesten zij volgens mij vast. Dat is geen ingewikkeld proces, dat is gewoon iets mechanisch. 'Ik was erg blij toen ik hoorde dat Wytze Patijn decaan werd. Ik hoor van verschillende kanten dat hij met interessante projecten bezig is.' De voorbeelden van goede architectuuropleidingen liggen nog steeds in de VS. ‘Misschien is het onderdeel van mijn achtergrond, maar ik ben nog steeds een bewonderaar van het Amerikaanse model zoals je dat terugziet in de Ivy League, waarin je vrije, kleine scholen hebt naast een centrale faculteit. Daar heb je een voortdurende inloop van interessante mensen die van buiten komen en die daar lesgeven. 'In mijn ogen zijn plekken als Yale, Harvard, Columbia en Princeton nog steeds de beste scholen. Probleem is natuurlijk dat je daar ook wel voor betaalt. En de meer

New Haven, Elliott Erwitt - uit de collectie van Cincinnati Art Museum stylos

p38-p41 algemeen 01.indd 39

China

algemeen

pantheon 1 ’06'07 39

18-10-2006 11:23:53

De cultuur van een land strekt verder dan het visuele aspect zoals

er hier in Rotterdam nu een biënnale moet komen die daar weer

dat wordt vertolkt door de verschillende ontwerpdisciplines. 'Als ik

op reageert - als je het me nu vraagt, weet ik niet wat je daarmee

heel ouderwets mag zijn, zou ik zeggen dat Het Bureau van Voskuil

bereikt. De biënnale zou zich het beste kunnen presenteren als

het boek is dat mij het meest heeft geleerd over de Nederlandse

een internationaal discussieplatform, want met het geld dat ze

architectuur. Op dit moment lees ik The Box van Mark Levinson,

hebben, zouden ze de beste mensen van de wereld kunnen laten

over de geschiedenis van de container en hoe die de wereld heeft

invliegen. Dat is het eigenlijk al, maar nu wordt het aangekleed

veranderd. Vanuit zo’n onderwerp nadenken over de bredere

met tentoonstellingen. Het maken van tentoonstellingen over

cultuur waarin je woont, is heel belangrijk.' 2 3

architectuur blijft hoe dan ook een dubieuze bezigheid. Ik weet ook nooit zeker of wij bij het NAi daar iets mee bereiken.'

Zijn voorbeelden in de architectuur zijn drie beroemde bureau's. 'De meest interessante gebouwen en experimenten komen

Enkele jaren geleden zou Betsky zelf een biennale verzorgen,

waarschijnlijk van Frank Gehry, OMA en Herzog & de Meuron.

maar dat is er toen niet van gekomen. Voor een volgende biennale

Dat is een vrij makkelijke keus. In Amerika is vorig weekend

heeft hij wel nog een onderwerp in gedachten dat volgens hem

de documentaire Sketches of Frank Gehry van Sydney Pollack

de moeite waard is om onder de aandacht te worden gebracht:

uitgezonden op televisie. Toen ik afgelopen week daar was, vroeg

'Samen met een paar andere mensen heb ik voorgesteld om een

iedereen: heb je de Frank Gehry-documentaire gezien? Iedere leek

biënnale te organiseren over Modernisme, beschouwd als het

ziet hem in Amerika nu als dè architect.' 4

uitdrukken van de moderne wereld waar wij in leven. Rotterdam is natuurlijk een modernistische stad en Nederland is een land dat het

Frank Gehry geniet in Nederland minder bekendheid. Hij heeft hier

modernisme heeft gebruikt; niet alleen in de hoge cultuur maar in

minder invloed dan in Amerika. Nederland wordt volgens Betsky

veel meer aspecten, van de Hema tot de Belastingsdienst. Het lijkt

gedomineerd door dataspelletjes. 'Men speelt tegenwoordig met

me geweldig om juist in een stad als Rotterdam een echt intensief

graﬁeken en datamiddelen en maakt daar graﬁsche representaties

debat te hebben over het verleden, heden en de toekomst van het

van. Het zijn dataspelletjes. Dat is nog altijd het gevolg van Bruce

modernisme. Niet over ‘de stad’. De stad is misschien inderdaad over.'

Mau’s Massive Change tentoonstelling en het werk van OMA, maar het komt ook voort uit het tijdschrift Colors van Benetton. Colors

Ze overwogen nog om zelf ergens een stuk grond te kopen en

had een sterke sociale agenda en begon vanuit het idee dat je met

een huis te ontwerpen, maar afgelopen maand hebben Betsky en

krachtige graﬁeken, getallen en cijfers op een symbolische manier

zijn man toch gewoon een huis gekocht in Cincinnati. De drang

dingen kan weergeven. Dat heeft nog steeds veel invloed. Het is nu

tot ontwerpen blijft aanwezig, maar voorlopig blijft het bij het

pas echt losgebarsten op architectuurscholen, je komt er gewoon

tekenen van een nieuwe atelierruimte. 'Het komende jaar zal je niet

niet onderuit.'

zoveel van me horen uit Cincinnati. Het probleem is dat de eerst

volgende tentoonstelling waarop ik echt mijn stempel kan drukken Betsky opende de tentoonstelling van het NAi op de biënnale van

pas ergens eind 2008 zal zijn.' Wel is hij bezig aan een nieuw boek.

