pantheon// 2009- dark

tweemaandelijkse uitgave van d.b.s.g. stylos / nummer 4 / jaargang 2009

pantheon//

dark

stylos // Stylos 116

"bouwkunde groen gekleurd" stylos // grote reis 2009

"’s Avonds hebben we het Mariinsky theater bezocht..."

dark // why architects wear black

"Onder stressomstandigheden werkt zwart"

09 // piece of Bouwkunde winners // Chepos // SASBE winners // sustainablabla programma // Stylos 116 mended reading // why do architects wear black? // dark resort // blacklist amongst cities // enge gebouw d beton // freedom by vertigo // just graduated // op avontuur in Suriname // give me a break // story abro

Citterio Gubi Iduna Prooff Orangebox Unifor

Rotterdam t +31 (0)10 211 20 50 Amstelveen t +31 (0)20 347 21 30 www.sv.nl Brussel t +32 (0)2 531 13 50 www.sv.be

Prooff Oorstoel ontwerp Jurgen Bey

SV Lounges ontwerp SV concept Veldhoen & Company

SV Lounges ontwerp Bonnema architecten concept Veldhoen & Company

Prooff Worksofa ontwerp Studio Makkink & Bey

Orangebox Boundary ontwerp Orangebox Design Team

pantheon// bimonthly edition of the study association Stylos faculty of Architecture, TU Delft always 100 % lighting up the darkness

the cover

by Rosemarie Krautheim "The night sky in the world"

tweemaandelijkse uitgave van d.b.s.g. stylos / nummer 4 / jaargang 2009

pantheon//

dark

colofon jaargang 13, editie 4, oktober 2009 oplage: 2200 Stylosleden en vrienden van de Stylos Stichting ontvangen pantheon// vijf maal per jaar

stylos // Stylos 116

"bouwkunde groen gekleurd" stylos // grote reis 2009

"’s Avonds hebben we het Mariinsky theater bezocht..."

redactieadres BG. midden 110 Julianalaan 132-134 2628 BL Delft info@stylos.nl www.stylos.nl

dark // why architects wear black

"Onder stressomstandigheden werkt zwart"

hoofdredactie Rosemarie Krautheim Nina Verkerk redactie Minck Simonis Tosja Backer Daphne Bakker Tomas Dirrix Xin Dogterom Liselotte van der A - articles 'checkedbyliselotte' aan dit nummer werkten mee Bestuur 115, Bestuur 116, Daan van den Berg, Tim Eichhorn, Regien Kroeze, Marcello Soeleman, Hens Zoet, grote reis commissie, de piece of Bouwkunde winners, de SASBE workshop winners, Ina-Marie Kapitola, Inge de Boer, Aimée de Back advertenties 0 | SV 15 | Heraklith 26 | Groen Beton 30 | Desso 37 | NBD kaft | Continu Engineering omslag Rosemarie Krautheim

SteeOwee 2009 // piece of Bouwkunde winners // Chepos // SASBE winners // sustainablabla programma // Stylos 116 // grote reis 2009 // recommended reading // why do architects wear black? // dark resort // blacklist amongst cities // enge gebouwen // tussen afdruk en glad beton // freedom by vertigo // just graduated // op avontuur in Suriname // give me a break // story abroad

van de redactie Daphne Bakker en Minck Simonis Hier zitten we dan, één uur 's nachts, de zomermaanden achter de rug. De wind waait om het huis, het kwik is tot 4 graden gedaald en onze zomerkleren zijn de enige herinnering aan betere tijden. “Donkere” tijden wachten ons op. Invoering van de harde knip, het bindend studieadvies en mogelijke bevriezing van de studiefinanciering zal minder vrijheid betekenen in termen van tijd en “cold hard cash”. Niet de meest ideale periode om aan een studie te beginnen.

Om aan te tonen dat het altijd slechter kan hebben wij in deze editie van de pantheon// een black list van steden waar het nog veel erger is. Een collage met enge gebouwen om aan te tonen dat

Het Delftsch Bouwkundig Studenten Gezelschap Stylos werd in 1894 opgericht ter behartiging van studie- en studentenbelangen van studenten aan de faculteit Bouwkunde van de TU Delft. bestuur 116 D.B.S.G. Stylos voorzitter: Simon Tiemersma secretaris: Nina Verkerk onderwijs/penningmeester: Peter Oosterbaan onderwijs: Josiena Simonian public relations: Michael Tjia evenemtenen: Jimmy Verhoeven adres BG. midden 110 Julianalaan 132-134 2628 BL Delft pantheon@stylos.nl www.stylos.nl

jouw studentenkamer helemaal niet zo slecht is. En ten slotte om warm en modieus de winter door te komen doen wij suggesties voor de outfits voor komend seizoen.

Here we are, one o’clock at night, the summer months behind us. The wind howls along the house, the mercury has dropped to 4 degrees and our summer clothes are all we have left to remind us of better times. “Dark” times await us. Introduction of the “harde knip”, the binding study advice and the possible freeze on study financing will mean less freedom in terms of time and “cold hard cash”. Not

telefoonnummers bestuur 015 2783697 secretariaat 015 2781369

the most ideal period to start your university career.

internet www.stylos.nl

cities to remind us that things can always be worse. A collage of

lidmaatschap Stylos 10 euro per jaar gironummer 296475

bad. And, in conclusion, we’ve made a few wardrobe suggestions

Stylos Stichting De Stylos Stichting vervult een vliegwielfunctie ter stimulering van initiatieven van en voor studenten van de faculteit Bouwkunde van de TU Delft. Zij kunnen bij het bestuur van de Stylos Stichting terecht voor financiële en inhoudelijke ondersteuning van hun project. Om u hiervan op de hoogte te houden ontvangt u elke 2 weken B-nieuws en 5 maal per jaar de pantheon//.

Wij vragen om een donatie van 45 euro per jaar (pas afgestudeerden betalen de eerste twee jaar 10 euro). Aan bedrijven vragen wij 90 euro. gironummer 1673413 disclaimer All photos are (c) the property of their respective owners. We are a non-profit organisation and we thank you for the use of these pictures.

In this issue of the pantheon// we’ve compiled a blacklist of the worst creepy buildings will help you realise your studentroom isn’t all that to help you stay warm and fashionable this winter.

9

3

4

7

6 12

20

10

stylos

dark

4 van de voorzitters

16 recommended reading

Alexandra de Jong en Simon Tiemersma

redactie

4 SteeOwee 2009

18 why do architects wear black?

Daan van den Berg

Nina Verkerk

6 piece of Bouwkunde winners

20 dark resort

editorial team

Xin Dogterom

7 Harbourcities

21 blacklist among cities

pagina uitwisseling - Cheops Eindhoven

Xin Dogterom

8 SASBE winners

22 enge gebouwen

Marcello Soeleman

Liselotte van der A

9 sustainablabla 2009 programma

24 tussen afdruk en glad beton

Marcello Soeleman

Tomas Dirrix

10 Stylos 116 bestuur 116

12 grote reis 2009 Hens Zoet

15 club excursie Rotterdam Jimmy Verhoeven

2

inhoudsopgave

24

22

28 31

34

algemeen 28 freedom by vertigo Regien Kroeze

31 just graduated Rosemarie Krautheim

34 op avontuur in Suriname Daphne Bakker

38 give me a break!

Tosja Backer

39 story abroad Tosja Backer & Tim Eichhorn

40 get inspired 41 agenda

inhoudsopgave

3

115 en hup... van de voorzitters Alexandra de Jong Simon Tiemersma

Daar stond ik dan, dinsdag 15 september. Net als een jaar eerder, voor een zaaltje met leden, oud-bestuursleden, familie en vrienden.

Maar dit keer zou ik niet worden aangesteld, het was tijd voor mijn

vrijdag: zelf geknutselde maskers voor het gemaskerd bal

uittreerede en het ontslag van het 115e bestuur. Ik moest denken aan hoe het vorig jaar was. Hoe ik heel snel in de tenten van het bk city terrein nog wat punten op had geschreven die ik wilde vertellen in mijn intreerede. Hoe ik ijsberend over het gras van de rugbyvelden aan het oefenen was. Hoe we met een powerpoint die nog maar net af was iets te laat in de Julianalaan aan kwamen. Een leeg gebouw waar muren nog geverfd moesten worden en vloeren nog gelegd.

Op de eerste verdieping, in een zaaltje dat voor de gelegenheid was uitgerust met een beamer en wat zelfs al bijna af leek, zouden wij als eerste gebruik gaan maken van het nieuwe bouwkundegebouw.

Het was rustig, bestuur 114 was er natuurlijk, Maria, bestuur 113 en een paar anderen. De meesten kende ik wel, behalve één of ander

zaterdag: stille disco met koptelefons

enthousiast maar verder nog onbekend styloslid die ook al op een reis mee was geweest en die we volgens Koen moesten koesteren.

Ik kende hem niet, maar zou hem snel leren kennen. Hij heette Simon.

En nu, een jaar later, stond ik er weer. Aan mijn linkerkant Koen en Romy, aan mijn rechterkant Janneke, Yannick en Hens. Voor de laatste keer als bestuur samen… een beetje emotioneel was t wel.

Gelukkig werd ik een heel stuk vrolijker toen bleek dat het lintje van Koens penning wat krap was (of was zijn hoofd wat te groot?) en ik hem dus bijna niet kon ontslaan als penningmeester. Maar met een beetje duw- en trekwerk lukte het toch. Al mijn bestuursleden waren ontslagen uit hun functie en de tijd was daar om het stokje door te geven. Dezelfde Simon als een jaar geleden stond voor me, klaar om voorzitter te worden van het 116e bestuur van Stylos.

Stylos 115 is niet meer, het 116e Stylosjaar is aangebroken. Een nieuw,

zaterdag:

fris groen jaar! Bij deze wil ik het 115e bestuur heel erg bedanken voor het bijzondere jaar. Ik wens 116 heel veel succes, geniet ervan!

Daar ik, als verse voorzitter van het 116e bestuur van Stylos, niet veel woorden over heb, wordt mijn onderschrift als volgt: dankjewel Alexandra (en honderdvijftien) en hup honderdzestien! //

zondag: sport en spelletjes bij het sportcentrum van de TU

De nieuwe eerstejaars bouwkundestudenten zijn alweer een tijdje aan de slag. Maar de glorieuze tijd van de SteeOwee zullen we niet vergeten.

SteeOwee 2009 Daan van den Berg - SteeOwee commissie 2009

Het is nog vroeg in de middag, maar de creativiteit van de eerstejaars wordt al meteen op de proef gesteld. Er moet een masker gemaakt worden van een brilmontuur dat ze van huis hebben meegenomen.

Met beperkt materiaal wordt er van ze verwacht dat ze toch als groep een eenheid creëren in stijl. De maskers zijn bedoeld voor het gemaskerd bal, wat ’s avonds in het centrum van Delft zal losbarsten.

Tijdens het avondeten pakken wij even onze rust, de eerstejaars zijn onder de hoede bij de mentoren en wij steken even de koppen bij elkaar. Het gaat goed, luidt de conclusie. Maar we weten dat het nog beter wordt en kijken elkaar grijnzend aan.

SteeOwee Commissie 2009

Wat hadden we een geluk met het weer. Regenplannen waren al gemaakt, poncho’s besteld en iedereen zag de bui al hangen.

Het is nu ongeveer anderhalve maand geleden dat de nieuwe

Gelukkig regende het in het weekend alleen zonnestralen. Det

eerstejaars Bouwkunde voor het eerst een stap zetten op de treden

traditionele fietstocht ging dit jaar naar Rotterdam waar de eerste

van de mooiste faculteit van de TU Delft. ‘Villa Bouwkunde’ wordt

aanraking met architectuur werd gemaakt door middel van een

voor minimaal de komende vijf jaar hun thuis en dat begint nu toch

vossenjacht langs enkele in het oog springende architectonische

wel echt bij ze door te dringen. Op 14 augustus jl. begon voor hen

hoogtepunten van de stad. Dit terwijl het hoogtepunt van de

het grote avontuur dat studeren heet. Met nog enigszins angstige

SteeOwee nog moest komen. Terwijl iedereen hard op zoek was naar

gezichten stonden 300 aankomend eerstejaars te popelen om te

vossen als ‘de Golfer’ (die met een grasmat van twee bij vier meter in

beginnen aan het eerstejaarsweekend van Bouwkunde, de SteeOwee.

de koopgoot stond) of ‘de piraten’ (die in een bootje dreven in een

Ieder jaar weer maakt een groep actieve Stylosleden zich op om van

binnenhaven naast de Westermeijer), waren wij namelijk bezig met

dit weekend een onvergetelijke tijd te maken. Zo ook dus dit jaar. Met

het opbouwen van het feest in de Zuidserre van de faculteit.

als thema ‘BKdent’ (want Bouwkunde studeren doe je namelijk in stijl en met klasse) werd de toon al snel gezet. Het moest een weekend

Om negen uur barst het feest in stilte los. Vierhonderd koptelefoons

worden vol decadentie en design dat aansloot bij de uitstraling van

zorgen ervoor dat de eerstejaars, mentoren en organisatie zonder

onze nieuwe faculteit.

geluidsoverlast kunnen genieten van hun favoriete meezingers op kanaal één of los kunnen gaan op de beats van de aanwezige dj’s op

En daar staan we dan, voor 300 jongens en meisjes die allemaal

kanaal twee. Wat een feest!

