pantheon// 'deluxe'

tweemaandelijkse uitgave van d.b.s.g. stylos / nummer 5 / jaargang 2008

pantheon//

deluxe

/ deluxe// a deluxe coffee or a third place? // stadskantoren in Nederland // is er niets anders op? // groothei aan van een dictator // de wiki-wijk // archiprix - six projects // folly: idee boven functie // tussen de oren weet abundance // the new editorial staff // stylos// stylosophy lustrum special // uitneembare lustrum kal

pantheon// tweemaandelijkse uitgave van D.B.S.G. Stylos colofon jaargang 12, editie 5, januari 2009 oplage: 2300 Stylosleden en vrienden van de Stylos Stichting ontvangen pantheon// vijf maal per jaar

over de voorkant 'The Black Diamond' royal library Kopenhagen, Denemarken

tweemaandelijkse uitgave van d.b.s.g. stylos / nummer 5 / jaargang 2008

pantheon//

deluxe

redactieadres BG. midden 110 Julianalaan 132-134 2628 BL Delft info@stylos.nl www.stylos.nl hoofdredactie Roderick Trompert redactie Stefan Bogaard Hans Culp Rosemarie Krautheim Laura Maasry Peter Rosmulder Roderick Trompert

// deluxe// a deluxe coffee or a third place? // stadskantoren in Nederland // is er niets anders op? // grootheidswaan van een dictator // de wiki-wijk // archiprix - six projects // folly: idee boven functie // tussen de oren // sweet abundance // the new editorial staff // stylos// stylosophy lustrum special // uitneembare po

aan dit nummer werkten mee Joep Kuys, Jurgen Belien, Silvester Klomp, Stylos 115, Rudi Nieveen Linda Buijsman, Dawid Strebicki, Remko Siemerink, Ke Zou, Pantheon committee 115

deluxe_kaft.indd 1

30-1-2009 18:50:15

advertenties 02 | De Delftse Bedrijvendagen 03 | Schüco 17 | Holonite 36 | NBD 39 | Heraklith 42 | Vitra kaft | Continu Engineering drukker Koninklijke De Swart, 's-Gravenhage omslag Peter Rosmulder

van de voorzitter Alexandra de Jong Stylos wordt op 13 februari 115 jaar, als 115e voorzitter kan ik niet eens beginnen me in te denken wat er allemaal voor ons is gekomen.

Het Delftsch Bouwkundig Studenten Gezelschap Stylos werd in 1894 opgericht ter behartiging van studie- en studentenbelangen van studenten aan de faculteit Bouwkunde van de TU Delft.

We hebben het over een lange periode waarbij tot twee keer toe het

bestuur 115 D.B.S.G. Stylos voorzitter: Alexandra de Jong secretaris: Janneke Rutgers penningmeester - pr: Koen Kegel onderwijs: Yannick Braat lezingen en debat: Rosemarie Krautheim excursies: Hens Zoet

naar de Berlageweg, vervolgens door het afbranden van datzelfde

adres BG. midden 110 Julianalaan 132-134 2628 BL Delft pantheon.stylos@gmail.com www.stylos.nl telefoonnummers bestuur 015 2783697 secretariaat 015 2781369 internet pantheon.stylos@gmail.com http://www.stylos.nl lidmaatschap Stylos 10 euro per jaar gironummer 296475 Stylos Stichting De Stylos Stichting vervult een vliegwielfunctie ter stimulering van initiatieven van en voor studenten van de faculteit Bouwkunde van de TU Delft. Zij kunnen bij het bestuur van de Stylos Stichting terecht voor financiële en inhoudelijke ondersteuning van hun project. Om u hiervan op de hoogte te houden ontvangt u elke 2 weken B-nieuws en 5 maal per jaar de pantheon//.

Wij vragen om een donatie van 45 euro per jaar (pas afgestudeerden betalen de eerste twee jaar 10 euro). Aan bedrijven vragen wij 90 euro. gironummer 1673413

complete Stylos archief verloren is gegaan. Eerst door de verhuizing gebouw. Aan een complete reconstructie van de afgelopen 115 jaar gaan we ons niet wagen, maar wat er precies allemaal is gebeurd in de afgelopen 5 jaar, kan je zien in de tentoonstelling in trappenhuis West. En dat is nogal wat! Het waren hectische jaren voor Stylos. Zo verloor bestuur 110 een bestuurslid, Eelko van der Haven, ten gevolge van een verkeersongeluk. In 2005 brandde het tweede Stylos paviljoen af en in de jaren daarna werd er een nieuw paviljoen ontworpen en gebouwd. En dan was er natuurlijk nog het afbranden van onze eigen faculteit. Gebeurtenissen die stuk voor stuk hun stempel op onze vereniging hebben gedrukt.

De opening van de tentoonstelling is op woensdag 18 februari, net als de opening van het digitale Pantheon// archief. Kom onder het genot van een drankje herinneringen met ons ophalen! Dat Stylos zich niet zo oud voelt als ze is, blijkt wel uit de energie waarmee alle activiteiten georganiseerd worden. De lustrumcommissie heeft een tomeloze inzet getoond en het resultaat mag er wezen! Benieuwd naar het complete lustrum programma? Wil je iets weten over de controversiële geschiedenis van Stylos? In deze Pantheon// vind je antwoord op al je lustrumvragen! Geniet van alle activiteiten en proost met ons op de goede start van de komende 5 jaar Stylos!

14

8

12

20

34

9

38

stylos

14 stadskantoren in Nederland Roderick Trompert

4 stylosophy

18 is er niets anders op?

Joost Harteveld, Alexandra de Jong

Peter Rosmulder

5 design, sport en geschiedenis

20 grootheidswaan van een dictator

Hens Zoet

Hans Culp

6 lectures and film screenings

27 de wiki-wijk - een tussenstand

Silvester Klomp

Peter Rosmulder

8 built emotion

28 archiprix - six projects

Joep Kuys, Jurgen BeliĂŤn

Rosemarie Krautheim

9 Groothandelsgebouw gala

34 folly: idee boven functie

Joep Kuys

Stefan Bogaard

10 een stukje geschiedenis

37 tussen de oren

Roderick Trompert

Peter Rosmulder

23 stylosophy locations

40 sweet abundance - photo contest

uitneembare lustrum kalender

Rosemarie Krautheim

deluxe

44

44 the new editorial staff Pantheon// committee 2009

12 a deluxe coffee or a third place?

48 get inspired

Laura Maasry

Stefan Boogaard

inhoudsopgave

1

Sollicitatietraining 3, 4 feb Presentatiedagen 10, 11, 12 feb In-housedagen 4 t/m 27 mrt Gesprekkendagen 14 t/m 24 apr

www.ddb.tudelft.nl

inschrijven vanaf 5 januari

;d[h]_[ X[ifWh[d [d ;d[h]_[ m_dd[d :[ m[h[bZ l[hWdZ[hj$ =hedZije\\[d mehZ[d iY^WWhi[h" Z[ [d[h]_[fh_`p[d ij_`][d$ :[ [d[h]_[# XWbWdi lWd [[d ][Xekm mehZj ij[[Zi X[bWd]# h_`a[h$ IY^ Ye X_[Zj ^_[hleeh _ddelWj_[l[ efbei# i_d][d c[j ^[j j^[cW ;d[h]o 1 [d[h]_[ X[ifWh[d [d [d[h]_[ m_dd[d c[j Z[ ^ee]ij[ [_i[d WWd WkjecWj_i[h_d]" l[_b_]^[_Z [d Z[i_]d$

IY^ Ye D[Z[hbWdZ 8L mmm$iY^k[Ye$db

> j WZh[i leeh aep_`d[d [d pedd[#[d[h]_[

Stylos viert dit jaar haar 115e verjaardag. Van 12 tot 20 februari wordt dit gevierd met een hele rits aan activiteiten.

stylosophy Joost Harteveld, Alexandra de Jong

geschiedenis Wie dit jaar echt het 115-jarig bestaan van een studievereniging wil vieren, moet voorlopig nog niet bij Stylos zijn. Dat het verleden van Stylos controversieel is, werd des te meer duidelijk toen het 115e bestuur van het Gezelschap ‘Practische Studie’ (de studievereniging van Civiele techniek) ons een paar maanden geleden een verjaardagstaart kwam brengen. Of we wel wisten dat wij inmiddels 63 jaar bestonden! Het 100e bestuur van Stylos schrijft in het lustrumboek dan ook over 'het vieren van een verleden waar men zich bij de oprichting van het huidige Stylos zich juist van afkeerde'.

Ooit werden de Delftse Bouwkundestudenten namelijk vertegenwoordigd door Delftsch Bouwkundig Studenten Gezelschap

invalshoeken de beleving van architectuur te benaderen. Dit alles in

'Practische Studie'. P.S. hechtte nogal veel waarde aan het traditionele

het thema ‘Stylosophy’.

en richtte de blik vrijwel steeds op het verleden. Daarom werd, na een

Op 12 februari zal de kick-off van het lustrum plaatsvinden en

behoefte aan verandering van het onderwijs, in 1945 een vereniging

het ‘Stylosophy’-thema van start gaan, dit zal gebeuren met een

met de naam 'Semper Spatium' opgericht. P.S. geloofde niet dat deze

knallend openingsfeest. De week is gevuld met interessante lezingen

vereniging veel toekomst had. Al een jaar na zijn oprichting had

die het thema verder zullen toelichten, ook zullen er verrassende

Semper Spatium echter de sympathie gewonnen van het grootste

films vertoond worden om de belevingsvisie van architectuur te

deel van de studenten. Het zag ernaar uit dat P.S. het veld moest

verbreden.

ruimen. Semper Spatium wilde echter niet de plek van P.S. innemen.

Het 23e lustrum van Stylos is een verjaardagsfeest dat zelfs buiten

Zo kwam het dat op woensdag 22 januari 1947, in aanwezigheid

de Nederlandse grenzen zal treden. De lustrumexcursie gaat dit jaar

van vrijwel de gehele Bouwkundige studentengemeenschap, P.S.

namelijk naar München. De activiteit die de beleving van architectuur

vervangen werd door het nieuwe 'Stylos'. D.B.S.G. ‘Practische Studie’

het dichtst zal gaan benaderen is de Built Emotion lustrumworkshop.

verdween diezelfde avond nog van het toneel en heeft daarna nooit

Deze workshop zal ter ere van het 23e lustrum 23 uur duren. Tijdens

meer iets van zich laten horen. Dit is wat Prof. Ir. M. Gout, lid van

deze intensieve workshop kun je met je eigen team werken aan een

het eerste Stylos-bestuur, over de geschiedenis van Stylos schreef

ontwerp voor een kleine ruimte. Zijn de emoties van een bezoeker

in het lustrumboek van 15 jaar geleden. Benieuwd naar hoe het

te manipuleren met architectuur? Deze vraag staat centraal bij

allemaal precies in elkaar zat? Kom langs op Stylos en verdiep je in

deze activiteit. De workshop zal onder professionele begeleiding

ons verleden!

van Robert Winkel plaatsvinden in samenwerking met het NAi.

Dat het Delftsch Bouwkundig Studenten Gezelschap altijd positief

Uiteindelijk zal er door een vakkundige jury een winnend ontwerp

heeft gestaan tegenover verandering, blijkt wel uit de vele

uitgekozen worden.

gedaanteverwisselingen die zij ondergaan heeft in de loop der tijd.

De lustrumweek zal feestelijk afgesloten worden met een gala! Het

Maar of je ons nou ‘Practische Studie’ (1894), ‘ΣΤΥΛΟΣ’ (1965), ‘Stielos’

Stylosophy-gala zal plaatsvinden in het Groot Handelsgebouw in

(1980) of ‘STYLOS’ (1994) noemt, wij kijken liever naar de toekomst

Rotterdam. Sinds mensenheugenis heeft er geen gala van Stylos meer

dan naar het verleden. Vier daarom onze controversiële verjaardag

plaatsgevonden, maar speciaal voor het 115-jarig bestaan van Stylos

met ons mee tijdens de Stylosophy lustrumweek!

hebben we besloten deze traditie weer onder het stof vandaan te halen. Stijlvolle Bouwko’s zullen hier samenkomen, bouwkunde blijft

lustrumactiviteiten

immers een kwestie van ‘zien en gezien worden’! De kaartverkoop is

Heb je je ooit afgevraagd wat architectuur doet met je gevoel?

op 16 januari van start gegaan. Er zijn nog enkele kaarten over, die je

Zou architectuur bij kunnen dragen aan een gelukzalig gevoel? Of

iedere dag tussen 12:45 – 13:45 uur bij Stylos kan kopen.

heeft bepaalde ruimte om je heen juist een negatief effect op je

Voor vragen over het programma ben je van harte welkom op

gemoedstoestand? Tijdens de lustrumweek ter ere van het 115-jarig

het Styloshok. Meer achtergrondinformatie over verschillende

bestaan van Stylos zullen we op zoek gaan naar antwoorden op deze

onderdelen van het lustrum vind je in deze Pantheon. //

vragen. Verschillende activiteiten komen voorbij om vanuit diverse

4

stylos // deluxe

München is meer dan een bestemming voor bierliefhebbers. Een stad om een cultureel lustrum in te vieren met bier en kunst. Het is de derde stad van Duitsland en kent een rijke geschiedenis. Een metropool met 1,4 miljoen inwoners en toch met een gemütliche sfeer.

design, sport en geschiedenis Hens Zoet

De stad is in 1158 gesticht door de Beierse Hertog Hendrik de

ontdekt hij de kracht van het grafische element en opent dan ook

Leeuw en is hierna veelvuldig in de geschiedenis van Duitsland

snel zijn eigen studio in Ulm. Later wordt Aicher echt bekend door het

naar voren gekomen. Zo begon Hitler zijn NSDAP in de kelders van

ontwerpen van het logo voor Lufthansa, het vliegveld van München,

het Hofbrauhaus, de grootste stadsbrouwerij. De stad werd weer

Bulhaupt en zijn werk voor de Olympische spelen in München. Hij

wereldberoemd tijdens de Olympische Spelen van 1972, waar met

ontwerpt namelijk de mascotte Waldi en een uitgebreid scala aan

een gijzelingsdrama 11 Israëlische sporters om het leven komen.

pictogrammen. Deze zijn gebaseerd op een raster met hoeken van 90

Daarna is het imago van München weer helemaal opgepoetst. Onder

en 45 graden. Hij wordt daardoor de pionier van het pictogram. Vele

andere op het gebied van sport, economie en kunst.

pictogrammen en logo’s, waaronder die van Stylos, zijn gebaseerd

München staat bekend om haar grote sportaccommodaties, het

op de techniek en stijl van Otl Aicher.

Olympisch park van Frei Otto en de Allianz arena van Herzog en de

Redenen genoeg voor het Stylos om in februari voor haar lustrum

Meuron, ook de vormgevers van het Olympisch stadion in Peking.

naar München af te reizen en om deze hoogstandjes persoonlijk te

Qua economie is München een van de meest vooraanstaande

gaan bekijken! //

steden van Europa. Grote bedrijven van Duitsland, zoals BMW en Siemens, hebben hun hoofdkantoor in München. En zo het grote bedrijven betaamd hebben zij hun kantoor in toonaangevende architectuur uitgevoerd. BMW heeft het Zwitserse Coop Himmelb(l) au in de arm genomen om een groot BMW centrum, waaronder BMW Welt en een BMW museum, neer te zetten. Siemens is prominent vertegenwoordigd in hartje centrum met hun witte onderkomen, ontworpen door Richard Meijer.

