pantheon// 2015 | signature

quarterly publication of d.b.s.g. stylos / issue 4 / volume 20

signature

wat een architect kan leren van Vincent // fruits of study // exchange dean // incredible India

quarterly edition of the study association Stylos faculty of Architecture, TU Delft colophon volume 20, issue 4, November 2015 2.300 prints Stylos members and friends of the Stylos Foundation receive the pantheon// editorial office BG. midden.110 Julianalaan 132-134 2628 BL, Delft pantheon@stylos.nl

lay out Anne de Zeeuw & Max Verhoeven acquisition Albert Burgers to this issue contributed Catherine Koekoek, Willie Vogel, Peter Russell, Anne Feenstra, Danique van Hulst, Tessa van der Lande, Ilke Broers, Gert-Jan Troost, Niels Boelens, Tom Scholten advertisements 07 | MHB 13 | De Swart 18 | AM 18 | Copie-sjop 25 | VELUX Nederland

QQ (qualitate qua) Veerle Alkemade editors Tim Bruines Maya van der Lande Nico Schouten Vita Teunissen Judith Tijm Hugo Kooymans

info@stylos.nl +31 (0)15 2783697 www.stylos.nl

cover Jan Rothuizen

02 WAT EEN ARCHITECT KAN LEREN VAN VINCENT

STYLOS 20 HOW TO EXPO. CHEPOS ILKE BROERS

CATHERINE KOEKOEK

03 THE TRUTH BEHIND YOUR SIGNATURE

21 HUMANS OF BK CITY MAYA VAN DER LANDE & NICO SCHOUTEN

VITA TEUNISSEN

04 FRUITS OF STUDY

26 CHAIRMAN’S NOTE GERT-JAN TROOST

VITA TEUNISSEN

05 DESIGNARE. COLUMN

27 PAST ACTIVITIES SYMPOSIUM, STEEOWEE

WILLIE VOGEL

06 EXCHANGE DEAN VEERLE ALKEMADE

08 ARGUS EXPO HUGO KOOYMANS

09 DUIZEND WOORDEN. PART I VEERLE ALKEMADE

10 HOE AUTHENTIEK IS AUTHENTIEK? MAYA VAN DER LANDE

13 FLAVOUR OF INDIA. COLUMN MAX VERHOEVEN

14 HET WOORDJE KUNST. POETRY TED VAN LIESHOUT EN ANNDE DE ZEEUW

16 @RIJKSBOUWMEESTER VEERLE ALKEMADE EN VITA TEUNISSEN

19 DUIZEND WOORDEN. PART II VEERLE ALKEMADE

22 GET INSPIRED

chairman: secretary: treasurer: education bachelor: education master: external affairs: events and initiatives: contact D.B.S.G. Stylos Julianalaan 132-134 2628 BL Delft

publisher De Swart, ‘s-Gravenhage

SIGNATURE

The Delftsch Bouwkundig Studenten Gezelschap Stylos was founded in 1894 to look after the study and student interests at the Faculty of Architecture and the Built Environment at the Delft University of Technology.

28 INCREDIBLE INDIA TOM SCHOLTEN

board 121 Niels Franssen Niels Boelens Nanette Lim Nico Schouten Anne van der Meulen Veerle Alkemade Hanna Moonen

board 122 Gert-Jan Troost Maaike Dronkers Lize Oldenkamp Willie Vogel Vita Teunissen Tom Hemmes Nathan Westerhuis

01

COMMITTEE

membership Stylos €10,- per year account number 296475

2014/2015

VEERLE ALKEMADE QQ ‘‘I’m not interested in placing my signature on a house, but would rather it be a signature of the place it’s located.’’

Stylos Foundation The pantheon// is funded by the Stylos Foundation.

The Stylos Foundation fulfills a flywheel function to stimulate student initiatives at the Faculty of Architecture and the Built Enivronment at the Delft University of Technology. The board of the Stylos Foundation offers financial and substantive support to these projects.

As a friend of the Stylos Foundation you will be informed on these projects by receiving the B-nieuws every two weeks and four publications of the pantheon//.

We ask a donation of €90,- per year as a company and €45,- per year as an individual (recently graduated friends of the Foundation will pay €10,- the first two years).

TIM BRUINES EDITOR “Your signature might become a symbol.”

account number 1673413

ALBERT BURGERS ACQUISITION “An important difference between hand and computer made drawings is the speed with which you can capture your thoughts on paper.”

disclaimer All photos are (c) the property of their respective owners. We are a non-profit organisation and we thank you for the use of these pictures.

Illustratie: Jan Laura Rothuizen Maria Hamstra www.lauramariahamstra.com janrothuizen.nl

MAYA VAN DER LANDE EDITOR “A signature is you. Becoming you takes a lot of development and hard work.”

EDITORIAL For this issue, we visited the artist Jan Rothuizen in his studio in Amsterdam. For the people who haven’t seen his drawings displayed in several exhibition halls or published in the Dutch newspaper De Volkskrant: Jan is a man with a unique way of looking at the world. To share his view and his methods, he provided us with a drawing for the cover of this issue. We asked Jan what it is like walking around a place or a city and having to capture everything he sees, hears and knows in one drawing.

He answered that it never ceases to amaze him how quick the world changes. He can capture any place he’d want in a drawing, an artefact that will always remain the same, but when he comes back a day later, so many things have already changed.

That’s why he loves hand drawn pictures: they are tangible objects, but there is a freedom in the making of them that a computer will never live up to.

Yes, the world of architecture is changing.

Revolutions like globalism, industrialism and digitalisation make our planet smaller and more monotonous every day. The people and buildings on the other side of the world have never been more similar to the ones over here and all we do is produce one empty computer rendering after another. This issue of pantheon// presents a quest for uniqueness and authenticity. Can designers still leave their own signature on the world?

In ‘Hoe authentiek is authentiek’ a designer’s search for authenticity is

compared to similar circumstances in the food and recreation industry. But if we cannot find the answers here, why not look to the world of the arts? The article ‘Wat we kunnen leren van Vincent’ teaches us what we as designers can learn from artists like Van Gogh and Magritte.

Are the architecture, the lifestyle and the people on the other side of the world really so similar to here? Last summer, Stylos travelled to India and brought back a pile of beautiful pictures and life lessons, about which you can read in various articles in this issue. One of our editors travelled along and got the chance to interview the dean of a university in Ahmedabad. You can find his inspiring answers combined with the ones of our own new dean, Peter Russell, in ‘Exchange dean’. We also interviewed the new Rijksbouwmeester of The Netherlands, Floris Alkemade, about his plans for the Dutch built environment. Once you’ve enjoyed all these articles it is time to test yourself. What can you learn from your own signature and why are drawings and pictures so essential for us as designers? In ‘The truth about your signature’ and ‘Zegt een foto echt meer dan 1000 woorden’ you can find out!

This edition presents our fourth and final issue of pantheon// as the team of 20142015. I’d like to thank the entire crew for all their effort, hard work and inspiring insights. We hope you’ll enjoy this issue as much as we’ve loved our year in the pantheon// committee.//

HUGO KOOYMANS EDITOR “Leave your signature on what your architecture performs, not on what it looks like’’ NICO SCHOUTEN EDITOR “Every thougt you produce, anything you say, any action you do, it bears your signature.”

VITA TEUNISSEN CHAIRMAN “Drawing is how designers think.“ JUDITH TIJM EDITOR “Drawings show the honesty in architecture.”

MAX VERHOEVEN LAY OUT “Nothing lasts.”

ANNE DE ZEEUW LAY OUT “Creating art is the signature of civilization.’’

CATHERINE KOEKOEK

02

WAT EEN ARCHITECT KAN LeREN VAN vincent O V E R

A R C H I T E C T U U R ,

K U N S T

E N

R E A L I T E I T

Sinds ik begin september ben begonnen met een minor filosofie en de deadlinestress daarmee volledig uit mijn leven is verdwenen, vind ik mezelf soms wel drie keer per week terug in een museum. De schilderijen bieden er uitzicht op een andere wereld. Want waar gebouwen onlosmakelijk verbonden zijn met de aarde waarop ze staan, kan kunst een nieuwe werkelijkheid scheppen.

Op maandag zag ik voor het eerst de Willem de Koonings in het Stedelijk museum in Amsterdam. Dat wil zeggen: ik had ze vermoedelijk al eens eerder gezien – het bleken de favoriete schilderijen van mijn vader te zijn – maar nog nooit goed bekeken. Ze deden mij denken aan een zomerregenbui: een grijze lucht spoelt al het stof weg, zodat de kleuren achter de regensluier nog intenser worden.

Drie dagen later liep ik door de inmiddels herfstige regen in Brussel, op weg naar het Magrittemuseum. Ook Magritte hult zijn schilderijen in nevelen van suggestie. Hij doet dat niet zoals De Kooning met dikke klodders verf, maar met gedachtes, taal, en verwarrende beelden. Hij opent een raam of een deur naar een andere of dezelfde wereld, schildert een idee, een droom, of de realiteit. Maar wat dat is, laat hij aan de kijker over.

Dat alles staat in groot contrast met Van Gogh op vrijdagavond. Hij speelt niet het spelletje: ”denk je dat dit echt is? Nou, het is iets anders.” Hij schilderde hoe hij zag dat het was. Zijn vriend en medeschilder Paul Gauguin zei nog tegen hem: “schilder eens je ideeën, in plaats van de realiteit” (zie afbeelding). Van Gogh luisterde niet, en

schilderde het glas absint op de tafel van een verlopen café. In de bovenste helft van het schilderij zie je nog net door het raam hoe een ander zwalkend het café verlaat.

Het regent, en een stel loopt gearmd om de plassen heen.

Wat betekenen deze observaties voor de architectuur?

Ik denk het volgende. Als Magritte kunst is, is Van Gogh architectuur. Kunst kan een tipje van de sluier oplichten en (in)zicht bieden in een andere wereld. Van Gogh is net als de architectuur gebonden aan de realiteit. Hoe graag we ook anders willen: een architect moet rekening houden met de zwaartekracht, een huis is grondgebonden en een gebouw heeft een functie.

Er is weleens geprobeerd dat te veranderen. De postmodernisten van de jaren 60, zoals Robert Venturi, deden er alles aan om de gebruikelijke relatie tussen de functie en het uiterlijk van een gebouw om te gooien. Net als Magritte trokken ze de combinatie van een symbool en de betekenis daarvan in twijfel. Van “Ceci n’est pas une pipe” maakte Venturi “this is not a duck”: het is geen eend, het is een gebouw in de vorm van een eend. Het is geen pijp, het is de afbeelding van een pijp.

Dit resulteerde in postmoderne architectuur die intelligent en vol verwijzingen lijkt te zijn, maar het eigenlijk niet is. In het huis dat Venturi voor zijn moeder bouwde is alles anders dan het lijkt. De trap lijkt een trap, maar gaat nergens heen. De gevel lijkt symmetrisch, maar is het niet.

