tweemaandelijkse uitgave van d.b.s.g. stylos / nummer 1 / jaargang 2011
pantheon//
losing ground
pantheon//
bimonthly edition of the study association Stylos faculty of Architecture, TU Delft always printed on 100 % recycled paper
colofon jaargang 15, editie 1, maart 2011 oplage: 2400 Stylosleden en vrienden van de Stylos Stichting ontvangen pantheon// vijf maal per jaar
about the cover The photograph on this issue’s cover is part of the project “Immaterials: Light Painting WiFi” by Timo Arnall, Jørn Knutsen and Einar Sneve Martinussen. More about this project can be found in the Get Inspired section of this issue.
tweemaandelijkse uitgave van d.b.s.g. stylos / nummer 1 / jaargang 2011
pantheon//
losing ground
redactieadres BG. midden 110 Julianalaan 132-134 2628 BL Delft info@stylos.nl www.stylos.nl eindredactie Joris Hoogeboom hoofdredactie Elena Grigore Loes Thijssen redactie Jurgen Beliën Thijs Bennebroek Sine Celik Noor Debets Thomas Dillon Peynado Marije Rutten aan dit nummer werkten mee Bestuur 117, studievereniging Cheops, Niels Oude Wolbers, Thomas Broos, Milou Joosten, Peter Smisek, Ann Wong advertenties 09 | Bouwen met Staal 09 | Bond van Nederlandse Architecten 31 | De Swart drukker De Swart, 's-Gravenhage omslag Jurgen Beliën
van de redactie Elena Grigore en Loes Thijssen Sociale media hebben een grote impact op ons leven, onze bezigheden. Overal zie je mensen met iPhones en Blackberries in de hand aan het facebooken, hyven en twitteren. Niet alleen gebeurt dit thuis, maar ook op straat, in openbare gebouwen, op pleinen en in parken enzovoorts. Wat voor impact heeft dit op de architectuur, de stedenbouw en de openbare ruimtes? Geinspireerd door het Indesem’11, dat zal plaatsvinden van 13 t/m 21 mei, wijden wij deze editie van de pantheon// aan het thema ‘losing ground’. In deze editie zullen wij wat dieper ingaan op de vraag hoe ‘social media’ ons leven en onze architectuur en stedenbouw beinvloedt. Een pantheon// vol met artikelen over
Het Delftsch Bouwkundig Studenten Gezelschap Stylos werd in 1894 opgericht ter behartiging van studie- en studentenbelangen van studenten aan de faculteit Bouwkunde van de TU Delft.
de nieuwste iPhone apps, virtuele openbare ruimtes, het nieuwe
bestuur 117 D.B.S.G. Stylos voorzitter: Maarten van Zutphen secretaris - prijsvraag: Matthijs Haak penningmeester-pr: Heini Wanders onderwijs: Quirijn Petersen onderwijs: Eva Gaaff evenementen - indesem: Joris Hoogeboom
deze editie gaat ook over de vraag of pleinen en parken nog steeds
adres BG. midden 110 Julianalaan 132-134 2628 BL Delft pantheon@stylos.nl www.stylos.nl telefoonnummers bestuur 015 2783697 secretariaat 015 2781369 internet www.stylos.nl lidmaatschap Stylos 10 euro per jaar gironummer 296475 Stylos Stichting De Stylos Stichting vervult een vliegwielfunctie ter stimulering van initiatieven van en voor studenten van de faculteit Bouwkunde van de TU Delft. Zij kunnen bij het bestuur van de Stylos Stichting terecht voor financiële en inhoudelijke ondersteuning van hun project. Om u hiervan op de hoogte te houden ontvangt u elke 2 weken B-nieuws en 5 maal per jaar de pantheon//. Wij vragen om een donatie van 45 euro per jaar (pas afgestudeerden betalen de eerste twee jaar 10 euro). Aan bedrijven vragen wij 90 euro. gironummer 1673413 disclaimer All photos are (c) the property of their respective owners. We are a non-profit organisation and we thank you for the use of these pictures.
werken en hoe architecten zich representeren op het web. Maar dezelfde waarde hebben als vroeger en over de herwaardering van het oude, authentieke. Overigens is dit de eerste pantheon//editie van de nieuwe redactie. We hebben veel gebrainstormd over thema’s, artikelen, inspirerende boeken en exposities en hebben we een nieuw onderdeel opgezet: @architect. In dit item zullen we jullie de werkomgeving van verschillende architecten laten zien.//
6
29 24
12 14
28
stylos 2 van de voorzitter & onderwijs Maarten van Zutphen & Quirijn Petersen
3 Zürich excursie
10 losing ground
Thomas Broos
8 Cheops
40
29 waar moeten we werken Thijs Bennebroek
Thomas Dillon Peynado
12 samen werken aan één plan Loes Thijssen
32 de architect op het web Noor Debets
34 indesem /11 jury Milou Joosten
14 public life, privatized Jurgen Beliën
Matthijs Haak
6 a day with Herman Hertzberger
44
29 36 36 losing ground
Niels Oude Wolbers
4 prijsvraag
18
35 indesem /11 winners Peter Smisek
16 analoog // authentiek Marije Rutten
18 what makes you get out of your house?
algemeen 36 @architect Sine Celik
Sine Celik
pagina uitwisseling - Cheops Eindhoven
20 indesem poster
38 connecting people Elena Grigore
Hans Larsson & Daphne Bakker
22 public sphere 2.0
39 recommended reading Sine Celik
Joris Hoogeboom
24 adding layers
40 get inspired Thijs Bennebroek
Thomas Dillon Peynado
26 pleinen van nu
41 agenda Noor Debets & Marije Rutten
Elena Grigore
inhoudsopgave
1
oud&nieuw bed, viltjes & bsa
2
van de voorzitter Maarten van Zutphen
van de onderwijscommissaris Quirijn Petersen
De jaarwisseling hebben we al een tijdje achter
Het regeerakkoord waar in de afgelopen keren
vakken bijvoorbeeld, waarbij de geschiedenis en
ons gelaten, en feitelijk is er weinig verschil met
al over werd gesproken lijkt langzamer hand
techniek vakken de meeste discussie opriepen.
daarvoor. Het verschil op Stylos is daarentegen
ook invloed te krijgen op beleidsmakers binnen
Waarom worden sommige vakken eigenlijk
wel duidelijk te merken. Na de tentamenmaand
de TUDelft. Mag er slechts 1 jaar vertraging
aangeboden en waarom in de vorm die ze
januari is het op Stylos duidelijk drukker
opgelopen worden binnen je Bachelor? Dan zal
hebben? Een interessante discussie en een zeer
geworden. De commissies lopen inmiddels
je elk jaar tenminste 45 punten moeten halen!
noodzakelijke volgens ons. Vandaar dat sinds
op volle toeren en na het commissieweekend
Het idee om daarbij de BSA te verhogen van 30
een tijd feedback wordt gegeven vanuit Stylos
kent iedereen elkaar beter, wat de sfeer ten
naar 45 punten ligt dan ook op de stapel. Is dit
over de onderwerpen die voorbij komen op de
goede komt.
goed en wenselijk binnen de TU en voornamelijk
viltjes. Hoe zit het met zaken als Osiris en waar
Inmiddels realiseren wij als bestuur ons dat we al
voor de studie Bouwkunde is dan de vraag. Ten
kan je hiervoor terecht? Doen die printers het
een half jaar op Stylos zitten. Een dubbel gevoel,
eerste moet er genoemd worden dat het aantal
alweer niet goed? We zoeken het voor je uit,
terugkijkend op al een mooi half jaar met het
van 45 punten totaal uit de lucht is gegrepen
nemen jullie meningen mee in overleg met de
opstarten van ons nieuw bestuur, de borrels,
en dat voor dit getal geen grond bestaat;
betreffende verantwoordelijke. Enquetes en
het zoeken van mensen met dezelfde passie
waar is het bewijs dat dit beter werkt? Waar is
debatten zijn hierop mogelijke gevolgen; door
voor bouwkunde voor de commissies, de eerste
het bewijs dat dit juist geen studievertraging
ons georganiseerd en met de bedoeling jullie
activiteiten en natuurlijk de 117de verjaardag
veroorzaakt? Ten tweede lijkt het plan verder
meningen beter te laten ventileren en onder
van de vereniging. En ook voor de komende
weinig concreet om dat de BSA van 30 punten
de aandacht te brengen bij de beleidsmakers.
maanden staat de agenda vol met activiteiten.
nog maar net is ingevoerd en hiervan amper
Gebruik dus dat ideeenbord!
Het belooft dus nog een aantal leuke maanden
resultaten te bestuderen zijn. Daarnaast worden
Stylos ziet ook graag meer contact tussen
te worden, waar we als bestuur weer erg naar
er tegelijkertijd met zoveel andere regeltjes
docenten en studenten. Om van elkaar te
uitkijken. De keerzijde is dat we op het moment
gestrooid dat resultaten amper te meten zijn; in
leren en om kennisoverdracht te bevorderen.
druk bezig zijn met het zoeken van een nieuw
een scheikundige proef gaat men immers ook
Sinds kort draait hiervoor het BED programma,
bestuur, wat voor ons het einde van ons
niet lukraak meerdere handelingen te gelijker
waarin verscheidende kleine activiteiten
bestuursjaar zal gaan betekenen. Het lijkt nog
tijd uitvoeren, om achteraf naar de gewenste
het licht zien. Denk aan interessante dingen
heel erg ver, maar we zullen toch binnen een half
stof te gissen. Toch moet gezegd worden dat een
rond en in Bouwkunde die een raak vlak
jaar het stokje moeten gaan overdragen aan 118.
aantal van 45 punten de Bouwkunde student
hebben met bouwkunde; een bouwplaats
Zodat ook zij een jaar als Stylos-bestuur kunnen
verplicht om tenminste een van z’n projecten
waar een docent interessante dingen aan kan
ervaren. Een jaar waar je de touwtjes van de
te behalen, wat toch zeker een pre is als je deze
wijzen, klimaatinstallaties in de kelders van
vereniging in handen hebt en zelf kan bepalen
studie voort zou willen zetten.
het Bouwkunde gebouw waar je systemen in
wat belangrijk is voor de vereniging, maar
Het ideeenbord is nu al een tijdje up and running
de praktijk kan zien werken, botanische tuinen
vooral een druk en vol jaar met gezelligheid en
in de centrale hal van Bouwkunde, en zo hebben
waar bomen en planten staan die meegenomen
verdieping. Heb je interesse in een jaar bestuur?
we een behoorlijk idee gekregen wat er zoal
kunnen worden in je ontwerp, een rondleiding
Kom even langs!
speelt onder studenten op de faculteit. Vaak
langs de stoelencollectie waar je meer te weten
Eigenlijk staan we constant op het raakvlak
gaan de gedachtes over eten en krijgt Sodexo
komt over meubels, een afstudeerproject die
tussen oud en nieuw. Het oude is vertrouwd en
het regelmatig zwaar te verduren: soep is te
wel zeker de moeite waard is om toegelicht te
heeft ons gebracht waar we zijn. Het nieuwe is
heet, prijzen zijn te hoog, er zijn teveel of te
krijgen. We gaan uit van de kennis van de docent
daarentegen onbekend en onzeker. Omgaan
weinig kiwis etcetera. Daarnaast werd ook veelal
en de passie die daar vaak bij komt kijken. Een
met dit spanningsveld en de juiste balans
tijd gemaakt om te tekenen, nummers uit te
keer meedoen? Vind ons op de Stylos website en
bewaken is een van de grootste uitdagingen.
wisselen en loze kreten op de viltjes te zetten.
op facebook. Dit kan in onze optiek een leuke,
Onbekend en onzeker, maar vol met kansen en
Het mogen duidelijk zijn dat ideeenbord zijn
interessante en nuttige aanvulling zijn op het
uitdagingen.//
functie als spreekbuis heeft waar gemaakt, maar
bestaande onderwijs. Leer een docent beter
dat er nog een slag in te maken is over de aard
kennen, leer meer over het onderwerp en lever
van de berichten. Over het nut van sommige
zelf ideeĂŤn aan.//
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
excursie naar Zürich Eva Gaaff
Na een lange, vermoeiende nachtelijke rit naar
de negencontainer hoge Freitag-flagshipstore
plan van KCAP. Met dit plan wil KCAP de campus
Zwitserland begon de excursie goed met een
van het uitzicht kunnen genieten. Freitag is
levendiger maken door er bijvoorbeeld ook
rondleiding over de Vitra-campus. Het eerste
een winkelketen die design-tassen verkoopt,
studentenwoningen neer te zetten en meer
gebouw dat hierbij werd aangedaan was tevens
deze tassen zijn gemaakt van plastic zeilen
voorzieningen om het leven dragelijk te maken.
het eerste bouwwerk van Tadao Ando in Europa.
die normaal gesproken op vrachtwagens
Daarna is buitenwijk Oerlikon bezocht, waar
Het concept van dit vergadercentrum, uitsluiting
zitten. Vanaf het dak zijn de vrachtwagens
grote nieuwbouw projecten zijn gerealiseerd.
van de buitenwereld zodat totale focus op
te bekijken waar deze tassen van worden
Zo hebben we door het Oerliker Park gelopen
het gesprek mogelijk wordt, is in iedere hoek
gemaakt. De Markthalle, een project van EM2N,
waar een reusachtige wenteltrap naar een
te merken. De ingenieuze samenstelling van
werd kort bezichtigd op de route naar KCAP,
uitkijkplatform leidt. Tot slot is ook het MFO-park
cirkels en vierkanten in de plattegrond vormen
het architectenbureau van Kees Christiaanse.
bezocht, een verticaal park waar op meerdere
schillen waardoor ruimtes met verschillende
Daar kregen we een presentatie waarna we
niveaus gebruik is gemaakt van een iel ogende
niveaus van rust ontstaan. De aaibaar zachte
rondgeleid werden over de campus van de ETH,
staalconstructie.
betonnen wanden geven blijk van de aandacht
waarvoor KCAP een nieuw stedenbouwkundig
voor het detail. Dit kwam minder naar voren
plan ontwikkelt. Hiervan was nog weinig
De laatste dag brachten we een bezoek aan
bij de brandweerkazerne van Zaha Hadid
gerealiseerd want de mondiale crisis bleek
EM2N, waar een uitgebreide rondleiding
even verderop. Wel is de kazerne -inmiddels
ook het immer neutrale Zwitserland getroffen
en presentatie van recente projecten werd
in gebruik als presentatieruimte- een zeer
te hebben. Het oude deel van de ETH campus
verzorgd. Na EM2N was het dan toch echt tijd om,
fotogeniek gebouw. De schuine wanden
deed aan als de Mekelweg met een aantal jaren
na de laatste franken te hebben gespendeerd
en vloeren leiden tot zo’n sterke ruimtelijke
60/70 gebouwen met een aantal interventies
aan welverdiende döner, Zwitserland te verlaten
ervaring dat enkele deelnemers er fysieke
die waren bedacht in het stedenbouwkundige
en terug te rijden naar Delft.//
klachten van kregen. Verder hebben we gebouwen van Gehry, Prouvé, Siza en Buckminster Fuller gezien om tot slot bij het vorig jaar opgeleverde VitraHaus van Herzog & de Meuron uit te komen. We hebben hier de gehele Vitra collectie bekeken hoewel dit slechts een kleine uitbreiding was op de inrichting van onze faculteit. Al met al was de Vitra campus een bijzondere ervaring, er zijn weinig plekken in de wereld waar zoveel bekende architecten op een plek samenkomen. Hierdoor krijg je een beetje het Alice in wonderland effect. De volgende ochtend was in Zürich afgesproken met -oud Stylos bestuurder- Wouter Homs die ons een rondleiding gaf door het bureau waar hij werkt: OOS. Dit bureau is gevestigd in een oud industriegebied dat volledig wordt geherstructureerd. We bezochten ook de door OOS verbouwde nachtclub naast het bureau. Na een korte lunch uit de achterbak hebben we op fotograaf: Ann Wong
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
3
In januari was het dan zover, de deadline voor de Stylos prijsvraag. Nadat de laatste ontwerpen binnen kwamen, konden we de ideeĂŤnprijsvraag met 18 inzendingen afsluiten.
prijsvraag Matthijs Haak
Op 13 januari, twee weken later, stonden de
om een vijftal plannen te selecteren voor de
Inmiddels is het Stylos ontwerpproject begonnen
ontwerpen klaar om gejureerd te worden door
volgende ronde, een besloten projectprijsvraag
en de vijf teams zijn al geruim een maand
een vakkundige jury welke bestond uit onze
in de vorm van een eenmalig ontwerpproject.
bezig met het uitwerken van hun ontwerp.
nieuwe decaan Karin Laglas, hoogleraren Dick
Ondanks dat het soort ontwerpen sterk uiteen
Onder begeleiding van Hans Kalkhoven, de
van Gameren, Thijs Asselbergs en Andy van
liep, kunnen we terugkijken op een succesvolle
hoofddocent van het Stylosproject, werken
den Dobbelsteen, voorzitter van de Welstand-
juryronde en hiernaast een overzicht geven van
de teams toe naar een definitief en haalbaar
en Monumentencommissie gemeente Delft
de vijf geselecteerde plannen. Een uitgebreide
plan inclusief kostenraming en technische
Rens Schulze en Linda de Geus en Matthijs
omschrijving en een overzicht van de overige
omschrijving. Hierbij worden de teams, naast
Haak namens Stylos. De taak van de jury was
ontwerpen is te vinden op de stylos website.
de vaste begeleiding van de hoofddocent, geholpen door verschillende docenten (oa. Thijs Asselbergs, Saskia de Wit en Rob Nijsse) en zullen ze in samenwerking met adviesbureau ABT de kostenraming en constructie berekeningen maken. De studenten zijn niet alleen bezig met het uitwerken van hun ontwerp op papier. Sommigen werken hard aan 1:1 fragmenten of gaan langs bij fabrikanten en bedrijven voor specifieke productinformatie of sponsormogelijkheden. Al met al maken de vorm van de begeleiding en de mate waarop de opdracht zich richt tot de realiteit het Stylosproject tot een uniek en interessant project.