Zeer hoog in de kunstwereld aangeschreven zijn de in het Kunstareal

Bronnen: - http://nl.wikipedia.org - http://www.muenchen.de/ - http://www.olympiapark-muenchen.de/?L=1 - http://www.pinakothek.de/ - http://nutblog.wordpress.com/2008/07/20/otl-aicher-ontwerper-filosoof-2/ - http://www.otlaicher.de/ - http://nl.wikipedia.org/wiki/Otl_Aicher - http://www.aicher-otl.com/d/index.shtml

gelegen musea waaronder de Pinakotheken. Er staan drie versies die elk hun eigen tijdsbestek in de kunst laten zien. De Alte Pinakothek heeft stukken van Rubens, Van Dyck, Titiaan, Tintoretto, Rembrandt, Frans Hals en Velasquez. De Neue Pinakothek wordt beschouwd als het belangrijkste museum ter wereld met 19-eeuwse kunst. Het herbergt stukken van Manet, Monet, van Gogh, Gauguin en Cezanne.

De Pinakothek der Moderne heeft naast moderne kunst ook een collectie hedendaagse stoelen. Een grote architectuurafdeling van de TU München is een onderdeel in dit museum.

Bij de Beierse filosoof en vormgever Otl Aicher worden al deze aspecten met een rode draad gekoppeld. Aicher (13 mei 1922 1 september 1991) heeft een roerig leven gehad. Hij weigert zich aan te sluiten bij de Hitler Jugend en wordt daarom vervolgd. Van 1946-’47 studeert hij aan de Akademie der Bildende Künste in München. Hier BMW Welt, Coop Himmelb(l)au

stylos // deluxe

5

The anniversary week will offer you several lectures and film screenings. Focusing on architecture and public space, we have put together a very interesting programme.

lectures and film screenings Silvester Klomp

Kie Ellens

Monday February 16th 12:45-13:45 / Zaal B

As director of The Wall House #2 Foundation (entrusted with maintaining The Wall House #2), former advisor of art to the previous two chief government architects Jo Coenen and Mels Crouwel and former visual artist, Kie Ellens knows a thing or two about perceiving architecture and space, and what it takes to alter it. He will talk about how the perception of (public) space can be altered by art.

Peter Veenstra

Tuesday February 17th 12:45-13:45 / Zaal B Wall House #2, John Hejduk // fotograaf: Christian Burmester

Peter Veenstra is one of the founders of Lola Landscape Architects will focus his lecture on the influence of sound on the perception of space.

With "Composed City", a collaboration between Lola Landscape Architects and Staalplaat Soundsystem, he experiments with the sound of public spaces, finding and playing the sounds that identifies that space. Questions like: "What is the difference between noise and sound? How can we solve the problems of noise in public spaces?

How can artificial sound react in a positive way in the urban society?" will be addressed in this lecture. More information can be found at www.composedcity.org/topic.html Lola Landscape Architects

Daan Roosegaarde

Wednesday February 18th

Lola Landscape Architects

12:45-13:45 / Zaal B The work of young artist Daan Roosegaarde views the anniversary theme from a different point of view. In search of people’s reaction to their environment, he lets his art installations react to its visitors.

This form of interactive art comes from his interest in the dynamics of people. In architecture, he was always a bit disappointed with the static result. His view on dynamic art resulted in 'Studio Roosegaarde' which makes interactive projects and exhibits them all over the world, in galleries such as the V2_, Netherlands Media Art Institute Montevideo, Tate Modern London, Reina Sofia Madrid, 'Microwave' Hong Kong, YCAM Japan and National Art Center Tokyo. Roosegaarde's work explores the dynamic relation between architecture, people and e-culture. In this interaction his sculptures create a situation of 'tactile high-tec' where visitor and (public) space become one.

Daan Roosegaarde // www.studioroosegaarde.net

6

stylos // deluxe

He studied at the Academy of Fine Arts AKI in Enschede and received a Master degree at the Berlage Institute, a Postgraduate Laboratory of Architecture in Rotterdam.

Currently Daan is the creative director of Studio Roosegaarde, an independent artistic laboratory in which interactive artworks are created.

Robert Winkel

Thursday Ferbuary 19th 12:45-13:45 / Zaal A

Robert Winkel is one of the founders of Mei Architecten, a fast growing architectural firm. He is also a founder of Archined. In his lecture Robert Winkel will focus on ‘the sublime’ in architecture. The ultimate perception of space is of course the perception of ‘the sublime’. The

Schiecentrale fase 4B // fotograaf: Jeroen Musch

sublime, explained by Edmund Burke as a mix of pleasure and fear is a very complex concept. Robert Winkel will show how the sublime influenced his work.

Dwars - Carel Weeber

Monday February 16th 19:00-22:00 / Zaal B

Op maandag zullen wij de film ‘Dwars, de erfenis van architect Carel Weeber' vertonen samen met een lezing van filmmaker en regisseur Remy Vlek.

Carel Weeber – hoogleraar, architect, en publicist – is al decennia lang een spraakmakend architect met vernieuwende en vaak rebelse ideeën over architectuur, bouwen, wonen en volkshuisvesting. In deze

Carel Weeber met op de achtergrond De Zwarte Madonna

documentaire blikt hij kritisch, maar ook met humor, terug op zijn professionele nalatenschap. Samen met filmmaker Remy Vlek zoekt de film een antwoord op de vraag hoeveel risico een mens loopt die steeds van stijl en standpunt verandert.

The Fountainhead

Tuesday February 17th 19:00-22:00 / Zaal B

This holy novel for us architecture students by Ayn Rand has been made into a film. On Tuesday night of the anniversary week we will show you this famous and almost religious movie. The story is about Howard Roark an idealistic young architect who chooses to struggle in obscurity rather than compromise his artistic and personal vision.

It’s not pure fiction, as Frank Lloyd Wright is said to be the illustrated architect. Harm Knoop will be the moderator for the evening. He will not only give his view of the film, but he will also discuss it and try to discover the psychological importance. // The Fountainhead

stylos // deluxe

7

The biggest event during the anniversary week will be a workshop that tests the perception of architecture, with a built object as final result.

built emotion Joep Kuys, Jurgen Beliën

Do you remember those first year classes in which professors tell you architecture is everything? It is all around you all day long, this implies it has to influence your state of mind, they say, so as an architect you have an impact on people’s everyday life. This kind of reasoning sounds plausible, but how can we know if it’s true? Perhaps, buildings are too common to do anything to its users, visitors and onlookers.

In other words, the question is whether we are a product of our architecture as well as our architecture is a product of us. And if we are, how can architects manipulate people?

By organising this workshop we hope to learn how a small project can The Stylos anniversary workshop Built Emotion will research the

provide a student - much more than sheer theory could bring about –

impact of architecture on people’s state of mind. Participating teams

with extra knowledge to the emotional impact of architecture. The 23

will design an object within 2x2 m combining a negative and a

hour workshop will consist of lectures by an architect and a theorist.

positive feeling. A professional jury will choose the team with the

Additionally visiting critics from different fields will offer their help.

best design to build their object in a public place. Visitors will fill out

All other lecturers during the anniversary week will speak about the

short questionnaires and will be interviewed and filmed so we can

perception of architecture from different perspectives.

determine their reactions to the built object.

This project could be a good tool against architecture of images.

The main purpose of this workshop is to test what architectural tools

Architects often think their architecture has a certain effect on people.

are most effective in manipulating the feelings of users and visitors

Built Emotion will test those presuppositions, by means of establishing

of the object. The teams are free to choose any emotions they want

some sort of relation between perceptions of visitors and conceptual

to try to build.

structure of a physical environment.

According to 18th century philosopher Edmund Burke, the strongest

The findings of the project could be used in public buildings as well as

emotions are those of pain:

private homes. It can help designers to be up-to-date on the perception of users of public space. It provides either a design tool, or shows that

“Whatever is fitted in any sort to excite the ideas of pain and danger,

many tools are actually worthless.

that is to say, whatever is in any sort terrible, or is conversant about terrible objects, or operates in a manner analogous to terror, is a source

All conclusions will not be mere theory, but follow an actual test

of the sublime; that is, it is productive of the strongest emotion which

on people. This provides the participants with some practical

the mind is capable of feeling. I say the strongest emotion, because

experience.

I am satisfied the ideas of pain are much more powerful than those The bachelor education at TU Delft doesn’t have sufficient architectural

which enter on the part of pleasure.” 1

exercises. It consists of six projects (only five in the new curriculum) However, the built object should not solely provoke negative

which combine architecture with urbanism, building technology

feelings, as this would lead to haunted houses and wartime imagery.

and real estate & housing. We think there is not enough emphasis

It is therefore important to aim at something positive as well. The

on what architecture itself can and cannot do. Researching the way

question that arises is whether it is possible to find architecture that

people perceive their surroundings can lead to insights usable across

is universally considered to have a positive impact on people. As a

multiple scales. //

rule, only architecture should be used, forcing participants to define it. They will also have to take a stand on whether it’s even possible to have an impact on people’s state of mind.

8

stylos // deluxe

1. Burke, Edmund. On the Sublime and Beautiful. Vol. XXIV, Part 2. The Harvard Classics. New York: P.F. Collier & Son, 1909–14; Bartleby.com, 2001. www.bartleby. com/24/2/. Printed December 22, 2008.

Desperate times call for decadent festivities. On the 20th of February 2009 Stylos will host a gala at the Groothandelsgebouw in Rotterdam.

Groothandelsgebouw gala Joep Kuys

You’ve already bought your ticket, of course, and now you’re probably

travelled to the United States for two weeks, accompanied by Frits

wondering what kind of building the Groothandelsgebouw is.

Pot. One of the buildings he visited was The Chicago Merchandise

Naturally, we didn’t choose just any location for this occasion, it had

Mart by Graham, Anderson, Probst and White. This building has a

to be architecturally sound and preferably provide us with a view of

floor area of 372,000 m2 making it the largest in the world from 1931

the Rotterdam skyline. We found a perfect spot on the top floor of

until the completion of the Pentagon in 1943. It proved to be very

the Groothandelsgebouw, which was designed by Maaskant & Van

inspirational for Maaskant.

Tijen between 1947 and 1953 and renovated by J. van Stigt between

The architecture of the Groothandelsgebouw is characterized by its

2002 and 2005.

prefabricated façade. The rhythm is set by the concrete construction,

The building is part of Rotterdam’s post-war architecture. More

which is visible from the outside. The distance between the columns

than that: it is a symbol for the rebuilding of the city after the

is 6,72 m, determining the internal organization of the building.

destruction caused by the German bombardment in World War II.

Traditional windows are suggested by concrete, but the façades consist

Groothandelsgebouw translates into English as Wholesale Building.

mainly of glass. In order to keep out the sun in summer, concrete

During the war many buildings of wholesale companies had been

sunblinds have been included in the design on the south side. Glass

destroyed and there was no money to restore all of them. Frits Pot

staircases are used to break up the façade and divide the building into

initiated the idea for a large multi-tenant wholesale building. The

three pieces, each surrounding one courtyard.

city decided to build it next to the train station. The users of the

Considering the architecture and the view this modern monument

building changed with the economy over the years, but today the

offers us, the Groothandelsgebouw is a perfect location to celebrate

Groothandelsgebouw still is a multi-tenant building.

Stylos’ 115th anniversary. We will look ahead to the next five years

The Groothandelsgebouw was the largest building in The Netherlands

in style. //

upon completion. It measures 220 x 85 x 43 meters and contains 120,000 m2 floor area. The building has three courtyards, which allow light and lorries to enter the building. An internal street of 1.5 km is situated on three different floors, allowing the lorries to unload their goods close to their destination.

The architect of the building, Hugh Maaskant, found his inspiration in several European countries, but mainly in Chicago. In 1947, he

Bronnen: - Zijlstra, H. (2002) Het unieke Groothandelsgebouw in Rotterdam. In: Monumenten (Cuijk) Top/Com, Stichting Monumenten - http://www.burovanstigt.nl/ - http://nl.wikipedia.org/wiki/Groothandelsgebouw - http://en.wikipedia.org/wiki/Merchandise_Mart - http://www.groothandelsgebouw.nl/ - http://www.archined.nl/archined/3346.html - http://wonen.rotterdam.nl

stylos // deluxe

9

Vanaf half februari online: een compleet digitaal archief van alle pantheon// uitgaven die ooit zijn gemaakt!

een stukje geschiedenis Roderick Trompert

Veel mensen hebben gehoor gegeven aan onze oproep om oude

Het digitale archief zal tijdens het lustrum feestelijk gelanceerd worden,

uitgaven van de pantheon// aan Stylos te schenken. Hierdoor kunnen

tegelijkertijd met de opening van de Stylos lustrum tentoonstelling.

we nu vermelden dat we, bijna een half jaar na de brand, weer in het

Woensdag 18 februari v.a. 17:00u bij het westelijk trappenhuis. //

bezit zijn van een compleet archief.

Nu is het natuurlijk leuk dat er van iedere uitgave weer op z'n minst ĂŠĂŠn stof ligt te vangen in de kasten op Stylos, maar het geeft ons ook

Bekijk alle uitgaven met Issuu op Stylos.nl

nieuwe mogelijkheden. Zo is het initatief ontstaan om het hele archief te digitaliseren.

Vanaf half februari is het daardoor mogelijk om alle uitgaven van

Download je favoriete uitgaven naar je computer

Print pagina's van een artikel direct vanaf de website

de pantheon// op de Stylos website digitaal door te bladeren, te downloaden of zelfs voor eigen gebruik te printen.

10

stylos // deluxe

thema//

deluxe 12 a deluxe coffee or a third place?

Laura Maasry

14 stadskantoren in Nederland Roderick Trompert

18 is er niets anders op?

Peter Rosmulder

20 grootheidswaan van een dictator Hans Culp

27 de wiki-wijk - een tussenstand Peter Rosmulder

28 archiprix - six projects Rosemarie Krautheim

34 folly: idee boven functie Stefan Bogaard

37 tussen de oren Peter Rosmulder

40 sweet abundance - photo contest Rosemarie Krautheim

44 the new editorial staff Pantheon// committee 2009

stylos // deluxe

11

There's more to Starbucks than Deluxe Coffee. When we really consider the role of Starbucks in the American City, we discover that the company has influenced the daily life of many city dwellers. It has achieved this by establishing a new type of space.

a deluxe coffee or a third place?

Laura Maasry

The success of the Starbucks Coffee is generally attributed to a number

he could stimulate coffee drinking while creating a Third Place realm

of reasons, namely service, quality, comfort, and company marketing.

in the city that he had seen in Italy, which was then completely absent

While coffee experts question the quality of Starbucks regular ‘drip’

in the American city.

coffee, it is widely agreed that the company has most succesfully answered the needs of the American consumer. Starbucks allows him

Mr. Shultz writes that the American had no where to lose track in the

to order whatever he wants, wherever he wants, just about whenever

city; no where to go, relax, and to feel unpressured without having to

he wants it.

have some sort of ‘appointment’. Bar and restaurants were restricted to adults and were only visited during after-work hours.