De schoorsteen lijkt een schoorsteen, maar…

Vincent van Gogh zonnebloemen schilderend. Arles, 1888. Paul Gauguin (1848 - 1903) olieverf op doek, 73 cm x 91 cm. Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)

Toch is en blijft het Venturihuis, als je het eenmaal doorhebt, gewoon een huis. Een huis met enkele ironische accenten, maar hoe dan ook een huis. Een architect heeft, in tegenstelling tot de kunstenaar, namelijk niet de vrijheid om een nieuwe werkelijkheid te creëren. Hij zal als hij meer wil dan ontwerpen op papier onze realiteit moeten aanvaarden. Dat betekent niet dat de architect niet kan leren van de kunstenaar. De perfecte architect is misschien zowel Magritte als Van Gogh: iemand die de droom van de kunstenaar kan vertalen naar de weerbarstige realiteit van de architect.//

THE TRUTH BEHIND YOUR

staerrte h

03

READABILITY

If your signature is easily legible, you are open and to the point. But if it’s just as mysterious as the one of architect Renzo Piano, you are blessed with a quick mind and a healthy scoop of arrogance.

signature

infographic

VITA TEUNISSEN

renzo piano

SLOPE

WHAT DOES YOUR handwriting SAY ABOUT YOU? Throw your horoscope and tarot cards out of the window, it's time for the real deal! We realize that architects pride themselves for being sober and realistic human beings, but we all know that there is a dark and superstitious side to you. So just give in and enjoy getting to know yourself by the secrets behind your signature.

OSCAR NIEMEYER You are optimistic and ambitious and focus on the future

upwards

downwards

You are cautious and don’t like to take risks

WIDE

k

ROUNDED

SLANTING

Backwards

No slanting

FORWARDS

You are individual and stay in the background.

You are practical and straight-forward

You are social and love people

LOOPS

arty and creative

POINTY

intense and intelligent

spontaneous and laid back

NARROW strict and ambitious

DOTS

2

Most telling of all is the position of your dots. An elevation as shown by dot 1 means you have an extensive imagination. An off-position like number 2 would prove your procrastination skills. If your dot is spot-on, like number 3, you obviously love details and a good organization.

FRANK LLOYD WRIGHT

ENDING

CAPITAL

We can learn many things from Wright’s signature. He was a man with drive and determination, as shown by the flick at the end of his signature.

Emphasized capitals like the ones of Wright mean you are confident about yourself and your work. You are ambitious and want to make yourself known. Or you’re just trying to be arty...

WHAT’S IN A NAME? Tadao ando

� 1

Tadao Ando only uses his last name while signing. It shows arrogance and superstardom. No need to bother with his first name, he’s the only Ando that matters. If your signature only includes your first name, however it shows your relaxed attitude towards formalities.

STYLE antoni gaudi i cornet If your autograph is as swirly as Gaudi’s you are an extrovert. Which is funny, because Gaudi is known for being very unsociable. Not that we are undermining the validity of this test.

Jean Nouvel The sharp lines of the signature of Jean Nouvel are typical for people who are impatient and aggressive.

See, we preach the truth.

3

richard meier We can only interpret these thin lines and the spacious design as a reference to Meier’s love for everything white, like the paper the autograph is signed on.

Rem koolhaas If you are a scribbler like Rem, you’re probably a busy person, emphasized by the obvious rush at the end.

VITA TEUNISSEN

04

Fruits of study L O O K I N G

B A C K ,

“What am I doing here? Do I really want to become an architect?” I can’t be the only one whose quiet hours of model making are occasionally interrupted by such disturbing thoughts. They are caused by the representatives of the real world, the successful professionals that ever so often manage to penetrate the fortified walls of our faculty. They come with good intentions: encourage students to push through, to remind us of the dreams and ambitions we once began with and to show us that there is always, even in these days of economic recession, a way. But the incredible renders and amazing drawings they show on the screens can be dangerous for a student’s self-confidence...

The Austrian student Arian Lehner felt the same.

“Whenever I would go to a lecture, the architect would show these great buildings, with beautiful plans and pictures. [...] But you cannot compare your own work to what an established architect has been doing for several decades” (Bnieuws, 2015, p.9). Therefore, Arian initiated a lecture series at his home university in Vienna: Fruits of Study. To boost the confidence of the next generation, he invited famous architects to show the work of their time as a student. The concept proved to be very successful and Arian decided to bring his initiative with him when he moved to the Netherlands. Together with study association Stylos, he brought the lecture series back to life at the Faculty of Architecture in Delft.

KEES

KAa N

Selected to kick off the Dutch equivalent of the series was professor Kees Kaan, founder of KAAN Architecten.

While it was funny to learn about Kaan’s extensive array of girlfriends and his time as a squatter, his wise lessons about being a student were equally inspiring and reassuring. “Working on the projects I’m working on today is something I absolutely never, ever, ever could have imagined thirty years ago.”

Kaan started studying in Delft in 1980 - not architecture, but civil engineering. Soon he realized he wasn’t in the right place. Reading books like The Fountainhead by Ayn

L O O K I N G

F O R W A R D

Raid and Edwin Hoag’s Masters of Modern Architecture about men like Frank Lloyd Wright and Mies van der Rohe inspired Kaan to switch studies and move to the faculty of Architecture. He started his career in architecture with the great expectations that the books had sketched in his mind and, at the end of his first year, he travelled to the Polar Circle with some fellow students to renovate an old wooden building. They redid everything: the facades, the inner walls, the stairs. Kaan discovered he learned much more by the hands-on work and decided to apply for a traineeship in Switzerland. He was accepted but just before he left, the internship was cancelled. Instead, he interned at Architectenbureau Van den Broek en Bakema.

Here, he came to the conclusion that “in practice, not everybody was as obsessed with the profession as many students would have liked them to be”. But later, during his internship at the office of Rudy Uytenhaak where he could finally do what he’d always thought architects did, his view on architecture was restored. And right after his graduation in November 1987, Kaan started his own firm with his study friend Felix Claus. Together, they slowly but surely built up a network, partly based on the contacts they’d made during their time as a student.

Already, we can detect some valuable lessons in Kaan’s curriculum vitae. For one, we can start to take our life as students a little slower. The seven years (instead of the prescribed five) it took Kaan to reach graduation didn’t hurt his career in the least. We may even conclude he benefitted from it, for the practical experience he’d gained during his education provided him with both the experience, knowledge and network to start his own career. And, as he points out himself, it kept his drive and ambition alive.

h er m a n

h erzber ger

“So, I’m here to tell you it’s very fruitful to study,” 83-yearold Herman Hertzberger exclaims in front of a packed lecture hall. The pictures he shows tell me I’ll have to up my game if I want to make my study as fruitful as his.

On the screen, beautiful pen sketches are replaced by even more amazing water colours. But then, drawing

WILLIE VOGEL

05

m a r ij n

sch en k

Marijn Schenk, co-founder of NEXT architects and the last lecturer of the series so far, approached the view broadening a little differently: he stayed within the student community. Before his graduation in 1999, Schenk had already studied at the Politecno di Milano for a year and he was a member of the Stylos board in the year of 1994-1995.

Studying architecture took him, like Hertzberger and Kaan, more than seven years.

Of course, times have changed. Now that the student grant has been abolished and the amount of work for architects is still spiralling downwards, the pressure on students is only increasing. We have to extinguish ourselves but we cannot invest neither time or money in doing so. As a result, we race through our educational years as fast and as good as we can, not having the time to broaden our view like Kaan, Hertzberger and Schenk did when they were students. But maybe we should see this conclusion as an eye-opener. Why not take an extra year to reflect? Rem Koolhaas once said that the problem for the next generation (he means us) is that we haven’t got time to waste time. So, what have we learned from the lectures? Look around, make mistakes, travel, take that extra year to study something useless like Horticulture or to do something very useful, like an internship. And don’t forget to enjoy it!// Bakker, D. (2015) Harvesting Knowledge. Bnieuws, 48(9)

Let’s have a look at the definition of an inventor first.

Viktor Shlowvsky writes, in the book of Paolo Belardi Why architects still draw: “an inventor is a person who is able to disconnect the object from the real purpose and make his own associations” (Belardi, 2014). This leads to the conclusion that nothing is designed or created from nothing and that the best ideas arise from observations outside their own field. By sketching you can combine the two complementary fields of knowledge and inspiration. This will lead to transforming the existing and creating something new and different. For this, sketching techniques are essential for architects, who are inventors.

But there is more. Ben Libet, a pioneering scientist in the field of human consciousness, discovered the creative “black hole”. With this he refers to the fact that your hand can make the step of producing a line before you are aware of it. Unfortunately researchers do not yet have all the knowledge of the brain to explain this extraordinary communication system. But for now we could embrace the idea of Paolo Berlardi: we are streams of sensations, memories, reflections; perceptions that flow and express us without knowing (Belardi, 2014).

If we want to connect this way of expressing to creating architecture, it can best be done through the Italian word, related to the word inventor: ‘disegno’, a term based on the Latin word ‘designare’. This verb has the word ‘signare’ in it, meaning ‘to mark’ or ‘to trace’.

Based on this, you could explain the word ‘designar’ as someone who chooses after having given meaning to things. So to all architects, designers and inventors, be aware of the power of your lines!//

Sennett, R. (2009). The Craftsman. Yale: Penguin Books.

While Hertzberger clicks through his students projects, he sighs and grumbles and automatically corrects the designs he made 60 years ago. He admits that he felt pressure as a student, too, but in a significantly different way than he does now as a professional. He didn’t want to be good, he wanted to be better than others. He was challenged to prove so during competition weekends between the Acadamie van Bouwkunst and the University of Delft and meetings with renowned architects of that time. Like Kaan, he sought for excitement and challenge in the professional world.

Drawing a line, and another one, one thicker than the other. They follow each other and fit. Just simple lines that create, express and send a message. The drawing made by these lines can stand on its own, without knowing the maker or the watcher. It can send unmeant messages and give you different perspectives to solve problems. Is this designing?

Putting thoughts on a piece of paper? There has been a lot of discussion about the meaning of a handmade drawing in the creative world. As we look at some small examples I think we have to acknowledge that the power of a hand with a pencil can be very fierce (Sennett, 2009).

Belardi, P. (2014). Why architects still draw. London: MIT Press.

was all Hertzberger did during his first years of studying architecture. In the 1950s, when he was a student, the faculty of Architecture was very conservative and focused on history. In their first year, students had two jobs: attend the history lectures and copy the presented pictures of Roman and classical architecture in water colours.

Although Hertzberger admits this educational system was ridiculous, he learned a valuable lesson while doodling in his history notebook. Because he had to draw along with the speed of the changing presentation slides, he started to think about the connection between the eyes, the mind and the hands. It inspired him to look at architecture and at the world in general in a completely different way, a way that a computer cannot teach us.

“ Designare” colum n

CANADA

NETHERLANDS

THE EXCHANGE DEAN In this article, we generally interview two students about their views on education: a Dutch student who has been abroad to a certain country, and a student from that country who has studied in Delft. In this issue however, we are interviewing a Dutch dean working abroad, and a foreign dean working in Delft, to learn about their views on education in Delft and elsewhere. We’re talking with the Dutch Anne Feenstra, graduate of Architecture at Delft University of Technology and dean at CEPT University in Ahmedabad, and the Canadian Peter Russell: graduate of Environmental Design Studies at Dalhousi University in Halifax, and current dean of the Faculty of Architecture and the Built Environment in Delft.

