pantheon// 2011 losing ground

tweemaandelijkse uitgave van d.b.s.g. stylos / nummer 1 / jaargang 2011

pantheon//

losing ground

pantheon//

bimonthly edition of the study association Stylos faculty of Architecture, TU Delft always printed on 100 % recycled paper

colofon jaargang 15, editie 1, maart 2011 oplage: 2400 Stylosleden en vrienden van de Stylos Stichting ontvangen pantheon// vijf maal per jaar

about the cover The photograph on this issue’s cover is part of the project “Immaterials: Light Painting WiFi” by Timo Arnall, Jørn Knutsen and Einar Sneve Martinussen.

More about this project can be found in the Get Inspired section of this issue.

tweemaandelijkse uitgave van d.b.s.g. stylos / nummer 1 / jaargang 2011

pantheon//

losing ground

redactieadres BG. midden 110 Julianalaan 132-134 2628 BL Delft info@stylos.nl www.stylos.nl eindredactie Joris Hoogeboom hoofdredactie Elena Grigore Loes Thijssen redactie Jurgen Beliën Thijs Bennebroek Sine Celik Noor Debets Thomas Dillon Peynado Marije Rutten aan dit nummer werkten mee Bestuur 117, studievereniging Cheops, Niels Oude Wolbers, Thomas Broos, Milou Joosten, Peter Smisek, Ann Wong advertenties 09 | Bouwen met Staal 09 | Bond van Nederlandse Architecten 31 | De Swart drukker De Swart, 's-Gravenhage omslag Jurgen Beliën

van de redactie Elena Grigore en Loes Thijssen Sociale media hebben een grote impact op ons leven, onze bezigheden. Overal zie je mensen met iPhones en Blackberries in de hand aan het facebooken, hyven en twitteren. Niet alleen gebeurt dit thuis, maar ook op straat, in openbare gebouwen, op pleinen en in parken enzovoorts. Wat voor impact heeft dit op de architectuur, de stedenbouw en de openbare ruimtes?

Geinspireerd door het Indesem’11, dat zal plaatsvinden van 13 t/m 21 mei, wijden wij deze editie van de pantheon// aan het thema ‘losing ground’. In deze editie zullen wij wat dieper ingaan op de vraag hoe ‘social media’ ons leven en onze architectuur en stedenbouw beinvloedt. Een pantheon// vol met artikelen over

Het Delftsch Bouwkundig Studenten Gezelschap Stylos werd in 1894 opgericht ter behartiging van studie- en studentenbelangen van studenten aan de faculteit Bouwkunde van de TU Delft.

de nieuwste iPhone apps, virtuele openbare ruimtes, het nieuwe

bestuur 117 D.B.S.G. Stylos voorzitter: Maarten van Zutphen secretaris - prijsvraag: Matthijs Haak penningmeester-pr: Heini Wanders onderwijs: Quirijn Petersen onderwijs: Eva Gaaff evenementen - indesem: Joris Hoogeboom

deze editie gaat ook over de vraag of pleinen en parken nog steeds

adres BG. midden 110 Julianalaan 132-134 2628 BL Delft pantheon@stylos.nl www.stylos.nl telefoonnummers bestuur 015 2783697 secretariaat 015 2781369 internet www.stylos.nl lidmaatschap Stylos 10 euro per jaar gironummer 296475 Stylos Stichting De Stylos Stichting vervult een vliegwielfunctie ter stimulering van initiatieven van en voor studenten van de faculteit Bouwkunde van de TU Delft. Zij kunnen bij het bestuur van de Stylos Stichting terecht voor financiële en inhoudelijke ondersteuning van hun project. Om u hiervan op de hoogte te houden ontvangt u elke 2 weken B-nieuws en 5 maal per jaar de pantheon//.

Wij vragen om een donatie van 45 euro per jaar (pas afgestudeerden betalen de eerste twee jaar 10 euro). Aan bedrijven vragen wij 90 euro. gironummer 1673413 disclaimer All photos are (c) the property of their respective owners. We are a non-profit organisation and we thank you for the use of these pictures.

werken en hoe architecten zich representeren op het web. Maar dezelfde waarde hebben als vroeger en over de herwaardering van het oude, authentieke.

Overigens is dit de eerste pantheon//editie van de nieuwe redactie.

We hebben veel gebrainstormd over thema’s, artikelen, inspirerende boeken en exposities en hebben we een nieuw onderdeel opgezet: @architect. In dit item zullen we jullie de werkomgeving van verschillende architecten laten zien.//

6

29 24

12 14

28

stylos 2 van de voorzitter & onderwijs Maarten van Zutphen & Quirijn Petersen

3 Zürich excursie

10 losing ground

Thomas Broos

8 Cheops

40

29 waar moeten we werken Thijs Bennebroek

Thomas Dillon Peynado

12 samen werken aan één plan Loes Thijssen

32 de architect op het web Noor Debets

34 indesem /11 jury Milou Joosten

14 public life, privatized Jurgen Beliën

Matthijs Haak

6 a day with Herman Hertzberger

44

29 36 36 losing ground

Niels Oude Wolbers

4 prijsvraag

18

35 indesem /11 winners Peter Smisek

16 analoog // authentiek Marije Rutten

18 what makes you get out of your house?

algemeen 36 @architect Sine Celik

Sine Celik

pagina uitwisseling - Cheops Eindhoven

20 indesem poster

38 connecting people Elena Grigore

Hans Larsson & Daphne Bakker

22 public sphere 2.0

39 recommended reading Sine Celik

Joris Hoogeboom

24 adding layers

40 get inspired Thijs Bennebroek

Thomas Dillon Peynado

26 pleinen van nu

41 agenda Noor Debets & Marije Rutten

Elena Grigore

inhoudsopgave

1

oud&nieuw bed, viltjes & bsa

2

van de voorzitter Maarten van Zutphen

van de onderwijscommissaris Quirijn Petersen

De jaarwisseling hebben we al een tijdje achter

Het regeerakkoord waar in de afgelopen keren

vakken bijvoorbeeld, waarbij de geschiedenis en

ons gelaten, en feitelijk is er weinig verschil met

al over werd gesproken lijkt langzamer hand

techniek vakken de meeste discussie opriepen.

daarvoor. Het verschil op Stylos is daarentegen

ook invloed te krijgen op beleidsmakers binnen

Waarom worden sommige vakken eigenlijk

wel duidelijk te merken. Na de tentamenmaand

de TUDelft. Mag er slechts 1 jaar vertraging

aangeboden en waarom in de vorm die ze

januari is het op Stylos duidelijk drukker

opgelopen worden binnen je Bachelor? Dan zal

hebben? Een interessante discussie en een zeer

geworden. De commissies lopen inmiddels

je elk jaar tenminste 45 punten moeten halen!

noodzakelijke volgens ons. Vandaar dat sinds

op volle toeren en na het commissieweekend

Het idee om daarbij de BSA te verhogen van 30

een tijd feedback wordt gegeven vanuit Stylos

kent iedereen elkaar beter, wat de sfeer ten

naar 45 punten ligt dan ook op de stapel. Is dit

over de onderwerpen die voorbij komen op de

goede komt.

goed en wenselijk binnen de TU en voornamelijk

viltjes. Hoe zit het met zaken als Osiris en waar

Inmiddels realiseren wij als bestuur ons dat we al

voor de studie Bouwkunde is dan de vraag. Ten

kan je hiervoor terecht? Doen die printers het

een half jaar op Stylos zitten. Een dubbel gevoel,

eerste moet er genoemd worden dat het aantal

alweer niet goed? We zoeken het voor je uit,

terugkijkend op al een mooi half jaar met het

van 45 punten totaal uit de lucht is gegrepen

nemen jullie meningen mee in overleg met de

opstarten van ons nieuw bestuur, de borrels,

en dat voor dit getal geen grond bestaat;

betreffende verantwoordelijke. Enquetes en

het zoeken van mensen met dezelfde passie

waar is het bewijs dat dit beter werkt? Waar is

debatten zijn hierop mogelijke gevolgen; door

voor bouwkunde voor de commissies, de eerste

het bewijs dat dit juist geen studievertraging

ons georganiseerd en met de bedoeling jullie

activiteiten en natuurlijk de 117de verjaardag

veroorzaakt? Ten tweede lijkt het plan verder

meningen beter te laten ventileren en onder

van de vereniging. En ook voor de komende

weinig concreet om dat de BSA van 30 punten

de aandacht te brengen bij de beleidsmakers.

maanden staat de agenda vol met activiteiten.

nog maar net is ingevoerd en hiervan amper

Gebruik dus dat ideeenbord!

Het belooft dus nog een aantal leuke maanden

resultaten te bestuderen zijn. Daarnaast worden

Stylos ziet ook graag meer contact tussen

te worden, waar we als bestuur weer erg naar

er tegelijkertijd met zoveel andere regeltjes

docenten en studenten. Om van elkaar te

uitkijken. De keerzijde is dat we op het moment

gestrooid dat resultaten amper te meten zijn; in

leren en om kennisoverdracht te bevorderen.

druk bezig zijn met het zoeken van een nieuw

een scheikundige proef gaat men immers ook

Sinds kort draait hiervoor het BED programma,

bestuur, wat voor ons het einde van ons

niet lukraak meerdere handelingen te gelijker

waarin verscheidende kleine activiteiten

bestuursjaar zal gaan betekenen. Het lijkt nog

tijd uitvoeren, om achteraf naar de gewenste

het licht zien. Denk aan interessante dingen

heel erg ver, maar we zullen toch binnen een half

stof te gissen. Toch moet gezegd worden dat een

rond en in Bouwkunde die een raak vlak

jaar het stokje moeten gaan overdragen aan 118.

aantal van 45 punten de Bouwkunde student

hebben met bouwkunde; een bouwplaats

Zodat ook zij een jaar als Stylos-bestuur kunnen

verplicht om tenminste een van z’n projecten

waar een docent interessante dingen aan kan

ervaren. Een jaar waar je de touwtjes van de

te behalen, wat toch zeker een pre is als je deze

wijzen, klimaatinstallaties in de kelders van

vereniging in handen hebt en zelf kan bepalen

studie voort zou willen zetten.

het Bouwkunde gebouw waar je systemen in

wat belangrijk is voor de vereniging, maar

Het ideeenbord is nu al een tijdje up and running

de praktijk kan zien werken, botanische tuinen

vooral een druk en vol jaar met gezelligheid en

in de centrale hal van Bouwkunde, en zo hebben

waar bomen en planten staan die meegenomen

verdieping. Heb je interesse in een jaar bestuur?

we een behoorlijk idee gekregen wat er zoal

kunnen worden in je ontwerp, een rondleiding

Kom even langs!

speelt onder studenten op de faculteit. Vaak

langs de stoelencollectie waar je meer te weten

Eigenlijk staan we constant op het raakvlak

gaan de gedachtes over eten en krijgt Sodexo

komt over meubels, een afstudeerproject die

tussen oud en nieuw. Het oude is vertrouwd en

het regelmatig zwaar te verduren: soep is te

wel zeker de moeite waard is om toegelicht te

heeft ons gebracht waar we zijn. Het nieuwe is

heet, prijzen zijn te hoog, er zijn teveel of te

krijgen. We gaan uit van de kennis van de docent

daarentegen onbekend en onzeker. Omgaan

weinig kiwis etcetera. Daarnaast werd ook veelal

en de passie die daar vaak bij komt kijken. Een

met dit spanningsveld en de juiste balans

tijd gemaakt om te tekenen, nummers uit te

keer meedoen? Vind ons op de Stylos website en

bewaken is een van de grootste uitdagingen.

wisselen en loze kreten op de viltjes te zetten.

op facebook. Dit kan in onze optiek een leuke,

Onbekend en onzeker, maar vol met kansen en

Het mogen duidelijk zijn dat ideeenbord zijn

interessante en nuttige aanvulling zijn op het

uitdagingen.//

functie als spreekbuis heeft waar gemaakt, maar

bestaande onderwijs. Leer een docent beter

dat er nog een slag in te maken is over de aard

kennen, leer meer over het onderwerp en lever

van de berichten. Over het nut van sommige

zelf ideeĂŤn aan.//

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

excursie naar Zürich Eva Gaaff

Na een lange, vermoeiende nachtelijke rit naar

de negencontainer hoge Freitag-flagshipstore

plan van KCAP. Met dit plan wil KCAP de campus

Zwitserland begon de excursie goed met een

van het uitzicht kunnen genieten. Freitag is

levendiger maken door er bijvoorbeeld ook

rondleiding over de Vitra-campus. Het eerste

een winkelketen die design-tassen verkoopt,

studentenwoningen neer te zetten en meer

gebouw dat hierbij werd aangedaan was tevens

deze tassen zijn gemaakt van plastic zeilen

voorzieningen om het leven dragelijk te maken.

het eerste bouwwerk van Tadao Ando in Europa.

die normaal gesproken op vrachtwagens

Daarna is buitenwijk Oerlikon bezocht, waar

Het concept van dit vergadercentrum, uitsluiting

zitten. Vanaf het dak zijn de vrachtwagens

grote nieuwbouw projecten zijn gerealiseerd.

van de buitenwereld zodat totale focus op

te bekijken waar deze tassen van worden

Zo hebben we door het Oerliker Park gelopen

het gesprek mogelijk wordt, is in iedere hoek

gemaakt. De Markthalle, een project van EM2N,

waar een reusachtige wenteltrap naar een

te merken. De ingenieuze samenstelling van

werd kort bezichtigd op de route naar KCAP,

uitkijkplatform leidt. Tot slot is ook het MFO-park

cirkels en vierkanten in de plattegrond vormen

het architectenbureau van Kees Christiaanse.

bezocht, een verticaal park waar op meerdere

schillen waardoor ruimtes met verschillende

Daar kregen we een presentatie waarna we

niveaus gebruik is gemaakt van een iel ogende

niveaus van rust ontstaan. De aaibaar zachte

rondgeleid werden over de campus van de ETH,

staalconstructie.

betonnen wanden geven blijk van de aandacht

waarvoor KCAP een nieuw stedenbouwkundig

voor het detail. Dit kwam minder naar voren

plan ontwikkelt. Hiervan was nog weinig

De laatste dag brachten we een bezoek aan

bij de brandweerkazerne van Zaha Hadid

gerealiseerd want de mondiale crisis bleek

EM2N, waar een uitgebreide rondleiding

even verderop. Wel is de kazerne -inmiddels

ook het immer neutrale Zwitserland getroffen

en presentatie van recente projecten werd

in gebruik als presentatieruimte- een zeer

te hebben. Het oude deel van de ETH campus

verzorgd. Na EM2N was het dan toch echt tijd om,

fotogeniek gebouw. De schuine wanden

deed aan als de Mekelweg met een aantal jaren

na de laatste franken te hebben gespendeerd

en vloeren leiden tot zo’n sterke ruimtelijke

60/70 gebouwen met een aantal interventies

aan welverdiende döner, Zwitserland te verlaten

ervaring dat enkele deelnemers er fysieke

die waren bedacht in het stedenbouwkundige

en terug te rijden naar Delft.//

klachten van kregen.

Verder hebben we gebouwen van Gehry, Prouvé, Siza en Buckminster Fuller gezien om tot slot bij het vorig jaar opgeleverde VitraHaus van Herzog & de Meuron uit te komen. We hebben hier de gehele Vitra collectie bekeken hoewel dit slechts een kleine uitbreiding was op de inrichting van onze faculteit. Al met al was de Vitra campus een bijzondere ervaring, er zijn weinig plekken in de wereld waar zoveel bekende architecten op een plek samenkomen. Hierdoor krijg je een beetje het Alice in wonderland effect.

De volgende ochtend was in Zürich afgesproken met -oud Stylos bestuurder- Wouter Homs die ons een rondleiding gaf door het bureau waar hij werkt: OOS. Dit bureau is gevestigd in een oud industriegebied dat volledig wordt geherstructureerd. We bezochten ook de door OOS verbouwde nachtclub naast het bureau. Na een korte lunch uit de achterbak hebben we op fotograaf: Ann Wong

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

3

In januari was het dan zover, de deadline voor de Stylos prijsvraag. Nadat de laatste ontwerpen binnen kwamen, konden we de ideeĂŤnprijsvraag met 18 inzendingen afsluiten.

prijsvraag Matthijs Haak

Op 13 januari, twee weken later, stonden de

om een vijftal plannen te selecteren voor de

Inmiddels is het Stylos ontwerpproject begonnen

ontwerpen klaar om gejureerd te worden door

volgende ronde, een besloten projectprijsvraag

en de vijf teams zijn al geruim een maand

een vakkundige jury welke bestond uit onze

in de vorm van een eenmalig ontwerpproject.

bezig met het uitwerken van hun ontwerp.

nieuwe decaan Karin Laglas, hoogleraren Dick

Ondanks dat het soort ontwerpen sterk uiteen

Onder begeleiding van Hans Kalkhoven, de

van Gameren, Thijs Asselbergs en Andy van

liep, kunnen we terugkijken op een succesvolle

hoofddocent van het Stylosproject, werken

den Dobbelsteen, voorzitter van de Welstand-

juryronde en hiernaast een overzicht geven van

de teams toe naar een definitief en haalbaar

en Monumentencommissie gemeente Delft

de vijf geselecteerde plannen. Een uitgebreide

plan inclusief kostenraming en technische

Rens Schulze en Linda de Geus en Matthijs

omschrijving en een overzicht van de overige

omschrijving. Hierbij worden de teams, naast

Haak namens Stylos. De taak van de jury was

ontwerpen is te vinden op de stylos website.

de vaste begeleiding van de hoofddocent, geholpen door verschillende docenten (oa. Thijs Asselbergs, Saskia de Wit en Rob Nijsse) en zullen ze in samenwerking met adviesbureau ABT de kostenraming en constructie berekeningen maken.