Numerous theories and literature has been published regarding the success of Starbucks and also her products as well as the company in

Perhaps the practically of American culture in the 20th century, the

general. It would be mundane for this essay to further explore this.

emphasis on hard work, home-life, and the logic of city planning can

Rather, I will consider an element that less commonly recognized as

help explain this lack of the Third Place. But Mr. Schultz was no urbanist.

a part of the company’s success: the influence of Starbucks on urban

Rather, he observed it and felt that there needed to be a change.

space. role in New York City Now, the latter may sound a little spiritual, but a closer look at the history of Starbucks and its role within the city can provide one

Studies have shown that if any commercial space has achieved the

with a better understanding of why it has worked so well and, more

establishment of the Third Place, it is definitely Starbucks. This is evident

importantly why Starbucks is much more than Deluxe Coffee.

when one looks at company income, the amount of customers, or the amount of hours spent in Starbucks stores.

Perhaps the American emphasis on hard work, home-life, and the logic of city planning can help explain the lack of this Third Place. But Mr. Schultz was no urbanist. Rather, he observed it and felt that there needed to be a change.

Walk into any Starbucks on Manhattan, there are a number of things to expect. Firstly, a line of people standing in line and a cashier and Baristas (coffee-servers) working hard to prepare the Double-Latte’s and Iced- Frappuccinos so as not to keep the costumers waiting. There will be few available free spots, as most tables and lounging areas will be filled with adults reading newspapers or books, students on laptops,

the Third Place

friends having a laugh, or the grave-looking business man frantically reading up on his I-phone.

In his book Pour Your Heart into It: How Starbucks Built a Company One

Cup at a Time former CEO Howard Schultz describes romantic dreams

As described by Mr. Schultz, Starbucks helped create this type of

to create a new type of space in American cities after having travelled

space in the American city. In the European café, the concept that

to Italy and witnessed the Espresso Bar, where workers, students, and

one drinks a solitary coffee with newspaper in hand long exists, and

passers by gathered to enjoy a coffee at different times in the day.

provides a comparable type of space. This might explain why the role of Starbucks plays a more important role in the daily life of the

This would become the Third Space. The purpose of the customers’ trip

American than the European.

was not the specifically for coffee, nor for a particular meeting, but for the experience in itself. The essence was the simple enjoyment of the

the Space of Starbucks

place, the space, and well, the coffee too.

The business success of Starbucks was based on elements that have

12

Untill the 1990's, coffee-drinking in America was limited at the time to

formed the framework for its achievement the urban level. The role of

diners, restaurants, and crappy filter machines at home and the office.

Starbucks Space in the city has grown so gradually and consistently,

Mr. Schultz, the creator Starbucks concept, ingeniously decided that

and naturally, that its importance has gone surprisingly unnoticed.

stylos // deluxe

who’s shaped who?

From the business perspective, the question What would Starbucks have become without cities like New York? has been asked many times.

However, what if one considers the question, What would New York City be Without Starbucks?

The above question provokes one to consider a difficult dilemma.

New York City, or more specifically speaking, the street level of the

A typical Starbucks Sunday reading chair.

city, is clearly influenced by the Starbucks Space. The franchise has approximately 1,000 locations in the city alone. That city dwellers petitioned when the company announced to close locations, as a result of lowered earnings in 2008, indicates the extent of demand in New York for Starbucks.

In her abundance, the Starbucks Space has created and influenced activity associated with the Third Place concept earlier described.

This influence is best understood on the small scale: space has been created for converse, reading, contemplation, working, and studying,

A typical Starbucks interior, with a variety of chairs, lighting, and a mixed, buzzing public

all in one space; away from home.

It is fair to say that there is particular behavior that occurs in the Third

awareness

Place of Starbucks. The success of Starbucks allowed this activity to become daily routine - and therefore established a type of sub-

There are two outlooks when it comes to analyzing the Starbucks story.

culture.

The first, business-like outlook recognizes the company as a smart franchise and attributes its success largely to the American consumer’s

The word culture can explain why the European does not understand

eye for Deluxe coffee and Deluxe service.

the New Yorker's profound enjoyment in walking up to Starbucks in the morning to read the Newspaper. He wonders, what is the point of

In the second outlook considers the important role of Starbucks on

the Third Place? The answer is that there is no point; the Third Place is

daily life in cities such New York, and how this has developed during

a culture. A culture based on comfort, reliability, and personal space

the last twenty years into a new, unique type of Urban Space.

within the city. And, for some, of course, the enjoyment of a Deluxe coffee!

The role of Starbucks Space in the city has grown so gradually and consistently, and naturally, that its importance has gone surprisingly unnoticed.

in every success story, there’s extravagance …

Starbucks has succeeded to influence the lives some to a rather unnatural extent. In a neatly-constructed blog page, a strange New Yorker called ‘Winter’ presents a photo documentation of all Starbucks locations on Manhattan (there are about 1,000), with site descriptions and tips. The page has been received almost 500,000 visits in the last

checks and balances

2.5 years. See for yourself: http://www.starbuckseverywhere.net/NewYorkCity.htm //

If Starbucks is so influential on the urban level, one may ask himself how far the company should be able to go. Should a wealthy franchise have the right to influence urban space as described above? It is difficult question to answer.

In considering the above the first problem is that ‘The Third Space’ is an abstract concept. It is difficult to imagine an urban law which would limit the creation or stimulation of such. Secondly, the spatial influence of Starbucks stores, is long-term and indirect. Starbucks created the Third Space in the American City; the Third Space was then used. The company grew, the usage vastly extended, and now the New Yorker’s daily routine includes being part of the Third Space. stylos // deluxe

13

Nieuwe stadskantoren lijken in Nederland als onkruid uit de grond te schieten. Als gemeente hoor je er al bijna niet meer bij zonder hypermodern gebouw als vestiging. Hoe verantwoord is deze trend in een tijd van economische crisis?

stadskantoren in Nederland Roderick Trompert

Een aantal jaren geleden waren stads(deel)kantoren nog voornamelijk

Blijkbaar is het bij gemeenten wel verantwoord om nog steeds

gehuisvest in troosteloze kantoorgebouwen, met een entree

miljoenenprojecten op te starten wanneer niemand meer geld heeft.

weggestopt in een ongezellige steeg. Zo herinner ik me in elk geval

Maar het is natuurlijk altijd makkelijk geweest om andermans (in dit

het stadsdeelkantoor Loosduinen (Den Haag).

geval belasting-) geld uit te geven.

Dit beeld lijkt echter in rap tempo uit Nederland te verdwijnen. Een bezoek aan het stadskantoor moet een ware belevenis gaan worden,

Het verhaal heeft natuurlijk ook een keerzijde. Geregeld bepleiten

teminste, als het aan een groot deel van de Nederlandse gemeenten

publieke figuren dat juist tijdens een economische recessie de

ligt.

overheid moet investeren in grote publieke projecten zoals wegen, bruggen, dijken en publieke voorzieningen. Dit om werkgelegenheid

In Nederland groeien veel steden naar elkaar toe en worden

te creëren in een tijd dat de werkloosheid sterk groeit. Je zou kunnen

gemeenten aangezet om samen te gaan. Zo'n situatie maakt dat er

redeneren dat overheidsprojecten als stadskantoren hier ook onder

plotseling twee (of meer) stuurmannen op één schip staan; vanuit

vallen. Zo'n project levert immers gedurende meerdere jaren een

meerdere stadskantoren wordt de nieuwe gemeente bestuurd.

hoop werkgelegenheid op.

Begrijpelijk een ongewenste situatie. Hieruit ontstaat in veel gevallen de wens voor een nieuwe gecentraliseerde huisvesting.

Toch blijven de investeringskosten vaak buitensporig hoog.

Daarbij leert ons de berichtgeving van de afgelopen jaren rondom

Studenten die het Bachelor semester 4 project 'een klein openbaar

stadskantoren dat overschrijding van budgetten gedurende de bouw

gebouw' hebben gevolgd, met de opdracht voor een stadskantoor,

meer regel is dan uitzondering. Je kunt je dus afvragen of juist de bouw

weten er alles van. De casus die daar behandeld wordt betreft

van een stadskantoor nou wel zo'n wijze keuze is op dit moment.

namelijk ook drie (in dit geval Amsterdamse) stadsdelen die zijn samengevoegd. Ten behoeve van betere 'interne communicatielijnen'

Hoe dan ook, we ontkomen er niet aan dat er in Nederland steeds

en 'een duidelijke identiteit' werd besloten de organisatie centraal

meer reusachtige, spiksplinternieuwe stadskantoren verschijnen. Dit

onder één dak te situeren, wat resulteerde in de ontwerpopdracht

maakt ze beter vindbaar en hopelijk het proces van het verlengen van

van een stadskantoor.

je paspoort of rijbewijs een stukje dragelijker. Maar of die ambtenaren nou werkelijk efficiënter zullen werken in hun luxe, gecentraliseerde

overschrijding van budgetten is bij de bouw van stadskantoren meer regel dan uitzondering Vooral deze 'duidelijke identiteit' maakt dat het ambitieniveau van de nieuwe huisvesting van zo'n samengevoegde gemeente erg hoog ligt. Allemaal willen ze een nieuw icoon dat aansluit bij de nieuwe ambities.

Uiteraard is zo'n speciaal ontworpen gebouw niet goedkoop. 'Ster'architecten uit binnen- en buitenland worden tegen elkaar uitgespeeld bij Europese aanbestedingen om een zo bijzonder mogelijk gebouw te krijgen.

Dat is natuurlijk allemaal leuk en aardig, maar zijn deze miljoeneninvesteringen nou echt nodig? Nu we dagelijks in alle kranten lezen hoe de financiële crisis ook de bouwsector steeds meer treft, is het opvallend nog steeds op architectuurwebsites berichten op te zien duiken van een nieuw te bouwen stadskantoor of gemeentehuis.

14

stylos // deluxe

werkomgeving blijft natuurlijk te betwijfelen... //

€9

€2

8,3

0m

ilj.

mi

lj.

Gemeentehuis Emmen

Stadskantoor Delft

De Zwarte Hond

Mecanoo Architecten Wethouder Koning (PvdA) heeft in de commissie ruimtelijke ordening

Nog voor het verbouwde en uitgebreide stadhuis in Emmen in gebruik

meegedeeld dat de kosten van het stadskantoor uit zouden komen

is genomen, is het al te klein. Dat heeft een woordvoerder van de

op zo’n negentig miljoen euro. Tot dat moment was de raad steeds

gemeente gezegd. Voor 37 extra ambtenaren, die de gemeente dit

uitgegaan van een kostenpost van zo’n vijfenveertig miljoen euro voor

voorjaar wil aannemen, is geen plaats in het vernieuwde gebouw

het kantoorpand/stationshal. De wethouder waarschuwde dat deze

dat in september in gebruik wordt genomen. Mogelijk kunnen de 37

vijfenveertig miljoen slechts de bouwkosten betroffen. Zaken als de

mensen aan het werk op een van de andere gemeentekantoren in het

inrichting, de computersystemen, de verhuizing en de grondkosten

centrum van Emmen. Ook wordt er gekeken naar de mogelijkheid een

waren daarin niet meegerekend.

extra verdieping op de nieuwbouw plaatsen.

» www.ad.nl/denhaag/delft/article1026592.ece

» www.architectenweb.nl/n12862

€6

7,5

€4

7m

mi

lj.

Stadhuis Weert

Stadskantoor Deventer

Bureau Ritzen

Neutelings Riedijk Architecten Voor het stadskantoor is in totaal een bedrag van 56 miljoen

In september 2005 besloot de gemeenteraad om, in plaats van het

euro gereserveerd, waarvan ruim dertig miljoen nodig is voor de

huidige stadhuis te renoveren, een nieuw stadhuis te laten bouwen.

omvangrijke nieuwbouw naar een ontwerp van architectenbureau

Dat zou bijna even duur zijn als renovatie, namelijk 15,7 miljoen

Neutelings-Riedijk uit Rotterdam. Bronnen rond het stadsbestuur

euro, inclusief verhuizing. Twee en een half jaar later, blijkt dit niet te

melden dat uit nadere doorrekeningen door de gemeente blijkt

kloppen. Een nieuw stadhuis aan de Wilhelminasingel kost exclusief

dat er veel meer geld op tafel moet worden gelegd. Het zou gaan

parkeergarage 28 miljoen euro, bijna twee keer zo veel.

om tientallen miljoenen. In het pand komt het stadskantoor en de

Nog geen jaar daarna zijn ze wéér 10 miljoen euro duurder uit: 5

openbare bibliotheek.

miljoen voor het gemeentehuis en 5 miljoen voor de parkeergarage.

» www.destentor.nl/regio/deventer/article2009466.ece

» www.weert.sp.nl/bericht/31074/090119-van_157_miljoen_voor_ 47_miljoen_een_koopje.html

stylos // deluxe

15

ilj.

€4

on

6m

be

ilj.

ke n

d.

Stadskantoor Utrecht

Stadskantoor Den Haag - Leyweg

Kraaivanger · Urbis

Rudy Uytenhaak Architectenbureau Het Stadskantoor Leyweg verrijst op de hoek van de Leyweg en de

Het door Dirk Jan Postel en Christian Müller ontworpen gebouw wordt

Coevordenstraat. Het gebouw van zeventien verdiepingen biedt

negentig meter hoog en krijgt een prominente plaats aan de westzijde

onderdak aan het Stadsdeelkantoor Escamp, een grote bibliotheek,

van het centraal station. Met 65.000 vierkante meter wordt het één

diverse gemeentelijke diensten en 49 appartementen. Dit 'Tweede

van de grootste stadskantoren van Nederland. Het stadskantoor biedt

Stadshuis' staat symbool voor de grootschalige vernieuwingsoperatie

onderdak aan elf gemeentelijke diensten en aan leden van het college.

in Den Haag Zuidwest. BAM Utiliteitsbouw heeft van de gemeente de

Naar verwachting gaat medio 2009 de eerste paal de grond in. De

opdracht voor de bouw gekregen., waarmee een bouwsom gemoeid

opelevering is gepland eind 2011.

is van circa 46 miljoen euro.

» www.architectenweb.nl/n14346

» www.architectenweb.nl/n13858

€4

€4

1,5

7m

ilj.

Stadhuis Den Helder

Stadshuis Nieuwegein

nog niet bekend

3xNielsen Een bouwcombinatie van BAM en Ballast Nedam mag het nieuwe

Al langer is bekend dat het college het nieuwe stadhuis graag ziet

Stadhuis van Nieuwegein bouwen. De installatietechnische

verschijnen op de plek van het oude postkantoor (foto). De kosten

werkzaamheden worden nog apart verdeeld, maar worden wel door de

voor de nieuwbouw van het stadhuis werden in juni 2007 nog

bouwcombinatie aangestuurd. Met de totale opdracht is een bedrag

beraamd op 34 miljoen euro, anderhalf jaar later is dit 41,5 miljoen

van ongeveer 47 miljoen euro gemoeid. De bouw gaat in april van start.

euro geworden. “In de achterliggende periode is sprake geweest

Naar verwachting kan het Stadhuis in het najaar van 2011 in gebruik

van zeer sterke stijgingen van de bouwkosten, mede door explosief

worden genomen. De opdracht moet nog wel worden goedgekeurd

gestegen grondstoffenprijzen en een overspannen bouwmarkt.”

door de gemeenteraad.

» www.denhelderactueel.nl/05/12/2008/college-licht-plannenstadhuis-toe

» www.rtvutrecht.nl/nieuws/204261

16

stylos // deluxe

mi

lj.