Tussenpresentatie Stylos ontwerpproject
Begin april zal het ontwerpproject worden afgesloten met een eindpresentatie voor betrokken docenten, Stylos en potentiele sponsoren. De eindpresentatie staat los van de verkiezing van het winnende ontwerp. Dit zal pas gebeuren tijdens de laatste juryvergadering welke zal plaatsvinden op 13 april. Deze jury zal bestaan uit de decaan Karin Laglas, Dennis Cruyen namens Facilitair Management Bouwkunde, voorzitter Welstand en Monumentencommissie gemeente Delft Rens Schulze en Robert Nottrot, Joris Hoogeboom, Heini Wanders en Marjolein van den Elst namens Stylos. Benieuwd naar de eindresultaten? Houdt de Stylos website in de gaten. Begin april zullen de vijf ontwerpen hierop gepubliceerd worden.//
Tussenpresentatie Stylos ontwerpproject
4
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
TEAM 007 – Jos Reinders en Joshua Boyd Het voorplein van de faculteit is op dit moment slechts een verkeersroute, gekenmerkt door een zee van fietsen. Het voorplein heeft een object nodig dat het middelpunt van het plein vormt. Het moet een hotspot worden waar studenten elkaar ontmoeten. Naast deze sociale functie moet het STYLOS representeren. Dit kan verwezenlijkt worden door meerdere activiteiten die in en rondom de folly plaats kunnen vinden. Gedreven door deze ambities en de eisen uit het wedstrijdprogramma is gekozen om een folly op te trekken uit zeecontainers. De containers dragen bij aan de constructie en duurzaamheid van de folly. Het verschuiven van de containers ten opzichte van elkaar versterkt het gebruik van verschillende containers. Door de containers vervolgens ook te verzinken in de grond is niet alleen de kern van de container begaanbaar, maar kan ook het dak gebruikt worden. TEAM 026 – Thom Schreuder Het voorplein van het faculteitsgebouw was ooit een ruim, groen en monumentaal plein. Toen Bouwkunde zijn intrek nam, trad een versobering op. De fietsenstallingen, een noodzakelijk kwaad, maakte van het plein een vlakte met een warboel van fietsen en losse stoeltjes. De opdracht een folly te ontwerpen dient dan ook te worden aangegrepen om he plein ruimer en groener te maken. De folly is geplaatst zodat deze in het oog springt vanaf het bordes maar ook vanaf de weg goed zichtbaar is. Vanaf het plein onttrekt de folly de fietsenstallingen achter zich uit het zicht. Het is mogelijk om in de folly te zitten op bankjes gemaakt van bagagedragers. Aan de achterzijde van de folly zijn fietsenstallingen gemaakt van omgekeerde fietsen, die ook voor het funderen van de folly zijn gebruikt. De begroeide folly vormt een poort die je beschut onder een dak van fietsen en bladeren naar de weg brengt. TEAM 034 – Caspar van der Zanden Underneath the Cherry Blossom Tree. Het motto van dit ontwerp is ‘Dag en nacht, binnen en buiten: duurzaam werken aan een CO2-neutrale toekomst’. Zittend en werkend onder een kersenboom werken jonge studenten samen aan een CO2-neutrale toekomst. Door het maken van eenvoudige trapbewegingen worden accu’s opgeladen. De opgewekte elektriciteit kan vervolgens gebruikt worden om bijvoorbeeld een laptop op te laden. Zo kan er dag en nacht, binnen en buiten gewerkt, gezweet en ontworpen worden . De kersenboom in dit ontwerp staat symbool voor het welbekende Cradle to Cradle-concept. “Een kersenboom produceert geen afval, maar verrijkt zijn hele omgeving” betogen Braungart en McDonough. Naast deze symbolische betekenis biedt de boom ook schaduw in de zomer en draagt bij aan een aangename sfeer TEAM 035 – Anton Zoetmulder, Justin Liem en Marianne Neijts BK City is een stad zonder park. Om dichter bij de natuur te komen, maakt dit ontwerp een connectie met het voor bouwkunde gelegen park. De folly wordt hierin de schakel tussen het park en Bouwkunde. Richting Bouwkunde en het park worden de klinkers van het plein weggehaald. De banen die overblijven worden bezaaid met verschillende zaden, deze zullen in de loop van 5 jaar steeds verder opbloeien. Dit wordt BK City Park. De folly wordt geheel opgebouwd uit de weggehaalde klinkers. In de buitenste laag wordt ruwe mortel gebruikt, die gemengd is met aarde en zaadjes. In de loop van vijf jaar zullen er steeds meer plantjes tussen de klinkers vandaan groeien. De natuur neemt de folly over. Uit de folly worden delen uitgezaagd zodat er een functie aan het gebouwtje gegeven kan worden zoals bijvoorbeeld een expositieruimte. TEAM 048 – Martin Fiala en Aldrin van Loon Een sculpturaal, golvend element zwevend boven de grond. De vorm komt tot stand door kabels die trekken aan het element en het contact met de grond minimaliseren. Deze dissociatie van de grond geeft het ontwerp ook zijn karakter, absoluutheid en versterkt zijn contouren. Afgezet tegen de rationaliteit van de oude gevel springt dit tijdelijke en expressieve element er duidelijk uit en creëert daardoor, mede dankzij de unieke plek, een focuspunt op het plein. Door het gebruik van simpele en lichte materialen speelt het ontwerp ook in op het thema duurzaamheid. De enige materialen die gebruikt worden zijn staalkabels, hout en bouwkundig zijl. Het object is ontworpen om eenvoudig in elkaar te zetten en uiteindelijk ook makkelijk weer af te breken. Ook het onderhoud aan deze folly is daarom beperkt tot een minimum.
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
5
a day with Herman Hertzberger Thomas Broos
On Feb. 17th, our group of 4, all organising the
On the subject of the Masterclass assignment
also on an educational level the many facet’s
Stylos Masterclass, went to meet and talk to mr.
we suggested that the BK City street would
that should be taught. I immediately thought
Herman Hertzberger in his office in Amsterdam,
be a nice location. Cause for the choice of this
of our talk days before. The difference between
close to the famous Albert Cuyp market.
location was that there are no optional activities
what the faculty tries to do, and what he thinks
The subject of this talk was the upcoming Mas-
possible in the ‘street’, a thing Hertzberger likes
is necessary for an architect presented itself
terclass he was about to give on the 9th of march.
to create in his buildings. At the BK City street
when he explained that “a faculty of architecture
We were all received upstairs in a sort of en-
you enter the building, choose left or right and
should and absolutely should teach history,
trance/hallway/reception room that flowed into
immediately are thrown into, well… some sort of
sociology and anthropology.” Those three are
office/atelier spaces. Here the first thing I noticed
BK City highway. This while the building itself has
vital for the education of an architect in mr.
was that almost all the chairs differed from
so many different rooms for all sorts of activities.
Hertzberger’s view. So how do we do this? There
each other, and of the kind you would expect
He agreed, but added that the façade should
may not be enough room for so many things in
in an old classroom; 50’s/60’s Friso Kramer-ish.
be part of the area-to-be-designed as well,
the curriculum. “There is no time for sleeping!
It definitely suited, and in a positive way. Next
probably so that the assignment would allow
You should want to know about everything!”
we were led by Hertzberger himself to a kind of
more creative freedom. Then we arrived at the
Again that smile. Second there was a thing that
attic/meetingroom space with a clear view of the
moment we wanted to take a photograph of him
is maybe the essence of his lecture, but also of
adjacent buildings. “We are in Amsterdam, the
for our promotional poster. We showed some
his architectural work. And also a solution to
city I grew up in” he said. All around the table
earlier versions, but he said that was not his kind
the problem that is presented above (taking
were models of built or unbuilt designs. “That is
of vanity: “some things are taken too seriously”.
into account that sleeping is necessary). Let
to impress our visitors” he explained. Well, if you
When one of us murmured that he had to hold
me explain: Hertzberger is a sort of fascinated
have never seen an architectural office from the
on to something (meaning the cardboard that
by the workings of the computer. He does not
inside, it definitely does.
told his name), he stood up and went to pose
seem to mind the difference in generation in a
with the coffeepot.
way that he maybe can not handle it the way
The conversation was quickly led to why we
‘You should want to know about everything!’
wanted to do this masterclass with him. Firstly, have something taught for one day that we
6
think is missing in the curriculum. Secondly, use
On the day of the 9th we were pleased to have
today’s students can, but he strongly sees the
his experience as ex-Professor at our faculty,
as many as 90 people present in Berlagezaal 1 at
potential in it. Today, he explained, there is this
ex-dean of the Berlage Institute and revitaliser of
9:15 in the early morning. They had all come to
massive readily accessible quantity of informa-
the International Design Seminar, to learn some-
the announcement: ‘Open lecture, Architecture
tion. Everything is there at your grasp. You only
thing about what should be taught in a faculty of
& Education, H. Hertzberger.’ Apparently that
have to know what to access.
architecture. We talked about the many different
is enough for a lot of people, including faculty
subjects in the bachelor, all directed to deliver a
staff.
In this he sees the essence of our teachers’ and
broadly educated architect. An architect should
Hertzberger introduced his lecture by saying
professors’ job. Not to provide information and
know about all these different aspects, “but
“well you can not just give the same lecture
ready to go solutions, but to make students
some of it I can teach you in fifteen minutes, and
every time, people will get bored. For today I was
hungry for it. The only thing Hertzberger thinks
then we still have to make a building, and do a
asked to say something on the education of ar-
is necessary is to tell students that this and that
good job at that as well!” But when we asked
chitects” and with this the lecture commenced.
kind of information exists. The rest they should,
him he was a bit reluctant to give a lecture on
There were in my view two major ideas he
can and will do themselves.
the subject. He had not been part of this faculty
wanted to get across. First of all was that an
And it’s true. Someone made the participants
for too long to know exactly what is going on.
architect should know about everything. He
of the masterclass hungry for what they know
When we suggested that we could send him an
smiled when he said it. He meant of course that
the so called ‘master’ has to say. And again on
outline he cautiously accepted.
he should have a broad vision of the context in
the 9th, for the 4th time there was a beautiful
which the architect practises his profession, but
masterclass held in the Berlagezaal 2, along with
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
twenty students and one ‘master’. Being the founder of the take-home examinations on our faculty, when we asked Hertzberger for a preliminary assignment, he gave us one he had used almost twenty years ago: “In a large city there is a large and beautiful park with old trees, popular, frequented and next to it an also beautiful lake with fish, boats, ducks and occasional swimming. The park is separated from the water by an ancient wall, height 8 m., width 8 m., solid, brick, that once defended the old city. On top of the wall there is a still popular public walkway. The city authorities want to connect the park with the water in order to create an attractive place where water and park meet and thus make the park take profit of the presence of the water. Propose the organization and main ingredients for such an intervention.” The rest of the day we worked on the real assignment of the day. To redesign the faculty’s main entrance. The groups that were made were guided personally by mr. Hertzberger during the day, and there were also communal talks about the results of all the groups. Because the location was well known, people could easily relate to it, but we noted that many if not all also went on a little trip to the actual place 30 meters away. In the end at half past five he discussed the results with everybody, along with a drink and bite in hand. And we then went to the restaurant in which we had made a reservation, to close the day with a lovely dinner, were a lot of the discussions still went on. The results of this masterclass and also the previous with mr. Krier will hopefully soon be bundled in some form of publication. In the meantime, I hope to have made you hungry. For Hertzberger and our next edition!//
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
7
Herm
VIAX: EEN GESCHENK AAN CHEOPS Op woensdag 1 december werd Vakinhoudelijke Activiteit X of kortweg ViAX georganiseerd. Een activiteit in het kader van het 5e lustrum van studievereniging CHEOPS waarbij studenten de kans kregen om een ontwerp te maken dat, net als KOE die op het grasveld voor Vertigo staat, als cadeau wordt geschonken aan de studievereniging van de faculteit Bouwkunde. Teams van ieder vier studenten kregen na twee inleidende lezingen van 10 uur ’s ochtends tot 6 uur ’s avonds de tijd om aan een ontwerp te werken. Het winnende ontwerp betreft een aanpassing aan de liften die de relatie tussen de mens, het gebouw en de stad wil laten zien. Na een vroeg fietstochtje door een besneeuwd Eindhoven mochten wij, de deelnemers aan ‘de ViAX’, om acht uur plaatsnemen in de trappenzaal van Vertigo. Na het presenteren van de opdracht gaf Jan Westra, decaan van de faculteit Bouwkunde, een lezing over het ontwerp van het faculteitsgebouw Vertigo. Toen bleek hoe weinig wij zelf eigenlijk wisten over ons onderwijsgebouw. Nooit stonden wij er bij stil dat de naam Vertigo staat voor duizeligheid en hoogtevrees en ontleend is aan de gelijknamige Hitchcockfilm. Denk hierbij aan de uitsneden die Ben Dirrix maakte in vloeren 6 tot en met 9. Of dat de andere twee hoge gebouwen op de campus - het Hoofdgebouw en Potentiaal - zo geplaatst zijn om een gevoel van stedelijke ruimtelijkheid op te roepen als men vanuit de stad naar de TU/e-campus kijkt.
Ons ontwerp bestond uit een drietal ingrepen, waarvan er volgens de jury twee uitgevoerd kunnen worden. Om de gebruiker bewuster naar zijn eigen gebouw te laten kijken, komen op de vloeren van de liften rode vlakken die op elke vloer op een rood patroon aansluiten welke op elke vloer een ander motief heeft. Het is de bedoeling dat de gebruikers van het gebouw allemaal een eigen betekenis kunnen geven aan de verschillende motieven. Zo hopen we dat de herkenbaarheid binnen het gebouw verbeterd wordt. Aan de buitenkanten van de liften komen lampen die de liften in het donker en de schemering een gekleurde gloed geven. De liften worden dan zichtbaar vanuit de stad. De relatie tussen de gebruiker, het gebouw en het stedelijke gebied wordt hierdoor sterk benadrukt.
Na de lezing kregen we de tijd om een plek voor ons ontwerp te kiezen. De opdracht daagde ons uit om de werkvloeren 3 en 4, de zitruimte bij lunchcafé Vertigo, of de tochthal in de trappenzaal te verbeteren. De laatste twee zijn op zich goed werkende ruimtes waar we als student eigenlijk erg blij mee zijn. Daarom vertrokken we naar vloer 3 en 4 omdat het tekort aan stoelen en stopcontacten daar een bekende ergernis is onder de studenten. We hadden echter het idee dat dat juist een probleem is dat erg simpel op te lossen is.
Wij werken nu in samenwerking met CHEOPS en Bureau Faciliteiten van de faculteit aan de voorbereiding van de realisatie van de ingrepen. We hopen in het nieuwe collegejaar de ‘nieuwe’ liften te kunnen presenteren. Tekst: Christopher Ho, Lonneke van Haalen, Daniek Reijnders en Jan van Vlerken.
De ruimtelijkheid binnen en het uitzicht vanaf de vloeren 3 en 4 zijn kwaliteiten die misschien verbeterd kunnen worden, maar zou dat nou een cadeau zijn aan de hele faculteit, medewerkers en studenten? De plek die daar wel erg voor geschikt is, zijn de liften in het gebouw. Daar komen studenten en docenten bij elkaar en is er een directe confrontatie met een uitzicht op de stad. We besloten daarom om hier iets mee te doen. Tijdens de wedstrijd kregen we advies van deskundigen van binnen en buiten de faculteit, waaronder Jan Westra en Klaas Kresse van Sprikk Architecten. Aan het einde van de middag leverden de teams hun conceptontwerpen in middels posters, modellen en prototypen. Daarna kreeg ieder team vijf minuten de tijd om de jury, bestaande uit Jouwert Bosma (Van Aken Architecten), Joris van Gelder (Ministerie van nieuwe dingen), Paul Scholte (directeur bedrijfsvoering faculteit Bouwkunde), Boy Hoffs (bestuurslid CHEOPS), Jeroen Schippers (Diederendirrix Architecten) en Jan Westra (decaan faculteit Bouwkunde), te overtuigen van hun ontwerp. Na de presentatieronde koos de jury een winnend ontwerp, een tweede prijs en ze maakten ook een eervolle vermelding. Ons team kreeg de hoofdprijs, wat betekent dat binnen nu en een half jaar de liften een kleine metamorfose zullen ondergaan.