Venetië. Het thema van de biënnale is Cities, Architecture and Society.

'Het had afgelopen zomer af moeten zijn, maar na de eerste drie

Ook in Venetië zijn de dataspelletjes terug te vinden.

hoofdstukken vond mijn redacteur dat het de andere kant op

'Mijn man noemde het de laserprint-biënnale: veel geprinte,

moest. Eerst even verhuizen. '

schreeuwende beelden en details. Er zaten wel een paar

Waar gaat het boek over? 'Modernisme.' //

interessante dingen bij. Het Italiaanse paviljoen had een centrale tentoonstelling waarin de moderne stad werd verbeeld, een beetje analoog aan wat wij hier nu doen met Spectaculair City. Het in kaart brengen van de Arabische golf door AMO was waarschijnlijk een van de interessantere dingen die ik hen heb zien doen. Ik vind het moeilijk om zonder enige afstand te zeggen dat het helemaal niets is dit jaar.' Rotterdam heeft 2007 uitgeroepen tot het jaar van de architectuur en organiseert in mei de derde architectuurbiënnale met het thema Power, producing the contemporary city. Het onderwerp schijnt voort te borduren op het thema van de biënnale in Venetië. 'Waarom

40 pantheon 1 ’06’07

p38-p41 algemeen 01.indd 40

stylos

China

> 1. http://www.sfmoma.org/exhibitions/exhib_detail/98_exhib_do_normal.html, 13 oktober 2006 > 2. J.J. Voskuil, Het Bureau, Uitgeverij Van Oorschot, 1996, Amsterdam. ISBN 9028240012 > 3. Levindon, Marc, The Box: how the shipping container made the world smaller and the world economy bigger, Princeton University Press, 2006, Princeton. ISBN 0-691-12324-1 > 4. Sydney Pollack, Sketches of Frank Gehry, Sony Pictures Classics, 2006 > 5. Bruce Mau, Massive Change, The Future of Global Design, Phaidon, 2004, London. ISBN 0-7148-4401-2 > 6. http://www.colorsmagazine.com/index.php, 13 oktober 2006 > Aaron Betsky, False Flat: Why Dutch Design is so Good, Phaidon, 2004, London. ISBN 0-7148-4069- 6. > Cincinnati Art Museum: http://www.cincinnatiartmuseum.org/ > Architectuur Biennale Venetie 2006: http://www.labiennale.org/en/architecture/ > Architectuur Biennale Rotterdam 2007: http://www.biennalerotterdam.nl/biennale2007/index.html

algemeen

18-10-2006 11:23:54

��

From the UK to Auckland there’s this restaurant called:

Wagamama Abram de Boer

Een willekeur van landen waar deze restaurants gevestigd zijn. Bij Wagamama spreekt men engels en komt het eten uit de Japanse keuken. Japanse of Chinese fusion is uiteraard helemaal in, niet alleen in zakengebieden, maar ook in het centrum van Amsterdam. De Wagamama is de belichaming van de onpersoonlijke sfeer die op WTC-zuid hangt. Daar waar iedereen er uit ziet als een directeur maar vooral zich ook zo gedraagt. Deze, veelal medewerkers uit de commerciële wereld, hebben het zogenaamd druk, maar willen wel hip eten. Daarom geniet Wagamama, door haar populariteit, een zekere reputatie om als nummer behandeld te worden, ongeacht driedelig pak en dito gedrag. Bij binnenkomst wacht men bij het briljante bordje waarop staat: "Wait here till you are seated". Vrij vertaald: Wacht hier totdat je neergezet wordt. Hier krijg je vijf minuten na bestelling een kom voor je neus, uiteraard liggen de stokjes al op tafel. Dat scheelt namelijk tijd. Dertig minuten later en 15 euro lichter vraag ik me nog steeds af hoe ik nu eigenlijk oﬃcieel met stokjes moet eten. Aan mijn medegasten te zien is er sowieso geen etiquette voor. Ten minste niet in Amsterdam. Bij the Mansion, club van Johnny de Mol waar ook veel Bsoapsterretjes te vinden zijn, weten ze het nog bonter te maken. De inrichting van het oude herenhuis doet denken aan Jean Nouvell's the Hotel in Luzern. Dat wil zeggen grote hedendaagse schilderijen in de vorm van glaspanelen boven je en naast je. Waar de zakenmannen verruild zijn voor patserige mannen die nog liever met bestek eten dan met stokjes, maar omdat hun blonde vriendin nu eenmaal hip wil doen de stokjes schuchter te hand nemen. Ik

��

ben op zoek gegaan naar hippe restaurants, waar nog niet met stokjes wordt gegeten. Laatst dacht ik met cafe Bep een goede

��

kandidaat te hebben. Klinkt als een bruin kroegje. Niets is echter minder waar. Want ook in cafe Bep is de inrichting hip, net zoals in de Supperclub, en eet je met stokjes. We kunnen niet onder de globalisering van de Japanse en Chinese keuken heen, want het is nu eenmaal hip en multi-mooi. //

��

stylos

p38-p41 algemeen 01.indd 41

China

algemeen

pantheon 1 ’06'07 41

18-10-2006 11:23:56

Limburgse vlaaien, Belgische bonbons en een begeleidend drankje; het NAi in Maastricht opent zijn deuren. pantheon// was bij deze enorme culturele happening en doet verslag.