In de afgelopen vier edities van de Pantheon// hebben verschillende bouwkunde gerelateerde televisieprogramma’s de revue gepasseerd. In deze Deluxe editie is het tijd voor de conclusie.

Welk programma kan je beter vermijden, en wat is nu hét BK-tv programma?

is er niets anders op?

Peter Rosmulder

de flops

Een verhuizing is ook altijd een dankbaar onderwerp in Hilversum.

De vorige columns waren niet erg positief over de verschillende

Dit blijkt wel uit de programma’s 'Stay or go' en 'Verhuisbericht'. In het

programma’s. Toch zijn de ergste gedrochten nog niet eens aan bod

eerste programma mocht Nance, hier nog zonder SBS-mascotte Gerard

gekomen. Een kleine opsomming van de slechtste bouwkundige tv-

Joling, mensen helpen met de keuze tussen een verbouwing of een

programma’s van de afgelopen jaren.

verhuizing. Misschien was het geheel een succes geworden als ze het dansend op het ijs had gepresenteerd. Dat schijnt tegenwoordig wél

Wie herinnert zich bijvoorbeeld Talpa’s 'De bouw' nog? Een programma

kijkers op te leveren.

uit het Big Brother tijdperk, waarin een aantal stellen samen een villa

'Verhuisbericht' was een programma van Peter van der Vorst. De

moest bouwen, maar slechts één stel er mocht blijven wonen. Gelukkig

royaltykenner heeft het programma drie seizoenen lang mogen

verscheen al snel het bericht1 dat de overige kandidaten ook onderdak

presenteren. Een familie gaat een dagje van huis om in de watten

hebben weten te vinden in de buurt. De droomvilla van winnaars Trudy

gelegd te worden, terwijl een team 'stylisten' de boel inpakt om het

en Herman Pieper staat namelijk naast een nieuwe TBS-kliniek. Toch

nieuwe huis in te richten. Eén miljoen Nederlanders dachten er anders

aardig van Talpa om zo’n villa cadeau te doen. Waarschijnlijk wilde

over, maar ik vond het geen spannende televisie.

John eerst zelf gaan bouwen op dat kavel, totdat hij hoorde wie de

Het vak van programmamaker blijkt er bovendien niet makkelijker

buren werden.

op te worden door de financiële crisis. Neem nu bijvoorbeeld 'de

Ook een andere Talpa succesformule kwam niet helemaal van de

Tv-makelaar'. Volgens een schokkend artikel in de Volkskrant2 werden

grond. Het zou me verbazen als er iemand na de eerste aflevering nog

de woningen die in het programma aan bod kwamen nauwelijks

gekeken heeft naar Bridgets 'Je leven in de steigers'. Een soort 'Extreme

verkocht. Het zogenoemde nuttige advies van een 'stylist' om het huis

make-over: home edition', maar dan op zijn Hollands. Het idee om

beter verkoopbaar te maken mochten ook niet baten. En dat terwijl

een arme familie uit de brand te helpen is natuurlijk nobel, maar als

een aantal nieuwe kussentjes op de bank de woonkamer toch écht

je vervolgens aankomt met een 'klusteam' bestaande uit zeven roze

warmer laat lijken. Ook vreemd dat er niemand op kwam dagen op

klushelmpjes en design-werklaarzen, haak ik toch echt af. Dit is niets

de open dag, terwijl ze net de ramen hadden gewassen om het huis

persoonlijks, want de vakvrouwen zullen ongetwijfeld hun mannetje

lichter te maken. Misschien moeten ze die 'stylist' ook eens naar de

staan, maar ik ga er niet naar zitten kijken. Gezien de kijkcijfers was ik

vraagprijs laten kijken.

niet de enige met dat bezwaar.

de BK-tv gids Zaterdag Rtl 4

SBS 6

Maandag Ned. 2

18:05u – Eigen huis & tuin 16:10u – De grote verbouwing 17:00u – De Tuinruimers 18:00u – Verbouwen & verkopen

Zondag Rtl 4

16:55u – House vision 00:00u – Het roer om

Rtl 5

17:00u – Vrienden houden huis

SBS 6

17:00u – Droomhuis in de zon 18:00u – De grote verhuizing

Net5

17:40u – Topstylist – Home edition 18:40u - SamenWonen 19:35u – Extreme home make-over

Dinsdag Rtl 4

Woensdag Rtl 4 Net 5 Donderdag Ned. 2

20:55u: Tegenlicht (variabele onderwerpen) 20:30u – Bouwval gezocht 20:30u – Werk aan de woning 20:30u – Topstylist – home edition 19:50u – Nationale landschappen (8 afl.)

Vrijdag Elke werkdag: SBS 6

18:00-19:00u – De grote verbouwing

Wijzigingen in het uitzendschema wegens tegenvallende kijkcijfers of gewijzigde programmeringen voorbehouden. Hierover kan niet gecorrospondeerd worden.

18

stylos // deluxe

de tips

wel weer de volgende reality soap, inclusief nieuwe sympathieke

Gelukkig is het niet alleen maar kommer en kwel op de Nederlandse

standaard stelletjes.

televisie. Er zijn wel degelijk enkele goede bouw/verbouw/verhuis

Genoeg van het oppervlakkige entertainment en klaar voor het echte

programma’s te zien, je moet ze alleen wel weten te vinden. Hierbij

werk? Serieuze studenten kunnen het beste terecht op Nederland 2

enkele tips en valkuilen voor het dagelijkse kijkpatroon in je

voor een degelijke documentaire van bijvoorbeeld 'Tegenlicht'. Toch is

studentenhuis. Hoe krijg je de overige huisgenoten aan de bk-tv?

in mijn ogen het beste licht verteerbare en tegelijkertijd inhoudelijke programma voor tijdens het eten 'De grote verbouwing' van SBS. Tussen

Ben je de enige student in huis die bouwkunde studeert? Meestal is het

zes en zeven krijg je een mooi voorbeeld te zien van hoe het wel, of

dan lastig om de afstandsbediening te pakken te krijgen om je favoriete

juist niet moet in de bouw. Het grote pluspunt van deze Engelse serie

bouwprogramma op te zetten. Wat goed werkt om je huisgenoten toch

is dat het niet elke aflevering hetzelfde is. De projecten variëren van

enthousiast te krijgen is om te beginnen met een eenvoudige portie

een art-deco villa tot een houten eco-huis en van een modernistische

MTV’s 'Cribs'. Hiermee kan je ze introduceren in het vak van de architect

kubus tot een innovatieve cilinderwoning. Naast de variatie in

met enkele tot de verbeelding sprekende voorbeelden. Belangrijk

gebouwen, zit er ook afwisseling in de opdrachtgevers. De ene keer

hierbij is duidelijk aan te geven dat deze huizen niet worden ingericht

twee kunstenaars die ruimte nodig hebben voor al hun werken, de

door professionals, maar door omhooggevallen basketballers of

andere keer een ambitieuze leek die tegelijkertijd opdrachtgever,

rappers, met weinig verstand van verhoudingen en kleur. Dat verklaart

aannemer en opzichter wil zijn van zijn eigen woning. Dit alles wordt

ook de grote hoeveelheid blinkend goud in de eindeloze, ongebruikte,

begeleid door de kritische mening van de presentator, die tussen

balzalen. Een alternatief is natuurlijk de gebruikelijke Discovery pulp.

de bouw door een gratis geschiedenisles geeft. Hierdoor kunnen

Voorkom echter een overdosis, op een gegeven moment ben je echt

je huisgenoten ook eens meepraten over je nieuwe gevelontwerp.

uitgekeken op de bouw van het mooiste hotel, de hoogste toren of het

De kwaliteit van het programma blijkt ook deels uit de kwaliteit van

grootste casino ter wereld. Al is het natuurlijk erg handig om te weten

de ontwerpen die voorbij komen. Vooral het laatste kwartier, als de

voor hoeveel Eiffeltorens aan staal in de constructie is gebruikt.

woning (meestal) klaar is, heeft een hoog Wow-gehalte.

Je moet echter wel SBS bestendig zijn om het programma iedere

aan domme mensen is blijkbaar geen gebrek op tv

dag te volgen. Meestal is het een wonder dat je de bouw nog kan volgen tussen alle programma aankondigingen door. Als er geen metershoge dominostenen door je beeld vallen floept er wel weer een

Zijn je huisgenoten eenmaal geïntroduceerd in de wondere wereld

nieuwe 'Mentalist' (nu al dé show van 2009) uit de linker bovenhoek.

die bouwkunde heet, kan je overstappen op categorie twee. Deze

Ook glitter-Gerard klimt regelmatig uit het SBS logo om zijn nieuwe

programma’s kunnen het best gekeken worden met een studiegenoot

hilarische familieshow (voor het hele gezin) aan te prijzen met een

of ruimdenkende huisgenoten die eens wat anders willen. Een

subtiel bordje. En dat allemaal terwijl je gewoon probeert een Engels

belangrijke tip voor de vrouwenhuizen: emo-tv doet het altijd goed.

kwaliteitsprogramma te kijken. Misschien toch maar eens de BBC

Geen zin om na te denken op een brakke zondag, maar toch je portie

opzoeken?

BK-tv meepakken? Probeer eens een aflevering 'Extreme Makeover: Home Edition' uit te zitten. Als je dat volhoud zal je de overige

smaken verschillen

afleveringen ook wel kunnen waarderen. Mocht je het niets vinden,

De grote kracht van alle bouwkunde gerelateerde programma’s,

dan is dat geen probleem; als je één zielige familie hebt gezien, kan

de goede en de slechte, is dat elke aflevering wel voer levert voor

je de rest van de serie wel dromen.

discussie op de bank. Je leert als bouwkunde student in ieder geval

In de mannenhuizen wordt leedvermaak meestal beter gewaardeerd.

wel met andere ogen naar ons wereldje kijken. Zo kan een prachtige

In dit genre kan gekozen worden uit 'In Holland staat een huis/tuin',

modernistische villa door je huisgenoten net zo makkelijk afgedaan

'Droomhuis in de zon', 'ik vertrek' of 'de grote verhuizing'. Aan domme

worden als een uit de kluiten gewassen suikerklontje. Of dat subtiel in

mensen is blijkbaar geen gebrek op tv. Het lijkt zo’n goed idee, een

het landschap verscholen eco-huis blijkt gewoon een molshoop.

huis kopen in Tsjechië op basis van vier foto’s op het internet. Wat kan er nou mis gaan? Of anders kijk je naar een gezin dat vrijwillig de

Zo is het ook met de bovengenoemde programma’s: smaken

buren binnen laat om de woonkamer totaal te verpesten: “Och wat

verschillen, ook in een studentenhuis.//

mooi, ja echt leuk.”

De gevorderde kijker kan zich daarna wagen aan de BK-series, zoals 'het blok' of 'de Italiaanse droom'. Deze programma’s vergen natuurlijk wel uithoudingsvermogen. Als je één aflevering mist kan je echt niet meer meepraten in huis. Gevaar is wel dat je gehecht raakt aan één van de sympathieke standaard stelletjes, waarna je in een zwart gat beland als de serie eenmaal af is gelopen. Gelukkig is er dan meestal

Links: 1. http://nofuture.web-log.nl/nofuture/2006/01/winnaars_villa_.html 2. http://www.volkskrant.nl/multimedia/article1111418.ece/Huizencrisis_frustreert_tv-makers

stylos // deluxe

19

Veel opvallende gebouwen in de wereld zijn het gevolg van een extreem regime. Zo zijn er onder communistisch bestuur intimiderende overheidsgebouwen en paleizen verrezen. Een betonkolos in Roemenië steekt hier met kop en schouders boven uit.

grootheidswaan van een dictator Hans Culp

In de tweede wereldoorlog vecht Roemenië mee aan Duitse zijde. Als

Daarnaast voert hij de zogenoemde systematisering door; het land

de Roemenen in 1944 door het rode leger worden verslagen komt het

wordt verdeeld in vakken, elk verschil tussen platteland en stad

land onmiddelijk onder invloed van de USSR te staan. In 1948 grijpen

verdwijnt. Van eigen huisbezit is absoluut geen sprake meer.

de communistische partijen de macht en Volksrepubliek Roemenië wordt uitgeroepen, een totalitair regime naar sovjet-model. Alle

grootheidswaan

bestuur valt in handen van de communistische partij, banken en

Het gevolg van de nieuwe socialistische staat is een volslagen delirium.

ondernemingen worden genationaliseerd. Elk particulier initiatief

Tot overmaat van ramp besluit Ceauşescu Boekarest te herontwerpen

wordt onderdrukt, religie en cultuur inbegrepen.

in zijn eigen communistische stijl. In de jaren ’80 wordt twintig procent van het centrum van de stad gesloopt waaronder prachtige klassieke

de opkomst van Ceauşescu

wijken en 37 eeuwenoude kerken. De gehele Joodse wijk is indertijd

In dit politieke klimaat ziet Nicolae Ceauşescu zijn kans. Hij kwam uit

verwoest. Een wandeling door het onaangetaste deel van Boekarest

een arm plattelandsgezin met tien kinderen. Al op elfjarige leeftijd

laat zien hoe prachtig de stad moet zijn geweest, die ooit het Parijs

vertrok hij naar Boekarest om het vak schoenmaker te leren. Vrij

van het Oosten genoemd werd. Bewoners van de vernietigde wijken

snel daarna, op zijn vijftiende, werd hij in 1932 lid van de – toen

werd bevolen te verhuizen naar betonnen sovjet-flats buiten het

nog illegale – communistische partij in Roemenië. Hij werd in de

centrum. Vele anderen raakten dakloos en honderden pleegden

daarop volgende jaren vele malen gearresteerd en aangeklaagd

zelfmoord. Hun oude huizen maakten plaats voor de Boulevard van

als 'gevaarlijke communistische agressor' en 'actieve verspreider

de Overwinning van het Socialisme, geïnspireerd op de Champs-

van communistische en anti-fascistische propaganda'. Niets bleek

Elysées maar – geheel bewust – precies zes meter langer. Over de

minder waar. Als in 1948 de communistische partij aan de macht

totale middenas van de boulevard spuiten fonteinen de lucht in. Het

komt wordt hij minister van landbouw. Later is hij via verschillende

geheel wordt omzoomd door kastantjebomen en statige betonnen

andere functies uiteindelijk de op één na belangrijkste man in de

bebouwing waarin de partijbonzen gehuisvest werden.

partij, onder president Gheorghiu Dej. Om dit doorgeslagen symbool van macht en perfectie compleet te Na de dood van Gheorghiu Dej schopt Ceauşescu het tegen bijna

maken verrees aan het uiteinde van de boulevard een enorm paleis,

ieders verwachtingen in tot hoofd van de partij. Hiermee wordt

het grootste bouwwerk van Europa. De architecte van het Paleis van

hij de belangrijkste man van Roemenië en hij roept het land – tot

het Volk was Anca Petrescu. De beste introductie voor een gebouw

dan toe een volksrepubliek – uit tot socialistische staat. In eerste

als dit is door middel van cijfers:

instantie leidt hij Roemenië relatief mild, met als slagzin 'Roemenië

- Het paleis heeft grondvlak van 270 bij 240 meter.

aan de Roemenen!'.

- Het is ruim 80 meter hoog.

