pantheon// 'emergency'

tweemaandelijkse uitgave van d.b.s.g. stylos / nummer 1 / jaargang 2008

pantheon//

emergency

// emergency// New Orleans // East Berlin - necrology // emergency architecture // oh my God // the architect ndangered species // hoe evacueer je een skyscraper // na de knal // stylos// Theo Jansen // Maastoren Rotterd am // Stylos bezoekt alle windstreken // BkBeats // algemeen// let's cradle // a question of ethics // get inspired

pantheon// tweemaandelijkse uitgave van D.B.S.G. Stylos over de voorkant metro station in Bonn, Duitsland colofon jaargang 12, editie 1, april 2008 oplage: 2000 Stylosleden en vrienden van de Stylos Stichting ontvangen pantheon// vijf maal per jaar

tweemaandelijkse uitgave van d.b.s.g. stylos / nummer 1 / jaargang 2008

pantheon//

emergency

redactieadres Berlageweg 1 2628 CR Delft pantheon@stylos.nl hoofdredactie Peter Rosmulder Roderick Trompert redactie Stefan Bogaard Hans Culp Andreas Kalpakci Rosemarie Krautheim Laura Maasry Peter Rosmulder Roderick Trompert

// emergency// New Orleans // East Berlin - Necrology // Emergency Architects // Extreme Makeover Home Edition // The architect an endangered species // Hoe evacueer je een skyscraper // enschede // stylos// Theo Jansen // Maastoren Rotterdam // ExcurSEE windstreken // BK Beats // algemeen// Cradle to Cradle // Ethics // Interaction

aan dit nummer werkten mee Jaimy Siebel, Maarten Kempenaar, ExcurSEE commissie advertenties Heraklith - 10 Concrete Design Competition - 30+31 Continu Engineering - kaft drukker Koninklijke De Swart, 's-Gravenhage omslag Roderick Trompert

van de voorzitter Eva Dubbelboer, Maaike Lina Het Delftsch Bouwkundig Studenten Gezelschap Stylos werd in 1894 opgericht ter behartiging van studie- en studentenbelangen van studenten aan de faculteit Bouwkunde van de TU Delft. bestuur 114 D.B.S.G. Stylos voorzitter: Eva Dubbelboer secretaris: Maaike Lina penningmeester - pr: Roderick Trompert onderwijs bachelor: Jurgen Beliën onderwijs master: Bas Wetzel paviljoen: Suzanne Vis evenementen: Bram Harding adres D.B.S.G. Stylos Faculteit Bouwkunde Berlageweg 1, kab. 1.01 2628 CR Delft telefoonnummers bestuurskamer 015 2783697 commissiekamer 015 2784168 secretariaat 015 2781369 internet info@stylos.nl http://www.stylos.nl lidmaatschap Stylos 10 euro per jaar gironummer 296475 Stylos Bookshop geopend maandag t/m vrijdag 8.15 tot 9.00 uur 12.45 tot 13.45 uur Stylos Stichting De Stylos Stichting vervult een vliegwielfunctie ter stimulering van initiatieven van en voor studenten van de faculteit Bouwkunde van de TU Delft. Zij kunnen bij het bestuur van de Stylos Stichting terecht voor financiële en inhoudelijke ondersteuning van hun project. Om u hiervan op de hoogte te houden ontvangt u elke 2 weken B-nieuws en 5 maal per jaar de pantheon//.

Wij vragen om een donatie van 45 euro per jaar (pas afgestudeerden betalen de eerste twee jaar 10 euro). Aan bedrijven vragen wij 90 euro. gironummer 1673413

Er gebeurt de laatste tijd in het Stylos hok zó veel tegelijk, dat het wel een emergency room lijkt! Vooral de BkBeats commissie zorgt voor een gezellige drukte. 18 April is het al zo ver: het grootste indoor faculteitsfeest van Nederland zal losbarsten. De kaartverkoop gaat heel hard, dus wees er snel bij, voor je het weet is het weer uitverkocht. Maar ook de andere commissie zijn druk aan het werk.

Zo heeft de excursie commissie binnenkort een uitstapje naar het Ruhrgebied, heeft de lezingen en debatcommissie een aantal inspirerende lezingen op het programma staan en is de steeowee commissie al druk bezig met de voorbereidingen. Zij zullen binnenkort posters op gaan hangen voor de mentorverkiezingen, dus hou ze in de gaten!

De grote reis van dit jaar gaat naar Scandinavië. Vanwegen het grote aantal inschrijvingen heeft er een loting plaatsgevonden om te bepalen wie er mee kunnen.

Daarbij is de zoektocht naar onze opvolgers van start gegaan.

Denk jij Stylos te kunnen leiden in voor- en tegenspoed en weet jij het hoofd koel te houden in geval van nood? Kom dan naar de interessebijeenkomsten of loop gewoon eens langs op Stylos, en wie weet zit jij volgend jaar in deze emergency room!

Iraq war 2003/08 - 150’000

Chechnya war 1999/08 - 210’000

Earthquake 1990 - 45’000

4

25

Hurricane Katrina 2005 - 1’836 Hurricane Mitch 1998 - 18’000

Darfur war 2003/08 - 400’000 Hurricane 1991 - 138’000

14 Earthquake 2005 - 87’300

Earthquake 2001 - 20’023

Eritrea/Ethiopia war 1998/00- 190’000

emergencies 2008 (more than 500 victims)

Second Congo war 1998/03- 4’000’000

emergencies 1990-2007 (more than 500 victims) Architecture for humanity

20

Architects without Frontiers Architects without Borders

Rwanda war 1990/93- 1’000’000

Tsunami 2004 - 297’000

28

36

Emergency Architects Shelter for Life Chatastrophy Year - Victims

18

8

stylos 2 Stylos bezoekt alle windstreken

20 the architect - an endangered species?

ExcurSEE commissie

Rosemarie Krautheim

4 Theo Jansen

25 hoe evacueer je een skycraper?

Jaimy Siebel

Hans Culp

5 Maastoren Rotterdam

28 na de knal...

Roderick Trompert

Peter Rosmulder

6 BkBeats - bandcontest Maarten Kempenaar

emergency

algemeen 36 let's cradle Stefan Bogaard

8 New Orleans

38 a question of ethics?

Laura Maasry

Laura Maasry

11 East Berlin - necrology

40 get inspired

Rosemarie Krautheim

Roderick Trompert Rosemarie Krautheim

14 emergency architecture Andreas Kalpakci

41 agenda

18 oh my God...

Peter Rosmulder

inhoudsopgave

1

De Stylos excurSEE commissie heeft de afgelopen maanden met diens architectuur excursies de verschillende uithoeken van het land bezocht. Hieronder doen we in het kort verslag van onze belevingen, en geven we een vooruitblik op onze eerste excursie over de grens.

Stylos bezoekt alle windstreken ExcurSEE commissie

'Het Hoge Noorden' / Maaike Zwart Op vrijdagavond vertrokken we met 24 man naar Het Hoge Noorden.

Nadat we voor een recordbedrag bij de Burger King inkopen hadden gedaan, zijn we op de trein gestapt om daar de volgende 3 uur niet meer uit te komen. Het is toch echt een beetje buitenland!

Die vrijdagavond kregen we een lezing van DAAD-Architecten in ons hostel. Het hostel had ons verzekerd dat er een lezingenruimte, die

bekijken. Na een rondleiding in dit prachtige stukje Friese cultuur zijn

ook geschikt voor een beamer was, dus we maakten ons nergens

we naar de aangrenzende nieuwbouwwijk Skoatterwald gegaan waar

zorgen over. Bij aankomst bleek deze ruimte de slaapzaal te zijn

we een rondleiding kregen door onze sponsor Timpaan ontwikkelaar.

waardoor het voor zowel DAAD-Architecten als toeschouwers een

Deze ontwikkelaar heeft ons met een vrij kritische blik laten kijken

hele intieme lezing werd. Dit maakte hem echter niet minder

naar de wijk die hier is ontwikkeld. Wat er allemaal kan gebeuren met

interessant en inspirerend!

een aantal toparchitecten en te veel ambitie...

Nadat zaterdagochtend de overige 10 personen zich bij ons hadden

Al met al was het een superinteressante excurSEE!

gevoegd zijn we naar D Zwarte Hond Architecten gegaan. Deze hebben ons eerst een lezing gegeven over hun bureau om daarna een

'Oost West Thuis Best' / Nina Aalbers

grandtour door Groningen te beginnen. We hebben alle uithoeken

Je denkt er misschien niet altijd over na, maar in Eindhoven lopen

sowieso gezien!

een hoop mensen rond met dezelfde studie en ambities. Wij hebben

‘s Avonds zijn we naar Wall House #2 gegaan, waar de huidige

met deze studenten een gezellige uitwisseling gehad.

bewoner Kie Ellens voor een erg bijzondere avond zorgde. Na gegeten

Op dinsdag 19 februari sprong de ExcurCie van Cheops, de

te hebben in deze bijzondere woning, kregen we een rondleiding en

studievereniging van Bouwkunde in Eindhoven, om 08:00h ’s

eigenlijk een “inspiratie-avond” van Kie. Ellens zal binnenkort naar

ochtends op de trein met een vrolijke groep zuiderlingen. Nadat

Delft komen om meer over zijn ideeën te kunnen vertellen en we

we hen onze faculteit en de Mekelput hadden laten zien met alle

kunnen jullie verzekeren dat dit zeer de moeite waard is!

bijbehorende bezienswaardigheden, hebben we laten zien welke

Na nog een heftige stapavond in het Groningse uitgaansleven, gingen

oude en nieuwe dingen er te zien zijn in het centrum Delft.

we vrijdagochtend naar Heerenveen om daar museum Belvedère te

Het bleek zelfs ons als commissie te verrassen hoe leuk het is de om deze nog eens goed te bekijken. Na een bliksembezoekje aan het Theater de Veste, waar directeur Jan Bartels ons ontving, hebben we de gloednieuwe bibliotheek DOK eens onder de loep genomen met Marijke Timmerhuis die elk architectonisch detail wist te verklaren. We vervolgden onze tocht met een rondleiding door het historische centrum van Martine Tragter, waarna we de excursie voor de Eindhovenaren konden afsluiten met een diner en een naborreltje in de Koornbeurs en Speakers.

'Het Zonnige Zuiden' / Nina Aalbers Na deze enerverende dag waren we blij dat we donderdag 28 februari de trein mochten nemen om bouwkunde ook eens van hun kant te bekijken. Hun prettig bereikbare faculteit, namelijk via het zogenaamde Limbo-pad, is Vertigo genaamd.

Na onze verbazing uit te storten over het grote constructielab en de gratis maquettematerialen wandelden we via de vele loopbruggen door de Eindhovense campus. Ook deze wordt binnenkort behandeld met een inrichtingsplan.

Eindhoven zelf blijkt een echte designstad met de langste

2

stylos // emergency // algemeen

horecastraat van Nederland. Tijdens de lezing van Bert Dirrix leerden we de ontwerpkeuzes kennen die ten grondslag lagen aan het Dynamogebouw in de binnenstad en het faculteitsgebouw Vertigo.

Vervolgens werden we de ondergrondse Skybar ingeleid, waar het brabantse bier rijkelijk vloeide.

Het mooie van een uitwisseling is dat we niet alleen werden ontvangen door mensen die precies wisten waar we moesten zijn, maar dat we ook meteen leuke contacten hadden die het uitgaansleven wilden laten zien. Na een etentje, een drankje en een dansje op Stratumseind verlieten we per nachttrein, moe maar voldaan, de stad.

'Het Wilde Westen' / Ruben Smits Woensdag 12 maart was het zover: de excursie naar de bouwplaats van de Maastoren en naar de Van Nelle fabriek. Na de lezing over de Maastoren een week eerder, was de inschrijflijst binnen de kortste keren vol. Om kwart voor negen vertrokken we op woensdagochtend vanaf station Delft naar Rotterdam. Als eerste stond de bouwplaats van de Maastoren op het programma. Aldaar kregen we een korte uitleg door Wilfried Dom van aannemer Besix (die ook de Burj Dubai bouwt) over zijn werk aan de Maastoren. Vervolgens zijn we met helmen en bouwschoenen aan, onder leiding van Chris Koop van Dam&Partners, de bouwplaats opgegaan om de eerste verdiepingen van dichtbij te bekijken. Door de storm lag het werk helaas stil, maar dat kon de pret niet drukken. Na een ruime lunchpauze kregen we een exclusieve rondleiding door de Van Nelle fabriek en het bureau van onze eigen decaan Wytze Patijn.

Al met al een zeer geslaagde dag, ondanks dat het weer een beetje tegenwerkte.

'Het Verre Oosten' / Tomas Dirrix In het tweede weekend van april staat een excursie gepland naar het Ruhrgebied. Opmerkelijk is dat de architectuur die we gaan bezoeken overwegend afkomstig is uit de handen van internationale grootheden die weinig met Duitsland te maken hebben. Om te beginnen omvat het programma gebouwen van de twee grootheden uit het daadwerkelijke verre oosten, meester Tadao Ando en het architectenduo Kazujo Sejima en Ryue Nishizawa (SANAA). In Düsseldorf staan de gekronkelde gebouwen van Gehry te wachten op een bezoek van onthutste studenten. Hierna is de beurt aan Peter Zumthor om ons te imponeren met zijn ambachtelijk kunstwerk, wat betreft vakmanschap en afwerking zeker niet onderdoet voor zijn Japanse collega’s.

Om ook Duitsland de kans te geven indruk op ons te maken brengen we een bezoek aan de ‘Innenstadt’ van zowel Düsseldorf als Keulen.

Diegene die dan al de Delftse gezelligheid missen kunnen hier hun hart ophalen, en de avond ingaan met ‘bratwurst’ en bier.

Waar de excursie begonnen is met een transformatie van de oude kolenmijnen door onze nationale trots OMA, eindigen we het The Wall House #2 (John Hejduk), Groningen

'weekendje-weg' met Mies van der Rohe, waarmee we toch gerust

Bouwplaats Maastoren (Dam&Partners), Rotterdam

mogen spreken van een excursie naar Duitsland. //

DOK bibliotheek (Liesbeth van der Pol), Delft Zollverein school of design (SANAA), Duitsland stylos // emergency // algemeen

3

Onder het motto ‘Get inspired’ begon de LED dit jaar met een lunchlezing van Theo Jansen.

De Delftse natuurkundige die met zijn fascinatie voor de PVC buis nieuwe levensvormen creëert, krijgt de laaste jaren steeds meer internationale faam door zijn strandbeesten.

Theo Jansen - kinetic sculpture Jaimy Siebel

“One afternoon I went to the Gamma, the one here in Delft, and I looked at this yellow (cheese colored) electro-tube”. Vanaf dat moment besloot hij een middag zich volledig op de PVC buis te concentreren.

Dat is inmiddels 18 jaar geleden. De door de wind gedreven ‘skeletten’ zijn uitgegroeid tot een echt levenswerk. Ze zijn uitgerust met een binaire stappenteller, watersensoren en een windanker. Het elegante loopmechanisme kan zowel achteruit als vooruit lopen en de energie die de vleugels opwekken kan worden opgeslagen in pet flessen voor noodgevallen zoals opkomend vloed. Klinkt indrukwekkend, zeker als je bedenkt dat alle onderdelen mechanisch zijn en bij wijze van spreken uit touw en PVC zijn samengesteld.

Theo Jansen (midden) presenteert energieopslag in petflessen Theo is een fantast. “I dream about my animals, offcourse, but I do not fall in love with them”. Zijn nalatenschap ziet hij het liefst als een

gekregen van de computer. En is de ruggengraat een vakwerk. Toch

kudde strandbeesten die de huidige natuur aanvult. Een kudde waarbij

roepen de strandstallages het beeld op van krabachtige organismen,

het beest met de meest bewandelde kilometers zich ‘voortplant’. Zijn

schaal 100 op 1. Theo’s beesten vormen zich naar de elementen die

nieuwe natuur is zijn kunstwerk, hoewel hij zweert geen esthetische

ze moeten trotseren. Ze zijn gemaakt om zelfstandig te overleven,

keuzes te maken. “Every designers choice I make is purely an

misschien doen ze dat over 20 jaar ook wel.//

engineering decision”. Elk onderdeel van het beest is functioneel voor zijn prestaties. Zo heeft het loopmechanisme zijn elegante loopwijze

4

stylos // emergency // algemeen

Onder het motto 'New landmark to rise' is de bouw van de Maastoren afgelopen jaar van start gegaan. Begin maart kregen studenten op bouwkunde de kans alles te weten te komen over dit nieuwe hoogbouwproject op de Kop van Zuid in Rotterdam.

Maastoren Rotterdam Roderick Trompert

Met zijn 165m hoogte wordt de Maastoren op de Kop van Zuid in 2009 het nieuwe hoogste gebouw van Nederland. Met de ontwikkeling van deze toren zal de stad Rotterdam haar naam als hoogbouw- en architectuurstad kracht bijzetten. Reden genoeg om dit nieuwe icoon eens onder de aandacht te brengen op deze faculteit.