NAi goes south Anselm van Sintﬁet Alexandra Sonnemans

Op zaterdag twee september opende het NAi een dependance in

Gezien de overweldigende belangstelling en de beperkte ruimte in

Maastricht. Oh nee, geen dependance - een volwaardige tweede

het NAi Maastricht, werd de oﬃciële openingshandeling verricht in

vestiging, natuurlijk. Dat werd alle aanwezigen voornamelijk op het

het door Jo Coenen ontworpen Centre Céramique.

hart gedrukt door de plaatselijke politici, zoals de wethouder voor Cultuur Jean Jacobs en gedeputeerde Odile Wolfs.

De Wiebengahal

In 1991 kreeg het gebouw waarin het NAi Maastricht gevestigd is de Old Faces – de oﬃciële opening

status van Industrieel Monument. Het is namelijk een van de eerste

Aaron Betsky, Jo Coenen, Saskia van Stein, Hans Ibelings, Wiel

gebouwen in Nederland met een betonnen schaaldak. Constructeur

Arets, Bjarne Mastenbroek, Maria van der Hoeven (VROM) - veel old

Jan Gerko Wiebenga is bekend door zijn betrokkenheid bij het

faces dus. En natuurlijk was er het geld, in de vorm van Vesteda's

realiseren van onder andere de Van Nelle Fabriek in Rotterdam,

directievoorzitter Huub Smeets. Smeets was een van de drijvende

het Sophia Ziekenhuis in Zwolle en Sanatorium Zonnestraal in

krachten achter de herontwikkeling van het Céramique terrein

Hilversum. De Wiebengahal is maar een klein deel van een complex

en is al jaren sponsor van het NAi in Rotterdam. Smeets en Betsky

van gebouwen dat in 1913 werd opgeleverd en waaraan tot 1956

kwamen voor het eerst met elkaar in contact toen Betsky bij Vesteda

werd bij- en aangebouwd.

kwam klagen over gebreken in zijn toenmalige appartement

Het gebouw bestaat uit drie verdiepingen en een prachtige zolder

(Hoge Heeren, Rotterdam). De leegstand van een van de oude

onder het indrukwekkende betonnen schaaldak.

fabriekshallen op het terrein van de voormalige aardewerkfabriek

Het NAi Maastricht beslaat ongeveer driekwart van de begane

was voor Smeets aanleiding om Betsky over te halen een satelliet

grond (de Kolommenzaal) en de gehele zolder (Bogenzaal), in

van het NAi in Maastricht te beginnen.

totaal 1400 m2. De rest van het gebouw wordt gevuld met Vesteda’s 'woongalerie' op de begane grond, kantoren van Vesteda op de eerste verdieping en Stichting Restauratie Atelier Limburg op de tweede verdieping. Meest opmerkelijk is de ingang. Te verwachten is dat de ingang van het NAi Maastricht aan hetzelfde plein zou liggen als de ingang van het naastgelegen Bonnefanten museum. Vreemd genoeg is de ingang gerealiseerd aan de andere kant van de fabriekshal. De ingang van de woongalerie is wel nabij het Bonnefanten. Aantrekkelijk voor Vesteda, naar onze mening geen logische keuze. New Faces in European Architecture

In de tentoonstelling komen vijf 'jonge' architecten uit Noordwest Europa aan bod naar aanleiding van de thema's 'vorm', 'ruimte', 'beeld' en 'gestalte'. De bureaus zijn jong en dynamisch, heel dynamisch. Zo bleek het bureau PLOT uit Denemarken door 'creatieve' onenigheid niet meer te bestaan, en waren er twee bureaus, namelijk BIG en JDS. Vooral BIG trok de aandacht met veel maquettes van zowel het proces als het eindbeeld. SeArch liet voornamelijk bekend werk zien. Aardig was wel de manier waarop de projecten waren gerangschikt. Op een groot oplopend 'meubel' stonden maquettes ten opzichte van elkaar op verschillende hoogtes gemeten naar het NAP waarop ze gerealiseerd zijn. Zo staat de synagoge in Amsterdam op NAP 0 meter, het Posbank Paviljoen op 87 meter +NAP en de ambassade in

presentatie BIG, Denemarken, Kolommenzaal NAi Maastricht

42 pantheon 1 '06'07

p42-p48 algemeen 02.indd 42

stylos

China

algemeen

18-10-2006 11:32:53

Van Cuypers tot Coenen, Architectuur en landschap van Zuid-Limburg 1750-2050, Bogenzaal NAi Maastricht

Ethiopië op meer dan 3000 meter +NAP.

dat zeker naar voren komt in de typologie van de Limburgse

De in Berlijn gevestigde Jurgen Mayer is zeker een architect waar

hoeve. Deze boerderij is gesitueerd om een binnenhof en staat dus

we internationaal meer van gaan horen. Zijn bekendste gebouwde

eigenlijk met de rug naar mogelijke indringers.