verwachtingsvol hun ogen op ons gericht houden. Wij zijn degenen die ze moeten gaan vertellen wat ze moeten gaan doen, bij enkele

De zon blijft ook tijdens de sportdag een actieve deelnemer. Wij

valt het woord ‘middelbare school’ zelfs nog van de gezichten te

genieten nog even van het weer en kijken om ons heen om te zien

lezen. Maar dit zal na het weekend wel anders zijn. Wij weten wat

dat iedereen hetzelfde doet. Niemand houdt zich aan het opgestelde

er gaat gebeuren, zij nog niet. Bouwkundeliederen worden ingezet

spelschema, maar op zo’n moment geeft dat ook niet meer. De eerste

door het nieuwe Stylosbestuur en de SteeOweeCommissie springt

kennismaking is gemaakt en de eerste vriendschappen zijn gesloten.

ze bij, er wordt raar gekeken en bepaalde blikken van de eerstejaars

De weg er naartoe ging niet altijd over rozen. het heeft ons een deel

spreken boekdelen. Dit hadden ze niet verwacht. Ze hebben echter al

van ons leven gekost, maar het was het waard. We kijken er zeker met

gauw door dat ze allemaal in hetzelfde schuitje zitten, schaamte wordt

een voldaan gevoel op terug. We weten dat we een groot beroep

opzij gezet en wij weten dat het wel goed komt maandagochtend

hebben gedaan op de mentale en fysieke gesteldheid van de nieuwe

als ze daadwerkelijk moeten laten horen wie ze zijn en waar ze voor

eerstejaars, en niet te vergeten die van onszelf. Maar trots zijn we

staan.

zeker. Laat het nog één keer horen... ‘Bouwkunde o Bouwkunde, de mooiste van het land’. // s t y l o s // d a r k // a l g e m e e n

5

In the pantheon// parodie, the second pantheon of our team we asked for entries for the 'win a piece of Bouwkunde' contest. During the Midzomernachtsfeest the winners received their 'Berlageweg rock' on stage. And the winning text pieces get published here.

piece of Bouwkunde winners the editroial team

Best over all

Yan Shi: A Beautiful Secret The shocking news reached me the second day after the calamitous earthquake occurred in my hometown in China. According to traditional saying, the year of 2008 is an unlucky year for people of my age. But I have never ever imagined it would be as that unlucky as the destroying of my loving hometown and my dreaming faculty.

However, I still decided to come. Upon arriving, the first thing was to see the building myself. She was there standing in the rain. The gloomy sky rendered an air of tragedy. But in the following months, I had heard a lot of jokes about the old building from friends, Chinese and Dutch, from other faculties. A PHD working on the 13th floor in EWI building told me they were sitting there sipping coffee, while watching the building being burnt, and counted:” Oh it is the 5th floor, now…”; another PHD in Applied Science said to me:” Hey, congratulations! It is the ugliest building in the campus!” However, whenever I asked a friend from Boukunde, I was told how he missed the old building! While recalling the memory, they would unconsciously face the direction of the old site, describing to me the real coffee in the Espresso bar, the large open space where they working together…. Every one of them looked so proud as they have ever studied there. As a master student of the year 2008/2010, the building at Julianalaan would accompany me for the entire two years. Therefore the old building stays a beautiful secret to me. I could ask about it, google it, see it on pictures but I could never ever experience it. Well, to me, the pity serves more as an imaginary field than something really depressing. I always like hearing different stories about the old BK, which makes me feel we are more connected.

The old Bk, it is a mutual memory shared by all BK friends.

Funniest of all

Peter Rosmulder: Opdat we niet vergeten Het mag dan dertien maanden geleden zijn dat bouwkunde afbrandde, persoonlijk word ik een beetje moe van alle aandacht voor het oude gebouw. Op dertien mei van dit jaar was ik op excursie en heb ik er niet bij stil gestaan wat er twaalf maanden terug gebeurde. Zes maanden daarvoor, een half jaar na de brand, was ik gewoon aan het werk in de tijdelijke bibliotheek. Life goes on, zeker op bouwkunde. Natuurlijk heb ik wel eens teruggedacht aan het oude gebouw. Hoe je altijd drie kwartier voor de liften stond te wachten, of helemaal naar de andere kant van het gebouw moest om ‘even’ iets te printen. Ook denk ik soms aan het telefoontje dat ik die ochtend kreeg: “bouwkunde staat in de fik, 8e t/m de 12e verdieping.” Dan vraag ik me af of het toeval was, dat ik die ochtend niet op de 10e zat omdat ik besloten had een ontwerples over te slaan. Als ik nu stil sta bij de gebeurtenis en de gevolgen daarvan, dan mis ik maar een ding: de tenten. Het bollen van het tentzeil als de wind aantrok, het tikken van de regen. De serene rust als de airco’s een pauze namen en de hittegolf die daarop volgde. Een ontwerples aan de campingtafels van de bouwpub, die afgesloten werd met een drankje in de zon. De spontane initiatieven; de een ging wat papier uit de printer van de buren halen, de ander zorgde voor een stekkerdoos. En dat alles terwijl je op de achtergrond het gruis van de gevelplaten naar beneden hoorde komen onder de druk van de sloopkogel.

Daar zouden ze eens bij stil moeten staan: het is alweer een half jaar geleden dat de tenten werden afgebroken. Moeten we daar niet eens een ‘open story contest’ aan wijden?

Best writing style

Pieter Eisma Toen in februari het toestel van Turkish Airlines bij Schiphol neerstortte, werd dat als eerste bekend via Twitter. Ook de gebeurtenissen na de verkiezingen in Iran konden via Twitter en Youtube naar buiten worden gebracht.

Hoewel de brand van Bouwkunde niet te vergelijken is met zulke rampen, ben ik daardoor wel in aanraking gekomen met journalisten die “nieuwe” media gebruiken voor hun berichtgeving. Een dag na de brand kreeg ik namelijk een mailtje via Hyves. Het was van een journaliste van de Leeuwarder Courant, de regionale krant van Friesland, waar ik ben opgegroeid. Zij was op zoek naar mensen die een persoonlijk verhaal over de brand hadden. Door te zoeken op mensen in Delft die in Leeuwarden op school hadden gezeten, was ze onder andere bij mij gekomen. Ze wilde weten of ik de brand van dichtbij had meegemaakt en of ik nog spullen was kwijtgeraakt. Door verschillende mensen te interviewen zou ze dan een verhaal schrijven over “Friezen en de brand”.

Nadat ik had geantwoord, werd ik een dag later gebeld en werd het interview gehouden. Jazeker, ik had de brand van dichtbij meegemaakt. Ik zat al met mijn groep te werken op Bouwkunde, boven de bibliotheek. Eerst was het plan om op de 11e verdieping te werken, maar de liften deden het toen al niet meer door de lekkage. Toen het brandalarm ging, heb ik mijn spullen gepakt en ben naar buiten gegaan, zodat ik gelukkig niets kwijt ben geraakt. Wel heb ik nog een paar dagen op mijn fiets moeten wachten, die stond vlak bij het gebouw. Het artikel heb ik nog wel ergens in de kast liggen. Maar in het kader van de nieuwe media is het ook te lezen in het digitale archief van de Leeuwarder Courant. Google maar op “Nooit meer in geliefd studiegebouw”.

Green balance We devided the experience of the Architecture building in two categories: Problems: Waste of paper, model material, prints, restaurant Climate convenience in computer lab Sun shading in work areas Air quality Water and energy use No indoor green Ambiance Design structure Innovative interior Diversity of spaces Footprint size

From 15th to 19th of June in the central Aula, TU Delft, the conference SASBE2009 took place. On Wednesday 17th June 2009, Stylos was also present, with a workshop: Sustain BK City!

SASBE winners

By combining the two categories we noticed that the gain of green vegetation within the area of the buildings exterior, buildings envelope and the buildings interior would solve a lot of problems. It’s a fast and feasible solution for either climate control and energy use.

The vegetation could be closing a biological cycle within the use of the building. Biodegradable waste could be foot for the green plants and the plants could help the atmosphere to be more convenient in many expects. For example: sound absorbing plants for better acoustics. Plants that give better humidity to a space. Plants with big leaves that give protection to sunlight. Vegetable or fruit plants that supply us with food. Above all the indoor green vegetation would give a better working environment.

Marcello Soeleman

In this workshop, students were asked to design small interventions Sustainable Concepts

in about 7 hours to make the Faculty of Architecture, BK City, more sustainable. The results are presented here. The students also present their plans at the upcoming conference, Sustainablabla!?2009

Implementation

1e prijs: Green balance written by Marije van der Laag The building of the faculty of Architecture gives us space. Space created by a solid floor, a roof and walls. Space that we use to travel through, to communicate in, to learn and teach in, to eat and drink in, to leave our waste in, to relax and to study in, to live in.

Whether we do this in a good or bad way is partially constructed by the Rolf van der Leeuw, Charlotte Heesbeen, Marije van der Laag, Joris Hoogeboom r.vanderleeuw@gmail.com, C.heesbeen@student.tudelft.nl, marijevanderlaag@gmail.com, jorishoogeboom@gmail.com

experience of this space. The building has done it's job by providing us her space for us to live in. What can we, users, give the building back to make her space live? Maybe this question is quickly to be answered. To make her space live, we should live in this space.

Let's breath the air, let's climb the walls, let's consume the light, let's absorb the acoustics, let's adjust the temperature, let's grow energy, let's use the energy. What, besides we, human, can do all these activities? ….....Green!

Let 's take a look at the experience of the space in the building. We, users, divided the experience of the architecture building in two categories, problems and benefits.

Problems: • Waste of paper, prints, model material • Waste from the restaurant • Climate inconvenience in computer lab • Lack of sun shading in work areas • Air quality • Quantity of water and energy use • Lack of indoor green Benefits: • Ambiance • Design structure • Innovative interior • Diversity of spaces • Footprint size The problems are mainly taking place on a natural level, the biological

8

s t y l o s // d a r k // a l g e m e e n

cycle. The benefits are mainly taking place on a structural level, the technological cycle. By looking at the two categories we noticed that

Sustainablabla!? the biological cycle in the field of use is not continuous. There is no balance within the use. The technological cycle seems to be intact.

Stylos conferentie 2009 programma

The addition of green vegetation within the area of the building's exterior, the building's

Woensdag 30 september

envelope and the building's interior can solve the problems in the biological cycle and this

openingslezing van Andy van den Dobbelsteen en presentatie

way creating Green Balance.

van de SASBE workshop winnaars. Daarna kan je even tot rust

The addition is a fast and feasible adjustment to change the building's climate and energy

komen bij het filmtje 'the circle of blame'.

use. The green vegetation will be closing a biological cycle within the use of the building. The biodegradable waste from the restaurant can be food for the green vegetation. This vegetation can help the atmosphere to be more convenient for the users in many ways. The vegetation then

Donderdag 1 oktober (Berlagzezaal)

again provide food, like strawberries, mint, basil or tomatoes, for the restaurant.

More adjustments are made possible by the addition of green in the building. For example: • Sound absorbing plants for better acoustics.

• Green that gives a better humidity quality to space.

• Plants that clear the air from dust and fine particles.

• Plants with big leaves that give protection from sunlight and warmth.

Thema Water 9.00 Plenaire lezing van Mindert de Vries 9.45 Plenaire lezing van Koen Olthuis, Waterstudio 10.30 koffie- en theepauze Thema Materiaal 11.00 Plenaire lezing Michiel Haas 11.45 Plenaire lezing Bob Ursem 12.30 Lunch

• Vegetable or fruit plants that supply us with food.

• Plants that consume the biodegradable waste from the restaurant.

• Trees that provide leaves or twigs for model material or to make energy.

13.30 Parallelsessies Thema Water Berlagezaal 1: Toekomst van water in de stad Nico Tillie en on. Above all, the indoor green vegetation will create a better experience of the space and will Florian Boer therefor help us to study, work and live better.

Berlagezaal 2: Water en de gebouwde omgeving volgens de student Alexia Luising Afstudeerders plaatjes Sustainable building and sustainable learning pagina links boven: 1. green balance, beneden: 2. access to nature 15.30 koffie- en theepauze • An ivy that grows along the walls, for either acoustics reasons or to hang exhibition material

Sustainablabla Student Workshop BKcity as ‘open book’

ablabla Student Workshop BKcity as ‘open book’ deze pagina: 3.'open book': Raising the awareness among students of the benefits of a sustainable building by providing information about the measures like an ‘open book’.

GOALS Sustainable

building and sustainable learning

1. Reduce the energy, water and material use in the building by introducing basic sustainable measures.

Parallelsessies Thema Materiaal Berlagezaal 1: Duurzaam hergebruik van materialen Hans Köhne, Jos de Krieger Berlagezaal 2: Innovaties in duurzaam materiaalgebruik Pieter Lanser Huub van Laarhoven, Rinske Wessels

Vrijdag 2 oktober (Berlagzezaal) Thema Energie 9.00 Plenaire lezing van Baldiri T. Salcedo 9.45 Plenaire lezing Ernest Israëls

2. Raising the awareness of the bene�ts of a sustainable building by providing information about the measures like an ‘open book’.