Gestart als een project van twee studenten uit de Stylos Platform commissie van afgelopen jaar, is de opzet van een lezing dit jaar doorgezet met de toevoeging van een tentoonstelling en een bezoek aan de daadwerkelijke bouwplaats.

Ter introductie van de lezing op 5 maart stond er vanaf de laatste week van februari een tentoonstelling op de overloop naast Stylos. Deze tentoonstelling, verzorgd door het architectenbureau Dam & Partners, bestond uit een groot aantal panelen voorzien van professionele renders van de Maastoren in zijn toekomstige situatie, gedetailleerde plattegronden en bouwkundige details. Daarbij was het 'centerpiece' van de tentoonstelling uiteraard de zeer gedetailleerde maquette.

De lezing was opgezet om studenten een duidelijk beeld te geven

De Maastoren tentoonstelling verzorgd door Dam & Partners architecten.

van wat er nou allemaal komt kijken bij het ontwikkelen en bouwen van zo'n enorm gebouw in Nederland. Om deze reden waren er vier verschillende partijen uitgenodigd: Diederik Dam namens Dam & Partners (architectenbureau), Dick Westerduin namens Stevens van Dijck (bouwmanager/adviseur), Jan van der Windt namens Zonneveld (ingenieursbureau) en Arjen Lettinga namens Deloitte (de huurder).

Het interessante aan deze opzet was dat we in korte tijd vier heel verschillende verhalen over hetzelfde project ter gehoren kregen.

Waar Diederik Dam de reeks afschopte met een verhaal over de stedenbouwkundige situatie en de ontwerpoverwegingen die aan het project ten grondslag gelegen hadden, kregen we van Jan van der Windt een heel technisch verhaal over de krachtwerking in hoogbouw zoals de Maastoren. Hierna legde Dick Westerduin ons haarfijn uit waar een bouwadviseur zich precies mee bezighoud, om ons vervolgens te overweldigen met een tweetal video animaties waar de TOI-boys nog wat van kunnen leren!

Afsluitend kwam nog Arjen Lettinga aan het woord, om uit te leggen

Diederik Dam presenteert de stedenbouwkundige situatie van de Maastoren

hoe Deloitte als huurder bij het ontwerpproces betrokken is geweest.

Uit de vragenronde die daarna volgde bleek al snel dat juist tussen deze

beantwoord met het feit dat het nederlandse bouwbesluit eigenlijk

laatste partij en de architect wat wrijving bestaat. Bijvoorbeeld het feit

niet is voorbereid op dit soort hoogbouw. De constructie is echter wel

dat Deloitte een externe interieurarchitect in de arm heeft genomen,

zodanig uitgevoerd dat omringende draagstructuur krachten op kan

terwijl Dam & Partners die capaciteiten ook in huis heeft, zorgt nog

vangen zodra een kolom weg zou vallen.

altijd voor onbegrip. De vraag of er bij de Maastoren specifieke

Met deze geruststellende berichten werd de lezing afgerond.

maatregelen genomen zijn, met betrekking op constructie, om het

Aansluitend zijn we een week later nog met een groep studenten de

gebouw voor te bereiden op mogelijke terroristische aanvallen, werd

bouwplaats gaan bezoeken. Meer hierover op pagina 3. //

stylos // emergency // algemeen

5

Vijf talentvolle, opkomende live bands die zich een weg naar BkBeats proberen te spelen.

Donderdagavond 6 maart was Speakers het toneel voor deze succesvolle avond live muziek met bijna 400 belangstellenden.

BkBeats - bandcontest Maarten Kempenaar

De bezoekers waren getuige van optredens van zeer hoog niveau, en

de dansvloer. Vooral de veelheid en variatie van instrumenten bracht

dit schept alleen maar hogere verwachtingen voor het festival zelf.

het publiek danig onder de indruk…

Verwachtingen die zeker niet ten onrechte zijn…

Dé voorronde voor BkBeats, waar bijna dertig talentvolle bands zich voor opgaven. Het initiatief van de bandcontest is vorige editie ontstaan om talentvolle bands een kans te geven om op BkBeats te spelen. De tweede editie van de bandcontest is grootser aangepakt, en Speakers was hier, als poppodium, de ideale locatie voor.

Uiteindelijk hebben vijf zeer gevarieerde bands de mogelijkheid gekregen zich te presenteren aan bijna 400 BkBeats liefhebbers, en de jury, die de uiteindelijke winnaar heeft bepaald. De presentatie The Tunes in de Speakers

van dit alles lag in handen van twee leden van de BkBeats commissie zelf, want ook voor de organisatie was dit een voorronde, een test,

www.thetunes.nl

een kick-off richting het grootste faculteitsfeest van Nederland:

Met een totaal andere sound werd een volgepakt Speakers verrast

BkBeats 2008!

door de volgende band, Stuck on the Bottom bracht keiharde rock wat voor een aantal bezoekers net te veel van het goede was, maar

Om half negen begon The artifact met hun optreden. Deze indie-

voor enkele échte liefhebbers juist een welkome uitnodiging bleek

rock band bracht het binnendruppelende publiek direct aan het

om eens flink door de zaal te ‘pitten’.

dansen, en de toon was gezet. De lat lag hoog deze avond. Deze band is afkomstig uit de Bollenstreek en heeft hier al een prijs

www.myspace.com/stuckonthebottommusic

gepakt voor jong, aanstormend talent van 2007. Jurylig René was

Het enige wat deze bandcontest nog miste was een rauwe hiphop-act

zeer te spreken over het energieke optreden van The Artifact en liet

met onavolgbare teksten. ‘De Hoogleraren in de Onzinkunde’ waren

zijn enthousiasme dan ook blijken. ‘twee gitaren, lekker fris geluid,

hier als geen ander geschikt voor. De zeven mannen die al sinds 2003

energieke band, prima begin, dit belooft wat voor de avond’.

een live formatie vormen, gaven het publiek waar zij om vroegen.

HIDO heeft zijn eerste mini-cd laatst uitgebracht maar deze jongens

www.myspace.com/theartifactband

laten live pas echt zien waartoe ze instaat zijn. Hiphop zoals hiphop

Karma’s Kitchen wist met hun spetterende optreden de inmiddels

bedoeld is met opzwepende nederlandstalige teksten…

volgelopen zaal helemaal los te krijgen. Met hun mengeling van funk, jazz, soul en rock lieten zij een zeer origineel geluid horen. En vooral

www.hido.nl

de looks van de jongens liet menig vrouwenhart sneller kloppen!

Na bijna vier uur live-bands op het podium van Speakers stond de

Inmiddels is hun eerste album al beschikbaar en vele optredens

jury voor de zware taak te bepalen welke band zijn kunsten ook

zullen volgen...

op BkBeats mag gaan vertonen. Nadat het publiek middels een decibelmeter de voorkeur had gegeven aan HIDO liet ook de jury

www.karmaskitchen.nl

weten dat ze na een half uur overleg hadden besloten dat HIDO de

Mochten er nog twijfels zijn over het niveau van de avond, dan

Livengeance zaal van BkBeats mag openen op 18 april. HIDO was

hebben de jongens van The Tunes deze twijfels met hun excentrieke

de meest professionele band, hun podiumpresentatie was heel

stijl voorgoed weggespeeld. Volgens 3voor12 is dit dé belofte van

natuurlijk en de zelfverzekerdheid die zij uitstralen gaf de doorslag.

2008, en dit lieten zij dan ook blijken tijdens hun optreden. Met hun

Het is een band waar we nog veel van gaan horen! //

eigen repetoire van snelle, vrolijke nummers die met contrabas, trekzak, mandolien en veel zang aandoet als dan weer pop, dan weer bluegrass, dan weer vrolijke rock’n roll, kregen zij iedereen op

6

stylos // emergency // algemeen

BkBeats 2008 vind plaats op 18 april 2008 Toegang €15,- pp - Kaartverkoop tot 17 april in de lunchpauzes. www.bkbeats2008.nl

thema//

emergency 8 New Orleans Laura Maasry

11 East Berlin - necrology Rosemarie Krautheim

14 emergency architecture Andreas Kalpakci

18 oh my God...

Peter Rosmulder

20 the architect - an endangered species Rosemarie Krautheim

25 hoe evacueer je een skycraper?

Hans Culp

28 na de knal...

Peter Rosmulder

stylos // emergency // algemeen

7

The facts: Hurricane Katrina was the cause of an Urban and Humanitarian emergency.

The speculation: Corruption, bias, irresponsibility.

Can we view Katrina in a new light?

New Orleans Laura Maasry

A common known Emergency is the aftermath left by hurricane Katrina

In 1965, Hurricane Betsy swept over the city while 30,000 residents

on New Orleans. The past two and half years have proven to be a hard

were in their homes[2]. The damage that occurred in the 9th ward was

time indeed for the entire region, humanitarian and politics together.

devastating (see pic. below)

The culture of the situation has been one of bashing and blaming – Charity Organizations and the Government alike. On a positive note

Six weeks later, Congress passed the Flood Control Act of 1965,

however, the disaster has made way for new urban developments that

authorizing the first federal hurricane protection for the New Orleans

may lead tolong-needed safer,, brighter future of New Orleans

area[3]. Again, split politics mixed with lack of future storm anticipation, the city sadly suffered poor dike management and flood protection,

While many of us today wonder why the devastation was so great and

leading to the inevitable. When Katrina hit, not only did the dikes along

long-lasting, and why the city seemed to be doing so little to rebuild

the Mississippi break in many places, two major floodwalls which had

its abandoned neighborhoods during 2005, it is important to realize

been constructed shortly the control Act in1965, collapsed. These

that New Orleans has an unfortunate geographic location, and has

openings were the first to push Katrina’s flooding levels to a record

been experiencing heavy flooding for about two hundred years. The

high. They were also the last in a sequence of events that caused the

city has reportedly flooded in 1884, 1890, 1891, 1897, 1898 and 1903,

local government to reprioritize policy agenda – and for once and for

1912, 1913, 1922 and again in 19271.

all take responsibility for the vulnerable position of New Orleans.

A History of Flooding

Split City Development

Like the Netherlands, New Orleans is located below see level (an

International press coverage has been keen on following controversial

average of 1.8m), and has been, since the very beginnings of its

issues regarding the Split city development of New Orleans, suggesting

8th century less-than 1 meter high dike infrastructure, caught up

that the Splitness is a result of the racial bias. Local government has

in a vicious cycle of rising water levels, additions of levees causing

been accused of taking measures to hinder the rebuilding in the

Mississippi water levels to rise, and so forth. The original French

devastated, Black neighborhoods. From stories describing ‘confusing’

settlement in New Orleans was, after all, in the center of town, the

paperwork for those in needs of government funds to police blockades

present ‘French’ quarter. During that time, the area currently known

around the poorest areas, residents appear to have been denied access

as the 9th ward, which experienced the worst damages was still in its

to their own ruined homes.

natural state: a swamp.

What has been less of an issue in the press have been the concerns of The last was the worst of all, killing 1,000 people, and leaving 1 million

redevelopment agencies and the local government. Interestingly, these

people homeless. Interestingly, there were class clashes present in

developed into central questions and later heated debate between

New Orleans at the time that were possibly more fervent than today.

experts regarding the approach that the city needed to take in order

The elite reportedly persuaded the Corps to dynamite a levee which

to clean up its devastated slum areas.

virtually destroyed two relatively large poorer parishes[1] In short, the problem is the devastated areas have suffered a

8

During the 20th century, levees were constructed to protect the city

downwards spiral effect over the past 100 years, between natural

from the Mississippi river, however poor infrastructure (and perhaps

devastation, poor infrastructure, and lack of means for proper

a lack geological intelligence) led to destruction of the river’s natural

reconstruction. In fact, the issue that concerned climate experts and

land building process, and also the removal of silt which helped formed

engineers after Katrina happened was whether the 9th Ward should be

the city’s natural foundation. The result? New Orleans was protected

rebuilt at all. Many proclaimed the area to be insufficiently protected

from the Mississippi River, but more than ever exposed to the sea.

and the poor quality of its infrastructure unfit to be inhabited. Shortly

Studies indicated the tremendous danger present to the city by cause

after Katrina, the American Urban Land Institute gave out a warning for

of hurricanes, after a series of serious storms occurred on the Atlantic

future flooding risks the 9th ward – the most heavily devastated – and

during the 1950’s. However, postwar Politics and the assumption that

poorest – in New Orleans. It also declared in a report that the city would

a deadly-enough storm was likely to occur once every 200 years led to

be better off clearing major areas within the 9th ward for more suitable

the recurrent postponement of hurricane protection.

purposes such urban park or wetland buffer (4). A geography professor

stylos // emergency // algemeen

only a short term concept. Slowly but surely, under the critical eye of specialists development projects are popping up in various areas. A month ago, the City of New Orleans announced thirty-three projects that will be undertaken by the City’s new Development Project Unit.

A number of these projects will occur in the mostly devastated areas within the 9th ward. Such projects are based on a 2006 plan to analyze the city’s demographic and technical state carried out by ACORN Housing Collaborative. The research was unprecedented in its detail, taking place throughout the whole of 2006 and involving thirtynine leading firms in Architecture, urban planning, and engineering from different countries, the Netherlands included. Its results were integrated into the city’s above named redevelopment plan The People’s Plan, presented in January 2006.

The Good Part about the Media In 2006 Brad Pit started a large-scale cooperation with the sustainable design promoter, Global Green.. The initiative was a call for more affordable, long-term, housing. Global Green made powerful statements regarding long-term benefits with their new design initiatives.

Environmental sources have responded positively to new design techniques, suggesting economic value in addition to humanitarian needs. In fact, a recent study estimated that if the 50,000 of the homes destroyed by Hurricane Katrina were rebuilt according to the Global Green standards, residents of New Orleans would save $38 million to $56 million in energy bills every year.

Devastation to 9th Ward, Hurricane Betsy, 1965. The devastation caused to the lower 9th ward during the aftermath of Katrina was nothing new the neighborhood’s harsh history of flooding

Interesting here is the link between the popular Global Green campaign and Katrina’s media exposure. The disaster and controversy has created an opportunity for Celebrities such as Brad Pitt to turn the attention

proclaimed that it be an insult to the residents of the Ward to put them

of commoners towards certain Markets. Where there is a good cause,

back in harm’s way. Meanwhile, other areas such as the touristy, bar-

there is healthy exploitation. In this, the advancements in Green

hopping, French Quarter were practically fully replenished after one

Architecture in the region of New Orleans would not have received

year’s time, contributing the widespread belief that the contrasting in

the broad support and funding as it has in the recent past. Perhaps the

the poorer parts of the city reflected political bias.

humanitarian catastrophy caused a sensed of responsibility to among those of social affluence.

During all this, politicians were occupied with the laying out a new approach to planning the city – a plan to put and end to the

Practically, the cooperation between Mr. Brad Pitt and Global Green

recurrent emergency situations. Practically, the quick revival of the

has allowed for a laboratory setting in the broken parts of New Orleans,

French Quarter allowed for the quick rebooting of business and has

whereby new, innovative, perhaps idealistic architecture is being tested

provided for the crucial revival of the city’s economic base. This base

out. While the current speculation is positive, the long-term positive

includes a large tourist sector and is of importance for long-term,

effects is true will reveal itself in the generations to come.

gradual re-growth.

In August 2007, the first Global Green houses were laid down for In the meantime, the New Orleans’ local government has gone

construction – in the 9th ward. There are also plans announced for a

to financial ends to boost the city’s long-needed transportation

new community center. There seems to recently be a good amount

infrastructure. The city’s system of Intercity rail and rail cars (trams)

of initiative in ‘cleaning up’ this neighborhood.

have been rebuilt and improved upon, with a greater number of interconnected stations and speed capacity.

The Trickiest Question

But Government supported redevelopment in New Orleans is not

Plans for the rebuilding of New Orleans’ dike infrastructure has >> stylos // emergency // algemeen

9

Natuurlijk moderne plafondarchitectuur Brad Pitt posing for Global Green

been of a slow nature. The best and truest explanation for this is the amount of precautions and ‘proper’ research taking place. However, such caution jeopardizes the city’s short term re-growth. The key has

Heradesign® superfine de superfijne houtwol-decorplaat

been to keep this in balance.

This balance put aside – for the sake of analysis - Katrina caused the right comparisons to be drawn. Experts in America have finally come to the realization that having 200 year level protection – that is to say protection against flooding anticipated once every 200 years – is not acceptable. Professional advice the leading Dutch experts in the industry been taken. Many of these experts have criticized New Orleans’

Heradesign fine de bekende fijndradige houtwol-decorplaat ®

low-class flood protection. The frequency rate of flooding in Holland has been reduced to once every 1,000 years.

In 2007 the Dutch firm Arcadis was hired by the US Army Corps of Engineers to design protective infrastructure along two canals in New Orleans that lie in vital position to the city’s water system. Post-Katrina research indicated that such canals can be prevented from flooding

Heradesign® micro de decorplaat met edele fijnporige zichtzijde

in future storms. The American government has recently acquired a budget for 350 million for this project.