werk is het stadhuis in Ostﬁldern uit 2002. Ook op de schaal van de

Eenmaal door het 'heuvellandschap' van foto’s heen gelopen

stad manifesteert hij zich, onder andere met een project in Sevilla,

kom je als bezoeker bij een aantal panelen over de 'grootheden'

waar op een archeologische vindplaats commercie en ontspanning

die Limburg heeft voort gebracht. Werk van Pierre Cuypers, Frits

samen een nieuw centrum voor de stad moeten vormen. Door slim

Peutz, Jos Klijnen en Jo Coenen laat zien hoe deze architecten elk

geplaatste stalen 'paddenstoelen' springt Mayer zorgvuldig om

op een eigen manier een brug proberen te slaan tussen traditie en

met de beperkingen van de vindplaats en de eisen die het drukke

vernieuwing.

programma met zich meebrengt.

Deze tentoonstelling bevindt zich in de Bogenzaal, onder het betonnen schaaldak. Een imposante omgeving, maar misschien wel

Van Cuypers tot Coenen

iets te imposant. De fraaie lichtinval via de kappen in het betonnen

Deze tentoonstelling toont het verloop van 250 jaar

schaaldak en de drukke opstelling van de vele foto's zorgen er

architectonische cultuur in Zuid Limburg. Hoofdrolspelers in deze

samen voor dat de individuele foto's niet meer opvallen.

tentoonstelling zijn natuurlijk het glooiende Limburgse landschap met witte boerderijen, oude dorpen en steden. Dit alles vanouds

(Eu)regionale synergie

vervaardigd in lokale materialen, zoals zandsteen, mergel en

Het NAi kan een stimulans zijn om de in de regio aanwezige

baksteen. Om met Arets en Coenen te spreken, respect voor

architectuurcentra mee te laten liften op de gecreëerde

historische continuïteit, een klassiek vormgevoel en een sensuele

aandachtsgolf voor het vakgebied. Synergie is het sleutelwoord,

gevoeligheid voor materialen.

volgens het architectuurcentrum Vituvianium uit Heerlen.

De confrontatie tussen traditie en vernieuwing blijkt geen

Het NAi Maastricht kan een volwaardige tweede vestiging van

veldslag te zijn geweest. Ondanks de verschillende heftige

het NAi worden. Het is raadzaam om de blik dan wel op de

golven van modernisering die Limburg hebben overspoeld. Grote

Eurregio Maas-Rijn te richten. Met vier miljoen inwoners uit drie

ontwikkelingen waren: de aanleg van vestingwerken in de 17e en

landen is deze doelgroep misschien nog wel interessanter dan de

18e eeuw, de Industriële Revolutie die van Maastricht na 1850 de

Randstedelijke doelgroep die naar Rotterdam komt. //

grootste Nederlandse industriestad maakte, de mijnindustrie en de postmoderne kenniseconomie. Het is opmerkelijk om te zien dat er in de loop van 250 jaar de eigenheid van de Limburgse bouwcultuur bewaard is gebleven. Een van de aspecten van deze bouwcultuur is een defensief karakter

> persbericht Maastricht krijgt museum voor architectuur NAi Maastricht 26 juni 2006 > meer informatie is te vinden op www.naimaastricht.nl

stylos

p42-p48 algemeen 02.indd 43

China

algemeen

pantheon 1 '06'07 43

18-10-2006 11:32:55

What will be your profession after you ﬁnish your studies? What is it like to get a job? Not everybody will work in a ﬁrm as an architect… What are other places one could work? In this second episode Pieter van der Kooij will explore the work of an urban designer. For this he visited Atelier Zuidvleugel in Den Haag.

What's it like to be… an urbanist Pieter van der Kooij Atelier Zuidvleugel is a an atelier located in a governmental

into use. To make this feasible, development of the areas around

environment. It explores the conditions of amongst others the

stations is needed. The people who will live near the stations will be

spatial planning of the Southwing of the Dutch Randstad. It does

able to depend on the system, thus making it feasible. The bureau’s

this for the period 2010 until 2030 in particular. The scale on which

investigation was a spatial exploration of the areas around the

it operates is regional, it deals with making regional designs. This

stations in order to ﬁnd what program could be placed. Without

bureau is semi-governmental due to the input of an external, non-

boosting these areas the train won’t be able to go. For this several

governmental party. This is Paul Gerretsen, urban designer with

typologies of development have been researched and based on

Maxwan. The bureau is an experiment of the province and has a

these, a series of strategic recommendations have been done for

limited lifespan of two years.

use on diﬀerent scale levels.