De studenten zijn niet alleen bezig met het uitwerken van hun ontwerp op papier. Sommigen werken hard aan 1:1 fragmenten of gaan langs bij fabrikanten en bedrijven voor specifieke productinformatie of sponsormogelijkheden.

Al met al maken de vorm van de begeleiding en de mate waarop de opdracht zich richt tot de realiteit het Stylosproject tot een uniek en interessant project.

Tussenpresentatie Stylos ontwerpproject

Begin april zal het ontwerpproject worden afgesloten met een eindpresentatie voor betrokken docenten, Stylos en potentiele sponsoren. De eindpresentatie staat los van de verkiezing van het winnende ontwerp. Dit zal pas gebeuren tijdens de laatste juryvergadering welke zal plaatsvinden op 13 april. Deze jury zal bestaan uit de decaan Karin Laglas, Dennis Cruyen namens Facilitair Management Bouwkunde, voorzitter Welstand en Monumentencommissie gemeente Delft Rens Schulze en Robert Nottrot, Joris Hoogeboom, Heini Wanders en Marjolein van den Elst namens Stylos.

Benieuwd naar de eindresultaten? Houdt de Stylos website in de gaten. Begin april zullen de vijf ontwerpen hierop gepubliceerd worden.//

Tussenpresentatie Stylos ontwerpproject

4

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

TEAM 007 – Jos Reinders en Joshua Boyd Het voorplein van de faculteit is op dit moment slechts een verkeersroute, gekenmerkt door een zee van fietsen. Het voorplein heeft een object nodig dat het middelpunt van het plein vormt. Het moet een hotspot worden waar studenten elkaar ontmoeten. Naast deze sociale functie moet het STYLOS representeren. Dit kan verwezenlijkt worden door meerdere activiteiten die in en rondom de folly plaats kunnen vinden. Gedreven door deze ambities en de eisen uit het wedstrijdprogramma is gekozen om een folly op te trekken uit zeecontainers. De containers dragen bij aan de constructie en duurzaamheid van de folly. Het verschuiven van de containers ten opzichte van elkaar versterkt het gebruik van verschillende containers. Door de containers vervolgens ook te verzinken in de grond is niet alleen de kern van de container begaanbaar, maar kan ook het dak gebruikt worden.

TEAM 026 – Thom Schreuder Het voorplein van het faculteitsgebouw was ooit een ruim, groen en monumentaal plein. Toen Bouwkunde zijn intrek nam, trad een versobering op. De fietsenstallingen, een noodzakelijk kwaad, maakte van het plein een vlakte met een warboel van fietsen en losse stoeltjes. De opdracht een folly te ontwerpen dient dan ook te worden aangegrepen om he plein ruimer en groener te maken. De folly is geplaatst zodat deze in het oog springt vanaf het bordes maar ook vanaf de weg goed zichtbaar is. Vanaf het plein onttrekt de folly de fietsenstallingen achter zich uit het zicht. Het is mogelijk om in de folly te zitten op bankjes gemaakt van bagagedragers. Aan de achterzijde van de folly zijn fietsenstallingen gemaakt van omgekeerde fietsen, die ook voor het funderen van de folly zijn gebruikt. De begroeide folly vormt een poort die je beschut onder een dak van fietsen en bladeren naar de weg brengt.

TEAM 034 – Caspar van der Zanden Underneath the Cherry Blossom Tree. Het motto van dit ontwerp is ‘Dag en nacht, binnen en buiten: duurzaam werken aan een CO2-neutrale toekomst’. Zittend en werkend onder een kersenboom werken jonge studenten samen aan een CO2-neutrale toekomst. Door het maken van eenvoudige trapbewegingen worden accu’s opgeladen. De opgewekte elektriciteit kan vervolgens gebruikt worden om bijvoorbeeld een laptop op te laden. Zo kan er dag en nacht, binnen en buiten gewerkt, gezweet en ontworpen worden . De kersenboom in dit ontwerp staat symbool voor het welbekende Cradle to Cradle-concept. “Een kersenboom produceert geen afval, maar verrijkt zijn hele omgeving” betogen Braungart en McDonough. Naast deze symbolische betekenis biedt de boom ook schaduw in de zomer en draagt bij aan een aangename sfeer TEAM 035 – Anton Zoetmulder, Justin Liem en Marianne Neijts BK City is een stad zonder park. Om dichter bij de natuur te komen, maakt dit ontwerp een connectie met het voor bouwkunde gelegen park. De folly wordt hierin de schakel tussen het park en Bouwkunde.

Richting Bouwkunde en het park worden de klinkers van het plein weggehaald. De banen die overblijven worden bezaaid met verschillende zaden, deze zullen in de loop van 5 jaar steeds verder opbloeien. Dit wordt BK City Park. De folly wordt geheel opgebouwd uit de weggehaalde klinkers. In de buitenste laag wordt ruwe mortel gebruikt, die gemengd is met aarde en zaadjes. In de loop van vijf jaar zullen er steeds meer plantjes tussen de klinkers vandaan groeien. De natuur neemt de folly over.

Uit de folly worden delen uitgezaagd zodat er een functie aan het gebouwtje gegeven kan worden zoals bijvoorbeeld een expositieruimte.

TEAM 048 – Martin Fiala en Aldrin van Loon Een sculpturaal, golvend element zwevend boven de grond. De vorm komt tot stand door kabels die trekken aan het element en het contact met de grond minimaliseren. Deze dissociatie van de grond geeft het ontwerp ook zijn karakter, absoluutheid en versterkt zijn contouren. Afgezet tegen de rationaliteit van de oude gevel springt dit tijdelijke en expressieve element er duidelijk uit en creëert daardoor, mede dankzij de unieke plek, een focuspunt op het plein. Door het gebruik van simpele en lichte materialen speelt het ontwerp ook in op het thema duurzaamheid. De enige materialen die gebruikt worden zijn staalkabels, hout en bouwkundig zijl. Het object is ontworpen om eenvoudig in elkaar te zetten en uiteindelijk ook makkelijk weer af te breken. Ook het onderhoud aan deze folly is daarom beperkt tot een minimum.

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

5

a day with Herman Hertzberger Thomas Broos

On Feb. 17th, our group of 4, all organising the

On the subject of the Masterclass assignment

also on an educational level the many facet’s

Stylos Masterclass, went to meet and talk to mr.

we suggested that the BK City street would

that should be taught. I immediately thought

Herman Hertzberger in his office in Amsterdam,

be a nice location. Cause for the choice of this

of our talk days before. The difference between

close to the famous Albert Cuyp market.

location was that there are no optional activities

what the faculty tries to do, and what he thinks

The subject of this talk was the upcoming Mas-

possible in the ‘street’, a thing Hertzberger likes

is necessary for an architect presented itself

terclass he was about to give on the 9th of march.

to create in his buildings. At the BK City street

when he explained that “a faculty of architecture

We were all received upstairs in a sort of en-

you enter the building, choose left or right and

should and absolutely should teach history,

trance/hallway/reception room that flowed into

immediately are thrown into, well… some sort of

sociology and anthropology.” Those three are

office/atelier spaces. Here the first thing I noticed

BK City highway. This while the building itself has

vital for the education of an architect in mr.

was that almost all the chairs differed from

so many different rooms for all sorts of activities.

Hertzberger’s view. So how do we do this? There

each other, and of the kind you would expect

He agreed, but added that the façade should

may not be enough room for so many things in

in an old classroom; 50’s/60’s Friso Kramer-ish.

be part of the area-to-be-designed as well,

the curriculum. “There is no time for sleeping!

It definitely suited, and in a positive way. Next

probably so that the assignment would allow

You should want to know about everything!”

we were led by Hertzberger himself to a kind of

more creative freedom. Then we arrived at the

Again that smile. Second there was a thing that

attic/meetingroom space with a clear view of the

moment we wanted to take a photograph of him

is maybe the essence of his lecture, but also of

adjacent buildings. “We are in Amsterdam, the

for our promotional poster. We showed some

his architectural work. And also a solution to

city I grew up in” he said. All around the table

earlier versions, but he said that was not his kind

the problem that is presented above (taking

were models of built or unbuilt designs. “That is

of vanity: “some things are taken too seriously”.

into account that sleeping is necessary). Let

to impress our visitors” he explained. Well, if you

When one of us murmured that he had to hold

me explain: Hertzberger is a sort of fascinated

have never seen an architectural office from the

on to something (meaning the cardboard that

by the workings of the computer. He does not

inside, it definitely does.

told his name), he stood up and went to pose

seem to mind the difference in generation in a

with the coffeepot.

way that he maybe can not handle it the way

The conversation was quickly led to why we

‘You should want to know about everything!’

wanted to do this masterclass with him. Firstly, have something taught for one day that we

6

think is missing in the curriculum. Secondly, use

On the day of the 9th we were pleased to have

today’s students can, but he strongly sees the

his experience as ex-Professor at our faculty,

as many as 90 people present in Berlagezaal 1 at

potential in it. Today, he explained, there is this

ex-dean of the Berlage Institute and revitaliser of

9:15 in the early morning. They had all come to

massive readily accessible quantity of informa-

the International Design Seminar, to learn some-

the announcement: ‘Open lecture, Architecture

tion. Everything is there at your grasp. You only

thing about what should be taught in a faculty of

& Education, H. Hertzberger.’ Apparently that

have to know what to access.

architecture. We talked about the many different

is enough for a lot of people, including faculty

subjects in the bachelor, all directed to deliver a

staff.

In this he sees the essence of our teachers’ and

broadly educated architect. An architect should

Hertzberger introduced his lecture by saying

professors’ job. Not to provide information and

know about all these different aspects, “but

“well you can not just give the same lecture

ready to go solutions, but to make students

some of it I can teach you in fifteen minutes, and

every time, people will get bored. For today I was

hungry for it. The only thing Hertzberger thinks

then we still have to make a building, and do a

asked to say something on the education of ar-

is necessary is to tell students that this and that

good job at that as well!” But when we asked

chitects” and with this the lecture commenced.

kind of information exists. The rest they should,

him he was a bit reluctant to give a lecture on

There were in my view two major ideas he

can and will do themselves.

the subject. He had not been part of this faculty

wanted to get across. First of all was that an

And it’s true. Someone made the participants

for too long to know exactly what is going on.

architect should know about everything. He

of the masterclass hungry for what they know

When we suggested that we could send him an

smiled when he said it. He meant of course that

the so called ‘master’ has to say. And again on

outline he cautiously accepted.

he should have a broad vision of the context in

the 9th, for the 4th time there was a beautiful

which the architect practises his profession, but

masterclass held in the Berlagezaal 2, along with

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

twenty students and one ‘master’.

Being the founder of the take-home examinations on our faculty, when we asked Hertzberger for a preliminary assignment, he gave us one he had used almost twenty years ago: “In a large city there is a large and beautiful park with old trees, popular, frequented and next to it an also beautiful lake with fish, boats, ducks and occasional swimming. The park is separated from the water by an ancient wall, height 8 m., width 8 m., solid, brick, that once defended the old city. On top of the wall there is a still popular public walkway.

The city authorities want to connect the park with the water in order to create an attractive place where water and park meet and thus make the park take profit of the presence of the water.

Propose the organization and main ingredients for such an intervention.”

The rest of the day we worked on the real assignment of the day. To redesign the faculty’s main entrance. The groups that were made were guided personally by mr. Hertzberger during the day, and there were also communal talks about the results of all the groups. Because the location was well known, people could easily relate to it, but we noted that many if not all also went on a little trip to the actual place 30 meters away.

In the end at half past five he discussed the results with everybody, along with a drink and bite in hand. And we then went to the restaurant in which we had made a reservation, to close the day with a lovely dinner, were a lot of the discussions still went on.

The results of this masterclass and also the previous with mr. Krier will hopefully soon be bundled in some form of publication.

In the meantime, I hope to have made you hungry. For Hertzberger and our next edition!//

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

7

Herm

VIAX: EEN GESCHENK AAN CHEOPS Op woensdag 1 december werd Vakinhoudelijke Activiteit X of kortweg ViAX georganiseerd. Een activiteit in het kader van het 5e lustrum van studievereniging CHEOPS waarbij studenten de kans kregen om een ontwerp te maken dat, net als KOE die op het grasveld voor Vertigo staat, als cadeau wordt geschonken aan de studievereniging van de faculteit Bouwkunde. Teams van ieder vier studenten kregen na twee inleidende lezingen van 10 uur ’s ochtends tot 6 uur ’s avonds de tijd om aan een ontwerp te werken. Het winnende ontwerp betreft een aanpassing aan de liften die de relatie tussen de mens, het gebouw en de stad wil laten zien.

Na een vroeg fietstochtje door een besneeuwd Eindhoven mochten wij, de deelnemers aan ‘de ViAX’, om acht uur plaatsnemen in de trappenzaal van Vertigo. Na het presenteren van de opdracht gaf Jan Westra, decaan van de faculteit Bouwkunde, een lezing over het ontwerp van het faculteitsgebouw Vertigo. Toen bleek hoe weinig wij zelf eigenlijk wisten over ons onderwijsgebouw. Nooit stonden wij er bij stil dat de naam Vertigo staat voor duizeligheid en hoogtevrees en ontleend is aan de gelijknamige Hitchcockfilm. Denk hierbij aan de uitsneden die Ben Dirrix maakte in vloeren 6 tot en met 9. Of dat de andere twee hoge gebouwen op de campus - het Hoofdgebouw en Potentiaal - zo geplaatst zijn om een gevoel van stedelijke ruimtelijkheid op te roepen als men vanuit de stad naar de TU/e-campus kijkt.

Ons ontwerp bestond uit een drietal ingrepen, waarvan er volgens de jury twee uitgevoerd kunnen worden. Om de gebruiker bewuster naar zijn eigen gebouw te laten kijken, komen op de vloeren van de liften rode vlakken die op elke vloer op een rood patroon aansluiten welke op elke vloer een ander motief heeft. Het is de bedoeling dat de gebruikers van het gebouw allemaal een eigen betekenis kunnen geven aan de verschillende motieven. Zo hopen we dat de herkenbaarheid binnen het gebouw verbeterd wordt. Aan de buitenkanten van de liften komen lampen die de liften in het donker en de schemering een gekleurde gloed geven. De liften worden dan zichtbaar vanuit de stad. De relatie tussen de gebruiker, het gebouw en het stedelijke gebied wordt hierdoor sterk benadrukt.

Na de lezing kregen we de tijd om een plek voor ons ontwerp te kiezen.

De opdracht daagde ons uit om de werkvloeren 3 en 4, de zitruimte bij lunchcafé Vertigo, of de tochthal in de trappenzaal te verbeteren. De laatste twee zijn op zich goed werkende ruimtes waar we als student eigenlijk erg blij mee zijn. Daarom vertrokken we naar vloer 3 en 4 omdat het tekort aan stoelen en stopcontacten daar een bekende ergernis is onder de studenten. We hadden echter het idee dat dat juist een probleem is dat erg simpel op te lossen is.

Wij werken nu in samenwerking met CHEOPS en Bureau Faciliteiten van de faculteit aan de voorbereiding van de realisatie van de ingrepen. We hopen in het nieuwe collegejaar de ‘nieuwe’ liften te kunnen presenteren.

Tekst: Christopher Ho, Lonneke van Haalen, Daniek Reijnders en Jan van Vlerken.

De ruimtelijkheid binnen en het uitzicht vanaf de vloeren 3 en 4 zijn kwaliteiten die misschien verbeterd kunnen worden, maar zou dat nou een cadeau zijn aan de hele faculteit, medewerkers en studenten? De plek die daar wel erg voor geschikt is, zijn de liften in het gebouw. Daar komen studenten en docenten bij elkaar en is er een directe confrontatie met een uitzicht op de stad. We besloten daarom om hier iets mee te doen. Tijdens de wedstrijd kregen we advies van deskundigen van binnen en buiten de faculteit, waaronder Jan Westra en Klaas Kresse van Sprikk Architecten.