Among all this, there is one everlasting, unfortunate reality: A lack of funding – for everything. The American congress has repeatedly had difficulty laying out financial plans to a number of the long-term projects needed for New Orleans to prevent future disasters. While this

Heradesign Kombiplaten – de ideale oplossing voor gelijktijdig thermisch isoleren en geluid absorberen

is a day-to-day struggle for the local government, Katrina has been the driving force to get these projects underway. Solutions have finally been sought out, consisting of gradual, consistent financial inflows.

The future will tell us if the plans will be successfully realized. But what we do know is that this is time, the mentality is different. //

Innovatieve akoestiekoplossingen verlangen naar een intelligente verbinding tussen functionaliteit en design.

Heradesign decorkplaten, geproduceerd uit de unieke verbinding van hout en het bindmiddel magnesiet, overtuigen met uitstekende waarden m.b.t. regeling van akoestiek in ruimten, thermische- en geluidsisolatie en bouwbiologie. De bijna oneindige designmogelijkheden vervullen alle esthetische wensen van de ontwerper. Ontdek zelf de vele toepassingsmogelijkheden en vraag onze documentatie nu aan.

Heradesign Nederland B.V. Tel. +31/35/693 60 96 info@heradesign.nl www.heradesign.nl

bronnen > "The Slow Drowning of New Orleans". The Washington Post. Article Published Oct. 9, 2005. http://www.washingtonpost.com > Reardon, Kenneth. "Rebuilding a Community: Lessons from New Orleans" Cornell University Press, http://www.bos.frb.org/commdev/c&b/2008/spring/Reardon_New_Orleans_ rebuilds.pdf

East Berlin 20th century - radical transforming processes are shaping the city fabric. Famous for “Plattenbau”, the GDR has to offer more than slab construction. This article is dedicated to the “maple leaf” a non-conformist structure disliked from its beginning. Now it exists merely as a virtual 'simulacrum' in the TU Wismar archive.

East Berlin - necrology Rosemarie Krautheim

After the Reunion, German Democratic Republic (GDR) post-war modern buildings have been exposed to decline and demolition.

Especially the 50 double curved concrete shell structures of Ulrich Muether are endangered due to wiping out the disagreeable socialist past. The ‘maple leaf’ is one of them.

Short site history Zoom in to East-Berlin, in the 12th century, the fisher island was part of a city called “Coelln”. Later in 17th Century Coelln and Berlin became sister towns, when in the 18th century, they were merged to Berlin - Capital of Germany and seat of royal power.

During the last years of World War II, most of the buildings on the fisher island had been destroyed. Although there were plans to restore some, in 1965 a new plan was developed, where the remaining buildings had to give way to new. Between 1971 and 1973 the city plan of the ideal town was conceived for the “fisher island”.

The ‘Ahornblatt’ has been built as a “freie Form” inside a block development. It looks like

"The curved hypar shell spits out a block"

maple leaf

This block shape served as the kitchen, whereas the hypar shell housed

Socialist Utopia and its effects

the restaurant with 800 seats, where up to 3000 meals were served a

The socialist planning of the GDR was based in the principles of

day to people of the surrounding offices and dwelling blocks.

functionalism, the charta of Athens from 1933. This contained a radical rupture with planning traditions and the negation of the dense start-up period.

“Architecture with great uniformity…Clear shapes of the structure,

Old vs. New - Construction site of the 'Novotel' with the superimposed (aqlready demolished) maple leaf

rational construction and modern materials conveys an urbanistic sense of space, which mirrors the stronger emerging relationships of people in the socialist society and city.”

Ideological substructure of city planning: - Eliminiation of private possesion - Overcoming of spatial segregation (existence of poor and rich city districts) Effect on city planning: - rationalizing into block building - high productivity - some old aristocratic or religious structures like churches and palaces were demolished Effect on housing: In 1972 and 1990 there were Stylos excursions to the GDR, where they mapped especially the dwelling developments in the GDR: “Centralised state control over housing has resulted in a uniform >> stylos // emergency // algemeen

11

Later on, when his calculations were reassured by Computer, the precision was the same, only the pace was different.

In the 70ies, GDR companies were expropriated. So during the building process of the ‘maple leaf’ in 1972 Ulrich Müther’s enterprise was formed into a VOB state-owned business.

Müther was no party member of the SED. “Here comes the young rationalizer” he was greeted by the Communist party functionaries, when one of his structures was opened.

With his gunned concrete method he had won a monopoly position – an unpopular position in the GDR.

1

2 But his buildings earned world wide recognition, therefore he was accepted. Although travelling wasn’t allowed for the normal GDR citizen, Müther had special permission to travel, to be able to build world wide. His buildings became a GDR export hit. After the reunion Müther’s enterprise went bankrupt. Although at the same time he was gaining new recongnition and became a cultfigure for a young architect scene. In the same year, founded an Archive with his work on the island ‘Rügen’ where he was born.After he died in 2007, his Archive moved to the TU Wismar. Müther is considered as one of the world wide pioneers of lightweight architecture, in the 2003 published Berlin- Fisher island 1. maple leaf: lunchroom for the ministry of construction 2. dwelling blocks with 240 apartments / 20 stories

book ‘featherweights by Oliver Herwig’.

Building process and transformation of the “Maple leaf” Hyperbolic Paraboloid Shells are the most economical use of forms

and standardized solution to housing problems.

allowing the use of light-gage steel, offering simplicity of its structural

Advantages

action and its inherent beauty, taking so many different forms.

- the general subsidy to consumer costs

As a reinforced membrane, the thin-walled shell can take pressure and

- an absence of exploited homelessness (as in bed and Breakfast

flue at the same time, because of its constructional shape and stability.

accommodation)

In the GDR regime, material was really expensive. On the other hand

Disadvantages:

labour was cheap. To save material for construction Muether’s company

- For many however this is achieved at the cost of individual choice

invented a Patent of gunned concrete. The concrete was sprayed layer

and standards

after layer onto the construction- a process of skilled craftsmanship.

- Lack of environmental quality - Monotony An engineer escaping slab construction -Ulrich Muether (*1934 † 21. 8. 2007) At the age of 24 years Ulrich Müther took over his father’s construction company. He wanted to become an architect, but as the son of an entrepreneur he couldn’t get a college place at first. In the socialist regime of worker and peasant state, he needed to earn himself as a craftsman, before he was allowed to study part-time at the TU Dresden. Finally he managed to gain his diploma with 9 other students out of 180. In 1963 he finished his thesis on Hyperbolic Paraboloid shells. At this time his work consisted of curved surfaces that can be constructed from straight shuttering. Hard to imagine that there were no Computers.: It took him 14 months to fully workout the calculations.

Maple leaf - demolition in 2000

12

stylos // emergency // algemeen

Its total thickness measured only 10 centimetres.

Müther tied in with the former work of other “shell construction masters” like Bernard Lafaille (FR), Antoni Gaudi (ES), Felix Candela (MEX) and Dischinger (GE).

The inspiration for the ‘maple leaf’ was the restaurant in Xochimilco by the Spanish-Mexican Architect Felix Candela, who worked with shell structures, too. Müther built dome shells with an enhanced gunned concrete method, where no sheathing was needed.

After the Reunion from the East and West in 1990, the building was reused as discotheque. The disco was a misuse, because the extensive glass surfaces had to be covered. The structures use of daylight couldn’t be explored and the interior wasn’t perceived as a Whole anymore.

There’s a certain irony to the fact that the discos name was ‘Exit’.

Decline and demolition

After the reunion new hulls were wanted, hulls without past.

Hyperbolic Paraboloid B D = guiding parabola AC = surface generating n D = normal force compression n z = normal force tension

When the ‘Exit’ was closed in 1994 the ‘maple leaf’ had been empty,

East London - a reincarnation

exposed to decline and vandalism. In 1999 there were new city plans

Buildings all over the world share the ‘maple leaf’s' fate. Especially

for the redevelopment of the fisher island. The site was sold for 10

post-war modernist buildings are endangered.

Million Euro to a private investor. In 2000 despite vigorous protest by

Recently plans were coming up to demolish the ‘Robin Hood gardens’

architects and engineers from all over Germany this listed building was

in East London. A post-war structure of the 70ies, by Alison and Peter

demolished. Another irony emerging from the fate of demolition was

Smithson (Team 10).

that Müther himself just then gained fame. “That got me back on the

The UK Culture minister proposed to eternaliize the “concrete

scene” is how has seen it.

monstrosity- sorry modernist master piece” - in virtual space.

Now the other 50 shell structures of Muether are jeopardized to decline.

Definitely there are voices against that: “In no way can a digital model

Some are empty, exposed to vandalism, waiting for demolition or

approach the experience of a building. Few models can deal with

reconstruction. There is a redeveloping process for few structures like

the peripheral, never mind the multi-sensory experience of being

the ‘Teepott’ in Travemuende, or the hypar shell in Magdeburg.

there, and never mind the multi-layered historical weight of a place or space.”

“Aesthetics of change for the sake of the change” is no solution of

Berlin - maple leaf (on the right)

dealing with the ‘old’ but neither should there be “preservation for the sake of it”. //

Some day there might be a virtual exile for architecture and than we can visit the simulacrum of the ‘maple leaf’.

Sources: >Berlin’ – Architektur in der Hauptstadt der DDR, 1973 >Featherweights’ – Oliver Herwig, 2003, Prestel Verlag, Berlin >Kühne Solitäre’ - Wilfried Dechau, 2000, DVA Stuttgart

stylos // emergency // algemeen

13

"As a result of economic crisis, natural disaster and human conflict, many people are facing emergencies and crisis without adequate resources for long-range recovery." This first sentence of the web-manifesto of AWB is not just another vague warning: it's definitively a call for action addressed to desingers, developers and volunteers.

Emergency architecture Andreas Kalpakci

Iraq 2003

Hurricane Katrina 2005 - 1’836 Hurricane Katrina 2005 - 1’836

Hurricane Mitch 1998 - 18’000

Darfur war 2003/08 - 400’000

Darfur war 2003/08 - 400’000

Hurricane Mitch 1998 - 18’000

emergencies 2008 (more than 500 victims) emergencies 1990-2007 (more than 500 victims) emergencies 2008 (more than 500 victims) Architecture for humanity emergencies 1990-2007 (more than 500 victims) Architects without Frontiers Architecture for humanity Architects without Borders Architects without Frontiers Emergency Architects Architects without Borders Shelter for Life Emergency Architects Shelter for Life Chatastrophy Year - Victims

14

Chatastrophy Year - Victims

Emergencies + architectural activism during the last decades stylos // emergency // algemeen

Se 19 Second Congo war 1998/03- 4’000’000

war 3/08 - 150’000

Chechnya war 1999/08 - 210’000

Earthquake 1990 - 45’000

Hurricane 1991 - 138’000

Earthquake 2005 - 87’300

Earthquake 2001 - 20’023

Eritrea/Ethiopia war 1998/00- 190’000

Rwanda war 1990/93- 1’000’000

Tsunami 2004 - 297’000

1990-2008 stylos // emergency // algemeen

15

16

AWB (Architects without Borders), AWF (Architects without Frontiers),

to the broader globalization of emergencies. Nowadays we became

Emergency Architects, Architecture for Humanity, Shelter for Life:

aware of the fact that catastrophes are a worldwide question, and

what do all these names represent for the current architectural arena?

symptomatic of this awareness is the simple presence of tsunamis

Are they just defining something like a new wave of architects?

and earthquakes in our medias. Up to this, designers can not anymore

Are they just a trend influenced by the pressing that mass-media

ignore the situation and decline to take an effective position. Consider

operated during the last years on evil-featured shows, such as natural

for instance that if we state that a shelter is commonly occupied by an

catastrophes and wars? What’s beyond these globally engaged designs

amount of 5 people, we can then say that more than at least 1.5 million

and designers? A matter of development?// The world we are living in

of shelters have been destroyed during the recent history all around

is now getting old and difficult to manage. Dimensions such as “local”

the world. The state of emergency isn’t necesseraly linked to the issue

and “global” are influencing each other through big deals, but most

of development, and at the same time facts and situations showed that

of the times through hidden and bizarre ways which are not reported

the reaction of governments to emergencies doesn’t depend by their

so often by the medias. We all know the story. The end of the second

wellness or their GDP. Katrina docet. People like us// Up to now UN

world war was the first step towards globalization: the allies created the

is the most important international humanitarian organization that

UN, till now the most important international network of institutions

supports populations afflicted by catastrophies. Temporary shelters

able to support crisis and urgent situations. The end of cold war then

such as prefabricated tents are the only answer of the UN to these

brought globalization to a second stage, where capitalism sprawled all

situations. At the end of the 90’s a new attitude developed. It’s the

over the world because of the absence of any relevant contender and

year 1999. A 24 years old student of architecture at Bartlett, Cameron

translated the difference between political ideologies and economical

Sinclair, together with his friend Kate Stohr first developed the idea of

system prevalently into a matter of “development”. Nowadays we talk

Architecture for Humanity: 700 US dollars, a website and a project of

about "developed", "not developed", "developing" countries. I don’t

dwelling for refugees of theKosovo war. Structured as an open-source

want to go here through an analisis of what “development” is, but

network, the community grew up quickly in just few years. Already in

I think that’s important to point out what some consequences are.

2006 there were something like 2653 volunteers designers sprawled

First: the level of development is commonly related with a certain

over 104 countries. Sinclair stated that “this is not just about non-profit:

economical wellness of governements, therefore it is used to define

what it showed me is that there is a grassroots’ movement going on

the border between countries who can and other countries who can

here”. Think globally, act locally. Up to now Architecture for Humanity

not. Second : the relationship between countries is hierarchically

has realized an interesting number of projects around the world,

ruled by their level of development; think, for instance, about the

rescuing population from gaps in the infrastructure of healthcare

international debt which is pending on the future of under-developed

and education or simply providing a new shelter. The applied design

countries. Third: speaking about development we tend to link to it the

strategy is based on local resources. It is about empowering people

acomplishment of personal needs and rights in a strictly "western" way.

of local communities with the tools and founds needed to develop a

What is the breaking news then? The news is that today if we want

low-cost sustainable project: something more than a simple prefab

to accept globalization we don't have to necessarly get through its

UN tent. After that, more humanitarian networks rose up around

most straight expression, i.e. “development”. The architectural practice

Sinclair’s ideas. In 2001 a group of social engaged architects established

which tries to rescue suffering populations is already a first step in this

the Emergency Architects Foundation after that dangerous floods

direction. Globalizing the crisis// 2 August 1998: the second Congo

stroke the region of Amiens in France; their projects for Sri Lanka

war begins in the town of Goma, and in a period of 10 years it will kill

after the tsunami’s devastation are important achievements for local

more then 4 million people. 26 december 2004: after an earthquake

communities. Shelter for life, Architects without Borders, Architects

in the middle of the Indian Ocean, a tremendous tsunami kills almost

without frontiers. More and more design networks are acting today

300’000 people among Indonesia, Thailand, Sri Lanka, Bangladesh. 28

in the international arena, bypassing divisions, cathegorizations and

August 2005: Hurricane Katrina destroys the city of New Orleans killing

hierarchies of countries such as that one based on “development”,

almost 2’000 people among USA, Cuba and other central american

and facing extreme situations where architecture isn’t just there as an

countries. During the last two decades there have been more than

optional. Beyond Functionalism// It’s time to start to talk about our

8 million deaths Because of big emergencies such as earthquakes,

world with new words. These networks of designers and volunteers

hurricanes and wars. The jewish holocaust of the 40’s was a smaller

are already questioning current problems with new strategies: the

devastation, if we consider just the number of its victims. Are we then

combination of internet to the local action brought these associations

in a real state of crisis? The current situation presents a global and

to important achievements. Although that their effective influence in

constant state of alarm. Globalization of markets brought in fact also

the international arena is nowadays very small, these people have done

stylos // emergency // algemeen

already a significant step towards an ethical renewal of the architectural

8’294’000

practice. The basic needs of human being are taken in consideration

8'294'000

here, and in this perspective there isn’t any preminent model to apply: no more “the western”, no more “the global”. It’s not a question of

deaths caused worldwide by wars/earthquakes/hurricanes in 1990-2008

architectural functionalism, of "Existenz-minimum", because in these cases there’s no other choice then to be sustainable and low-cost, and style isn’t an issue here. Local. Local. Local. Is this finally the true solution to the impasse of the actual architectural panorama? Every year the faculty of architecture at Berkeley organizes a competition for essays on the issue of architecture and emergency, open to students

1.4 x 8’294’000

1,37

37 x 1,37

37

=

worldwide. Then, what’s your position about emergency? //

times the WW II victims of the jewish holocausts

> http://www.archi-urgent.com/ > http://www.awb.iohome.net/ > http://www.architectswithoutfrontiers.com.au/ > http://www.architectureforhumanity.org/ > http://www.ted.com/index.php/talks/view/id/54 > http://www.shelter.org/

8’294’000

=

> http://www.berkeleyprize.org/essay/2007/intro.cfm

times the WW II victims of Hiroshima atomic bomb

> Design like you give a damn, edited by Architecture for Humanity, Metropolis Books

00

1,37

=

=

37 4'506

4

x

times the victims of Katrina

4’506 1’658’800 1'659'000 avarage of shelters destroyed by wars/earthquakes/hurricanes in urbanized and rural areas during the period 1990-2008

stylos // emergency // algemeen

17

Een Emergency is natuurlijk verschrikkelijk. ABC probeert er juist een slaatje uit te slaan.