This podium function is very important, because it used to be missing. Even with the best intentions, there was no easy way for the various urban designers of the different cities to communicate. This also has been acknowledged by professor Joost Schrijnen of the faculty of architecture of the TU Delft. Before there was too little connection between the different projects in the Southwing of the Randstad but now the atelier functions bottom-up for the municipalities in the southern Randstad. The meeting place also serves to find a common basis for urban projects. Meeting each other is also a chance for urbanists to exchange experience, ideas and information. Furthermore there are three other important functions that Atelier Zuidvleugel has. The first of these three is to do projects by order of the parties in the Zuidvleugel. This is a way to deal with actual problems, questions coming from the actors in the area. This also creates tension between the problem and the solution. The clients may not always agree. The next important function is that of “vindplaats”. A place for discussion and to store information and opinions. These opinions are based on the analyses Atelier Zuidvleugel has carried out in the past. The final function of the bureau is a result of the changing role of the province of Zuid-Holland. The primary role of the provine

Project 'Stedenbaan'

was testing designs, this balance has now shifted towards a more designing province. This is a reason for the bureau to be located

Tussenruimte

in the house of the province of Zuid-Holland. To this has to be

A current project the Atelier is working on is the “Tussenruimte”.

added that the Atelier does not make policy for the province, it’s

This describes the areas between Rotterdam and Den Haag that

most important function is to bring ideas and create a place for

are not urbanized and free of buildings. This area is confronted by a

discussion.

paradox: inhabitants of the city feel the countryside is disappearing, but it is due to urban pressure that this is the case. At this moment

Stedenbaan

there is no new program for this space. A new form of use should

One of these ideas is the project for the Stedenbaan. It is a high-

be found to be of extra value to the Southwing. The low quality

frequency system of trains functioning as a metro system on

of this area today is one of the reasons of the lagging economic

existing tracks. This possibility will arrive in the future because there

development of the Southwing. The laboratory project of the Atelier

will be spare capacity due to the new high speed train coming

will look for this new form of usage, based on diﬀerent aspects.

44 pantheon 1 '06'07

p42-p48 algemeen 02.indd 44

stylos

China

algemeen

18-10-2006 11:32:55

Most important is to explore the relationship between the city and the countryside; they should be an integral part of the city, creating an extra value. Also important is to solve one of Holland’s main problems: water storage. The combining of several demands is what is distinctive for the Atelier. The aim is also to oﬀer an impulse to local, regional and provincial plans, without controlling the policy. One way this is done is by working on the content of projects, but on a daily basis this can be much more varied. One day there can be ten people in the oﬃce, the other only one. The exchange is almost continuous, on the day of visiting for instance, a workshop took place. This happens quite a lot which can make working there quite chaotic, but also interesting. There is a line structure but in reality there is a lot of space to communicate on the same level, every one’s ideas and voice are of equal importance. This requires a special employee to organize this all. His function is to bring all these people together, to build up a database of people who could be of interest. Others can bring interesting new knowledge to those working in the bureau and in that way stimulate new ideas. In this case one can think of people in the academic circle – for instance from our university,

Randstad, 1850

but also the Erasmus in Rotterdam- or designers from the region. Urbanists from The Hague, Rotterdam and the province. This can go via personal networks or contacts, but also just by coincidence. An example could be an interesting design that gets noticed, on basis of which someone can be invited. One thing that has to be underlined is that the existence of the Atelier Zuidvleugel is very temporary. This has an advantage that different people with different quantities experiences could be attracted. This makes the office very interesting. Downside of this short life span is that people will have to change their job in a year. The next step, the step to go on will first have to be made by the province. Continuance is expected, but probably it will be in a different form. Concluding on this, I think I can say that this is a very interesting place to work. And not because they make interesting images, but because they bring content. They explore and communicate with the actors in the field. Although the bureau may be somewhat in a niche, it is what I would expect of working as an urban designer. Finding the solutions to real problems, but also have the space to come up with interesting visions.

Randstad, 2010

This is how I hope it will be to work as an urbanist, but perhaps it will take another look into professional life to get a more complete image. //

> interview Jelte Boeijinga Atelier Zuidvleugel > werkprogramma Atelier Zuidvleugel #003 > More information on www.atelierzuidvleugel.nl > Image Stedenbaan: atelierzuidvleugel.nl > Image Tussenruimte: Werkprogramma #003 Atelier Zuidvleugel

stylos

p42-p48 algemeen 02.indd 45

China

algemeen

pantheon 1 '06'07 45

18-10-2006 11:32:58

46 pantheon 1 '06'07

p42-p48 algemeen 02.indd 46

stylos

China

algemeen

18-10-2006 11:33:06

Snakkend naar verkoeling lijkt MACBA een grote ijsschots waarvan één likje al genoeg zou zijn. Het smaakt ergens naar, en misschien juist wel naar meer.

Al día siguente - MACBA Sara van der Ploeg Pasquall Maragall had hetzelfde witte gevoel en vroeg Meier om Studenten zitten hier, omdat ze zich bevinden bij el Museu d'Art

met hem een stadswandeling te maken. Meier kwam snel tot de

Contemporani Barcelona (MACBA). Studenten zitten hier, omdat

conclusie dat in el Raval het museum deel van het straatleven uit

de Ramblas niet voor iedereen leuk is. Studenten zitten, omdat het

kon maken.

heet is in Spanje. En misschien werkt Richard Meiers ijsblok daarom

Niet meedoen aan de riedel van speciale bussen, waar je op en af

wel zo verfrissend.

kan hoppen van de Sagrada Familia tot Parc Guell, maar een plek

In het hart van de oude stad en naast het alom bekende grid is in

creëren voor kinderen die daar kunnen ballen, een plek een beetje

1995 een stukje wittigheid gerezen.

intiemer.