Aan het einde van de middag leverden de teams hun conceptontwerpen in middels posters, modellen en prototypen. Daarna kreeg ieder team vijf minuten de tijd om de jury, bestaande uit Jouwert Bosma (Van Aken Architecten), Joris van Gelder (Ministerie van nieuwe dingen), Paul Scholte (directeur bedrijfsvoering faculteit Bouwkunde), Boy Hoffs (bestuurslid CHEOPS), Jeroen Schippers (Diederendirrix Architecten) en Jan Westra (decaan faculteit Bouwkunde), te overtuigen van hun ontwerp.

Na de presentatieronde koos de jury een winnend ontwerp, een tweede prijs en ze maakten ook een eervolle vermelding. Ons team kreeg de hoofdprijs, wat betekent dat binnen nu en een half jaar de liften een kleine metamorfose zullen ondergaan.

8

c h e o p s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

losing ground

The world’s submarine internet cable map depicts the physical form of a major part of our internet connections.

It shows a contrast between the industrial nations and the developing world, with the USA acting as the major hub followed by eastern Asia and Europe while eastern Africa is by comparison almost not connected.// image source: >> http://www.telegeography.com/product-info/map_cable/

10

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

12 samen werken aan één plan

20 indesem poster

29 waar moeten we werken

Hans Larsson & Daphne Bakker

Thijs Bennebroek

22 public sphere 2.0

32 de architect op het web

Joris Hoogeboom

Noor Debets

24 adding layers

34 indesem /11 jury

Thomas Dillon Peynado

Milou Joosten

26 pleinen van nu

35 indesem /11 winners

Elena Grigore

Peter Smisek

Loes Thijssen

14 public life, privatized Jurgen Beliën

16 analoog // authentiek Marije Rutten

18 what makes you get out of your house?

Sine Celik

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

11

“Een stad wordt niet gevormd door stedenbouwkundigen die de stad in tekening gebracht hebben, maar door de mensen die er wonen, werken en recreëren.”

samen werken aan één plan Loes Thijssen

Ekim Tan, een van de sprekers voor Indesem2011,

voor alle betrokken partijen. Met name voor de

Openheid en interactie

heeft een City Game (World of Citycraft) ontwik-

toekomstige bewoners maar ook wethouders

De opdrachtgever heef t vaak een aantal

keld om samen met behulp van de toekomstige

en eventueel aandeelhouders. Deze partijen

eisen en wensen als het gaat om het budget,

bewoners en andere betrokken partijen een

worden al in een vroeg stadium van het ontwerp

de verdeling van het oppervlak en de kwaliteit.

stedenbouwkundig plan te ontwerpen. Zo is er

betrokken in het proces. Ze worden niet alleen

Een ontwerper is dus eerst genoodzaakt de

een ontwerp gemaakt voor Istanbul (YAPYAŞA

geïnformeerd over de stedenbouwkundige

opdracht en de locatie te analyseren. Voordat

- Play the city). Deze interactieve vorm van

plannen maar krijgen vaak ook de mogelijkheid

de toekomstige bewoners, gemeente en andere

ontwerpen door alle verschillende partijen te

om samen met de ontwerper na te denken

partijen gaan meedenken, zorgt de ontwerper

betrekken in het ontwerpproces wordt ook wel

over het plan. Soms wordt er zelfs door de

dat hij beeldmateriaal zoals (scenario)schetsen,

‘open planproces’ genoemd.

stedenbouwkundige aan de toekomstige

referentiebeelden of een maquette, kan laten

bewoner gevraagd te tekenen wat zijn of haar

zien aan betrokkenen. Het bureau HOSPER ste-

Er wordt in Nederland door stedenbouwkundige

wensen zijn voor het plan. Maar, als deze partijen

denbouw en landschapsarchitectuur werkt vaak

bureau’s in toenemende mate met het open

zoveel inspraak krijgen op het ontwerpproces,

met scenarioschetsen voor een locatie. Tijdens

planproces gewerkt. Het doel van dit proces is

wat moet de rol van de ontwerper dan nog zijn

informatieavonden en workshopdagen wordt

dat er openheid en vooral duidelijkheid ontstaat

in dit proces?

men in staat gesteld te reageren op deze beelden. Het is voor velen vaak gemakkelijker om commentaar te leveren op beelden dan om zelf iets te bedenken of voor te stellen. Het is niet de bedoeling dat men een keuze moet maken tussen de verschillende scenario’s. Door de positieve en negatieve punten van de beelden te noemen, kan gekeken worden naar een nieuwe optie. Deze optie is de combinatie van alle goede eigenschappen van het beeldmateriaal.

Mark van der Heide, werkzaam bij HOSPER, vertelt: ‘’Het is belangrijk dat de ontwerper niet al een voorkeur ontwikkelt bij het ontwerpen van de verschillende scenario’s. De scenario’s moeten kwalitatief allemaal even goed zijn. De beoordeling door de partijen is niet objectief als dit niet het geval is. Wanneer ik het gevoel krijg dat ik een optie minder vind dan de anderen, besteed ik juist de meeste aandacht aan deze optie of verwerp ik hem voordat ik hem laat zien aan de verschillende partijen.’’

Openheid in een stedenbouwkundig plan is erg belangrijk voor alle partijen. De (toekomstige) bewoners en omwonenden willen graag bijdragen aan de beslissingen die genomen worden. Ook zorgen de workshopdagen er voor dat deze groep begrip krijgt voor de keuzes die

Workshop bij Hosper stedenbouw en landschapsarchitectuur.

12

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

de ontwerper uiteindelijk maakt. Vaak is het

qua budget niet mogelijk om alle wensen van

om het ontwerp aan te scherpen. Zo zijn er

de bewoners in het plan te stoppen. Door een

meer zitgelegenheden gecreëerd en is de vloer

beslissing samen met deze groep te nemen, zal

levendiger gemaakt in toon en materialisatie.

er minder weerstand zijn tegen het plan. Voor

De voorstellen zijn in deze periode regelmatig

een gemeente is de openheid ook erg van

voorgelegd aan de bestuurders en aan een

belang. De gemeente wil graag inspelen op de

brede vertegenwoordiging van bewoners en

wensen van haar bewoners. De informatiedagen

betrokken.

en workshops zijn daarvoor een geschikte gelegenheid.

‘De ontwerper is de regisseur van het ontwerp, maar ook van het proces.’

Voor de ontwerper is de openheid in het proces

Rol van de ontwerper

essentieel. Ten eerste krijgt hij veel feedback op

Ook al ligt in het open planproces een grote

het plan. Hij weet wat de bewoners, gemeente

nadruk op de inspraak van toekomstige bewon-

en andere partijen graag willen en kan daarop

ers, omwonenden en gemeenten, de ontwerper

inspelen. Hierdoor krijgt de ontwerper veel

heeft alsnog een behoorlijk grote rol in dit pro-

meer begrip voor de keuzes die hij maakt. Door

ces. Hoe groot de rol van de ontwerper precies is,

de workshopdagen komen de bewoners vaak

hangt sterk af van de ontwerper zelf en van het

te weten dat niet alles mogelijk is, er moeten

type opdracht. De ontwerper is de regisseur van

keuzes gemaakt worden. Ook creëert de ontwer-

het ontwerp maar ook van het proces. Hij maakt

per een open visie op het plan door een aantal

de keuzes in het ontwerp en bepaalt samen met

scenario’s te schetsen voor de locatie. Hierdoor

de opdrachtgever de manier waarop en de mate

is het plan niet alleen het idee van de ontwerper,

waarin er ruimte gegeven wordt aan bewoners

maar is het een collectief gedragen plan.

en betrokkenen.

Wilhelminaplein Nieuw Zaailand, Leeuwarden

In het open planproces heeft de ontwerper

Een van de plannen die HOSPER heeft ontwor-

een rol als spelleider. De deelnemers kunnen

pen in een open planproces is de inrichting van

feedback geven op de plannen. De ontwerper is

het Wilhelminaplein in Leeuwarden. De plein-

ook degene die al deze informatie verzamelt en

ruimte zal in de toekomst kleiner worden door

aan de hand daarvan een ontwerp maakt. Van

de bouw van het nieuwe Fries Museum en een

der Heide vertelt: ‘Als bewoners een ontwerp

nieuwe wand met woningen en winkels. Naar

zien, kijken ze vaak naar één of enkele elementen

aanleiding van een selectie is HOSPER gevraagd

of eigenschappen. De ontwerper benadert een

de inrichting van de openbare ruimte van het

opgave integraal. Hij heeft het overzicht, kent

plein en omgeving ter hand te nemen. “Voor

kansen en bedreigingen en beschikt over de

deze locatie was het belangrijk om openheid in

vaardigheid om er een goed plan van te maken.

het proces te creëren, vanwege de gevoeligheid

De rol van de ontwerper is dus niet perse kleiner

van de ontwikkeling en vanwege de betekenis

geworden. De openheid naar de bewoners toe

van de plek in de stad.’’ vertelt Van der Heide. Er

zorgt juist voor wat extra puzzelstukjes die de

is met behulp van drie modellen in een enquête

ontwerper op zijn plek moet weten te krijgen.

aan een grote groep bewoners en gebruikers

Als hem dit lukt, zal het plan beter aanslaan. De

van de stad gevraagd welke elementen zij in de

visie, structuur en eenheid zal toch echt door

afzonderlijke modellen waarderen en waarom.

een ontwerper vertaald moeten worden in een

Ook werd per thema gevraagd waar kansen

plantekening. Het open planproces is dus geen

voor verbetering lagen. De uitslag voor deze

bedreiging voor de ontwerper, maar vormt een

enquête was wel verrassend: Er was een zeer

kans voor ontwerpers om tot een beter resultaat

grote meerderheid die de elementen van één

te komen.//

van de drie scenario’s positief tot zeer positief waardeerde. Omdat ook bestuurlijk en ambtelijk veel steun voor het betreffende scenario was, is besloten om met dit ontwerp verder te gaan werken. De informatie uit de enquête is ingezet

Scenarioschetsen voor de herinrichting van het Wilhelminaplein in Leeuwarden door HOSPER stedenbouw en landschapsarchitectuur. Van boven naar beneden: model Tapijt, model Podium, model Lijnen.

Bronnen: >> HOSPER landschapsarchitectuur en stedenbouw, gesprek met Mark van der Heide. http://hosper.nl/ >> KEI kenniscentrum stedelijke vernieuwing >> http://theresponsivecity.org, geraadpleegd op 27 februari ‘11 >> http://nieuwzaailand.nl, geraadpleegd op 1 maart’11

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

13

The rise of the internet might have changed our lives forever, but what can we learn from history in order to better understand the changes that occur in our online life?

public life, privatized Jurgen Beliën

We seem to have come a long way, and the

“What makes 18th Century street wear

naturally were places in which speech

twenty-first century seems to have firmly

fascinating is that even in less extreme

flourished. When a man entered the door,

manifested itself as the century of the true

cases, where the disparity between

he went first to the bar, paid a penny, was told, if he had not been to the place

bottom-up democracy. We feel we can say

traditional clothes and new material

anything, share anything, do anything online.

conditions had not forced someone into

before, what the rules of the house were

However, considering the tools we are using that

an act of impersonation, where instead he

[...], and then sat down to enjoy himself.

accommodate this behaviour, are we really that

wore clothes which reasonably accurately

That in turn was a matter of talking to other

free? What can we learn from our past to better

reflected who he was, the same sense of

people, and the talk was governed by a

costume and convention was present. At

cardinal rule: in order for information to

understand our behaviour?

home, one’s clothes suited one’s body

be as full as possible, distinctions of rank

The forming of modern public life

and its needs; on the street, one stepped

were temporarily suspended; anyone

The form of public life known to us now came

into clothes whose purpose was to make

sitting in the coffeehouse had a right

from the eighteenth century, formed by the

it possible for other people to act as if they

to talk to anyone else, to enter into any

rising of the bourgeoisie and the decline of

knew who you were.” (Sennett, 1992, p.67-68)

conversation, whether he knew the other

the aristocracy. This process was particularly

Of course, most important to comparing eight-

people or not.” (Sennett, 1992, p.81)

apparent in the two biggest western cities at

eenth century public life with our contemporary

Apparently, the coffeehouses were acting as a

that time, Paris and London (Sennett, 1992, p.48).

social behaviour online, is speech. Ironically,

social leveller.

During this period both cities began to see a rise

the place for people to gather ceased to be

in the growth of its population, due to external

the square.

Later on, in the middle of the eighteenth century,

migration. This migration flow consisted of

“The medieval and Renaissance squares

mostly young people, moving to the city alone,

were free zones in Paris, as opposed to the

standing took place in the public park. And

breaking family ties in the process. Adding

controlled zone of the house. The monu-

with that, the explicit rules of the coffeehouse

to this the disappearance of guilds, and the

mental squares of the early 18th Century,

disappeared. The rules of conduct were the

complete redistribution of living environments

in restructuring the massing of population

implicit rules of social conduct.

due to the population growth, where a person

in the city, restructured the function of the

the mix between people from different social

“Taking walks in the park became in turn

came from, where he or she lived and what his

crowd as well, for it changed the freedom

the means of maintaining, en masse, that

or her profession was, disappeared as grounds

with which people might congregate.

sociability between classes which the

to ‘classify’ others.

The assemblage of a crowd became a

coffeehouses had formerly provided.”

specialized activity; it occurred in three

(Sennett, 1992, p.85)

“The material conditions of life in the city weakened any trust people could place in

places—the cafe, the pedestrian park, and

the ‘natural,’ routine labeling of others by

the theater.” (Sennett, 1992, p.54)

The promise of the internet

origin, family background, or occupation.”

Interestingly, two out of three places that did

The arrival of the World Wide Web early nine-

(Sennett, 1992, p.60)

accommodate the gathering of people specified

ties gave everyone the possibility present

by Sennett are actually privately run establish-

themselves to (and share their opinions with) the rest of the world, granted they had the

Where a person came from, where he or she lived and what his or her profession was, disappeared as grounds to ‘classify’ others.

technical knowledge. It gave people the chance to form a new public life, a new public facet of their own self. The technologies making this possible were the protocols that served as the

The emergence of ‘strangers’ affected how

foundation of the internet itself. By design, these

people met and interacted in public. It created

establishment could set rules of conduct and

protocols were non-excluding, open means to

the need to present oneself, for instance with

was free to deny patrons access.

communicate with others.

clothing:

14

ments. The result is that the operator of the

“As information centers, the coffeehouses

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

Much like eighteenth century Paris and London, people willingly entering the new social dimension created by the internet, suddenly had to deal with ‘strangers’, whose exact personality, heritage or profession were unknown. Again, like in the eighteenth century this also gave the people the opportunity to create a new self, an avatar. People could choose how to specifically represent themselves. Of course, this was only the beginning.

The potential of the internet, and it’s prospective effect on public life is perhaps best shown in the film We Live in Public (2009). Filmmaker Ondi Timoner followed internet entrepreneur Josh Harris and his projects over the course of ten years. One of these projects, called Quiet, consisted of one hundred people living together in a bunker converted into a capsule hotel. None

The Fail Whale, the error screen Twitter shows when their service is inaccessible.

of the ‘rooms’ had doors, but every single one of them was equipped with a video camera filming

networking platform our ‘target audience’ is

social networks are gatekeepers of all users,

constantly and a television that made the video

using. Moreover, much like eighteenth century

traffic and data on their service, they are by

feeds from every room available to everyone.

coffeehouses, these corporations are free to

definition closed platforms. This means that,

These video feeds were also made public on the

set rules and terms of use. Facebook

for

as it stands now, we are giving up on freedoms

internet. Everything the people in Quiet did was

instance specifies in its Statement of Rights and

by using them, no matter how many Egyptians name their children Facebook.//

(2010)

public. With this experiment Josh Harris tried to

Responsibilities that convicted sex offenders are

show that people are willing to give up privacy

barred from signing up to Facebook. And Twitter

for public exposure and more specifically fame.

now tries to ban others from creating software

He argued that in the future almost everyone

to interact with the service, reversing its stance

will make this choice, and he was right.

on third-party software (Paul, 2011).

Josh Harris tried to show that people are willing to give up privacy for public exposure and more specifically fame.

Fast forward to 2011. The prerequisite of

Looking back at the differences between our

technical knowledge has disappeared. Sharing

current public life offline and the forming of

Sources:

with the rest of the world, by means of status

this modern public life during the eighteenth

>> Facebook. (2010). Statement of Rights and Responsibilities. http://www.facebook.com/terms.php.

Last accessed: 11 March 2011. >> Paul, Ryan. (2011). Twitter tells third-party devs to stop making Twitter client apps. http://arstechnica.com/ software/news/2011/03/twitter-tells-third-party-devs-tostop-making-twitter-client-apps.ars.