Je zoekt een zo zielig mogelijke familie, zet er een camera op met een hard schreeuwende presentator en een team jankende ‘designers’ en je hebt een kijkcijferkanon. Maar moet je nu zo blij zijn met je nieuwe woning van Extreme makeover, home edition?

oh my God! Peter Rosmulder

Stel je voor, ben je met je familie net de klap te boven en wil je in je

was vergeleken met superman, maar wordt nu geconfronteerd met

knusse huisje je leven weer oppakken, staat er buiten ineens iemand

een complete jungle in z’n kamer. De middelste heeft nu een echte

te schreeuwen: Good morning, Janssens family! Voor je het weet zit

knalroze Barbie© kamer in het gloednieuwe poppenhuis. De oudste

je in een limousine naar Disneyland en wordt je knusse huis waar je

zoon heeft wel eens een weekje gevoetbald en hoewel dat niet zo’n

zoveel herinneringen hebt liggen met de grond gelijk gemaakt. Een

succes was kan hij nu zijn twee linker benen wel te rustte leggen op

week later wordt je weer voorgereden in je straat. Langs de kant staan

de nieuwe grasmat in zijn kamer, compleet met privé penaltystip en

4 rijen figuranten uitzinnig tegen een buschauffeur te schreeuwen die

een goal. Alsof hij van z’n moeder binnen mag voetballen.

voor jullie huis geparkeerd heeft. Als die schreeuwlelijk met behulp van zijn trouwe megafoon die bus dan eindelijk weg heeft gekregen,

De ouderslaapkamer, (pagina 2465 van de Sears © catalogus) de

schrik je je kapot.

badkamer (ieder een eigen wasbak met naam op de spiegel) en de tuin (enorme BBQ terwijl de Janssens al jaren vegetarisch zijn) zijn

Oh my god...

natuurlijk prachtig, maar de jongste begint zich al af te vragen of dit wel zijn huis is. Vader en moeder proberen zich er nog uit te redden

Waar eens dat knusse huisje stond waar je je hele leven hebt gewoond

met “maar dat had toch helemaal niet gehoeven”, waarop de design-

staat nu een poppenhuis, afkomstig uit de catalogus van de plaatselijke

mietjes van deze week meteen aan de tissues moeten. Dat die Janssens

aannemer. Ook het complete interieur is geschonken en wel door

Family zo bescheiden blijft. Ze hebben het echt verdient na dat zware

die o zo aardige jongens van Sears©. Want bij Sears© kan je natuurlijk

jaar. Kort nadat Fikkie overleden was verloren ze ook Rakker én Snuitje.

ontzettend mooie Sears dingen halen. Oh, kijk daar eens, de bank van

Een normaal mens zou er mismoedig van worden, maar deze enorm

pagina 2231 naast die leren stoel van pagina 1638. Dat kan natuurlijk

sterke familie weet zich staande te houden. Nee, ze hebben hun Sears©

alleen een échte designer verzinnen! De kinderen hebben ieder een

huis met Sears© meubelen en een gloednieuwe Ford© voor de deur (die

eigen kamer. De jongste had net besloten dat Tarzan maar een mietje

oude kon écht niet meer) meer dan verdiend. Het designteam krijgt

©

wederom tranen in de ogen bij het zien van de moedige familie en zelfs die enorme herriemaker krijgt een brok in de keel.

Weer een familie geholpen, op naar een volgend Emergency! //

18

stylos // emergency // algemeen

stylos // emergency // algemeen

19

‘What is architecture’ and ‘who are we’? Our profession between 'archisaurex', ‘borderlining’, ‘archineering’, networking, walking cities, disappearing architecture and projectism.

The architect an endangered species ?

Rosemarie Krautheim

Recently a law consultant not realising, that I study Architecture , mentioned to me ‘Architects earn a lot of money and are kinda…I don’t know…criminal!?’ ‘Oh, nice’, I think by myself - something goes wrong: How can the notion of our profession be so different from reality? How can one think that we all wear Prada to work? Watching this shallow Hollywood romance movie 'Because I said so', I could sense what he meant. There he is, the architect: the unsocial, romantic, arrogant, rich workaholic, sitting in his dust-free glass- steel ‘ivory tower’. Even in the documentary ‘My architect’, where Nathaniel Khan tries to find out more about his famous father he ‘hardly knew’, Louis Kahn is portrayed as a great architect, a ‘mysterious’ person. These two different movies actually present an interesting perspective: The architect as a dramatic mystery figure.

Dirk Baecker a German sociologist and economist, describes the architect: “as the last embodiment of the renaissance person, because it is only him, who is able to bring together faith in mankind, imagination with bulky materials, and effectiveness on the free market. Nobody knows like him so much about human life.”

Is that the architect’s mystery: Being the last renaissance guy?

Is the architect one of a long ago extinct kind? An Archi-saurus?

So is this mystery at the same time the reason for our extinction, because mysteries are to fall some day?

Let’s demystify the mystery: What could be meant by the term ‘the architect embodiment of renaissance’?The Architect is ‘not only an artist, but a master, not only a carpenter but a planer, not only a designer but a ‘fullfiller’. The architect is a generalist. But not only that…’

‘Master of the Unknown’ He is a generalist, a director. Each building is a Prototype, with the architect constantly facing unknown difficulties. Slightly manoevering the crew to an end product by communicating and planning. ‘Not knowing in the beginning what and how the project will finally end up', the architect can be seen as a ‘Master of the Unknown’. “ Architecture is not just a building, not just what architects do, not just what people experience or write; it is that which asserts that architecture as we presently know and conceive is dead. That’s how Ian Borden, the Director of Architectural Theory and History of the

20

stylos // emergency // algemeen

Bartlett Faculty in London puts it.

“The death of architecture – as with the death of all institutional forms, be they philosophy, the state, nations, art, labour, family, politics, history, the everyday and so forth.

The most radical architecture is that which dares to ask, ‘what is architecture?’ and ‘who are we?’ in the same breath.

“The all-knowing architect, who could embrace everything with reassuring ‘building rules’, is a figure of the past,”says Mario Botta, ”The heroic architect of the Modern movement has modified his goals, erasing the illusions of the political and idelogical culture of

Movie Scene: My architect - Bangladesh National Assembly - Nathaniel Kahn 'trying to sense' his father Louis from a kid's perspective

the 70ies.”

On his way back from a Bangladesh journey - where he was building

A Corporate architect is also the expression for architects who are

the National Assembly - one of the most famous US architects died

working within a corporation.

of a heart attack, anonymously in the bathroom facilities of the

Instructions (from a serious webpage) on how to become a corporate

Pennsylvania train station in New York. He hadn't been identified as

architect in 6 steps: 1. Graduate at a major university 2. Show your

Louis Khan, for days, because for some unknown reasons, the address

potential already in your degree projects: Develop malls, corporate

on his passport was crossed off. Louis Kahn kept his business 'fiercely

centers and public facilities that span entire blocks instead of a single

secretive’, his former secretary explained. “Most of the time, I was

lot. 3. Learn foreign language skills to expand career possibilities

informed but often I didn’t even know where he was. When Kahn died

beyond the USA. 4. Register for night, weekend and single-day courses

he left “massive debts beside his professional success.”

in online design programs. Because Corporate architects focus on clear computer designs instead of pencil sketches. 5. Establish an expertise

Hunch architect

in corporate building standards before you enter an interview:

Architects who worry too much about the future of their profession

Architectural corporations create colour schemes and signage

are called ‘hunch architects’. Mark Pimlott used this term in the ‘Hunch’

branding tools to maintain uniformity in every location around the

magazine of the Berlage institute for architects who are worried about

world. 6. Remain flexibility in your schedule.

the future of their profession. When exactly in history did this worrying about the profession start? Until the 1890ies our profession was quite

How to get out of the dead-architecture-dilemma?

profitable... But in 1912 - the year of the Titanic and political conflict in

“Architecture has a long tradition of giving birth to the future. For

Europe - first worries about the economic situation, made architects

many it was the Herald of the next world. The faith in architecture’s

of the “deutsche Werkbund” in Germany reflect about competitors,

redemptive power has disappeared, and idealism is a suspect mode of

economy, and about the future of their profession. ‘During the 30ies

mental activity. But there is always a next,” says Ole Bouman.

and 40ies, when Louis Kahn struggled to get commissions, his wife

Ben Van Berkel and Caroline Bos answer the question of how to practise

Esther, who worked in a medical Lab supported the family. With her

architecture today:

help Louis started his own office in 1947. He was almost 50 and still hadn’t found himself.’ Esther Kahn said about her husband, that he was never interested in money, for him it was just there.’

“Forget that you are an architect. Please forget all about it.”

Corporate architects

Boarderliner

The architect is competing with engineers and ‘prefabricated systems’.

...What happens if we forget to be architects?

It could be an option to fill a niche, specializing in a certain building

On the German Internetportal www.Baunetz.de there is a section called

type, like hospital, or Office building. Does the architect become

‘Grenzgaenger’ (in the following translated as: boarderliner).

the mere “facilitator of facades consumable Interiors” for systemized

Here you will find architects, who work on the border between

constructions, like Koohlhaas claimed? “Value-engineering, lowbidder

architecture and other disciplines.

contracting, fast-track construction schedules, and optimized floor-

„With a Master in Architecture you can do everything. It’s a great

area ratios, along with the blunt privatization of urban life, all combine

foundation for life. But afterwards real life starts” says Corien Schaap.

to slowly erase architecture’s social contract with the public, and

“While classical consultancy is content-orientated, the system-oriented

place it solely in the service of the bottom line and the brand.” When

consultancy is focused on process (Process consulting). Corien Schaap’

functional architecture is sanitized to a symbol it becomes corporate

s work as a consultant is based on directing functional processes,

architecture”. Iconic Architecture functions as a brand for the brand,

concerning communication processes and - structure.

where the building represents a company’s image. It creates this image

She lived in Galles, Sri Lanka, where she worked as a „City Rehabilitation

both, for employees and clients, to evoke a relationship or experience

Advisor” for the United Nations-Habitat Tsunami Rebuilding-program.

for the enterprise. But what role does the architect play in this?

She coordinated a team of local specialists with a budget of 1 Million>> stylos // emergency // algemeen

21

Dollar, of which 99, 9 % are directly invested to people who were

the creme de la creme of Dutch Architects were discussing the future

traumatized by the Tsunami. Having finished this project, Corien

of our profession. The individual speeches united only in difference:

moved on to the next emergency area. As a ‘boarderliner’, and studied

"It is hard, that all is focused on the spectacular, on the exclusive.”

architect, she can transfer her knowledge, which she has drawn from

Willem Jan Neutelings emphasized that “Kennis, kunde and evocatie’

years of studies, 3 years of professional office work and 2 years of

will always be important for the Architect as traditional instruments.

teaching at different Architecture Institutions in London. Now she

He says, that in the end, "quality of bulk & form is still about 95%".

advises conflict areas on economical questions about construction.

Ben Van Berkel in contrary emphasizes that ‘Organising a Building’

As Lucas Verwij from Schie 2.0 puts it: ‘An architect is always welcome,

and a city is important, and there is potential for refinement. Wiel

as much on the boarder between Burkina Faso and Mali as on the line

Arets speaks of premises and admission standards as the decisive

between Art and Industrial Design.’

elements for architecture. But assumes that “Ideology, Luxury, and luck are important values for our work.” ‘Bondgenots’ to collaborate

Archineering

with are important on Rem Koohlhaas’ agenda. OMA participates in

The neologism archineering is used for architects who closely

gentrification processes now in Lagos Nigeria and other city planning

collaborate with engineers. Looking at a paradox in Modern

in developing countries. “A peak of our profession is to be able to

architecture: “architects and engineers represent two disciplines that

participate in shaping the world.” Now they also participate in the

are mutually dependent, but speak different languages,” Archi-neering

‘European council on foreign relations'Organisation. In the end some

wants to exploit this division, to create mutual benefit for both sides.

spectators were disappointed about the Symposium, assuming that

The TU Weimar made archineering to a Master study program “with an

it was a ‘speculeersessie’. And indeed, that is, what it was: ‘Spekuleeren

interdisciplinary education approach for architects and engineers.”

over de routen’. But what else could it have been?

Interdisciplinary research and collaboration in teams of architects and

‘One destiny of architecture doesn’t exist’ remarks Ole Bowman. “It

artists or architects and graphic designers can open new synergies.

depends on your character if you see the destiny of architecture as a sort of tragic, almost apocalyptic path or if you face it pragmatically

Networker

and ‘go for it’.”

The networking architect can use the ever-rising transferability of knowledge with the help of

13/3 2008 Walking cities - man machine

technology. ‘ Traditional methods are not

12.45 Saal A, the crowdiest lecture I‘ve ever seen.We were amazed

appropriate to face new tasks of strategic

by Theo Jansen’s walking structures, which he calls the ‘Artifauna’.

planning. As an answer to this, new network-

He wanted to create new forms of life, as he said. His ‘strandbeests’

projects are evolving, new strategies one of these.

between 1 and 4 meter height are made from electrical conduits. With

The deep plan’ is an urban strategy, bringing

a number of feet and wings, they get pushed and pulled by the wind,

together the factors, using techniques with

along the beach. The bigger ones are able to even house people.

specific parameters, creating a situation-adapted

With this principle ‘you could build walking cities’, Jansen said. Is

and dynamic, organisational structure plan’. ‘Instead of Euclidian urban

that finally the materialisation of Archigram? More amazing than his

strategy it offers an abstraction to enable, resuscitation of public life

structures, is the way Theo Jansen interprets his role in the creation

in the city.' Sure the Internet is a tool which brings ease of handling

process: He doesn’t see himself as the creator. He says, that the most

and freedom to the communication inside a network. On the other

efficient shape creates the aesthetic of the ’strandbeest’. Is creating as

hand an indivudial looses influence. There is an “ambiguity about the

an activity itself endangered? What does that mean for the architect?

emergence of authorship” in architecture, says Ben Van Berkel. And

In ‘BANG-design’ ‘The concergence of advanced technology makes

maybe it is even inevitable, as significant...

the human to an almighty creator’ - Norbert Bolz claims that we live in an era of total design, where mankind can redefine the term nature.

...innovation occurs when several people simultaneously have the same idea and mysteriously move in the same direction...

Technology becomes biological and biology technological. We live in an era of man-maschine- interaction. McLuhan stated already in 1962, that media are “extensions” of our human senses, bodies and minds. “The merging of the medium and the message (McLuhan) is

following subliminally emitted and received signals.” In this kind of

the first great formula of this new Age. There is no longer any medium

network everybody is a “deliverer” of a product which systematically

in the literal sense: it is now intangible, diffuse and diffracted in the

leads to an end-product. Un Studios call this working process “The

real” (Baudrillard). So assuming that the way of creating changes in

delivery-model-of-contemporary-architecture. “Architects are still

a way that nature and technology are fusioning and a medium is

thinking - and educated to think - that they can control the whole

diffuse …

building process from the beginning to the end. They have to learn

The architect himself becomes a 'medium’,

to let go.”

9/11 2007 / The destiny of architecture

...A mediator to merge technology and art, tradition and innovation,

At the ‘The Destiny of Architecture Symposium 2.0’ in November 2007,

and to ‘projection’ his own ideas with these of others.

Since the Situationists and Archigram in the 60ies there has not been

22

stylos // emergency // algemeen

'the' big ‘Utopian’ stream anymore. Utopia (sites with no real place)

live in the future? ”The three floors of the building had different topics,

instead, can be found in ‘gated communities’, ‘subcultural ideas’ or

where architects, designersand scientists, discussed urban boarders

‘Heteroptopias’ (counter-sites, other places)

‘Talking Cities’, innovations in design ‘Second Skin’, problems in landscape architecture ‘Groundswell’, and tendencies in computerized

Utopias and Heterotopias

architecture ‘open house’. Some projects show the development of

Here are some examples of contemporary utopian notions: Ole

‘buildings into organisms’. “The evolution towards artificial nature",

Bouwman suggested buildings will come to be “published” rather

how Norbert Bolz the Technic-philosohper describes it.

than developed "Who will be the first architect to win the Oscar for best director?” he asked. 2007 ‘Second Life’ has set a competition for

Disappearing Architecture - Heterarchitecture

architects to call for entries to their virtual world, where companies like

Is there a chance for ‘A new kind of architecture – heterarchitecture-,

Nike or Mercedes already use the Platform to test their products- the

conceived as a hybrid, mixed-reality environment, to help accelerate

future for architecture: testing a building in the virtual space? Second

the process of our automating liquid logic’?

life, sim city, disappearing architecture,

Is our profession dissapearing into the virtual space?

Liquid logic, a place which ‘is nowhere in particular, everywhere at once’... a space which ‘is fundamentally and profoundly antispatial.