8
c h e o p s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
losing ground
The world’s submarine internet cable map depicts the physical form of a major part of our internet connections. It shows a contrast between the industrial nations and the developing world, with the USA acting as the major hub followed by eastern Asia and Europe while eastern Africa is by comparison almost not connected.// image source: >> http://www.telegeography.com/product-info/map_cable/
10
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
12 samen werken aan één plan
20 indesem poster
29 waar moeten we werken
Hans Larsson & Daphne Bakker
Thijs Bennebroek
22 public sphere 2.0
32 de architect op het web
Joris Hoogeboom
Noor Debets
24 adding layers
34 indesem /11 jury
Thomas Dillon Peynado
Milou Joosten
26 pleinen van nu
35 indesem /11 winners
Elena Grigore
Peter Smisek
Loes Thijssen
14 public life, privatized Jurgen Beliën
16 analoog // authentiek Marije Rutten
18 what makes you get out of your house? Sine Celik
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
11
“Een stad wordt niet gevormd door stedenbouwkundigen die de stad in tekening gebracht hebben, maar door de mensen die er wonen, werken en recreëren.”
samen werken aan één plan Loes Thijssen
Ekim Tan, een van de sprekers voor Indesem2011,
voor alle betrokken partijen. Met name voor de
Openheid en interactie
heeft een City Game (World of Citycraft) ontwik-
toekomstige bewoners maar ook wethouders
De opdrachtgever heef t vaak een aantal
keld om samen met behulp van de toekomstige
en eventueel aandeelhouders. Deze partijen
eisen en wensen als het gaat om het budget,
bewoners en andere betrokken partijen een
worden al in een vroeg stadium van het ontwerp
de verdeling van het oppervlak en de kwaliteit.
stedenbouwkundig plan te ontwerpen. Zo is er
betrokken in het proces. Ze worden niet alleen
Een ontwerper is dus eerst genoodzaakt de
een ontwerp gemaakt voor Istanbul (YAPYAŞA
geïnformeerd over de stedenbouwkundige
opdracht en de locatie te analyseren. Voordat
- Play the city). Deze interactieve vorm van
plannen maar krijgen vaak ook de mogelijkheid
de toekomstige bewoners, gemeente en andere
ontwerpen door alle verschillende partijen te
om samen met de ontwerper na te denken
partijen gaan meedenken, zorgt de ontwerper
betrekken in het ontwerpproces wordt ook wel
over het plan. Soms wordt er zelfs door de
dat hij beeldmateriaal zoals (scenario)schetsen,
‘open planproces’ genoemd.
stedenbouwkundige aan de toekomstige
referentiebeelden of een maquette, kan laten
bewoner gevraagd te tekenen wat zijn of haar
zien aan betrokkenen. Het bureau HOSPER ste-
Er wordt in Nederland door stedenbouwkundige
wensen zijn voor het plan. Maar, als deze partijen
denbouw en landschapsarchitectuur werkt vaak
bureau’s in toenemende mate met het open
zoveel inspraak krijgen op het ontwerpproces,
met scenarioschetsen voor een locatie. Tijdens
planproces gewerkt. Het doel van dit proces is
wat moet de rol van de ontwerper dan nog zijn
informatieavonden en workshopdagen wordt
dat er openheid en vooral duidelijkheid ontstaat
in dit proces?
men in staat gesteld te reageren op deze beelden. Het is voor velen vaak gemakkelijker om commentaar te leveren op beelden dan om zelf iets te bedenken of voor te stellen. Het is niet de bedoeling dat men een keuze moet maken tussen de verschillende scenario’s. Door de positieve en negatieve punten van de beelden te noemen, kan gekeken worden naar een nieuwe optie. Deze optie is de combinatie van alle goede eigenschappen van het beeldmateriaal. Mark van der Heide, werkzaam bij HOSPER, vertelt: ‘’Het is belangrijk dat de ontwerper niet al een voorkeur ontwikkelt bij het ontwerpen van de verschillende scenario’s. De scenario’s moeten kwalitatief allemaal even goed zijn. De beoordeling door de partijen is niet objectief als dit niet het geval is. Wanneer ik het gevoel krijg dat ik een optie minder vind dan de anderen, besteed ik juist de meeste aandacht aan deze optie of verwerp ik hem voordat ik hem laat zien aan de verschillende partijen.’’ Openheid in een stedenbouwkundig plan is erg belangrijk voor alle partijen. De (toekomstige) bewoners en omwonenden willen graag bijdragen aan de beslissingen die genomen worden. Ook zorgen de workshopdagen er voor dat deze groep begrip krijgt voor de keuzes die
Workshop bij Hosper stedenbouw en landschapsarchitectuur.
12
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
de ontwerper uiteindelijk maakt. Vaak is het
qua budget niet mogelijk om alle wensen van
om het ontwerp aan te scherpen. Zo zijn er
de bewoners in het plan te stoppen. Door een
meer zitgelegenheden gecreëerd en is de vloer
beslissing samen met deze groep te nemen, zal
levendiger gemaakt in toon en materialisatie.
er minder weerstand zijn tegen het plan. Voor
De voorstellen zijn in deze periode regelmatig
een gemeente is de openheid ook erg van
voorgelegd aan de bestuurders en aan een
belang. De gemeente wil graag inspelen op de
brede vertegenwoordiging van bewoners en
wensen van haar bewoners. De informatiedagen
betrokken.
en workshops zijn daarvoor een geschikte gelegenheid.
‘De ontwerper is de regisseur van het ontwerp, maar ook van het proces.’ Voor de ontwerper is de openheid in het proces
Rol van de ontwerper
essentieel. Ten eerste krijgt hij veel feedback op
Ook al ligt in het open planproces een grote
het plan. Hij weet wat de bewoners, gemeente
nadruk op de inspraak van toekomstige bewon-
en andere partijen graag willen en kan daarop
ers, omwonenden en gemeenten, de ontwerper
inspelen. Hierdoor krijgt de ontwerper veel
heeft alsnog een behoorlijk grote rol in dit pro-
meer begrip voor de keuzes die hij maakt. Door
ces. Hoe groot de rol van de ontwerper precies is,
de workshopdagen komen de bewoners vaak
hangt sterk af van de ontwerper zelf en van het
te weten dat niet alles mogelijk is, er moeten
type opdracht. De ontwerper is de regisseur van
keuzes gemaakt worden. Ook creëert de ontwer-
het ontwerp maar ook van het proces. Hij maakt
per een open visie op het plan door een aantal
de keuzes in het ontwerp en bepaalt samen met
scenario’s te schetsen voor de locatie. Hierdoor
de opdrachtgever de manier waarop en de mate
is het plan niet alleen het idee van de ontwerper,
waarin er ruimte gegeven wordt aan bewoners
maar is het een collectief gedragen plan.
en betrokkenen.
Wilhelminaplein Nieuw Zaailand, Leeuwarden
In het open planproces heeft de ontwerper
Een van de plannen die HOSPER heeft ontwor-
een rol als spelleider. De deelnemers kunnen
pen in een open planproces is de inrichting van
feedback geven op de plannen. De ontwerper is
het Wilhelminaplein in Leeuwarden. De plein-
ook degene die al deze informatie verzamelt en
ruimte zal in de toekomst kleiner worden door
aan de hand daarvan een ontwerp maakt. Van
de bouw van het nieuwe Fries Museum en een
der Heide vertelt: ‘Als bewoners een ontwerp
nieuwe wand met woningen en winkels. Naar
zien, kijken ze vaak naar één of enkele elementen
aanleiding van een selectie is HOSPER gevraagd
of eigenschappen. De ontwerper benadert een
de inrichting van de openbare ruimte van het
opgave integraal. Hij heeft het overzicht, kent
plein en omgeving ter hand te nemen. “Voor
kansen en bedreigingen en beschikt over de
deze locatie was het belangrijk om openheid in
vaardigheid om er een goed plan van te maken.
het proces te creëren, vanwege de gevoeligheid
De rol van de ontwerper is dus niet perse kleiner
van de ontwikkeling en vanwege de betekenis
geworden. De openheid naar de bewoners toe
van de plek in de stad.’’ vertelt Van der Heide. Er
zorgt juist voor wat extra puzzelstukjes die de
is met behulp van drie modellen in een enquête
ontwerper op zijn plek moet weten te krijgen.
aan een grote groep bewoners en gebruikers
Als hem dit lukt, zal het plan beter aanslaan. De
van de stad gevraagd welke elementen zij in de
visie, structuur en eenheid zal toch echt door
afzonderlijke modellen waarderen en waarom.
een ontwerper vertaald moeten worden in een
Ook werd per thema gevraagd waar kansen
plantekening. Het open planproces is dus geen
voor verbetering lagen. De uitslag voor deze
bedreiging voor de ontwerper, maar vormt een
enquête was wel verrassend: Er was een zeer
kans voor ontwerpers om tot een beter resultaat
grote meerderheid die de elementen van één
te komen.//
van de drie scenario’s positief tot zeer positief waardeerde. Omdat ook bestuurlijk en ambtelijk veel steun voor het betreffende scenario was, is besloten om met dit ontwerp verder te gaan werken. De informatie uit de enquête is ingezet
Scenarioschetsen voor de herinrichting van het Wilhelminaplein in Leeuwarden door HOSPER stedenbouw en landschapsarchitectuur. Van boven naar beneden: model Tapijt, model Podium, model Lijnen.
Bronnen: >> HOSPER landschapsarchitectuur en stedenbouw, gesprek met Mark van der Heide. http://hosper.nl/ >> KEI kenniscentrum stedelijke vernieuwing >> http://theresponsivecity.org, geraadpleegd op 27 februari ‘11 >> http://nieuwzaailand.nl, geraadpleegd op 1 maart’11
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
13
The rise of the internet might have changed our lives forever, but what can we learn from history in order to better understand the changes that occur in our online life?
public life, privatized Jurgen Beliën
We seem to have come a long way, and the
“What makes 18th Century street wear
naturally were places in which speech
twenty-first century seems to have firmly
fascinating is that even in less extreme
flourished. When a man entered the door,
manifested itself as the century of the true
cases, where the disparity between
he went first to the bar, paid a penny, was told, if he had not been to the place
bottom-up democracy. We feel we can say
traditional clothes and new material
anything, share anything, do anything online.
conditions had not forced someone into
before, what the rules of the house were
However, considering the tools we are using that
an act of impersonation, where instead he
[...], and then sat down to enjoy himself.
accommodate this behaviour, are we really that
wore clothes which reasonably accurately
That in turn was a matter of talking to other
free? What can we learn from our past to better
reflected who he was, the same sense of
people, and the talk was governed by a
costume and convention was present. At
cardinal rule: in order for information to
understand our behaviour?
home, one’s clothes suited one’s body
be as full as possible, distinctions of rank
The forming of modern public life
and its needs; on the street, one stepped
were temporarily suspended; anyone
The form of public life known to us now came
into clothes whose purpose was to make
sitting in the coffeehouse had a right
from the eighteenth century, formed by the
it possible for other people to act as if they
to talk to anyone else, to enter into any
rising of the bourgeoisie and the decline of
knew who you were.” (Sennett, 1992, p.67-68)
conversation, whether he knew the other
the aristocracy. This process was particularly
Of course, most important to comparing eight-
people or not.” (Sennett, 1992, p.81)
apparent in the two biggest western cities at
eenth century public life with our contemporary
Apparently, the coffeehouses were acting as a
that time, Paris and London (Sennett, 1992, p.48).
social behaviour online, is speech. Ironically,
social leveller.
During this period both cities began to see a rise
the place for people to gather ceased to be
in the growth of its population, due to external
the square.
Later on, in the middle of the eighteenth century,
migration. This migration flow consisted of
“The medieval and Renaissance squares
mostly young people, moving to the city alone,
were free zones in Paris, as opposed to the
standing took place in the public park. And
breaking family ties in the process. Adding
controlled zone of the house. The monu-
with that, the explicit rules of the coffeehouse
to this the disappearance of guilds, and the
mental squares of the early 18th Century,
disappeared. The rules of conduct were the
complete redistribution of living environments
in restructuring the massing of population
implicit rules of social conduct.
due to the population growth, where a person
in the city, restructured the function of the
the mix between people from different social
“Taking walks in the park became in turn
came from, where he or she lived and what his
crowd as well, for it changed the freedom
the means of maintaining, en masse, that
or her profession was, disappeared as grounds
with which people might congregate.
sociability between classes which the
to ‘classify’ others.
The assemblage of a crowd became a
coffeehouses had formerly provided.”
specialized activity; it occurred in three
(Sennett, 1992, p.85)
“The material conditions of life in the city weakened any trust people could place in
places—the cafe, the pedestrian park, and
the ‘natural,’ routine labeling of others by
the theater.” (Sennett, 1992, p.54)
The promise of the internet
origin, family background, or occupation.”
Interestingly, two out of three places that did
The arrival of the World Wide Web early nine-
(Sennett, 1992, p.60)
accommodate the gathering of people specified
ties gave everyone the possibility present
by Sennett are actually privately run establish-
themselves to (and share their opinions with) the rest of the world, granted they had the
Where a person came from, where he or she lived and what his or her profession was, disappeared as grounds to ‘classify’ others.
technical knowledge. It gave people the chance to form a new public life, a new public facet of their own self. The technologies making this possible were the protocols that served as the
The emergence of ‘strangers’ affected how
foundation of the internet itself. By design, these
people met and interacted in public. It created
establishment could set rules of conduct and
protocols were non-excluding, open means to
the need to present oneself, for instance with
was free to deny patrons access.
communicate with others.
clothing:
14
ments. The result is that the operator of the
“As information centers, the coffeehouses
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
Much like eighteenth century Paris and London, people willingly entering the new social dimension created by the internet, suddenly had to deal with ‘strangers’, whose exact personality, heritage or profession were unknown. Again, like in the eighteenth century this also gave the people the opportunity to create a new self, an avatar. People could choose how to specifically represent themselves. Of course, this was only the beginning. The potential of the internet, and it’s prospective effect on public life is perhaps best shown in the film We Live in Public (2009). Filmmaker Ondi Timoner followed internet entrepreneur Josh Harris and his projects over the course of ten years. One of these projects, called Quiet, consisted of one hundred people living together in a bunker converted into a capsule hotel. None
The Fail Whale, the error screen Twitter shows when their service is inaccessible.
of the ‘rooms’ had doors, but every single one of them was equipped with a video camera filming
networking platform our ‘target audience’ is
social networks are gatekeepers of all users,
constantly and a television that made the video
using. Moreover, much like eighteenth century
traffic and data on their service, they are by
feeds from every room available to everyone.
coffeehouses, these corporations are free to
definition closed platforms. This means that,
These video feeds were also made public on the
set rules and terms of use. Facebook
for
as it stands now, we are giving up on freedoms
internet. Everything the people in Quiet did was
instance specifies in its Statement of Rights and
by using them, no matter how many Egyptians name their children Facebook.//
(2010)
public. With this experiment Josh Harris tried to
Responsibilities that convicted sex offenders are
show that people are willing to give up privacy
barred from signing up to Facebook. And Twitter
for public exposure and more specifically fame.
now tries to ban others from creating software
He argued that in the future almost everyone
to interact with the service, reversing its stance
will make this choice, and he was right.
on third-party software (Paul, 2011).