What brought you to India?

Anne: Curiosity. As my parents love to travel I was exposed to different cultures from an early age onwards.

I celebrated my 6th birthday in Tunesia. After graduating from the TU Delft in 1993, and a decade of working in Europe and Londen, I had a chance to travel to Kabul in 2004. What an incredible place!

I got inspired by the people there, as well as the history and the amazing landscapes. I went back there the same year and taught Architecture pro bono for four and a half years at the University of Kabul. I was inspired by the opportunity to contribute in a concrete way to a country that has suffered enormously. With my afghan colleagues, we rewrote the 40-year old curriculum. I met my wife, a journalist/writer from India there in Kabul.

I continued to work in South Asia as its complex and challenging cultures inspire me and force me to grow continuously as an architect, a teacher and a human being.

What brought you to the Netherlands?

Peter: After I graduated in Halifax I received an offer to work for an office in Switzerland. I worked there for a year and a half, but after that my visa could not be extended as there was a recession starting at the time. Thus, I went to Berlin to work as an architect where I also started teaching: first at the University of the Arts in Berlin, later at the Institute for Industrial Building Production in Karlsruhe, and after that in Aachen, where I also served as dean. When I was approached last year as a possible successor to Karin Laglas, I realised that at this point in my career, this could be a very interesting change of pace and of scope. There’s only a certain scale of things you can tackle or undertake as a chair. As a group (or faculty) you can do larger things.

There are some things in architecture that I’m interested in that need the size of a faculty to address them and that ability to be ambitious and tackle larger problems was what was truly attractive about Delft.

What are some of these larger issues?

Peter: Well, let’s look at the refugee crisis, as an example.

If we take a look at what’s going on, we see so many people who need shelter, access to clean drinking water, to basic health care, to a job or even the prospect of one.

Whereas I don’t think that a faculty of Architecture and

the Built Environment can solve the immediate problem, there are two things that we can do. One of those is to be adamant about good governance. If you look at countries that have had good governance over the last ten to twenty years, you see that people then believe in the law and that they’re willing to invest in the society and invest in the infrastructure, which leads to a healthy middle class. What we as architects can do is make sure that the buildings and cities that people invest in are in excellent shape so that they retain their value. What we can do as a leading faculty of architecture in the world, in a network of other universities, is to ensure that the way we train people future practitioners is excellent wherever it takes place What are some differences in academics between the Netherlands and India?

Anne: Practically, there are a few differences. Our bachelor program is five years and more students here continue to teach at CEPT, assisting one of the professors.

We are quite a bit smaller than Delft, with only 1600 students in total. A lot of teachers are practicing architects, so that is the same as in Delft. Every semester we have a lot of Summer/Winter schools, a two-week intense period, which is very attractive to (international) students and young professionals. Climatically and physically it can be a lot tougher than in Delft, one needs a good stamina! With daytime temperatures going up to 48 degrees in May and June, one needs to be careful what to eat and drink.

What about the Netherlands and Canada?

Peter: I have to say that the education of architecture is essentially the same everywhere. In 1811, Durand wrote the program for the l’École de Polytechnique in Paris, and this has been the blueprint for how we have taught architects for over 200 years. After Durand had written the syllabus, academics visited from all over the world, and those people took the blueprint back home. It’s why exchange programs are so wonderful, because you get to see that it is organised very differently at another university, but the actual content, the graphics, the technology, the thoughts about space and cities is basically the same. I might even say that the difference is

VEERLE ALKEMADE

3 23 07

probably bigger between schools than between countries.

Eindhoven has a very different approach than Delft, just as Halifax has a very different approach than Carlton University in Ottawa. I think those differences are probably larger than any between any ‘Canadian schools’ and ‘Dutch schools’.

INDIA

Is there anything the Dutch can learn from the Indians?

Anne: In technique, graphics and analysis, Delft has a very good reputation. We recently had a 2,5-day workshop with students from the ‘Grote Reis’, who joined our students of the Architectural Design Studio. These days confirmed that there is great scope for collaboration, beyond the existing exchange program we have with Delft since the midnineties. As two cultures know more than one, dialogues and collaborations prove that 1 plus 1 can be 3.

The Delft students observed during this collaboration that our students draw and paint very well. They also saw we have amazing spaces within our campus to make 1:1 mockups. CEPT students are less focussed on themselves as an individual, and are great with group work.

AUSSENBErEICH

SL30-ISO®

Unfortunately though, we do not have a Bouwpub!

Is there anything the Dutch can learn from the Canadians?

Peter: I do think that there is a difference in North American and European mind-set. In North America, if something isn’t prohibited, it’s allowed. So if there’s a sign that says ‘no smoking’, you’re allowed to do anything else, you’re just not allowed to smoke. In Europe, however, you’ll often see that if it’s not allowed, then it’s prohibited. It’s a very different mind-set. People in North America ask: ‘Is anyone against doing this?’ and if no one’s against it, it’s fine. It’s the opposite of asking everyone: ‘Can I do this? Can I do this?

Can I do this?’ by the time you’ve finished getting all the approvals, it’s too late or someone else has already done it. It comes down to something that I say often: “it is much easier to ask for forgiveness, than to ask for permission.” It takes a bit of courage, but I think that’s what we need. We need people to say: ‘I don’t know if it’s right, I don’t know if everyone is going to approve, but this is what we should do.’ If we can teach people about that here then we are on the right track.//

SL30-ISO-PLUS®

Cla

ADVERTENTIE

MHB SL30-systeem Industrieel design of de kenmerkende jaren 30- stijl.

Het SL30-systeem combineert superieure technische eigenschappen met een minimalistisch profiel.

Classic-ISO® voor Konin

De Koning Willem III Kazerne is gebouwd in 1938/39 rekruten voor de Kon MHB advertentie 3 regels Iso_MHB advertentie 14-04-1 Marechaussee.

OmNAW aanClassic de hedendaagse bouwfysi sen te voldoen kiest men nu voor MHB Classic-IS klassieke stoeltjesprofiel van weleer, nu echter misch geïsoleerde uitvoering en een sluitsysteem wind-en waterdichtheid garandeert. Met dit profiel wordt de maatvoering van het oorspronkelijke s profiel gehandhaafd, zelfs de exacte afmetingen originele ramen en deuren. Net als SL30-ISO® vold systeem aan de moderne eisen ten aanzien van ve inbraakwerendheid milieu.

MHB 75 PMS_Opmaak 1 12-12-13 13:00 en Pagina 1 De KWIII kazernegevels zijn authentiek gerenoveer met het MHB Classic-ISO® profielsysteem.

Kijk op onze site voor inspirerende opleiding dienstplichtige projecten metvan de SL30profielserie

Copyright © Free Vector Maps.com

Voor meer informatie over de (brandwerende) SL30- profielserie kunt u contact opnemen met: MHB b.v. Postbus 6, 6674 ZG Herveld 0488 - 45 19 51 www.mhb.nl Ernst Mahler em@mhb.nl Remko Mathijssen rm@mhb.nl

Voor meer informatie over Classic-ISO® kunt u contact opnem

HUGO KOOYMANS

08

“The design method was quite unconventional for the TU Delft, because the only tool used is the architectural scale model.”

ARGUS EXPO

INTERVIEW WITH WINNER DANIQUE VAN HULST At the Argus Expo 2015 the most remarkable, innovative, inspiring and ambitious projects of the MSc 1 and MSc 2 were exhibited. Danique van Hulst, master student Architecture, was chosen as the winner of this Expo by making a design on a Venetian island through extensively using scale models as a design tool.

Did you expect to win the Argus Expo 2015?

No! Not at all. The winner was chosen by the public. I didn’t know what kind of project would appeal the most. I was at the opening of the Expo where around forty selected projects were exposed and five of them were presented.

But I was not in the presentations.

What kind of project did you do in Bondo?

The project is called Delta Shelter and belongs to the chair of Form & Modelling Studies. The design is located on two small islands in Venice that are slowly sinking. One of the islands has an enormous ruin measuring 50 x 15 meters.

It dates back from the 13th century and was used as a monastery and later as an army storage. I was fascinated by the romantic notion of the sinking island and the decay of the ruin. How to respond to this? Do you give this place ‘back to nature’ and allow decay or do you protect it? The decision I made was somewhere in-between. I added a U-shaped element functioning as a water barrier. This element blocks the water because the flow comes from the northwest (she points out the direction). The island is moving slowly in the southeast direction because of the water flow, but the ruin doesn’t, which means that it eventually will be flooded. At the same time the water protective barrier forms an integral element for logistics, a dock and a promenade. I also made a similar, smaller public landing on the smaller island (she points it out) and a semipublic lagoon pavilion, a kind of boathouse/guesthouse.

The summer house is located in the big ruin, but it has a more modest position on the island opposed to the ruin itself. I was fascinated by the space between the old ruin and the newly added structure.

What makes your project unique?

The design method is quite unconventional for the TU Delft because the only tool used is the architectural scale model. So all we did for 10 weeks was endlessly making scale models; breaking them up and putting them back together. In this way we came to our final design.

At the TU a model is often used as a final product for presentations. Of course it is a strong communication tool

for presentations, but it can be more than that. It can be a very good design tool, because you’re playing with actual surfaces and volumes and you can easily look at it from an eye height perspective. It’s also easier to see how the user will experience the space.

Why did you choose to study architecture?

That’s a tough question. Architecture includes a wide range of aspects that interest me. For instance interiors, but also urbanism. So I think you operate in a lot of different areas as an architect. When I was in high school, studying architecture didn’t occur to me. When I first came in contact with the TU, I was interested in the studies Industrial Design and Architecture. My mother told me she knew an architect with whom I could talk.

He showed me his office, Ziggurat, and work and I was completely charmed by the profession. So than I thought: why not? It turned out to be the right choice.

In what way do you give a personal touch to a design? Is there already a ‘Danique’ signature recognizable in your projects?