El Raval, een wijk in het oude gedeelte van Barcelona, die zijn

Omdat in dit deel van Barcelona de straat al vol stond met auto’s en

identiteit in eerste instantie ontleent aan het immense veertiende

er geen plek was voor publieke ruimten, had hij voor el Raval een

eeuwse Casa de la Caritat , en wat zich nu als wijk een cultureel

visie van een ‘pedestrian plaza’, en kon zo het te bouwen museum

centrum mag noemen. De bijzonderheid van het plaatsen van een

omvormen tot ingrijpend element.

urban villa in de publieke ruimte met een grote complexiteit van

Hij zag MACBA als een Centre Pompidou op kleinere schaal. Zoals

stedelijk weefsel wordt bevestigd.

Marais in Parijs uitgroeide van een verwaarloosd gebied tot een

gebied met gewilde woningen, zo wou hij op dezelfde manier dit Why I am so white

gebied een injectie geven. Bepaalde gebouwen werden gesloopt,

Al dwalend door el Raval, lijkt het plaatsen van een wit gebouw in

en in ruil kwam een plein met een museum, uitgaande van de

deze omstandigheden extreem. Door de smalle straten met weinig

stedelijke situatie en de ideologische gelaagdheid.

licht, en af en toe een zijstraat, merk je dat je de zwerm toeristen

De stedenbouwkundige opzet is in zijn beoging ronduit geslaagd.

ontvlucht bent.

Het plein zit vol met skaters, bejaarden en jonge gezinnen. Niet

Kleine kruideniers, matrassen uit ramen, kwetterende parkieten en

alleen van het plein wordt dankbaar gebruik gemaakt, ook het

stinkende containers. Eén blik opzij en je waant je in een duidelijk

gebouw is voor een deel een prachtig vlak tennismuurtje. Ik heb

andere wereld. Of gewoon weer thuis, in Den Haag. Daar staat er

nog nooit in Nederland iemand zien tennissen tegen Richards

ook zo eentje. Het kan niemand ontgaan zijn dat wat Richard Meier

gemeentehuis. Dit zegt naast gebruik toch ook wat over karakter.

ook maakt, het blijft wit. Bij het ontvangen van de Pritzker-prijs in 1984 legde Meier uit

Contemporary

waarom hij zo enthousiast was over deze non-kleur: 'De witheid

Hoewel de hoogte van het gebouw gebonden was aan de

van wit is nooit alleen maar wit; het wordt vrijwel constant

omringende bebouwing, was het programma voor MACBA vrijwel

getransformeerd door licht en dat wat verandert de hemel, de

vrij. Voor contemporary art leek het Meier geschikt om verschillende

wolken, de zon en de maan.'

galerijen te maken, liever dan repetitieve ruimtes.

Nog meer poëzie van deze laat-modernist: 'De ene dag is grijs,

Om MACBA als plan te kunnen begrijpen, is het goed stil te staan

somber verdrietig, de andere dag helder en zonnig. De witheid van

bij de interesse van Meier voor het purisme van Le Corbusier.

mijn architectuur helpt ons de verschillen in licht te ontvangen, wat

Villa Savoye vormt een startpunt voor dit complexe grondplan,

alles van onze gemoedstanden beïnvloedt tot en met de kleuren

hier gecombineerd met fragmenten van afbeeldingen, die zich

van de natuur. De witheid helpt de vormen te articuleren, op de

hier ideologische wijs dichter bevinden bij Hejduk (the wall), en

helderste wijze.'

daarnaast de verschijnende relatie tussen rechtlijnigheid en de

Zelf denkt Meier nu trouwens dat de beste gebouwen in New York

cirkelvorm, op een samenhangende manier gematerialiseerd in de

zwart zijn. ‘Misschien zullen ze niet wit zijn, maar: there will be some

opbouw.4

whiteness about them.’ Ze hebben een presentie en dat heeft alles

Helemaal geen sprake van een eigen contemporary structuur dus.

te maken met New York als stad. Voor Barcelona, Meiers inziens, is

Maar Richard meent dan ook dat als een idee van plaats slechts

wegens het licht dat de Mediterreaanse zee brengt, een wit gebouw

relevant is voor vijftien minuten, het idee erachter geen oprecht

passend...

werk is in de naam van architectuur. //

Pedestrian plaza De locatie voor het museum heeft Richard Meier zelf mogen uitzoeken. Er was geen prijsvraag uitgeschreven. Burgemeester

> 1. Capitool gidsen, spanje – Van Reemst uitgeverij 2003 > 2. Architecten van nu; Van Wiel Arets tot Peter Zumthor – Kester Rattenbury Robert Bevan Kieran Long, Atrium > 3. GA Documents Richard Meier – a.d.a. Edita Tokyo 1997 > 4. Richard Meier, Obras y proyectos, Silvio Cassarà, editorial Gustavo Gili, s.a. 1997

stylos

p42-p48 algemeen 02.indd 47

China

algemeen

pantheon 1 '06'07 47

18-10-2006 11:33:14

Libero Beijing Bicycle

Ieder onderzoek presenteert zich verschillend. Zo wordt een

Within the context of the huge metropolitan Beijing, Beijing

inventaris van de aanwezige VN-gerelateerde instanties vergezeld

Bicycle’s plotline is actually based on meetings of the spontaneous

van een hele database aan foto’s van de desbetreﬀende locaties in

events within the extreme city. How the perception and desire of

de stad en beperkt een onderzoek naar de straathandel in Brakin,

two diﬀerent boys is related to the city is marvellous represented.