10.30 koffie- en theepauze 11.00 Plenaire lezing Mark Notenboom & Jaap Dijkgraaf 11.45 Plenaire lezing Anke van Hal 12.30 Lunch 13.30 Parallelsessies Thema Energie Zaal F: Duurzaam Wonen voor starters van D.M.P van de Merwe, M.J.C. Blom

Sustainable Concepts Keep track of your energy-use

Sustainability spots with information; explore the building to find out more about sustain-

Better use of the roof; solar cells & rainwater collection and

Zaal F: 'Sustain the Campus' Niek Stukje en Anke van Hal 15.30 koffie- en theepauze 16.00 Slotdebat met Liesbeth van der Pol, Jo Coenen en Bas van de Griendt. Debatleider Kees Duijvestein

Stylos bestuur 116 is niet te missen. De afgelopen weken is de faculteit bouwkunde aan de TUDelft groen gekleurd. Wat is het verhaal achter deze ontwikkeling?

Stylos 116 Nina Verkerk namens het 116e bestuur Het is jullie vast niet ontgaan dat Stylos dit jaar groen kleurt! Na een

verenigingen en instanties binnen de faculteit, samen kunnen we

jaar brandweerwagenrood groeit Stylos als een jonge plant uit de

efficiënt werken en nog meer teweeg brengen. Het afgelopen jaar

as van de brand van vorig jaar. Het 115e bestuur heeft het grootste

is de band tussen Stylos en de bouwpub al sterker geworden, en we

deel van de erfenis van de brand verwerkt en ons een goede basis

zullen dit jaar nog meer gaan samenwerken.

voor vooruitgang gegeven. Met een mooie plek naast de ingang van het nieuwe gebouw, een wand vol flyers en posters en een groen

Ondanks onze mooie plek in dit gebouw, zijn er nog wel wat

geverfde muur is Stylos zichtbaarder dan ooit. Als het goed is hebben

erfenissen van de brand. Ons ledenbestand is tot op heden nog

jullie ons de afgelopen weken in onze groene pakken rond zien lopen

niet compleet, waardoor we een grote groep leden niet kunnen

door heel bouwkunde.

bereiken. Ontvang jij geen ledenmail of heb je het afgelopen jaar geen lidmaatschap betaald en wil je nog wel lid zijn van Stylos? Geef

Er zijn natuurlijk nog talloze uitdagingen om Stylos sterker te

ons dan je informatie door een mail aan info@stylos.nl te sturen. Een

maken. We willen dit jaar de activiteiten die Stylos organiseert

ander probleem blijft de verspreiding van de bachelorstudenten. Dit

nog zichtbaarder en meer toegankelijk maken voor de leden. Dit

semester werken studenten op de Drebbelweg, andere faculteiten of

jaar komen er minimaal zestien oude en nieuwe commissies die

zelfs in het buitenland vanwege een minor. Als je ons nu niet gezien

verschillende activiteiten voor alle Stylosleden zullen organiseren.

hebt de afgelopen tijd, maar je wilt toch meer weten kom dan gerust

De commissies zijn gevuld met jullie: enthousiaste leden die van

langs of bezoek onze site www.stylos.nl!

aanpakken weten en meer dan alleen studeren willen. Er zijn commissies die je kennis betreft bouwkunde kunnen verbreden,

Het 116e bestuur van Stylos gaat samen met jullie een heel mooi

zoals lezingen, excursies, reizen, workshops en de pantheon//.

jaar tegemoet. We hebben zoals eerder genoemd, weer interessante

Maar er zijn ook gezelligheidscommissies, zoals de BkBeats

lezingen, verbredende workshops en hilarische feesten voor jullie

commissie, Midzomernacht en de nieuwe LUDIC commissie, die de

in het verschiet. Daarnaast gaan we met het oog op onderwijs het

sfeer in bouwkunde hoog moeten houden. Dit jaar is er ook een

huidige studieleven op bouwkunde flink onder de loep nemen. De

OudBesturenCommissie die het oud-bestuursledenbestand van

Sustainablabla is net geweest en was nog een groter succes dan

Stylos weer compleet maakt en de oud-bestuursleden uitnodigt

verwacht. Op 14 oktober hebben we alweer een kersverse workshop

voor de borrel. Stylos staat altijd open voor nieuwe ideeën van

‘Street Art vs Architecture’ voor jullie. Binnenkort kunnen jullie je weer

studenten.

inschrijven voor nieuwe tijdschriftabonnementen bij de Bookshop. Er zullen weer interessante tijdschriften tegen flinke kortingen te koop

10

Daarnaast willen we dit jaar de samenwerking tussen Stylos

zijn en uitgegeven worden op Stylos. Kortom, genoeg te doen wat

en verschillende instanties nog meer versterken. Er zijn talloze

je niet mag missen. Tot ziens bij BG.Midden.110!

s t y l o s // d a r k // a l g e m e e n

De voorzitter is …

Simon Aiso Tiemersma Stylos is … top // Lime groen is … een

De secretaris is …

frisse, heldere, herkenbare, net-niet-

Nina Verkerk

irriterende, niet-appeltjesgroen-zijnde kleur // De allermooiste commissie

Stylos is … een gezellige vereniging

is … de leuke dingen commissie //

die veel bereikt // Lime groen is …

Bouwkunde is … mijn 3e en grappigste

de kleur die goed bij mijn haar past

studie // Het interessantste project

// De allermooiste commissie is …

is … het levensproject, met al haar tegenstellingen, rijk en arm,

de pantheon//, alles is mogelijk //

haat en liefde, zin en onzin en daarom het meest interessant en

Bouwkunde is … haat – liefde

onvoorspelbaar // De mooiste ruimte is … het universum // Mijn

Het interessantste project is … bk4000,

toekomst is … mijn heden van straks // Mijn levensmotto is … wie

druk maar heel leerzaam // De mooiste ruimte is … het commissiehok

geluk wil oogsten, moet humor zaaien.

// Mijn toekomst is … de ene dag anders dan de andere // Mijn levensmotto is … als het leven je citroenen geeft, maak er dan limonade van.

De Penningmeester én Commissaris Onderwijs is …

Peter Oosterbaan De Commissaris Onderwijs is …

Stylos is …verbreding en verdieping //

Josiena Simonian

Lime groen is … de kleur van frisheid en vernieuwing // De allermooiste

Stylos is … veelzijdig en gezellig // Lime

commissie is … de excursiecommissie

groen is … een perfecte combinatie

// Bouwkunde is … mijn passie // Het

in allerlei mixen // De allermooiste

interessantste project is … bouwkunde

commissie is … creatief, op reis en

// De mooiste ruimte is … De espressobar // Mijn toekomst is …

kritisch // Bouwkunde is … overal en

dynamisch // Mijn levensmotto is ….god is in the details.

altijd om ons heen // Het interessantste project is … studeren is combineren // De mooiste ruimte is … de Stylos Lounge // Mijn toekomst is … mysterieus, uitdagend en continu in beweging // Mijn levensmotto is … Altijd blijven lachen!

De Commissaris Public Relations is …

Michael Tjia Stylos is … een vereniging die openstaat

De Commissaris Evenementen is …

voor ideeën // Lime groen is … fris // De

Jimmy Verhoeven

allermooiste commissie is … multimedia en SteeOwee // Bouwkunde is … breed

Stylos is … veel! // Lime groen is …

// Het interessantste project is … ze

lekker opvallend // De allermooiste

zijn allemaal interessant! // De mooiste

commissie is … BkBeats // Bouwkunde

ruimte is … BG.Midden.110 // Mijn

is … druk, maar fantastisch // Het

toekomst is … nu // Mijn levensmotto is … Less is a bore.

interessantste project is … bsc 6 hybrid buildings // De mooiste ruimte is … de Bk Bibliotheek // Mijn toekomst is … zie ik dan wel weer // Mijn levensmotto is … Hakuna Matata.

s t y l o s // d a r k // a l g e m e e n

11

De grote reis van 2009 ging dit jaar naar Helsinki, Sint Petersburg, Tallinn en Riga. Van zondag 12 juli tot maandag 27 juli zijn we met 20 studenten en een docent op reis gegaan om onder andere te kijken naar de invloed van het communisme op de architectuur in deze steden.

grote reis 2009 Hens Zoet

Sint Petersburg Na een indrukwekkende treinreis (waar we uitvoerig gecontroleerd worden door de Russische douane) kwamen we aan in Rusland. Een tripje met de metro later (de diepste van de wereld!) kwamen we aan in het hostel.

Op de tweede dag in Sint Petersburg bezochten we de Petrus en Paulus vesting. Op deze vesting, gebouwd door Peter de Grote, ligt onder andere de kerk waar de Tsaren zijn begraven.

Op de dag dat we de faculteit Bouwkunde van de universiteit daar gingen bezoeken hebben we ons erg vaak verbaast. We waren al helemaal enthousiast geworden van Rusland en begonnen over een leuke minor te denken in Sint Petersburg, maar er werd flink roet in Helsinki

het eten gegooid. Zo'n vervallen onderwijsgebouw hebben velen

Na het inchecken in ons hostel in het Olympisch stadium konden

van ons nog nooit gezien. Het tegenovergestelde van een mooie

we de stad gaan verkennen. De eerste dagen waren goed voor

design faculteit! Geen verlichting op de gangen, liften kapot, geen

een rondleiding door de Finladia hal van Alvar Aalto en een

stopcontacten op ateliers en geen internet. Wat blijkt, ondanks de

bezoek aan de imposante Temppeliaukionkirkko (Rotskerk).

faciliteiten, is dat het onderwijs in opbouw veel op elkaar lijkt en de

Ook hebben we de opzet van het Kaivopuistopark bekeken en

resultaten (de belabberde detailleer kwaliteiten daargelaten) veel

was er gelegenheid tot bezoek van de designwijk van Helsinki.

op onze presentaties lijken. In Sint Petersburg hechten ze echter nog wel waarde aan de kwaliteit van het onderwijs en de studenten, wat resulteert in een strenge toelatingstest. ’s Avonds namen de Russische studentes ons mee het nachtleven van Sint Petersburg in.

Bij een bezoek aan een architectenbureau werd ons uitgelegd hoe het bouwproces in Rusland nou eigenlijk verloopt. We waren vooral verbaasd dat architecten eigenlijk niet zoveel bewegingsvrijheid hebben. Ze bouwen vooral wat het stadsbestuur mooi vindt en laten hun eigen smaak achterwege. Ook is het zeer gebruikelijk dat de aannemer of projectontwikkelaar zijn eigen plan trekt en het hele ontwerp omgooit zonder tussenspraak van de architect. We moesten eerlijk zijn tegen de architect toen hij ons vroeg wat we van zijn “moderne” winkelcentrum vonden. Erg slecht gedetailleerd en veel te veel verkeersruimte was het antwoord. Grappig genoeg was hij het wel met ons eens, maar bleek het te komen door de aannemers; hij was al lang blij dat zijn ontwerp toch redelijk goed tot uitvoering was gekomen. ’s Avonds hebben we het Mariinsky theater bezocht, waar een prachtige voorstelling van het Spaans nationaal ballet te zien was.

Op de themadag gingen we architectuur uit de Sovjet-tijd bekijken.

We begonnen in het Kirovsky District: een gebied bij een fabriek waar gezorgd werd voor behuizing van de arbeiders, evenals faciliteiten. Na dit gebied hebben we een stuk van de Moskovskiy

12

s t y l o s // d a r k // a l g e m e e n

Prospect afgelopen. De langste straat in Sint Petersburg, speciaal

Op de tweede dag stond Jugendstil deskundige Janis Krastins voor

ontworpen als nieuwe "centrum" van de stad. Dus voor iedereen

ons klaar om ons veel van de Jugendstil gebouwen van Riga te

makkelijk bereikbaar en met indrukwekkende gebouwen als

laten zien. Een prachtige en indrukwekkende rondleiding. ‘s Avonds

een nieuw stadhuis en fabrieken. Deze dag gaf velen toch wel

hebben we met de hele groep gegeten op het gezellige marktplein.

het beeld wat ze van Rusland hadden verwacht: strenge Sovjet architectuur. Een dag hadden we gereserveerd voor het bezoek

Tallinn

aan de Hermitage. Iedereen had voor zichzelf uitgezocht wat te

Na een busreis door het mooie landschap van Letland en Estland

gaan bekijken dus waren we elkaar snel kwijt in dit grote museum.

kwamen we aan in Tallinn. De middag hebben we gebruikt voor een

Naast de prachtige leefruimtes van de Tsaren hangt hier natuurlijk

rondleiding in het oude centrum.

ook enorm veel kunst. Genoeg om de hele dag mee zoet te zijn.

Op de themadag in Estland gingen we een Sovjet-spookstad

's Avonds gingen we naar het station voor ons vertrek naar Riga.

bekijken, namelijk het kustplaatsje Paldiskiy. In dit oorspronkelijke

Uitgezwaaid door de Russische studenten kwamen we terecht in een

vissersdorpje is in de Sovjet periode een grote marinestad ontstaan,

slechte trein. Een trein die je verwacht op de steppes van MongoliĂŤ

met behuizing voor de mariniers en grote loodsen voor het bouwen

en niet een verbinding tussen wereldstad en een EU hoofdstad.

van geheime onderzeeĂŤrs. Na de Sovjet periode is de stad echter geheel verlaten en dat is nu nog terug te zien. Helaas hebben

Riga

we niet enorme verlaten woonwijken gezien, wel wat kleinere

Hier hebben we onder andere het huis van de zwartkoppen, de oude

stukjes die volkomen overgroeid en vervreemd in de omgeving

vestingen en de dom met het grootste orgel ter wereld gezien. Wat

staan. 's Middags was het tijd voor vermaak in Tallinn. De meesten

vooral op viel in Riga was de positieve en vrolijke uitstraling na het

maakten de stadswandeling van de dag ervoor af en grepen de

grauwe Sint Petersburg.

kans om nog wat moderne architectuur in Tallinn te bekijken.

s t y l o s // d a r k // a l g e m e e n

13

Helsinki Op vrijdag 24 juli was het weer tijd om terug te keren naar de beginstad: Helsinki. Na een heerlijke bootreis van twee uurtjes kwamen we aan in de haven van Helsinki.