Last accessed: 12 March 2011 >> Sennett, Richard. (1992). The Fall of Public Man. London: W.W. Norton & Company, Ltd. >> We Live in Public. (2009). Motion Picture. Interloper Films / Pawn Shop Creatives.

updates on Facebook and tweets on Twitter, has

century, we have gained notable freedoms in

become a reflex. The trade-off however is that

sense of self-expression. Naturally, we took these

our online social life has grown dependent on

freedoms to the internet and wanted to share

privately run corporations, instead of the open

our lives with the whole world. This gave rise to

protocols of the beginning of the internet. We

a new website and service, the social network.

are in a sense trapped, forced to use the social

And unfortunately, due to the fact these these

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

15

De digitalisering heeft ervoor gezorgd dat veel van onze bezigheden zich niet meer afspelen in de ‘echte’ wereld. In onze zoektocht naar aandacht lijkt er een steeds grotere herwaardering te ontstaan voor producten uit het analoge tijdperk. Kunnen deze producten echter wel de leegte opvullen? Of is de idee van iets authentieks al genoeg?

analoog // authentiek Marije Rutten

Moest er ooit weken worden gewacht op die

prefab beton. Het gebrek aan deze materialen

ene brief, tegenwoordig is ieder berichtje vrijwel

en technieken maakt dat er een sfeer van

direct te lezen in je mailbox, op je telefoon,

vervlogen, voor het gevoel knusse tijden kan

overal eigenlijk. De wereld wordt kleiner, contact

worden bereikt. De analoge architectuur wordt

behouden wordt steeds makkelijker. De brief

in de regel meer of minder waard afhankelijk van

sterft uit. Maar wie ooit een brief heeft gekregen,

de maat waarin het gebouw gedurende de jaren

voor een verjaardag of een ander briefwaardig

is onderhouden. Ook de functie en locatie van

moment, kent de uitwerking ervan. De gedachte

een gebouw dragen er aan bij dat de waarde van

dat iemand echt tijd aan je heeft besteed

het gebouw gedurende de jaren stijgt.

in plaats van een korte ‘like’ op Facebook te plaatsen, zorgt voor een goed en geliefd gevoel.

Een heel duidelijk voorbeeld hierin zijn

En wat te denken van een fotoboek met echte

monumentale grachtenpanden, zoals in

foto’s; de spanning van het wachten tot een

Amsterdam. Deze panden zijn tegenwoordig

filmrolletje ontwikkeld is?

onbetaalbaar vanwege locatie, uitstraling, maar ook doordat de vraag naar een oud

Natuurlijk heeft de techniek van tegenwoordig

grachtenpand het aanbod ruimschoots

hier een antwoord op. Digitale foto’s kunnen met

overstijgt. Analoge architectuur kan namelijk

een paar muisklikken worden samengevoegd

in de regel niet meer worden vermeerderd,

tot een heus analoog fotoboek, thuisbezorgd

aangezien er op die wijze geen analoge

en al. En die kaart typ en verstuur je gewoon via

architectuur, maar iets als analoge architectuur,

het internet, in een vorm naar keuze.

gegoten in een nieuw jasje, ontstaat. Door gebruik te maken van een oud idee en dit uit

Het lijkt erop dat we, hoewel het digitale tijdperk

te voeren met de materialen en technieken

toch echt normaal lijkt te zijn geworden, steeds

van deze tijd ontstaat er een product dat

‘De wereld wordt kleiner. De brief sterft uit.’ meer terug proberen te grijpen naar de dingen

analoge architectuur 2.0 zou kunnen worden

en het gevoel van vroeger, het ‘analoge’. Op

genoemd. Deze analoge architectuur 2.0 kan

deze manier ontstaan er steeds meer digitale

bijvoorbeeld terug worden gevonden in de

producten met een ‘analoog’ tintje. Is er sprake

kastelen van woningbouwproject Haverleij bij

van een waardevermeerdering van analoge

‘s-Hertogenbosch. Hoewel de meningen sterk

producten, juist omdat digitale producten de

verdeeld zijn over dit project is het op weg om

norm zijn geworden?

succesvol te worden. Reeds 80% van de 1100 in 2001 vervaardigde woningen is opgeleverd.

16

Deze waardevermeerdering kan ook worden

De bewoners, veelal gezinnen, noemen vooral

toegepast op de architectuur. De analoge

de hoge mate van veiligheid en de locatie als

architectuur wordt vooral gekenmerkt door de

sterke punten (Haverleij BV, 2010). De kastelen

duidelijke aanwezigheid van het verleden. De

zijn duidelijk van deze tijd, maar door de

materialen en zeker de technieken van nu zijn in

torentjes, kanteeltjes en soms zelfs iets wat

deze gebouwen niet aanwezig. Denk hierbij aan

aan een slotgracht doet denken, besluipt men

materialen als aluminium voor de kozijnen, grote

stiekem toch het gevoel dat ze in een authentiek

glasoppervlakken, maar ook de toepassing voor

complex wonen.

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

Deze ‘authenticiteit’ is iets waar veel analoge

en meer. Doordat we ons steeds meer op het

analoge spullen waarvan we denken dat ze met

gebouwen door worden gekenmerk t en

internet begeven en steeds minder in de ‘echte

meer aandacht zijn gemaakt dan de spullen

waar ze hun kracht uit lijken te halen. De

wereld’ wordt het vervalsen van authenticiteit

van nu. Zeker in de architectuur van nu wordt

gebouwen tonen precies wat ze zijn en zijn

ook steeds gemakkelijker. We spreken elkaar

er juist steeds meer aandacht besteed aan de

dus niet nep. Deze term wordt vaker te pas en

via de mail, sms en skype. Maar alleen de echte

uiteindelijke gebruikers van het gebouw en

te onpas gebruikt en lijkt meer een marketing

ontmoeting voelt authentiek aan en geeft een

daarmee aan hun eisen en wensen. De mate

mechanisme te worden dan een normaal

gevoel van vroeger, uit het analoge tijdperk. Het

waarin we als mens worden verwijderd van de

bijvoeglijk naamwoord. De makelaar noemt

tijdperk waarin er nog aandacht bestond voor de

producten die we gebruiken neemt gestaag

een houten vloer ‘authentiek’ en vol ‘karakter’.

dingen die we deden, brieven die we schreven,

af in plaats van toe. Op deze manier keren we

De potentiële koper gaat hier vaak volledig in

kleren die op maat werden gemaakt, de foto’s

terug naar de manier waarop er in de analoge

mee. Dat de vloer wellicht allerlei gebreken

die in boeken moesten worden geplakt. Het lijkt

architectuur aandacht werd besteed aan de

heeft en binnenkort uit de woning moet worden

erop dat in dit snelle tijdperk de aandacht voor

eindgebruiker. Alleen hebben we dit maal

gesloopt telt in dit verkooppraatje niet echt mee.

voorwerpen en mensen aan het af nemen is.

nieuwe materialen en technieken tot onze

De invloed van het authentieke is overal om ons heen te herkennen. Een voorbeeld hiervan is onze faculteit Bouwkunde. Vrijwel het

‘Dit gevoel van gebrek aan aandacht maakt dat mensen maar al te graag vooraan staan in een rij voor dingen die authentiek worden genoemd.’

gehele gebouw is van binnen en van buiten gerenoveerd. Een kleine rel is er ontstaan over

Hierdoor ontstaat er een gebrek aan aandacht,

beschikking. Door deze toepassingen van het

de welbekende gekleurde raamkozijnen. Dat

voor het maken van spullen, maar ook voor de

digitale tijdperk in ons voordeel te gebruiken

dit veel mensen zo heeft geraakt heeft ook

mensen onder elkaar.

kan een vorm van architectuur ontstaan die

voor een deel te maken met de gevoelswaarde

beter op de eindgebruiker aan sluit dan in het

die authenticiteit met zich mee brengt. Men

Inspelen op dit gevoel van gebrek aan aandacht

analoge tijdperk. En misschien is deze digitale

vond dat er afbreuk werd gedaan aan de stijl,

maakt dat mensen maar al te graag vooraan

architectuur lang zo slecht nog niet .//

het karakter van het pand. Hoe konden de

staan in een rij voor dingen die authentiek

authentieke kleuren zo maar worden ingeruild

worden genoemd. Misschien kan op deze

voor nieuwe, neppe, kleuren?

manier een leegte worden opgevuld, maar

Bronnen >> http://www.haverleij.nl, bekeken op 12-03-2011

misschien ook niet. Maken spullen die een Aan de andere kant worden de serres geroemd,

authentieke uitstraling hebben ons meer

juist om het feit dat de oude buitenwanden van

gelukkig? Of maakt de idee van de authenticiteit

het gebouw hier zichtbaar zijn gebleven. De

ons gelukkig? De idee van aandacht die we via de

serre creëert daarmee niet alleen extra ruimte,

producten van andere mensen krijgen?

maar functioneert ook als een glazen kast om de buitenwand mooi te houden. Op deze manier

Uiteindelijk gaat het er niet om wat beter

kunnen we dagelijks worden voorzien in onze

is, analoog, digitaal, vroeger of nu. Hoewel

portie authenticiteit en dat geeft, bewust of

de technieken van het digitale tijdperk veel

onbewust, een goed gevoel.

mogelijk hebben weten te maken, ook op het gebied van architectuur, lijkt het persoonlijke

Dat dit woord ‘authentiek’ zo op ons in werkt

hierin steeds meer te vervagen. Een Personal

heeft veel te maken met het digitale tijdperk.

Computer is misschien gericht op het individu,

Want wat is hierin nog echt authentiek? Op het

maar een PC kan persoonlijke aandacht niet

internet kan iedereen zich anders voor doen dan

vervangen. Wellicht moeten we niet proberen

hij of zij is, op Facebook, Foursquare, Secondlife

terug te grijpen naar een vervlogen tijd van

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

17

‘Can architecture stay the same when everything around us is in constant change?’ is a question that is deeply connected to the contemporary debate on how new media technologies, such as the Internet, are affecting our daily lives. In this interview, media artist and Assistant Professor in Hyperbody, Dr. MarkDavid Hosale will answer questions related to the background and the meaning of these technological developments.

what makes you get out of your house?

Sine Celik

Where does the term new media come from?

question in any contemporary art movement

connecting the observer to the work, giving

The history of new media really dates back

should be about ideas.

theparticipant more and more access to control

to the mid-19th century when there is a rise

over what is being expressed in the content.

in new information technologies, such as the

Does the distinction between new media and

telegraph, the gramophone, photography, and

traditional media come from the tools that

Do you think that internet changed the

later cinema. These innovations changed how

are being used?

meaning of interactivity for people?

the world was seen, and it had a lasting impact

While clearly there is a difference in the tools

Interactivity and other cultural shifts often at-

on every aspect of Western culture. The closest

used in what theorist Eddie Shanken calls

tributed to the Internet were already percolating

historical comparison to such an impact can be

Mainstream Contemporary Art (MCA) and New

in the culture long before the Internet became

made to the invention of the Gutenberg press,

Media Art (NMA), the fundamental distinction

publicly accessible. Therefore I see the way the

which led to the reformation in the church,

comes down to a difference in dissemination and

Internet has been included in our global culture

reshaping Europe and the world. Likewise new

conceptual approach. NMA, for example, does

as a symptom of something that was already

media has been the catalyst for numerous

not fit easily into the traditional “white cube” of

going on, rather than a cause. What the Internet

significant changes in the world and has lead

the gallery. This is why you often see media art

has provided is a means to engage knowledge

to the global culture we see to today.

in festivals and public spaces. NMA also has a

and information readily and to constantly recon-

What did these changes mean for the artists?

Like the rest of Western culture, art in 20th and

‘The biggest challenge for architecture is to address something that is inherently non-locative in a locative way.’

21st century has been fundamentally changed due to the rise of new media technologies.

unique narrative, dialog and culture in compari-

figure it to suit our changing view of the world

The influence of technology and new media is

son to MCA. NMA tends to be focused directly on

in a much more fluid way than was ever possible

conceptually pervasive in the arts, regardless of

issues of our culture related to technology such

before. This has magnified our culture shifts and

whether or not technology and new media are

as science, social media, and new narrativity.

accelerated this ongoing change dramatically.

directly part of the techniques behind develop-

Whereas MCA tends to be more focused on

ing the works themselves.

issues that are emerging in our culture (which I

What is the future of new media technology?

see as influenced by technology) such as pop-

The future new media technology will lie in

What is the difference between media art

culture, identity and sexuality politics, and the

other domains. Current computing technology

and digital art?

aggrandizement of the mundane.

is based on silicone, but soon silicone will reach

In practice these terms tend to be used inter-

its limit. This is where domains in the field of

changeably, but what it comes down to is a

When did this interactivity issue became a

nanotechnology will step in. Generally speak-

question of terminology. When you say “media

part of new media?

ing these developments will follow two paths:

art” the question falls on the term “media”, which

The rise in interactivity in art practice starts

the quantum and the bio. These domains will

could refer to something non-digital, such as

shortly after World War II when you see an

facilitate ways of the integration of technology

photography, cinema, etc. Whereas the term

increased concern for the inclusion of audience

in our environment in a deeper way. Computers

“digital” implies specifically art that is computer

participation in works. This was pervasive

will be not only embedded, but integrated. This

based. Therefore, in the end this becomes a

throughout the arts. It is evident in the plays of

will integration will be ubiquitous, in our build-

complicated question because in essence both

Bertolt Brecht and Peter Brooks, the music of

ings, furniture, clothing, medicine and food, and

terms are really problematic. The term “media”

John Cage, and the Happenings of Allan Kaprow.

even in our bodies as well.

is too general and vague to be a helpful descrip-

It is “art without authorship” where

tion of a movement, whereas the term “digital” is

18

too closed to be accurate. But really the biggest

the audience becomes the artist and not just

problem is that both terms are

a passive observer. Quickly in this history tech

describing techniques, while the fundamental

nology became a means for more deeply

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

Internet is effecting the social life more than anything. Even the political actions get distributed through internet. Is this controllable?

In the beginning nobody really knew exactly what the impact of the Internet would be on our culture, or how vastly it might change the world. At first Internet was totally open, but restricted by how many users had access to it.

But as access to the Internet has become more widespread, more and more governments are increasingly concerned by its influence and trying to find ways to control it. In contrast there are others who try push these boundaries, such as Wikileaks and Pirate Bay. I see it as not only a struggle for free speech, but also as a struggle for the right to access knowledge. We do not know yet how this struggle will unfold, but the cat is out of the bag.

When everything is changing uncontrollably,

should be to find a way to bring these neighbor-

What kind of projects are you working on?

how should architecture behave? Do you

hoods together, the locative and non-locative

I am currently working on several projects that

think that architecture adapts fast enough?

(the virtual and the real). And, I believe that new

relate to my various research interests. On a

In relation to a social media context, the biggest

media and architecture has the most potential

personal level I am developing an interactive

challenge for architecture is to address some-

to realize that goal.

installation that facilitates the exploration of the

thing that is inherently non-locative in a locative

access of knowledge as a digital archeological

way. In an age where you can have access to most

You are a composer and a media artist,

process of discover y. In Hyperbody I am

any form of human interaction without leaving

what brings you here in the Faculty of

developing a hardware infrastructure that

your home you need something to help draw

Architecture?

will make the floor of protoSPACE 3.0 (a.k.a

you out. So, what makes you leave your house?

My journey to the Faculty of architecture at TU

the protoDECK, designed by Marco Verde)

Going to see a movie? Why pay 8€ to 12€ to go

Delft has been a bit unusual to say the least. My

into a sensing and display instrument for

see a movie in the first place? I think it must have

Master’s degree is in Music Composition and

the lab. Meanwhile my day-to-day duties

something to do with the spectacle, it is experi-

Theory, and although I was focused on music,

include the maintenance and operation of

ence. You want the high resolution sound, the

I was always working with other arts, such as

protoSPACE 3.0, multi-purpose facility designed

3-D worlds. So if one is going to engage social

film, dance, theater, and visual arts. By the time

for the development of nonstandard, virtual, and

media in the context of architecture then they

I was starting my Ph.D. I was really starting

interactive architecture.

need to address it in a way that moves beyond

to feel constrained by music and decided to

the mundane and the known, they must be able

change over to the Media Arts and Technology

What is the scope of the classes you give in

to engage these technologies in a shape and

program at the University of California, Santa

Hyperbody?

scale that is beyond what can be already found.