Josh Harris tried to show that people are willing to give up privacy for public exposure and more specifically fame. Fast forward to 2011. The prerequisite of
Looking back at the differences between our
technical knowledge has disappeared. Sharing
current public life offline and the forming of
Sources:
with the rest of the world, by means of status
this modern public life during the eighteenth
>> Facebook. (2010). Statement of Rights and Responsibilities. http://www.facebook.com/terms.php. Last accessed: 11 March 2011. >> Paul, Ryan. (2011). Twitter tells third-party devs to stop making Twitter client apps. http://arstechnica.com/ software/news/2011/03/twitter-tells-third-party-devs-tostop-making-twitter-client-apps.ars. Last accessed: 12 March 2011 >> Sennett, Richard. (1992). The Fall of Public Man. London: W.W. Norton & Company, Ltd. >> We Live in Public. (2009). Motion Picture. Interloper Films / Pawn Shop Creatives.
updates on Facebook and tweets on Twitter, has
century, we have gained notable freedoms in
become a reflex. The trade-off however is that
sense of self-expression. Naturally, we took these
our online social life has grown dependent on
freedoms to the internet and wanted to share
privately run corporations, instead of the open
our lives with the whole world. This gave rise to
protocols of the beginning of the internet. We
a new website and service, the social network.
are in a sense trapped, forced to use the social
And unfortunately, due to the fact these these
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
15
De digitalisering heeft ervoor gezorgd dat veel van onze bezigheden zich niet meer afspelen in de ‘echte’ wereld. In onze zoektocht naar aandacht lijkt er een steeds grotere herwaardering te ontstaan voor producten uit het analoge tijdperk. Kunnen deze producten echter wel de leegte opvullen? Of is de idee van iets authentieks al genoeg?
analoog // authentiek Marije Rutten
Moest er ooit weken worden gewacht op die
prefab beton. Het gebrek aan deze materialen
ene brief, tegenwoordig is ieder berichtje vrijwel
en technieken maakt dat er een sfeer van
direct te lezen in je mailbox, op je telefoon,
vervlogen, voor het gevoel knusse tijden kan
overal eigenlijk. De wereld wordt kleiner, contact
worden bereikt. De analoge architectuur wordt
behouden wordt steeds makkelijker. De brief
in de regel meer of minder waard afhankelijk van
sterft uit. Maar wie ooit een brief heeft gekregen,
de maat waarin het gebouw gedurende de jaren
voor een verjaardag of een ander briefwaardig
is onderhouden. Ook de functie en locatie van
moment, kent de uitwerking ervan. De gedachte
een gebouw dragen er aan bij dat de waarde van
dat iemand echt tijd aan je heeft besteed
het gebouw gedurende de jaren stijgt.
in plaats van een korte ‘like’ op Facebook te plaatsen, zorgt voor een goed en geliefd gevoel.
Een heel duidelijk voorbeeld hierin zijn
En wat te denken van een fotoboek met echte
monumentale grachtenpanden, zoals in
foto’s; de spanning van het wachten tot een
Amsterdam. Deze panden zijn tegenwoordig
filmrolletje ontwikkeld is?
onbetaalbaar vanwege locatie, uitstraling, maar ook doordat de vraag naar een oud
Natuurlijk heeft de techniek van tegenwoordig
grachtenpand het aanbod ruimschoots
hier een antwoord op. Digitale foto’s kunnen met
overstijgt. Analoge architectuur kan namelijk
een paar muisklikken worden samengevoegd
in de regel niet meer worden vermeerderd,
tot een heus analoog fotoboek, thuisbezorgd
aangezien er op die wijze geen analoge
en al. En die kaart typ en verstuur je gewoon via
architectuur, maar iets als analoge architectuur,
het internet, in een vorm naar keuze.
gegoten in een nieuw jasje, ontstaat. Door gebruik te maken van een oud idee en dit uit
Het lijkt erop dat we, hoewel het digitale tijdperk
te voeren met de materialen en technieken
toch echt normaal lijkt te zijn geworden, steeds
van deze tijd ontstaat er een product dat
‘De wereld wordt kleiner. De brief sterft uit.’ meer terug proberen te grijpen naar de dingen
analoge architectuur 2.0 zou kunnen worden
en het gevoel van vroeger, het ‘analoge’. Op
genoemd. Deze analoge architectuur 2.0 kan
deze manier ontstaan er steeds meer digitale
bijvoorbeeld terug worden gevonden in de
producten met een ‘analoog’ tintje. Is er sprake
kastelen van woningbouwproject Haverleij bij
van een waardevermeerdering van analoge
‘s-Hertogenbosch. Hoewel de meningen sterk
producten, juist omdat digitale producten de
verdeeld zijn over dit project is het op weg om
norm zijn geworden?
succesvol te worden. Reeds 80% van de 1100 in 2001 vervaardigde woningen is opgeleverd.
16
Deze waardevermeerdering kan ook worden
De bewoners, veelal gezinnen, noemen vooral
toegepast op de architectuur. De analoge
de hoge mate van veiligheid en de locatie als
architectuur wordt vooral gekenmerkt door de
sterke punten (Haverleij BV, 2010). De kastelen
duidelijke aanwezigheid van het verleden. De
zijn duidelijk van deze tijd, maar door de
materialen en zeker de technieken van nu zijn in
torentjes, kanteeltjes en soms zelfs iets wat
deze gebouwen niet aanwezig. Denk hierbij aan
aan een slotgracht doet denken, besluipt men
materialen als aluminium voor de kozijnen, grote
stiekem toch het gevoel dat ze in een authentiek
glasoppervlakken, maar ook de toepassing voor
complex wonen.
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
Deze ‘authenticiteit’ is iets waar veel analoge
en meer. Doordat we ons steeds meer op het
analoge spullen waarvan we denken dat ze met
gebouwen door worden gekenmerk t en
internet begeven en steeds minder in de ‘echte
meer aandacht zijn gemaakt dan de spullen
waar ze hun kracht uit lijken te halen. De
wereld’ wordt het vervalsen van authenticiteit
van nu. Zeker in de architectuur van nu wordt
gebouwen tonen precies wat ze zijn en zijn
ook steeds gemakkelijker. We spreken elkaar
er juist steeds meer aandacht besteed aan de
dus niet nep. Deze term wordt vaker te pas en
via de mail, sms en skype. Maar alleen de echte
uiteindelijke gebruikers van het gebouw en
te onpas gebruikt en lijkt meer een marketing
ontmoeting voelt authentiek aan en geeft een
daarmee aan hun eisen en wensen. De mate
mechanisme te worden dan een normaal
gevoel van vroeger, uit het analoge tijdperk. Het
waarin we als mens worden verwijderd van de
bijvoeglijk naamwoord. De makelaar noemt
tijdperk waarin er nog aandacht bestond voor de
producten die we gebruiken neemt gestaag
een houten vloer ‘authentiek’ en vol ‘karakter’.
dingen die we deden, brieven die we schreven,
af in plaats van toe. Op deze manier keren we
De potentiële koper gaat hier vaak volledig in
kleren die op maat werden gemaakt, de foto’s
terug naar de manier waarop er in de analoge
mee. Dat de vloer wellicht allerlei gebreken
die in boeken moesten worden geplakt. Het lijkt
architectuur aandacht werd besteed aan de
heeft en binnenkort uit de woning moet worden
erop dat in dit snelle tijdperk de aandacht voor
eindgebruiker. Alleen hebben we dit maal
gesloopt telt in dit verkooppraatje niet echt mee.
voorwerpen en mensen aan het af nemen is.
nieuwe materialen en technieken tot onze
De invloed van het authentieke is overal om ons heen te herkennen. Een voorbeeld hiervan is onze faculteit Bouwkunde. Vrijwel het
‘Dit gevoel van gebrek aan aandacht maakt dat mensen maar al te graag vooraan staan in een rij voor dingen die authentiek worden genoemd.’
gehele gebouw is van binnen en van buiten gerenoveerd. Een kleine rel is er ontstaan over
Hierdoor ontstaat er een gebrek aan aandacht,
beschikking. Door deze toepassingen van het
de welbekende gekleurde raamkozijnen. Dat
voor het maken van spullen, maar ook voor de
digitale tijdperk in ons voordeel te gebruiken
dit veel mensen zo heeft geraakt heeft ook
mensen onder elkaar.
kan een vorm van architectuur ontstaan die
voor een deel te maken met de gevoelswaarde
beter op de eindgebruiker aan sluit dan in het
die authenticiteit met zich mee brengt. Men
Inspelen op dit gevoel van gebrek aan aandacht
analoge tijdperk. En misschien is deze digitale
vond dat er afbreuk werd gedaan aan de stijl,
maakt dat mensen maar al te graag vooraan
architectuur lang zo slecht nog niet .//
het karakter van het pand. Hoe konden de
staan in een rij voor dingen die authentiek
authentieke kleuren zo maar worden ingeruild
worden genoemd. Misschien kan op deze
voor nieuwe, neppe, kleuren?
manier een leegte worden opgevuld, maar
Bronnen >> http://www.haverleij.nl, bekeken op 12-03-2011
misschien ook niet. Maken spullen die een Aan de andere kant worden de serres geroemd,
authentieke uitstraling hebben ons meer
juist om het feit dat de oude buitenwanden van
gelukkig? Of maakt de idee van de authenticiteit
het gebouw hier zichtbaar zijn gebleven. De
ons gelukkig? De idee van aandacht die we via de
serre creëert daarmee niet alleen extra ruimte,
producten van andere mensen krijgen?
maar functioneert ook als een glazen kast om de buitenwand mooi te houden. Op deze manier
Uiteindelijk gaat het er niet om wat beter
kunnen we dagelijks worden voorzien in onze
is, analoog, digitaal, vroeger of nu. Hoewel
portie authenticiteit en dat geeft, bewust of
de technieken van het digitale tijdperk veel
onbewust, een goed gevoel.
mogelijk hebben weten te maken, ook op het gebied van architectuur, lijkt het persoonlijke
Dat dit woord ‘authentiek’ zo op ons in werkt
hierin steeds meer te vervagen. Een Personal
heeft veel te maken met het digitale tijdperk.
Computer is misschien gericht op het individu,
Want wat is hierin nog echt authentiek? Op het
maar een PC kan persoonlijke aandacht niet
internet kan iedereen zich anders voor doen dan
vervangen. Wellicht moeten we niet proberen
hij of zij is, op Facebook, Foursquare, Secondlife
terug te grijpen naar een vervlogen tijd van
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
17
‘Can architecture stay the same when everything around us is in constant change?’ is a question that is deeply connected to the contemporary debate on how new media technologies, such as the Internet, are affecting our daily lives. In this interview, media artist and Assistant Professor in Hyperbody, Dr. MarkDavid Hosale will answer questions related to the background and the meaning of these technological developments.
what makes you get out of your house? Sine Celik
Where does the term new media come from?
question in any contemporary art movement
connecting the observer to the work, giving
The history of new media really dates back
should be about ideas.
theparticipant more and more access to control
to the mid-19th century when there is a rise
over what is being expressed in the content.
in new information technologies, such as the
Does the distinction between new media and
telegraph, the gramophone, photography, and
traditional media come from the tools that
Do you think that internet changed the
later cinema. These innovations changed how
are being used?
meaning of interactivity for people?
the world was seen, and it had a lasting impact
While clearly there is a difference in the tools
Interactivity and other cultural shifts often at-
on every aspect of Western culture. The closest
used in what theorist Eddie Shanken calls
tributed to the Internet were already percolating
historical comparison to such an impact can be
Mainstream Contemporary Art (MCA) and New
in the culture long before the Internet became
made to the invention of the Gutenberg press,
Media Art (NMA), the fundamental distinction
publicly accessible. Therefore I see the way the
which led to the reformation in the church,
comes down to a difference in dissemination and
Internet has been included in our global culture
reshaping Europe and the world. Likewise new
conceptual approach. NMA, for example, does
as a symptom of something that was already
media has been the catalyst for numerous
not fit easily into the traditional “white cube” of
going on, rather than a cause. What the Internet
significant changes in the world and has lead
the gallery. This is why you often see media art
has provided is a means to engage knowledge
to the global culture we see to today.
in festivals and public spaces. NMA also has a
and information readily and to constantly recon-
What did these changes mean for the artists? Like the rest of Western culture, art in 20th and
‘The biggest challenge for architecture is to address something that is inherently non-locative in a locative way.’
21st century has been fundamentally changed due to the rise of new media technologies.
unique narrative, dialog and culture in compari-
figure it to suit our changing view of the world
The influence of technology and new media is
son to MCA. NMA tends to be focused directly on
in a much more fluid way than was ever possible
conceptually pervasive in the arts, regardless of
issues of our culture related to technology such
before. This has magnified our culture shifts and
whether or not technology and new media are
as science, social media, and new narrativity.
accelerated this ongoing change dramatically.
directly part of the techniques behind develop-
Whereas MCA tends to be more focused on
ing the works themselves.
issues that are emerging in our culture (which I
What is the future of new media technology?
see as influenced by technology) such as pop-
The future new media technology will lie in
What is the difference between media art
culture, identity and sexuality politics, and the
other domains. Current computing technology
and digital art?
aggrandizement of the mundane.
is based on silicone, but soon silicone will reach
In practice these terms tend to be used inter-
its limit. This is where domains in the field of
changeably, but what it comes down to is a
When did this interactivity issue became a
nanotechnology will step in. Generally speak-
question of terminology. When you say “media
part of new media?
ing these developments will follow two paths:
art” the question falls on the term “media”, which
The rise in interactivity in art practice starts
the quantum and the bio. These domains will
could refer to something non-digital, such as
shortly after World War II when you see an
facilitate ways of the integration of technology
photography, cinema, etc. Whereas the term
increased concern for the inclusion of audience
in our environment in a deeper way. Computers
“digital” implies specifically art that is computer
participation in works. This was pervasive
will be not only embedded, but integrated. This
based. Therefore, in the end this becomes a
throughout the arts. It is evident in the plays of
will integration will be ubiquitous, in our build-
complicated question because in essence both
Bertolt Brecht and Peter Brooks, the music of
ings, furniture, clothing, medicine and food, and
terms are really problematic. The term “media”
John Cage, and the Happenings of Allan Kaprow.
even in our bodies as well.
is too general and vague to be a helpful descrip-
It is “art without authorship” where
tion of a movement, whereas the term “digital” is
18
too closed to be accurate. But really the biggest
the audience becomes the artist and not just
problem is that both terms are
a passive observer. Quickly in this history tech
describing techniques, while the fundamental
nology became a means for more deeply
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
Internet is effecting the social life more than anything. Even the political actions get distributed through internet. Is this controllable? In the beginning nobody really knew exactly what the impact of the Internet would be on our culture, or how vastly it might change the world. At first Internet was totally open, but restricted by how many users had access to it. But as access to the Internet has become more widespread, more and more governments are increasingly concerned by its influence and trying to find ways to control it. In contrast there are others who try push these boundaries, such as Wikileaks and Pirate Bay. I see it as not only a struggle for free speech, but also as a struggle for the right to access knowledge. We do not know yet how this struggle will unfold, but the cat is out of the bag. When everything is changing uncontrollably,
should be to find a way to bring these neighbor-
What kind of projects are you working on?
how should architecture behave? Do you
hoods together, the locative and non-locative
I am currently working on several projects that
think that architecture adapts fast enough?
(the virtual and the real). And, I believe that new
relate to my various research interests. On a
In relation to a social media context, the biggest
media and architecture has the most potential
personal level I am developing an interactive
challenge for architecture is to address some-
to realize that goal.
installation that facilitates the exploration of the
thing that is inherently non-locative in a locative
access of knowledge as a digital archeological
way. In an age where you can have access to most
You are a composer and a media artist,
process of discover y. In Hyperbody I am
any form of human interaction without leaving
what brings you here in the Faculty of
developing a hardware infrastructure that
your home you need something to help draw
Architecture?
will make the floor of protoSPACE 3.0 (a.k.a
you out. So, what makes you leave your house?
My journey to the Faculty of architecture at TU
the protoDECK, designed by Marco Verde)
Going to see a movie? Why pay 8€ to 12€ to go
Delft has been a bit unusual to say the least. My
into a sensing and display instrument for
see a movie in the first place? I think it must have
Master’s degree is in Music Composition and
the lab. Meanwhile my day-to-day duties
something to do with the spectacle, it is experi-
Theory, and although I was focused on music,
include the maintenance and operation of
ence. You want the high resolution sound, the
I was always working with other arts, such as
protoSPACE 3.0, multi-purpose facility designed
3-D worlds. So if one is going to engage social
film, dance, theater, and visual arts. By the time
for the development of nonstandard, virtual, and
media in the context of architecture then they
I was starting my Ph.D. I was really starting
interactive architecture.
need to address it in a way that moves beyond
to feel constrained by music and decided to
the mundane and the known, they must be able
change over to the Media Arts and Technology
What is the scope of the classes you give in
to engage these technologies in a shape and
program at the University of California, Santa
Hyperbody?
scale that is beyond what can be already found.