While designing you have certain values you pursue and there are priorities that some architects have and others don’t. It is hard to say, but in the sense of drawings and the use of materials I came to realize that I always seek for a certain atmosphere. I search for softness in the design and the presented products. For instance, if you’re designing for an industrial building, you will need a softer or warmer counterpart. So you can use concrete in combination with wood, or steel with another warm material. It is a theme that appears often in my design projects. Another theme is social interaction. In most of the projects I did, public space was involved. For me, it is important to think about the way your design can stimulate the interaction between people. What kind of space do you want to construct? And what kind of atmosphere do you want to create? The creation of an atmosphere that fits the needs of the users is a focus point for me.//

nwoordenwoordenwoordenwoordenwoor ordenwoordenwoordenwoordenwoordenwoor nwoordenwoordenwoordenwoorden enwoordenwoordenwoordenwoordenwoo de pantheon// onderzoekt: ‘Zegt een afbeelding echt oordenwoordenwoordenwoordenwoordenw enwoordenwoordenwoordenwoordenwoo meer dan duizend woorden?’ oordenwoordenwoordenwoordenwoordenw enwoordenwoordenwoordenwoordenwoorden oordenwoordenwoordenwoordenwo oordenwoordenwoordenwoordenwoordenwo denwoordenwoordenwoordenwoordenwo denwoordenwoordenwoordenwoordenwo rdenwoordenwoordenwoordenwoordenwoo rdenwoordenwoordenwoordenwoordenwo denwoordenwoordenwoordenwoorde denwoordenwoordenwoordenwoordenwoorde denwoordenwoorden rdenwoordenwoord woordenwoordenwo woordenwoordenwoo oordenwoordenwoordenwoordenwoord woordenwoordenwoordenwoordenwoordenw woordenwoordenwo ordenwoordenwoorde enwoordenwoorden woordenwoordenwoord nwoordenwoordenwoordenwoordenwoorde ordenwoordenwoordenwoordenwoorde nwoordenwoordenwoorde enwoordenwoordenwoordnwoordenwoord ordenwoordenwoo woordenwoordenwoordenwoordenwoo oordenwoordenwoordenwoordenwoorden woordenwoordenw nwoordenwoordenwoord nwoordenwoorde enwoordenwoord enwoordenwoordenwoordenwoordenw oordenwoordenwoordenwoordenwoordenwoo woordenwoordenw ordenwoordenwoord oordenwoordenwoord enwoordenwoordenw ordenwoordenwoordenwoordenwoordenwo enwoordenwoordenwoordenwoordenwoorde denwoordenwoordenw ordenwoordenwoordenw oordenwoordenw enwoordenwoordenwo rdenwoordenwoordenwoordenwoorden woordenwoordenwoordenwoordenwoo oordenwoordenwoor rdenwoordenwoordenwoor oordenwoordenw oordenwoordenw ordenwoordenwoordenwoordenwoord enwoordenwoordenwoordenwoordenwoord denwoordenwoordenwoo ordenwoordenwoo denwoordenwoordenw denwoordenwoor nwoordenwoordenwoordenwoordenwoorde nwoordenwoordenwoordenwoordenwoordenw woordenwoordenwoor enwoordenwoordenwoor rdenwoordenwoo rdenwoordenwoorden woordenwoordenwoordenwoordenwoord ordenwoordenwoordenwoordenwoordenw woordenwoordenwoordenwoordenwoo woordenwoordenwoordenwoordenwoord ordenwoordenwoorden denwoordenwoordenw denwoordenwoo denwoordenwoorden woordenwoordenwoordenwoordenw denwoordenwoordenwoordenwoordenw enwoordenwoordenwoordenwoordenwoord woordenwoordenwoordenwoordenwoordenw enwoordenwoorde oordenwoordenwoordenwo oordenwoordenwoor woordenwoorden ordenwoordenwoordenwoordenwoordenw rdenwoordenwoordenwoordenwoordenwoo nwoordenwoordenwoordenwoordenwoo ordenwoordenwoordenwoordenwoordenwoo rdenwoordenwoordenw ordenwoordenwoorden nwoordenwoordenw ordenwoordenwo ordenwoordenwoordenwoordenwoordenwo denwoordenwoordenwoordenwoordenwoorde VEERLE ALKEMADE

09 23 5

Vrijwel iedereen neemt dit veelgebruikte spreekwoord voor waar aan. Maar klopt het ook? Brengen illustraties en foto’s werkelijk zoveel meer informatie over? Of kunnen woorden dit net zo goed, of misschien zelfs beter? Ik besloot een experiment op te zetten waarbij ik mensen vroeg om een beschrijving van een foto zo goed mogelijk na te tekenen.

In de beschrijving heb ik geprobeerd om een foto van een bestaand gebouw zo goed mogelijk vast te leggen. Helaas niet in 1000 woorden (dat pastte niet op de pagina). De resultaten vind je op blz. 19. Voordat je daar gaat kijken: probeer de test zelf uit en kom erachter hoe dicht je in de buurt komt van de originele foto (of niet)!

TEST J EZEL F

Ik zie van dit gebouw maar één wand. Ik sta vlak voor het rechtergedeelte van de wand en kijk opzij naar links, waardoor er zich een sterk perspectief vormt.

De wand is hoog en heeft een sterk reliëf door de vele, kleurige balkons die er tegenaan zijn geplaatst. Dit is op ritmische wijze gedaan, de balkons staan recht boven elkaar, maar niet allemaal op dezelfde hoogte. Bijna aan de linkerkant zit er een inham in het gebouw, daar zijn geen balkons maar wel een ingang met een grote houten luifel erboven die ver voren reikt, maar niet door iets wordt ondersteund.

Er worden of 2 of 3 balkons boven elkaar geplaatst. Dit gebeurt om en om, al zijn de balkons naast de ingang zijn wel op dezelfde hoogtes geplaatst.

De balkons hebben een aparte en sterk beeldbepalende vorm.

Ze zien eruit alsof een houten zeshoek doormidden is gezaagd en verticaal met de lange zijde tegen de wand is geplaatst. Eigenlijk lijkt

het gebouw alsof er een aantal bijenkorven voor elkaar zijn gezet, en je alleen de zijkanten kunt zien.

Op de schuine zijdes van de balkons zijn zonweringen in verschillende felle maar warme kleuren, aangebracht.

Het balkon zelf is van hout, maar een deel van de voorzijde is een hekwerk dat donkergrijs is geverfd, net als de vlakke wand tussen de balkons door, dit vormt een sterk contrast met de kleurige balkons.

De spijlen zijn plat en staan parallel aan de zijkanten van het balkon. De afstand tussen de spijlen wordt naar één kant toe steeds kleiner, tot ze bijna op elkaar staan.

Bij de ene helft van de balkons is er van de zeshoek nog maar een kwart te zien, de balkons zijn namelijk direct op het maaiveld geplaatst.

De andere balkons beginnen ongeveer op een halve meter hoogte, en hebben bovenaan ook nog een kwart zeshoek, dat geen balkon is maar alleen zonwering voor de bovenste verdieping.//

HOE AUTHENTIEK IS AUTHENTIEK? Hoe koffie drinken symbool staat voor onze huidige maatschappij

Waar steeds meer kledingzaken en boekenwinkels uit het straatbeeld lijken te verdwijnen, lijken hippe koffietenten juist als nooit tevoren in het straatbeeld te verschijnen. Opvallend is dat deze ons allemaal eenzelfde sfeer bieden; afgebikkelde muren, sloophout op de wanden, mensen werkend op laptops aan oude houten tafels.

In Delft alleen al kunnen we onder andere kiezen uit Kek, Pleck, Koffie&zo en LU-ST. Toch blijven we ons hip en uniek voelen in deze zaken. Moeder der koffiebarren is welbekende Starbucks. Zonder enige vorm van reclame wist Starbucks mensen binnen te krijgen door ze een echte, authentieke ervaring te bieden van een speciaal voor jou gebrouwen koffie in een warme cederhouten ambiance, The Real Starbucks Experience.

Authenticiteit lijkt bij allen het centrale begrip te zijn. Meer dan ooit verlangen we met z’n allen naar ‘echte’, authentieke producten en ervaringen.

MAYA VAN DER LANDE ILLUSTRATIE: TESSA VAN DER LANDE

De laatste decennia is ons verlangen naar het ‘echte’, behalve een ervaring ook tijdelijkheid. In het authentieke gegroeid. Waar we vroeger goederen een leegstaand gebouw ergens in het kochten, investeren we nu in (immateriële) ervaringen. centrum van een metropool wordt een De economische trendwatchers Joseph Pine en James tijdelijke vergunning geregeld en etaleert Gilmore kondigden aan het eind van de jaren negentig Comme Des Garçons een gedeelte van de ‘ervaringseconomie’ met hun gelijknamige boek haar restcollectie. De kracht ligt juist in de aan. Het draait niet meer om de producten zelf, maar tijdelijkheid van deze pop-up stores, de om de ervaringen die ze genereren. Hoewel een verwachting dat je uitje maar van korte ervaringseconomie een duur is maakt de ervaring minder commerciële inslag Het draait niet meer om de producten zelf, maar unieker. Deze tijdelijke lijkt te suggereren, is niets om de ervaringen die ze genereren. gebeurtenissen duiken al minder waar; in de jaren in allerlei gedaantes op, negentig watertandden economen van deze voorspelde pop-up stores, tijdelijke hotels en clubs, ze trend. Goederen hoeven immers maar één maal gekocht benadrukken allemaal de unieke beleving. te worden, een ervaring is tijdelijk waardoor deze dus Dat dit ook nog eens een handige uitkomst telkens opnieuw aangeschaft moet worden. Volgens de is voor steden die kampen met leegstand is Franse filosoof en socioloog Gilles Lipovetsky bevinden mooi meegenomen. wij ons met de consumptiemaatschappij zelfs in de fase van het hyperconsumentisme. Hierin staan de vrijheid en Één van de toppunten van het geluk van het individu centraal en willen mensen nu tijdelijkheid werd onlangs bereikt ook emoties kopen. Volgens de Pools-Britse socioloog met de UrbanCampsite, een Zygmunt Bauman leven wij in een ‘vloeibare moderniteit’. openluchttentoonstelling en tijdelijke In dit leven lijkt niets meer duurzaam en is alles nederzetting op het Centrumeiland in voortdurend aan verandering onderhevig. Denk hierbij Amsterdam. In de kunstwerken van de aan onze tegenwoordig vaak korte dienstverbanden, openluchttentoonstelling kan overnacht wisselende liefdesrelaties en het altijd en overal bereikbaar worden, waardoor een tijdelijke camping en beschikbaar moeten zijn. Deze vogelvlucht langs de ontstaat. De intentie van UrbanCampsite huidige stand van zaken geeft stof tot nadenken. Hoe is dat door het gebruik van kunstwerken vertaalt dit zich naar de architectuur en vormgeving? als slaapplaatsen de gebruikelijke afstand tussen bezoeker en kunstobject is Één van de ontwikkelingen voortgekomen uit onze weggenomen, wat de deur opent naar ervaringseconomie is terug te zien in de winkelervaring. een nieuwe kijk op de werken voor zowel Wil je je klanten in de winkel houden, dan moeten ze de gebruikers als voor de bezoekers. een ervaring voorgeschoteld krijgen, anders verlies je Enige tijd sloot de KantoorKaravaan zich ze aan internetwinkelen. De Prada-winkels ontworpen aan bij dit initiatief. De KantoorKaravaan door Rem Koolhaas zijn hier een prachtig voorbeeld van is een initiatief van een collectief van en hebben meer weg van een theater of museum. In de stadsbewoners die de urban jungle af en winkel in Soho worden de daadwerkelijke producten bijna toe achter zich laat om in een caravan in de verbloemd door een omgeving die culturele waardes vrije natuur gewoon weer verder te werken. vertegenwoordigt en ook nog eens een theatervloer en Alle caravans draaien op zonne-energie, bioscoop is, inclusief tribune. hebben wifi en alles wat je nodig hebt op De guerillastores van Comme Des Garçons bieden een normale werkdag.

11

MAYA VAN DER LANDE

12

Links: De UrbanCampsite bivakkeerde van 1 juni tot 1 september 2015 op het Centrumeiland op IJburg in Amsterdam. UrbanCampsite is een reizende camping waar kamperen en kunst samenkomen.

Midden: de Tribal Toilet Tower door Atelier Van Lieshout. De polyester toren is een sculptuur van twee lagen hoog, opgebouwd uit toiletten, douchecellen, compost reservoirs, septic tanks etc; een werkende, zelfvoorzienende installatie.