- Er bevinden zich binnen 2000 zalen en kamers.

in de jaren ’80 wordt twintig procent van het centrum van de stad gesloopt

- Het totale vloeroppervlak is meer dan 350.000 m2.

- Er waren 20.000 arbeiders werkzaam tijdens de bouw.

- De geschatte bouwsom bedroeg rond de 3 miljard dollar.

Begin jaren '70 brengt Ceauşescu een bezoek aan het eveneens

Alle grondstoffen die voor het paleis zijn gebruikt zijn afkomstig van

communistische China en Noord-Korea. Hij raakt onder de indruk

Roemeense bodem:

van de culturele revolutie die daar gaande is en van de grootse,

- Er is 700.000 ton staal en brons gebruikt en ruim 900.000 m3 hout.

symmetrische architectuur van Mao en Kim II Sung. Terug in eigen

- 3.500 ton kristal is verwerkt in de kandelaars. De grootste 'kandelaar'

land kondigt hij een strengere aanpak aan in zijn 'strijd tegen de

weegt 1.5 ton.

verspreiding en de invloed van de ideologieën van de bourgeoisie'.

- De gehele marmerproductie van het land was tijdens de bouw

Vanaf dat moment verandert Ceauşescu van de populaire partijleider

bestemd voor het paleis. >>

die goed is voor zijn volk in een strenge dictator. In 1974 voegt hij de titel 'President van Roemenië' bij zijn naam, om zo zijn macht nog duidelijker te maken. Allereerst wil hij de complete staatsschuld terugbetalen waarvoor hij vervolgens jarenlang het hele land uitput.

20

s t y l o s // d e l u x e

Boven: de boulevard vanaf het centrale balkon Onder: het paleis bij schemer, oprijlaan voor het parlement

s t y l o s // d e l u x e

21

In 1989 brak de revolutie uit in Roemenië en kwam Ceauşescu ten val.

monsterlijke erfenis

Na een schijnproces werd hij ter dood gebracht. Zijn droompaleis was

Vorige zomer bracht ik zelf een bezoek aan Boekarest. Totaal anders

op dat moment nog niet af waardoor hij er nooit gebruik van heeft

dan in de recente communistische tijden is het gemakkelijk om het

kunnen maken. Uiteindelijk is besloten - gezien de vergevorderde

land binnen te komen. In 2007 voegde Roemenië zich zelfs bij de

staat - de bouw te hervatten. Tegenwoordig is men nog steeds bezig

Europese Unie. Toch heerst er nog veel armoede in de straten en is

met de afbouw en restauratie ter behoud van het paleis. Rupert

de levensstandaard er veel lager dan in West-Europa. Een wandeling

Murdoch, eigenaar van FOX media, probeerde begin jaren '90 het

door de stad laat goed zien hoeveel invloed Ceauşescu gehad heeft.

paleis te kopen voor één miljard dollar. Hij wilde er het grootste

De statige paleizen en herenhuizen van de bourgeoisie staan in

casino ter wereld van maken. De Roemeense overheid weigerde de

schril contrast met het 3,5 kilometer lange litteken dat de oude stad

verkoop. In 1994 werd besloten om het parlement in het paleis te

doorsnijdt. Bij het oplopen van wat tegenwoordig de Boulevard van

huisvesten.

de Eenheid heet, kan ik niet anders dan onder de indruk raken van de grootsheid en perfectie om me heen. Dubbele gevoelens komen naar boven. Deze boulevard, die aangelegd is over de rug van een heel volk, is tegelijkertijd samen met het paleis de bekendste toeristische attractie van het land. Op de begane grond van de bebouwing langs de boulevard zijn luxe winkels en bedrijven gevestigd. Enorme billboards met reclame staan als een kapitalistische bekroning op de daken van de betonkolossen.

Er lijkt geen einde te komen aan de voettocht richting het paleis dat al van veraf overweldigend groot is. De kastanjebomen en fonteinen zorgen er gelukkig voor dat de zomerse hitte draaglijk wordt. Op de betonnen vlakte voor Ceauşescu's symbool van macht staan touringcars geparkeerd. Hier eenmaal aangekomen denk ik er bijna te zijn en ga ik op weg naar de bezoekersingang. Ik ben me er niet van bewust dat ik me nog steeds aardig ver van het gigantische paleis bevind en dat de entrée aan de zijkant van het gebouw is. Een kwartier later bereik ik eindelijk de ingang. Een rondleiding brengt bezoekers door de ene adembenemende zaal na de andere. Ceauşescu was niet alleen een gruwelijke dictator, hij had ook smaak. Glanzende marmeren vloeren en pilaren worden verlicht door enorme kristallen kandelaars van meters doorsnede. Veruit het meeste indruk maakt het balkon aan de voorzijde, waarvandaan Ceauşescu zijn volk had willen toewuiven. Vanaf hier is de hele lengte van de boulevard te zien.

Onze Roemeense rondleider staat erg neutraal tegenover het paleis. de parlementszaal één van de vele marmeren trappen

Ondanks doorvragen wil hij zijn mening niet geven over deze prachtige maar tegelijk ook monsterlijke erfenis. Net als de bezoekers lijkt ook hij geïntimideerd door de overweldigende omgeving. Na een uur is de rondleiding afgelopen en verteld de gids me dat ik zojuist nog maar drie procent van het gebouw heb gezien. Ik daal de trappen af naar de uitgang - trappen die Ceauşescu zes keer opnieuw van treden heeft laten voorzien omdat hij niet tevreden was over de precieze diepte ervan. Dit paleis was een symbool van macht. Nu laat het vooral op ongekende wijze zien hoe een mens kan doorslaan ten gevolge van die macht en daarin een heel land mee kan slepen.// Bronnen > http://en.wikipedia.org/wiki/Nicolae_Ceau%C5%9Fescu > http://www.roemenie.tv/roemenie-reizen/geschiedenis.htm > http://nl.wikipedia.org/wiki/Centru_Civic > Tracy Metz, NRC Handelsblad, 28 februari 2004, Uitwerpselen van de totalitaire utopie. > Karel Berkhout, NRC Handelsblad, 2 augustus 1996, Een wond van vijf vierkante kilometer; de wederopbouw van Boekarest.

22

s t y l o s // d e l u x e

23e Lustrum van D.B.S.G. STYLOS 115th Anniversary of D.B.S.G. STYLOS

12:45 - 13:45 Lecture Peter Veenstra February 17th

12:45 - 13:45 Lecture Kie Ellens February 16th

B

12:45 - 13:45 February 12th Main entrance Birthday Cake

19:00 - 22:00 Film “Dwars” Lecture Remy Vlek February 20th

Ground floor

17:00 - 19:00 Opening Stylos exposition Pantheon// archive February 18th

STYLOSOPHY LOCATIONS

22:00 - 03:00 Gala Groothandelsgebouw Rotterdam February 20th

12:45 - 13:45 Lecture Daan Roosegaarde February 18th

19:00 - 22:00 “The Fountainhead” Lecture Harm Knoops February 17th

TUESDAY FEBRUARY 17TH

MONDAY FEBRUARY 16TH

FRIDAY FEBRUARY 13TH

THURSDAY FEBRUARY 12TH

Excursion Munich 19:00 - 22:00 Film “Dwars” Lecture Remy Vlek Julianalaan Zaal B

19:00 - 22:00 “The Fountainhead” Lecture Harm Knoops Julianalaan Zaal B

12:45 - 13:45 Lecture Peter Veenstra Julianalaan Zaal B

16:00 Excursion Munich

12:45 - 13:45 Lecture Kie Ellens Julianalaan Zaal B

12:45 - 13:45 Birthday cake Julianalaan Main Entrance

21:00 - 04:00 Kick-off Party Oude Delft 123

12:45 - 13:45 Lecture Daan Roosegaarde Julianalaan Zaal B

12:45 - 13:45 Lecture Robert Winkel Julianalaan Zaal A

12:45 - 13:45 Presentation Results Workshop Julianalaan Zaal F

WEDNESDAY FEBRUARY 18TH

THURSDAY FEBRUARY 19TH

FRIDAY FEBRUARY 20TH

13:45 Workshop “Built Emotion” Julianalaan Zaal F

17:00 - 19:00 Opening Stylos exposition Julianalaan Staircase West

22:00 - 03:00 Gala Groothandelsgebouw Rotterdam

21:00 - 04:00 Kick-off Party Oude Delfty 123 Delft February 12th

12:45 - 13:45 Zaal A Robert Winkel February 19th

A

more info: http://lustrum.stylos.nl

13:45 - 12:45 Workshop Built Emotion February 19th, 20th

F

February 12th - 20th Stylos exposition Pantheon// archive

First floor

STYLOSOPHY

In de Pantheon// Dialoog hebben we aandacht besteed aan een uniek concept: de Wiki-wijk.

Het idee was om een een woonwijk te laten ontwerpen door een internet community. Hoe staat het project er nu voor?

de Wiki-wijk - een tussenstand Peter Rosmulder

In oktober was de verwachting dat eind januari het geheel

ontbreken. Hoe denken jullie deze mensen actief bij het project

afgerond zou worden. Hoe staan jullie er nu voor?

te betrekken?

Paul Lansen - Afd. communicatie gemeente Smallingerland:

Studenten van de Hanzehogeschool in Groningen zijn in het gebied

De wiki-wijk is een experiment. We wisten van tevoren niet precies

op bezoek geweest en hebben daar een workshop aan verbonden.

wat we konden verwachten. De resultaten tot nu toe zijn absoluut

Eén van de resultaten daarvan is het hierboven genoemde plan

bemoedigend. Er wordt nog steeds gediscussieerd en we weten van

"Kolonisten van Opeinde". Inmiddels hebben we ook contacten met

sommige leden dat ze binnenkort nog met uitwerkingen of nieuwe

de hogeschool in Leeuwarden en daar zal binnenkort iets soortgelijks

ideeën zullen komen. We hebben daarom besloten de duur van het

gaan gebeuren. Studenten krijgen hiervoor studiepunten.

experiment nog wat te verlengen, in elk geval tot eind maart.

We hebben ook contacten gelegd met architecten en stedenbouwkundigen. We verwachten dat daar ook nog respons op zal komen.

Het leveren van ideeën blijkt geen probleem te zijn voor de

We denken momenteel hard na over het vervolg. Hoe dat er precies

bezoekers van de site. In hoeverre zijn deze plannen ook echt

uit gaat zien is nog niet duidelijk.

bruikbaar?

Na drie maanden on-line zijn er 105 ideeën aangeleverd. Die zijn sterk

Het plan werd gepresenteerd als een nationaal of zelfs een

verschillend van aard en kwaliteit. Niettemin worden alle ideeën door

internationaal unicum. In hoeverre zijn er op dit moment mensen

ons serieus opgepakt. Molshoopwoningen bijvoorbeeld zouden

van buiten de regio betrokken bij het project?

bruikbaar kunnen zijn. Of ze ook daadwerkelijk gerealiseerd gaan

We kennen niet van alle leden de herkomst. Eén van de winnaars van

worden is nu niet te zeggen. Er zijn ook ideeën aangedragen over

het idee van de maand kwam uit Nijmegen, dus dat er ook van buiten

straatverlichting, aardwarmte, groepswonen, water in de wijk etc.

de regio wordt gereageerd staat vast. Het maakt ons in principe niet

Daar kunnen we zeer zeker wat mee.

uit of de ideeën vanuit de regio komen of van daar buiten. Het gaat ons om de kwaliteit van de ideeën en om het bijzondere planproces.

'het idee om via een wiki mensen mee te laten denken spreekt veel gemeentes aan'

Maar input vanuit Delft zouden we zeer zeker verwelkomen!

Het plan is een innovatief experiment. Hebt u al conclusies kunnen

Hoe verloopt het vormen van de plangroepen?

verbinden aan het proces tot dusver?

We gingen er van uit dat we het formeren van de plangroepen

Eén ding staat vast: we hebben binnen dat deel van de overheid dat

wat zouden moeten helpen. Gebleken is dat er spontaan diverse

zich bezig houdt met burgerparticipatie wel het nodige los gemaakt.

plangroepen zijn ontstaan. Ik moet wel zeggen dat ik de activiteit

De afgelopen drie maanden heb ik wekelijks een lezing ergens in het

binnen de plangroepen wat vindt tegenvallen. Veel deelnemers

land gehouden over dit experiment. De methode, via een soort wiki

vinden het kennelijk leuker om in hun eentje plannen te bedenken

mensen mee laten denken, spreekt veel mensen aan.

en uit te werken.

Zou u deze manier van werken andere gemeentes aanraden?

Zijn er al plannen die presenteerbaar zijn voor het college?

De methode is niet in alle, maar wel in veel gevallen toepasbaar.

Er is in elk geval 1 idee, dat een stevige uitwerking heeft ondergaan

Medio februari starten we een tweede web2.0 website. Die heeft als

en waar nog steeds aan wordt gewerkt. Dat is het idee om niet het

aandachtsgebied het centrum van Drachten. Dat gaat de komende

hele gebied vol te bouwen, maar hier en daar kleine nederzettingen

5 jaar drastisch op de schop en dat levert veel overlast, parkeer- en

te creëren (de kolonisten van Opeinde). De bedenker van dat idee

verkeerproblemen op. Via een wiki willen we mensen activeren om

heeft hier een nadere ruimtelijke verkenning naar gedaan. Hij

ideeën te leveren voor het beperken van die overlast. Het blijkt dat er

heeft aangegeven binnenkort een tweede uitwerking te zullen

veel belangstelling is voor die aanpak. We zullen moeten afwachten

presenteren. Dat is veelbelovend.

of dat in de praktijk ook zo zal gaan werken. Voorlopig blijft het experimenteren.//

Het maken van een inrichtingsplan voor een gebied is een intensief proces, waar een ontwerpbureau normaal vele manuren insteekt.

www.wijbouweneenwijk.nl

Tot nu toe lijkt deze input vanuit de professionele wereld te stylos // deluxe

27

The Archiprix is a competition for graduate students from different institutions that teach design in the Netherlands. Diversity is typical of Archiprix, since there is no common design task. Here are 6 projects from different programs, that were chosen for the TU Delft.

archiprix - six projects Projects by Arjan Geelhoed, Dawid Strebicki, Ke Zou, Linda Buijsman, Remko Siemerink, Rudi Nieveen Layout by Rosemarie Krautheim

Linda Buijsman Sustainable, affordable and self-reliant housing for the ‘urban poor’ in Phnom Penh, Cambodia.

General info: Graduation date: 01/02/2008 Tutors: Arjan van Timmeren - Machiel van Dorst - Jeroen van de Laar - Guus Westgeest Specialization: Architecture / Explorelab III Project related info: Task/ program: The design contents a community plan for 100 families, including housing, infrastructure and facilities.

Location: Phnom Penh, Cambodia Storeys and their purpose: 1 or 2 Façade material: bamboo/thatch/corrugated steel/tarpaulin Short description: 25% of Phnom Penh’s population lives in informal settlements on an average family income of $1 per day. In the last decade a lot of these were destroyed and the inhabitants were forced to move to a resettlement site. This project aims at providing sustainable, affordable and self-reliant housing on these resettlement sites. The design is based on Cambodian building techniques and climate. The community plan consists of 96 houses, infrastructure and facilities. For the future development of the community, two neighboring houses can together extend their house with another housing floor. An important condition in this plan is the limited budget of $ 950 per family for housing and facilities. The plan can be build and paid for by the residents themselves. Materials can be reused, rainwater and groundwater are treated and stored and biogas for cooking is captured from the pit latrine.