De themadag in Helsinki was een Alvar Aalto dag. We begonnen 's ochtends vroeg met een bezoek aan de vroegere studio en het woonhuis van Alvar Aalto. 's Middags hebben we de boot gepakt naar het eiland Suomenlinna, een oud forteiland voor de kust van Helsinki. Hier waren we getuige van een kleine voorstelling van Finse mariniers in opleiding – de marineschool staat op het eiland – en hebben we even op de rotsen genoten van het uitzicht op de stad.

Daarna hebben we een wandeling gemaakt door de forten.

We hadden ook in Helsinki een museumdag. Reden voor bezoek aan het Finse architectuurmuseum, het designmuseum en het indrukwekkende museum voor moderne kunst: het Kiasma van architect Steven Holl. ’s Avonds hebben we een orgelconcert bezocht in de witte kathedraal door orgelist Istvat Ban. Op de laatste dag hadden we een afspraak met een Fins architectenbureau, namelijk ALA architects. Dit jonge bureau heeft al verscheidene prijsvragen in Noorwegen en Finland gewonnen en het was erg leuk en leerzaam om te zien hoe het ontwerpen in Finland in de praktijk gaat.

Helaas was het hierna alweer tijd om terug te gaan naar Nederland, na een lunch op de esplanade en het kopen van de laatste souvenirs hebben we de tassen opgehaald in het hostel en de bus gepakt naar het vliegveld. De vliegreis verliep erg voorspoedig en bij de landing kwamen we door de regenwolken terug in het vertouwde Nederland.//

foto's van Peter Rosmulder, Hens Zoet, Veerle Hisken, Erik Burgmeijer pagina 12 Hermitage in Sint Petersburg met deelnemers van de reis, tekening door Martin Fiala van het centraal station in Helsinki pagina 13 Moskovsky prospect, Sint Petersburg pagina 14 van boven na beneden facade in Riga, Atelier van Alvar Aalto in Helsinki, Hermitage bij nacht in Sint Petersburg,

Met dank aan College van bestuurfonds TU Delft en EFL Stichting, en Universiteitsfonds Delft

club excursiee Jimmy Verhoeven

Na een succesvolle clubexcursie naar Amsterdam in 2008, bezochten 20 Stylos leden dit jaar de clubs in Rotterdam.

Betrouwbaar comfort in z’n mooiste vorm.

Clubs zijn een architectuursoort apart. Om deze architec tuur met eigen ogen te kunnen zien, organiseerde de excursie commissie op 18 september een excursie naar de clubs van Rotterdam.

Ondanks dat omstandigheden (denk aan trein, versperring, vertraging) de opkomst laag hielden, begonnen we om 3 uur aan een rondleiding door Club WATT op de West-Kruiskade. Gelanceerd als de eerste sustainable danceclub inclusief sustainable dancefloor!

Spijtig genoeg hebben weinigen die ooit kunnen bewonderen, hij is al een tijdje op wereldreis en het is de vraag of hij daadwerkelijk in de praktijk toegepast kan worden. In de centrale hal is duidelijk te zien dat het gebouw vroeger allemaal verschillende gebouwen waren: een oude bioscoop, woonhuizen en een chinees restaurant. Alle onderdelen zijn vertegenwoordigd en er is geen poging gedaan om deze te verstoppen.

Doordat het oude stucwerk verwijderd is krijgt de straat

Voor plafondisolatie zijn Heraklith Kombi-isolatieplaten de perfecte oplossing. Ze bieden een uitstekende thermische isolatie en geluidsabsorptie. De handzame platen zijn bovendien snel en makkelijk te verwerken. U kunt kiezen uit drie isolatie-uitvoeringen in vier structuren: superfine, fine, plain en micro. Prachtig in RAL-kleuren te spuiten. Heraklith Kombi-isolatieplaten: optimaal comfort en een feest voor oog en oor.

Kombiplaat met EPS Onze Kombiplaat met EPS heeft een hoge isolatie waarde gecombineerd met een licht gewicht, te monteren met mechanische bevestiging en onze gegarandeerde verlijmingmethode. Eenvoudige verwerking, uniek geschikt voor vochtigere ruimtes met hoge esthetische waarde gecombineerd met geluid absorberende eigenschappen maakt dit product tot de meest toegepaste constructie voor parkeergarages.

een erg stads karakter, en in de muur zijn zelfs stukken van oude leidingen te zien. Erg mooi!

Na Club WATT sloot de rest van de groep aan, waardoor we met een volle bezetting konden vertrekken richting WORM, experimenteel podium/productiehuis voor beeld en geluid. WORM is gevestigd in oud pakhuis dat onderhanden is genomen door 2012 Architecten. Alles in het gebouw is gemaakt van hergebruikte materialen en hangt of staat los in het gebouw. Inclusief een bar van sloophout en een douche van een melkbus!

Het oppervlak is niet alleen esthetisch maar tevens stootvast en eenvoudig te onderhouden en in later stadium eenvoudig overschilderbaar. Tevens is EPS volledig recyclebaar en van brandvertragende kwaliteit.

Kombiplaat met Steenwol Onze Kombiplaat met steenwol als isolatiemateriaal heeft een zeer hoge brandwerendheid en beschikt over nog betere akoestische eigenschappen.

De Kombiplaat met steenwol is mechanisch te bevestigen.

Kombiplaat met Resol Indien de hoogte beperkt is, is onze Kombiplaat met Resol de beste oplossing. De eigenschappen zijn wederom indentiek als de andere Kombiplaten met als specifiek voordeel de beperkte hoogte in combinatie met hoge thermische waarden.

Als laatst stond op het programma een bezoek aan hotel restaurant Stroom van Robert Winkel, Mei Architecten.

Robert kwam ons persoonlijk een rondleiding geven, door de kamers die bijzonder waren ingericht. Alle kamers hadden een prominente badkamer en een indrukwekkende multimedia installatie ingebouwd. Als kers op de taart nam de architect ons ook mee naar zijn

Al onze Kombiplaten zijn al jaren toegepast in Parkeergarages, balkon- of geveloverkragingen, bordessen, entrees kortom toepassingen waarbij esthetisch plafond afwerking met hoge eisen van toepassing zijn. Eisen op thermisch, akoestisch, esthetisch, hoge relatieve luchtvochtigheid, brandwerendheid, duurzaam gebied en eenvoudig te verwerken en te onderhouden.

eigen appartement om de hoek: een appartement op de bovenste verdieping van de Schiecentrale.

Dit architecturale hoogtepunt sloten we af met een diner in de Stroom en een avondje stappen in Rotterdam.

Heraklith Nederland B.V., Centuurbaan 150, 1403 AJ Bussum, Postbus 142, 1400 AC Bussum Telefoon: 035 693 60 96, Fax: 035 691 68 64, E-mail: info@heraklith.nl www.heraklith.nl

recommended reading In the praise of shadow Junichiro Tanizaki Leete'S Island Books (December 1, 1977), 56 pages About// Tanizaki created a personal reflection of traditional Japanese aesthetics in contrast with change. Written in 1933 in the Japanese language and translated into English in 1977 Tanizaki envisions the future and discusses the influence of technology in respect of Eastern and Western customs and the effects of Westernization.

Tanizaki's controversial argumentation is ranging between convincing and absurd. Comparisons of light with darkness are used to contrast Western and Asian cultures. The West, in its striving for progress, is presented as continuously searching for light and clarity, the subtle and subdued forms of oriental art and literature as an appreciation of shadow and subtlety. Tanizaki also considers the layered tones of kinds of shadow and its power to reflect low sheen materials. The text covers topics as diverse as architecture and its fittings, crafts, finishes, jade, food, cosmetics and wabi-sabi (the art of impermanence). From// page 26 “It has been said of the Japanese food that it is a cuisine to be looked at rather than eaten. I would go further and say that it is to be meditated upon, a kind of silent music evoked by the combination of lacquerware and light of a candle flickering in the dark. // page 32 “A Japanese room might be likened to an ink-wash painting, the paper-paneled shoji being expanse where the ink is thinnest, and the alcove where it is darkest.”by // Junichiro Tanizaki was an eminent Japanese novelist who wrote numerous books, including ‘The Makioka Sisters’ and ‘Naomi: A Novel’

The Constant: Dialogues on Architecture in Black and White Eduardo Catalano Cambridge Architectural Press (March 20, 2000), 256 pages

About//’The Constant’ shows a dialogue between an architect and a mathematician, presenting examples of architectural system-forms that originate in various scientific fields as well as mathematical abstractions that are translated into three dimensional diagrams. By bridging the gap of art, science and technology via the Science of Systems, Catalano simplifies architecture into a universal concept: Generic Architecture. From// page 1 The call “Often have I thought that my work even as abstract as it is, becomes more concrete through my contact with Durek.” // page 8 The first day “The origin and perception of structure and space are as inseparable as fire and its light. That relationship is the constant of architecture.” by // Eduardo Catalano was born in Buenos Aires, Argentina and studied architecture and taught later at the Architectural Association and at the School of Design in Raleigh, University of North Carolina. He published several books including ‘Structure and Geometry’.

More to read...

“Why do Architects wear black?” by Codula Rau (Nov 21, 2008) “White Papers, Black Marks: Architecture, Race, Culture” by Lesley Naa Norle Lokko (Nov 1, 2000) “The Crisis of the African-American Architect: Conflicting Cultures of Architecture and (Black) Power” by Melvin Mitchell (Nov 19, 2002) “Polyphilo or The Dark Forest Revisited: An Erotic Epiphany of Architecture” by Alberto Perez-Gomez (Mar 29, 1994)

16

recommended reading

thema //

dark Darkness (also called lightlessness) is the absence of light. Scientifically it is only possible to have a reduced amount of light. The emotional response to an absence of light has inspired metaphor in literature, symbolism in art, and emphasis.

Scientific A dark object reflects fewer visible photons than other objects, and therefore appears dim in comparison. For example, matte black paint does not reflect visible light and appears dark.

A dark area has limited light sources. Exposure to alternating light and darkness (night and day) has caused several evolutionary adaptations to darkness. When a vertebrate, like a human, enters a dark area, its iris dilates, allowing more light to enter the eye and improving night vision.

Poetic As a poetic term, darkness can also mean the presence of shadows, evil, or depression. Darkness can have a strong psychological impact. It can cause depression in people with seasonal affective disorder, fear in nyctophobics, comfort in lygophilics, or attraction as in gothic fashion.

These emotions are used to add power to literary imagery.

Artistic Caravaggio's The Calling of St Matthew uses darkness for its chiaroscuro effects. Artistically, darkness can also be used to emphasize or contrast with light. See chiaroscuro for a discussion of the uses of such contrasts in visual media.

Een zwarte koltrui, een zwarte broek met als accessoire een rond, zwart brilletje. Waarom is de 'Harry Potter'-dracht’ zo’n typische outfit voor een architect? En waarom zwart?

why do architects wear black?

Nina Verkerk

Het zwarte gewaad schijnt de typische architectenoutfit te zijn, maar

ontkennen het feit dat ze regelmatig zwart dragen, waarom zouden

is dit wel een typische klederdracht voor een architect? Of is er slechts

zij meer zwart dragen dan andere mensen? Met dit antwoord willen zij

een kleine groep die deze kleding draagt? Zijn het de grote en bekende

waarschijnlijk voorkomen in een hokje geplaatst te worden. Ze willen

architecten die deze kleding dragen of dragen studenten aan onze

zichzelf loskoppelen van de massa en opvallen.

eigen faculteit ook zwart? Zijn architecten misschien hele sombere mensen? Wat zijn dit voor vooroordelen over architecten? Waarom

Peter Eisenman: ‘I don’t wear black.’

zouden architecten zwart dragen?

Rem Koolhaas: ‘I never wear black!’

Wat ze uitstralen De eerste associatie van zwart is droefheid en dood, als bij een

Het dragen van zwart kan juist ook gebruikt worden om niet in een

begrafenis. Maar zwart wordt ook geassocieerd met illegaliteit als bij

hokje geplaatst te worden. Draagt een ontwerper een duidelijke

de zwarte markt of bij zwartwerken. Bij geloofsovertuigingen wordt

stijl waarmee hij zijn eigen standpunten stiekem toont, kan de

ook zwart gedragen, zoals de priesters en de kloosterlingen. Willen

opdrachtgever door de uitstraling van de kleding beïnvloed worden

architecten zichzelf hiermee identificeren? Want daar wordt vaak bij

op zijn architectenkeuze.

het vak architectuur over nagedacht. De ontwerpers brainstormen over concepten, verbanden tussen aspecten en identificatie. Dus juist deze groep mensen moet zich bewust zijn van zijn uitstraling.