Barbara, where I was one of the first Ph.D.’s to

The classes I give focus on the theory and

graduate from that program. It was there that

praxis of media art. In my courses students

How do you interpret this year’s “Losing

I was first connected to Architecture through

are asked to students do studies in media art

Ground” theme?

my mentor, Marcos Novak. After graduating

techniques, while simultaneously reading about

This question of locality in relation to social

Marcos connected me with Jean-Michel

and discussing theoretical concepts related

media is embedded in the theme of this year’s

Crettaz at the Southern California Institute of

to the studies. The exploration of media art

INDESEM. Personally, I think “Losing Ground”

Architecture (SCIArc). I collaborated with Jean-

provides a window into the characteristics

is a very apt title because I see the question of

Michel on an architectonic media installation

unique to digital media and the bidirectional

addressing social media in architecture as that of

and taught workshops and a course at SCIArc.

affect of digital media on contemporary culture.

losing our locality. After all, in today’s world what

This background is what peaked the interest of

In the context of Hyperbody this exploration is

is a neighbor? Your neighbors are not the people

Hyperbody and they brought me in to become

readily connected to the study of architecture as

in your neighborhood, they are your contacts

a specialized stakeholder in the research of non-

an interactive system and an expression of the

on LinkedIn or your friends on Facebook. Most

standard, interactive, and virtual architecture.

contemporary understanding of the structure of knowledge and nature as a nonlinear form. //

people do not even see their physical neighbors anymore because people are not gathering

>> photograph by Thijs Bennebroek >> This interview took place on the 16th of March 2011

locally, they are gathering virtually. The goal

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

19

check out our website!

www.indesem.nl

“Do you still senD letters by post?”

“Have you alreaDy useD tHe ‘like’ button toDay?” HerMan HertzberGer neil leacH Daan rooseGaarDe Marcos novak “Most likely” saskia sassen peter cook elizabetH Diller anD More!

“WHo’s coMinG to speak?”

20

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

EM

S DE

/11

IN

PARTICIPATE!

“WHere Do you interact More WitH your frienDs – on skype or at a café?”

COMPETITION DEADLINE

mArch 7, 2011 sEMINAR DATEs

LOSINGGROUND in recent years our means of interacting with one another have changed dramatically thanks to emerging virtual realities, globalization and mass customization. Historically, built space has been a platform for social interaction; how can architecture ensure a relevant public role in an emerging media driven society, which seems to operate separately from traditional collective spaces?

mAy 13-21, 2011

in the face of this phenomenon, it could be said that architecture as we know it is losing ground to new cultural forms. the possibilities of instantly expressing and sharing our myriad individual thoughts and beliefs, increasingly at anytime and anyplace, are creating fundamental changes in society and consequently our spatio-temporal practices. Where, as designers, do we now take our cues: the liquid phenomenology of the screen? the emergent qualities of advanced algorithms? endless iterations of ‘related links’? the piecemeal democracy of the ‘like’ button? architecture sees itself in a moment in which existing paradigms have to be redefined and new values have to be critically evaluated and tested so as to be able to properly form an active approach to the challenges posed by an increasing divide between old and new social realities.

PARTICIPATE!

workshoPs! lectures! debAtes!

And more!

coMpetition DeaDline MarcH 7, 2011 (see inside for brief) WorksHop Week

May 13-21 2011

WHAT IS INDESEM? inDeseM was organized for the first time in 1962 by a group of students (Wiek röling among others) directly connected to stylos. in 1986 the workshop was reinitiated by Herman Hertzberger and an independent group of students. since then it has been held frequently (annually or bi-annually). each edition of inDeseM is guided by a particular theme, which is intensively explored during a week-long workshop.

What makes inDeseM (international Design seMinar) special is the cooperation between students of different nationalities and renowned architects and theorists.

DEBORAH HAUPTMANN - SUPERVISOR inDeseM 2011 will be supervised by Deborah Hauptmann, Director Delft school of Design and associate professor of architecture at tu Delft. she has recently published cognitive Architecture: From biopolitics to noopolitics (co-edited with W. neidich).

WHAT IS THIS PUBLICATION? We are combining a poster, a flyer, and a pamphlet in one publication. on the rear you can find related texts from Deborah Hauptmann and Hakim Bey, as well as interviews with three confirmed speakers: Neil Leach, Daan Roosegaarde, and Ekim Tan.

source: indesem /11 - prepublication design: Hans Larsson & Daphne Bakker CONTACT

www.indesem.nl // info@indesem.nl

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

@inDesem //

21

facebook.com/indesem

mail bG.Midden.110 • Julianalaan 132 • 2628 bl Delft • the netherlands • +31 (0)15 278 3697

CREDITS

public sphere 2.0 Joris Hoogeboom

Today, our notion of Public Space is shifting

map made of Rome until the 1970’s, it shows the

increasingly as an inevitable outcome of

relation between privately used spaces and pub-

disciplinary societies. A model for how society

technological and cultural developments.

lic spaces. Using figure-ground representation

in a spatio-temporal manner is organised into

Shaping how we perceive and interact with

black represents built space and private space,

closed environments with a very clear and

this space and what we count towards Public

while white being unbuilt and public space.

encapsulated laws. Consequently giving rise

Space. Consequently also influencing the very

However this also includes the pantheon and

to Societies of Control

designers of this Public Space, or can it be said

publicly accesible buildings. This depiction of

based on physical boundaries and institutions as

eighteenth and nineteenth century society as

, which are not

(Deleuze, 1990)

that Public Space is a collective act, no longer designed but put together by a variety of ever so complex processes. Is it even a matter of physicality, or has media perhaps taken on a

‘Deleuze also argues that the dispositifs of power and control that once operated primarily on the body now operate on the mind through technologies of communication.’

much bigger role. What constitutes this Public Space and what position do architects have in

space is based on the ownership of the physical

such but rather an open field in which power is

the forming of this?

buildings, boundaries specific to material p

regulated through control mechanisms. Marxist

erception. In this case the interior public space

theories aside, the importance of this shift is in

One of the earliest and most famous depictions

depicted is territory owned and controlled by

the way that public space and it’s role are de-

of public and private space has been done

a government, who has allowed some form of

fined as outlined very clearly in the introduction

by Giambattista Nolli, an itialan architect but

freedom within restrictive boundaries.

of Cognitive Architecture (Hauptmann, 2010)

foremost a surveyor. By far the most accurate

According to Foucault

(Deleuze, 1986)

we can classify “Deleuze, in his essay ‘Postscript on Control Societies,’ also argues that the dispositifs of power and control that once operated primarily on the body(read pace Foucault) now operate on the mind through technologies of communication. With this we are no longer within the closed spaces of control outlined by geographic or political boundaries (sovereignties as such) of individuals or populations; but in the open spaces of public opinion, of multiple affiliations and dispositions dispersed across the globe.”

As indicated by Hauptmann, these spaces and temporalities are also inhabited by architecture and urbanism. Examples of which can be explained as social sites being manifestations of the Public Sphere (Habermas, 1989). Such sites included but were not limited to coffee houses and salons, places where one could discuss political matters based on a couple of institutional criteria, namely: disregard of status, domain of common concern and inclusivity. The emergence of these

Nolli depicting private and public space using figure ground-representation.

22

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

social spaces was supported by liberal democ-

to communicate over space, the space as an ar-

racy, giving rise to apparent self-organisation.

chitectural element becomes dominated by the

of the virtual world is going to take integral urban and architectural visions in order to

communication. This is prevalent in the arche-

connect them. Rather than trying to figure out

“Public debate was supposed to transform

typal symbols like the duck and the decorated

how architects can re-envision our traditional

voluntas into a ratio that in the public

shed (Venturi&Brown, 1977). This notion transforms the

public space in the new context of social media,

competition of private arguments came

function of Public Space into a one of informa-

Bohman envisions a more democratic way of

into being as the consensus about what

tion. The duck being an example of architecture

using Public Spheres.

was practically necessary in the interest

showing off information in a symbolic way, by

of all.”(Habermas, 1989)

directly mimicking the message that is to be

“Bohman articulates three minimum

sent. Decorated sheds on the contrary do not

conditions for democratic public spheres:

directly mimick the message but apply this to

(i) First of all a democratic public sphere

have witnessed the downfall of the Public Sphere

a generic space in a graphic way in the form of

must be a social space in which speakers

as outlined by Habermas. At the basis being a

signs, banners, etc.

However with the coming of mass-media, we

may express their views to others and who in turn respond to them and raise their

‘a battle is fought not only over influence but over the control of communication flows that affect behavior while their strategic intentions are kept hidden as much as possible’

own opinions and concerns; (ii) secondly a democratic public sphere must manifest commitments to freedom and equality in the communicative interaction in the fo-

consumerist drive, leading to less interest in

However in these examples we are confronted

rum; (iii) and finally the public sphere must

political matters and ultimately leading to media

with a predetermined sender and receiver of

address an indefinite audience” (Bohman, 2004)

becoming a tool for politics.

information. Namely the owners of these buildings being the senders and the receivers being

As outlined below this contains a premise for the

“Therewith emerged a new sort of influ-

the consumers. With the rise of the internet

contemporary architect.

ence, i.e., media power, which, used for

and media networks however, our collective

purposes of manipulation, once and for all

ability to share and receive information has

“thinking in (spatial) relationships and not

took care of the innocence of the principle

been drasticly empowered. Coupled with a

in geometries, implies that’ the architect

of publicity. The Public Sphere, simultane-

desire for individualization this leaves us with

no longer designs objects, but relation-

ously prestructured and dominated by

a fragmented public space, hardly the pure

ships…Instead of thinking geometrically,

the mass media, developed into an arena

Public Sphere as imagined by Habermas, but

the architect must design networks of

infiltrated by power in which, by means of

also extraordinarily capable of self-organisation.

equations.” (Vogelaar, 2010)

topic selection and topical contributions, a battle is fought not only over influence

“Our societies are increasingly struc-

Clearly with space being less of a critical factor in

but over the control of communication

tured around the bipolar opposition of

the contemporary architectural context the role

flows that affect behavior while their

the Net and the Self;the Net denotes

of the architect in the forming of public space

strategic intentions are kept hidden as

the network organisations replacing

is now more than ever one of connections, one

much as possible”(Habermas, 1989)

vertically-integrated hierarchies as the

of information and the logical representation

dominant form of social organization, the

of it. //

In this we can see a shift in modalities of dis-

Self denotes the practices a person uses in

tribution of power, shifting from Foucauldian

reaffirming social identity and meaning in

environments to rationally critic social spaces,

a continually changing cultural landscape.”

to societies controlled by mass-media under

(Castells, 1996)

capitalism. Information now seems to be the most prevalent object for control, which has

On the other hand Vogelaar(2010) argues that

Sources: >> Nolli, Giambattista, Pianta Grande di Roma, 1784 >> Deleuze, Gilles, “Postscript on the Societies of Control”, 1990 >> Deleuze, Gilles, “Foucault”, 1986 >> Hauptmann, Deborah “Architecture & Mind in the Age of Communication and Information”, 2010 >> Lazzarato, Maurizio “The Concepts of Life and the Living in the Society of Control”, 2006 >> Habermas, Jürgen “The structural transformation of the public sphere”, 1989 >> Venturi, Robert, “Learning from Las Vegas (with Denise Scott Brown and Steven Izenour)”, 1972 >> Castells, Manuel, “The Rise of the Network Society, The Information Age: Economy, Society and Culture Vol. I”, 1996 >>Vogelaar, Frans & Sikiaridi, Elizabeth, “Idensity”, 2010 >> Bohman, James; John Michael Roberts, “Expanding dialogue: The Internet, the public sphere and prospects for transational democracy”, 2004

implications for Public Space. As outlined in

urban/architectural space and information

Venturi’s writings, Las Vegas’ Public Space offers

networks are not necessarily mutually exclusive.

insight into how symbolism in architecture

For one, mobile telephony in open urban spaces,

represents information.

intermingles private and public space. Devices capable of augmented reality provide a layer

Most of the theorists of modern architecture

of information on top of the physical reality,

are speaking about space. It is space which lets

providing a fuzzy combination of the two.

architecture clearly be distinct from painting,

Whereas symbols would guide one in an era of

sculpture and literature. But the architectural

commercialism, the representation in an age

language in Las Vegas does not talk about space,

of informationism is placed on a different level.

it talks about symbols. Symbols which are used

Navigating the physical world as an instance

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

23

The digital and the tangible world are increasingly influenced by oneanother. How can this influence the way we perceive the ‘real’world?

adding layers Thomas Dillon Peynado

Since the emergence of the digital world, the

The focus here lies on Layar and it’s uses. It is cur-

The second one is UAR. This application is a

use and relevance of our cities public spaces

rently the largest augmented reality browser in

product of the NAi (Netherlands Architecture

has changed. The relevance of our tangible

the market with more than 1 million users. Layar

institute). This application offers an insight in the

spaces i.e. our squares and parks is openly being

functions as a platform for various augmented

architecture around you by showing functions of

questioned, as the digital world is gaining impor-

reality applications ranging from games to

the current, the past, the past and the alternative

tance and increasingly takes over as a medium

house agent information and architecture. It

environment.

in our social lifes. There are also, however, new

uses GPS, an internet connection and a digital

applications aiming at changing and offering

compass to discover your location and direction.

The current environment: What buildings are

new experiences in the outside ‘real’ world.

What opportunities do such developments

around you and what is their function? Or who

This ranges from playing 3D augmented reality

entail?

was their architect? It offers you information

gamessuch as pacman to getting information

about them and in some cases can link you to

about a tangible object. The latter specifically

This question can only be answered by observ-

the buildings’ or the design bureau’s web page

means to offer a new dimension to the world and

ing several functions available. The first one

giving you more information.

as such could strengthen it’s relevance and our

to be discussed is the Funda application. With

The past: What buildings used to be here? What

knowledge about the world. Not by entering

this one you can not only acces the popular

were they built for? Why are they no more? It

queries on a search engine or on Wikipedia, but

Funda home sale website but it shows you which

offers an insight in the history of certain places

by actually requiring you to visit the specific

houses are for sale near you and their price tag

in the city and the transformation of the city.

object. These operate by collecting information

and specifications, just like on their website.

With this you can view archived images and

that’s either readily available or from archives and connecting them to the location. This can

‘What are they building and what will it look like?’

all be achieved by pointing a smartphone and it’s camera in the desired direction.

This might come in handy when you decide you

information about the past of the urban space.

want to live somewhere but do not know which

The future: What are they building and what will

They all have one thing in common, namely,

homes are available. When viewing the building

it look like? Why are they building this? What

they all use an augmented reality. This means

in question a price tag and info card pops up

will the specifications be? This offers an insight

that a digital layer is placed over the world. In

telling you more about it. Some drawbacks are

into what the urban landscape will look like in

this article, the focus lies on augmented reality

that it requires a high accuracy, which cannot

the future.

on a smartphone, which rely on so called ap-

always be provided and that not all houses are

plications. Examples of these are Layar, Wikitude

on Funda.

The alternative: What other designs were there?

and Mixare.

From left to right: Koopgoot with BT Tower under construction, the augmented reality logo and the BT Tower model as shown on the UAR application

24

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

Why weren’t they chosen? Did people agree with

Architectuur initiatief in ‘s-Hertogenbosch)

An example of this approach is the N building

this? It enables one to experience the decision

speaks of an individual tour scheduled right after

in Tokyo, Japan. This building in a commercial

process by viewing the criteria on which the

the launch. More cities have shown interest in

district has a QR code, a 2d code widely used in

buildings were tested and understand the

participating in UAR, like the Hague and Almere

Japan, incorporated in the facade. It’s architects,

purpose of the current choice better.

to also be able to show their sometimes hidden

Teradadesign architects, chose to do this to avoid

qualities to improve tourism.

the placement of billboards on the building as

According to the NAi the purpose of UAR was to

the QR code will provide the information. They

take the museum collection outside it’s walls and

There are however some drawbacks to this

foresee a future in which the facade disappears

thereby making it more available to the public.

application. The first is, course, that the only

leaving the user an opportunity to interact with

“It has become a broadly supported in which

way to use this application is with a smartphone

the interior and having an incentive to go inside

many organizations co-operate: architecture

with the iPhone 3GS or iPhone 4 operating system

without actually being inside. As so it’s possible

centres, art institute’s, city archives, museums,

or an Android phone with good location capa-

to read tweets( messages posted on twitter) from

municipality and commercial organizations.”

bilities, the second is that GPS is not always that

people within the building and by pointing your

(NAi press page)

accurate in densely built areas with as a result a

camera on a specific floor you are also offered a

wrongly placed 3D model or tag.

view in to the merchandise sold or the activity

This application works on a Wikipedia-like

you can engage in on a certain floor.

basis(NAi). This means that anyone can upload

So what can these developments entail? With

models and that users can correct one an-

the Funda layer you have acces to a house agents

Both of these approaches are setting root in

other (NAi). This gives architects the possibility to

building database in your vicinity, making it pos-

our current lives ranging from activities only

showcase their projects in real life without extra

sible to explore the environment in it’s physical

available on layar to contests to which you can

costs, as no signs or advertising are needed.

form whilst also having acces to the specifics

only subscribe by scanning a 2d code. Now

Currently UAR is available in 2 cities: Amsterdam

your (future) agent has about the building. And

that they are also changing the possibilities in the tangible environment in ways ways that we

‘New buildings can also be built incorporating augmented reality features.’

can see with a handheld device, layar, and ways that we can also notice without, 2d codes on building façades the digital world is becoming

and Rotterdam. It is however expected to

UAR offers you an urban experience by sharing

more intertwined with our own physical world.

expand rapidly with ‘s-Hertogenbosch adopt-

the projects in progress with you as well taking

We are heading towards a world that allows

ing UAR on the 18th of March 2011 and Utrecht

you back in time and giving reasons for which

more interaction, whilst providing us with more

in April 2011. These cities are hoping to show

something has or hasn’t been built, altered or

information//

more of their selves by making a lot of informa-

removed. These kind of applications can offer

tion available to all (with a smartphone). There

you a fuller experience of your environment

are even tours you can take in these cities:

without requiring prior in depth knowledge of

ARCAM (ARchitecture Centre Amsterdam) for

the matter.

example announces it has made tours through Amsterdam-Noord so you can see the constant

There is however also an entirely different ap-

evolution of this part of the city whilst BAi (Bosch

proach to the use of augmented reality in the built environment. In the case of Layar it has mostly been about augmented reality layers that have been fit on existing buildings using location software. There is also an entirely different approach possible. The building can be designed to have an extra layer of information.