Barbara, where I was one of the first Ph.D.’s to
The classes I give focus on the theory and
graduate from that program. It was there that
praxis of media art. In my courses students
How do you interpret this year’s “Losing
I was first connected to Architecture through
are asked to students do studies in media art
Ground” theme?
my mentor, Marcos Novak. After graduating
techniques, while simultaneously reading about
This question of locality in relation to social
Marcos connected me with Jean-Michel
and discussing theoretical concepts related
media is embedded in the theme of this year’s
Crettaz at the Southern California Institute of
to the studies. The exploration of media art
INDESEM. Personally, I think “Losing Ground”
Architecture (SCIArc). I collaborated with Jean-
provides a window into the characteristics
is a very apt title because I see the question of
Michel on an architectonic media installation
unique to digital media and the bidirectional
addressing social media in architecture as that of
and taught workshops and a course at SCIArc.
affect of digital media on contemporary culture.
losing our locality. After all, in today’s world what
This background is what peaked the interest of
In the context of Hyperbody this exploration is
is a neighbor? Your neighbors are not the people
Hyperbody and they brought me in to become
readily connected to the study of architecture as
in your neighborhood, they are your contacts
a specialized stakeholder in the research of non-
an interactive system and an expression of the
on LinkedIn or your friends on Facebook. Most
standard, interactive, and virtual architecture.
contemporary understanding of the structure of knowledge and nature as a nonlinear form. //
people do not even see their physical neighbors anymore because people are not gathering
>> photograph by Thijs Bennebroek >> This interview took place on the 16th of March 2011
locally, they are gathering virtually. The goal
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
19
check out our website!
www.indesem.nl
“Do you still senD letters by post?” “Have you alreaDy useD tHe ‘like’ button toDay?” HerMan HertzberGer neil leacH Daan rooseGaarDe Marcos novak “Most likely” saskia sassen peter cook elizabetH Diller anD More! “WHo’s coMinG to speak?”
20
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
EM
S DE
/11
IN
PARTICIPATE!
“WHere Do you interact More WitH your frienDs – on skype or at a café?”
COMPETITION DEADLINE
mArch 7, 2011 sEMINAR DATEs
LOSINGGROUND in recent years our means of interacting with one another have changed dramatically thanks to emerging virtual realities, globalization and mass customization. Historically, built space has been a platform for social interaction; how can architecture ensure a relevant public role in an emerging media driven society, which seems to operate separately from traditional collective spaces?
mAy 13-21, 2011
in the face of this phenomenon, it could be said that architecture as we know it is losing ground to new cultural forms. the possibilities of instantly expressing and sharing our myriad individual thoughts and beliefs, increasingly at anytime and anyplace, are creating fundamental changes in society and consequently our spatio-temporal practices. Where, as designers, do we now take our cues: the liquid phenomenology of the screen? the emergent qualities of advanced algorithms? endless iterations of ‘related links’? the piecemeal democracy of the ‘like’ button? architecture sees itself in a moment in which existing paradigms have to be redefined and new values have to be critically evaluated and tested so as to be able to properly form an active approach to the challenges posed by an increasing divide between old and new social realities.
PARTICIPATE!
workshoPs! lectures! debAtes! And more!
coMpetition DeaDline MarcH 7, 2011 (see inside for brief) WorksHop Week
May 13-21 2011
WHAT IS INDESEM? inDeseM was organized for the first time in 1962 by a group of students (Wiek röling among others) directly connected to stylos. in 1986 the workshop was reinitiated by Herman Hertzberger and an independent group of students. since then it has been held frequently (annually or bi-annually). each edition of inDeseM is guided by a particular theme, which is intensively explored during a week-long workshop. What makes inDeseM (international Design seMinar) special is the cooperation between students of different nationalities and renowned architects and theorists.
DEBORAH HAUPTMANN - SUPERVISOR inDeseM 2011 will be supervised by Deborah Hauptmann, Director Delft school of Design and associate professor of architecture at tu Delft. she has recently published cognitive Architecture: From biopolitics to noopolitics (co-edited with W. neidich).
WHAT IS THIS PUBLICATION? We are combining a poster, a flyer, and a pamphlet in one publication. on the rear you can find related texts from Deborah Hauptmann and Hakim Bey, as well as interviews with three confirmed speakers: Neil Leach, Daan Roosegaarde, and Ekim Tan.
source: indesem /11 - prepublication design: Hans Larsson & Daphne Bakker CONTACT
www.indesem.nl // info@indesem.nl
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
@inDesem //
21
facebook.com/indesem
mail bG.Midden.110 • Julianalaan 132 • 2628 bl Delft • the netherlands • +31 (0)15 278 3697
CREDITS
public sphere 2.0 Joris Hoogeboom
Today, our notion of Public Space is shifting
map made of Rome until the 1970’s, it shows the
increasingly as an inevitable outcome of
relation between privately used spaces and pub-
disciplinary societies. A model for how society
technological and cultural developments.
lic spaces. Using figure-ground representation
in a spatio-temporal manner is organised into
Shaping how we perceive and interact with
black represents built space and private space,
closed environments with a very clear and
this space and what we count towards Public
while white being unbuilt and public space.
encapsulated laws. Consequently giving rise
Space. Consequently also influencing the very
However this also includes the pantheon and
to Societies of Control
designers of this Public Space, or can it be said
publicly accesible buildings. This depiction of
based on physical boundaries and institutions as
eighteenth and nineteenth century society as
, which are not
(Deleuze, 1990)
that Public Space is a collective act, no longer designed but put together by a variety of ever so complex processes. Is it even a matter of physicality, or has media perhaps taken on a
‘Deleuze also argues that the dispositifs of power and control that once operated primarily on the body now operate on the mind through technologies of communication.’
much bigger role. What constitutes this Public Space and what position do architects have in
space is based on the ownership of the physical
such but rather an open field in which power is
the forming of this?
buildings, boundaries specific to material p
regulated through control mechanisms. Marxist
erception. In this case the interior public space
theories aside, the importance of this shift is in
One of the earliest and most famous depictions
depicted is territory owned and controlled by
the way that public space and it’s role are de-
of public and private space has been done
a government, who has allowed some form of
fined as outlined very clearly in the introduction
by Giambattista Nolli, an itialan architect but
freedom within restrictive boundaries.
of Cognitive Architecture (Hauptmann, 2010)
foremost a surveyor. By far the most accurate
According to Foucault
(Deleuze, 1986)
we can classify “Deleuze, in his essay ‘Postscript on Control Societies,’ also argues that the dispositifs of power and control that once operated primarily on the body(read pace Foucault) now operate on the mind through technologies of communication. With this we are no longer within the closed spaces of control outlined by geographic or political boundaries (sovereignties as such) of individuals or populations; but in the open spaces of public opinion, of multiple affiliations and dispositions dispersed across the globe.” As indicated by Hauptmann, these spaces and temporalities are also inhabited by architecture and urbanism. Examples of which can be explained as social sites being manifestations of the Public Sphere (Habermas, 1989). Such sites included but were not limited to coffee houses and salons, places where one could discuss political matters based on a couple of institutional criteria, namely: disregard of status, domain of common concern and inclusivity. The emergence of these
Nolli depicting private and public space using figure ground-representation.
22
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
social spaces was supported by liberal democ-
to communicate over space, the space as an ar-
racy, giving rise to apparent self-organisation.
chitectural element becomes dominated by the
of the virtual world is going to take integral urban and architectural visions in order to
communication. This is prevalent in the arche-
connect them. Rather than trying to figure out
“Public debate was supposed to transform
typal symbols like the duck and the decorated
how architects can re-envision our traditional
voluntas into a ratio that in the public
shed (Venturi&Brown, 1977). This notion transforms the
public space in the new context of social media,
competition of private arguments came
function of Public Space into a one of informa-
Bohman envisions a more democratic way of
into being as the consensus about what
tion. The duck being an example of architecture
using Public Spheres.
was practically necessary in the interest
showing off information in a symbolic way, by
of all.”(Habermas, 1989)
directly mimicking the message that is to be
“Bohman articulates three minimum
sent. Decorated sheds on the contrary do not
conditions for democratic public spheres:
directly mimick the message but apply this to
(i) First of all a democratic public sphere
have witnessed the downfall of the Public Sphere
a generic space in a graphic way in the form of
must be a social space in which speakers
as outlined by Habermas. At the basis being a
signs, banners, etc.
However with the coming of mass-media, we
may express their views to others and who in turn respond to them and raise their
‘a battle is fought not only over influence but over the control of communication flows that affect behavior while their strategic intentions are kept hidden as much as possible’
own opinions and concerns; (ii) secondly a democratic public sphere must manifest commitments to freedom and equality in the communicative interaction in the fo-
consumerist drive, leading to less interest in
However in these examples we are confronted
rum; (iii) and finally the public sphere must
political matters and ultimately leading to media
with a predetermined sender and receiver of
address an indefinite audience” (Bohman, 2004)
becoming a tool for politics.
information. Namely the owners of these buildings being the senders and the receivers being
As outlined below this contains a premise for the
“Therewith emerged a new sort of influ-
the consumers. With the rise of the internet
contemporary architect.
ence, i.e., media power, which, used for
and media networks however, our collective
purposes of manipulation, once and for all
ability to share and receive information has
“thinking in (spatial) relationships and not
took care of the innocence of the principle
been drasticly empowered. Coupled with a
in geometries, implies that’ the architect
of publicity. The Public Sphere, simultane-
desire for individualization this leaves us with
no longer designs objects, but relation-
ously prestructured and dominated by
a fragmented public space, hardly the pure
ships…Instead of thinking geometrically,
the mass media, developed into an arena
Public Sphere as imagined by Habermas, but
the architect must design networks of
infiltrated by power in which, by means of
also extraordinarily capable of self-organisation.
equations.” (Vogelaar, 2010)
topic selection and topical contributions, a battle is fought not only over influence
“Our societies are increasingly struc-
Clearly with space being less of a critical factor in
but over the control of communication
tured around the bipolar opposition of
the contemporary architectural context the role
flows that affect behavior while their
the Net and the Self;the Net denotes
of the architect in the forming of public space
strategic intentions are kept hidden as
the network organisations replacing
is now more than ever one of connections, one
much as possible”(Habermas, 1989)
vertically-integrated hierarchies as the
of information and the logical representation
dominant form of social organization, the
of it. //
In this we can see a shift in modalities of dis-
Self denotes the practices a person uses in
tribution of power, shifting from Foucauldian
reaffirming social identity and meaning in
environments to rationally critic social spaces,
a continually changing cultural landscape.”
to societies controlled by mass-media under
(Castells, 1996)
capitalism. Information now seems to be the most prevalent object for control, which has
On the other hand Vogelaar(2010) argues that
Sources: >> Nolli, Giambattista, Pianta Grande di Roma, 1784 >> Deleuze, Gilles, “Postscript on the Societies of Control”, 1990 >> Deleuze, Gilles, “Foucault”, 1986 >> Hauptmann, Deborah “Architecture & Mind in the Age of Communication and Information”, 2010 >> Lazzarato, Maurizio “The Concepts of Life and the Living in the Society of Control”, 2006 >> Habermas, Jürgen “The structural transformation of the public sphere”, 1989 >> Venturi, Robert, “Learning from Las Vegas (with Denise Scott Brown and Steven Izenour)”, 1972 >> Castells, Manuel, “The Rise of the Network Society, The Information Age: Economy, Society and Culture Vol. I”, 1996 >>Vogelaar, Frans & Sikiaridi, Elizabeth, “Idensity”, 2010 >> Bohman, James; John Michael Roberts, “Expanding dialogue: The Internet, the public sphere and prospects for transational democracy”, 2004
implications for Public Space. As outlined in
urban/architectural space and information
Venturi’s writings, Las Vegas’ Public Space offers
networks are not necessarily mutually exclusive.
insight into how symbolism in architecture
For one, mobile telephony in open urban spaces,
represents information.
intermingles private and public space. Devices capable of augmented reality provide a layer
Most of the theorists of modern architecture
of information on top of the physical reality,
are speaking about space. It is space which lets
providing a fuzzy combination of the two.
architecture clearly be distinct from painting,
Whereas symbols would guide one in an era of
sculpture and literature. But the architectural
commercialism, the representation in an age
language in Las Vegas does not talk about space,
of informationism is placed on a different level.
it talks about symbols. Symbols which are used
Navigating the physical world as an instance
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
23
The digital and the tangible world are increasingly influenced by oneanother. How can this influence the way we perceive the ‘real’world?
adding layers Thomas Dillon Peynado
Since the emergence of the digital world, the
The focus here lies on Layar and it’s uses. It is cur-
The second one is UAR. This application is a
use and relevance of our cities public spaces
rently the largest augmented reality browser in
product of the NAi (Netherlands Architecture
has changed. The relevance of our tangible
the market with more than 1 million users. Layar
institute). This application offers an insight in the
spaces i.e. our squares and parks is openly being
functions as a platform for various augmented
architecture around you by showing functions of
questioned, as the digital world is gaining impor-
reality applications ranging from games to
the current, the past, the past and the alternative
tance and increasingly takes over as a medium
house agent information and architecture. It
environment.
in our social lifes. There are also, however, new
uses GPS, an internet connection and a digital
applications aiming at changing and offering
compass to discover your location and direction.
The current environment: What buildings are
new experiences in the outside ‘real’ world.
What opportunities do such developments
around you and what is their function? Or who
This ranges from playing 3D augmented reality
entail?
was their architect? It offers you information
gamessuch as pacman to getting information
about them and in some cases can link you to
about a tangible object. The latter specifically
This question can only be answered by observ-
the buildings’ or the design bureau’s web page
means to offer a new dimension to the world and
ing several functions available. The first one
giving you more information.
as such could strengthen it’s relevance and our
to be discussed is the Funda application. With
The past: What buildings used to be here? What
knowledge about the world. Not by entering
this one you can not only acces the popular
were they built for? Why are they no more? It
queries on a search engine or on Wikipedia, but
Funda home sale website but it shows you which
offers an insight in the history of certain places
by actually requiring you to visit the specific
houses are for sale near you and their price tag
in the city and the transformation of the city.
object. These operate by collecting information
and specifications, just like on their website.
With this you can view archived images and
that’s either readily available or from archives and connecting them to the location. This can
‘What are they building and what will it look like?’
all be achieved by pointing a smartphone and it’s camera in the desired direction.
This might come in handy when you decide you
information about the past of the urban space.
want to live somewhere but do not know which
The future: What are they building and what will
They all have one thing in common, namely,
homes are available. When viewing the building
it look like? Why are they building this? What
they all use an augmented reality. This means
in question a price tag and info card pops up
will the specifications be? This offers an insight
that a digital layer is placed over the world. In
telling you more about it. Some drawbacks are
into what the urban landscape will look like in
this article, the focus lies on augmented reality
that it requires a high accuracy, which cannot
the future.
on a smartphone, which rely on so called ap-
always be provided and that not all houses are
plications. Examples of these are Layar, Wikitude
on Funda.
The alternative: What other designs were there?
and Mixare.
From left to right: Koopgoot with BT Tower under construction, the augmented reality logo and the BT Tower model as shown on the UAR application
24
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
Why weren’t they chosen? Did people agree with
Architectuur initiatief in ‘s-Hertogenbosch)
An example of this approach is the N building
this? It enables one to experience the decision
speaks of an individual tour scheduled right after
in Tokyo, Japan. This building in a commercial
process by viewing the criteria on which the
the launch. More cities have shown interest in
district has a QR code, a 2d code widely used in
buildings were tested and understand the
participating in UAR, like the Hague and Almere
Japan, incorporated in the facade. It’s architects,
purpose of the current choice better.
to also be able to show their sometimes hidden
Teradadesign architects, chose to do this to avoid
qualities to improve tourism.
the placement of billboards on the building as
According to the NAi the purpose of UAR was to
the QR code will provide the information. They
take the museum collection outside it’s walls and
There are however some drawbacks to this
foresee a future in which the facade disappears
thereby making it more available to the public.
application. The first is, course, that the only
leaving the user an opportunity to interact with
“It has become a broadly supported in which
way to use this application is with a smartphone
the interior and having an incentive to go inside
many organizations co-operate: architecture
with the iPhone 3GS or iPhone 4 operating system
without actually being inside. As so it’s possible
centres, art institute’s, city archives, museums,
or an Android phone with good location capa-
to read tweets( messages posted on twitter) from
municipality and commercial organizations.”
bilities, the second is that GPS is not always that
people within the building and by pointing your
(NAi press page)
accurate in densely built areas with as a result a
camera on a specific floor you are also offered a
wrongly placed 3D model or tag.
view in to the merchandise sold or the activity
This application works on a Wikipedia-like
you can engage in on a certain floor.
basis(NAi). This means that anyone can upload
So what can these developments entail? With
models and that users can correct one an-
the Funda layer you have acces to a house agents
Both of these approaches are setting root in
other (NAi). This gives architects the possibility to
building database in your vicinity, making it pos-
our current lives ranging from activities only
showcase their projects in real life without extra
sible to explore the environment in it’s physical
available on layar to contests to which you can
costs, as no signs or advertising are needed.
form whilst also having acces to the specifics
only subscribe by scanning a 2d code. Now
Currently UAR is available in 2 cities: Amsterdam
your (future) agent has about the building. And
that they are also changing the possibilities in the tangible environment in ways ways that we
‘New buildings can also be built incorporating augmented reality features.’
can see with a handheld device, layar, and ways that we can also notice without, 2d codes on building façades the digital world is becoming
and Rotterdam. It is however expected to
UAR offers you an urban experience by sharing
more intertwined with our own physical world.
expand rapidly with ‘s-Hertogenbosch adopt-
the projects in progress with you as well taking
We are heading towards a world that allows
ing UAR on the 18th of March 2011 and Utrecht
you back in time and giving reasons for which
more interaction, whilst providing us with more
in April 2011. These cities are hoping to show
something has or hasn’t been built, altered or
information//
more of their selves by making a lot of informa-
removed. These kind of applications can offer
tion available to all (with a smartphone). There
you a fuller experience of your environment
are even tours you can take in these cities:
without requiring prior in depth knowledge of
ARCAM (ARchitecture Centre Amsterdam) for
the matter.
example announces it has made tours through Amsterdam-Noord so you can see the constant
There is however also an entirely different ap-
evolution of this part of the city whilst BAi (Bosch
proach to the use of augmented reality in the built environment. In the case of Layar it has mostly been about augmented reality layers that have been fit on existing buildings using location software. There is also an entirely different approach possible. The building can be designed to have an extra layer of information.