Rechts: Havenmeester, een broodjes en koffiezaak aan de Rijnkade in Arnhem in het voormalige havenmeesterkantoor.

Tilman, H. (2015). Ervaringseconomie en stedelijke transformatie, Nieuwe rol voor interieurontwerp. De Architect, 46(6) , 4.

Deuze, M. (2008). Het SoCo Cargo Experiment en een volgende Big Bang.

Universiteit Leiden.

Ruyters, D. (2013). Model.0, It’s showtime! Metropolis M. Vollaard, P. (2012). Hoe authentiek is de traditie? Archined.

De KantoorKaravaan heeft ook tijdelijk bij de Metaal Kathedraal in De Meern, bij Utrecht, gestaan. Hier is een vrijplaats ontstaan waar kunst, cultuur en cultureel ondernemerschap zich verenigd hebben. Kamperen op de gemiddelde camping met zwembad en grasveldjes voor je tent evenals werken achter je bureau lijkt dus niet meer genoeg te zijn voor velen van ons, het moet anders, authentieker.

tanken. Hierna werd het het kantoor van de Arnhemse havenmeester. Na een periode van leegstand heeft nu koffie- en broodjeszaak Havenmeester zich in het kleine pand gevestigd.

Rondom de horecavoorziening verrijst ondertussen een nieuwe woonwijk, het Nieuwe Kadekwartier, een voormalig bedrijventerrein dat momenteel gesaneerd wordt.

Terug naar de UrbanCampsite op het Centrumeiland. Het Centrumeiland zou de verbindende schakel tussen Ijburg I en II vormen maar het stilleggen van de planvorming Ons verlangen naar authenticiteit is een heeft ruimte gegeven voor experimenten. Arcam is paradox. Hoe meer hippe koffiebarren, vervolgens de tijdelijk beheerder geworden en gaf begin hipsters, pop-up stores er zijn, hoe minder 2014 het startsein voor een periode van experimenten authentiek deze zijn. Het verlangen naar met het project Stad in Zicht. Dit project vroeg mensen het ‘natuurlijke’ en het ‘echte’ geeft ons om mee te denken en dromen over de invulling van dit een grote vorm van kunstmatigheid terug. gebied. Niet zelden worden Maar, ontwikkelingen zoals een deze ervaringen met of in Authenticiteit is een paradox: voor grotere wens naar kwaliteit een collectief gecreëerd. Dit sommige vormen van authenticiteit boven kwantiteit, meer oog is een opvallende paradox: hebben we de ander nodig en het voor dierenwelzijn en het milieu, voor sommige vormen van verlangen naar het ‘natuurlijke’ en het meer daadkracht van wijken authenticiteit hebben we ‘echte’ geeft ons een grote vorm van en zijn bewoners geven aan kennelijk de ander nodig. In kunstmatigheid terug. dat dit verlangen ook nieuwe, gebiedsontwikkelingen kan de duurzame ontwikkelingen burger zo perfect het gat vullen dat de overheid achterlaat stimuleert. Hoe wij ons als ontwerper wanneer ontwikkelingen stilvallen. In pantheon// a new opstellen tegenover dit verlangen naar era van dit jaar is het artikel ‘De creatieveling als de nieuwe authenticiteit en hoe wij deze vorm kunnen motor voor de revitalisering van wijken’ schreven we al geven, geeft stof tot nadenken. eerder over gebiedsontwikkelingen en burgerparticipatie.

In het licht van ons verlangen naar authenticiteit zouden Wanneer je hongerig bent naar meer we zelfs kunnen stellen dat de ‘faciliterende overheid’ die leesvoer over ons verlangen naar meer aan de burger overlaat op die manier juist precies authenticiteit is ‘Rousseau en ik’ door ons verlangen vervult.

Maarten Doorman een aanrader. Volgens Doorman verlangen we naar het echte, In De Architect van afgelopen september schrijft het natuurlijke, het authentieke sinds de hoofdredacteur Harm Tilman over de huidige Zwitsers-Franse filosoof Jean-Jacques ervaringseconomie. In zijn redactionele voorwoord ziet hij Rousseau (1712-1778) een onderscheid met name kansen in hergebruik en door herbestemming. maakte tussen de ideale natuur en een Hiermee kan men zich onderscheiden en de best gecorrumpeerde cultuur. In zijn boek kijkt denkbare omstandigheden creëren waarin ervaringen hij naar ons tegenwoordige verlangen worden opgeroepen. In Arnhem is hiervan onlangs een naar echtheid en of we aan de erfenis van mooie herbestemming gerealiseerd, Havenmeester.

Rousseau kunnen ontsnappen.// Havenmeester is een klein gebouwtje dat dateert uit de jaren vijftig en werd gebouwd voor het Brandstof Overslag Station waar voertuigen van defensie konden

MAX VERHOEVEN

13

Flavour of column

INDIA

During my internship with Anne Feenstra in India, I had the opportunity to meet one of the professors of the Centre for Environmental Planning and Technology (CEPT) University of Ahmedabad in New Delhi, Prof.

Urvi Desai. In a thirty minute ride from the office of vir. mueller architects to Neeraj Manchanda Architects we started talking about the studios at CEPT and compared them to the ones in Delft, as well as the developments of architects who are adapting to difficult financial situations with new architectural business models. One subject that we were both particularly excited about was a new design studio Urvi set up, that asks the students not only

to visit and analyse the site, but to engage a real life local community in the design process. A group of people from the community of the design location is asked to participate by sharing their challenges and wishes and by joining design sessions. During these sessions they are supported by students who will visualize these ‘ideal homes’ in different exercises. Of course it would be great to see the results of these workshops, but even more so I am interested in the new position of the architect this project seems to propose. To be able to listen and then distil, to involve and still design. To bring it back to this pantheon// issue; is it the new challenge for the architect to create a community signature rather than articulating his own? TU Delft, please teach me how to do this when I get back for my Masters!// For more interesting Indian architecture, check out the Kamath house of Revathi and Vacant Kamath and Rahul Mehrotra (chair of the Department of Urban Planning and Design at the Harvard Graduate School of Design (GSD) in Cambridge).

De Swar Den Ha ADVERTENTIE

artaw rtaw rSa wSw eSeD SeDe DD

De Swart

H aagnH aeaD gnHaeaD nHeDneD

Den Haag die h De Swart, van huis uit drukker. Nu een organisatie hele communicatietraject beheerst. En dat allemaal on één dak aanbiedt. etie dheiettiaedshe ineitaitade gsh reionietana id gesre io niua tnaN gesrei.orne ua nkN gekre.u rou ernd N kekte .ru iueu rk d sNk itu.uirh uredn k sik atuivuu hr,tsd nriau atviw hu,S n tsraieauvD w h,tSnraevw D,StreaD wS eD De Swart, van huis uit drukker. Nu een organisatie die het filosofie:traject Met elkaar, elkaar! o reldan arm oeledalnalaom retleadld anlam ontE leaald .latam snrtEe ald e.lth asnerE te b a.e dth scnreEeb jae.trhcsterb e ijtaeatrh cteinjibatuartm cteiem nijta uoarm ctiem nilu teoam h ccim enlu e om ch emleohc eleh Met hele als communicatie beheerst.voor En dat allemaal onder .tdeib.tndaeaib.ktndaaedaib n.ktn éd aaéd eain bké naéadankéaéd néé !raak!lreaa rok!olrevaar,rk oa !lore avakra,lrokeaola tevek,rM lroeao:ateveki,M flroeas:tae oekilM filfoes:e to leailfM iotfes:M oelaliifftoesM loalitfesM la teM teh ewteehoehw tkeoehoehlw atkree ohoh evlw an kre oo eoonvhleaonkrdeooenvw elan otre daow n o evw eron otde o avw enw neraotadaotw vsew nn raoetaod atvw rsonno rao ew ao dtve rsoznno eaew Dadtresozn oew eDderzoeoD w ezeD r,deetkgunr,ad eve tkgduenri,d abee vetk ggduentre iab dhvep d go etniesb ahevlgpdlaoetei:sbn heeelpgn lo ante:sig nh eelplb naone:istngee ta ln blw anei:tgneetehabnw tneitm geteh am bwteOtm te.tn ham ew toeOdm te.nhm etoO edm .nm eoOd .neod ,liam t,leiamme,tilteiaam nmib etm ,ietliam aonm ciebnitm tieaem onictia bencm iitia neon uictim abncm im in eooiuctcm ancem ilnaeoutiitcm gae icm dlia nnotuecig meidm tla nnotiriecgpe iedtlgnaniterigpeiedtgnnirepetgnirpeg .keitsi.gkoelitnse .ik gge on iltin ssie.ugkogeh lnite n isreiuagg ow on hl ,ientsrneuaeog w m hne,litsirn fu aleuw om fh,eltinrflaeuw m f l,tifnlu em f lifluf atlutsnnaotclutssnlnaotflcoustdnlnraao etfcelouhssdcln a reotfecod hsdeclrg aet,fem oh dd cierargeett,eenm dhi eickrgao eto,em ne di iekrdg eosto,nlm aei nikd rooeisotsn lsaeien ikdfoosiroslpsaeen tiefdooM isrp lsaetne foM irspse tefo Mrp teM .nenn.unkeg nan.lun skeengdn anu l.snakeaegnduann lrusaoke aogdvuanlrsaoaoevdu nroaoavu roov é ranaém é rtaenaM ém é.nrtaenarM éem és.n srte iagM raeem rs.ns,tneiegerM erers.sn ,n ievged rerearess,stniivu e gdren aeres,,tninivjued ilranee,dstnin vujidelnatee tde ,ntzin juie l nW e tteden?znjeielotW eH ted?zneeeoW tHte?zeeoW H ?eoH ni.lnleg tsnl.ien lloedgtesnilite .lanloe ceditgne snu liteim a lolcedm itn esoiultcem aocwm diu neouintcm aw cvm iunou encrm aewvm sun iloea ncreaew rvstu nielean hreae:rvnsteinelgaehoer:errnsoteieolga hvoe:lrn eoo ete od gh vol:renooeodgvoleroo dv leod

ln.sdlk n.w sdlwn kw .w sdw lknw ..w sdwkw .www

kjiwsjikRjiw ED sjki9Rj8iw 2 E2sDj•ik 9Rj0 8iE w 6 22 Dsnj•r9iR o80o26EH2D nd •r9io0 u8o6Z2H2ndra •oivu0oZ n 6Hana darL iovuoZnHanad aLivunZanaaLv naaL ln.sdkl.nw.swdwkl.n•w.lsw ndw .ksl.d•n wk.lw s@ ndw .oskfd.n •w kilw @ n • .w o1sf2dn•k1i l@ 2 •no.1 8sf2 0n d3k i1•@ 2 )01 o872 f0n3(1i 2)•08170203(1)207 80(3 )070(

één dak aanbiedt.