Sources: >>http://www.bai-denbosch.nl/UAR_DENBOSCH.html (last viewed on 13 March 2011) >>http://www.e-architect.co.uk/tokyo/n_building_tokyo. htm (last viewed on 13 March 2011) >>http://www.arcam.nl/evenementen/programma_ nl.html (last viewed on 13 March 2011) >>http://www.nai.nl/tentoonstellingen/webtentoonstellingen/item/_rp_kolom2-1_elementId/1_818271 (last viewed on 13 March 2011) >>http://www.nai.nl/content/597441/zien_wat_er_niet_is (last viewed on 13 March 2011) >>http://site.layar.com/company/overview/(last viewed on 13 March 2011) Image sources: > http://teradadesign.com/home.html (last viewed on 13 March 2011) > http://augmentedrealitylogo.com/ (last viewde on 15 March 2010

the N Building in Tokyo, tweets received from people within the N Building

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

25

Door de opkomst van de sociale media is de maatschappij veel veranderd. De wijze waarop mensen met elkaar omgaan is drastisch veranderd. Wat voor invloed heeft dat op het gebruik van de openbare ruimte? Is het ontwerpen van pleinen nog zinvol tegenwoordig?

pleinen van nu Elena Grigore

Historisch gezien zijn pleinen het hart van het stedelijke leven, vol met mensen die ontmoeten om samen met elkaar tijd te besteden en het laatste nieuws te horen. Het was tegelijkertijd de plaats waar de belangrijkste bestuursgebouwen stonden, en de plek waar de handelsman zijn producten verkocht. Tegenwoordig is het gebruik van pleinen sterk verminderd. Ik heb zelf gemerkt bij de Grote Markt in Delft: zelfs op zonnige weekenddagen wordt het plein gebruikt voor zijn horeca voorzieningen en kleine winkels. De vlakte van het plein is bijna altijd vrijwel leeg. Nu komt natuurlijk de vraag of dit proces ook voor andere pleinen geldt. En als het zo is, waarom is het gebruik van pleinen op deze manier ontwikkeld?

De maatschappij zelf is in de laatste jaren heel veel veranderd. Door de snelle technologische ontwikkeling zijn er nieuwe middelen van communicatie ontwikkeld: de sociale media. Veel mensen besteden een groot deel van hun tijd op facebook, twitter, of skype om met vrienden samen te komen. Fysisch contact komt op de tweede plaats te staan. Hebben pleinen dan hun betekenis van sociale ontmoetingsplekken verloren? Is het nog zinvol om pleinen te ontwerpen, en wat kan er gedaan worden om de oude pleinen weer levendig te maken? Om deze vragen te kunnen beantwoorden is het nodig om te kijken hoe pleinen door de tijd zich hebben ontwikkeld en welke factoren hierop invloed hadden. Ook is het belangrijk om naar de verschillen tussen vroegere en huidige pleinen te kijken.

Een van de eerste vormen van een plein is de Griekse Agora die eind 5de eeuw v. Chr. is verschenen. Dit bestond uit een grote openbare ruimte die gedeeltelijk door bestuursgebouwen,

Van boven tot onder: Plattegrond van de griekse agora; Plattegrond van de romeinse fora; Ruines van de Romeinse fora; Ingang tot het forum.

tempels en stoas omgeven was. Hier vonden alle belangrijke collectieve activiteiten plaats: van handel en politieke debat tot aankondigingen,

26

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

religieuze processies en sportwedstrijden.

Maar de voornaamste verschil met de agora is

intimideren. Deze monumentale dimensie komt

De agora was het centrum van het stedelijke

de monumentale dimensie, elke keizer bouwde

ook in latere pleinen heel vaak voor.

leven(Watkin, 2001).

zijn eigen forum, met een tempel en soms een triomfboog. Het forum van Trajanus (het groot-

Tijdens de Renaissance wordt de klassieke orde

Later, rond de 2de eeuw v. Chr. hebben de

ste van alle fora) bevatte ook een basilica, twee

van de Romeinse wereld opnieuw ondekt.

romeinen hun eigen variant op de agora

bibliotheken en de zuil van Trajanus. Deze zuil

Een beroemd plein is Piazza del Campidoglio

ontwikkeld: het forum. Een interessant verschil

is voorzien van een gebeeldhouwd fries waarop

bij de Capitolijnse heuvel in Rome. Dit is door

met de agora is dat het forum niet meer voor

de dacische oorlogen afgebeeld zijn (Watkin, 2001)..

Michelangelo ontworpen in de 16de eeuw. Het

sportwedstrijden diende: deze werd door een

Dit allemaal heeft de rol om de macht van de

plein wordt monumentaal door de trappenhuis

nieuwe gebouw, het colosseum gehuisvest.

keizer te laten zien, en de bevolking hiermee te

Cordonata: dit is een soort steile straat die van Piazza del Aracoeli naar Piazza del Campidoglio leidt. In het midden staat een ruiter beeldhouwwerk van Marcus Aurelius. Dat komt doordat men dacht dat hij Constantijn was, de eerste christelijke keizer van de Romeinse Rijk (Wikipedia, 2011)

. Daardoor, en ook door de mooie palazzi

die aan het plein grenzen, is er gepoogd om de macht van de kerk en de adel te laten zien. In deze zin is Piazza del Campidoglio vergelijkbaar met de Romeinse fora. Het grootste verschil zit in het feit dat dit plein niet voor een bepaalde politieke figuur ontworpen is, maar voor de collectieve macht van de adel en kerk.

Een van de meest indrukwekende pleinen van de Barok is Sint Pietersplein, in Rome. Het plein is herontworpen door Bernini in de 17de eeuw, onder leiding van Paus Alexander VII (Wikipedia, 2011).

Het plein ligt bij de Basilica Sint Pieter, en het doel ervan was “dat het grootste aantal mensen konden zien van de paus zijn zegen te geven�

Het plein is door enorme ronde colonnades omgeven en in het midden staat een Egyptische obelisk die vroeger bij het Circus van Nero stond (Wikipedia, 2011). Dit monumentale plein is dus voornamelijk voor religieuze aankondigingen bedoeld. De macht van de kerk speelt hierin een grote rol.

Deze voorbeelden laten zien dat de voornaamste functie van pleinen voor lange tijd was om de macht van bepaalde maatschappelijke groepen te laten zien. Hier kwamen mensen samen om aankondigingen te horen. Een andere belangrijke functie was die van markt: de meeste tijd zat het plein vol stallen en handelslui.

Maar gelden deze functies nog steeds? Macht laten zien past niet zozeer in een democratische seculiere maatschappij. En aankondigingen Van boven tot onder: Piazza del Campidoglio; Sint Pietersplein; Potsdamer Platz.

worden nu heel vaak via de TV of via internet bekeken. Pleinen worden nog steeds voor hun marktfunctie gebruikt. Toch is dat geen primaire behoefte meer, met al de supermarkten en winkels die zo’n groot aanbod hebben. Is het

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

27

Van links tot rechts: Potsdamer Platz; ‘s nachts; overkapping van het plein; 3D foto van Potsdamer Platz

dan nog relevant om pleinen te ontwerpen?

de oude pleinen, waar de macht van de kerk of

religieuze processies en sportwedstrijden.

In de 20e eeuw is veel geexperimenteerd met

adel werd laten zien. Want in onze maatschappij

Met de tijd hebben openbare gebouwen

nieuwe typen pleinen. Een voorbeeld van een

spelen grote bedrijven een heel belangrijke

zich gespecialiseerd om deze functies apart

heel succesvolle contemporaire plein is het

rol. Ook de aanwezigheid van winkel en horeca

op te nemen: Handel werd door de winkels

nieuwe Potzdamer Platz in Berlijn. Dit is een

voorzieningen doet te denken aan de rol van het

opgenomen, religieuze processies vinden plaats

herontwikkelings project, waarbij de senaat

plein als marktplaats.

in de kerk, en sportwedstrijden op het stadion.

de vlakte in vier verdeeld heeft, en elk deel aan

Aankondigingen en debat gebeuren meestal

een grote investeerder heeft verkocht. Dit zijn

Toch zijn er duidelijke verschillen tussen

op de TV en via internet. Sociale media speelt

Daimler-Benz, Sony, Beisheim en Park Kolon-

Potzdamer Platz en oudere pleinen. Vroeger

een grote rol hierin: op veel websites worden

naden. Sony heeft zijn Europese Hoofdkantoor

werd het vlakte van het plein voor die functies

bepaalde onderwerpen besproken, en iedereen mag zijn of haar mening vertellen via ‘post com-

‘De voornaamste functie van pleinen was voor lange tijd om de macht van bepaalde maatschappelijke groepen te laten zien.’

ment’. Verder kunnen mensen via allerlei chat programmas met elkaar van alles en nog wat bespreken. Internet neemt soms ook de andere functies over: we kunnen winkelen via internet,

hier gebouwd, en de andere hebben ook

gebruikt: de markt bevond zich op het plein, en

sportwedstrijden bekijken, online games spelen,

grote kantoren bij dit plein. Verder bestaat de

niet in de gebouwen hiernaast. Ook als mensen

enz. De reele ruimte van het plein wordt vervan-

bebouwing uit de Arkaden mall met 133 winkels

voor een aankondiging zich vergaderde,

gen door virtuele middelen, met internet als een

en restauranten, 4 grote hotels, de grootste

gebeurde dit op het plein. Maar bij Potzdamer

nieuwe agora van de contemporaire wereld.//

Europese casino, 3 bioscopen en een theater.

Platz, en bij de meeste huidige pleinen gaat

‘Een opvallende ontwikkeling is dat het plein met de tijd steeds neutraler werd.’

Dit reusachtige en gevarieerde programma

het alleen om de functies van de gebouwen,

zorgt dat het plein altijd vol mensen zit: het

het plein wordt alleen gebruikt om van de ene

trekt ongeveer 70000 bezoekers per dag aan,

gebouw naar de andere te gaan. Het plein werd

en de cijfer stijgt tot 100000 in het weekend

dus meer afhankelijk van de ernaast liggende

(Wikipedia, 2011)

. Dit plein is dus een enorme succes

voorzieningen. Dit roept vragen ten opzichte

geworden. Het is opvallend dat de Potzdamer

van duurzaamheid, want de functies kunnen

Platz wel een aantal overeenkomsten met de

snel met de tijd veranderen, terwijl de vorm van

oude pleinen vertoont. De vier bedrijven heb-

de openbare ruimte dezelfde blijft.

ben grote kantoren aan het plein gebouwd.

28

Door de aanwezigheid van veel voorzieningen

Een andere opvallende ontwikkeling is dat

wordt het plein heel veel gebruikt. En daardoor

het plein met de tijd steeds neutraler werd.

wordt er een grote reclame aan die bedrijven

De Griekse agora werd voor alle stedelijke

gemaakt. In die zin is dit plein vergelijkbaar met

collectieve activiteiten gebruikt, zelfs ook voor

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

Bronnen: >> Watkin, D, 2001, “De Westerse architectuur. Een geschiedenis.”, p49-50, p68-69.

Websites: >> Wikipedia, 13-03-2011, <http://en.wikipedia.org/wiki/ Capitoline_Hill>. >> Wikipedia, 13-03-2011, < http://en.wikipedia.org/wiki/ Saint_Peter’s_Square >. >> Wikipedia, 13-03-2011, < http:// http:// http:// en.wikipedia.org/wiki/Potsdamer_Platz.

Afbeeldingen: >> PlanetWare, 15-03-2011, <http://www.planetware. com/map/agora-map-gr-agor.htm> >> Watkin, D, 2001, “De Westerse architectuur. Een geschiedenis.”, p69. >> Italian Geographic, 15-03-2011, <http://www.italiangeographic.com/gallery/08.jpg> >> 13-03-2011, <http://philip.greenspun.com/images/ pcd0795/piazza-del-campidoglio-35.tcl?> >> HolySee (Vatican City), 13-03-2011, <http://www. paxgaea.com/VaticanCity.html>. >> Berlin Tourist Information, 13-03-2011, <http://www. ieee-icnp.org/2004/pages/Berlin/pic_17.htm> >> 13-03-2011, < http://www.earth-photography.com/ Countries/Germany/PP_subgallery/Germany_Berlin_ PotsdamerPlatz7.html> >> 13-03-2011, www.googlemaps.com

Dagelijks werken van 9 tot 5 op kantoor is door de huidige techniek achterhaald en is onder andere een van de oorzaken van het fileprobleem. Tijd voor verandering in de werkomgeving!

Maar wat zijn de alternatieven?

waar moeten we werken?

Thijs Bennebroek

Een paar maanden geleden was er een tv-

vervolgens gezamenlijk in de file of in een

dagindeling kunnen kiezen. Hierdoor kunnen

commercial te zien waarin een verzekeraar zich

overvolle trein te staan.

zij spitsuren en files mijden, wat uiteraard tot

afvraagt: “waarom werken we elke dag van 9

tijdwinst leidt. Een ander mogelijk voordeel is

tot 5 op kantoor om vervolgens ‘s ochtends

Stichting Natuur en Milieu ziet hier graag

dat ouders thuis kunnen werken en hun kind

en ‘s avonds met zijn allen in de file te staan?”.

verandering in. Als het aan hen ligt begint

dus niet meer naar de kinderopvang hoeven te

Deze vraag zette mij aan het denken. Het

iedereen zo snel mogelijk met ‘het Nieuwe

sturen. Ook werkgevers hebben veel voordelen,

lijkt een enorm achterhaald idee maar toch

Werken’. Het Nieuwe Werken gaat er vanuit

onder andere dat ze minder kantoorruimte

werkt een groot deel van de Nederlandse

dat jij zelf bepaalt wanneer en waar je werkt,

nodig hebben.

beroepsbevolking op deze manier. Maar waarom eigenlijk? Waarom werkt men, in tijden waar we overal online kunnen zijn, nog

‘Ook qua werkwijze lijkt Google op een universiteitscampus: hiërarchie ontbreekt.’

steeds van 9 tot 5 op kantoor? Kunnen we niet zelf bepalen waar, wanneer en hoe we willen

in tegenstelling tot mensen afrekenen voor

Toch zijn er ook nadelen. Allereerst vergt het

werken, zolang we maar werken? Wat zijn de

het aantal uren dat ze op kantoor zitten. Door

veel discipline van de werknemers om privé

alternatieven voor het kantoor? Op zoek naar

nieuwe technologieën als smart phones,

en werk gescheiden te houden, de drang om

de nieuwe werkplek.

mobiel internet en teleconferencing kunnen

tijdens je vrije tijd toch nog even iets af te maken

mensen tegenwoordig veel flexibeler werken

is groot. Daarnaast ontvangen veel mensen

Het Nieuwe Werken

dan voorheen en zijn ze niet meer gebonden

hun klanten niet graag thuis, en vergaderen

Iedereen kan zich wel een voorstelling maken

aan een vaste werkplek. De stichting beweert

met drukke kinderen om je heen werkt niet erg

van een klassiek kantoor. Mannen in pak,

dat het Nieuwe Werken werknemers meer

productief. Om dit soort problemen te ontwijken

werkend op hun computer achter hun bureau.

verantwoordelijkheid geeft en hen gemiddeld

zou men naar smartworkcenters kunnen gaan.

Verschillende afdelingen binnen een gebouw,

acht procent produc tiever maak t. Deze

Dit zijn werkplekken met alle gemakken van

vergaderen in aparte vergaderzalen en bijpraten

verhoogde productiviteit is deels terug te

een kantoor, verspreid over het land. Men gaat

bij de koffieautomaat. Werken van 9 tot 5 om

leiden naar het feit dat mensen voor een eigen

simpelweg naar de website, kiest in welke stad

De Google-campus, oftewel Googleplex

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

29

hij wil werken en reserveert een werkplek of vergaderzaal.