Wellicht moet er dieper gekeken worden, niet alleen naar de groepen

Andreas Schulz: ‘I think, because they don’t want to be put in a box, “they” don’t want to define, neutralise, themselves …’

mensen die tevens zwart dragen, maar ook naar wat déze mensen willen uitstralen. Bij begrafenissen wil men haar verdriet maar ook respect tegenover de overledene uitstralen. Priesters hebben gezag in hun gemeenschap en kloosterlingen tonen hun respect tegenover God. Een zwart pak op een gala straalt klasse, netheid en gezag uit. De diepe kleur zwart straalt duidelijk een zekere soberheid en elegantie

Amandus Sattler: ‘Black the coolest colour for architects!? With black clothing, the architect avoids any kind of definition – or would you have your house built by an architect with a yellow-dotted tie.’

uit. Dan is het opeens niet meer zo vreemd dat architecten zichzelf hiermee wilt identificeren. De architect vindt zichzelf geniaal, briljant

Natuurlijk lijkt niet iedere architect een serieus antwoord te geven. Maar

en stijlvol. Wanneer de architect zwarte sobere kledij draagt, zal deze

na enkele momenten van overdenking kunnen juist deze antwoorden

hiermee willen verwijzen naar zijn genialiteit en stijl.

als inspiratievol en diepzinnig gezien worden. Architectuur wordt de studenten geleerd als wetenschappelijk vak, maar lijkt regelmatig op

Een grote naam is natuurlijk Le Corbusier. Hij heeft een enorme invloed

een kunstzinnig vak. Voel met de uitspraken van de architecten mee

gehad op het denken over architectuur en het zou dan ook zeker niet

en begrijp wat er bedoeld wordt.

vreemd zijn, als nieuwe generaties (aankomende) architecten op Le Corbusier zouden willen lijken door hem als groot voorbeeld te nemen.

Hani Rashid: ‘To disappear into space.’

De ronde, zwarte bril die altijd op zijn neus heeft gestaan, zou dan ook zeker hierdoor als typisch architect kunnen overkomen.

Wolf D. Prix: ‘Because they fear for their future.’

Wat ze vinden

18

Meer mensen vragen zich af waarom de architect zwarte kleding

Andere antwoorden lijken een grap te zijn, maar raken tevens een punt

draagt. Cordula Rau, tevens architect, heeft een boek gemaakt waarin

van waarheid. Als architect ben je dagen achtereen aan het ontwerpen.

ze verschillende architecten dezelfde vraag liet beantwoorden:

In tijden van stress en deadlines kan het zeker voorkomen dat er twintig

‘why do architects wear black?’. De antwoorden van de architecten

uur op een dag gewerkt moet worden. Door de overuren wordt er nog

verschillen in extreme mate. Sommige architecten zijn sarcastisch en

wat geld verdiend, maar een vetpot is het niet. Heb je op een moment

stylos // dark // algemeen

als deze behoefte aan het nutteloze dilemma van kleding? Of pak je

kleding. Ook de rest van de bachelorstudenten gaat grotendeels

het liefste kleding die lekker zit en waarvan je zeker bent dat je er goed

gehuld in spijkerbroek met shirt, vest of nonchalante trui. Er is bij de

in uitziet? Onder stressomstandigheden werkt zwart.

bachelorstudenten in ieder geval nog geen elegantie en soberheid te vinden in kledingstijl. De masterstudenten zijn natuurlijk verdeeld in

Arno Lederer: ‘Because architects have little money + black goes with everything and be slightly dirty + still looks elegant.’

verschillende afdelingen. De afdeling architectuur is de juiste plek om aankomend architect te onderzoeken. Maar ook hier valt het gehalte zwarte gewaden reuze mee. Op een groepje uitwisselingsstudenten na loopt het grootste deel ook hier in gekleurde kledij.

Franziska Ullmann: ‘If you wear only black clothes, you can stop thinking about it, as they always go together. It stopped doing it, though, because I couldn’t distinguish what was in my closet and I prefer dark blue.’

Hoe kan het dat de studenten op de TU Delft zo kleurrijk zijn? Kijk nu eens om je heen als je de nieuwe faculteit van bouwkunde bereikt en je tocht naar je studieplek gaat. Zie je hier ook maar enig zwart en somberheid? Het begint al met de gekleurde ramen van de buitenzijde. De vloerbedekking van de verdiepingen zijn rood of paars of iets ertussenin. De rode trap is een centraal punt waar mensen elkaar ontmoeten. En alle stoelen en loungeplekken? Ook

Een andere groep architecten geeft een serieus antwoord waarom

hier ontbreekt geen kleur. Behalve de zwarte kamer in het ketelhuis

er waarschijnlijk onder de ontwerpers meer zwart gedragen wordt.

en enkele overlegplekken waar de stoelen afgebrand lijken, is er

Argumenten als identificatie en klassiekheid worden hier genoemd.

geen depressiviteit te ontdekken. De faculteit Bouwkunde aan de TU

Identificatie is voor ontwerpers erg belangrijk omdat hier regelmatig

Delft gaat volledig gehuld in kleur. Misschien dat de studenten zich

volledige concepten op gebaseerd worden.

onbewust hier iets van aantrekken.

Meinhard von Gerkan: ‘Black is timeless, like architecture should be.

Het vooroordeel ontkracht Vooroordelen komen voort uit een kleine groep mensen die typerend voor een grote groep lijken te zijn. Een opvallende eigenschap van

Kees Christiaanse: Probably because they are do-gooders and moralists, or maybe just because they think of it as pure.’

iemand, die zowel positief of negatief kan zijn, kan een stempel drukken op een ander. Of het feit dat men denkt dat architecten over het algemeen gehuld gaan in een zwarte koltrui met een grote bril met zwart montuur op hun neus, nu positief of negatief is, is een eigen

Christoph Mäckler: ‘Because they think they have to isolate themselves from the middle-class society they come from in order to become real “artist”.’

keuze. Er zijn in ieder geval genoeg redenen te bedenken waarom een architect zwart zou kunnen dragen. Architect zijn kan een behoorlijke druk geven. Er gaan redelijk wat uurtjes ontwerpen van de normale uren slaap af, waardoor de neutraliteit van zwart uitkomst kan bieden.

De neutraliteit van zwart kan tevens meewerken de opdrachtgever

Op de TU Delft

niet af te leiden van het geniale ontwerp wat het architectenteam

Als architecten over het algemeen zwart dragen, hoe zit het dan met

bedacht heeft. De neutrale soberheid, klassiekheid en elegantie van

de aankomend architecten die op onze faculteit rondlopen? Om deze

zwart past perfect bij het concept architect. En zeg nu zelf, als jij voor

vraag te kunnen beantwoorden moest er een kijkje genomen worden

een nette en representatieve uitstraling gaat, kies je toch ook niet voor

op de verschillende afdelingen van Bouwkunde. Helaas was het

een ratjetoe aan kleur en materiaal?//

resultaat minder dan verwacht. De eerstejaarsstudenten die de hele

Bronnen: ‘Why do architects wear black?’ Cordula Rau (E.d.) http://blog.miragestudio7.com/tag/architects-outfit/

bovenverdieping bewonen trekken zich niets aan van dit vooroordeel.

Hoezo, moet er zwart gedragen worden? De verse studenten die pas vier weken in de bouwkunde wereld zitten dragen ‘gewone’

stylos // dark // algemeen

19

Manhattan, the glamorous and financial heart of New York City, hides a place that it rather does not want to be associated with, yet is inevitably present in almost every metropolis.

Caution is advised and do not expect to find the Jet Set out here…

dark resort Xin Dogterom

Welcome to Manhattan’s dark secret between 72nd and 125th Street,

The documentary “Dark Days” by Marc Singer shows exactly the daily

better known as the Freedom Tunnel. Named after graffiti artist

survival under rough circumstances. With a simple 16mm camera he

Christian “Freedom” Pape – who started tagging trains and subways

captured the lives and stories of the people, in the two years that

with the word ‘freedom’ in 1974 – this train tunnel is a four kilometers

he spent living among them. Singer befriended many inhabitants,

long playground for artists who can express their critics in graffiti or

who not only appeared in the film but were actually the film crew.

painted artworks. Some of Christian Pape’s most important artworks

The result is a black and white film revealing a gloomy world of a

done in the 1980s are displayed here, including his “self-portrait”

close-knit community.

(depicting himself with a spray can as a head) and his own versions

As he became part of the underground life, Singer learned about the

of the Venus of Milo and the David of Michelangelo.

residents’ perception of ‘the outside’. By living down there, they have

Located underneath Riverside Park, the dark tunnel is only provided

become alienated from the ‘real world’ as they consider it merely

with daylight seeping through grates from the sidewalks above. This

as a place to obtain an income. In an effort to make money, they

magic lighting, together with the desolated character, offer an ideal

stroll around collecting items for selling purposes. Singer discovers

place to work freely and undisturbed by local authorities.

that “one of the other sad parts about being homeless is that it's

In fact, it is perfect for all kinds of activities that can not stand

fucking boring as hell, you don't have the freedom to do anything

daylight. The tunnel especially attracts homeless, desperately in

else apart from survive. And surviving is very basic: food, shelter

need of a safe haven.

and hygiene.”

Supplied with electricity tapped illegally from the streetlight network and water from the underground pipelines of the city, they were self-sufficient with amenities as cooking plates, television and even pets (rats excluded).

When after several decades of neglect, Amtrak started to clear the tunnels in order to re-use the tracks, the inhabitants were forced to move out from their settlements. Singer dedicated himself, with help from photographer Margaret Morton and the Coalition for the When the train tunnel was completed in 1930 under supervision of

Homeless, to arrange decent housing for the evicted. They succeeded

Robert Moses, it was only used for a short period of time, despite

to provide single-person apartments, where the former tunnel

the long-term intentions of the city government. As a result the

residents could start a new life. Eventually, the film was widely praised

tunnel was left empty and unused, until the homeless gave it a new

and received several awards after its release in 2000.

destination. Over hundreds of people started to accumulate there, leading to the emergence of a whole community. With all kinds of improvised housing, people settled alongside the abandoned train tracks or in niches high above the tracks, which required a dangerous climb. Some of the first settlers were able to occupy sheds that were used by the railroad staff. Supplied with electricity tapped illegally from the streetlight network and water from the underground pipelines of the city, they were self-sufficient with amenities as cooking plates, television and even pets (rats excluded). It is a reality that contradicts the common assumptions of the homeless life.

20

stylos // dark // algemeen

Although the story of Dark Days ended here, the Freedom Tunnel

Tips from a homeless

continued to exist as a refuge for homeless, to a lesser extent

•

Carry a light at all times

however. Many of them even prefer sleeping in the tunnel over

•

Anything you need can be found in the garbage

shelters, because they consider them as unsafe and like a prison.

•

Always have more than one place to stay

Nowadays, it is quite popular among and ‘urban explorers’ to visit

•

Check out housing on rainy days, since it is good way to

this dodgy place and its notable artworks. New artworks are still

immediately discover the water leaks

being created, but out of respect for legendary artists, the 'classic

More to read

pieces' are left untouched. Amongst others are reinterpretations of

•

Goya’s Third of May and Dali’s surrealistic watches. In memory to the history of the tunnel, Christian Pape has created a mural painting

Jennifer Toth (Oct 1, 1995) •

in dedication to the evicted homeless by parodying the Coca-Cola advertisement “There’s no way like the American way”.//

"The Mole People: Life in the Tunnels Beneath New York City" by "The Tunnel: The Underground Homeless of New York City" by Margaret Morton (Nov 29, 1995)

•

"Pitch Black: Don’t Be Skerd" by Youme Landown (Oct 1, 2008)

black list of cities Xin Dogterom

The pantheon// wants to warn you about the worst cities in the

1. Baghdad - Iraq

world. This black list is assembled by assessing the cities on the criteria danger, pollution and worst standards of living. It is not

2. Brazzaville - Republic of Congo

based on a thorough research, but we still strongly suggest you to avoid any of these ten places.

3. Baku - Azerbaijan 4. Mogadishu - Somalia

from left to right: Baghdad - Mogadishu - Brazzaville - Baku

5. Chernobyl - Ukraine 6. Banqui - Central African Republic 7. Lin Fen - China 8. Norilsk - Russia 9. Pointe Noire - Republic Congo 10. Bogotá - Columbia

stylos // dark // algemeen

21

Donkere ramen met flikkerende lichtjes. Steegjes die leiden naar een vervallen gebouw.

Wat voor duistere verhalen zouden er schuil gaan achter deze gebouwen...?

enge gebouwen Liselotte van der A

22

stylos // dark // algemeen

stylos // dark // algemeen

23

Het gebouw is niet donker maar zwart, pikzwart. Als een 'blackboard' dat smacht naar een veegje bordkrijt.

Tussen afdruk en glad beton Tomas Dirrix

Het binnenstappen in een bibliotheek geeft mij altijd een gevoel alsof ik in een oude Chesterfield fauteuil ga zitten. Een ietwat muffige geur stijgt op, alles is zwaar en je voelt je opeens heel erg klein. Maar het lijkt vooral alsof iemand de dimstand van de lampen ietwat heeft verhoogt. De Universiteitsbibliotheek van Wiel Arets lijkt deze aspecten overhoop te gooien.