Deze woorden staan voor wat we doen en vooral ook hoe we het Met als filosofie: Met elkaar, voor elkaar! doen. Om met het wat te beginnen: alles op het gebied van gedr Deze woorden staan voor wat we doen en in vooral ook hoe we het mail, geprinte en digitale communicatie combinatie met doen. Om met het wat te beginnen: alles op het gebied van gedrukte, fulfilment, warehousing en logistiek. geprinte en digitale communicatie in combinatie met mail, Met professionals die ook interim, gedetacheerd of als consulta fulfilment, warehousing en logistiek. voor u aan de slag kunnen.

Met professionals die ook interim, gedetacheerd of als consultant voor u We aan zetten de slag kunnen.

Hoe? de lijnen uit, adviseren, regisseren. Met maar éé Hoe? voor We zetten de het lijnen uit, adviseren, Met maar één doel ogen: realiseren vanregisseren. uw communicatiedoelstelling doel voor ogen: het realiseren van uw communicatiedoelstellingen.

www.kds.nl www.kds.nl

Laan van Zuid Hoorn 60 • 2289 DE Rijswijk

Laan van21Zuid 60 •• 2289 DE Rijswijk (070) 308 21 • Hoorn info@kds.nl www.kds.nl (070) 308 21 21 • info@kds.nl • www.kds.nl

Ted van Lieshout, uit: Van verdriet kun je grappige hoedjes vouwn, Leopold 1987

Nu denk ik bij het woordje kunst aan thuis en aan verhalen, die opgeslagen liggen in een dichtgeslagen boek.

Ik kan er met mijn vinger en mijn ogen in verdwalen en vind er soms een streling in als ik een streling zoek.

Toen dacht ik bij het woordje kunst ook eens aan beeldhouwwerken, die doodstil staan gevangen op een sokkel in de grond.

Ik heb een beeld gestreeld, maar of een steen een aai kan merken?

Ik weet niet eens of ‘t standbeeld zélf wel wist dat het bestond!

Eerst dacht ik bij het woordje kunst alleen aan schilderijen, die stilletjes gevangen zijn in lijsten aan de wand.

Ik vond dat zielig en ik wou een schilderij bevrij’en, maar ach, ik mocht het zelfs niet eens beroeren met mijn hand.

HET WOORDJE KUNST

Illustratie: Anne de Zeeuw

@RIJKSBOUWMEESTER Sinds begin dit jaar is Floris Alkemade de nieuwe Rijksbouwmeester van Nederland. Een groot deel van zijn carrière werkte hij bij OMA. Welke ervaringen heeft hij daar opgedaan en hoe zal hij zijn nieuwe positie als Rijksbouwmeester inrichten? De pantheon// ging langs bij Atelier Rijksbouwmeester in Den Haag en sprak diens nieuwe hoofd over zijn studietijd, zijn carrière als architect en zijn nieuwe rol in de politiek.

In 1989 studeerde je af aan de TU Delft, wat heeft je ooit geïnspireerd tot het studeren aan de faculteit Bouwkunde?

Eigenlijk voelde het als een natuurlijke keuze. Hoewel ik uit een familie van artsen kom, had architectuur me altijd al aangesproken. Ik koos voor de universiteit in Delft, omdat de nadruk op het technische aspect in Eindhoven mij minder aansprak dan de creatievere aanpak in Delft. Ik studeerde af bij Rem Koolhaas, tijdens het enige jaar dat hij zich had verbonden aan de TU Delft. Hoewel de grote namen op de faculteit toen Aldo van Eyck en Herman Hertzberger waren, voelde ik mij veel meer aangetrokken tot de conceptuele aanpak van Rem. Hoe was het om te studeren in de jaren 80? Was de studiedruk hoog?

Ik voelde niet per se druk om op alle vlakken beter te zijn dan mijn medestudenten, maar wilde wel creatiever zijn. Samen met Winy met wie ik veel samenwerkte [red: Winy Maas, medeoprichter van architectenbureau MVRDV] zocht ik naar andere wegen en heb ik stelselmatig elk studieproject als ZOP (Zelf Opgezet Project) opgezet. Bij een dergelijk project kreeg je als student een budget van de faculteit en werd je geacht zelf een opdracht te formuleren en begeleiders te zoeken. Het was een goede vorm van onderwijs, omdat we als student zelf konden bepalen waar we

“Toen ik begon met studeren werd direct benadrukt dat we vooral langer over onze studie moesten doen dan de voorgeschreven vijf jaar.” aan wilden werken. Het onderwijs was sowieso veel vrijer dan nu. Toen ik begon met studeren werd al in de eerste week benadrukt dat we vooral langer over onze studie moesten doen dan de voorgeschreven vijf jaar. De studie werd gezien als onderdeel van een

grotere zoektocht. Het is zonde dat die instelling nu verdwenen is. Rem Koolhaas zei ooit dat het probleem van deze generatie is dat zij geen tijd meer kunnen verspillen. Want juist die verspilde jaren waarbij je je ook op andere domeinen oriënteert vormen een essentiële bron voor het verrijken van het beroep.

In 1991 ben je begonnen bij OMA, hoe en waarom ben je daar terecht gekomen?

Ik studeerde af bij Rem Koolhaas en liep ondertussen stage bij OMA. Destijds stond Koolhaas nog bekend als de “papieren architect”: hij ondernam enorm veel, maar zijn projecten werden nooit gerealiseerd. Het heeft OMA enorm veel energie, lef, bluf en creativiteit gekost om zich van dat stigma te bevrijden. Tijdens mijn studie voelde ik enige angst voor de praktijk. De docenten gaven soms het beeld dat er als architect niet meer van je verwacht werd nog vrijelijk te schetsen en te ontwerpen en ik was bang dat ik na een geweldige studietijd in een saaie gestandaardiseerde beroepspraktijk terecht zou komen. Bij OMA kon ik al tijdens mijn stage juist wel die creativiteit kwijt, ook omdat ze daar heel veel met maquettes werken. Dat was echt een opluchting.

In 2001 werd je partner van OMA, maar in 2008 heb je je eigen bureau opgericht, FAA (Floris Alkemade Architect).

Waarom?

Ik was na achttien jaar bij OMA weer toe aan onzekerheid en spanning. De bekendheid en het imago van het bureau was intussen enorm gegroeid en de opdrachten lagen voor het oprapen. Dat gevoel van opwinding dat we in de eerste jaren voelden bij het binnenhalen van een opdracht begon te eroderen. Daarnaast was het bureau zelf ook veel groter geworden: waar we in het begin van de jaren 90 met 25 werknemers waren, liet ik een 330-koppentellende groep achter in 2008. Dat maakte voor mijn gevoel iedere vorm van bewegen moeizaam. De grootte van het bureau voelde als een belemmering.

Hoe heb je voorkomen dat je eigen bureau niet tot een soortgelijke grootte is gegroeid?

Interessante vraag, zeker in deze tijd. De

VEERLE ALKEMADE VITA TEUNISSEN

CURRICULUM VITAE

PROJECTEN (KLEINE SELECTIE)

1961 geboren

1989 - 1993

Masterplan centrum Lille (FR)

1989 stage bij OMA

1994 - 2001

Masterplan centrum Almere (NL)

1989 studeert cum laude af (TU Delft)

1999 - 2003

Multiplex Cinema (Almere, NL)

1991 begint met werken bij OMA

1999 - 2002

‘t Paard van Troje (Den Haag, NL)

1996 wordt project directeur (OMA)

2001 - 2002

Masterplan ‘Zeche Zollverein (Essen, DE)

2001 wordt partner (OMA)

2002 - 2006

Ruhrmuseum (Essen, DE)

2004 gastprofesser Universiteit van Gent

2005 - 2010

Euralille (Lille, FR)

2014 docent Academie van Bouwkunst (A’dam)

2006 - 2012

Shopping mall (Ostrava, CZ)

2015 wordt benoemd als Rijksbouwmeester

2008 - heden Entrepôtgebouw Mc Donald (Parijs, FR)

organisatiestructuur van mijn bureau is heel flexibel. Ik werk altijd in de vorm van wisselende samenwerkingsverbanden. Als mij een opdracht wordt aangeboden, vraag ik aan mezelf met wie ik in zee wil gaan. Op sommige momenten zijn die samenwerkingsverbanden groot, dan werken er 25 tot 30 mensen in verschillende gehuurde ruimtes in Nederland, Brussel en Parijs aan mijn projecten. Zodra een project is afgerond, wordt het team ontbonden en slinkt mijn bureau weer tot een handjevol mensen.

En hoe bevalt het leven als een vrijbuiter?

Eigenlijk heel goed. Het begon in 2008 als een experiment, als een nieuwe organisatiestructuur die ik voor één jaar wilde uitproberen, maar tot nu toe heb ik geen reden gehad om ermee te stoppen. Ik bevind mij natuurlijk wel in een luxepositie. In de 18 jaar dat ik bij OMA heb gewerkt, heb ik een groot netwerk opgebouwd en veel ervaring opgedaan op allerlei verschillende plekken van de wereld. Opdrachtgevers weten mij te bereiken, terwijl ik in principe buiten alle systemen om opereer. Mijn bureau heeft bijvoorbeeld geen eigen website. Misschien erg onverstandig, maar ik heb het eigenlijk niet nodig.

Zie je een toekomst in deze structuur?

Ja, ik denk dat dit wel een model van de toekomst is. Ik vermoed dat er een aantal grote bureaus overblijven, zoals OMA, die beschikken over een enorme operationele structuur waarin de nodige kennis en ervaring wordt samengebald. Daarnaast is er ruimte voor een grote groep van flexibele bureaus en ZZP’ers.

De kunst voor die laatste groep is het opbouwen van een netwerk en het zorgen dat je zichtbaar wordt.

Een onzeker en spannend bestaan maar waarbij de architectonische manier van denken op een heel breed domein ingezet kan worden.

En toen werd je gevraagd om Frits van Dongen op te volgen als Rijksbouwmeester. Wat was je reactie?

Mijn eerste reactie was een volmondig “nee”, ik zag mezelf totaal niet in zo’n politieke rol. Ze vroegen mij de positie toch te overwegen en er ook over na te denken hoe ik de rol dan wel graag ingevuld zou zien worden.

Ik zag de politiek eigenlijk vooral als iets waar je last van had maar toen we met OMA in 1999 de denktank AMO oprichtte, kwamen we er al achter hoe interessant het is om over vraagstukken na te denken die eigenlijk buiten de architectuurwereld liggen, maar die wel

“Mijn eerste reactie bij het opvolgen van de Rijksbouwmeester: een volmondig ‘nee’.” beïnvloed kunnen worden door een architectonische manier van denken. En ik bedacht me dat ik het Atelier Rijksbouwmeester als zo’n soort denktank zou kunnen inzetten.

Ben je niet bang dat je die fijne flexibiliteit weer kwijt raakt?

Nee, juist niet. Ik creëer mijn eigen agenda en mag zowel gevraagd als ongevraagd advies geven als Rijksbouwmeester. Daarnaast werk ik naast de drie dagen hier in Den Haag nog steeds twee, of eigenlijk vier, dagen per week bij mijn eigen architectenbureau.

Je agenda als Rijksbouwmeester wordt pas in december bekend gemaakt, maar zijn er punten die je nu al belangrijk vindt?

Wat me nu interesseert is het vluchtelingenvraagstuk.