The idea of responsive architecture ‘A living city’, where buildings could

’Heterarchitecture will be largely self-managing, self diagnostic

communicate with each other “to optimize electric use” was partly

and transparent to the user.’ Networking, Boarderlining, walking

tested by Benjamin and Yangsupported fby the Van Alen Institute

architecture, does it mean that the architect as such disappears? “You

New York. It comes close to the idea of “KINET - towards animated

have to know how to disappear. Dying comes down to a biological

architecture through responsive environments”, where animated walls

chance and that is of no consequence. Disappearing is of a far higher

and fassades are already tested. On the contrary the Amsterdam based

order of necessity…To disappear is to pass into an enigmatic state

office 'One Archietcure' -seen as 'Corporate avantgardist' - is aiming

which is neither life nor death. Some animals know how to do this.”

to engage the full complexity of today’s society." One Architecture’s

Architects know, too. Although Nathaniel Kahn tried to portray his

work integrates design and process. Through an understanding and

father with the movie my architect , “Louis a nomadic eccentric still

engagement of the deep structure of planning . Its director Matthijs

remains an intriguing, enigmatic figure. He died but his spisit is in his

Bouw moderates “Dancing with Utopia” Forum on the 4th of April in

buildings."

Berlin, which is about the day-to-day business of Creative Industries.

"What future and potential will Creative Industries have – and above

The architect as immersive artist

all: What Utopia are we talking about?" Recently the term Utopia is

(immersive = a term used for arts in the 80ies and 90ies, when it was

recycled to represent 'indivdual lifestyle'. Different companies and

possible for the first time to dive into artificial environments)

platforms use and abuse 'Utopia' for their purpose to brand consumer's

For Peter Sloterdijk, a german philosopher,

culture. Utopia became the name for a Sustainable Platform, the Utah Telecommunication company, an Offbeat Dining Establisment, a Gay

Architecture is immersive as such.

Asian Scene Guide - the list is endless. The original term 'Utopia' as 'the ideal place for 'the' society as a whole has vanished long ago.

The architect creates spaces, where people are living. Architecture, so

Instead Utopia like socieyy has subdivided into subcultures seems

to say, 'swallows' people up.

to be 'present' at different places at the same time to represent even

In 1983, 9 years after Khans Death, the Bangladesh Capital was finished.

contradictory lifestyle. Michel Foucault invented the term Heteropias

Altogether the building process took 23 years. Overall it was hand work:

- real places that do exist and that are formed in the very founding of

Thousands of workers carrying baskets of concrete on their heads.

society - which are a kind of effectively enacted Utopias in which the

Nathaniel Kahn promotes his movie with the following phrase:

real sites, all the other real sites that can be found within the culture,

“Everyone knew Louis Kahn, except from one, his son.” Louis was a

are simultaneously represented, contested, and inverted. Heterotopia

workaholic. He almost lived in his office, where he had extramarital

incorporates the no place and the everything in an 'all in one'. The Entry

affairs with employees. It was just after his death that his wife and his

2006 exhibition, in the ‘Zeche Zollverein Essen’ Germany can be seen as

two affairs, with his three kids found out about each other. Nathaniel

temporary Heteroptopia, an institution asking for “How are we going to

was 11, when Louis died.During the movie he’s searching for the father he hardly knew. He spoke to Louis rivals, mistresses and colleagues to “make sense of his fathers' life and work.” In Louis Kahn’s architecture Nathaniel tried to find his father. “Monumental and full of mystery his buildings are intensely powerful spiritual. For Kahn buildings were living things.” The movie is a personal journey that becomes a universal investigation. In the movie there are two aspects of immersion. The first is the actual notion to sense an architect in his architecture; >>

stylos // emergency // algemeen

23

or better try to understand the personality behind it. And the second

monuments.” Modern Monuments can be immortalized into virtual

is the insight into Nathaniel Kahns own personal fate and his view on

space, how the UK culture Ministers proposed to do with the 'Robin

his father. Critics complain that the movie doesn’t do justice to Kahn’s

Hood garden buildings' in East London. Virtuvius developed three

architecture. Though the movie was not intended as such. It portrays

essential qualities for architecture: utilitas, firmitas, and venustas

Kahn’s life as ‘Gesamtkunstwerk’ which intertwines his professional and

—commodity, firmness, and delight. The time has come to rethink

personal life.Shamsul Wares an architect from Bangladesh says about

these.

Khan: ‘He has given us the institution for democracy…He didn’t care for how much money this country has…He paid with his life…but he has given us this building and we feel all the time for him.’ Kahn

Architecture is not dead; the monument is dead! Long live the monument.

died and his building lives for him? His son Nathaniel is saying, that ”it seems that he is in these buildings somehow”. A monument like the

The Stylos commission for lectures set the goal to inspire students

Bangladesh capital of Louis Kahn became even more than immersion.

with kinetic arts and food design this year. And certainly inspiration

It became a 'symbol for democracy' to the public of Bangladesh. And

can be found in the construction of a walking structure. “The architect’s

a private symbol to Kahns son. “Architecture itself is a totalitarianism

practice will be organized as a limitless studio, a network of super stars.

- a totalitarianism of love, a love for space, enrapted to what encloses

The new studio will be a hybrid mixture of club, atelier, laboratory, and

us as a hull.”

automobile plant, encouraging plug-in professionalism. Time is on the architect’s side.“Our profession is not exposed to extinction, rather is

Self full-filling prophecy

it constantly changing:

So how does this all come together at this point? It doesn't. Like there is not 'the' destiny, there is not 'the' architect of course. But to be honest, do we not all incorporate a bit of ‘hunch’? Just watch out for the ‘self-

The architect is not endangered; the lines between the disciplines are blurring;

fulfilling prophecies’ …They could hit you, before you have the faintest idea and than you are workless, forgotten, banned… But this could be

Are the borderlines of the disciplines fading away so much, that in the

the luck of your life, because ‘creative species’ do survive.

future jobs would be defined by projects? The architect as a creator of 'liquid logic'? So there will be professions without names? Some people

The contradiction in terms

might then, on the question of their nameless profession answer: “I

So now, following the claim of Ian Borden: ‘who are we’ cannot be

am a projectist, projecting projections and projects.

answered as such. We create monuments. Nature invented stones.

Man invented “liquid rock”- also known as concrete.

Louis Kahn wanted to create something with the beauty and sturdyness of the ancient pyramids or palaces. He translated his

“Today I write, tomorrow I build.

The day after tomorrow I’ll go and 'project'.

Oh, how good that everybody knows, that I'm a projectist.” 5

Once upon a time there was the architect... //

thoughts into modern monuments. The most buildings only last between 20-50 years, which is not even a human life. “Under the surface of monumental modernism lurks another kind of architecture. Such architecture is ephemeral. Minimalist architecture knows how to give things up: ’the disappearance of joints…highlights the disappearance of the material itself.” Sustainability is postulating for economical dealing with materials - ‘demountable materials’. “The Architecture of the future will resemble dynamic organisms rather than static

24

stylos // emergency // algemeen

Images: 1. by Andreas Kalpakci 2008 2. 'My Architect' 2003, Front cover 3. Network image from the net 4.by Ron Herron/ Archigram, Walking City, 1964 Connotations: 5 Borrowed from the Brother Grimm’s fairy tale “Rumpelstitskin” >“My architect” documentary, 2003 by Nathaniel Khan > architektur: consulting, 2004 by Oliver Schürer and Gordanna Brander, foreword by > Dirk Baecker > Symposium Destiny of Architecture http://www.architectuurtweepuntnul.nl/ > 'Hunch' institute report 6/7- "What Architects Do Today and Where Their Profession Might Go Tomorrow"

Sinds de ondergang van het world trade center in New York heerst er rondom veel hoogbouwprojecten een angst en obsessie voor de veiligheid. Wolkenkrabbers blijken hierin namelijk vaak tekort te schieten. Dit alles heeft geleid tot een uitgebreide zoektocht naar mogelijke oplossingen.

hoe evacueer je een skyscraper?

Hans Culp

Op 12 september 2001 leek het alweer raak te zijn. Door bommeldingen

liften nu deel uitmaken. De shuttle lift in het gebouw, die rechtstreeks

bij de Petronas Towers – de ‘twin towers’ van Maleisië – ontstond grote

van de 42e etage naar de begane grond gaat is hiervoor uitermate

paniek en duizenden mensen moesten in korte tijd uit de gebouwen

geschikt, omdat voor de rest de gehele schacht gesloten is. Mensen

worden geëvacueerd. De ontruiming duurde veel langer dan in de

die niet in staat zijn ver genoeg naar beneden te lopen met de trappen

draaiboeken was gepland. Achteraf bleek het vals alarm te zijn maar

om aan het vuur te ontsnappen kunnen naar een rookbestendige

deze gebeurtenis heeft de discussie rondom de veiligheid in extreme

wachtruimte gaan, om vervolgens te worden gered door een service

hoogbouw nog extra in gang gezet. Waarin schieten de Petronas

(brand)lift. De totale ontruimingstijd is dankzij de nieuwe maatregelen

Towers en vergelijkbare gebouwen nu tekort? En wat kan hieraan

nu gehalveerd tot 20 minuten. Speciale brandliften komen veel voor

worden gedaan?

in Aziatische hoogbouw. Ze worden daar ‘bomba’ elevators genoemd en zijn exclusief bedoeld voor hulpploegen en vuurbestrijders om snel

Brandliften

bij de brandhaard te komen zonder de evacuatie van het gebouw te

Al in de 19e eeuw bepaalden technische verbeteringen van de lift het

verstoren.

stedelijk landschap in de Verenigde Staten. In 1854 werd namelijk de automatische veiligheidsrem uitgevonden. In de daaropvolgende jaren werd dit principe toegepast op liften met stoomaandrijving en zo werd een van de belangrijkste beperkingen voor gebouwhoogte (verticaal transport) opgeheven. Voorheen werd de lift altijd beschouwd als te gevaarlijk om mensen te vervoeren. Ondanks dat de lift sindsdien heeft bewezen één van de veiligste vormen van transport te zijn, gebeurt het dat er mensen in liften omkomen tijdens branden. Liftgebruik bij brand en andere noodgevallen wordt daarom zoveel mogelijk voorkomen met de tekst ‘do not use elevator in case of fire’.

Een lift kan wel degelijk van pas komen tijdens een brand of ander ongeval. Een richtlijn voor brandliften werd voor het eerst geschreven in Engeland in 1980. Dit zijn meestal gewone liften, bedoeld voor dagelijks gebruik, die speciaal ontworpen zijn om ook tijdens een incident te kunnen functioneren. Zo kan bijvoorbeeld een brand op een hoge etage beter worden bestreden. De liften moeten zijn toegerust met brandwerende lobbies op elke verdieping en directe toegang tot één van de trappen hebben. In 2005 is in Nederland een brandweerlift pas verplicht gesteld door het bouwbesluit, voor gebouwen hoger dan 20 meter én voor gebouwen met een zorgfunctie (zoals ziekenhuizen en bejaardentehuizen). Regels over noodliften voor brandbestrijding en evacuatie van mensen met lichamelijke beperkingen bestaan in veel landen in Europa en Azië. Daar houdt het echter ook mee op; bij grote evacuaties wordt ervan uitgegaan dat iedereen die zichzelf kan redden de trap neemt. Voor hoogbouw is dit alleen niet altijd genoeg.

Liftgebruik bij evacuatie Bij de ontruiming van de Petronas Towers in 2001 bleek de capaciteit van de trappen niet voldoende te zijn. Het duurde daardoor ruim 40 minuten voordat de torens min of meer leeg waren. Er is na het incident een nieuw ontruimingsplan opgesteld voor het complex, waarvan de stylos // emergency // algemeen

25

Gek genoeg zijn er in de Verenigde Staten – met zijn grote hoeveelheid hoogbouw – geen veiligheidsvoorschriften als het gaat om brandliften.

Volgens de Amerikaanse regels moeten liften automatisch naar de begane grond gaan als er rook wordt waargenomen in het gebouw.

Brandweerpersoneel kan de liften wel weer activeren. Een uitzondering op dit beleid is de 350 meter hoge Stratosphere Tower in Las Vegas.

Op de top van deze toren (zie foto) staat een 11 etages hoog bouwvolume, ook wel ‘de Pod’ genoemd. De trappen naar de begane grond zijn te smal voor een efficiënte evacuatie van al deze etages.

Daarom bevinden zich op de onderste twee verdiepingen van de Pod vuurbestendige wachtruimten waarin iedereen zich moet verzamelen in geval van een ontruiming. De vier dubbeldeks liften in het gebouw zijn speciaal ontworpen om ook bij nood gebruikt te kunnen worden.

Eén van de liften wordt gebruikt door de brandweer en de andere drie worden – handmatig bediend – gebruikt om iedereen te evacueren van de onderste twee etages van de Pod. De maximale bezetting van het gebouw wordt bepaald door de hoeveelheid mensen die binnen een uur met de liften kunnen worden geëvacueerd.

Skybridge In vrijwel alle hoge gebouwen ligt de nadruk op verticale evacuatie via trap (of lift dus). Alleen kan deze vluchtweg afgesloten zijn door bijvoorbeeld een brand halverwege het gebouw. De skybridge kan hiervoor de oplossing zijn. In de Petronas Towers is dit principe voor het eerst op grote hoogte toegepast. De twee verdiepingen hoge luchtbrug bevindt zich 170 meter boven de grond en is 58 meter lang. Hij verbindt de 41e en 42e etage van beide torens met elkaar.

In geval van een evacuatie van één van de torens biedt de skybridge een vluchtweg naar de andere toren. In 2001 bleek dat bij gelijktijdige ontruiming van beide torens de skybridge van geen enkel nut is.

Mensen in beide torens gebruikten, waarschijnlijk niet op de hoogte van een dubbele evacuatie, de skybridge om naar het andere gebouw te vluchten. Dit heeft de ontruimingstijd alleen maar verlengd.

Veiligheidsverdiepingen en skylobbies Vooral in Azië is men bij de bouw van wolkenkrabbers erg gefixeerd op de veiligheid. Dit komt onder andere doordat veel grote steden zoals Tokyo en Hong Kong geregeld worden getroffen door (veelal lichte) aardbevingen. Vaak worden bij het ontwerpen van Aziatische highrise veiligheidsverdiepingen ingepland. Het meest sprekende voorbeeld hiervan is Taipei 101 in Taiwan met een hoogte van 509 meter. Kort geleden was dit nog het hoogste gebouw op aarde maar Burj Dubai is deze hoogte inmiddels al ver gepasseerd. De Taipei 101 is eigenlijk een opeenstapeling van 8 verdiepingen hoge delen. Dit is heel duidelijk te zien aan de buitenkant van het gebouw. Elke achtste vloer herbergt driehoekige betonnen versterkingen die de constructie stabiliseren. Deze verdiepingen zijn verder geheel leeg en dienen als vuurbestendige ‘vluchtverdiepingen’. In geval van nood kunnen de

Stratosphere Tower, Las Vegas

26

stylos // emergency // algemeen

tienduizend aanwezigen in het gebouw hier hun toevlucht zoeken.

Het gebouw hoeft op deze manier niet persé geheel ontruimd te worden in geval van een incident. Mocht er wel sprake zijn van een totale ontruiming, dan kan deze goed worden gecoördineerd door de vaste verzamelpunten binnen het gebouw.

De vier dubbeldeks liften zijn speciaal ontworpen om ook bij nood gebruikt te kunnen worden.

Veiligheidsverdiepingen kunnen ook dienen als punt waar mensen van lift of trap wisselen. Wie zich in een trappenhuis bevindt dat lager in het gebouw geblokkeerd is kan zo van vluchtroute veranderen. In de Petronas Towers is een soortgelijke voorziening getroffen met de zogenaamde ‘skylobby’ op de 41e en 42e etage. Mensen die naar de bovenste helft van het gebouw willen nemen eerst de snellift naar deze etages om vervolgens over te stappen op een lokale lift of een volgende snellift naar de top van het gebouw te nemen. Daarnaast geeft de skylobby toegang tot de skybridge. Het is in het alledaagse leven een knooppunt binnen het gebouw maar in geval van nood dient het als een plek om een geschikte ontsnappingsweg te kiezen.

Er wordt steeds hoger gebouwd in de wereld en dit vraagt om nieuwe, betere veiligheidsmaatregelen. Dat de discussie hierover sinds ‘9/11’ is aangewakkerd is hierin al een belangrijke stap. De meeste oplossingen stammen weliswaar al van voor deze datum, toch is er sindsdien veel meer toepassingsgericht naar gekeken. Speciale veiligheidsverdiepingen en skybridges dragen zeker bij aan kortere evacuatietijd van een hoog gebouw. Ook kunnen mensen hierdoor kiezen uit verschillende vluchtwegen. Een goede plaatsing van deze voorzieningen én voorlichting aan de gebruikers is natuurlijk noodzakelijk. Wat betreft het wel of niet gebruiken van liften zal er in de toekomst waarschijnlijk nog veel veranderen. Ook in Nederland is er een discussie gaande over het gebruik van liften in geval van nood.