Maquette: Materials: mdf, plastic profiles, sushi mats, canvas, cardboard, ikea blue-bag, multiplex.

Scale and size: houses and market hall 1:50 Communityplan 1:500 Estimated Time spent: 1 week and 2 days (maquette team 1-5 members)

28

stylos // deluxe

Rudi Nieveen Title: Kaliningrad Overtures - Notating sequences of sounds General info: Graduation date: 29/01/2008 Tutors: Marc Schoonderbeek, Raviv Ganchrow, Freerk Hoekstra Specialization: Architecture & Modernity - Border Conditions Project related info: Task/ program: Sound Museum Location: Kaliningrad, Russia Storeys: 1 Façade material: concrete, steel, copper, zinc, wood Short description: In this project, different sound recordings have been translated into analytical mappings that retraced the origins and effects of sound and space. The research resulted in a design proposal for a sound museum where the experience of sound is exposed as art. It is a soundboard of reality, containing the inevitability of change and (only) understandable by listening.

All different spaces have spatial and sonical relations with one and other and all fragments of the building have to be experienced as a whole. This project is a ‘pioneering’ attempt to understand the significance of sound for architecture and urbanism.

Maquette: Materials: steel, copper, zinc, balsawood, multiplex, cardboard Scale and size: 1:200, 60 x 120 cm Estimated Time spent 2 months

stylos // deluxe

29

Dawid Strebicki School in Amsterdam General info: Graduation date: 2/11/2007 Tutors: Mechtild Stuhlmacher, Ronald Janssen, Tony Fretton, Sjap Holst, Jan de Vylder, Mark Pimlott Specialization: Architecture – Interior Project related info: Task/ program: Secondary school Location: Amsterdam North Storeys: 4 Façade material: Brick, white washed Short description: The given assignment concerned making of a secondary school in Amsterdam-North. The start was immediately immersed in search for appropriate answers and presentation of doubts. The chosen location is in the middle of a housing neighborhood, known as the IJ-plein, on a place where two different orientations of the housing blocks meet and are divided by an empty green carpet. This two different patterns and directions had found a strong presence in the initial idea for shape and scale of urban volumes in the new design. Layout of the project is composed out of many four stories high cubes with classrooms of different sizes, which are connected on the ground floor by a plinth containing mainly common facilities. Twisted positions of every cube characterize the elevated outside squares and small streets between them. Together with bridges, connecting the cubes on third and fourth floor, the school proposes a freedom for interpretation and usage as a whole.

Maquette: Materials: Mainly balsa Scale and size: approximately 1.2 x 1.6 m, scale 1/50, approximately 0.9 x 2 m, scale 1/200 Estimated Time spent: A lot….

30

stylos // deluxe

Remko Siemerink Archtctr 2.0; Phyrtual space: A personal fluid architectural General info: Graduation date: 18/01/2008, Tutors: Prof. ir. K. Oosterhuis, ir. A.T.M. Westgeest, ir. H. H. Bier, Dr. N.M. Biloria Specialization: Architecture - Hyperbody (Social Networks, Geography++) Project related info: interface between the virtual and the physical.

Task/ program: Make a ‘navigational space’ that seamlessly connects the virtual and the physical.

Location: ‘Phyrtual space’: The physical world + Hyperspace (‘virtual space’).

Storeys and purpose: None or infinite.

Façade material: ‘Virtual bubblegum’ (http://re404.viewbook.com/p4_phyrtual_space#/21/ tot http://re404.viewbook.com/p4_phyrtual_space#/25/) Short description: Everything is getting more and more connected nowadays. Online social networks like Myspace or Facebook, ubiquitous mobile communication, the Global Position System (GPS), Geographic Information Systems (think of Google Earth) emerged. Gaming became more physical (Nintendo Wii, Nike+).

'Locative art' was born. Companies exploited new possibilities using coupled databases like amazon.com. Practically all information is being digitized and made available globally. Physical things like people, buildings and cities were added to ‘hyperspace’ resulting in an explosive network linking the virtual world to the physical world.

Maquette: Materials: Chalk & fluid glue (3d print), A globe, Scale and size: 1:1 (the prototype) - 8 m. / 1:200 (the print) – 20*15*50 cm. / 1 : 63.780.000 (the globe) - 50*50*50 cm.

Estimated Time spent: 1 year. more info on: http://archtctr2.0.viernulvier.nl

stylos // deluxe

31

Ke Zou Transportation Hub General info: Graduation date: 04/07/2008 Tutors: Kas Oosterhuis, Nimish biloria Specialization: Architecture, Hyperbody studio (Msc4 project), TU Delft Project related info: Task/ program: spatial urban language system.

What is a language system in Architecture?

Language system: a communication way in architectural and urban scale which comes from the basic movement of people in space.

Location: Rotterdam Central Station Storeys and purpose: 3 stories, multiple functions for travellers.

Shops, hotels, restaurants, library, kindergarten, bars, small theater Façade material: Polishing metal, concrete, steel and glass Short description: The entire design may be regarded as an inference process, it starts from analysis and comparisons between a pair of ancient East and West checkerboard games, to the summary of rules of crowd’s movement, thus establishes the integrated exchange relations in between two stratification language planes - again arrives the running rule’s establishment for main body construction, until final design to construct the main body and the city interaction model. The principle is how to select the cross points between two language patterns throughout the whole design, thus gets the determination for translation way, and expresses it with the spatial methods.

Maquette: Materials: foam, paper panel Scale and size: 1500mm x 1100mm , Scale 1:250 Estimated Time spent: one month

32

stylos // deluxe

Arjan Geelhoed Symbioses General info: Graduation date: 2/07/2008 Tutors: Heike Lohmann, Maarten Meijs & Anne Holtrop Specialization: Architecture - Interiors, Buildings & Cities Project related info: Task/ Program: Dance Theatre Location: Amsterdam North Storeys and purpose: 9 storeys Ground Floor: 3 Stores, Bar/Disco, Storage and Main Entrance. First Floor: Outdoor Performance Space. Second Floor: Dance Theatre & Foyer. Third Floor: Offices. Fourth Floor: 3 Dance Studios. Sixth Floor: Restaurant/Canteen & Terrace. Seventh Floor: 6 Dance Studios.

Eighth Floor: 5 Apartments, Dressing Rooms, Dance Studios & Installations. Ninth Floor: Fitness Centre, Indoor Swimming Pool.

Tenth Floor: Outdoor Swimming Pool Faรงade material: U-Profiled Glass Short description: The program of the building can be divided in 2 groups, one for the general public [restaurant, swimming pool] and one for a very small and specific public [modern/contemporary dance]. The public of modern/contemporary dance does not live in or nearby the location of the building. To prevent the building of becoming an island in its own neighborhood the program is placed in an order that optimizes the contact/ interaction between the different users. This order will create new possibilities for inspiration, creativity and integration arises in- and outside the building. By achieving this, the building will become finally part of the social en cultural networks in the neighborhood.

Maquette: Materials: MDF, Vivak and a lot of paint and glue Scale and size: 1:20, 1:100 & 1:500 Estimated Time spent: 40 hours, more than 500 hours and 160 hours. //

stylos // deluxe

33

Follies: architectonische objecten gebouwd om een idee uit te dragen in plaats van functioneel te zijn. In het Engeland van de 18e eeuw werden ze door het gewone volk als buitensporige dwaasheden gezien waarmee de rijke klasse haar tuinen opvulde.

folly: idee boven functie Stefan Bogaard

Temple of Trash, Salzig Design

Huisje, Jan van de Pavert

foto: Salzig Design

foto: Johan van de Veer

Free Standing Dome, Aeneas Wilder foto: Michel Duijvestijn

34

stylos // deluxe

Parc de la Villette , Bernard Tschumi foto: Joshua Atkins

Munster, Dan Graham

foto: José Luis de Vicente

Eulogy to the Horizon, Eduardo Chillida Juantegui foto: Juan Antonio Pintado Pérez

Starttoren, John Körmeling foto: SKOR

stylos // deluxe

35

Gratis en snel vinden wat je zoekt met NBD-online

NBD-online is vernieuwd!

In de nieuwe versie van NBD-online is het n贸g makkelijker zoeken, vinden en vergelijken.

Door de verbeterde zoekfunctionaliteit en de nieuwe navigatie en structuur komt u sneller bij de gewenste informatie terecht.

De nieuwe NBD-online is zoeken, vinden en vergelijken van bouw- en installatieproducten gekoppeld aan een uitgebreide kennisdatabank.

Onmisbaar voor elke bouwprofessional en installateur.

Benieuwd naar de nieuwe NBD-online?

Ga snel naar www.nbd-online.nl en schrijf u in voor de vernieuwde gratis e-mailnieuwsbrief.

WWW.NBD-ONLINE.NL

Onbewust maken we iedere dag gebruik van onze hersenen om de omgeving in ons op te nemen. Voor ons is dit heel vanzelfsprekend. Hoe werkt dit eigenlijk? Hoe zorgen de hersenen ervoor dat we niet verdwalen?

tussen de oren Peter Rosmulder

Steeds vaker verschijnt er een berichtje in de krant dat neurologen

gingen ze er bij de ingang van de kooi vandoor, om vervolgens via de

een nieuwe ontdekking hebben gedaan over de werking van het

buitenzijde naar het etensbakje te lopen en daar weer de kooi in te

menselijk brein. De ene vondst lijkt nuttiger dan de ander, maar toch

gaan. Tolman vermoedde dat de ratten in hun hoofd een grootschalige

is het fascinerend hoe die grijze massa ons dagelijks leven bepaald. In

voorstelling van de omgeving hadden. Hierdoor konden ze een kortere

dit artikel wil ik proberen helderheid te scheppen hoe onze hersenen

route naar het eten vinden, in plaats van mee te werken aan de trucjes

niet alleen onze dagelijkse gang van zaken beheerst, maar vooral

die de onderzoekers bedachten.

wat de invloed is op ons werkveld. Hoe oriënteert iemand zich in

Hij onderzocht deze hypothese door een opstelling te maken waarin

een ruimtelijke omgeving, zoals een openbaar gebouw? Hoe beleef

de ratten via een ronde tafel door een pad met hoge wanden naar

je een stad en hoe zorg je ervoor dat je niet verdwaald? Niet alle

het uiteindelijke voedsel moesten lopen. Achter de voedselbak

vragen zullen opgehelderd kunnen worden, de wetenschap doet

was een lamp aangebracht als oriëntatiepunt. Na vier nachten

nog elke dag nieuwe ontdekkingen op dit gebied. Laten we bij het

oefenen veranderde hij de opstelling. Hij blokkeerde het pad met

begin beginnen.

de hoge wanden, en bracht een aantal radiale paden aan rondom de cirkelvormige tafel. De rat die los werd gelaten in deze nieuwe

ratten en zeepaardjes

opstelling kon niet via zijn gebruikelijke weg naar het eten. Nadat

Het onderdeel van onze hersenen dat een bepalende rol speelt in

het beestje alle gangen vluchtig had bekeken besloot het de gang

ons oriëntatievermogen is de hippocampus. Dit woord is afgeleid

te nemen die in de richting liep waar eerst het eten was. Dit was niet

van het Griekse woord voor zeepaardje. Dit is zo gekomen omdat

de gang waar het licht brandde. Uit herhaling van het experiment

een van de wetenschappers vond dat de vorm van het orgaan lijkt

bleek dat een grote meerderheid van de ratten koos voor deze gang.

op dat van dit beestje; vandaar. Onderzoekers zijn er echter nog niet

Tolman concludeerde dat de beesten zelf in konden schatten in welke

over uit of de hippocampus zo belangrijk is omdat dit deel te maken

richting het voedsel zich eerst bevond. Ze zouden dus een mentale

heeft met het opslaan van algemene informatie of dat het specifiek

kaart moeten hebben van de omgeving, waarop ze zelf de kortste

voor ruimtelijke ervaringen geldt. Uit verschillende onderzoeken is

route bepaalden. Hij noemde dit de cognitive map.

wel duidelijk geworden dat het orgaan een vitaal onderdeel is van onze vaardigheid om te navigeren en onszelf te oriënteren. Hoe zijn

cognitive maps

de onderzoekers hier achter gekomen?

Tegenwoordig wordt deze term gebruikt voor iedere mentale voorstelling die we maken, niet alleen van de ruimtelijke omgeving,

ze zouden dus een mentale kaart moeten hebben van de omgeving, waarop ze zelf de kortste route bepaalden

maar bijvoorbeeld ook van processen of sociale verhoudingen.

Vanuit het vertrekpunt van Tolmans onderzoek werd er verder geëxperimenteerd. Al snel kregen enkele onderzoekers het vermoeden dat de dieren zich konden oriënteren aan de hand van de omgeving

Zoals wel vaker bij wetenschappelijk onderzoek hebben de

waarin de proefopstelling zich bevond. Als de wetenschappers de

wetenschappers gebruik gemaakt van proefdieren om hun theorieën

proefopstelling 180 graden draaiden gingen veel ratten de verkeerde

te testen. In dit geval zijn ratten, muizen of andere knaagdieren een

richting uit. In één van die experimenten werden de ratten in een bak

geliefd proefobject. Al in 1932 gebruikte de Amerikaanse psycholoog

water gezet, met daarin één platformpje. Omdat ratten een hekel

Edward C. Tolman een labyrint om te onderzoeken hoe de ratten hun

hebben aan water zochten ze zo snel mogelijk het droge op. Nadat

weg zochten en iets leerden. Hoewel hij niet direct op zoek was naar de

ze dit enkele keren hadden herhaald, verplaatsten de onderzoekers

manier waarop ratten navigeren, heeft hij wel een belangrijke bijdrage

vervolgens het platform. De muizen bleven echter hardnekkig naar de

geleverd voor later onderzoek. Zijn belangrijkste werk verscheen in

oude plek in de ruimte zwemmen, omdat hun cognitive map zei dat

1948, getiteld 'Cognitive maps in rats and men'.

het zich daar zou bevinden. In deze experimenten kwam echter nog

De meeste onderzoekers geloofden dat als je de ratten eenmaal

een verschil aan het licht. Zo bleek de verandering van de omgeving

een kunstje had geleerd en had beloond, dat ze dit dan zouden

van de proefopstelling, bijvoorbeeld door deze te draaien, vooral de

blijven herhalen. Er kwamen echter reacties van onderzoekers die

mannetjesratten in verwarring te brengen. Een verandering in de

ondervonden dat de ratten slimmer waren dan van hen verwacht werd.

opstelling zelf, bijvoorbeeld door objecten te verplaatsen, bracht

In plaats van de vooraf gestelde route naar het etensbakje te nemen,

juist de vrouwtjesratten van de wijs. Dit is ook te zien bij mensen. >> stylos // deluxe

37

Een vrouw navigeert met behulp van objecten, dus: “Na het rode

heeft. Bij een bepaalde patiënt was de hippocampus in zijn geheel

huis rechtsaf en dan doorrijden tot aan de kerk”. De man zal zich

verwijderd tijdens een operatie, omdat dit deel van zijn hersenen bij

eerder uitdrukken in afstanden: “Over 200 meter naar links, en dan

hem epileptische toevallen veroorzaakte. De man herstelde en kon

3 km rechtdoor.” Dit verschil tussen de seksen komt vooral voort uit

weer normaal functioneren. Hij kon zelfs dingen bijleren. Eén ding

hormonen. Vrouwen die testosteron kregen ontwikkelde niet alleen

kon hij echter niet meer: het opslaan van simpele gebeurtenissen.

borst- en baardhaar, maar ook een verbeterd ruimtelijk inzicht.