En dan niet alleen de directe noodopvang, maar ook het onderbrengen van de statushouders. De huidige inwoners van Nederland zijn bang dat ze verdrongen zullen worden van de woningmarkt, maar ik zie juist kansen. Bij het transformeren van de vele leegstaande kantoorgebouwen loopt men nu bijvoorbeeld steeds tegen dezelfde blokkades aan. Misschien kunnen we de tijdelijke noodzaak om de vluchtelingen te huisvesten juist gebruiken bij het ombouwen van deze lege panden tot goede, goedkope en flexibele woningen, waar niet alleen vluchtelingen in kunnen wonen, maar ook alleenstaanden, ouderen, starters, etcetera. Zo maken we van het vluchtelingenvraagstuk niet een probleem dat nog veel grote problemen veroorzaakt, maar juist een vraagstuk dat oplossingen genereert voor een veel bredere groep.//

17

Heb jij hem al?

En ken je ook de voordelen?

4

Het Reproticket

Het Reproticket is een kortingpas die je kan gebruiken bij CSinBKCity en bij de Copie-Sjop. Met deze pas krijg je bij CSinBKCity korting op bijna alle producten die we daar leveren. Een ander voordeel van het Reproticket is dat je op vertoon van de pas bij de Copie-Sjop hetzelfde betaald voor je grootformaat prints als op Bouwkunde. Je krijgt ook korting op kleurenprintjes, bindmaterialen en fotoafdrukken bij de CopieSjop aan de Westvest. Tijdens inleverperiodes wanneer het erg druk is heb je dus altijd een uitwijkmogelijkheid. Je kan aan de Westvest ook in het weekend en ‘s avonds laat terecht, we zijn daar namelijk elke dag tot 24:00 uur open ook in het weekend. De prijs van een Reproticket heb je snel weer terug verdiend. Je betaald voor een Reproticket 10 euro en hij is 2 jaar geldig.

Je bestelt het Reproticket via de website www.CSinBKCity.nl

Paul de Ruiter is architect van Toren 1 in Amsterdam Overhoeks, een project van AM en MN. Deze woontoren biedt ruimte aan het vernieuwende en duurzame ‘Friends’-concept. Dit betekent dat één woning geschikt is voor twee eenpersoonshuishoudens.

Inspirerende en duurzame leefomgevingen bedenken en ontwikkelen, dat is de passie van AM. Met ons business model ‘I AM YOU’ werken wij samen met belanghebbenden op basis van conceptuele kracht, innovatie en co-creatie. Wij doen dit betrokken, creatief, daadkrachtig, transparant en vol bezieling. AM zorgt hiermee voor kwaliteit van ruimte én kwaliteit van leven: Inspiring Space. www.am.nl AM is partner van Stylos.

TOREN 1

de pantheon// onderzoekt

RESULTATEN Zegt een foto echt meer dan 1000 woorden? Op pagina 9 van deze p anth e o n // v in d t j e h et e er s te deel van het onderzoek, waar een bijzonder gebouw (zie deze foto) wordt beschreven, maar geen foto’s of tekeningen te zien zijn. We hebben een aantal bouwkundestudenten gevraagd om te tekenen wat ze voor zich zien als ze deze tekst lezen. Rechts zie je de resultaten. Lijkt jouw tekening op de foto?//

Afbeeldingen

Foto: Honeycomb Apartments, OFIS architects, Slovenia. http://en.academic.ru/pictures/enwiki/83/Social_housing_on_the_coast_14_photo_tomaz_gregoric_(2).JPG Tekeningen van boven naar beneden: Arhtur Schoonenberg, Willie Vogel, Vita Teunissen

VEERLE ALKEMADE

19

ILKE BROERS

20

chepos Chepos is het onafhankelijke architectuurtijdschrift van de studievereniging Cheops van de Technische Universiteit Eindhoven. Iedere editie wisselen Chepos en pantheon// een artikel uit.

HOW TO EXPO Een Expo opzetten is niet in een paar maanden gedaan. Er gaan jaren overheen voor een land het recht krijgt om een Expo te organiseren.

Ze hebben dan al een flinke weg afgelegd van aanvragen, beoordelingen en stemrondes, en daarna begint het echte werk pas. Het proces van een Expo kan in zeven stappen worden verdeeld.

Van aanvraag tot registratie, en van voorbereiding tot de transformatie van het terrein.

STAPPENPLAN

1 2 3 4 5 6 7

aanvraag promoten stemmen registratie ontwikkeling expo post-expo

1

“Het BIE houdt sinds 1928 toezicht over alle internationale Expo’s.”

Als een land een Expo wil organiseren moeten ze bij het Bureau International des Expositions (BIE) in Parijs zijn. Deze organisatie houdt sinds 1928 toezicht over de inhoud en frequentie van alle internationale Expo’s, met name wereldexpo’s.

Het BIE maakt de keuze voor de gastlanden van de toekomstige Expo’s, helpt deze met de organisatie en promotie van de Expo en controleert of zij zich aan het Verdrag van het BIE houden.

Wanneer een land zich kandidaat wil stellen levert de overheid een dossier in bij het BIE. Hierin staat het voorstel voor het thema, de data en de duur van de Expo. Deze aanvraag moet zes tot negen jaar voor de voorgestelde datum van de opening worden ingeleverd. Na de aanvraag volgt een periode van zes maanden waarin andere landen nog een aanvraag kunnen indienen voor een Expo in dezelfde periode.

2

Als deze periode van zes maanden voorbij is begint het BIE met een onderzoek naar de kandidaat. Zij beoordelen de haalbaarheid en rendabiliteit van het project, het politieke en sociale klimaat van het land en de stad, en de steun van de overheid. De resultaten van het onderzoek worden samengevoegd in een rapport. Aan de hand hiervan wordt besloten welke voorstellen verder onderzocht zullen worden.

In de tussentijd zijn de kandidaten druk bezig met het opzetten van internationale campagnes. Hiermee proberen ze zoveel mogelijk steun te vergaren voor hun project.

Ze organiseren o.a. internationale symposia en reizen de wereld over om vertegenwoordigers van lidstaten te ontmoeten.

3

En dan is het tijd om te stemmen. Tijdens de vergadering van het Algemeen Bestuur wordt er een geheime stemronde gehouden voor het

kiezen van het gastland.

Elk van de 168 lidstaten heeft één afgevaardigde in het Algemeen Bestuur zitten, die allen ook één stem hebben. De stemprocedure kan op twee manieren gaan: 1. Als er maar twee kandidaten zijn wordt het recht tot het organiseren van een Expo verleend aan het voorstel met de meeste stemmen (Deze procedure geldt echter alleen voor lidstaten.

Niet-lidstaten mogen ook een voorstel indienen maar moeten sowieso minimaal tweederde van de stemmen halen voor ze het recht krijgen om een Expo te organiseren.)

2. Als er meer dan twee kandidaten zijn moet een voorstel meer dan tweederde van de stemmen ontvangen om in de eerste ronde al het kandidaatschap te verkrijgen. Als geen van de voorstellen een meerderheid van tweederde haalt wordt het voorstel met de minste stemmen geëlimineerd. Deze procedure herhaalt tot er nog maar twee kandidaten over zijn. De voorgaande procedure gaat dan in.

Lidstaten stemmen om een aantal redenen op een bepaald voorstel. Dit heeft voornamelijk te maken met de haalbaarheid van het project en de aantrekkelijkheid van het thema; het is belangrijk dat de lidstaat de mogelijkheid heeft om actief deel te nemen aan de Expo. Daarnaast kunnen (toekomstige) relaties tussen het kandidaatsland en de lidstaat diens beslissing beïnvloeden.

4

Na het stemmen moet het verkozen gastland nauw blijven samenwerken met het BIE. Dit begint met het formaliseren van het Expoproject door het inzenden van een definitief dossier. Hierin worden onder meer het masterplan van het terrein, het financiële plan en de commerciële strategie besproken. Ook het post-Expo plan is een onderdeel hiervan.

Deze formalisatie wordt ook wel ‘registratie’ genoemd. Dit moet minimaal vijf jaar voor de openingsdatum plaatsvinden.// LEES HET VOLLEDIGE ARTIKEL IN CHEPOS OP P.3

NAAM AUTEUR NICO SCHOUTEN OF LEEG

21

HUMANS OF BK CITY A new generation of architects is currently being shaped within BK City.

For this issue we encountered some of these citizens and asked what drove them to study architecture.

Sophie Vrisekoop “I always carry a notepad with me, so I can sketch. When I want to explain something to someone I mainly do it through sketching. Sketching is a part of me.

I think it’s a shame that we draw so little by hand. Sketching makes it so much more your own idea. You can’t design on a computer! We are losing a very valuable craft.”

Coco “For me sketching is very reflective. It’s a dialogue I have with myself. While doing it, I have something in my mind I need to get out. Only then can I see whether it’s right or not. It shows me what’s good and what’s bad.

On one hand, I think it’s good that we draw on the computer, it’s a lot quicker and so much more effective. On the other hand, I think it creates a distance to the conscious act of drawing. When I draw a line by hand, I have to think about it. When I draw one in Autocad, I have to think about it only a little.

But in Revit, I draw a wall, and with that 20 lines. It’s almost too easy.”

GET INSPIRED more than architecture

ILLUSTRATIE: ANNE DE ZEEUW

23

Mister Glasses

The Mister Glasses series features an immensely talented Phillip Johnson-esque architect who has to defend Modernist design to people who just don’t get it. He is supported by his sidekicks Kitty, Hard Hat and Sean. Delicious short satirical episodes in black and white. You can watch Mister Glasses on funnyordie.com.//

Like A Local City Guide Delft has a lot to offer: interesting historical sites and buildings, an inspiring campus, good restaurants and cafés, pretty views over the canals and from the church tower...

It is easy to fall for the tourist traps and not explore beyond the main square.

This inspired two students to provide a helping hand not only to people who come to visit Delft but also to the ones that live here. On the map you can find some of the many different gems of our city: restaurants, lunch rooms, cultural highlights and shops. The next edition will be out soon, so make sure to pick the first one up at the Tourist Information Centre in the city or at the Stylos office and start exploring!

If you want to stay up to date, you can like the Facebookpage (facebook.com/ delftlikealocal) and follow the guides on Instagram (@delftlikealocal). //

Uit De Kunst

Longing for a good cup of coffee which is eco, only € 1.75 and includes an awesome cookie, served in a cosy living room atmosphere and some occasional singing of two parrots in their colourful indoor terrace? Along the famous Oude Delft, next to the Old Church, resides a lunchroom cafe called “Uit de Kunst”. This coffee house has been serving quality sandwiches and homemade pies for over thirty years. They use high quality products from surrounding local grocers. Don’t forget to try their famous monchou pie, or their homemade apple pie if that’s more to your taste, both are an absolute winner!

Oude Delft 140, Delft.//

THINGS TO DO Kof fie & Zo The perfect new place for a rainy afternoon! From behind the enormous window of this corner building, you’ve got the perfect position to watch the locals cycle by and the tourists hiding underneath their umbrellas, while you’re enjoying a delicious cup of coffee. Especially with the winter months coming closer, this shouldn’t sound too bad.