Wellicht prijkt er op liftdeuren van toekomstige hoogbouw een bordje ‘dó use elevator in case of fire!’ //

bronnen > http://findarticles.com/p/articles/mi_qa3737/is_200603/ai_n17186486 > http://www.disturb.be/spip/article.php3?id_article=51 > http://www.pbs.org/wnet/innovation/episode1_essay1.html > http://www.iht.com/articles/2001/09/13/a4_21.php?page=2 > http://en.wikipedia.org/wiki/Petronas_Twin_Towers

Taipei 101, Taiwan

stylos // emergency // algemeen

27

Nieuw Roombeek. Als je niet beter weet is het gewoon een nieuwbouwwijk zoals er in Nederland zoveel verrijzen. De industrie trekt weg uit de stad en ontwikkelaars bouwen het geheel om tot een populaire woonwijk, compleet met nostalgische verwijzingen naar de oude industriële pracht. Roombeek zeult echter een ander verleden met zich mee.

na de knal...

Peter Rosmulder Het is 13 mei 2000, een paar minuten over drie. De brandweer in

Roombeek

Enschede ontvangt een bericht van een brand in de wijk Roombeek.

De wijk Roombeek bestond voor de ramp niet. Dit deel van de stad,

Om half vier wordt het sein brand meester gegeven. Nog geen kwartier

ten noorden van het centrum, heeft pas zijn naam gekregen toen

later klinkt er een enorme explosie en ligt er een gapend gat in de

er werd begonnen met de wederopbouw. De naam van de wijk

bebouwing van Enschede. De beelden die vanaf het rampgebied

komt voort uit de gelijknamige beek die in vroegere tijden door

de wereld in worden gestuurd doen nog het meest denken aan

het gebied liep. Aan het begin van de 19e eeuw bevonden zich hier

oorlogsbeelden. Verwoeste huizen, zwartgeblakerde auto’s en een

een paar boerenerven en enkele bleekvelden. Deze bleekvelden

enorme krater. De kille feiten die in de hedendaagse encyclopedie

werden gebruikt voor het vervaardigen van textiel. Naar mate de

staan zeggen genoeg: “Er vielen 23 doden en ca. 950 gewonden.

industrialisatie toenam werd ook het gebied rond de Roombeek steeds

Tweehonderd woningen werden volledig verwoest; ca. 1500 woningen

verder ingenomen door de stad. Rond 1900 vestigden verschillende

buiten de wijk en ca. 500 omliggende bedrijven raakten zwaar

bedrijven hun bierbrouwerij, spinnerij, stoomweverij en ververij langs

beschadigd; 1250 mensen raakten dakloos. De materiële schade werd

de Roomweg of het spoorlijntje naar Oldenzaal. In de loop van de 20e

geschat op ongeveer 1 miljard gulden (454 miljoen euro)”.1

eeuw werd het gebied langzaam ingebouwd tussen de verschillende

Nadat de daklozen tijdelijk onder zijn gebracht en de premier en de

uitbreidingswijken van de stad. In het gebied zelf werden enkele

koningin een kijkje hebben genomen in de wijk is het tijd voor de

tuindorpen gebouwd, zoals het Roomveldje, dat uit zou groeien tot

orde van de dag. Hoe gaat Enschede om met deze ramp? Hoe ziet

een echte volkswijk. Al met al was het een rommelig stuk stad met

wederopbouw anno 2000 eruit? Naast het feit dat men kan leren van de

weinig eenheid. Na het inzakken van de industrie in de jaren ’60 en ’70

wederopbouw na een binnenstedelijke verwoesting van deze omvang

kwamen veel industriecomplexen leeg te staan. Deze werden al snel

is er echter nog een aspect aan het ontwerpproces dat de aandacht

gevuld door kunstenaars die er een ideale omgeving vonden. In deze

trekt. Voor het eerst is er in Nederland op grote schaal gewerkt met

mengeling van volksbuurtjes en verouderde industriële complexen

particulier opdrachtgeverschap. Heeft dit alles het gat in Enschede

kon ook vuurwerkbedrijf SE Fireworks een plekje vinden.

kunnen dichten?

28

stylos // emergency // algemeen

De meeste omwonenden verklaarden later dat ze geen idee hadden wat zich op het fabrieksterrein afspeelde. Er waren geen borden en de vrachtwagens reden zonder opdruk. Op het terrein werden echter grote hoeveelheden vuurwerk opgeslagen. Een deel hiervan bevond zich niet in de grote bunker maar in tijdelijke boxen omdat er gewerkt werd aan een nieuwe ruimte voor opslag. Volgens onderzoekers was er op het moment van de ramp 177.000 kg vuurwerk aanwezig, terwijl de vergunning een maximum van 158.500 kg toestond. De eigenaren hebben dit ontkend. Zij werden veroordeeld voor enkele lichte overtredingen. De vermeende brandstichter werd in hoger beroep vrijgesproken. De woede van de slachtoffers richtte zich ook op de lakse opstelling van de gemeente Enschede. Voor de bewoners van de wijk stond er naast de schuldvraag een andere belangrijke vraag open: hoe gaan we onze buurt weer opbouwen?

Beloftes en aanpak De verantwoordelijkheid voor de wederopbouw lag in handen van het projectbureau Wederopbouw. Door het herstelproces los te koppelen van de gemeente kon het bureau zijn werk doen zonder geconfronteerd te worden met beschuldigingen over de oorzaak van de ramp. De opbouw stond nu los van de schuldvraag. De leiding van het bureau was in handen van Peter Kuenzli, die als directeur eerder verantwoordelijk was voor o.a. de bouw van de Vinex-wijk Leidsche Rijn bij Utrecht. Zijn ervaring met het samenbrengen van verschillende partijen kwam nu meer dan ooit van pas. Het projectbureau opereerde vanuit 3 peilers: een sociale, een economische en een fysieke peiler.

De laatste peiler omvat de materiële wederopbouw, waar de sociale peiler juist de band tussen de gemeente en de burger weer op moest bouwen. De economische peiler staat garant voor de bedrijvigheid in de wijk, zowel in compensatie van de oude ondernemers als in het aantrekken van eventuele nieuwe investeerders.

De stedenbouw als een manier van communiceren

Plankaart Roombeek, bebouwing

Belangrijke pion in het gehele spel was Pi de Bruin, die was aangesteld

van de burger terug te winnen, het meedenken over de invulling van

om de stedenbouwkundige regie op zich te nemen. De architect/

hun oude wijk zou voor de slachtoffers zelfs therapeutisch kunnen

stedenbouwkundige van Architecten Cie had eerder lovende reacties

werken. Daags na de ramp werd de belofte gedaan dat de mensen

gekregen op zijn ontwerp voor de tweede kamer in Den Haag en het

die dat zouden willen terug konden keren naar hun oorspronkelijke

centrumplan voor Amsterdam Zuidoost. Zijn plannen staan bekend om

adres. Uiteindelijk is zo’n 50 % van de oorspronkelijke huurders en 20%

hun respect voor de context. Hij weet de plannen bij elke gelegenheid

van de grondbezitters teruggekeerd. Deze mensen wilden natuurlijk

de goede inpassing te geven. Juist dit aanpassingsvermogen en de

meedenken over de indeling van hun wijk. Dat meedenken werd op

ondergeschiktheid van een persoonlijke stempel maakte hem zo

verschillende manieren en niveaus gedaan. Zo is er vanuit de eerste

geschikt voor zijn rol in dit project. In deze unieke situatie zou er

participatieronde, waarin de bewoners ideeën en suggesties konden

immers met iedereen rekening gehouden moeten worden. Meer dan

geven over de invulling van de wijk, een vertaling gemaakt naar een

eens komt de ware taak van de stedenbouwer naar voren, namelijk

sfeerbeeld waar de wijk aan zou moeten voldoen. Dit is uiteraard weer

het bij elkaar brengen van verschillende belangen in één plangebied.

teruggekoppeld naar de participanten. Dit sfeerbeeld komt naar voren

De stedenbouw als een manier van communiceren.

in de structuurvisie voor het gebied. Roombeek zou niet alleen een

En gecommuniceerd dat werd er. Bij elk project is het natuurlijk

wijk moeten zijn ‘om in terug te keren’, maar het zou ook een levendige

gebruikelijk om de betrokkenen de mogelijkheid te geven hun zegje

en vertrouwde wijk, een wijk met geschiedenis en toekomstwaarde,

te doen, maar alle betrokkenen wisten dat dit niet zomaar een plan

een wijk zonder grenzen, een wijk in eigen hand én een veilige wijk

was. Niet alleen was de wederopbouw een manier om het vertrouwen

moeten zijn. >> stylos // emergency // algemeen

29

the third concrete design competition 2007/08 open for students in architecture, engineering, design and related disciplines - visit our website for details

exploring the hybrid condition dutch national jury

Alex van de Beld - architect principal Onix

Caroline Kruit - journalist / critic editor / publisher dax magazine

Maartje Lammers - architect principal 24H architecture

Jan Versteegen - structural engineer

Maurice Nio - architect principal NIO architecten jury chairman

This competition seeks to investigate through research and design any notion of Implicit Performance. To explore and exploit the limits of the involvement of concrete with other resources, to create new construction materials and applications where concrete forms the basis but is not necessarily the only element at play. We look for concrete surpassing its “original” performance to the point of becoming a new material or system in and of its self with contemporary spatial and experiential consequences.

Results of these investigations have to be presented through proposals that are ‘design-led’ – be it architectural, structural or otherwise – in order to reveal their relevance and merits by application. The proposals – identified by title / motto - may range from objects, furniture, buildings and architectural details to housing, landscape interventions and other large-scale projects. The presentations should cover explanations on design and construction process, characteristics and properties.

Juan Herreros, curator

www.concretedesigncompetition.com LAST CALL FOR ENTRIES - DEADLINE: May 20, 2008 awards: total prize money EUR 4.000,- / publication / invitation to Concrete Design Master Class (August 3-9, 2008 in Antwerp) see for all details: www.concretedesigncompetition.com (national secretaries)

the third concrete d

// advertorial

open for students in architecture, engineer

Concrete Design Week Concrete Design Competition & SADD Vorige maand, van 4 tot en met 7 maart, vond de Concrete Design Week 2008 plaats bij de faculteit Bouwkunde.

Beton is bezig een high-tech materiaal te worden, een materiaal voor

Deze presentaties vormden de opmaat om zelf aan de slag te gaan.

ontwerpers. De internationale Concrete Design Competition speelt

Want materialen kun je niet leren uit boeken of plaatjes. Materialen

daarop in. Deze ontwerpcompetitie daagt studenten uit tot een

moet je voelen, ruiken en proeven. Deze Concrete Design Week werd

architectonische ontdekkingsreis door het materiaal.

daarom afgesloten met een echte hands-on workshop.

dutch national jury

De competitie past perfect in het Master-afstudeerprogramma van de leerstoel ‘Materialisation – relation to practice’ die sinds januari 2007

Zo is inspiratie aangereikt en gecreëerd voor inzendingen voor de

wordt geleid door prof.ir.Kees Kaan en ir. Henri van Bennekom. De

Concrete Design Competition. Deadline is 20 mei 2008. Deelnemers

betonprijsvraag is geïntegreerd in het dubbel afstudeerprogramma

worden in ruime mate ondersteund. Eind april is er weer een

‘Strategic Architectural Design Development (SADD). Centraal in dit

praktische workshop, voor het testen van ideeën.

Alex van de Beld - a principal Onix

programma staat het tijdig schakelen tussen het architectonisch ontwerpwerk en het integreren of opvragen van input uit andere disciplines. Kennis van materialen, detaillering en toepassing, en daarmee hun architectonische expressie, is hierbij essentieel.

Caroline Kruit - jour editor / publisher dax

De Concrete Design Week 2008 tot stand gekomen in samenwerking tussen de leerstoel en de consultant van de internationale ontwerpcompetitie.

De betontechnologische ontwikkelingen gaan snel. De nieuwe eigenschappen vragen om een nieuwe architectonische benadering

Maartje Lammers principal 24H archite

en vocabulaire. En dan hebben we het niet alleen over constructieve eigenschappen zoals sterkte, maar ook architectonische en bouwkundige eigenschappen .Om geïnteresseerde studenten in snel tempo bij te praten over de huidige en aankomende mogelijkheden, is de Concrete Design Week georganiseerd.

Jan Versteegen - st engineer

De week ging van start met een serie van 12 presentaties door experts uit verschillende vakgebieden. Zij toonden de huidige stand van zaken met betrekking tot de mogelijkheden van beton. Daarnaast gaven ze inzicht in actueel onderzoek en gaven zo aan waar de toekomst van beton ligt (of kan liggen). Aan de orde kwam onder

Maurice Nio - archit principal NIO archite jury chairman

andere ‘ultra-hogesterktebeton’ waarbij de mechanische sterkte van beton die van staal benadert of zelfs overstijgt. Dit leidt tot de mogelijkheid om zeer slank te dimensioneren. Er werd gesproken over de toevoeging van ‘Phase Changing Materials’ die voorzien in een thermische buffer. “Groen Beton’ is een verzamelterm die staat voor betontoepassingen die bijdragen aan de milieuprestaties van gebouwen, inclusief bijvoorbeeld het filteren van fijnstofdeeltjes

www.concr

uit de lucht. ‘Lichtdoorlatend beton’ is inmiddels bekend, door middel van toevoeging van kunststof vezels of glasvezels worden fantastische resultaten mogelijk. Zeer verrassend was de presentatie van ‘selfhealing concrete’; het blijkt dat kleine scheurtjes met behulp van bacteriën zich weer kunnen dichten!

LAST CALL FOR

awards: total prize money EUR 4.0

see for all details: www.concreted

Het stedenbouwkundige plan

van de ramp. De krater die de ontploffing geslagen heeft in de stad is

Hoe vertaal je een dergelijke (ambitieuze) visie naar een concreet

ongemoeid gelaten. Het gat in de betonplaten symboliseert goed de

plan voor de ruimtelijke programmering? De verschillende ambities

toestand van de wijk. Langzaamaan beginnen er wat planten tussen

zijn omgevormd tot concrete doelstellingen. Zo is de term ‘een wijk

het gescheurde beton te groeien. Kinderen laten hun bootjes op het

met geschiedenis’ omgezet in een aantal doelstellingen om dit doel te

water varen dat zich in de krater verzameld heeft. Het leven gaat door

bereiken. De wijk moet niet alleen ruimte bieden om de vuurwerkramp

en het litteken wordt vanzelf door de omgeving opgenomen.

te herdenken, maar ook het cultureel erfgoed, zoals het industriële

Een ander belangrijk uitgangspunt uit de structuurvisie is dat de

verleden, moet ingepast worden. Bovendien wil men het verdwenen

wijk levendig moet zijn. Om een levendige wijk te creëren moet je

groen en water terugbrengen. Deze elementen die de genius locus

bijvoorbeeld als doelstelling nemen dat er veel verschillende mensen

van het gebied in beeld brengen zijn uiteindelijk bepalend geweest

in de wijk wonen, zoals studenten, gehandicapten en ouderen, maar

voor de ruimtelijke indeling van het plan. Tussen de bestaande straten

ook dat er veel verschillende soorten woningen gebouwd worden.

zijn de vroegere bleekvelden weer teruggebracht, nu als hedendaagse

Niet alle doelstellingen blijken achteraf even succesvol. Het voormalige

groengebieden. In één van deze bleken is ruimte voor het monument

tuindorp het Roomveldje was een echte arbeidersbuurt. Men kon er in de zomer samen met de buren met een krat bier voor het huis gaan zitten. Bij de wederopbouw van dit stukje Roombeek is er dan ook rekening gehouden met de voorkeur van deze bewoners. Er werden drie architecten uitgenodigd die ieder hun plan aan de bewoners voor mochten leggen. De mensen hebben hier dankbaar gebruik van gemaakt en gekozen voor het plan dat in hun ogen de prettigste leefomgeving gaf.

Het vertrouwde uiterlijk van de wijk mag dan wel hersteld zijn, er is wel degelijk wat veranderd Het zal geen toeval zijn dat dit het plan is dat in grote lijnen lijkt op de situatie voor de ramp. Enkele woningen in het buurtje werden gerestaureerd naar hun oorspronkelijke staat. De overige bebouwing sluit naadloos aan bij het vroegere karakter van de wijk. Zo hebben de bewoners laten blijken dat ze liever niet teveel veranderingen zagen. Toch is het opbouwen van een wijk niet zo simpel als het lijkt.

Ondanks het degelijke stedenbouwkundige plan voor het wijkje dat doet herinneren aan vroegere tijden blijkt dat er iets veranderd is. De woningen die er nieuw gebouwd zijn, zijn van een andere prijsklasse dan de oude huizen. De huurders die teruggekeerd zijn hebben geen hogere huur gekregen, maar de overige huizen zijn relatief duur en worden slecht gevuld. Om de leegstand tegen te gaan worden de huizen bewoond door speciale gebruikers zoals studenten, woongroepen voor gehandicapten en moeilijk opvoedbare jongeren. Het gevolg is dat het Roomveldje niet meer zoals vroeger een buurt is waar men met een kratje bier op straat zit, maar een beetje een verloederde wijk waar de bewoners weinig binding lijken te hebben met de buurt en dus ook weinig moeite doen om de boel netjes te houden. De poging om een levendige wijk te maken door verschillende groepen in de wijk te plaatsen pakt dus niet overal goed uit. Het vertrouwde uiterlijk van de wijk mag dan wel hersteld zijn, er is wel degelijk wat veranderd.