Bij het openen van de deuren slaat ruimtelijkheid me om oren, zonder een enkel boek in de nabijheid van waaruit een muffe geur zou kunnen opstijgen. De duizenden kilo’s papier die in het gebouw opgeslagen liggen, zijn wel overal voelbaar, maar tegelijkertijd lijken deze allemaal te zweven. Je voelt je niet klein maar nietig, als een hoopje mens op een gigantische betonnen vloer. Het gebouw is niet donker maar zwart, pikzwart.

In 1986 k reeg OMA/Rem Koolhaas de opdracht om een stedenbouwkundig ontwerp te maken de Universiteitscampus in Utrecht, dat in verschillende fases uitgevoerd is. Het plan bestaat uit bebouwing langs beide kanten van de groene Heidelberglaan en bevat gebouwen van vooraanstaande architecten. De opdracht voor Wiel Arets was tweedelig; het ontwerpen van een bibliotheek en een

De bibliotheek van Wiel Arets ligt als een zwarte doos midden op

parkeergarage voor 450 auto’s. Deze onderverdeling in het programma

de Uithof. De rechthoekige vorm van het gebouw verraadt niets van

is uitgevoerd in twee losstaande volumes gescheiden door een tuin,

het spectaculaire ‘Piranesische’ interieur van het gebouw. Als een

ontworpen door het bureau West8.

monoliet waarin alle kennis veilig is opgeslagen, zoals een ‘Black Box’ van een vliegtuig waarin alle informatie van de vlucht en elke beweging wordt opgeslagen. Iedere fout wordt geregistreerd zodat een situatie kan worden gereconstrueerd na een vliegramp. Zoals een boek kennis achterlaat, zodat wij nieuwe wetenschappelijke verhalen kunnen scheppen. De gebruiker moet kleur geven aan het gebouw met enorme collectie boeken als gereedschap, als een blackboard dat smacht naar een veegje bordkrijt.

De gevelbekleding van het gebouw bestaat uit twee materialen: glas en beton. Beide zijn uitgevoerd in elementen van dezelfde afmeting, een gevelstramien van 1400mm en een hoogte van 3424mm. De opvallendste eigenschap is het plantenmotief op de glazen façade en ook voor een groot deel op de betonnen panelen. De connectie van het plantenmotief met de groene boulevard, die voor de bibliotheek langs loopt, kan gemakkelijk gemaakt worden. Maar deze keuze heeft voornamelijk een technisch doel, namelijk dat het invallend zonlicht weert. Interessanter is echter het tektonische karakter van deze toevoeging. De foto van de fotograaf Kim Zwarts verbeeldt een fragment van wilgentakken. Het geeft een suggestie van een gebouw, bekleed met takken en bladeren.

24

stylos // dark // algemeen

De print lijkt hiermee te refereren naar de Caribische Hut zoals Gottfried

expressie te geven als het atrium en de overige vrije ruimtelijkheid

Semper deze gezien heeft op de ‘Great Exibition’ in 1851 en een

van het gebouw.

belangrijke rol speelt in zijn verhandeling over architectuur en haar

In het interieur van de bibliotheek vormen de vloervelden, de

tektoniek. Frank Lloyd Wright was iemand die Semper’s theorie over

draagconstructie en de scheidende wanden een spectaculair

‘Bekleidung’ een architectonisch gezicht gaf, zonder hier wellicht zelf

schouwspel met elkaar. De duizenden kilo’s papier en miljoenen

weet van te hebben. In zijn conceptie over het ‘textile block’ bepleitte

letters die rusten op de zwevende vloervelden, geven het interieur

hij de tektoniek van het van motieven voorziene betonnen blok, dat

een magische zwaarte. Door Aaron Betsky ook wel als ‘dark clouds of

in een aaneenschakeling een geweven patroon vormde.

knowledge’ beschreven. Om deze betovering niet te verbreken is het

Arets is in zijn bibliotheek, bewust dan wel onbewust, op eenzelfde

‘framework’ als constructief element uit het ontwerp weggelaten. Een

manier omgegaan met de textuur van de afdruk. De gravering in het

atektonische beslissing die het gebouw juist tektonischer maakt. Het

beton en de diepte in de print van de voor elkaar langs lopende twijgen

verplaatst visueel alle kracht naar het beton. Het beton dat tevens

vermijden dat de elementen vlak en te dun worden. Tevens heeft de

zwart is gemaakt om de expressiviteit van de kracht uit te stralen.

uitsnede in het midden een verdichting van bladeren en takken wat

Alle elementen zijn in het werk gestort, hierdoor lijken ze gelijkwaardig

de afdruk een middelpunt geeft. Hierdoor ontstaat in de gevel door

aan elkaar. De vloer kan nog worden onderscheiden doordat

repetitie van deze panelen een zeker ritme. Hetgeen de gevel van het

deze in horizontale, en dus andere richting, overspant. Maar de

platte vlak losmaakt en een spel in diepte ontstaat.

draagconstructie en wanden lijken volledig versmolten in het zelfde

In het ontwerp van Arets vormt de glazen façade een scherm tussen

vlak. Hierdoor is het moeilijk te onderscheiden welke element draagt

de levendige campus en de geconcentreerde atmosfeer van de

en welk element scheidt. Wat is muur en wat is wand? Dit zou doen

studieruimtes. Wanneer de gevel uit volledig transparante glaspanelen

vermoeden dat het gebouw ontologisch niet oprecht zou zijn. Maar

zou bestaan, zou het niet meer dan een klimatologische scheiding zijn

Wiel Arets heeft deze combinatie van tektoniek en stereometrie visueel

en visueel ontkennen dat er een medium is. Net als een spiegelglad

leesbaar gemaakt en van elkaar weten te scheiden.

wateroppervlak veel minder een vloeibare uitstraling heeft dan wanneer een lichte rimpeling haar aanwezigheid verraadt. Door de

Daar waar het zwarte beton een dragende functie heeft is het beton

afdruk op het glas ontstaat een membraan dat meer weg heeft van

glad en waar het overwegend een ruimte scheidende functie heeft is

een huid, het is namelijk juist de print op het glas die de gevel tot een

het voorzien van de afdruk met het plantenmotief.

filter maakt. Het articuleert de aanwezigheid van het glas. Het oog van

We zien telkens aan de onderrand van een dichte betonnen wand

de toeschouwer op straat focust, probeert naar binnen te kijken, maar

een rand van ongeveer zestig centimeter hoog uitgevoerd in glad

wordt onderweg onderschept door het membraan.

beton. Deze rand suggereert de dragende functie van de rest van de betonnen wand met de afdruk van het plantenmotief. Echter beide

Toch wilde Wiel Arets voor de studenten en medewerkers in de

zijn tegelijkertijd gestort, even dik en bestaan uit hetzelfde materiaal,

bibliotheek momenten creëren waar er ongehinderd naar buiten kon

waardoor er in constructief opzicht geen onderscheid bestaat. De

worden gekeken. Hiertoe werden volledig transparante elementen

representatieve functie van ‘de afdruk’ tegenover de ontologische

toegepast, die aan de buitenzijde bedekt werden met beweegbare

‘gladheid’ zijn dus in wezen allebei hoofdzakelijk expressief gebruikt.

schermen, voorzien met hetzelfde plantenmotief. Deze kunnen

Dit tektonische onderscheid zorgt dat het gebouw echter geen

handmatig onder een hoek van 90 graden geopend worden. In de

surrealistisch karakter krijgt. Doordat er nergens kolommen zijn en

het gevelbeeld levert dit een dynamische verschijning op en vanuit

al het beton dezelfde dikte heeft, zou het een abstract spel worden

de studie zalen ontstaat een uitzicht dat ingekaderd wordt door de

van enorme overspanningen, zonder dat duidelijk zou worden hoe

iets minder doorzichtige elementen. Deze ‘gaten’ in het membraan

de krachten zouden lopen.

laten zien hoe essentieel de print is maar verraden tegelijkertijd haar kwetsbaarheid en geven een glimp van hoe naakt het gebouw zou

Hoewel we niet weten of Arets vertrouwd is met de theorieën van

zijn zonder het bedrukte glas. Opvallend is echter dat het ‘enclosing

Semper, lijkt hij op zeer bewuste manier te zijn omgegaan met

membrane’ niet het gehele gebouw omhuld. Op enkele plekken is het

de tektoniek van het gebouw. De wijze waarop de functie van elk

glas vervangen door betonnen panelen. Het spel tussen deze twee

materiaal gearticuleerd wordt is bijna ‘Semperiaans’ . Op deze wijze

materialen verraadt de achterliggende functie: het beton markeert de

representeert Wiel Arets de ontologie van het gebouw en maakt ook hij

opslagruimtes die gesloten zijn voor het publiek. Het zou een leugen

net als Semper een onderscheid tussen wand en muur, tussen dragen

zijn om de zwevende zwarte boekendozen aan de buitenkant dezelfde

en scheiden, tussen de afdruk en het gladde beton.// stylos // dark // algemeen

25

Groen Beton

www.indekiemgescoord.nl

Ideeënprijsvraag 2009 Kun jij beton vergroenen?

Energiezuiniger werken, minder afval produceren, meer hergebruik mogelijk maken en slimmer omgaan met capaciteit en kwaliteit. Hoe grijs de kleur van beton ook is, het product wordt steeds groener. Ben jij professional of student die het leuk vindt om met beton te werken of daarin geïnteresseerd is? Geef die vergroening dan een impuls.

Kom met ideeën voor duurzamere betontoepassingen, nieuwe producten of verbetering van bestaande producten en systemen en doe mee aan de ideeënprijsvraag Groen beton.

Het beste idee wordt beloond met 5.000 euro voor onderzoek of advies voor verdere ontwikkeling.

Innovatie stimuleren De prijsvraag is een initiatief van het Cement&BetonCentrum, bedoeld om innovatie in beton te stimuleren. Het thema, de naam van de wedstrijd zegt het al, is Groen beton.

Milieuwinst laten zien Elke inzending moet bij minstens een van de ‘levensfasen’ van beton milieuwinst laten zien. Dat kan zijn bij de winning van de grondstoffen, maar bijvoorbeeld ook bij de productie, het gebruik en de sloop of het hergebruik. De winst hoeft niet in exacte cijfers te worden uitgedrukt. Een indicatie, mét onderbouwing, is genoeg.

Inzendingen via website Heb jij een innovatief idee voor groene betontoepassingen?

Doe dan mee. Ga naar www.indekiemgescoord.nl voor alle informatie. De inzendingen moeten uiterlijk op 30 oktober 2009 binnen zijn. De bekendmaking van de winnaar is drie weken later, op 19 november, tijdens de jaarlijkse Betondag.

Jury De inzendingen worden beoordeeld door een vakkundige jury bestaande uit: • prof.dr.ir. Michiel Haas, TU-Delft / Nibe, voorzitter • ir. Caroline Kruit, dax-magazine, secretaris • prof.dr.ir. Jos Lichtenberg, TU-Eindhoven • ir. John Mak, W/E adviseurs • dr. Gert van der Wegen M.Sc., Intron

The graduation studio of Public Realm 2009 discusses the use and experience of public space in urban neighbourhoods. In this studio it was investigated* how well designed public space has the potential to evoke social encounters; by the feeling of individual freedom and thus by playing.

freedom by vertigo Regien Kroeze

Are you acquainted with the principle of a ‘flash mob’? It is the sudden

life can be created by one’s own desire. It seems that one is free of

gathering of a group of people in public spaces, where they show

making choices; who to be, how to behave, where to go to and who

unexpected behavior. After a short period of time the group dissolves

to talk to. Characters in this game think they are free, but they are

as quickly as it came together. For a few moments, the rhythm of

in fact not. The virtual world is created as well, because its base is

everyday life is denied and then comes back as if nothing has ever

pre-programmed by game developers. It is created by providing a

happened. The result of those ‘flash mobs’ is a friendlier atmosphere

set of pre-programmed choices; tools to shape the character and

where strangers, who did not even acknowledge each other, make

its world with. It is the endless number of different combinations of

contact by laughing, meeting eyes or even having a conversation

these choices, which lead to the unpredictability of the results and

about the situation. This shows that when the unexpected happens,

thus behavior of the characters in this virtual world. It seems that only

people seek social encounter to share the new experience.

the combination and order of making choices make the result of the

1

one character differ from the other. 3

This gained feeling of freedom provokes social encounter between people, as people apparently need this feeling before they take the step to come in contact with each other.

The philosophy behind the making of individual choices on a precreated base of the virtual world can also be used in designing physical space. The architect can create a spectrum of ‘binary’ choices as well, which provokes free behavior of the user.