waarbij producten worden verkocht in extreem kleine, betaalbare

These two boys are nothing like each other according to their

porties, gevisualiseerd aan de hand van enkele afbeeldingen.

background. Guei, is a boy from the countryside and has the desire

Maar overal is de vorm van de visualisatie representatief voor het

to get embedded in the metropolitan society, in contrast to the

betreﬀende onderzoek. De enige constante die alle onderzoeken

other more metropolitan citizen boy (Jian).

op een treﬀende manier met elkaar verbindt en terugbrengt tot

This contrast generates not only a tension in the movie between

de essentie is de manier waarop ieder onderzoeksgebied vertaald

the personages themselves and their characters, but is moreover

wordt naar een kaart.

an issue of the capitalistic environment which exists in the contemporary Metropolis. The hardworking Guei depends on his

Brakin opent met een samenvatting in de vorm van alle aanwezige

bicycle. For both boys, the object of the bicycle itself becomes a

kaarten. Iedere pagina bevat een nieuwe kaart en presenteert

matter of surviving in the demanding society of Beijing. The bicycle,

één speciﬁek onderzoek. Om het frame van de kaarten te kunnen

within the capitalistic system, becomes a symbol of materialism and

deﬁniëren moest er worden besloten waar de grenzen van

is therefore the subject of the movie.

Brakin lagen. Om deze vraag te omzeilen geeft elke kaart enkel

The ﬁlm can be interpreted as a comment on the extreme situations

het onderzoeksgebied weer van het betreﬀende onderzoek. Zo

of dense areas like Beijing. But it also represents, in my opinion,

ontstaan er kaarten die enkel aan het onderzoek zelf refereren,

a certain liberal, democratic and money-driven environment in

zonder daarbij gebruik te maken van een ondergrond. Het

which liberty is desirable through the huge public domain of the

resultaat is een reeks witte pagina’s met zwarte stippen of kaders

city. The coincidental meetings are marvellous moments within the

die aangeven waar straatkinderen zich ophouden of hoe de

storyline of the movie. Also the settings of the urban landscape are

diamanthandel over de stad ligt verspreid. Door de minimale

represented well due to the events that take place. After all, a movie

informatie die iedere afzonderlijke kaart geeft is het eenvoudig de

worth seeing when you are interested in the diﬀerent perceptions of

data met elkaar te vergelijken. In een apart deel voor in het boek is

the daily live of diﬀerent kind of citizens in an interesting context. //

een verzameling van bestaande landkaarten van Brakin bij elkaar gevoegd dat als referentie kan dienen. De bijdragen die vooral

> Beijing Bicycle (2001) (Originele titel: Shiqi sui de dan che) Regisseur: Xiaoshuai Wang China Acteurs: Lin Cui, Bin Li, Xun Zhou, e.a.

bestaan uit een verzameling aan data zijn in het boek gescheiden van de essays. De vorm van het boek refereert aan die van een Michelin-gids

Brakin

en beroept zich duidelijk op een nuchtere, wetenschappelijke

Een groep onderzoekers aan de Jan van Eyck Academie

opstelling ten opzichte van de gepresenteerde resultaten. Toch

bestudeerde onder leiding van Wim Cuyvers de publieke ruimten

kan dit niet verhinderen niet dat je je hier en daar afvraagt of je te

van Brazzaville en Kinshasa, twee hoofdsteden die enkel door de

maken hebt met een kunstproject of met een onderzoek. Hoewel

rivier Congo van elkaar worden gescheiden. Onder het motto

de eerste indruk doet vermoeden dat het hier om de zoveelste

“visualizing the visible” besloten ze Brazzaville en Kinshasa te

publicatie gaat die volledig hangt aan de mooie plaatjes die het

benaderen als één stad: Brakin.

mappen van steden met zich meebrengt, wordt het naarmate je het boek beter bestudeerd duidelijk dat het hier niet om het zoveelste

De onderzoekers bestudeerden uiteenlopende fenomenen zoals

mapping-project gaat. Na het lezen van het boek, wat feitelijk

de diamanthandel, de aanwezigheid van de VN in het gebied,

neerkomt op plaatjes kijken en het vergelijken van kaartmateriaal,

de Congo zelf, straatkinderen, reclame voor mobiele telefonie,

heb je werkelijk het gevoel dat je greep hebt op de manier waarop

straathandel, rotondes, onenigheid over landseigendom, publieke

de stedelijke ruimte zich in Brakin presenteert. //

ruimten en de overblijfselen van huisvestingsprojecten. Al deze fenomenen worden beschouwd als visuele indicators die het

> Wim Cuyvers e.a., Brakin: Brazzaville – Kinshasa. Visualizing the Visible, Lars Müller Publishers and Jan van Eyck Academie, 2006. ISBN 3-03778-076-2

mogelijk maken het stedelijk gebied te lezen.