Participatie De wederopbouw van het Roomveldje heeft dus geen levendige wijk op geleverd, even verderop bruist het wel van de activiteiten. Hier De Roombeek stroomt weer door de wijk

32

stylos // emergency // algemeen

bevindt zich Prismare, het voorzieningencentrum van de wijk. De

voorzieningen zijn geclusterd rond de kruising van de Roomweg met

van het gebouw mochten hun zegje doen, waaronder enkele kinderen

de diagonaal van de hoogwaardige openbaar vervoersbaan (HOV).

van de plaatselijke basisschool. In verschillende groepen waarin alle

Rond deze kruising bevinden zich nog enkele oude fabrieksgebouwen

gebruikers vertegenwoordigd waren werd er geknutseld en gekleid

die zich uitstekend lenen voor integratie van cultuur in de wijk. Juist

aan het nieuwe centrum. Na een eerste ontwerpsessie bleek dat

op een dergelijk punt, het hart van de wijk, komt pas duidelijk de mate

iedereen graag aan de Roomweg wilde zitten vanwege de goede

van participatie naar voren. De aanpak van architect Peter Hübner voor

locatie. Uiteindelijk zijn de onderhandelingen succesvol afgerond

het voorzieningencluster is hiervan een treffend voorbeeld.

en zijn alle gebruikers tevreden met hun uiteindelijke positie in het

Voor dit voorzieningencluster, zeg maar buurtcentrum, was een

gebouw.

prijsvraag uitgeschreven. Hierbij werd van de deelnemers een globale

Het resultaat getuigd van die intensieve samenwerking tussen

indeling van het blok verondersteld. Dit was nog geen eenvoudige

architect en gebruiker. Zo krijgt de stichting Marokkanen Enschede

opgave aangezien het programma bestond uit o.a. 2 theaters, 3

Noord een eigen hurktoilet en heeft de ruimte van de modelbouwers

scholen, een crèche, een jongerenruimte, gebedsruimte, sporthal en

binnenmuren met ramen zodat iedereen mee kan genieten van de

een restaurant. De Duitse architect Peter Hübner won de prijsvraag

spoorbaan. In het jongerencentrum is een extra trap gekomen om op

door een leeg A4 vel in te leveren met slechts een groot vraagteken

te zitten zodat de doorgang niet belemmerd wordt. De architect heeft

erop. Zijn motivatie was dat hij geen gebouw kon bouwen zonder de

hier een stap terug gedaan en heeft een dienende rol aangenomen.

toekomstige gebruikers gesproken te hebben. De architect, schrijver

De intensieve participatie geeft de bewoners van de wijk het gevoel

van het boek ‘Building as a social proces’, staat bekend om zijn

dat er goed naar ze geluisterd wordt. >>

gebouwen die op maat gemaakt worden voor de gebruiker. Na zijn uitverkiezing is er een intensief ontwerpproces gestart. Alle gebruikers stylos // emergency // algemeen

33

Een eigen huis

de opdrachtgevers. Nadat verschillende architecten kennis hebben

In het nieuwe Roombeek wordt er ook daadwerkelijk naar de wensen

gemaakt en een offerte hebben geboden kunnen de zelfbouwers

van de maatschappij geluisterd. Zo is er al in een vroeg stadium besloten

kiezen aan wie ze de opdracht geven. Vervolgens wordt er aan de

om gehoor te geven aan een nieuwe tendens in de bouwwereld, het

keukentafel met de architect gewerkt aan een schets- en een definitief

bouwen vanuit particulier opdrachtgeverschap (PO). Niet alleen wordt

ontwerp. Stedelijk Wonen controleert de kwaliteit van het ontwerp.

er nu ingezet op een nieuwe trend, het vrije bouwen past ook binnen

Als het ontwerp in orde is volgt de aanbesteding waarin de bewoners

de structuurvisie. Een menging van verschillende typen huizen levert

wederom begeleid worden door het adviesbureau. Deze begeleiding

immers een levendige wijk op en het dekt de doelstelling van een

blijft voortduren tot de oplevering.

‘wijk in eigen hand’. Het is voor het eerst dat in Nederland op een dergelijke schaal mensen hun woning in eigen beheer bouwen. De woningen variëren van vrijstaande villa’s op een ruim kavel tot een aantal rijtjeswoningen of twee-onder-een-kap woningen. Er komt nogal wat kijken bij het bouwen van een eigen huis. De bewoners konden daarom ook een beroep doen op de steun van Stedelijk wonen, een belangenorganisatie voor woningeigenaren in Twente.

In de rol van bouwadviesbureau levert het bureau de nodige kennis en contacten, bijvoorbeeld door middel van het boek ‘Huisgemaakt! recepten voor succesvol particulier opdrachtgeverschap’. Want hoe gaat men nu te werk?

Uit onderzoek blijkt dat zo’n 80% van de huizen die onder PO gebouwd wordt getypeerd kan worden als een jaren ’30 woning.

Verschillende PO huizen in Roombeek

Wat resulteert, is een woning die precies is afgestemd op de wensen van de bewoner. Hierdoor is elk huis anders. Om te voorkomen dat de kwaliteit van de openbare ruimte verloren gaat door een kakofonie van

Nadat de cliënten bekend zijn gemaakt met de gang van zaken in de

verschillende uitgesproken huizen is er in het stedenbouwkundig plan

bouw is het tijd voor het bepalen van de woonwensen. De zelfbouwers

een beeldregulering vastgelegd. Sommige gebieden worden streng

krijgen een aantal huiswerkopdrachten mee. Want naast het vaststellen

gecontroleerd, in andere heerst volledige vrijheid. In een aflevering van

van het budget is het belangrijk dat de mensen weten wat voor huis ze

de VPRO serie ‘De toekomst’ wordt er gekeken naar het resultaat van

willen. Door zelf een programma van eisen op te stellen en een collage

het particulier opdrachtgeverschap. Wat willen mensen nu eigenlijk in

te maken van aangename gevels wordt er een beeld gevormd van de

een huis? Uit onderzoek blijkt dat zo’n 80% van de huizen die onder PO

toekomstige woning. Dit kan variëren van een gewenste indeling tot de

gebouwd wordt getypeerd kan worden als een jaren ’30 woning. Het

eis van een extra diepe vensterbank. Nadat het voor de opdrachtgever

thuisgevoel blijkt voor veel mensen belangrijk, een jaren ’30 woning

duidelijk is wat men wil is het tijd voor een zogenaamd ‘Kiek’n of ’t

creëert dat gevoel. Toch zijn er ook genoeg mensen die wel op zoek zijn

klikt’ gesprek. Om de eisen van de opdrachtgever om te zetten in een

naar een eigentijds huis en hun wensen ook ruimschoots in vervulling

goed huis is het belangrijk dat het goed klikt tussen de architect en

hebben zien gaan. Voor een deel van Roombeek gold als vereiste dat de woningen ontworpen zouden worden door een ‘grote’ architect.

Aan de Museumlaan staan nu enkele opzienbarende architectonische creaties. Op deze manier zijn er foto’s van dit gebied al over de hele wereld gegaan. Met de moderne architectuur heeft Enschede zichzelf voorzien van een nieuwe trekpleister.

Veel belangstellenden die het plangebied bezoeken om te kijken naar de PO huizen komen uit Almere. In Almere ligt de ambitie om niet 500 maar 20.000 kavels te bebouwen door middel van particulier opdrachtgeverschap. De bezoekers werden bijgepraat over de valkuilen die PO met zich meebrengt. Het blijft immers een experiment. Dat blijkt bijvoorbeeld bij het huis van de familie Renkens en Knipscheer. Wat een licht trappenhuis van glazen bouwstenen had moeten worden gaat nu voor een groot deel schuil achter het huis van de buurman die, volledig volgens de regels, tegen de erf grens aan heeft gebouwd. Toch is de balans positief en zijn de meeste mensen

Woning aan de museumlaan, gebouwd onder PO

34

stylos // emergency // algemeen

tevreden met hun zelfgebouwde huis.

Verwerking

te maken. Een cultuurcluster, particulier opdrachtgeverschap en de

Zo worden de gaten in Enschede langzaam gedicht en gaat iedereen

aanleg van een HOV-baan zijn de cadeaus die de wijk krijgt om de pijn

weer verder met het dagelijkse leven. Naar mate de bouw van de wijk

te verzachten. De gemeente had natuurlijk veel goed te maken na de

voltooid wordt vervaagd de herinnering aan de ramp. Een steeds

ramp. Door zich actief op te stellen is dat redelijk gelukt.

groter gedeelte van de bewoners bestaat uit ‘import’, mensen die de

De zorgvuldige wederopbouw en de actieve rol van de gemeente zijn

ramp acht jaar geleden niet mee hebben gemaakt. De ramptoeristen

ook beloond met de Gouden Piramide. Deze prijs voor inspirerend

maken plaats voor groepen architectuurstudenten of mensen met

opdrachtgeverschap is de pluim op het werk van alle betrokkenen. Het

belangstelling voor het bouwen onder particulier opdrachtgeverschap.

projectbureau heeft door intensieve samenwerking en afstemming de

Toch blijkt de ramp onderhuids nog wel te leven. Bijvoorbeeld het

doelstellingen uit de structuurvisie waar weten te maken. Waar vroeger

afsteken van het jaarlijkse vuurwerk is confronterend voor sommige

een rommelig gebied lag is nu een prachtwijk ontstaan waar iedereen

mensen. Naast het monument is er nog een plek waar de slachtoffers

zijn plek heeft. De gemeente Enschede heeft er een aantal toeristische

naar toe kunnen om stil te staan bij de gebeurtenissen. In het Huis

attracties bij. Toch is niet al dit moois een troost voor de bewoners. De

van Verhalen komen de mensen samen om te praten over de ramp

wijk is voorgoed veranderd. Langzaam raken de herinneringen net als

en verhalen uit te wisselen. In een grote wand met lades bevinden

de krater overgroeid door de tijd. //

zich flarden van deze verhalen. Een kindertekening, een schors van een boom, het zijn kleine dingen die de herinnering levend houden.

Voor wie wil is er een stilteruimte. Aan de keukentafel kan men met de medewerkers praten over de ramp. Er zijn nog steeds mensen die altijd aan dezelfde kant de straat uit gaan omdat ze niet terugdurven naar de rampplek. Ondanks de tragedie die veel mensen mee hebben gemaakt zijn er ook mooie verhalen. In de kast zijn verhalen te vinden van mensen die elkaar hebben gevonden tijdens het verwerken van de ramp.

Toch is niet al dit moois een troost voor de bewoners. De wijk is voorgoed veranderd.

Niet alleen het gat in de bebouwing wordt gedicht, ook het gat dat is geslagen tussen de burger en de gemeente sluit langzaam. In Roombeek heeft de gemeente Enschede zich van zijn actiefste kant laten zien. Kosten noch moeite zijn gespaard om van de wijk een succes

Voetnoten 1. http://nl.wikipedia.org/wiki/Vuurwerkramp Bronnen > Colenbrander, B. (2003) Nieuw Roombeek. Enschede na de vuurwerkramp.

Rotterdam: Uitgeverij 010 > Gemeente Enschede, Projectbureau wederopbouw, Architecten Cie (2001) Roombeek, een wijk met kennissen. Concept stedenbouwkundige structuurvisie. Enschede: te Sligte > Abels, Paul G.F. (2007) Huisgemaakt! Enschede: AFdH Uitgevers > “Gemeente Enschede met project Roombeek winnaar GP 2007”, Gouden Piramide, http://www.goudenpiramide.nl/index.cfm?art_id=30 > Projectbureau Wederopbouw (2003) Nazomernota 2003, Gemeente Enschede, http://cms3.enschede.nl/gemeente/actueel/stedelijkcie/00010/ Nazomernota2003definitief.doc/ > VPRO (2006) ‘Nieuw Nederland’, aflevering uit de serie De Toekomst, http:// www.vpro.nl/programma/detoekomst/afleveringen/26435172/ > Aedesnet (2005) ‘Wederopbouw Roombeek in Enschede: Stimuleer bewoners eigen keuzes te maken’, http://www.aedesnet.nl/aedes-magazine,2005/02/Wederopbouw_Roombeek_in_Enschede__Stimuleer_bewone. html > Tubantia (2 jan 2008) ‘Ramp leeft niet meer bij nieuwkomers’, http://www. tctubantia.nl/regio/enschede/2398390/Ramp-leeft-niet-meer-bij-nieuwkomers.ece > Tubantia (7 okt 2006) ‘Zoals de gebruikers het graag willen’, http://www. tctubantia.nl

De krater wordt opgenomen in de wijk

stylos // emergency // algemeen

35

De term cradle to cradle zal veel studenten bekend in de oren klinken. De invloed van de filosofie van architect William McDonough en chemicus Michael Braungart is ook in Nederland al merkbaar door plannen als een cradle to cradle kantorenpark te Haarlemmermeer. Hoe vertalen architecten deze theorie in hun ontwerpen?

let's cradle Stefan Bogaard

Dit artikel zal niet, synchroon met het boek, beginnen met een afschrikwekkend verhaal over wat voor afschuwelijk giftige stoffen we allemaal inademen afkomstig uit de luie stoel, bank, bed of designstoel (mocht je op de faculteit zitten) waarop we zitten als we dit lezen. We don’t give damn; architectuur is wat we willen. De theorie zal eerst besproken worden om vervolgens de stap te maken naar architectuur.

Draaimolen De huidige aanpak om beter met het milieu om te gaan is het recyclen van producten. Er is sprake van hergebruik, maar de kwaliteit gaat achteruit. Denk aan de verkeerspaaltjes, deze zijn samengesteld uit een pluriformiteit van gesmolten plastic producten. Ze verliezen hun

Methodiek

zuiverheid en kunnen niet meer hergebruikt worden als de onderdelen

Om dit in het ontwerp tot uitdrukking te brengen introduceren

die ze waren van auto’s, pc’s of wat dan ook. McDonough en Braungart

McDonough en Braungart een instrument. Eco-effectiviteit is

noemen dit hierom downcycling.

hierin vertaald naar een fractaldriehoek met in de hoekpunten de

Hiertegenover staat upcycling. Hierin zijn twee gescheiden

termen ecology, economy en equity. Het idee hierbij is dat tijdens

kringlopen, een biologische en een technologische cyclus. Een

het ontwerpen de driehoek doorlopen wordt en op elk punt wordt

product in de biologische cyclus is biologisch afbreekbaar en dient

afgevraagd of men goed bezig is. Bij ecology stel je bijvoorbeeld

aan het einde van zijn cyclus als voedingsbron voor de natuur. De

de vraag: wordt er met dit ontwerp een gezonde leefomgeving

producten of onderdelen die hier niet aan kunnen voldoen upcyclen

gecreëerd? Bij ecology–equity: komt dit ontwerp de gezondheid en

in de technologische cyclus. Dit betekent dat ze door de fabrikant

veiligheid van de gebruiker ten goede? Maar ook wordt er gevraagd

hergebruikt worden voor eenzelfde soort product. Of als dat niet

om te kijken of het ontwerp rendabel is en winst oplevert in de

wenselijk is in een product dat uit hetzelfde materiaal bestaat om

economy punt. Eco-effectiviteit sluit dus bij de ontwerppraktijk aan

de materiaalkwaliteit en zuiverheid te bewaren. Kortom afval is

en biedt de ontwerper veel meer vrijheid en mogelijkheden om zijn

voedsel: producten worden of wederom deel van de natuur of zijn

of haar creativiteit te benutten.

een grondstof voor nieuwe producten.

McDonough en Braungart verwerpen ook het alles-één-oplossing

Het voordeel voor bedrijven zit hierin dat het een winstgevende

denken. Gebruik lokale materialen en laat niet je bouwmateriaal

bezigheid is, een vorm van duurzaam kapitalisme dus.

de halve wereld overvaren. Een toevoeging aan ontwerpen in de context.

Woordenspel

Wat hier omschreven wordt lijkt eigenlijk heel erg op het ontwerpproces

Wat kunnen we hiermee bij het ontwerpen van gebouwen en steden?

zoals dat hier in Delft onderwezen wordt. De meerwaarde, die ook een

Het voorgaande is erg interessant, maar lijkt vooral bedoeld voor

beperking in zich heeft, van de tool is dat deze helderheid en sturing

industrieel ontwerpers, ondernemers en fabrikanten.

verschaft in het scala aan factoren waarmee rekening gehouden kan

Om milieuvriendelijk te bouwen wordt er nu zogezegd eco-efficiënt

worden.

ontworpen. Gericht op zo min mogelijk energieverlies. McDonough

36

en Braungart zien dit graag vervangen worden door eco-effectief.