Sources: >>http://www.bai-denbosch.nl/UAR_DENBOSCH.html (last viewed on 13 March 2011) >>http://www.e-architect.co.uk/tokyo/n_building_tokyo. htm (last viewed on 13 March 2011) >>http://www.arcam.nl/evenementen/programma_ nl.html (last viewed on 13 March 2011) >>http://www.nai.nl/tentoonstellingen/webtentoonstellingen/item/_rp_kolom2-1_elementId/1_818271 (last viewed on 13 March 2011) >>http://www.nai.nl/content/597441/zien_wat_er_niet_is (last viewed on 13 March 2011) >>http://site.layar.com/company/overview/(last viewed on 13 March 2011) Image sources: > http://teradadesign.com/home.html (last viewed on 13 March 2011) > http://augmentedrealitylogo.com/ (last viewde on 15 March 2010
the N Building in Tokyo, tweets received from people within the N Building
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
25
Door de opkomst van de sociale media is de maatschappij veel veranderd. De wijze waarop mensen met elkaar omgaan is drastisch veranderd. Wat voor invloed heeft dat op het gebruik van de openbare ruimte? Is het ontwerpen van pleinen nog zinvol tegenwoordig?
pleinen van nu Elena Grigore
Historisch gezien zijn pleinen het hart van het stedelijke leven, vol met mensen die ontmoeten om samen met elkaar tijd te besteden en het laatste nieuws te horen. Het was tegelijkertijd de plaats waar de belangrijkste bestuursgebouwen stonden, en de plek waar de handelsman zijn producten verkocht. Tegenwoordig is het gebruik van pleinen sterk verminderd. Ik heb zelf gemerkt bij de Grote Markt in Delft: zelfs op zonnige weekenddagen wordt het plein gebruikt voor zijn horeca voorzieningen en kleine winkels. De vlakte van het plein is bijna altijd vrijwel leeg. Nu komt natuurlijk de vraag of dit proces ook voor andere pleinen geldt. En als het zo is, waarom is het gebruik van pleinen op deze manier ontwikkeld? De maatschappij zelf is in de laatste jaren heel veel veranderd. Door de snelle technologische ontwikkeling zijn er nieuwe middelen van communicatie ontwikkeld: de sociale media. Veel mensen besteden een groot deel van hun tijd op facebook, twitter, of skype om met vrienden samen te komen. Fysisch contact komt op de tweede plaats te staan. Hebben pleinen dan hun betekenis van sociale ontmoetingsplekken verloren? Is het nog zinvol om pleinen te ontwerpen, en wat kan er gedaan worden om de oude pleinen weer levendig te maken? Om deze vragen te kunnen beantwoorden is het nodig om te kijken hoe pleinen door de tijd zich hebben ontwikkeld en welke factoren hierop invloed hadden. Ook is het belangrijk om naar de verschillen tussen vroegere en huidige pleinen te kijken. Een van de eerste vormen van een plein is de Griekse Agora die eind 5de eeuw v. Chr. is verschenen. Dit bestond uit een grote openbare ruimte die gedeeltelijk door bestuursgebouwen,
Van boven tot onder: Plattegrond van de griekse agora; Plattegrond van de romeinse fora; Ruines van de Romeinse fora; Ingang tot het forum.
tempels en stoas omgeven was. Hier vonden alle belangrijke collectieve activiteiten plaats: van handel en politieke debat tot aankondigingen,
26
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
religieuze processies en sportwedstrijden.
Maar de voornaamste verschil met de agora is
intimideren. Deze monumentale dimensie komt
De agora was het centrum van het stedelijke
de monumentale dimensie, elke keizer bouwde
ook in latere pleinen heel vaak voor.
leven(Watkin, 2001).
zijn eigen forum, met een tempel en soms een triomfboog. Het forum van Trajanus (het groot-
Tijdens de Renaissance wordt de klassieke orde
Later, rond de 2de eeuw v. Chr. hebben de
ste van alle fora) bevatte ook een basilica, twee
van de Romeinse wereld opnieuw ondekt.
romeinen hun eigen variant op de agora
bibliotheken en de zuil van Trajanus. Deze zuil
Een beroemd plein is Piazza del Campidoglio
ontwikkeld: het forum. Een interessant verschil
is voorzien van een gebeeldhouwd fries waarop
bij de Capitolijnse heuvel in Rome. Dit is door
met de agora is dat het forum niet meer voor
de dacische oorlogen afgebeeld zijn (Watkin, 2001)..
Michelangelo ontworpen in de 16de eeuw. Het
sportwedstrijden diende: deze werd door een
Dit allemaal heeft de rol om de macht van de
plein wordt monumentaal door de trappenhuis
nieuwe gebouw, het colosseum gehuisvest.
keizer te laten zien, en de bevolking hiermee te
Cordonata: dit is een soort steile straat die van Piazza del Aracoeli naar Piazza del Campidoglio leidt. In het midden staat een ruiter beeldhouwwerk van Marcus Aurelius. Dat komt doordat men dacht dat hij Constantijn was, de eerste christelijke keizer van de Romeinse Rijk (Wikipedia, 2011)
. Daardoor, en ook door de mooie palazzi
die aan het plein grenzen, is er gepoogd om de macht van de kerk en de adel te laten zien. In deze zin is Piazza del Campidoglio vergelijkbaar met de Romeinse fora. Het grootste verschil zit in het feit dat dit plein niet voor een bepaalde politieke figuur ontworpen is, maar voor de collectieve macht van de adel en kerk. Een van de meest indrukwekende pleinen van de Barok is Sint Pietersplein, in Rome. Het plein is herontworpen door Bernini in de 17de eeuw, onder leiding van Paus Alexander VII (Wikipedia, 2011). Het plein ligt bij de Basilica Sint Pieter, en het doel ervan was “dat het grootste aantal mensen konden zien van de paus zijn zegen te geven� Het plein is door enorme ronde colonnades omgeven en in het midden staat een Egyptische obelisk die vroeger bij het Circus van Nero stond (Wikipedia, 2011). Dit monumentale plein is dus voornamelijk voor religieuze aankondigingen bedoeld. De macht van de kerk speelt hierin een grote rol. Deze voorbeelden laten zien dat de voornaamste functie van pleinen voor lange tijd was om de macht van bepaalde maatschappelijke groepen te laten zien. Hier kwamen mensen samen om aankondigingen te horen. Een andere belangrijke functie was die van markt: de meeste tijd zat het plein vol stallen en handelslui. Maar gelden deze functies nog steeds? Macht laten zien past niet zozeer in een democratische seculiere maatschappij. En aankondigingen Van boven tot onder: Piazza del Campidoglio; Sint Pietersplein; Potsdamer Platz.
worden nu heel vaak via de TV of via internet bekeken. Pleinen worden nog steeds voor hun marktfunctie gebruikt. Toch is dat geen primaire behoefte meer, met al de supermarkten en winkels die zo’n groot aanbod hebben. Is het
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
27
Van links tot rechts: Potsdamer Platz; ‘s nachts; overkapping van het plein; 3D foto van Potsdamer Platz
dan nog relevant om pleinen te ontwerpen?
de oude pleinen, waar de macht van de kerk of
religieuze processies en sportwedstrijden.
In de 20e eeuw is veel geexperimenteerd met
adel werd laten zien. Want in onze maatschappij
Met de tijd hebben openbare gebouwen
nieuwe typen pleinen. Een voorbeeld van een
spelen grote bedrijven een heel belangrijke
zich gespecialiseerd om deze functies apart
heel succesvolle contemporaire plein is het
rol. Ook de aanwezigheid van winkel en horeca
op te nemen: Handel werd door de winkels
nieuwe Potzdamer Platz in Berlijn. Dit is een
voorzieningen doet te denken aan de rol van het
opgenomen, religieuze processies vinden plaats
herontwikkelings project, waarbij de senaat
plein als marktplaats.
in de kerk, en sportwedstrijden op het stadion.
de vlakte in vier verdeeld heeft, en elk deel aan
Aankondigingen en debat gebeuren meestal
een grote investeerder heeft verkocht. Dit zijn
Toch zijn er duidelijke verschillen tussen
op de TV en via internet. Sociale media speelt
Daimler-Benz, Sony, Beisheim en Park Kolon-
Potzdamer Platz en oudere pleinen. Vroeger
een grote rol hierin: op veel websites worden
naden. Sony heeft zijn Europese Hoofdkantoor
werd het vlakte van het plein voor die functies
bepaalde onderwerpen besproken, en iedereen mag zijn of haar mening vertellen via ‘post com-
‘De voornaamste functie van pleinen was voor lange tijd om de macht van bepaalde maatschappelijke groepen te laten zien.’
ment’. Verder kunnen mensen via allerlei chat programmas met elkaar van alles en nog wat bespreken. Internet neemt soms ook de andere functies over: we kunnen winkelen via internet,
hier gebouwd, en de andere hebben ook
gebruikt: de markt bevond zich op het plein, en
sportwedstrijden bekijken, online games spelen,
grote kantoren bij dit plein. Verder bestaat de
niet in de gebouwen hiernaast. Ook als mensen
enz. De reele ruimte van het plein wordt vervan-
bebouwing uit de Arkaden mall met 133 winkels
voor een aankondiging zich vergaderde,
gen door virtuele middelen, met internet als een
en restauranten, 4 grote hotels, de grootste
gebeurde dit op het plein. Maar bij Potzdamer
nieuwe agora van de contemporaire wereld.//
Europese casino, 3 bioscopen en een theater.
Platz, en bij de meeste huidige pleinen gaat
‘Een opvallende ontwikkeling is dat het plein met de tijd steeds neutraler werd.’ Dit reusachtige en gevarieerde programma
het alleen om de functies van de gebouwen,
zorgt dat het plein altijd vol mensen zit: het
het plein wordt alleen gebruikt om van de ene
trekt ongeveer 70000 bezoekers per dag aan,
gebouw naar de andere te gaan. Het plein werd
en de cijfer stijgt tot 100000 in het weekend
dus meer afhankelijk van de ernaast liggende
(Wikipedia, 2011)
. Dit plein is dus een enorme succes
voorzieningen. Dit roept vragen ten opzichte
geworden. Het is opvallend dat de Potzdamer
van duurzaamheid, want de functies kunnen
Platz wel een aantal overeenkomsten met de
snel met de tijd veranderen, terwijl de vorm van
oude pleinen vertoont. De vier bedrijven heb-
de openbare ruimte dezelfde blijft.
ben grote kantoren aan het plein gebouwd.
28
Door de aanwezigheid van veel voorzieningen
Een andere opvallende ontwikkeling is dat
wordt het plein heel veel gebruikt. En daardoor
het plein met de tijd steeds neutraler werd.
wordt er een grote reclame aan die bedrijven
De Griekse agora werd voor alle stedelijke
gemaakt. In die zin is dit plein vergelijkbaar met
collectieve activiteiten gebruikt, zelfs ook voor
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
Bronnen: >> Watkin, D, 2001, “De Westerse architectuur. Een geschiedenis.”, p49-50, p68-69. Websites: >> Wikipedia, 13-03-2011, <http://en.wikipedia.org/wiki/ Capitoline_Hill>. >> Wikipedia, 13-03-2011, < http://en.wikipedia.org/wiki/ Saint_Peter’s_Square >. >> Wikipedia, 13-03-2011, < http:// http:// http:// en.wikipedia.org/wiki/Potsdamer_Platz. Afbeeldingen: >> PlanetWare, 15-03-2011, <http://www.planetware. com/map/agora-map-gr-agor.htm> >> Watkin, D, 2001, “De Westerse architectuur. Een geschiedenis.”, p69. >> Italian Geographic, 15-03-2011, <http://www.italiangeographic.com/gallery/08.jpg> >> 13-03-2011, <http://philip.greenspun.com/images/ pcd0795/piazza-del-campidoglio-35.tcl?> >> HolySee (Vatican City), 13-03-2011, <http://www. paxgaea.com/VaticanCity.html>. >> Berlin Tourist Information, 13-03-2011, <http://www. ieee-icnp.org/2004/pages/Berlin/pic_17.htm> >> 13-03-2011, < http://www.earth-photography.com/ Countries/Germany/PP_subgallery/Germany_Berlin_ PotsdamerPlatz7.html> >> 13-03-2011, www.googlemaps.com
Dagelijks werken van 9 tot 5 op kantoor is door de huidige techniek achterhaald en is onder andere een van de oorzaken van het fileprobleem. Tijd voor verandering in de werkomgeving! Maar wat zijn de alternatieven?
waar moeten we werken? Thijs Bennebroek
Een paar maanden geleden was er een tv-
vervolgens gezamenlijk in de file of in een
dagindeling kunnen kiezen. Hierdoor kunnen
commercial te zien waarin een verzekeraar zich
overvolle trein te staan.
zij spitsuren en files mijden, wat uiteraard tot
afvraagt: “waarom werken we elke dag van 9
tijdwinst leidt. Een ander mogelijk voordeel is
tot 5 op kantoor om vervolgens ‘s ochtends
Stichting Natuur en Milieu ziet hier graag
dat ouders thuis kunnen werken en hun kind
en ‘s avonds met zijn allen in de file te staan?”.
verandering in. Als het aan hen ligt begint
dus niet meer naar de kinderopvang hoeven te
Deze vraag zette mij aan het denken. Het
iedereen zo snel mogelijk met ‘het Nieuwe
sturen. Ook werkgevers hebben veel voordelen,
lijkt een enorm achterhaald idee maar toch
Werken’. Het Nieuwe Werken gaat er vanuit
onder andere dat ze minder kantoorruimte
werkt een groot deel van de Nederlandse
dat jij zelf bepaalt wanneer en waar je werkt,
nodig hebben.
beroepsbevolking op deze manier. Maar waarom eigenlijk? Waarom werkt men, in tijden waar we overal online kunnen zijn, nog
‘Ook qua werkwijze lijkt Google op een universiteitscampus: hiërarchie ontbreekt.’
steeds van 9 tot 5 op kantoor? Kunnen we niet zelf bepalen waar, wanneer en hoe we willen
in tegenstelling tot mensen afrekenen voor
Toch zijn er ook nadelen. Allereerst vergt het
werken, zolang we maar werken? Wat zijn de
het aantal uren dat ze op kantoor zitten. Door
veel discipline van de werknemers om privé
alternatieven voor het kantoor? Op zoek naar
nieuwe technologieën als smart phones,
en werk gescheiden te houden, de drang om
de nieuwe werkplek.
mobiel internet en teleconferencing kunnen
tijdens je vrije tijd toch nog even iets af te maken
mensen tegenwoordig veel flexibeler werken
is groot. Daarnaast ontvangen veel mensen
Het Nieuwe Werken
dan voorheen en zijn ze niet meer gebonden
hun klanten niet graag thuis, en vergaderen
Iedereen kan zich wel een voorstelling maken
aan een vaste werkplek. De stichting beweert
met drukke kinderen om je heen werkt niet erg
van een klassiek kantoor. Mannen in pak,
dat het Nieuwe Werken werknemers meer
productief. Om dit soort problemen te ontwijken
werkend op hun computer achter hun bureau.
verantwoordelijkheid geeft en hen gemiddeld
zou men naar smartworkcenters kunnen gaan.