De wetenschapster die hem onderzocht werd dan ook bij elk bezoek begroet alsof het de eerste keer was dat ze elkaar zagen. Op deze

the knowledge

manier kwamen ze erachter dat de hippocampus een belangrijke rol

De vraag rijst natuurlijk hoe zo’n cognitive map dan wel werkt in de

speelt bij het vormen van deze herinneringen.

hersenen. Tijd om over te schakelen op menselijke proefpersonen.

Het is dus fascinerend om te realiseren dat de beide processen,

Neurowetenschappers van het University College in Londen hebben

het navigeren en het declaratieve geheugen, beide gebruik maken

de hersenen van de plaatselijke taxichauffeurs onderzocht om hier

van hetzelfde deel van de hersenen. Wetenschappers hebben

meer over te weten te komen. Waarom hebben ze gekozen voor

geconcludeerd dat beide processen dan ook veel met elkaar te

deze doelgroep? De Londense taxichauffeurs hebben een vlekkeloze

maken hebben en elkaar wellicht beïnvloeden. Onlangs werd hier in

reputatie dat ze elk klein steegje in de drukke binnenstad weten te

een bijeenkomst in Arcam in Amsterdam een opvallende conclusie

vinden, zonder enige hulp van een navigatiemiddel. Dit komt door

aan verbonden. Hier werd een debat georganiseerd waarin bepleit

de strenge eisen die aan de chauffeurs worden gesteld. Voordat ze

werd voor het uit de handel nemen van alle navigatieapparatuur.

officieel in een taxi mogen rijden, moeten ze eerst een zwaar examen

De stelling was dat het veelvuldig gebruik van bijvoorbeeld een

afleggen, om te bewijzen dat ze de stad echt kennen. Pas als ze dit

tomtom de hersenen zou afstompen. Je hippocampus zou niet meer

gelukt is zijn ze in het bezit van 'The Knowledge', pas dan mogen ze

getraind worden, wat zijn invloed zou hebben op je geheugen. In

daadwerkelijk aan de slag.

dit ludieke debat werd uiteindelijk besloten dat een waarschuwing op het product voldoende zou zijn, maar de discussie raakt wel

De stelling was dat het veelvuldig gebruik van bijvoorbeeld een tomtom de hersenen zou afstompen.

een interessant punt. We worden steeds meer afhankelijk van onze elektronische hulpmiddelen, en moeten speciale software aanspreken om ons brein te trainen.

De Britse onderzoekers hebben in de jaren negentig een groot

toepassingen binnen bouwkunde

aantal van deze taxichauffeurs die 'The Knowledge' hadden behaald

Laten we terugkeren naar ons vakgebied. Hoe heeft dit alles nu invloed

onderzocht met behulp van MRI scans. Hiermee kan de grootte van

op ons latere beroep? De toepassingen van de psychologie en de

de hersenen gemeten worden. Dit leverde belangrijke informatie

neurowetenschappen in ons vakgebied zijn talrijk. Welke invloed

op. In tegenstelling tot een groep referentie personen was de

heeft een bepaalde kleur, verhouding van maten of een bepaald

hippocampus bij de chauffeurs merkbaar anders. Het achterste deel

materiaal op de gebruikers van een gebouw? Hoe zorg je ervoor dat

was gemiddeld zeven procent groter, terwijl tegelijkertijd de voorzijde

mensen makkelijk de weg vinden in een gebouw? Kan de opbouw

van de hippocampus 15 procent kleiner was. Daarnaast werd middels

van een stad ervoor zorgen dat er minder criminaliteit ontstaat? Dit

een andere techniek de hersenactiviteit in kaart gebracht terwijl de

zijn fascinerende vragen waar op sommige vlakken al een antwoord

proefpersonen door een virtuele versie van Londen reden. Op het

is gevonden, terwijl op andere vlakken er nog genoeg mogelijkheden

moment dat de software een weg blokkeerde, lichtte de hippocampus

zijn om onderzoek te doen.

onmiddellijk op. De onderzoekers concludeerden dat de kennis om te

In het boek 'The image of the city' heeft Kevin Lynch een basis gelegd

improviseren in de route dus afkomstig moest zijn uit de hippocampus.

voor het verder onderzoek in de stedenbouw naar de werking van de

Bij een blokkade moesten de chauffeurs immers hun eerder opgedane

cognitive maps bij mensen. Hij kwam tot de conclusie dat er een aantal

kennis aanspreken om een alternatieve route te vinden.

duidelijke begrippen zijn, o.a. landmarks of straten, die het beeld van een stad bepalen. Hij onderzocht dit door mensen een tekening te

het geheugen

laten maken van hun stad, zoals zij die zagen.

Dit brengt ons bij een aantal basisvragen van de neurowetenschappen: “Hoe leert men?” en “Hoe wordt informatie opgeslagen?” Uit onderzoek is gebleken dat de hippocampus niet alleen een rol speelt bij het vormen van herinneringen aan plaatsen, maar ook bij het declaratieve geheugen (herinneringen aan feiten en gebeurtenissen). Dit kwam aan het licht bij het onderzoek van een ander soort proefpersonen: mensen met een hersenbeschadiging. Juist op het moment dat een bepaald gedeelte van iemands hersenen beschadigd is, kan je onderzoeken wat dit deel van de hersenen normaal voor functie

38

stylos // deluxe

Visualisatie van de neuronen in de menselijke hersenen

Eén van de methoden die goed laat zien hoe nuttig dergelijk onderzoek Met behulp van deze methode kan een structuur van een stad ontleedt worden om zijn werking te analyseren. Uit onderzoek is bijvoorbeeld gebleken dat het menselijke brein drie richtingsveranderingen aan kan, voordat het de weg kwijt is. Als je dus van een bepaalde locatie gaat kijken welke straten hieraan verbonden zijn in drie stappen, kan je een uitspraak doen hoe goed deze locatie verbonden is met de rest van het stedelijke weefsel. Gebleken is dat deze verbindingen veel sterker zijn in een stad die gegroeid is volgens een historisch patroon, dan in een nieuwbouwwijk. Met behulp van computers kan berekend worden hoe een bepaalde wijk functioneert en kunnen er ingrepen gedaan worden.

Een andere toepassing waar we vaak mee in aanraking komen is het zoeken van de weg in een vreemd gebouw. In sommige gebouwen hebben mensen hier geen enkele moeite mee, terwijl in andere gebouwen je uren kan dolen voordat je de juiste vleugel gevonden hebt. Sommige bewegingen lijken tegennatuurlijk terwijl andere vrijwel automatisch gaan. Mijn persoonlijke ervaring is bijvoorbeeld dat het meermalen veranderen van richting je oriëntatie niet ten goede komt. Bij mijn bezoek aan de universiteit van Rotterdam viel me dit op. Hier bevinden de collegezalen zich op de eerste verdieping, waardoor je eerst een trap op moet. Hiervoor moet je eerst het gebouw binnen gaan en je omdraaien om een trap te zien naast de ingang.

Deze trap brengt je vervolgens naar de eerste verdieping. Wanneer je bij terugkomst echter dezelfde trap weer afgaat, sta je beneden te zoeken naar de uitgang omdat die je achter je rug bevindt. Niet helemaal logisch. De bewegwijzering speelt hier ook een rol in. Toch is het de taak van de architect om een logische opzet te maken voor zijn gebouw. Vides kunnen bijvoorbeeld een rol spelen om de relatie tussen boven en onder duidelijk te maken.

De werkelijke fysieke verbindingen in je hersenen die ten grondslag liggen aan deze verwarring zijn complex. Uiteindelijk komt het allemaal neer op een aantal neuronen, synapsen en andere ingewikkelde chemische processen in je grijze massa. Het is echter belangrijk om je te realiseren dat het een belangrijke invloed heeft op ons vakgebied, omdat de mensen uiteindelijk in staat moeten zijn om door je gebouw of straat te kunnen navigeren. Wellicht helpt het om een paar ratten in je maquette te zetten om even proef te draaien.// Bronnen: Boeken: Kevin Lynch, The image of the city (1960) The MIT press, Cambridge Sandra Aamodt & Sam Wang, Het geheim van je brein (2008) Kosmos Uitgevers B.V., Utrecht/Antwerpen Paul Arthur & Romedi Passini, Wayfinding, people, signs and architecture (1992) McGraw-Hill Ryerson Limited, Whitby John O’Keefe & Lynn Nadel, The Hippocampus as a cognitive map (1978) Oxford University Press, Oxford Bill Hillier, Space is the machine (1996) Cambridge university press, Cambridge Websites: http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1557293/Mobile-phones-'dumbingdown-brain-power'.html http://www.fil.ion.ucl.ac.uk/Maguire/Maguire_CORE_2000.pdf http://www.fil.ion.ucl.ac.uk/Maguire/ http://psychclassics.yorku.ca/Tolman/Maps/maps.htm http://nl.wikipedia.org/wiki/Hippocampus_(hersenen) http://www.dealerinfo.nl/nieuws/navigatie.htm

Zilvermetallic Zilvermetallic plafond van plafond Heradesign van Heradesign decorplaten, decorplaten, Paschalisschool Paschalisschool te Den Haag te Den Haag

kan zijn is het gebruik van de Space Syntax methode in de stedenbouw.

Sportief functioneel plafonddesign Sportief functioneel plafonddesign

Wanneer Heradesign® decorplaten van natuurlijke materialen hout en magnesiet bij het sportgebeuren worden gebruikt, dan worden prestaties steeds beter: doordat ze er leuk uitzien, balbestendig zijn en de ® Wanneer goed Heradesign decorplaten akoestiek is, staan ze aan de top!van natuurlijke materialen hout en magnesiet bij het sportgebeuren worden gebruikt, dan worden prestaties steeds beter: doordat ze er leuk uitzien, balbestendig zijn en de akoestiek goed is, staan ze aan de top!

Heradesign Nederland Tel. +31/35/693 60 96 info@heradesign.nl w w w. h e r a d e s i g n . n l Heradesign Nederland

What was the most decadent building you have ever seen? Have you ever seen a building made of sweets? We want to find out which sweets can be used as construction material!

sweet abundance Rosemarie Krautheim

It’s no secret that in ancient Egypt the Pharaoh Cleopatra bathed in

Halva or Turkish delight:

milk. This white fluid is supposed to soften the skin and has ever since

In a legend told from father to son and father to son, a sheik who

created legends around Cleopatra’s beauty. While in ancient Egypt

wanted to build a palace out of “sweets”. An oriental sweet which is

they might have used pure milk, people still believe in the effect of

called “halva” – the word is originated in the word hulw that means

milk baths – now in a watery version. For exorbitant prices, milk-water

sweet in Arabic. Originally halva was made of flour, sugar, butter,

baths are offered in spas and wellness hotels. Egypt is also famous for

milk and almonds. In a more than 500 year old tradition this oriental

the pyramids that certainly belong to the most luxurious buildings, in

desert is produced in uncountable manners and kinds all over the

terms of manpower. Up to thirty-five-thousand workers were engaged

Orient from Turkey to India. Living in a superfluous luxury the sheik

at the Giza pyramids in a period over twenty years they stacked about

commissioned an architect to design a pavilion out of halva. It was a

2 Million blocks. Researchers found out that these workers from all

kind of halva which is hard and hardens with air and sun, so that so

over Egypt - who carried tons of limestone - got paid with ten pieces

it could be stacked like bricks.

of bread and a jug of beer, each day – a bitter life devoted to poorly paid luxury. To play with food or use it for baths and other than eating

Chocolate

or drinking is a privilege of prosperity. It is hard to believe that there

In the movie Charlie and the chocolate factory’ Willy Wonka builds a

had been times when food became a construction material. We want

palace out of chocolate for an Indian prince.

to know which other sweets are applicable for construction? Here is a list of possible material that can be combined freely.

Cookies Every year in the christmas season there are announcements for the ‘biggest gingerbread house ever’. The biggest I’ve seen was six by seven meters.

Bubble gum In California there is a bubble gum Alley – a small walkway with facades completely covered in old – yucky - bubble gum.

Cake There is a cake competition at the University of Sydney Architecture faculty every year. Usually around ten entries of building shaped cakes are competing. Some are conceptually others are replicates of existing buildings.

Licorice: Certainly you've seen somebody using it as a material for a model. I guess every second office has one....// credits: pictues from www.flickr.com left to right Lebkuchenhaus der Zukunft by dings aller jumping bear by alles-schlumpf green tea-chocolate by instanbulko

40

stylos // deluxe

pantheon // photo contest win 3 magazines from the Stylos Bookshop (Mark, A10, Dax)

Friday 27th of February 2009 We are holding an Architectural photo contest for our Pantheon// readers! Create an architectural space out of sweets and take a photo.

Please hand in an A4 photo in 300dpi A form with the list of sweets used. And a detailed description of how you created the architectural space. Download the form http://www.stylos.nl/drupal/group/pantheon Requirements: the space must be architectural and edible. That means of course that more dimensions than one must be visible – a space.

Photos will be judged according to the colours, structure, aesthetic quality, ingredients and detail.

Photos will be judged by the Pantheon // committee and the lucky winner will be published and can participate at the weekend.// excursion to Maastricht in April for free. //

stylos // deluxe

41

//advertorial

design speelt een hoofdrol Vitra heeft sinds de jaren vijftig nauw samengewerkt met het beroemde Amerikaanse designersechtpaar Charles en Ray Eames. De ontwerpers raakten bevriend met de familie Fehlbaum, de eigenaars van Vitra. De Eames’ waren regelmatig in Weil am Rhein te vinden.

Vitra (Nederland) BV

Hun visie op modern meubeldesign heeft grote invloed gehad en

De Oude Molen 2

het Eames-nalatenschap wordt nog steeds met liefde en eerbied

1184 VW Ouderkerk a/d Amstel

gekoesterd door Vitra. Ook de beroemde Panton Chair komt bij

tel: 020 - 5174444

Vitra vandaan, die werd ontwikkeld in de jaren zestig, samen met de

www.vitra.com

ontwerper Verner Panton.

www.design-museum.de

De Panton Chair werd in de hele wereld bekroond met designprijzen; de stoel staat in talloze collecties van toonaangevende musea. Dankzij zijn expressieve vorm heeft de Panton Chair zich kunnen ontwikkelen tot een icoon van het design van de twintigste eeuw.

Algues van Ronan & Erwan Bouroullec

Home collection Na vele jaren gericht te zijn op de inrichting van kantoren en openbare ruimtes, heeft Vitra sinds een aantal jaar de Home Collection. De Vitra Home Collection is speciaal bedoeld voor de particuliere woonbranche. Daarvoor worden nieuwe meubels ontwikkeld door hedendaagse ontwerpers zoals de gebroeders Bouroullec en Jasper Morrison en komen ook oude klassiekers van bijvoorbeeld Jean Prouvé en George Nelson opnieuw in productie. De Polder Sofa van Hella Jongerius is één van de bekende en zeer succesvolle nieuwe meubels uit deze collectie.