48 pantheon 1 '06'07

p42-p48 algemeen 02.indd 48

stylos

China

algemeen

18-10-2006 11:33:16

Agenda 9-9 t/m 4-11

1986 locatie: ARCAM, Amsterdam

tentoonstelling info: www.arcam.nl

ARCAM bestaat twintig jaar en viert dit met een expositie waarin het Amsterdam van het oprichtingsjaar 1986 tot leven wordt gebracht. Krantenartikelen, muziek, ﬁlms, foto’s, maquettes en stadsimpressies voeren de bezoekers terug naar het Amsterdam van 1986.

8-11

Calin Dan locatie: Stroom, Den Haag

lezing info: www.stroom.nl

Naar aanleiding van zijn tentoonstelling bij Stroom geeft kunstenaar Calin Dan een lezing over zijn werk en zijn aspiraties. Zijn speciﬁeke benadering van architectuur en stedenbouw komt daarbij uitgebreid aan de orde. Klaske Havik, architect en docente aan de TU Delft, geeft daarop haar reactie.

10-9 t/m 19-11

10th International Architecture Exhibition locatie: Venetië, Italië

tentoonstelling info: www.labiennale.org/en/architecture/

Dedicated to Cities, architecture and society, this tenth edition focuses on the key factors facing large scale metropolitan areas around the world: from migration to mobility, from social integration to sustainable growth. In particular, it will examine the role of architects in the construction of democratic and sustainable urban communities, and their relationship to good urban governance and lasting social cohesion.

23-9 t/m 7-1

De Spectaculaire stad locatie: NAi, Rotterdam

tentoonstelling info: www.nai.nl

Voor ‘De Spectaculaire Stad’ verzamelde het NAi de beste werken van Nederlandse en internationale toonaangevende fotografen en kunstenaars. Zij leggen met hun foto’s de stad niet alleen vast, maar bewerken, manipuleren en (her)construeren ze zelfs. Hiermee gunnen zij ons een blik op iets dat (nog) niet zichtbaar, maar wel latent aanwezig is in onze snelveranderende omgeving: zij houden zich, ieder op eigen wijze, bezig met het fotograferen van de toekomst.

3-9 t/m 14-1

New Faces in European Architecture locatie: NAi, Maastricht

tentoonstelling info: www.naimaastricht.nl

Van 3 september 2006 tot en met 14 januari 2007 is in de zogenaamde Kolommenzaal ‘New Faces in European Architecture: David Adjaye, Jürgen Mayer H., PLOT=BIG+JDS, SeARCH’ te zien. Elk van deze architecten proﬁleert zich in eigen land en internationaal met opmerkelijke ontwerpen voor zowel woningbouw als culturele utiliteitsbouw en zet daarmee een nieuwe standaard voor architectuur in Europa.

3-9 t/m 14-1

Van Cuypers tot Coenen locatie: NAi, Maastricht

tentoonstelling info: www.naimaastricht.nl

Op de derde verdieping, in de Bogenzaal, is de semi-permanente tentoonstelling ‘Van Cuypers tot Coenen - Architectuur en Landschap van Zuid-Limburg 1750-2050’ te zien. Climax van deze presentatie is een serie projecten van Limburgse bouwmeesters die probeerden een brug

7-10 t/m 28-1

Stad noch landrland locatie: NAi, Rotterdam

tentoonstelling info: www.nai.nl

Over de ruimtelijke ontordening van Nederland. Het rommelige land op de grens van waar stad en agrarisch gebied in elkaar overgaan, weet zich steeds weer te onttrekken aan de gangbare Nederlandse ideeën over ruimtelijke ordening. De tentoonstelling Stad noch land - De ruimtelijke ontordening van Nederland geeft aan de hand van kaarten, tekeningen en foto’s inzicht in de onvoorspelbare manieren waarop

7-10 t/m 28-1

Henry Moore, Sculptuur en architectuur locatie: Kunsthal, Rotterdam

tentoonstelling info: www.kunsthal.nl

Deze tentoonstelling is het eerste grote overzicht sinds 1968 van de beroemde Engelse beeldhouwer Henry Moore (1898-1986). De architectonische aspecten van Moore’s beeld-houwkunst worden in deze tentoonstelling uitgelicht. Ruim 150 werken werpen een nieuw licht werpen op het werk van Moore en de tegenstelling tussen zijn belangstelling voor de natuur en de steeds duidelijker zichtbare architectonische tendens in zijn werk..

7-10 t/m 28-1

Die grote leegte locatie: Nieuwland erfgoedcentrum, Lelystad

tentoonstelling info: www.muzeeum.nl

De plannen voor het Markermeer lopen in de honderdvijftig jaar waarin er al over de toekomst van het gebied is gediscussieerd, sterk uiteen. De tentoonstelling in Nieuw Land Erfgoedcentrum geeft met behulp van onder meer unieke kaarten, maquettes, foto- en ﬁlmmateriaal en archiefstukken een beeld van de plannen die in de loop der tijd zijn ontwikkeld.

kaft_china.indd 3

18-10-2006 10:52:25

kaft_china.indd 4

18-10-2006 10:52:27