Verschillende afdelingen binnen een gebouw,
acht procent produc tiever maak t. Deze
Dit zijn werkplekken met alle gemakken van
vergaderen in aparte vergaderzalen en bijpraten
verhoogde productiviteit is deels terug te
een kantoor, verspreid over het land. Men gaat
bij de koffieautomaat. Werken van 9 tot 5 om
leiden naar het feit dat mensen voor een eigen
simpelweg naar de website, kiest in welke stad
De Google-campus, oftewel Googleplex
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
29
hij wil werken en reserveert een werkplek of vergaderzaal. Ook kan je lang niet in alle sectoren dit principe van werken toepassen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de zorg, het onderwijs en de industrie. Toch zijn ook in deze sectoren veranderingen aan het optreden die kunnen leiden tot een flexibelere werkomgeving. Bij het Amerikaanse luchtvaarten defensiebedrijf Lockheed Martin bijvoorbeeld gebruiken ze virtual reality om het prototype van de F-35 Lightning 2, de voormalige Joint Strike Fighter, te ontwikkelen. Hierdoor kunnen meerdere mensen tegelijkertijd aan een prototype werken zonder er daadwerkelijk een te bouwen, wat uiteraard veel kosten scheelt. Momenteel moet men nog in dezelfde zwarte Werken in virtual reality bij Lockhead Martin
ruimte zijn met een ‘motion-capture’ suit aan, maar wellicht kan men in de toekomst vanuit
gesteld zodat men zich gemakkelijk kan
dat ze binnen de bedrijfsstructuur passen. Ze
zijn eigen keuken met collega’s van over de hele
verplaatsen tussen de twintig gebouwen op
moeten de juiste houding hebben: “ik wil hier
wereld tegelijkertijd aan hetzelfde prototype
de campus.
zijn” in plaats van “vijf uur, naar huis”.
werken.
Ook qua werk wijze lijk t Google op een
Het lijkt een ideale werkomgeving bij Google,
universiteitscampus: hiërarchie ontbreekt.
en dat de werknemers tevreden zijn - ze
Campus
Medewerkers van Google werken in kleine
krijgen deels uitbetaald in aandelen - blijkt
Tegenover dit vernieuwde thuiswerken staat
groepen aan specifieke projecten waarvoor
uit het uitzonderlijk lage ontslagcijfer van vier
het campus-idee. Hier lijken kantoren meer op
ze geen toestemming aan meerderen hoeven
procent per jaar. Toch zijn er ook hier nadelen.
universiteitscampussen waar men gemiddeld
te vragen. Vaak weten ze niet eens wie de
Doordat werknemers liever op hun werk zijn
van 8 tot 10 aanwezig is, vergelijkbaar met onze
verantwoordelijke voor hun groep is. Op deze
dan thuis, staan veel gezinnen onder druk. Dat
eigen faculteit: alles mag er, als je uiteindelijk
manier wordt kantoorpolitiek zo veel mogelijk
de Google-koks beter en exotischer koken dan
maar hetgeen doet waarvoor je er bent.
beperkt en wordt de traditionele verticale
menig echtgenoot verergert deze problemen
rangorde binnen een bedrijf horizontaal:
alleen maar.
Het beroemdste voorbeeld van zo’n werkcampus is het Google complex, oftewel Googleplex. Dat de werknemers hier het grootste deel van de
‘Ze moeten de juiste houding hebben: “ik wil hier zijn” in plaats van “vijf uur, naar huis”. ‘
dag aanwezig zijn is te danken aan de vele faciliteiten. Er zijn twee buitenzwembaden
collega’s beoordelen elkaar. Door dit gebrek
Ontwerpen
met badmeester, er is een fietsenmaker,
aan sturing, wil Google de innovatie binnen het
Een andere aanpak in de organisatie van de
automobilisten kunnen gratis hun olie laten
bedrijf aanjagen. Om dit verder te stimuleren zijn
werkomgeving vraagt ook om een andere
verversen en op de campus is zowel een huisarts
er ook geen vaste werkuren per dag, men heeft
aanpak in het ontwerpen van werkplekken.
als een masseuse aanwezig. Daarnaast zijn er
alleen een voorgeschreven aantal werkuren
Met het Nieuwe Werken bepaalt de werknemer
zeventien restaurants waar koks klaarstaan om
per week. Ook is er de twintig-procentregel,
zelf waar hij werkt. Als hij dit thuis doet, is hij
24 uur per dag, gratis, voor de werknemers te
die inhoudt dat werknemers, inclusief koks
natuurlijk zelf de ontwerper van zijn werkplek.
koken. Er is expres gekozen voor veel kleine
en telefonisten, één dag per week naar eigen
Toch zie je ook veel mensen buitenshuis
restaurants zodat de koks gedwongen worden
voorkeur in mogen vullen. Op deze manier zijn
werken: in de speciaal daarvoor bestemde
bescheiden hoeveelheden te koken en zo min
producten als Gmail en Google Earth ontstaan.
smartworkcenters of gewoon in cafés. Deze plekken worden wel door ontwerpers ingericht
mogelijk te verspillen. Ook is het geen opvallend
30
beeld dat men hun hond uitlaat op het terrein
Door deze structuur is Google door het
en van hen wordt nu veel flexibiliteit verwacht:
van Google, het meenemen van je huisdier
Amerikaanse tijdschrift Fortune verkozen tot
een tafel in een café dient niet meer slechts om
wordt namelijk aangemoedigd.
beste werkplek van de Verenigde Staten. De
aan te zitten en koffie te drinken, maar moet ook
populariteit wordt ook onderstreept door de
een goede werkplek worden.
Het beeld van een universiteitscampus wordt
3000 sollicitatiebrieven die Google dagelijks
versterkt door de vele honderden fietsen die er
binnen krijgt. Slechts één op de duizend
Ook bij het campus principe wordt veel
zijn. Omdat auto’s verboden zijn op Googleplex,
wordt aangenomen. Sollicitanten worden niet
flexibiliteit verwacht. In tegenstelling tot het
worden deze fietsen aan iedereen beschikbaar
geselecteerd op hun kunde, maar op het feit
traditionele kantoor, waar iedereen vaste
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
kantooruren heeft, bepaalt men zelf wanneer
Resultaat
ze aanwezig zijn op de campus. Hierdoor krijgt
Zelfstandig thuis werken of zoveel mogelijk
de ontwerper niet meer te maken met een
activiteiten clusteren op een campus. Het zijn
programma van eisen waarin een vast aantal
de twee uitersten van nieuwe werkomgevingen.
werkplekken, onderverdeeld in een aantal
Deze uitersten treden naast elkaar op; de ene
kantoren, zijn vastgesteld. De opdrachtgever
manier van een bedrijf structureren sluit de
wil namelijk geen loze werkplekken, maar
andere niet uit. Ook zijn het natuurlijk niet
op piekmomenten wel genoeg werkplekken
de enige mogelijkheden om je bedrijf in te
hebben voor alle medewerkers. Dit is een
richten. Maar wat deze uitersten gemeen
herkenbaar probleem bij bijvoorbeeld de
hebben en samen aantonen, is dat door nieuwe
Bouwkunde faculteit. Hier wordt veel geklaagd
technologische ontwikkelingen het traditionele
over te weinig onderwijsruimte voor alle
werken van 9 tot 5 achterhaald is. De geboden
studenten terwijl veel werkplekken leeg zijn.
alternatieven kunnen huidige problemen,
Automatiseringsbedrijven zijn momenteel
zoals files, kleiner maken en verhogen de
bezig met de oplossing voor dit probleem.
productiviteit en creativiteit van de werknemers.
Zij ontwikkelen een systeem waarbij je moet
Werknemers zullen zelf bepalen wanneer ze
inchecken als je een gebouw binnenkomt, zodat
werken. Want uiteindelijk gaat werken niet om
je vervolgens een werkplek toegewezen krijgt.
het maken van uren, maar om het resultaat.//
Dit kan met een pasje maar zou bijvoorbeeld ook kunnen met je smart phone. Denk hierbij aan een praktische toepassing van bijvoorbeeld een programma als Foursquare.
Bronnen >> Staps, Freek. (2008). Googlyness. In: NRC Handelsblad, 9 februari 2008. >> Nuijsenburg, P. van. (2010). Iedereen wordt beter van het nieuwe werken. http://www.intermediair.nl/artikel/ het-nieuwe-werken/193438/iedereen-wordt-beter-vanhet-nieuwe-werken.html Laatst bezocht: 13 maart 2011 >> Stichting Natuur en Milieu. (2010). Brede coalitie start campagne. http://www.snm.nl/page. php?pageID=88&itemID=5979 Laatst bezocht: 13 maart 2011 >> http://www.hetnieuwewerkendoejezelf.nl >> http://www.w-smartwork.nl
Nu het internet niet meer weg te denken is uit onze samenleving, lijken ook de architecten langzaam overstag te gaan. Maar hoe gaan zij om met deze, sinds de jaren ’90, opkomende mediavorm?
de architect op het web Noor Debets
Architecten maken hun eigen reclame. Zodra
kunnen zetten, maar computerprogramma’s
tot meer informatie. En overzichtelijkheid is een
een gebouw immers is gebouwd, is dit een
als MAYA, AutoCAD en Sketch-Up worden
pre. Met een paar klikken is een plattegrond op
gigantisch uithangbord voor het verantwoor-
meer en meer gebruikt. Ze lijken preciezer
te vragen. Meer verwijzingen geven te snel een
delijke ontwerpbureau. Dat daarnaast foto’s en
en sneller te werken en de programma’s kun-
web aan lastige opties en een internetgebruiker
artikelen uit kranten en architectenbladen voor
nen een perfect beeld van de werkelijkheid
is maar kort geïnteresseerd. Men is ongeduldig.
extra naamsbekendheid zorgen, is al jaren be-
nabootsen. De klant wordt zo nog sneller tot
kend. Architecten gaan nu langzamerhand ook
de nog te bouwen architectuur aangetrokken.
Dat architecten neigen naar een zekere strak-
via de computer communiceren. Internet speelt
Om nog meer potentiële klanten aan te kun-
heid komt sterk naar voren in de startpagina’s.
daarbij een belangrijke rol. En dat is nieuw.
nen spreken, leren de architectenbureaus het
Waar, in de jaren ’90 en begin 2000, veel kleur
internet de laatste jaren steeds beter kennen.
nog in zekere mate hip was, lijken nu de rechte
Vroeger was het potlood hét communicatie-
Het web is immers van iedereen. En wat eerst
zwartwit lijnen met een heldere foto vaker te
middel van de architect. Nog steeds is dit een
bij veel mensen als speeltje werd gezien, lijkt
worden gebruikt. Want, zoals eerder vernoemd,
belangrijke tool om beelden snel op papier te
nu de hele samenleving in zijn greep te heb-
het beeld is bepalend.
ben. Het internet begon rond de jaren ’60 als middel om computers aan elkaar te linken en
Door de jaren heen zijn de internetsites com-
van een afstand te kunnen besturen. Inmiddels
plexer geworden. Uit de site waybackmachine.
heeft men door de Apples en Berries 24/7 de
org, een bibliotheek met een schat aan, sinds
mogelijkheid het web op te gaan en zodoende
1996 opgeslagen webpagina’s, blijkt duidelijk
enorme bulken aan informatie op te vragen.
dat er langzaam steeds meer kleur, geluid en
Het internet is dezer dagen een mediavorm die
bewegend beeld op de, steeds ingewikkelder
meer dan vaak geraadpleegd wordt. Het aantal
wordende, webpagina’s worden gezet. Ook
digibeten neemt af en de nieuwe generatie van
architectenbureaus doen hier aan mee. Zo laat
de zogenaamde screenagers neemt toe.
OMA de gekleurde teksten vliegend het beeld in schuiven en heeft Mecanoo een heus kopje
Hoe staan de architecten in deze nieuwe digitale
met ‘Video’ op de site geplaatst.
verandering? De reeds gevestigde architect is immers ooit opgeleid met een ander idee ten
Nog een stap verder in de ontwikkeling van
opzichte van het te presenteren portfolio.
het internetgebruik is die van de sociale media.
De gereedschapskist was destijds anders. Uit
Sociale media is ‘booming’. Wat begon als een
gesprekken met verschillende architecten, bleek
speeltje voor jongeren, met sites als Hyves en
dat de bestaande internetsites pas sinds een
Facebook, lijkt nu ook door de oudere generatie
jaar of anderhalf echt worden bijgehouden. Het
te zijn overgenomen. Serieuze contacten kun je
‘Wat eerst bij velen als speeltje werd gezien, lijkt nu de hele samenleving in zijn greep te hebben.’
32
internet heeft een nog niet zo’n grote prioriteit.
inmiddels via LinkedIn leggen en met Twitter,
Men heeft immers een tijd zonder gedaan,
‘the best way to discover what’s new in your
dus waarom vernieuwen? De bekeken sites,
world’, blijf je dagelijks op de hoogte van het wel
behorende bij de ondervraagde bureaus, zagen
en wee van honderden personen. Sociale media
er tamelijk eenvoudig uit. Strakke lijnen met veel
vormen, kort gezegd, groepen van mensen met
beeldmateriaal. Het plaatje moet in eerste in-
dezelfde interesses. Bedrijven spelen hierop in
stantie bevallen. Pas daarna is er de mogelijkheid
door met de juiste reclame bij de juiste commu-
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
nities klanten te werven. Deze nieuwe vorm van media lijkt inmiddels niet meer weg te denken uit de samenleving. Eventjes achter de computer kruipen om de facebookpagina te checken is voor menigeen een gewoonte geworden. En het, via het Hyves bekende, ontvrienden is een nieuw woord in de Van Dale. Maar blijft dit een hype of wordt het een onderdeel van ons leven. Is het net zo blijvend als de mobiele telefoon? Of verdwijnt het net zo plots als Second Life, een heel nieuw leven op internet dat door heel wat deskundigen als een groot succes werd beschouwd. Tegenwoordig hoor je er niets meer van. In hoeverre moet je daarin mee? Grote bedrijven werden bij Second Life geadviseerd gebouwen te kopen. Te investeren. Maar het uiteindelijke nut bleef uit. Rem Koolhaas twittert nu. Maar trekt hij daarmee ook extra klanten? Het lijkt van wel. Grotere bureaus als Onix en deZwartehond zijn ook aan het twitteren geslagen en verwijzen met groot gemak naar nieuwsitems op de eigen internetsites. Langzamerhand komen ook de websites op waarbij architecten zich kunnen verenigen tot een gezelschap van mensen die bezig zijn met architectuur. Het zijn geen algemene sites als Facebook en LinkedIn, maar heuse architectuursites waar alleen, zoals de naam al aangeeft, architectuur wordt gepresenteerd en besproken. De lichtblauw gekleurde startpagina’s Links: Startpagina van de webstie van Hoek & de Wit Architecten anno nu (boven) en die uit 2003 Rechts: Startpagina van de website van JOWA uit respectievelijk 2011 en 2003
van Archello en Archined koppen glanzend
Maar toch, als men goed kijkt, blijken er nog
met ‘jouw connectie met architectuur’ en ‘dé
heel wat verwijzingen naar boek- en magazine-
architectuursite van nederland’. Architectenweb
verkoop te bestaan. Betekent dit dan niet dat er
gaat hier tegenin door aan te geven dat juist zij
stiekem nog veel animo is voor de presentatie op
de ‘grootste’ zijn. Uit de lange lijst van mensen
papier? In hoeverre is de architectuur eigenlijk
die via Facebook aangeven dat ze deze sites ‘erg
gebaat bij de, eerder genoemde, op internet
leuk vinden‘, blijkt nogmaals dat het internet
gebaseerde, vernieuwingen? Opleidingen lijken
inderdaad van iedereen is. Een eigen profiel is
er al langzaam op in te spelen. Zo wordt er bij de
zo gemaakt en bewegende reclames trekken
Bouwkunde aan de TUDelft al in de bachelorfase
stiekem de aandacht. Vele blogs worden gepost
begonnen aan het opbouwen van een digitaal
en onder elk artikel is een optie tot delen via
portfolio. Een masterkeuzevak geeft vervolgens
een sociaal medium. Toch lijkt het niet alleen
meer informatie over het internet. Het draait niet
maar sociaal ‘gezellig’ te zijn. Prijsvragen, die
alleen meer om het portfolio zelf maar ook over
bronnen:
van belang zijn voor de inkomsten van de
de procesgang ervan. Want wat is echt bruikbare
architect, worden netjes uitgeschreven en
informatie? Hoe wil je overkomen op de gebrui-
directe inschrijving is mogelijk. Mooie fotos
ker van het net? De vakken lijken nuttig maar
trekken de aandacht van de klant en de velen
staan nog in de kinderschoenen. De toekomst
links geven gelegenheid tot het maken van
zal uitwijzen of de vaardigheden rond de sociale
verbindingen tussen de verschillende bureaus.
media net zo belangrijk worden als het reken- en
Strak en vliegensvlug staat de volgende pagina
tekenwerk. Want zal de presentatietechniek van
>> http://archined.nl laatst bekeken14-03-2011 >> http://www.archello.nl laatst bekeken 15-03-2011 >> http://www.architectenweb.nl laatst bekeken 15-03-201 >> http://www. waybackmachine.org laatst bekeken 17-03-2011 >> http://facebook.com laatst bekeken 13-03-2011 >> http://hyves.nl laatst bekeken 13-03-2011 >> http://twitter.comlaatst bekeken 16-03-2011 >> http://mecanoo.com laatst bekeken 16-03-2011 >> http://oma.eu laatst bekeken 08-03-2011 >> http://dezwartehond.nl laatst bekeken 08-03-2011 >> http://onix.nl laatst bekeken 08-03-2011
op je beeldscherm.
het handtekenen in de toekomst net zo vervangen worden als het bellen in de telefooncel en het posten van een brief? //
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
afbeeldingen: >> http://www.hoekwit.nl laatst bekeken 13-03-2011 >> http://www.jowa.nl laatst bekeken 13-03-2011
33
indesem /11jury Milou Joosten
Competition: Inside the Jury
David Hosale (working at Hyperbody Research
Due to the limited time for deliberation, we
Since we can remember InDeSem has always
Group), Henriette Bier (teaches at design
split up in two teams. Machiel, Henriette and
selected its participants by means of a selection.
studios within Hyperbody and SpaceLab),
Joris looked at half of the entries and Deborah,
This year was no different and I was honored to
Joris Hoogeboom (chairman of the InDeSem
Mark-David and myself took the other half.
be one of the members of the jury.
board 2011) and myself – Milou Joosten -
Surprisingly, both teams ended up with almost
The brief of the competition was to create
(commissioner of lectures of the InDeSem board
exact the same amount of ‘yesses’, ‘no’s’ and
a physical, architectonic intervention that
2011). We invited Mark-David and Henriette
‘maybe’s’. Forty students did a good job: their
connects the physical and virtual world to
as well, because they both will be workshop
presentation consisted of multiple elements
create or contribute to social interaction. The
leaders during this year’s InDeSem.