Ook kan je lang niet in alle sectoren dit principe van werken toepassen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de zorg, het onderwijs en de industrie. Toch zijn ook in deze sectoren veranderingen aan het optreden die kunnen leiden tot een flexibelere werkomgeving. Bij het Amerikaanse luchtvaarten defensiebedrijf Lockheed Martin bijvoorbeeld gebruiken ze virtual reality om het prototype van de F-35 Lightning 2, de voormalige Joint Strike Fighter, te ontwikkelen. Hierdoor kunnen meerdere mensen tegelijkertijd aan een prototype werken zonder er daadwerkelijk een te bouwen, wat uiteraard veel kosten scheelt.

Momenteel moet men nog in dezelfde zwarte Werken in virtual reality bij Lockhead Martin

ruimte zijn met een ‘motion-capture’ suit aan, maar wellicht kan men in de toekomst vanuit

gesteld zodat men zich gemakkelijk kan

dat ze binnen de bedrijfsstructuur passen. Ze

zijn eigen keuken met collega’s van over de hele

verplaatsen tussen de twintig gebouwen op

moeten de juiste houding hebben: “ik wil hier

wereld tegelijkertijd aan hetzelfde prototype

de campus.

zijn” in plaats van “vijf uur, naar huis”.

werken.

Ook qua werk wijze lijk t Google op een

Het lijkt een ideale werkomgeving bij Google,

universiteitscampus: hiërarchie ontbreekt.

en dat de werknemers tevreden zijn - ze

Campus

Medewerkers van Google werken in kleine

krijgen deels uitbetaald in aandelen - blijkt

Tegenover dit vernieuwde thuiswerken staat

groepen aan specifieke projecten waarvoor

uit het uitzonderlijk lage ontslagcijfer van vier

het campus-idee. Hier lijken kantoren meer op

ze geen toestemming aan meerderen hoeven

procent per jaar. Toch zijn er ook hier nadelen.

universiteitscampussen waar men gemiddeld

te vragen. Vaak weten ze niet eens wie de

Doordat werknemers liever op hun werk zijn

van 8 tot 10 aanwezig is, vergelijkbaar met onze

verantwoordelijke voor hun groep is. Op deze

dan thuis, staan veel gezinnen onder druk. Dat

eigen faculteit: alles mag er, als je uiteindelijk

manier wordt kantoorpolitiek zo veel mogelijk

de Google-koks beter en exotischer koken dan

maar hetgeen doet waarvoor je er bent.

beperkt en wordt de traditionele verticale

menig echtgenoot verergert deze problemen

rangorde binnen een bedrijf horizontaal:

alleen maar.

Het beroemdste voorbeeld van zo’n werkcampus is het Google complex, oftewel Googleplex. Dat de werknemers hier het grootste deel van de

‘Ze moeten de juiste houding hebben: “ik wil hier zijn” in plaats van “vijf uur, naar huis”. ‘

dag aanwezig zijn is te danken aan de vele faciliteiten. Er zijn twee buitenzwembaden

collega’s beoordelen elkaar. Door dit gebrek

Ontwerpen

met badmeester, er is een fietsenmaker,

aan sturing, wil Google de innovatie binnen het

Een andere aanpak in de organisatie van de

automobilisten kunnen gratis hun olie laten

bedrijf aanjagen. Om dit verder te stimuleren zijn

werkomgeving vraagt ook om een andere

verversen en op de campus is zowel een huisarts

er ook geen vaste werkuren per dag, men heeft

aanpak in het ontwerpen van werkplekken.

als een masseuse aanwezig. Daarnaast zijn er

alleen een voorgeschreven aantal werkuren

Met het Nieuwe Werken bepaalt de werknemer

zeventien restaurants waar koks klaarstaan om

per week. Ook is er de twintig-procentregel,

zelf waar hij werkt. Als hij dit thuis doet, is hij

24 uur per dag, gratis, voor de werknemers te

die inhoudt dat werknemers, inclusief koks

natuurlijk zelf de ontwerper van zijn werkplek.

koken. Er is expres gekozen voor veel kleine

en telefonisten, één dag per week naar eigen

Toch zie je ook veel mensen buitenshuis

restaurants zodat de koks gedwongen worden

voorkeur in mogen vullen. Op deze manier zijn

werken: in de speciaal daarvoor bestemde

bescheiden hoeveelheden te koken en zo min

producten als Gmail en Google Earth ontstaan.

smartworkcenters of gewoon in cafés. Deze plekken worden wel door ontwerpers ingericht

mogelijk te verspillen. Ook is het geen opvallend

30

beeld dat men hun hond uitlaat op het terrein

Door deze structuur is Google door het

en van hen wordt nu veel flexibiliteit verwacht:

van Google, het meenemen van je huisdier

Amerikaanse tijdschrift Fortune verkozen tot

een tafel in een café dient niet meer slechts om

wordt namelijk aangemoedigd.

beste werkplek van de Verenigde Staten. De

aan te zitten en koffie te drinken, maar moet ook

populariteit wordt ook onderstreept door de

een goede werkplek worden.

Het beeld van een universiteitscampus wordt

3000 sollicitatiebrieven die Google dagelijks

versterkt door de vele honderden fietsen die er

binnen krijgt. Slechts één op de duizend

Ook bij het campus principe wordt veel

zijn. Omdat auto’s verboden zijn op Googleplex,

wordt aangenomen. Sollicitanten worden niet

flexibiliteit verwacht. In tegenstelling tot het

worden deze fietsen aan iedereen beschikbaar

geselecteerd op hun kunde, maar op het feit

traditionele kantoor, waar iedereen vaste

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

kantooruren heeft, bepaalt men zelf wanneer

Resultaat

ze aanwezig zijn op de campus. Hierdoor krijgt

Zelfstandig thuis werken of zoveel mogelijk

de ontwerper niet meer te maken met een

activiteiten clusteren op een campus. Het zijn

programma van eisen waarin een vast aantal

de twee uitersten van nieuwe werkomgevingen.

werkplekken, onderverdeeld in een aantal

Deze uitersten treden naast elkaar op; de ene

kantoren, zijn vastgesteld. De opdrachtgever

manier van een bedrijf structureren sluit de

wil namelijk geen loze werkplekken, maar

andere niet uit. Ook zijn het natuurlijk niet

op piekmomenten wel genoeg werkplekken

de enige mogelijkheden om je bedrijf in te

hebben voor alle medewerkers. Dit is een

richten. Maar wat deze uitersten gemeen

herkenbaar probleem bij bijvoorbeeld de

hebben en samen aantonen, is dat door nieuwe

Bouwkunde faculteit. Hier wordt veel geklaagd

technologische ontwikkelingen het traditionele

over te weinig onderwijsruimte voor alle

werken van 9 tot 5 achterhaald is. De geboden

studenten terwijl veel werkplekken leeg zijn.

alternatieven kunnen huidige problemen,

Automatiseringsbedrijven zijn momenteel

zoals files, kleiner maken en verhogen de

bezig met de oplossing voor dit probleem.

productiviteit en creativiteit van de werknemers.

Zij ontwikkelen een systeem waarbij je moet

Werknemers zullen zelf bepalen wanneer ze

inchecken als je een gebouw binnenkomt, zodat

werken. Want uiteindelijk gaat werken niet om

je vervolgens een werkplek toegewezen krijgt.

het maken van uren, maar om het resultaat.//

Dit kan met een pasje maar zou bijvoorbeeld ook kunnen met je smart phone. Denk hierbij aan een praktische toepassing van bijvoorbeeld een programma als Foursquare.

Bronnen >> Staps, Freek. (2008). Googlyness. In: NRC Handelsblad, 9 februari 2008. >> Nuijsenburg, P. van. (2010). Iedereen wordt beter van het nieuwe werken. http://www.intermediair.nl/artikel/ het-nieuwe-werken/193438/iedereen-wordt-beter-vanhet-nieuwe-werken.html Laatst bezocht: 13 maart 2011 >> Stichting Natuur en Milieu. (2010). Brede coalitie start campagne. http://www.snm.nl/page. php?pageID=88&itemID=5979 Laatst bezocht: 13 maart 2011 >> http://www.hetnieuwewerkendoejezelf.nl >> http://www.w-smartwork.nl

Nu het internet niet meer weg te denken is uit onze samenleving, lijken ook de architecten langzaam overstag te gaan. Maar hoe gaan zij om met deze, sinds de jaren ’90, opkomende mediavorm?

de architect op het web Noor Debets

Architecten maken hun eigen reclame. Zodra

kunnen zetten, maar computerprogramma’s

tot meer informatie. En overzichtelijkheid is een

een gebouw immers is gebouwd, is dit een

als MAYA, AutoCAD en Sketch-Up worden

pre. Met een paar klikken is een plattegrond op

gigantisch uithangbord voor het verantwoor-

meer en meer gebruikt. Ze lijken preciezer

te vragen. Meer verwijzingen geven te snel een

delijke ontwerpbureau. Dat daarnaast foto’s en

en sneller te werken en de programma’s kun-

web aan lastige opties en een internetgebruiker

artikelen uit kranten en architectenbladen voor

nen een perfect beeld van de werkelijkheid

is maar kort geïnteresseerd. Men is ongeduldig.

extra naamsbekendheid zorgen, is al jaren be-

nabootsen. De klant wordt zo nog sneller tot

kend. Architecten gaan nu langzamerhand ook

de nog te bouwen architectuur aangetrokken.

Dat architecten neigen naar een zekere strak-

via de computer communiceren. Internet speelt

Om nog meer potentiële klanten aan te kun-

heid komt sterk naar voren in de startpagina’s.

daarbij een belangrijke rol. En dat is nieuw.

nen spreken, leren de architectenbureaus het

Waar, in de jaren ’90 en begin 2000, veel kleur

internet de laatste jaren steeds beter kennen.

nog in zekere mate hip was, lijken nu de rechte

Vroeger was het potlood hét communicatie-

Het web is immers van iedereen. En wat eerst

zwartwit lijnen met een heldere foto vaker te

middel van de architect. Nog steeds is dit een

bij veel mensen als speeltje werd gezien, lijkt

worden gebruikt. Want, zoals eerder vernoemd,

belangrijke tool om beelden snel op papier te

nu de hele samenleving in zijn greep te heb-

het beeld is bepalend.

ben. Het internet begon rond de jaren ’60 als middel om computers aan elkaar te linken en

Door de jaren heen zijn de internetsites com-

van een afstand te kunnen besturen. Inmiddels

plexer geworden. Uit de site waybackmachine.

heeft men door de Apples en Berries 24/7 de

org, een bibliotheek met een schat aan, sinds

mogelijkheid het web op te gaan en zodoende

1996 opgeslagen webpagina’s, blijkt duidelijk

enorme bulken aan informatie op te vragen.

dat er langzaam steeds meer kleur, geluid en

Het internet is dezer dagen een mediavorm die

bewegend beeld op de, steeds ingewikkelder

meer dan vaak geraadpleegd wordt. Het aantal

wordende, webpagina’s worden gezet. Ook

digibeten neemt af en de nieuwe generatie van

architectenbureaus doen hier aan mee. Zo laat

de zogenaamde screenagers neemt toe.

OMA de gekleurde teksten vliegend het beeld in schuiven en heeft Mecanoo een heus kopje

Hoe staan de architecten in deze nieuwe digitale

met ‘Video’ op de site geplaatst.

verandering? De reeds gevestigde architect is immers ooit opgeleid met een ander idee ten

Nog een stap verder in de ontwikkeling van

opzichte van het te presenteren portfolio.

het internetgebruik is die van de sociale media.

De gereedschapskist was destijds anders. Uit

Sociale media is ‘booming’. Wat begon als een

gesprekken met verschillende architecten, bleek

speeltje voor jongeren, met sites als Hyves en

dat de bestaande internetsites pas sinds een

Facebook, lijkt nu ook door de oudere generatie

jaar of anderhalf echt worden bijgehouden. Het

te zijn overgenomen. Serieuze contacten kun je

‘Wat eerst bij velen als speeltje werd gezien, lijkt nu de hele samenleving in zijn greep te hebben.’

32

internet heeft een nog niet zo’n grote prioriteit.

inmiddels via LinkedIn leggen en met Twitter,

Men heeft immers een tijd zonder gedaan,

‘the best way to discover what’s new in your

dus waarom vernieuwen? De bekeken sites,

world’, blijf je dagelijks op de hoogte van het wel

behorende bij de ondervraagde bureaus, zagen

en wee van honderden personen. Sociale media

er tamelijk eenvoudig uit. Strakke lijnen met veel

vormen, kort gezegd, groepen van mensen met

beeldmateriaal. Het plaatje moet in eerste in-

dezelfde interesses. Bedrijven spelen hierop in

stantie bevallen. Pas daarna is er de mogelijkheid

door met de juiste reclame bij de juiste commu-

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

nities klanten te werven. Deze nieuwe vorm van media lijkt inmiddels niet meer weg te denken uit de samenleving. Eventjes achter de computer kruipen om de facebookpagina te checken is voor menigeen een gewoonte geworden. En het, via het Hyves bekende, ontvrienden is een nieuw woord in de Van Dale. Maar blijft dit een hype of wordt het een onderdeel van ons leven.

Is het net zo blijvend als de mobiele telefoon?

Of verdwijnt het net zo plots als Second Life, een heel nieuw leven op internet dat door heel wat deskundigen als een groot succes werd beschouwd. Tegenwoordig hoor je er niets meer van. In hoeverre moet je daarin mee? Grote bedrijven werden bij Second Life geadviseerd gebouwen te kopen. Te investeren. Maar het uiteindelijke nut bleef uit. Rem Koolhaas twittert nu. Maar trekt hij daarmee ook extra klanten?

Het lijkt van wel. Grotere bureaus als Onix en deZwartehond zijn ook aan het twitteren geslagen en verwijzen met groot gemak naar nieuwsitems op de eigen internetsites.

Langzamerhand komen ook de websites op waarbij architecten zich kunnen verenigen tot een gezelschap van mensen die bezig zijn met architectuur. Het zijn geen algemene sites als Facebook en LinkedIn, maar heuse architectuursites waar alleen, zoals de naam al aangeeft, architectuur wordt gepresenteerd en besproken. De lichtblauw gekleurde startpagina’s Links: Startpagina van de webstie van Hoek & de Wit Architecten anno nu (boven) en die uit 2003 Rechts: Startpagina van de website van JOWA uit respectievelijk 2011 en 2003

van Archello en Archined koppen glanzend

Maar toch, als men goed kijkt, blijken er nog

met ‘jouw connectie met architectuur’ en ‘dé

heel wat verwijzingen naar boek- en magazine-

architectuursite van nederland’. Architectenweb

verkoop te bestaan. Betekent dit dan niet dat er

gaat hier tegenin door aan te geven dat juist zij

stiekem nog veel animo is voor de presentatie op

de ‘grootste’ zijn. Uit de lange lijst van mensen

papier? In hoeverre is de architectuur eigenlijk

die via Facebook aangeven dat ze deze sites ‘erg

gebaat bij de, eerder genoemde, op internet

leuk vinden‘, blijkt nogmaals dat het internet

gebaseerde, vernieuwingen? Opleidingen lijken

inderdaad van iedereen is. Een eigen profiel is

er al langzaam op in te spelen. Zo wordt er bij de

zo gemaakt en bewegende reclames trekken

Bouwkunde aan de TUDelft al in de bachelorfase

stiekem de aandacht. Vele blogs worden gepost

begonnen aan het opbouwen van een digitaal

en onder elk artikel is een optie tot delen via

portfolio. Een masterkeuzevak geeft vervolgens

een sociaal medium. Toch lijkt het niet alleen

meer informatie over het internet. Het draait niet

maar sociaal ‘gezellig’ te zijn. Prijsvragen, die

alleen meer om het portfolio zelf maar ook over

bronnen:

van belang zijn voor de inkomsten van de

de procesgang ervan. Want wat is echt bruikbare

architect, worden netjes uitgeschreven en

informatie? Hoe wil je overkomen op de gebrui-

directe inschrijving is mogelijk. Mooie fotos

ker van het net? De vakken lijken nuttig maar

trekken de aandacht van de klant en de velen

staan nog in de kinderschoenen. De toekomst

links geven gelegenheid tot het maken van

zal uitwijzen of de vaardigheden rond de sociale

verbindingen tussen de verschillende bureaus.

media net zo belangrijk worden als het reken- en

Strak en vliegensvlug staat de volgende pagina

tekenwerk. Want zal de presentatietechniek van

>> http://archined.nl laatst bekeken14-03-2011 >> http://www.archello.nl laatst bekeken 15-03-2011 >> http://www.architectenweb.nl laatst bekeken 15-03-201 >> http://www. waybackmachine.org laatst bekeken 17-03-2011 >> http://facebook.com laatst bekeken 13-03-2011 >> http://hyves.nl laatst bekeken 13-03-2011 >> http://twitter.comlaatst bekeken 16-03-2011 >> http://mecanoo.com laatst bekeken 16-03-2011 >> http://oma.eu laatst bekeken 08-03-2011 >> http://dezwartehond.nl laatst bekeken 08-03-2011 >> http://onix.nl laatst bekeken 08-03-2011

op je beeldscherm.

het handtekenen in de toekomst net zo vervangen worden als het bellen in de telefooncel en het posten van een brief? //

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

afbeeldingen: >> http://www.hoekwit.nl laatst bekeken 13-03-2011 >> http://www.jowa.nl laatst bekeken 13-03-2011

33

indesem /11jury Milou Joosten

Competition: Inside the Jury

David Hosale (working at Hyperbody Research

Due to the limited time for deliberation, we

Since we can remember InDeSem has always

Group), Henriette Bier (teaches at design

split up in two teams. Machiel, Henriette and

selected its participants by means of a selection.

studios within Hyperbody and SpaceLab),

Joris looked at half of the entries and Deborah,

This year was no different and I was honored to

Joris Hoogeboom (chairman of the InDeSem

Mark-David and myself took the other half.

be one of the members of the jury.

board 2011) and myself – Milou Joosten -

Surprisingly, both teams ended up with almost

The brief of the competition was to create

(commissioner of lectures of the InDeSem board

exact the same amount of ‘yesses’, ‘no’s’ and

a physical, architectonic intervention that

2011). We invited Mark-David and Henriette

‘maybe’s’. Forty students did a good job: their

connects the physical and virtual world to

as well, because they both will be workshop

presentation consisted of multiple elements

create or contribute to social interaction. The

leaders during this year’s InDeSem.