Architecturale vertaling

Dit houdt hoofdzakelijk in dat er gekeken wordt naar het hele

Hoe krijgt de c2c (cradle to cradle) architectuur vorm? Worden

spectrum van facetten in plaats van zich vast te pinnen op alleen

woningen als ingewikkelde bouwdozen uitgevoerd, zodat ze

energiezuinigheid. Bijvoorbeeld: Een eco-efficiënt gebouw zal om

moeiteloos in en uit elkaar te halen zijn tijdens een periodieke revisie

warmteverlies te beperken reduceren in natuurlijke ventilatie. Een eco-

(geïnspireerd op de Shintô tempel van Ise, Japan)? Of gaat het verder;

effectief gebouw zal ook denken aan het comfort van haar gebruikers

kunnen bij gebouwen de gevels moeiteloos ingewisseld worden als

en zal daarom zoveel mogelijk frisse lucht inbrengen. Dit principe past

de gebruiker met de mode mee wil gaan zoals dat nu met de frontjes

McDonough veelvuldig toe in zijn ontwerpen.

van mobieltjes kan?

stylos // emergency // algemeen

Recente ontwerpen van McDonough+Partners zoals Greenbrigde (Chapel Hill, North Carolina, VS) en EcoUrban 22@ (Barcelona, Spanje) geven vorm aan de theorie.

Een populaire toepassing is het vegetatiedak dat zorgt voor isolatie, wateropvang, CO2-compesatie en zelfs plaats kan bieden aan de lokaal bedreigde zonnebloem (Museum of Life and the Environment, York County, South Carolina, VS). Om de energie zo groen mogelijk te houden wordt er gebruik gemaakt van een hele serie energietechnieken zoals zonnepanelen (pv-cellen), zonneboilers, warmtepompen en zelfs CO2 indicatoren waardoor de mechanische ventilatie in- of uitschakelt al naar gelang er personen in de ruimte aanwezig zijn. Ook passieve zonne-energie krijgt een kans, mede door de wens naar comfort en zeeën van licht in de vertrekken.

De scheiding tussen twee kringlopen komt niet naar voren. Het

De Ford Rouge Plant (Dearborn, Michigan, VS) anno 1931

behouden van oude bebouwing en dit integreren in het ontwerp (EcoUrban 22@) is een mager voorbeeld van recycling in de technologische cyclus.

Om het ontwerpers gemakkelijk te maken wordt er gewerkt aan een lijst met producten die voldoen aan het zogenaamde cradle to cradle-certificaat. Deze lijst is nog kort, maar bevat al wel een aantal bouwmaterialen zoals plaatmateriaal en prefab betonnen bouwblokken.

Hoewel de werkwijze en insteek verschillen is er in het resultaat (nog) geen groot verschil met andere duurzame architectuur. Het verschil zit voornamelijk in de bredere interpretatie van het begrip duurzaamheid door c2c. Dit komt ook werkelijk naar voren in de ontwerpen, omdat daarbij nadruk is gelegd op het comfort van de gebruikers. Een goed voorbeeld hiervan is de Ford Rouge Plant (Dearborn, Michigan, VS) waarbij naast aandacht voor het milieu (vegetatiedak) er ook veel werk gemaakt is van het binnenklimaat (daglicht en aangename temperatuur), waardoor ook de werknemers voordeel hebben van de c2c aanpak.

Toch is het een veel gehoorde beschuldiging op c2c dat het voornamelijk een nieuw verpakking is voor al bestaande theorieën.

Utopia Het is nog een grote stap naar volledige c2c architectuur en een c2c wereld. Allereerst zijn er technische en praktische problemen waar nog geen oplossing voor is: Hybride materialen, overschotten in de

De Ford Rouge Plant (Dearborn, Michigan, VS) anno 2004 na een grondige cralde to cradle transformatie

biologische cyclus, overschoten in de technologische cyclus met de kans dat deze kringloop alleen maar groter en groter wordt, de consequenties van de netwerken en energie die nodig zijn om de kringlopen in stand te houden enz.

Critici stellen dat c2c sowieso niet haalbaar is en dat er een beroep gedaan wordt op puur technische oplossingen wat onvoldoende zou zijn om van alle milieu- en klimaatproblemen af te komen.

Bronnen: > McDonough, W. & Braungart, M. (2002) Cradle to Cradle. Remaking the way we make things. New York: North Point Press > http://www.mcdonoughpartners.com > http://www.mbdc.com/ > http://www.socialfunds.com/news/article.cgi/859.html > Martens, P. Amelung, B. (2007) “Cradle to cradle is een ondoordachte hype”, Trouw de verdieping, 7 dec. 2007

Voor ons als (aankomende) architecten is het inspirerend en uitdagend om met c2c architectuur te creëren. Het c2c principe staat architectuur niet in de weg en kan leiden tot comfortabele, innovatieve gebouwen in harmonie met de mens, de omgeving, de natuur, met alles!

Ooit onderwijst men dat Alberti het in de 15e eeuw al zo bedoeld had. // stylos // emergency // algemeen

37

Does Ethics play a role in your design? Is your building Ethically just? These are difficult questions. Such questions may give an apprehensve feeling at the thought of the incorporation of Ethics into the Bachelor Curriculum at Bouwkunde. We must not forget that the importance of Ethics lies in the quest; the asking that needs to take place, in the first place.

a question of ethics ?

Laura Maasry case studies demonstrate ethical dilemmas concerning shared responsibilities and conflicting obligations to clients and the Let’s talk about Ethics

greater community.

On Friday March 10, a heated debate took place at Bouwkunde

Such courses concern Ethics and Practice, where the goal is to

concerning the incorporation of Ethics courses into the Architecture

teach the future architect to make well-reasoned ethical decisions

Bachelor program. Visiting professors and Architects from Europe

concerning both the design process and his career.

and the United States were present, each contributing personal views regarding content and approach to Ethics in Architectural

Other ethics-based courses include the University of Arizona’s

Education.

Land Ethics, which teaches a profound approach to the issues concerning the environment, not merely through the ‘sustainable

The debate revealed different interpretations and possible ways

= good’ model, but by analyzing and playing with concepts in

relating Ethics to Architecture . Ten minutes into the discussion, it

specific fields, for example looking separately at geology and

was clear that it is not a simple matter, especially when it comes to

hydrology.

how this can best be applied into university education. How, where and why at Bouwkunde?, one asked.

As a matter of fact, there is nothing particular to the presence of Ethics in the practise of Architecture. Ethics courses are offered in

One point where all participants decidedly agree upon was that

a range of disciplines, creating a spectrum of professionals. This is

the teaching of Ethics allows for students to develop important

simply most professional careers are subject to Ethical dilemmas.

critical thinking skills as well as the ability to verbalize this thought.

One might even argue that the existence of such dilemmas is

The conclusion that a course in Ethics would be an appropriate

nothing unique and is to be expected in the professional life of an

and fulfilling addition the curriculum at our faculty was concretely

Architect, where multiple parties’ interests are at stake.

drawn.

You might think to yourself, Ethics and Architecture? A strange combination. Superfluous, unneccesary, unrelated, or self-evident?

I am completely in support for required course(s ) in Ethics at Bouwkunde because I think this will help students gain the ability to put their education and the field of Architecture, in perspective.

Ask Yourself, Why? The real interesting ethical questions lie in the bigger context, those questions concerning the movements and ideologies that develope and change throughout history. These questions put the Architect’s role in society is a point of criticism, rather than accepting it as a given fact. This way one can achieve a broader

Rhetoric vs Argumentation

understanding of our discipline and gain a truly critical design

Anybody who has spent a number of intensive weeks on a design

approach.

project has a story to tell,. This is generally referred to as our ‘concept’.

But what the concept often lacks is an analysis of the deeper

To appear in the four upcoming editions of the Pantheon, this

consequences, societal implications for example, of the project.

column brings a few contextual, sometimes historical, aspects

This is not to say that every building should and will possess such implications, but reflection upon such matters is necessary to create a good design.

The ability to defend, with good reason, the decisions one has taken during the design process helps one critically pose the most imporant - and also the most difficult question of all: should it be built?

Unique, or the Norm?

The Faculty of Architecture at Harvard University recently added Ethics courses into its curriculum. The institute has proposed a proclaimed unique curriculum involving case studies based an actual episodes involving dilemmas faced by practicing architects. The

38

stylos // emergency // algemeen

in Architecture to light and discusses the Ethical questions and

his manifestos in such a way which Ethically justified the ideals of

dilemmas invovled.

Functionalism.

My goal is to contribute to our faculty a deeper understanding of the importance of Ethical reasoning in the field of Architecture. I

Free-Market, Rigid Evolution

wish to provoke you, the reader, to ask yourself some fresh, critical

So why it is important to understand the Ethics concerned with

questions about either past and present themes and/or events in

Functionalism, whose affluence during the 1920’s and 30’s has long

Architecture while relating them to their larger contexts of history,

since faded? There are many answers to this question. One may begin

politics, and moral culture.

by considering that Ethical dilemmas repeat themselves, taking a new form with each new context, throughout history.

Who’s the Control Freak?

Architecture has always been subject to artistic and ideological

Recently, Rem Koolhaas brought forward a set of Ethical questions

movements, commonly based on a set of Ethical rules. In the age

concerning the evolution of cities, helping spark a central debate in

of Functionalism, Architecture was idealized into the the epitomy

the international Architecture community. He asks, with referance

of rational and efficient human activity. At the peak of his years, the

to leisure-based cities such as Dubai and Singapore, whether public

leading Bauhaus professor and Architect Hannes Meyer proclaimed

spaces are being too rigidly planned-out, manipulating urban activity

Architecture to be the product of the formula, function times

to its present needs, hindering the ‘natural’ evolution process.

economics. Functionalistic Architecture strived to organize on the basis of social, technical, economic, and psychological studies.

The current free-market context of cities drives this evolution debate further. Private entities are steadily gaining economic control of

The precision of these studies allowed for the design process to

the Global economy, changing the dynamic and weight of parties

obtain powerful cultural role in society. As the interior of his home

involved in growth, Urbanization – and therefore urban planning.

was designed to rigidly suit to his core needs, the logical consequence

Rem Koolhaas has described this as a new, “non-thinking” trend in

was that the habits of men became ingrained in the inhabited space,

city growth during the past 15 years2. So who’s in control now?

‘fitting’ eachother as to achieve an efficient daily lifestyle as well as design.

Interestingly, free-market based interests are in their economic sense opposite to the collaborative principles of Meyer’s functionalism.

But did such processes hinder the ‘natural’ evolution of daily activity?

However, the resulting societal consequences can bring about

While this question can not be answered with certainty, it is useful

comparable and significant Ethical dilemmas.

to consider it.

These dilemmas provide interesting discussion for students of Here we touch upon the relationship between human activity and

Architecture. Incidentally, they are toolbox needed for critical

functional Architecture. Who is subordinate to what force? Who

thought. The development of these critical skills is vital for the future

should be subordinate? Ironically perhaps, Meyer proclaimed himself

designer to make the right decisions about the how, what, and whys

subordinate to the societal endeavor of creating a utopian future. He

in Architecture. Realizing a design is one achievement, but creating

designed each of his buildings with the purpose of moving towards a

something that embodies soundness - both functional and Ethical

higher stage of communal organization. In this sense, societal change

- could become a masterpiece. //

was encouraged through a design process – a process at the same time subject to a greater cause.

Can one make a moral or ethical judgment about this? Should an Architect be able to influence human activity – or should be the other

Sources: > Koolhaas, Rem. "Dilemmas in The Evolution of the City", interview with Cabe News, http://www.cabe.org.uk/

way around? Who gave the Architect the right to speculate about the ideals of utopia, anyway?

Incidentally, Meyer proclaimed the Architect to be a servant to the community, building for the community. He also recognized that communities are made up of individuals to whome he gave the social responsibility of ‘insightful thinking’ and ‘inventive genius’, as he referred to it.

Perhaps the servant Architect claim was partially true. Perhaps the Bauhaus Architect played a role in the great er educational process of shaping a better life. Or perhaps Meyer was tactful as to form stylos // emergency // algemeen

39

This is a new recurring page, where you can get inspired, interact and participate. It is a collection of mixed media hints (books, web-pages), that you won't find on your tutor's literature list!

get inspired Romy Krautheim Roderick Trompert

Flickr http://www.flickr.com // photo-share Upload your personal photo gallery and share it with friends or the big public.

Designboom http://www.designboom.com // participte One of the biggest e-zines on design & architecture, where you can find interviews, design-aerobics and competitions

Hospitality club http://www.hospitalityclub.org // travel Community for travellers and hosts. Paris for the weekend? No money?

Ask somebody in the club to host . All you need is a free account!

Ars Electronica http://www.aec.at // experience Ars Electronica (the world's biggest electronic Arts fair in Austria). The site has an isonometric model of the permanent exhibition.

D-Book published by A+T // analyze A visual analasys of 64 collective housing projects around the world, including floor plans, density data and diagrams.

40

stylos // emergency // algemeen

Agenda 01-03 / 04-05

Happening

tentoonstelling

locatie: NAi, Rotterdam

www.nai.nl

Het NAi presenteert een architectuurinstallatie, ontworpen door de Nederlandse architect Wiel Arets.

De installatie, die de bezoeker kan betreden, is erop gericht architectuur en de emotionele invloed die een architectonische ruimte kan oproepen, bewust te ervaren.

01-03 / 12-05

Organische Architectuur

tentoonstelling

locatie: Voormalig Glasmuseum, Hoogeveen

http://www.organische-architectuur.iona.nl/

Aan de hand van talrijke kleurenfoto’s, maquettes, meubels en objecten wordt een overzicht gegeven van de achtergronden, de ontwikkeling en actualiteit van deze bijzondere architectuurstroming. Naast werk van bekende pioniers als Frank Lloyd Wright en Antoni Gaudí, zijn ontwerpen te zien zijn van Alvar Aalto, Hans Scharoun en hedendaagse architecten zoals Santiago Calatrava en Alberts & Van Huut.

15-04

Foreign Office Architects

lezing

locatie: Berlage Institute Rotterdam

www.berlageinstitute.nl

Lezing door Alejandro Zaera-Polo van Foreign Office Architects in London “Politics of the Envelope: Sheds, Slabs, Spheres, Towers...”

Gevolgd door een discussie geleid door Salomon Frausto, Hoofd van Architectural Broadcasting Program, Berlage Institute

18-04

BkBeats 2008

evenement

locatie: Faculteit Bouwkunde, Delft

www.bkbeats2008.nl

Uitgegroeid tot het grootste faculteitsfeest van Nederland, zal dit jaar op 18 april de 5e editie plaatsvinden van Bk Beats!

Gehuld in het thema Seven Sins en met optredens van o.a. Ricky Rivaro, The Flexican, GEM en Wicked Jazz Sounds beloofd het weer een gaaf feest te worden. Kaartverkoop is tot 18 april op de faculteit Bouwkunde, dagelijks gedurende de lunchpauzes.

24-04

Stedenbouw door een kunstenaar

lezing

locatie: Faculteit Bouwkunde, Delft

www.wallhouse.nl

Beeldend kunstenaar en directeur van Stichting Wall House #2 (zie pagina 3) Kie Ellens komt spreken over zijn ervaringen als adviseur bij Atelier Rijksbouwmeester in de tijd van Mels Crouwel. Hoe pakt hij als beeldend kunstenaar stedenbouwkundige ontwerpopgaven aan?

13-05

Neutelings Riedijk Architects

lezing

locatie: Berlage Institute Rotterdam

www.berlageinstitute.nl

Lezing door Willem Jan Neutelings van Neutelings Riedijk Architects in Rotterdam “Architecture for the Cultural Industry” Gevolgd door een discussie geleid door Vedran Mimica, Directeur Berlage Institute

23-05

Projectbezoek businesspark Schiphol

excursie

locatie: Businesspark, Schiphol

www.bouwenmetstaal.nl

Aanleiding is de bouw van het nieuwe Nederlandse hoofdkantoor van Microsoft. Het projectbezoek is gratis toegankelijk voor architecten en Bouwkundestudenten. Voorafgaand aan het bouwplaatsbezoek zijn er lezingen van opdrachtgever Schiphol Real Estate, architect Cepezed, constructief adviesbureau DHV en bouwfysisch adviesbureau DHV/Dorsser Blesgraaf. Aanmelden v.a. 1 mei op www.bouwenmetstaal.nl.

28-05

Studenten Staaldag

congres

locatie: Amsterdam

www.bouwenmetstaal.nl

Op woensdag 28 mei organiseert Bouwen met Staal in Amsterdam de Studentenstaaldag. De dag is gratis toegankelijk voor studenten Bouwkunde en Civiele Techniek. Er zullen lezingen zijn door architecten en constructeurs over projecten in aanbouw met aansluitend bouwplaatsbezoeken. Het programma is 1 mei bekend. Houd de website www.bouwenmetstaal.nl in de gaten en meld je tijdig aan.

29-05

Filosofie van de stad

lezing

locatie: Faculteit Bouwkunde, Delft

www.henkoosterling.nl

Auteur van het boek 'Rotterdam Vakmanstad', Henk Oosterling, zal een lezing komen geven over de filosofie van de stad.