(diagrams, schemes, sketches and renderings)
students had to pick a public space in their home
and/or their solution was quite unique. They
town and describe their solution in words and
In less than three hours, we selected the 80 best
were directly put to the pile of ‘yesses’. It was
images. We received more than 120 entries from
entries, using the following criteria:
a bit of discussing which other entries were
students all over the world. But only 80 students
answering the question stated in the assignment;
adequate as well. Because a lot of students came
will be able to participate in the workshop.
spatial/ architectonic value (no gadgets);
up with a more technical solution, consisting of
possibility of contributing to a better functioning
screens, electronic cubes and so on. But we were
On Thursday March 10th, the jury deliberation
public space;
looking for more fundamental solutions. It was
toke place at DSD office. The jury consisted of
contribution to discussion: virtual vs physical
remarkable that the Dutch entries in general
Deborah Hauptman (supervisor of this year’s
;new social developments, etc.;
weren’t that good as the entries from abroad. We
InDeSem), Machiel van Dorst (environmental
reflection on own design, topic discussion;
could see that they didn’t put as much effort in
psychologist and our theory mentor), Mark-
presentation.
their entries as the international students. This came as a slight disappointment. Is it because Dutch students aren’t hungry enough for knowledge? Or are they just overworked? We wanted to look at quality only and that is why we didn’t end up with a perfect ratio of Dutch students and students from abroad. But well… InDeSem is an International Design Seminar. We as the InDeSem board will manage the practical aspect of the larger amount of internationals than we expected.//
34
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
indesem /11 winners Peter Smisek
Competition: And the winners...
received praise for “coming up with a one
And of course, he adds with a smile, the roof
Few days before the announcement of the
liner that no-one else came up with” and thus
edge of the structure is a screen that displays
competition winners, the Indesem office was
contributing to the debate. [ENTRY 97]
last messages sent by the owner of the phone
abuzz with excitement, anticipation and stress.
So what was the jury looking for? Although few
that is being charged. [ENTRY 49]
On Friday 4thMarch, we have already received
entries were completely original by themselves,
The 80 winning entries were (at the time of
about 85 entries, by the closing time of the
Henriette Bier commented on one of her favour-
writing) displayed along the corridor that runs
competition, Monday 7th March, this number
ite entries “It engages people in both analogue
through Oostserre, attracting quite a large
rose to 125. We all breathed a sigh of relief,
and virtual ways, it encourages interaction with
amount of attention from passers-by. So far,
knowing that we could surely fill up the 80
the object, but also with its other users and
things have run quite smoothly for Indesem,
places originally open in this. After the obliga-
touches on a number of questions posed by the
and the Indesem team (including yours truly) has
tory computer crashes while printing out all of
assignment”. [ENTRY 69]
continued working to make the event a success. Stay tuned.//
the entries, we handed these to the jury and hoped that the jury would be able to pick the
Another entry, also by a Delft student addresses
80 winners in just under 2 and a half hours on
the necessary public provisions that arise in a
a Thursday afternoon, since right afterwards,
society where people are increasingly spending
we have scheduled a small jury statement and
their time tweeting and facebooking on their
invited the participating students.
smartphones. Machiel van Dorst comments: “By making this charging stations for mobile phones,
Apparently, this was the first time, Machiel van
people are forced to stop for a moment and
Dorst told us, that Indesem competition results
come together and interact in a non-digital way”.
more information Indesem.nl Facebook.com/indesem Twitter.com/indesem
were being announced to straight to the public, instead of just an exhibition and a list of names on the internet. Although not prepared to admit it, we were slightly worried that there would be a very limited turnout and that jury would rather walk away than talk to a completely empty room. In the end, around 25 students, not including the Indesem committee, turned up to see the jury statements. “What we saw were many one-liners,” said Deborah Hauptmann, a member of the jury and director of DSD, “but we were looking for entries with more depth and complexity”. And indeed, many of the entries featured screens in public spaces that projected images from all over the world, while quite a few took the idea of projecting facebook statuses and “Likes” onto existing structures. In the end, Hauptmann commended only one one-liner. A Delft student, who decided to let people embed any information they want to share by uploading into the paving, as information for future urban archeologists,
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
35
DP6 is an outstanding Delft based office, residing in one of the former TU buildings. Accompanying various successful projects, the inspiring renovation of their own settlement is not to miss. Richelle de Jong, one of the partners of DP6, explained the story of this unique working space.
@architect: DP6 Sine Celik
What is the first thing you do when you enter
Where does your the name come from?
Can you describe the current situation of this
the office in the morning?
It comes from our birth address: Doelenplein
building in short, how many rooms are there
When i am the first to come I turn off the alarm, I
6. When we moved out of that building we
and how are they functioning?
put on some music and I prepare coffee.
considered adapting our new place to our
Here in the building we have the huge main hall
name but this did not work. The small street in
and three meeting rooms downstairs. In the
What is the story of DP6?
front of our current office lacked a name back
mezzanine we have an informal meeting room
DP6 was founded in 1999 when Chris de Weijer
then. We were wondering if we could make it
for workshops and big sessions. Each monday
and Robert Alewijnse left Mecanoo with a small
“Dynamoplein” because the building is called
morning we have an office meeting where we
group. At first there were eight people, half a
Dynamohal. This was not possible and we kept
discuss our agenda. We also organize a monthly
year later I joined. It started as a small office but
our name as it is. DP6 is where we were born and
office evening. Usually we get together for a
we had a lot of experience in big projects. At the
defines who we are.
workshop or a lecture and that happens upstairs
beginning, our office was next to a park in the
too. Other meeting rooms are for presentations
center of Delft: the Doelenplein. Since 2006 we
to clients and that kind of more formal work.
are at the Professor Snijdersstraat nearby the
Why did you move to your current place?
We use one of our walls as an archive. Together
faculty of Architecture.
When we grew to more than 15 people and
with the wall behind, this cupboard solves the
received more and more projects the office
acoustics as it is made out of sound absorbing
How do you organize your working environ-
became too small. At that time we rented an
materials. Behind this cupboard we have a room
ment?
additional building in Delft. Six people were
for product information samples, the repro, the
The office in the Doelenplein was one big space
working there and sixteen in the main office. We
toilets and of course the kitchen where we have
where we sat together with everyone just
were separated and that was not a good kind
lunch together every day.
like our new place. The open office system is
of working. This way we could lose knowledge.
important for us. We are always trying to avoid
In order to find a new office we took an aerial
Who was responsible for the renovation?
the limits that come with the hierarchy. Direc-
photo of Delft and searched for this kind of big
The renovation project was made by ourselves
tors, designers and trainees can sit and think
halls, where we could work together in one
and Schakel&Schrale as contractors. This build-
together to get the best ideas. Our organization
space.
ing is a listed monument so there are specific
is very flat. We need one space to exchange our
This building that we are residing right now
rules for changes. The mezzanine was a closed
knowledge.
belonged to the former faculty of Electrical Engi-
hall for example but we opened it, there is only
‘Our organization is very flat. We need one space to exchange our knowledge.’ neering. It was called the “dynamohal” because
a light balustrade added for safety. Of course
they tested large electrical equipments. There
some parts are new like the toilets but all are very
were rails on the ground as you can still see and
sober, they do not stand out. We respected the
machinery on the ceiling so the huge dynamos
monument and the result is really nice because
could be moved around for tests. Dynamohal
the building remains in interaction with the
is a monument that we bought and renovated.
environment. The sun is shining from the roof
We only fixed what was needed, nothing more.
windows and you can see the clouds. You can
Even the ceiling is not painted because we did
hear the sound of the rain on the roof. The
not want to lose the old atmosphere.
building is changing through the seasons and through the day, the daylight is always different. The lower windows are also our addition. The original windows were too high above the
36
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
eye-level and while working you
very different than a building because form and
nice view before. But there were problems such
need to see outside. From the path next to the
construction come purely as a unit.
as acoustics. You could hear each other talking
building we can see the students walking to the
on the phone, everyone was trying to be silent
center and they can see us working. This became
Any projects in Delft currently?
and this became annoying. Now you can still
a very active route recently. The windows made
We have just completed a project in Delft, the
hear people talk and there is music but not on
our relation to the outer world much stronger.
housing in Harnaschpolder. Also we designed
a frustrating level. Moreover we have a bigger
We published a book with our 10th anniversary
a family of bridges in Harnaschpolder, that are
space that gives more freedom. So our new place
in 2009. You can find most of our projects in our
now to be built.
definitely affected us in a positive way.
How is the working schedule in this office?
Can you define your working place in three
book including this office and its old situation. The book is called: DP6: 10 years of architecture.
We usually work in regular office hours. When
words?
Do you face any problems about the build-
there is a competition or deadline then we do
I choose “open, beautiful, atmosphere”.
ing?
stay here occassionally in the evenings. But
This building represents us. Its our concept of
We never had problems. The acoustics are
normally we leave before 19.00h.
working and designing. When we get a new
solved, the cooling is regulated naturally with
project we empathize with the client to make a
the windows on top. When we first came there
Do you have certain rituals in the office?
building that fits like a suit just like this building
was a wooden floor because this hall was used
We always put on music as you can hear now to
fits on us.//
for sports. We took the wood out and left the
give energy to the open work space. Each thurs-
stone floor open. Now those wooden pieces are
day we have drinks, usually there is something
in the houses of our employees as re-used floor.
to celebrate. In summer we lunch outside on the picnic tables and we also open the doors
What kind of projects does DP6 usually
and windows everywhere. It almost feels like
work on?
we work outside.
Our portfolio exists of a wide range of building types. We design a lot of schools for different
How many people work here?
age groups, even university buildings. We have
We are now with 20. The average age should be
built cinemas and health care buildings and
around 30. It is nice to have varying ages in the
many housing projects. Recently hybrid build-
team, we can reach experience and freshness at
ings are also on our agenda where we combine
the same time. Everyone is working in the same
health care centers with schools for example.
room, the big hall. That’s how we can share our
Our most famous building is the cinema in Ede,
knowledge and that’s how we want to work. If
this is also where many people drive by, along
someone wants to work in the meeting room
the A12. Sometimes we design bridges which is
to have more privacy that is okay, but it rarely
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
37
connecting people Elena Grigore
38
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
recommended reading Sine Celik
e-topia “Urban Life, Jim--But Not As We Know It” William J. Mitchell The global digital network is not just a delivery system for email, Web pages, and digital television. It is a whole new urban infrastructure. The forms of our cities can dramatically change just as railroads, highways, electricity and telephone networks did in the past. According to MItchell, the definitions of architecture and urban design must be reconsidered because virtual places link to pedestrian circulation and mechanized transportation systems. The author proposes strategies for the creation of cities that not only will be sustainable but will make economic, social, and cultural sense in an electronically interconnected and global world.
Mediatecture Cristoph Kronhagel Architectural style is determined by the impacts of the era. Electronic media and internet dictate our daily life but how do they influence the space? As the boundaries between physical and virtual spaces weaken the importance of architecture grows in order to bring the unity back. Christoph Kronhagel, a specialist for media facades and technology, gives these phenomena the collective name “mediatecture”, and explains the theory nof this new architectural approach.
The Net Delusion Evgeny Morozov Will the internet set us free or not? In his critique of “internet freedom” Evgeny Morozov shows how social media does not always create a democratic reform. In fact, the author argues if the net can make authoritarian governments even more powerful and repressive. “The revolution will be Twittered!” declared journalist Andrew Sullivan after protests erupted in Iran. But governments are effectively using the Internet to suppress free speech and pacify their populations with digital entertainment. Morozov shows why we must stop thinking that the Internet is liberating and why the promotion of “Internet freedom” might have disastrous implications for the future of democracy.
Digital Cultures: Understanding New Media Glen Creeber, Royston Martin Digital Cultures is an introductory guide for everything one needs to know about new media to survive in the ever changing net world. From Facebook to Second Life all the most important tools of new media are engagingly explained. Next to the practical information the book also addresses theoretical issues such as what new media is, how new media can change our lives and the effects on new media on culture.
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
39
get inspired Thijs Bennebroek
evil people in modernist homes in popular films Graphic design student Benjamin Critton created a wonderful tabloid treatise about, surprisingly, evil people in modernist homes in popular films. All evil villains in modernist homes, from James Bond to The Big Lebowski, are included. Order your copy at printedmatter.org
immaterials vimeo.com/20412632 This video shows the result of the Immaterials: Light painting WiFi project. In this project, Timo Arnall, Jørn Knutsen and Einar Sneve Martinussen created a device with which they can visualize WiFi signals. They took their device around Oslo by night and took photographs of it with long exposure time. The final result is this stunningly beautiful video, from which you can see a still on the front page.
we live in public This 2009 film reveals the effect the web is having on our society, as seen through the eyes of “the greatest Internet pioneer you’ve never heard of”, artist, futurist and visionary Josh Harris. Through his experiments, including a six-month stint living with his girlfriend under 24-hour electronic surveillance which led to his mental collapse, Harris demonstrated the price we pay for living in public.
Google art project www.googleartproject.com Are you into renaissance art, baroque or impressionism? Check out this website! Thanks to the Google art project, you can walk around the biggest museums in the world from your living room. It is also possible to navigate through highly detailed pictures of the paintings in these museums the same way you navigate through Google Maps. You’ll never have to be in line again!
street art www.streetartview.com Thanks to the technology provided by Google Maps, the mapping of street art has begun. People can put their street art, which not only consist of graffiti, on the map for everybody to see in street view. Let’s hope the public cleansing departments around the world won’t find out!
40
s t y l o s // l o s i n g g r o u n d // a l g e m e e n
agenda cloud sounds Cloud Sounds verkent productiemethoden in de beeldende kunst waarbij de input van het publiek centraal staat. Sociale media en andere participatieve web 2.0 werkwijzen creëren nieuwe mogelijkheden voor het produceren van kunst.
excursie Rurhgebied Stylos organizes a weekend excursion to the Ruhr district in Germany. The area is nowadays known for the creative reuse of old industrial sites. Naturally, the focus of the excursion will be on this matter. Admission will be opened from the 21st of March.
social media circus Een cabaretshow die verdergaat dan de veel geprezen film The Social Network en in een hilarische show vertelt over hoe de sociale media ons leven hebben veranderd.
25 jaar met een 25-jarige Een foto-expositie over het leven van een 25jarige, gefotografeerd door een 25-jarige. Volgens het museum een ‘mooi document anno nu’. Het nrc wijdde er al een bijlage aan en nu is een kleine selectie te zien in het museum De kleine Klup te Leiden.
me, myself and I Omdat foto’s tegenwoordig belangrijker zijn geworden in de presentatietechniek nog een fotoexpositie. Ditmaal van de Chineese Chi Peng die, in veelal geensceneerde beelden, zijn kijk op de Chineese samenleving toont.
indesem /11 Het Internationale Design Seminar waarbij de sociale media centraal staat.
19 - 29 april locatie // NIMk, Paradiso, Melkweg , Amsterdam site // www.nimk.nl/cloud-sounds
16 - 17 april locatie // Rurhgebied, Duitsland site // www.stylos.nl
28 maart - 28 april locatie // Leidsepleintheater, Amsterdam tijd // 20:30 site // www.boomchicago.nl
14 maart - 15 mei locatie // De kleine Klup, Leiden site // www.dekleineklup.nl
27 maart - 25 september locatie // Groninger Museum, Groningen site // www.groningermuseum.nl
13 mei - 20 mei locatie // Faculteit Bouwkunde, Delft site // www.indesem.nl