Once you’ve finished your homemade pie, you can wait for the rain to end by strolling past the vintage furniture, accesoiries and presents that are for sale. You can find the recently opened coffee house at Peperstraat 17, just behind the main city square.//

BOOKS TO READ Dijkshoorn Kijkt Kunst Nederlands meest bekende dichter en columnist van dit moment doet een boekje open over kunst, met name de kijk op kunst. Bedenk, je loopt in een willekeurig museum, koptelefoon op je hoofd en een stem in je oor die je informatie influistert over de magnifieke kunsten die je voor je ziet. Nico wilde dit ook, een blik sturen.

In samenwerking met het Kroller-Muller museum stelde hij een succesvolle audiotour samen, die hij zelf schreef en insprak. In dit boek gaat hij nog iets verder, hij kijkt kunst. En als je met hem hebt meegekeken, kijk je noot meer hetzelfde.//

H et R aa d s e l Va n A l l e s Wat Leeft - Jan Paul Schutten & Isolde Hallensleben Absoluut een must have voor elke grafische vormgever, in de dop of gerenommeerd.

Jan Paul Schutten en Isolde Hallensleben leggen het evolutieverhaal op geestelijke, feitelijke, technische en anekdotische wijze uit. Van een reis terug door de eindeloze tijd, tot het ontstaan van de aarde. Het boek is uitzonderlijk vormgegeven: gedetailleerde, fascinerende, karakteristieke zwart-witillustraties met soms een steunkleur, zeer vriendelijke en overzichtelijke lay-out en met goed op snee. Hoewel dit een kinderboek is van 10 t/m 14 jaar zal het elke lezer vol verbazing en met glimlach achterlaten.//

Visual Notes for Architects and Designers - Norman Crowe & Paul Laseau Ook is er een versie speciaal voor architecten en ontwerpers! Het is ietwat aan de prijzige kant, maar staat boordevol prachtige schetsen en tips om je ideeën snel en duidelijk op papier te krijgen.//

An Illustrated Life – Danny Gregor y Maybe you keep one of your own: a journal filled with little doodles, important notes and hurried sketches of your surroundings.

Artist Danny Gregory was fascinated by them: travel-worn note books, filled with water colours and pen sketches, and all so very different and unique. He wanted to inspire the rest of the world and asked various artists to share some of their drawings. With these, he created An Illustrated Life. The book offers a unique look into the life, the creativity and the world views of people you don’t know and make your hands itch to grab your pen and let your creativeness flow.//

Visual Notes - Kim Ravers “Als een plaatje meer zegt dan duizend woorden, waarom blijven we dan praten?” staat er op de achterkant van dit fijne boekje. Dat communiceren met visuele beelden belangrijk is voor in architectuur en stedenbouw is in dit pantheon//-nummer behandeld op verschillende manieren.

Maar… wat als je tekenvaardigheden niet toereikend zijn? Kim Ravers, de auteur van dit boek geeft makkelijke tips en tricks om hier beter in te worden, want zegt ze: iedereen kan tekenen, jij ook!//

The Life of an Architect… and what he leaves behind - Mike Hermans This comic book by architect Mike Hermans shows the hilarious encounters that themain character Archibald has as an architect with different people around him: clients, contractors, engineers, his son Archie, and the Concept. The little comics are very relatable for both architects and future architects.//

For more comics, Archibald also has his own website: archmaaik.com

AUTEUR GERT-JAN TROOST

stee

26

STYLOS 3 KOLOMMEN

122

CHAIRMAN’S NOTE

The new academic year has finally started!

Hopefully, everyone is feeling refreshed and has found some inspiration for this year during their holiday. The projects and other electives are up and running and meanwhile the new Stylos board, board 122, has been installed. Together with Maaike Dronkers, Lize Oldenkamp, Willie Vogel, Vita Teunissen, Tom Hemmes and Nathan Westerhuis, I’ve taken place in the new board last September. In the following months we’ve been learning all the ins

and outs of the study association and the faculty. Also, we’ve been getting to know the faculty employees and our members, the old and new ones. Now that we are fully prepared, we are excited to make this year one you won’t forget.

I’d like to use this opportunity to thank board 121 for all the effort they’ve put in Stylos last year. We can all look back at a terrific year, filled with so many activities.

For example, the BEP-debate, the Fruits of Study lectures and the MidZomerNachtfestival. But also the first edition of our career day, BAU, an exciting day that will return for a second edition this year.

A new year means a lot of new opportunities. Our committees started at the beginning of October. This year, we have a record of committee members,

who are all extremely enthusiastic and motivated to organize the upcoming Stylos activities. One of the new things we want to introduce this year are “days in the field”, during which students can go and visit companies and their projects. These days will relate to the courses given at the faculty, so students can broaden their horizon. This year, it’s also time for a new edition of the festival BkBeats. This exciting biennial event will be held at different rooms throughout the faculty. So join us for the party on the 22th of April in 2016!

I’d say that a year filled with exciting challenges awaits us. I’m looking forward to work on all the different activities Stylos has to offer and hopefully to meet you there as well//

NIELS BOELENS

owee

27

EERSTEJAARSWEEKEND In het weekend van 14 tot en met 16 augustus zijn ruim 200 aankomend eerstejaars naar Delft afgereisd voor een eerste kennismaking met hun jaargenoten, de faculteit en veel Delftse gezelligheid! Onder het thema Hakuna MaBouwko – Met je medestudent in de safaritent heeft de achtkoppige commissie een jaar lang hard gewerkt om een zo divers mogelijk weekend op te zetten.

heerlijke biertjes en shoarma bij de Bouwpub, genoten van gratis koffie, hun brakke mentoren door de dagen heen geholpen, de festivaldag op zondag naar een hoogtepunt geholpen en in twee avonden de feestjes op Cultuur en Proteus helemaal uitgespeeld! De eerstejaars hebben zo een solide start kunnen maken met hun studententijd in Delft en uiteraard hopen wij ze allemaal nog eens terug te zien op onze schitterende faculteit!//

De eerstejaars hebben muziekinstrumenten gemaakt van afvalmateriaal mede mogelijk gemaakt door Bolidt (de legger van alle gietvloeren in de faculteit Bouwkunde), de traditionele 'baksteenbrug' weer gebouwd (en wederom het record van vorig jaar verbrijzeld), een speurtocht door Delft gedaan met aansluitende borrel, een kooi geknutseld voor hun safaridier onder het toeziend oog van Harm Tilman (hoofdredacteur de Architect), genoten van

from architect

“For success you need support, a rich client for example.”

Ernst Ulrich Tillmanns (4a architekten)

Fermin Vazquez (B720 arquitectos)

SYMPOSIUM 23rd of September 2015

to ARCHITECT

“Success is about doing something meaningfull.”

Jan Pesman (cepezed)

“We should build less by putting more functions in one element.”

Dick van Wageningen (Claus en Wageningen Architecten)

“Learn how to build before you become an architect.”

Jeroen Zuidgeest (MVRDV)

“Stick to the concept and defend it afterwards.”

TOM SCHOLTEN

28

Last summer, Stylos went to India. WIth a group of 25 students and one teacher they explored this amazing country with its many, may people, tastes, scents and of course cows. For pantheon//, they wrote about the valuable lessons they’ve learned in incredible India.

FIRST IMPRESSIONS DELHI

Arriving in New Delhi, still fresh from enduring exposure to AC and a partly business class flight, felt as all known norms were reset. It is safe to say that first impressions were overwhelming, as was the instant celebrity status: all eyes were turned on us when we stepped out the subway station and this remained so for the rest of our stay in India.

Suddenly everyone had something to offer. Simply finding the hostel which was at the other side of the railway station took almost two hours, a walk that was supposed to take no more than 20 minutes. Among the many people surrounding us there was always someone who knew some route to the hostel, but somehow it led to another person who had yet another route. After consulting a smartphone, we arrived at our hostel. It was clear that we were India rookies and that the coming three weeks would be challenging.

GETTING AROUND The first challenge was tackled, but this was just the beginning. Eventually we had to leave the somewhat trusted comfort of the hostel and get out there, explore India. Research back home suggested that public transport is not for the faint-hearted, and indeed we spotted overcrowded busses with people hanging on the side and back. Not an option for us as a group. Luckily New Delhi, at least, proved to have a decent and modern subway system that provided fast transportation. At first we walked the rest of the way to certain destinations, to keep the group as a whole. But this turned out to be tougher than expected mainly due to the heat. So we warily tried the autorickshaws instead. This turned out to be a game on itself, but worked well in the end to get around town. Now familiarising ourselves with transportation within cities and seeing much more while on foot we still hadn’t left the city boundaries.

The first cross country trip was from New Delhi to Chandigarh by train, a journey that is supposed to take 3 hours. Not completely surprising, this turned out a little different than expected, true Indian style. The night before departure we checked where and when the train would leave. The message: Platform 2, 7:40 AM. Next morning, 7:05 AM: "train cancelled due to sugar festival". As if everyone around us already knew, we were instructed to

go to a tourism office near Old Delhi Station because a train was scheduled to leave in just 30 minutes. After a cab ride that felt like Jason Bourne was behind the wheel, we arrived. Unfortunately, the next train with room for all of us departed the next week, so a bus was arranged for us delivering us in Chandigarh around 3:00 PM. Not bad for Indian standards. This moment in the trip was an important learning experience, since we stayed closer together as a team later on. Addressing situations by ourselves first and putting friendly yelling Indians in a second place, despite the fact that it worked out fine that morning.

CHANDIGARGH

AGRA

BARGAINING GAME We quickly found out that the pricing in India is a lucrative business, tickets to points of interest and national attractions have Indian prices and tourist/foreigner prices. This is the same with almost everything you can buy in India. We found out from locals that bargaining is common and that you are foolish not to do so, especially as a tourist. In the beginning, as India rookies, we had no reference whatsoever, which was especially tricky with the autorickshaw drivers who play this game all day. We got a good reference when the hostel doorkeeper arranged a autorickshaw to the same destination as the day before.

When we made a deal ourselves we paid 80 Rs and when he did it the next day it was 20 Rs. Even though we did our best, we still lost quite badly. With this reference point we gradually improved, learning that its best to remain calm with a serious face to give the impression that you know your stuff. But, a bit counter intuitive, sometimes the situation requires just walking away. Sometimes he changes his mind, sometimes he doesn’t, but there is always another.

JAIPUR

UDAIPUR

CENTRE OF ENVIRONMENT PLANNING AND TECHNOLOGY Luckily autorickshaws in Ahmedabad drive on the meter, so this saved some effort. During our stay in Ahmedabad the price was always the same to the CEPT university campus where we did a case study together with the students. We joined students in the beginning of their project ‘’SMILE’’, a project about the design of a maternity home in remote and geologically challenging places. It was remarkable and interesting to see the totally different

AHMEDABAD

GETTING AROUND BARGAINING GAME

WITH DEAN ANNE FEESTRA VARANASI WITH THE CEPT STUDENTS

approaches they use to formulate a design. In Delft the process begins with a phase of analysis followed by the formulation of a concept with the help of infographics which is used as the cornerstone of the design, but sometimes limiting the time to actually design. In Ahmedabad lots of information is collected to use as a basis for the design, but not always clearly displayed to help develop a concept. This is where we could learn from each other. We only had three days, but the results were surprising.//