Design

De Polder Sofa van Hella Jongerius, te vinden op de vide bij Stylos

Design speelt een hoofdrol bij Vitra en dat is merkbaar in alles. Zo heeft het bedrijf in de jaren tachtig een eigen museum opgericht, het Vitra Design Museum. Dit is een culturele instelling die zelfstandig functioneert en die zelf tentoonstellingen maakt over vormgeving en architectuur. De reizende tentoonstellingen gaan vanuit Weil am Rhein langs musea in de hele wereld.

Bovendien beheert het Vitra Design Museum één van de allerbelangrijkste designverzamelingen. De collectie van het Vitra Design Museum is na een bescheiden begin in de jaren tachtig uitgegroeid tot een van de meest belangrijke internationale collecties op het gebied van hedendaags meubelontwerp. In 1989 omvatte de collectie ongeveer duizend objecten; sindsdien is deze uitgebreid tot ongeveer zesduizend stukken.

Joyn tafel van Ronan & Erwan Bouroullec, te vinden in alle ontwerpateliers aan de Julianalaan

De bedrijfsgebouwen van he museum zijn op zichzelf ook de moeite waard, want ze zijn ontworpen door een aantal grote architecten.

Frank Gehry bouwde er bijvoorbeeld een fabriekshal en het museum.

Tadao Ando ontwierp een conferentiepaviljoen en van Zaha Hadid staat er een brandweerkazerne. De fabriekshallen zijn van de architecten Alvaro Siza en Nicholas Grimshaw.

Bouwkunde op de Julianalaan Een groot deel van de Vitra collectie is inmiddels ook terug te vinden in de nieuwe tijdelijke huisvesting van Bouwkunde aan de Julianalaan in Delft. In afstemming met de ontwerpbureaus verantwoordelijk voor de inrichting van het gebouw, zijn de verschillende meubels van Vitra opgenomen in het interieur. Alles van ruime werkplekken met grote witte bureau's tot gezellige zithoeken met bijzondere meubels uit de collectie vind je terug in het gebouw.

In Nederland kan de hele Vitra collectie bekeken worden in de showroom van Vitra (Nederland) BV

De Panton Chair van Verner Panton te vinden bij M&C en FMVG

stylos // deluxe

Amoebe Highback van Verner Panton te vinden bij RMIT

43

To launch the pantheon// season 2009 our team is represented by the theme colourful.

Everyone of the committee has chosen a building coinciding with a colour. Enjoy the tour!

the new editorial staff Daphne Bakker, Liselotte van der A, Minck Simonis, Nina Verkerk, Romy Krautheim , Tomas Dirrix, Tosja Backer, Xin Dogterom

blue auteur: Tomas Dirrix Beukelsblauw, Sloopwoningen, Rotterdam, NL - 2004 Beukelsblauw is een kunstproject van Florentijn Hofman. Tussen 2004 en 2006 bepaalde de volledig kobaltblauw gespoten sloopwoningen het straatbeeld van de Beukelsdijk. `Ooit was dit het meest ongeziene blok huizen in Rotterdam, maar door er een blauw laagje verf van 2 micron op aan te brengen is het verandert in het meest gefotografeerde huizenblok in de stad´, aldus Hofman. De ingreep is een stimulans voor de mensen om het begin twintigste-eeuwse bouwblok in een ander perspectief te zien en te denken over wat komen gaat. Beukelsblauw is een perfect voorbeeld van waartoe kleur toe instaat is. De monochroomheid van de kleur heeft een abstraherende werking en laat het blok zien als of het een reusachtig stuk speelgoed is. Hofman geeft op deze manier een non-plek een gezicht en maakt het leven gewoon een beetje leuker. Wat had ik graag gewild dat ik 3 jaar geleden al langs deze plek naar huis mocht fietsen. Het nieuwbouwproject doet mij alleen jammeren en ik had graag die onvermijdelijke glimlach, die dit ieder gezond mens bezorgd, aan den lijve ondervonden. Thuis aangekomen moet ik nu, door het doucheraampje, naar Didden Village (MVRDV) kijken om dit gevoel alsnog te ervaren.

green auteur: Minck Simonis Sarphatistraat Offices, Amsterdam NL - 2000 by Steven Holl In Amsterdam op de Singelgracht vormt een nieuw paviljoen ontworpen door Steven Holl een flink contrast met het gerenoveerd gebouw van vier verdiepingen baksteen ernaast. Het paviljoen heeft een gevelbekleding van geperforeerde koperen platen die los staan van de gevel. Het volume met zijn uitgesneden scherpe lijnen en de geperforeerde schil die als een sluier over het gebouw lijkt te vallen zorgen voor een spannend paviljoen dat hunkert naar een eigen identiteit in de klassieke omgeving waar het zich in bevind. In de gevel achter de schil bevinden zich de ramen die willekeurig in de gevel geplaatst lijken te zijn. Door de ruimte tussen de schil en de dragende gevel ontstaan er binnen prachtige lichtreflecties van de geperforeerde schil, en schaduwen die groen aandoen door enkele gekleurde ramen.

Het paviljoen is een lichtpuntje in een klassieke rustige omgeving. Door de bijna doorzichtig lijkende schil lijkt het alsof het gebouw zichzelf schaamt voor zijn opvallende kenmerken.

44

stylos // deluxe

pink auteur: Nina Verkerk Hawa Mahal: Palace of Winds, India - 1799 by Lal Chand Usta Jaipur staat bekend als de roze stad, vanwege het grote aantal roze gebouwen. Het meest beroemde gebouw in Jaipur is de uitbreiding van het stadspaleis: de Hawa Mahal, het windpaleis. De constructie bestaat uit een stapeling van roze en rode zandstenen. De zachtroze kleur die het gebouw uitstraalt, staat in de Rajputana cultuur voor gastvrijheid. De rest van de paleisgevel is tegenwoordig slecht onderhouden en nogal saai vergeleken met het opvallende karakter van de Hawa Mahal. Naast de roze kleur valt de honingraatstructuur met haar honderden nisjes en raamgaten van de gevel op. De honingraatstructuur van de gevel zorgt ervoor dat de kijkgaten optimaal wind kunnen vangen, vandaar de naam: ‘windpaleis’. Op deze manier blijven de lange gangen koel ondanks de hitte van India.

Bovendien konden de haremdames van de Maharadja comfortabel en ongezien het leven op straat bekijken. Dit was dan ook de enige reden dat dit windpaleis oorspronkelijk gebouwd is.

purple auteur: Daphne Bakker Residence San Cristobál, Mexico - 1968 by Luis Barragan Luis Barragán, de Pritzker Prize winnende Mexicaanse architect drukte zijn stempel op wereld van de architectuur met zijn talent voor het scheppen van ruimte en het manipuleren van licht.

Barragán’s handelsmerk was de toepassing van levendige kleuren, die niet alleen nadruk legde op de minimalistische aspecten van zijn ontwerpen, maar ook deze redde van hun grimmige karakter.

Nergens is dit meer merkbaar dan in zijn bekendste project - San Cristobál, een paardefokkerij en huis in Los Clubes, Mexico. Paden, ontmoetingsplekken gevormd tussen vijvers en rechtlijnige vlakken in de kleuren rose, rood en paars, vormen met de omringende natuur een dromerige en kalme omgeving. stylos // deluxe

45

red author: Rosemarie Krautheim Mercator Nova Gorica, Slovenia - 2001 by Sadar Vuga Arhitekti Located in Nova Gorica, Slovenia, this structure shows, that supermarkets are from time to time – even rarely – discovered as a target for good architecture. Although its aesthetic is highly dependent on the view point, since this extension to an existing concrete structure makes the supermarket a cross of old and new.

Hidden in this circulation block, behind thirty-eight 3 meter-wide red eternit strips, all vertical circulation is placed: escalators, two staircases, lifts and freight elevators, technical utilities and air conditioning.

Customers pass through this structure on their way from the parking lot to the shopping centre. The ‘Mercator’ center is designed by Sadar Vuga Arhitekti, who belong to an Eastern European scene, that develop a language beyond East block slab construction and Stalinist gingerbread-style.

orange auteur: Xin Dogterom Zenith Music Hall , France - 2008 by Massimilano Fuksas Overdag lijkt het een massief geheel, terwijl het ‘s avonds oplicht als een gigantische lampion. De nieuwe Zenith Music Hall moet een icoon worden voor Staatsburg, waardoor de stad een nieuwe impuls moet krijgen. De keuze voor oranje is dan ook niet verwonderlijk, aangezien deze opvallende kleur alle aandacht naar zich toe trekt. Het theater biedt plaats voor 10.000 bezoekers in een betonnen concertzaal in de vorm van een ovaal. Daaromheen zit vervolgens de oranje textiel façade die wordt opgespannen door een staalconstructie bestaande uit vijf ovalen frames, of zoals Massimilano Fuksas dat zelf noemt: “five big hula-hoops”. Door de ovale lijnen in de façade krijgt het geheel een dynamisch karakter, alsof het een momentopname is van een ronddraaiend gebouw. De dynamiek wordt zelfs versterkt door de veranderende toestand van de façade. Bij klaarlichte dag zorgt het membraan voor een speels lichteffect, waarbij het interieur oranje kleurt. In de avond wordt de translucente eigenschap van het oranje membraan zichtbaar en onthult daarbij de stalenconstructie aan de binnenkant. Overigens hoeft het niet altijd oranje op te lichten: door afbeeldingen, video’s of tekst op het membraan te projecteren, functioneert het tegelijk als een enorm reclamebord dat vanuit de verte te zien is.

46

stylos // deluxe

yellow auteur: Tosja Backer Residential development, Oman - 2008 Dit kleurrijke huis bevindt zich in de buurt van Sohar, de oude hoofdstad van Oman en tevens een nieuw ontwikkelde havenstad. Het is een typisch gezicht op doorreis van de (huidige) hoofdstad Muscat naar Dubai in de Verenigde Arabische Emiraten. Te midden van zand, bergen en af en toe een boom staat veel van dit soort woningbouw met een decoratieve Islamitische architectuur – de Vinex wijken van Oman en de UAE! Vaak worden de (oorspronkelijk wit afgewerkte) huizen in een willekeurige kleur geschilderd (pastel roze, mintgroen, goudgeel) en rijkelijk versierd met ornamenten. In deze nederzettingen, ver van het stadscentrum gelegen, zijn lang niet alle huizen bewoond. In de weidse omliggende zandvlakte geeft dit een verlaten sfeer waardoor deze "wijken" soms door Westerlingen "spooksteden" genoemd. Wat opvalt, is dat de huizen meestal zijn geclusterd in groepen van vijf: een groot, centraal gebouw met vier "vleugels": speciaal ontworpen voor de man en zijn vier vrouwen! Er staan enorme hoge muren omheen om privacy te behouden en als teken van status. Wat er zich achter deze muren afspeelt is een mysterie.

gold author: Liselotte van der A The Mariinsky Theatre, Russia - 2009 by Dominique Perrault As the winner of an international competition, Dominique Perrault was allowed to realise his design: a building consisting of cubes of black marble, enveloped in a golden structure. The striking colour of the building was chosen because of the meaning the colour has in St. Petersburg: all great monuments are gold. An added bonus of this is that the combination of the façade and the gold makes the theatre stand out greatly. Or, as Perrault himself says: “A great opera should be an emblematic building that is visible in the city. The golden envelope is the symbol of all the great monuments of St. Petersburg.”

A remarkable fact about this being the winning design is that the new theatre will be the first modern piece of architecture in contemporary St. Petersburg. This caused a lot of discussions, followed by changes in the height and the outer façade of the building. There is now even talk about discarding the golden wrapping, creating instead a bronze and aluminium halo. Unfortunately, this all resulted in Perrault withdrawing from the build. // stylos // deluxe

47

This is a recurring page, where you can get inspired, interact and participate. It is a collection of mixed media hints (books, web-pages), that you won't find on your tutor's literature list!

get inspired Stefan Bogaard

design agenda www.design.nl // events Looking for inspiration? Check the design agenda.

design community www.designcommunity.com // forum Share your ideas with fellow architecture students from all over the world.

Today’s Magazine About ArchiTecture www.tomaat.org // watch On demand broadcasted interviews and lectures about architecture and urbanism.

Starbucks everywhere www.starbuckseverywhere.net // enjoy You think students drink much coffee? This guy is visiting all the Starbucks stores on the globe.

edible architecture www.worth1000.com/contest.asp?contest_id=8633 // fun What are your resolutions for the new year? Try healthy architecture.

48

stylos // deluxe

agenda 03-02

Koolhaas HouseLife

film

locatie: Cinescope, Almere

www.casla.nl

Koolhaas HouseLife’ van Ila Bêka en Louise Lemoine, is een film over het beroemde Maison à Bordeaux (1998) van Rem Koolhaas. Dit bestaat uit drie delen die sterk van elkaar verschillen qua karaker en functie.

03-02

Contemporary Architecture and the Question of History

lezeing

locatie: Berlage Instutuut

www.berlage-institute.nl

Een lezing door Alan Colquhoun en Mary McLeod. Een reflectie van de rol van historisch onderzoe in relatie tot de ideeen van het modernisme

05-03

Tony Fretton: European building cultures

lezing

locatie: Nai, Rotterdam

www.nai.nl

I n de reeks Ambacht@NAi, georganiseerd i.s.m. met de Vereniging Vrienden van het NAi, is de Britse architect Tony Fretton uitgenodigd om te spreken over het ambacht van de architect. Aan de hand van gerealiseerde projecten in verschillende Europese landen, zal hij vertellen hoe hij omgaat met het maken van een gebouw.

10-02 / 27-01

Taking Aim: Berlage Research in Progress

tentoonstelling

locatie: Berlage Institute.

locatie: Berlage Institute.

An exhibition of project-based design research presently being pursued at the Berlage Institute.

13-02 / 20-02

Stylos Lustrum week

evenement

locatie: faculteit bouwkunde, Julianalaan

www.stylos.nl

Op 13 februari aanstaande viert Stylos haar 23e lustrum. Het is dan precies 115 jaar geleden dat het fundament voor onze vereniging gelegd werd.

In een week vol activiteiten, zal onder het thema 'Stylosophy' de gebouwde omgeving op verschillende schaalniveaus beken worden vanuit een psychologisch-filosofische invalshoek. Meer informatie binnen in deze Pantheon// editie.

19-02 / 27-03

Tangible Traces

tentoonstelling

locatie: NAI, Rotterdam

www.nai.nl

De tentoonstelling 'Tangible Traces- Dutch Architecture and Design in the making' was de inzending van het Nederlands Architectuurinstituut voor de zevende Architectuurbiënnale in São Paulo in 2007. Te zien is werk van architectenbureau Onix, ruimtelijk vormgever Frank Havermans, stoffenontwerpster Claudy Jongstra, modeontwerper Alexander van Slobbe en industrieel vormgeefster Hella Jongerius.

02-03

Joost Conijn: Anachronistisch huis

lezing

locatie: faculteit bouwkunde, Julianalaan

www.stylos.nl

Joost Conijn (Amsterdam, 1971) verwierf als kunstenaar internationale bekendheid met zijn zelfgebouwde vliegtuig waarmee hij opsteeg in de woestijn. Joosts volgende project is het bouwen van een anachronistisch huis. Samen met de TU Delft zal hiervoor een low-tech lab worden opgezet.

Doel is om van daaruit samen met studenten na te denken, te werken en opnieuw te definiëren wat een huis kan zijn: een huis als laboratorium, onconventioneel denken over al haar onderdelen, functies en aspecten.