(diagrams, schemes, sketches and renderings)

students had to pick a public space in their home

and/or their solution was quite unique. They

town and describe their solution in words and

In less than three hours, we selected the 80 best

were directly put to the pile of ‘yesses’. It was

images. We received more than 120 entries from

entries, using the following criteria:

a bit of discussing which other entries were

students all over the world. But only 80 students

answering the question stated in the assignment;

adequate as well. Because a lot of students came

will be able to participate in the workshop.

spatial/ architectonic value (no gadgets);

up with a more technical solution, consisting of

possibility of contributing to a better functioning

screens, electronic cubes and so on. But we were

On Thursday March 10th, the jury deliberation

public space;

looking for more fundamental solutions. It was

toke place at DSD office. The jury consisted of

contribution to discussion: virtual vs physical

remarkable that the Dutch entries in general

Deborah Hauptman (supervisor of this year’s

;new social developments, etc.;

weren’t that good as the entries from abroad. We

InDeSem), Machiel van Dorst (environmental

reflection on own design, topic discussion;

could see that they didn’t put as much effort in

psychologist and our theory mentor), Mark-

presentation.

their entries as the international students. This came as a slight disappointment. Is it because Dutch students aren’t hungry enough for knowledge? Or are they just overworked? We wanted to look at quality only and that is why we didn’t end up with a perfect ratio of Dutch students and students from abroad. But well…

InDeSem is an International Design Seminar. We as the InDeSem board will manage the practical aspect of the larger amount of internationals than we expected.//

34

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

indesem /11 winners Peter Smisek

Competition: And the winners...

received praise for “coming up with a one

And of course, he adds with a smile, the roof

Few days before the announcement of the

liner that no-one else came up with” and thus

edge of the structure is a screen that displays

competition winners, the Indesem office was

contributing to the debate. [ENTRY 97]

last messages sent by the owner of the phone

abuzz with excitement, anticipation and stress.

So what was the jury looking for? Although few

that is being charged. [ENTRY 49]

On Friday 4thMarch, we have already received

entries were completely original by themselves,

The 80 winning entries were (at the time of

about 85 entries, by the closing time of the

Henriette Bier commented on one of her favour-

writing) displayed along the corridor that runs

competition, Monday 7th March, this number

ite entries “It engages people in both analogue

through Oostserre, attracting quite a large

rose to 125. We all breathed a sigh of relief,

and virtual ways, it encourages interaction with

amount of attention from passers-by. So far,

knowing that we could surely fill up the 80

the object, but also with its other users and

things have run quite smoothly for Indesem,

places originally open in this. After the obliga-

touches on a number of questions posed by the

and the Indesem team (including yours truly) has

tory computer crashes while printing out all of

assignment”. [ENTRY 69]

continued working to make the event a success.

Stay tuned.//

the entries, we handed these to the jury and hoped that the jury would be able to pick the

Another entry, also by a Delft student addresses

80 winners in just under 2 and a half hours on

the necessary public provisions that arise in a

a Thursday afternoon, since right afterwards,

society where people are increasingly spending

we have scheduled a small jury statement and

their time tweeting and facebooking on their

invited the participating students.

smartphones. Machiel van Dorst comments: “By making this charging stations for mobile phones,

Apparently, this was the first time, Machiel van

people are forced to stop for a moment and

Dorst told us, that Indesem competition results

come together and interact in a non-digital way”.

more information Indesem.nl Facebook.com/indesem Twitter.com/indesem

were being announced to straight to the public, instead of just an exhibition and a list of names on the internet. Although not prepared to admit it, we were slightly worried that there would be a very limited turnout and that jury would rather walk away than talk to a completely empty room.

In the end, around 25 students, not including the Indesem committee, turned up to see the jury statements.

“What we saw were many one-liners,” said Deborah Hauptmann, a member of the jury and director of DSD, “but we were looking for entries with more depth and complexity”. And indeed, many of the entries featured screens in public spaces that projected images from all over the world, while quite a few took the idea of projecting facebook statuses and “Likes” onto existing structures. In the end, Hauptmann commended only one one-liner. A Delft student, who decided to let people embed any information they want to share by uploading into the paving, as information for future urban archeologists,

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

35

DP6 is an outstanding Delft based office, residing in one of the former TU buildings. Accompanying various successful projects, the inspiring renovation of their own settlement is not to miss. Richelle de Jong, one of the partners of DP6, explained the story of this unique working space.

@architect: DP6 Sine Celik

What is the first thing you do when you enter

Where does your the name come from?

Can you describe the current situation of this

the office in the morning?

It comes from our birth address: Doelenplein

building in short, how many rooms are there

When i am the first to come I turn off the alarm, I

6. When we moved out of that building we

and how are they functioning?

put on some music and I prepare coffee.

considered adapting our new place to our

Here in the building we have the huge main hall

name but this did not work. The small street in

and three meeting rooms downstairs. In the

What is the story of DP6?

front of our current office lacked a name back

mezzanine we have an informal meeting room

DP6 was founded in 1999 when Chris de Weijer

then. We were wondering if we could make it

for workshops and big sessions. Each monday

and Robert Alewijnse left Mecanoo with a small

“Dynamoplein” because the building is called

morning we have an office meeting where we

group. At first there were eight people, half a

Dynamohal. This was not possible and we kept

discuss our agenda. We also organize a monthly

year later I joined. It started as a small office but

our name as it is. DP6 is where we were born and

office evening. Usually we get together for a

we had a lot of experience in big projects. At the

defines who we are.

workshop or a lecture and that happens upstairs

beginning, our office was next to a park in the

too. Other meeting rooms are for presentations

center of Delft: the Doelenplein. Since 2006 we

to clients and that kind of more formal work.

are at the Professor Snijdersstraat nearby the

Why did you move to your current place?

We use one of our walls as an archive. Together

faculty of Architecture.

When we grew to more than 15 people and

with the wall behind, this cupboard solves the

received more and more projects the office

acoustics as it is made out of sound absorbing

How do you organize your working environ-

became too small. At that time we rented an

materials. Behind this cupboard we have a room

ment?

additional building in Delft. Six people were

for product information samples, the repro, the

The office in the Doelenplein was one big space

working there and sixteen in the main office. We

toilets and of course the kitchen where we have

where we sat together with everyone just

were separated and that was not a good kind

lunch together every day.

like our new place. The open office system is

of working. This way we could lose knowledge.

important for us. We are always trying to avoid

In order to find a new office we took an aerial

Who was responsible for the renovation?

the limits that come with the hierarchy. Direc-

photo of Delft and searched for this kind of big

The renovation project was made by ourselves

tors, designers and trainees can sit and think

halls, where we could work together in one

and Schakel&Schrale as contractors. This build-

together to get the best ideas. Our organization

space.

ing is a listed monument so there are specific

is very flat. We need one space to exchange our

This building that we are residing right now

rules for changes. The mezzanine was a closed

knowledge.

belonged to the former faculty of Electrical Engi-

hall for example but we opened it, there is only

‘Our organization is very flat. We need one space to exchange our knowledge.’ neering. It was called the “dynamohal” because

a light balustrade added for safety. Of course

they tested large electrical equipments. There

some parts are new like the toilets but all are very

were rails on the ground as you can still see and

sober, they do not stand out. We respected the

machinery on the ceiling so the huge dynamos

monument and the result is really nice because

could be moved around for tests. Dynamohal

the building remains in interaction with the

is a monument that we bought and renovated.

environment. The sun is shining from the roof

We only fixed what was needed, nothing more.

windows and you can see the clouds. You can

Even the ceiling is not painted because we did

hear the sound of the rain on the roof. The

not want to lose the old atmosphere.

building is changing through the seasons and through the day, the daylight is always different. The lower windows are also our addition.

The original windows were too high above the

36

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

eye-level and while working you

very different than a building because form and

nice view before. But there were problems such

need to see outside. From the path next to the

construction come purely as a unit.

as acoustics. You could hear each other talking

building we can see the students walking to the

on the phone, everyone was trying to be silent

center and they can see us working. This became

Any projects in Delft currently?

and this became annoying. Now you can still

a very active route recently. The windows made

We have just completed a project in Delft, the

hear people talk and there is music but not on

our relation to the outer world much stronger.

housing in Harnaschpolder. Also we designed

a frustrating level. Moreover we have a bigger

We published a book with our 10th anniversary

a family of bridges in Harnaschpolder, that are

space that gives more freedom. So our new place

in 2009. You can find most of our projects in our

now to be built.

definitely affected us in a positive way.

How is the working schedule in this office?

Can you define your working place in three

book including this office and its old situation.

The book is called: DP6: 10 years of architecture.

We usually work in regular office hours. When

words?

Do you face any problems about the build-

there is a competition or deadline then we do

I choose “open, beautiful, atmosphere”.

ing?

stay here occassionally in the evenings. But

This building represents us. Its our concept of

We never had problems. The acoustics are

normally we leave before 19.00h.

working and designing. When we get a new

solved, the cooling is regulated naturally with

project we empathize with the client to make a

the windows on top. When we first came there

Do you have certain rituals in the office?

building that fits like a suit just like this building

was a wooden floor because this hall was used

We always put on music as you can hear now to

fits on us.//

for sports. We took the wood out and left the

give energy to the open work space. Each thurs-

stone floor open. Now those wooden pieces are

day we have drinks, usually there is something

in the houses of our employees as re-used floor.

to celebrate. In summer we lunch outside on the picnic tables and we also open the doors

What kind of projects does DP6 usually

and windows everywhere. It almost feels like

work on?

we work outside.

Our portfolio exists of a wide range of building types. We design a lot of schools for different

How many people work here?

age groups, even university buildings. We have

We are now with 20. The average age should be

built cinemas and health care buildings and

around 30. It is nice to have varying ages in the

many housing projects. Recently hybrid build-

team, we can reach experience and freshness at

ings are also on our agenda where we combine

the same time. Everyone is working in the same

health care centers with schools for example.

room, the big hall. That’s how we can share our

Our most famous building is the cinema in Ede,

knowledge and that’s how we want to work. If

this is also where many people drive by, along

someone wants to work in the meeting room

the A12. Sometimes we design bridges which is

to have more privacy that is okay, but it rarely

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

37

connecting people Elena Grigore

38

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

recommended reading Sine Celik

e-topia “Urban Life, Jim--But Not As We Know It” William J. Mitchell The global digital network is not just a delivery system for email, Web pages, and digital television. It is a whole new urban infrastructure. The forms of our cities can dramatically change just as railroads, highways, electricity and telephone networks did in the past. According to MItchell, the definitions of architecture and urban design must be reconsidered because virtual places link to pedestrian circulation and mechanized transportation systems. The author proposes strategies for the creation of cities that not only will be sustainable but will make economic, social, and cultural sense in an electronically interconnected and global world.

Mediatecture Cristoph Kronhagel Architectural style is determined by the impacts of the era. Electronic media and internet dictate our daily life but how do they influence the space? As the boundaries between physical and virtual spaces weaken the importance of architecture grows in order to bring the unity back. Christoph Kronhagel, a specialist for media facades and technology, gives these phenomena the collective name “mediatecture”, and explains the theory nof this new architectural approach.

The Net Delusion Evgeny Morozov Will the internet set us free or not? In his critique of “internet freedom” Evgeny Morozov shows how social media does not always create a democratic reform. In fact, the author argues if the net can make authoritarian governments even more powerful and repressive. “The revolution will be Twittered!” declared journalist Andrew Sullivan after protests erupted in Iran. But governments are effectively using the Internet to suppress free speech and pacify their populations with digital entertainment.

Morozov shows why we must stop thinking that the Internet is liberating and why the promotion of “Internet freedom” might have disastrous implications for the future of democracy.

Digital Cultures: Understanding New Media Glen Creeber, Royston Martin Digital Cultures is an introductory guide for everything one needs to know about new media to survive in the ever changing net world. From Facebook to Second Life all the most important tools of new media are engagingly explained. Next to the practical information the book also addresses theoretical issues such as what new media is, how new media can change our lives and the effects on new media on culture.

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

39

get inspired Thijs Bennebroek

evil people in modernist homes in popular films Graphic design student Benjamin Critton created a wonderful tabloid treatise about, surprisingly, evil people in modernist homes in popular films. All evil villains in modernist homes, from James Bond to The Big Lebowski, are included. Order your copy at printedmatter.org

immaterials vimeo.com/20412632 This video shows the result of the Immaterials: Light painting WiFi project. In this project, Timo Arnall, Jørn Knutsen and Einar Sneve Martinussen created a device with which they can visualize WiFi signals.

They took their device around Oslo by night and took photographs of it with long exposure time. The final result is this stunningly beautiful video, from which you can see a still on the front page.

we live in public This 2009 film reveals the effect the web is having on our society, as seen through the eyes of “the greatest Internet pioneer you’ve never heard of”, artist, futurist and visionary Josh Harris. Through his experiments, including a six-month stint living with his girlfriend under 24-hour electronic surveillance which led to his mental collapse, Harris demonstrated the price we pay for living in public.

Google art project www.googleartproject.com Are you into renaissance art, baroque or impressionism? Check out this website! Thanks to the Google art project, you can walk around the biggest museums in the world from your living room. It is also possible to navigate through highly detailed pictures of the paintings in these museums the same way you navigate through Google Maps. You’ll never have to be in line again!

street art www.streetartview.com Thanks to the technology provided by Google Maps, the mapping of street art has begun. People can put their street art, which not only consist of graffiti, on the map for everybody to see in street view.

Let’s hope the public cleansing departments around the world won’t find out!

40

s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n

agenda cloud sounds Cloud Sounds verkent productiemethoden in de beeldende kunst waarbij de input van het publiek centraal staat. Sociale media en andere participatieve web 2.0 werkwijzen creëren nieuwe mogelijkheden voor het produceren van kunst.

excursie Rurhgebied Stylos organizes a weekend excursion to the Ruhr district in Germany. The area is nowadays known for the creative reuse of old industrial sites. Naturally, the focus of the excursion will be on this matter.

Admission will be opened from the 21st of March.

social media circus Een cabaretshow die verdergaat dan de veel geprezen film The Social Network en in een hilarische show vertelt over hoe de sociale media ons leven hebben veranderd.

25 jaar met een 25-jarige Een foto-expositie over het leven van een 25jarige, gefotografeerd door een 25-jarige. Volgens het museum een ‘mooi document anno nu’. Het nrc wijdde er al een bijlage aan en nu is een kleine selectie te zien in het museum De kleine Klup te Leiden.

me, myself and I Omdat foto’s tegenwoordig belangrijker zijn geworden in de presentatietechniek nog een fotoexpositie. Ditmaal van de Chineese Chi Peng die, in veelal geensceneerde beelden, zijn kijk op de Chineese samenleving toont.

indesem /11 Het Internationale Design Seminar waarbij de sociale media centraal staat.

19 - 29 april locatie // NIMk, Paradiso, Melkweg , Amsterdam site // www.nimk.nl/cloud-sounds

16 - 17 april locatie // Rurhgebied, Duitsland site // www.stylos.nl

28 maart - 28 april locatie // Leidsepleintheater, Amsterdam tijd // 20:30 site // www.boomchicago.nl

14 maart - 15 mei locatie // De kleine Klup, Leiden site // www.dekleineklup.nl

27 maart - 25 september locatie // Groninger Museum, Groningen site // www.groningermuseum.nl

13 mei - 20 mei locatie // Faculteit Bouwkunde, Delft site // www.indesem.nl