The principle of Parc de la Villette of Bernard Tschumi does meet

In this example the action is created by the behavior of a group of

this theory by giving a series of choices to the user. “The goal of this

people, but the same principle can be created by architectural shapes.

organization of the program was to come up with a system that was

What happens in a ‘flash mob’ is the moment of losing grip on life. As

without a centre of hierarchy, existing independently of its future

a result people sense adventure and have the feeling of exploring the

use.”4 In order to spatially organise the park, a point grid was applied.

unknown, which automatically feels like being freed from everyday

With this grid Bernard Tschumi introduced a tool that suppressed the

life. This gained feeling of freedom provokes social encounter between

meaning people give to a park: it is regular in all directions and totally

people, as people apparently need this feeling before they take the

anonymous towards any possible public. The public is gathered in a

step to come into contact with each other. The trigger to stimulate this

space that is an ‘empty’ form, merely consisting of the superposition

social contact can also be encouraged by the surrounding environment

of a system of lines, surfaces and points. These points, created by

in the form of architecture. To achieve the same reaction of the crowd

the crossing lines of the rectangular grid, are emphasized with red

after a ‘flash mob’, architects have to combine the unexpected and the

pavilions. This superimposition of a very limited set of systems has

adventure in architectural shapes.

resulted in a park that can be interpreted in a completely different way every time it is visited. 5 Bernard Tschumi calls this free use of

Experiencing full freedom by designed space does not exist. This is

space ‘violence’, as people desire to give one’s own interpretation

because of many reasons, for example “since personal rules are highly

to the use of space; I rather call it ‘playful behavior’.

susceptible to external influences like political regimes,” but also 2

28

because physical borders deny freedom of movement. This is not a

Though unintended, the Holocaust Memorial by Peter Eisenmann in

problem, though: most important is that people think they are free

Berlin meets this theory of freedom by playing even better, because

and that they experience being liberated. Conclusion: this freedom

of its abstract appearance and small scale. As Parc de la Villette

is all we need to gain success. But how can we design this type of

exposes free behavior in a set of different scales, the smallest scale

‘imaginary’ freedom?

still does not really relate to the human scale. As people walk ‘through’

An example of imaginary freedom in life can be found in the virtual

the designed park spaces and do not ‘rule’ those spaces with their

world of ‘Second Life’. Everybody can become part of this world

own body or use them by their own imagination, the Holocaust

by downloading the program and designing their preferred and

Memorial allows people do to just that. This monument consists

dreamed virtual character. Next to that, the background of this virtual

of concrete square-shaped blocks, positioned closely together in

s t y l o s // d a r k // a l g e m e e n

a grid system; there is only just enough space to move through.

For the graduation studio of Public Realm 2009, which discusses the

The length of the blocks varies and the further to the centre, the

quality of the public space of the ‘Krachtwijk’ Transvaal in The Hague,

higher the blocks become. The monument, meant to mourn for the

this theory was leading for reconsidering a new urban plan** for the

victims of World War II, seems unintentionally to be a well working

existing urban tissue of Transvaal North.

‘playground’ for all age groups as well. According to Quentin Stevens,

The neighbourhood Transvaal lacks social cohesion because of the

the playful behavior is attributed to the abstract and simple shape

variety of backgrounds, ethnicity and religion. The analyses of the two

of the monument which maximises the usefulness. “The expansive,

projects mentioned in the text gave perfect inspiration for a solution

complex filed of stele enables a wide range of secondary, unplanned,

how to provoke social encounters in public space. When using

yet-to-be-discovered uses. Its loose fit accommodates visitors’ varied

housing blocks as a point grid and by using roads as a superposition

poses, actions and interests, and their varying enthusiasm for risk.”

of a system of lines and surfaces, new added small scale props can

6

complete the neighbourhood. By adding various small scale props The secret to this is the addition of small scale props to the

to the neighbourhood, it can theoretically become a place which

environment. One quality of these props is that they meet the

provokes playful behavior and for that, gives a feeling of freedom with

purpose of being play elements. According to the theory of Huizinga’s

the result of a better atmosphere for seeking social encounters.//

Homo Ludens, playful behavior reaches many goals for provoking social encounter. “Playing is universal because it is not bound to one form of civilization or one world vision. It makes interaction between individuals possible, it is the opposite of seriousness, so all issues and troubles which can disperse are out of sight.”7 Most of all, playing is important because it provokes adventurous behavior as I have mentioned before. Playing can be divided in four forms: competitive play, simulation, chance events en vertigo. The most important form of play which meets adventure is the form of vertigo.

The play form of vertigo invites people to test and experiences their body’s own motion on those small scale props, by showing behavior such as climbing, sliding, jumping and spinning. This stimulates the creative motion of the brain as it seeks for sensory intensity,

*Investigation by Regien Kroeze en Sander Janssen **The urban plan of Regien Kroeze en Sander Janssen - MSC 3, studio Public Realm 2009, tutors Klaske Havik, Susanne Komossa en Nicolas Marzot. http://nl.wikipedia.org/wiki/Flash_mob (conferted on 25-08-2009) Isaiah Berlin, Two concepts of liberty, orginally pulished in Four essays on liberty, Oxford: University Press, 1985 p.121 3 Discribing of the virtual world inspired by Sander Janssen, Control: liberty in physical and virtual space, 2009, p.2 4 Bernard Tschumi, Abstract Mediation of Strategy, published in Architecture and disjunction, cambridge Mass./ London, 1994, p.193 5 Bernard Tschumi, Abstract Mediation of Strategy, published in Architecture and disjunction, cambridge Mass./ London, 1994, p.203 6 Stevens, Q. Why berlin’s holocaust memorial is such a populair playground, into the open, oase 77, NAI publishers, 2009 p.79 7 J. Huizinga, Homo Ludens, proeve ener bepaling van het spelelement der cultuur, H.D.Tjeenk Willink, Groningen, 1974 1 2

disorientation, disorder and risk. Next to that, other people like to watch this spectacle and transform themselves imaginary into this role. Through this free thinking, they as well will feel freed. And as I have said before, a free mind gives free way for social encounters.

As a conclusion, it can be stated that people have to feel free before they seek contact with others. The freedom can be evoked by playful behavior. This can be done by using the criteria for a well working vital public space. Firstly, designing a background is important to create a frame for the possibility to make choices. Secondly, in this frame, small props have to be added to give rise to bodily exploration as generating forms of play like vertigo. With this in mind, the combination of large and small scales together, positioned in an architectural shape, has to evoke the feeling of exploring and adventure. The formula gives opportunity for strangers to react to each other, as people show behavior which is not ordinary.

The combination of large and small scales together, positioned in an architectural shape, has to evoke the feeling of exploring and adventure. s t y l o s // d a r k // a l g e m e e n

29

Een gesloten kringloop The Floor is Yours

Een gesloten kringloop voor tapijt Desso, de toonaangevende Europese tapijtfabrikant, heeft tijdens

effecten daarvan op de gezondheid en het milieu. Daarnaast wordt

de zomer haar ‘Cradle to Cradle’ doelstellingen voor 2009 bereikt.

geanalyseerd of de verschillende grondstoffen herbruikbaar, of nog

Hiermee ligt de tapijtfabrikant op koers om in 2020 volledig

beter, ‘upcyclebaar’ zijn. Vervolgens wordt de hoeveelheid energie en

volgens deze duurzame filosofie te produceren.

water in kaart gebracht die nodig zijn voor het productieproces en tot slot wordt onderzocht welke ethiek de organisatie nastreeft.

Omvangrijke operatie Naast de ‘Pallas’ en de ‘Torso’ tegel, die eerder dit jaar werden

Hergebruik van garen en rug

vernieuwd met 60 kleuren, heeft Desso nog zeven andere

Desso heeft de afgelopen jaren veel tijd en energie geïnvesteerd

productielijnen weten te certificeren; Flavia, Flux, Palatino, Penta,

om te voldoen aan deze vijf elementen. Zo zijn alle grondstoffen

Trapez, Tempra en Madison, waarmee het totaal op negen komt (=

van de tapijttegels onafhankelijk getest door de Environmental

22%). Een omvangrijke operatie, aangezien elk onderdeel van het

Protection and Encouragement Agency (EPEA). Inmiddels is Desso

productieproces aan de ‘Cradle to Cradle’ standaarden moet voldoen.

zo ver dat het garen en de rug van de tapijttegels steeds opnieuw

Daarnaast moeten alle leveranciers stoffen gebruiken die binnen de

kunnen worden gebruikt, zonder kwaliteit of waarde te verliezen.

bepalingen van het certificaat vallen.

100% Veilig voor mens en omgeving Certificering

In het Cradle to Cradle traject wat in samenwerking met EPEA

De certificaten worden getest op vijf verschillende elementen.

van Michael Braungart wordt gerealiseerd, gaat het echter niet

Allereerst wordt de producttransparantie onderzocht. Gekeken

alleen om hoogwaardig hergebruik van alle grondstoffen, maar

wordt naar de grondstoffen waaruit een product bestaat en de

ook om producten die 100% veilig zijn voor mens en omgeving.

Dit betekent dat producten gemaakt moeten zijn van zuivere

CARPET TILE

DREAM PROTOYPE:

grondstoffen die oneindig hergebruikt kunnen worden. Desso ontwikkelt, in het kader van deze Cradle to Cradle certificering van

MATERIALS Positive defined dyestuff PA 6 yarn PES/PA primary backing

al haar producten, een alternatieve tapijttegelrug. De huidige, op bitumen gebaseerde, rug is een bewezen en uitontwikkeld concept met zeer bijzondere eigenschappen waar het gaat om maatvastheid

Hotmelt + stabiliser

Polyolefins backing + stabiliser

en vlak blijven liggen. Echter is de samenstelling van bitumen niet volledig constant, waardoor niet exact kan worden aangegeven wat de ingrediënten zijn. Om deze reden is bitumen niet geschikt om te

REUTILIZATION

gebruiken in tapijttegels die 100% Cradle to Cradle moeten zijn. In

Positive defined material input

samenwerking met de specialisten van EPEA is als alternatief voor bitumen Polyolefine gekozen. Dit materiaal is volledig veilig, bevat geen weekmakers en is oneindig her te gebruiken. De expertise van Desso als tapijttegelspecialist heeft er voor gezorgd dat de tegels

usage

met deze revolutionaire rug dezelfde eigenschappen hebben als

collection

de traditionele tegels van Desso die een jarenlange perfecte vloer

separation

garanderen. Het streven is om nog dit jaar de keuze te kunnen PES/Polyamide

Polyolefins

bieden tussen de traditionele tapijttegelrug en de Cradle to Cradle rug. Met deze ontwikkeling wordt een nieuwe mijlpaal bereikt in de uiteindelijke doelstelling: een gesloten kringloop

recycling

Kortom Desso wordt de Cradle to Cradle tapijtfabrikant met Backing

Yarn

producten met een zeer gevarieerde uitstraling. Hierdoor worden de keuzemogelijkheden om een Cradle to Cradle vloer toe te passen sterk uitgebreid, en dit alles in een tempo wat menigeen niet voor

Copyright 2008 EPEA GmbH

mogelijk hield.

In the summer 2009, Ina-Marie Kapitola graduated at the Architectural Association and Inge de Boer at the TU Delft. Read about their graduation projects and about their future plans.

just graduated Rosemarie Krautheim

Ina-Marie Kapitola, Germany Graduated at the AA School of Architecture, London in 2009 pantheon// Why did you choose to study at the AA? After graduating from the PBSA (Peter Behrens School of Architecture, Düsseldorf) in Interior Architecture I felt a strong desire and curiosity to further educate myself in various, especially experimental and conceptual realms of architectural knowledge.

My decision to apply to the AA was based on several, different criteria.

First of all being located in London the school seemed to offer an amazing, cosmopolitan background setting that alone was stimulation enough for new inspiration and impulse. (especially regarding cultural and interdisciplinary topics) On top of that the AA is one of the world's most international schools of architecture, attracting students and staff from more than 60 countries worldwide (wiki), which I thought of as very challenging and inspiring aside of any architectural style or specific agenda.

Refering back to the schools agenda, I got especially attracted by its progressive character and the offical claim the school has never been about a school style. It seemed to offer (from the outside) space and forum for the students and the architectural experiment of a participatory democracy- especially manifested in the Unit System and the chance to delve into different architectural agendas in great depth for a whole academic year.

Brett Steele (chairman, elected 2005) also underlined his commitment to ensuring the AA retained its focus on the experimental and academic aspects of architecture. “We will not let the expectations and demands of the office shape the pedagogy of the school” he said. “We need to create people that challenge the expectations of offices.”

These claims left a lasting impression on me, even though I could not quite understand what they meant in reality. Last but not least the schools legendary aura of fame of the 70s and its broad offer of lectures, talks, exhibitions, trips and juries influenced my choice as well and after sorting out the “money” problem by promised DAAD scholarship and AA bursary my endeavour AA Diploma took shape. pantheon// What was your graduation project about?

For my final year at the AA I decided to join Diploma Unit 9 with their topic “Iconic Architecture”.

The brief was to formulate a very unique and personal standing towards the Iconic Building today (triggered by its overuse thus disappearance in cities like Dubai and Beijing) expressed in a

s t y l o s // d a r k // a l g e m e e n

31

manifesto to frame the individual design agenda for the year ahead.

The Iconic Building was to be reinvented.

My project developed around the notion of an Iconic Anarchitecture and was synthesised in a manifesto for A white building on white ground.

Iconic architecture usually presents itself as purely self-referential and denies a contextual reading in favour of the expressive iconographical form. The relationship between the self-referential expressive object on the one hand and the presumably generic, uniform city background on the other hand became the starting point for my project’s investigation, whereas I was not interested at designing a contextual project. For me it was more interesting to look at the question of context in a more dialectical, perhaps abstract manor.

This is when the architecture of Mies van der Rohe became interesting to look at especially his latest, perhaps clearest building the New National Gallery in Berlin.

On the one hand because Mies’s architecture remains completely self-referential in its modernist minimalist approach, self-referential like the Iconic Building and on the other hand because it operates with such a minimal formal expression that it literally and figuratively makes space for the figures of people so that it becomes the

interplay between column, wall, and horizontal plane-my white

background itself. Through its presence the background gets literally

building-in contrast-operates as a 3-dimensional system where the

emphasized and framed.

structural logic of the frame takes over all functions at the same

Consequently the choice of site became a major act of the actual

time. As a consequence the envelope itself becomes performative

design process –

and more then just a roofing or cover but also contains a gallery

My projects notion of an architecture that merges with the

space inside its roof structure and the circulation inside its walls. The

background operates on an urban level by redrawing and designing

gallery space is literally located inside the white cube and resembles

the perimeter of an urban block in Barcelona whereas the Cerda grid

an antithesis to Mies’s National Gallery.

operates as background.

Its formal language was driven by the structural system of the frame

By erasing the volume of one city block and replacing it with a wide

for wide span and was further developed by taking the surrounding

span structure that only touches the ground at the exact perimeter of

block facades composition as a template that got further modified

the original block outline the ground gets emptied out and remains

according to technical, programmatic and compositional criteria.

un-programmed to create an urban clearing.

In my concept of the white building the material differentiation is

My project proposal operates in a constant reference to Mies, and I

abolished in favor of the self referential character of the envelope–the

want it to be read like this but it also strongly claims to become its

envelope is supposed to shine in its whiteness and therefore creating

own design position through the introduction of the contemporary

difference in the uniform city grid of Barcelona. An iconic building

building type notion of the building envelope. Whereas with Mies

that emphasizes the background

the modernist notion of separated and arranged parts prevails - the

An ICONIC ANARCHITECTURE, that is a white building on white ground ! pantheon// Any future plans?

My future plans are rather diffuse at the moment. Even though the current crisis suggests a radical re-thinking of the traditional profession of the architect I’m still very much tempted to stick to the classical way. (this might be very german too) At the moment I’m updating my CV and portfolio and consider applying to various practices around the world. (Whereas London has no urgent priority.)

I think further sticking around the school’s context and hoping to be upgraded into any teaching/ assistant position is an escape from taking responsibility for ones own development. It’s always good to be exposed to the unpredictable.

32

s t y l o s // d a r k // f r e e l a n c e

Inge de Boer, The Netherlands Graduated at the TU Delft in June 2009

pantheon// What did you like best about your studies?

I tried to literally open up the building by cutting through a predefined

What I really enjoyed was the contacts I made during my year in

shape which I placed in the inner court of the existing building

the board of Stylos. I didn’t exactly know what to expect from this

block. One part contains the main theatre room and all its needs,

year before I started it, but the good thing was that I met a lot of

like storage, dressing rooms, rehearsal space etc. This is called the

people. Moreover I learned that architecture is not only designing.

cube. The other part of the building- the backbone- houses all the

Architecture can be enjoyed in many different ways, for example by

preparations. Rehearsal spaces, workshops, a décor and clothes

organizing lectures and workshops. During that year at one moment

atelier, offices etc.

I was talking with the dean, mostly about our strategic plan, money

The covered street should invite passersby to walk through,

and the plans of Stylos and those from the faculty in which we agreed

spectators to see the active part of the theatre and users- people

or disagreed. Next moment we were talking with the people from

using workshop spaces, ateliers, etc. and staff- should see their final

the Facility Management on a more practical level: how can we make

goal, namely the theatre itself.

sure that BK Beats will be a success on all levels!

What I hoped to have reached with this design is that people using the

This year also gave me the possibility to be part of the board and

building share the common experience of theatre making or enjoying

organization of the Designers of the Future lectures, which takes place

and will forget about the difference between them!

every October. On top of that I did get my job as a student assistant at the Architecture Collections project where I worked 3 years on

pantheon// Any future plans?

a database and website for all the models made for architectural

After my graduation and a few weeks of holiday I could immediately

research in our faculty. Because of the fire, the site still needs to be

start to work at the ‘Stimuleringsfonds voor Architectuur’. We have

launched. All this gave me a lot of experience which I can now use.

funds for architecture, urbanism and landscape related researches, events, publications etc. With my colleagues I am going to help

pantheon// What was your graduation project about?

the people who apply for funds. We try to make them fill in the

I graduated in Architecture and Modernity, Public Realm. My teachers

applications forms as clear as possible. A committee meets 4 or 5

were Susanne Komossa and Nicola Marzot.

times a year and advises the board of our Fund to accept or to refuse

Our task was to design a public building on the Schiekadeblok, near

the application. After this decision we get in touch with the people

Rotterdams Central station. A area which is under construction and

who applied for a fund and give them the good or bad news.

should become the business centre of the city. We started the project

When I am used to this part of the job, I will probably get some

with an 8 weeks research on the city level of, where all 10 people in the

extra tasks. I still have to learn a lot, so I would like to stay there for

group participated in. After that, my group mate and I made an urban

a while.

scenario for the direct surroundings, it was scale 1:1000 and 1:500.

After three months we started to look individually for a theme for our

At this moment I don’t feel like working as a designer. This has nothing

building. Since our urban scenario had performing arts as a theme,

to do with the financial crisis we live in. It is not something I aspire

I looked for a function related to this, keeping in mind that public

to at this moment.

domain needed to be created as well.

In the near future I will probably do some smaller architectural

Based on some research, a theatre turned out to offer the best chance

competitions, just for fun and just to do some designing. Furthermore

to create this. A lot of people are involved with theatre. The problem

I want to get through my architecture books, like ‘Delirious New York’.

with existing theatre buildings is that they are not open and inviting

This will be for the long winternights!//

at all. There is a very clear division between actor and spectator. My goal was to create an open theatre. As I said during my graduation presentation: “I’ve been looking for a place where people get the chance to not only passively look at the activities but also participate and where people from different social backgrounds are interested in.

Theatre seems the ultimate answer to this. Within a theatre there are a lot of different disciplines, activities and targets which you can reach while participating. Besides that, Rotterdam already has a lot of amateur theatre groups. In this building they will get a place with all the facilities they will need!” s t y l o s // d a r k // f r e e l a n c e

33

In 2008 richtte Aimée de Back, samen met Christian Smith, het architectenbureau Atlantic Architects op in Paramaribo, de hoofdstad van Suriname. In een gesprek met haar vertelt zij ons over haar ervaringen in de voormalige Nederlandse kolonie.

op avontuur in Suriname Daphne Bakker Waarom heeft u voor Suriname gekozen?

gelijmd en gespijkerd, en het was helemaal donker met verlaagde plafonds. Alles was donker en bruin.

Ik kan niet echt precies aanwijzen waarom. Wij hadden eigenlijk gewoon heel veel zin om een tijdje ergens anders te gaan werken.

Het was een heel leuke opdracht want ik kon gelijk beginnen. Het

Suriname leek ons gewoon interessant. Chris was daar al eerder

huis stond er natuurlijk al en zij wilden het gewoon zo snel mogelijk

geweest. Vijftien jaar geleden had hij daar stage gelopen. Hij was

gerenoveerd hebben. De aannemer heb ik geselecteerd in overleg

toen al heel erg weg van het land. Daarna is hij niet meer terug

met hen en toen kon het werk gelijk beginnen.

geweest tot vijf jaar geleden een vriend van ons, Gunnar Gullit, erna toe ging om te wonen en een nieuw leven op te bouwen als

Ik deed de directievoering. Dat was wel heel intensief. Want het zijn

architect in Suriname. Hij was daar nog geen jaar toen zijn Chris en

wel producten uit Nederland, bijvoorbeeld badkamer elementen.

ik hem even gaan opzoeken. Dat was mijn eerste keer in Suriname.

Ook hadden ze marmer uit Griekenand, graniet uit China en

Ik heb het land kunnen zien, veel trips kunnen maken. Ja echt wel

natuursteen. Voor een deel kwam het dan kapot aan, dus dan was

een goede kennismaking met Suriname gehad. Ik had niet gelijk iets

het wel wel flink vertraging.

van “Oh, hier zou ik graag willen wonen”, maar ik was wel heel erg onder de indruk van de oude gebouwen. Er is hier heel veel te doen in restauratie werk en monumentenzorg.

"Veel nieuwe gebouwen in Suriname zijn van steen, staan op de grond, plat, vet, met kleine ramen en airconditioning"

Wij waren erop ingesteld dat wij anytime iets anders konden doen en de koffers konden pakken om te gaan. Wij dachten laten wij een

Was het een hele omschakeling om te ontwerpen voor

jaar kijken of er daar werk is, of het realistisch is. Er zijn niet veel

Suriname?

architecten, maar er is ook niet heel veel werk voor architecten. Er wordt wel veel gebouwd, maar niet met architecten.

Ja. Aan de ene kant is het makkelijker als je het met Nederland vergelijkt, want wat je in Nederland allemaal moet doen om

Wij hebben met Gunnar de koppen bij elkaar gestoken en hebben

een bouwvergunning te krijgen. Het gaat heel erg ver met de

besloten om voor een jaar met zijn drieën onder één naam te werken,

regelgeving. Daardoor is het heel erg lastig geworden om een

dat is Gullit & Partners Architecten gaan heten. Het ging eigenlijk

gebouw te ontwerpen dat een beetje leuk en mooi is en ook nog

heel goed, maar binnen het bureau had iedereen toch hun eigen

voldoet aan alle regels. In Suriname moet je wel een bouwvergunning

projecten. Toen hebben wij na een jaar besloten om daarmee te

aanvragen, maar dan wordt er alleen gekeken naar de constructieve

stoppen, om het op te knippen. Chris had toch wel behoefte om

kwaliteiten. In Suriname is er geen welstand toets, wat voorheen de

een bedrijf in Suriname te hebben, want hij had via kennissen en

Schoonheidscommissie was. Er is evenmin een bestemmingsplan.

netwerken toch wel allerlei mogelijke opdrachtjes. Toen hebben wij

Dat is niet altijd even goed, maar het geeft daarmee wel heel veel

anderhalf jaar geleden Atlantic Architects opgericht als NV en ons

vrijheid voor de bouwwensen van mensen.

ingeschreven in de Kamer van Koophandel.

Wat was uw eerste project?

Villa aan de Edisonstraat in Paramaribo

De villa ontworpen door Arie Verkuijl aan de Edisonstraat [in Paramaribo]. Het renoveren en het compleet vernieuwen van het interieur. Dat heeft twee jaar geduurd.

Het was voor een echtpaar die eigenlijk in Amsterdam wonen, maar zo vaak in Suriname zijn dat ze daar ook een huis wilden kopen. Toen hebben zij dat huis gekocht. Het was heel erg slecht onderhouden.

Het prachtige mooie houtenvloer, daar was vloerbedekking overheen

34

s t y l o s // d a r k // a l g e m e e n

Plantagewoning te Landgoed Groot Mariënbosch

Wat het moeilijk maakt zijn andere beperkingen. Niet alle materialen

schermen, dat dat het moeilijker maakt, maar dan merkte ik dat als

zijn voor handen, het klimaat stelt bepaalde eisen aan het ontwerp. Wij

ik de ene week heel erg boos werd, wat mij heel veel moeite kostte,

geloven in het specifiek bouwen op de tropen, dat je gebruik maakt

had het wel effect, dan werd er keihard gewerkt en dan was een week

van de wind om het gebouw te koelen, in plaats van airconditioning

later alles in orde. Dan was ik blij en zei ik “oh, gelukkig wat goed” en

te gebruiken. Je ziet dat veel nieuwe gebouwen in Suriname van steen

dan werd er weer een week langzaam gewerkt. Dus de begeleiding

zijn, staan op de grond, plat, vet, met kleine ramen en airconditioning.

van de uitvoering vond ik wel heel erg zwaar.

Dat is heel erg de Amerikaanse manier van bouwen, denk ik. Terwijl voorheen met hout werd gebouwd. Suriname heeft de mooiste hout van de hele wereld. Als bouwmateriaal is het heel erg geschikt, maar

"Ik moest wel streng worden en dat was ik helemaal niet"

mensen zijn heel erg bang geworden van hout omdat je het moet onderhouden. Daarom is er een wens om “modern” te bouwen en

Verloopt het vergaren van opdrachten moeizaam?

dan wordt er naar het Amerikaanse model gekeken, terwijl het veel logischer is en consequent om locale materialen toe te passen en om

Het is niet echt moeilijker. Voordeel van Suriname is dat het een kleine

van de speciale eigenschappen van de locatie gebruik te maken om

maatschappij is. Je komt elkaar makkelijk tegen. Dus als je één, twee

een goed ontwerp te bedenken.

of drie dingen hebt gebouwd en die zijn goed, dan hoort en ziet men dat. Dus het sociale gebeuren en het feit dat je vaak op straat bent,

Waaraan moest jij je aanpassen in Suriname?

vaak mensen op straat tegenkomt en dat veel dingen buitenaf spelen dat heeft wel een voordeel voor het opbouwen van een netwerk. Dus

De communicatie, afspraken maken, dat soort dingen. Ik was onder

als een nieuw, relatief klein bureau in een vreemd land heb je daar

de veronderstelling dat als je negen uur ergens afspreekt dat de

eigenlijk meer kansen dan nu in Nederland.

partijen met wie je de afspraak heb gemaakt ook wel aanwezig zullen zijn, maar dat bleek niet het geval. Twee maanden lang zat ik dus heel

Hoe bent u op het idee gekomen voor een monumentenkaart?

vaak te wachten. Toen maakte ik op een tijdstip wel drie afspraken en dan kwam er altijd wel eentje opdagen. Je leert ermee omgaan,

Ik had er zelf behoefe aan. Ik was nieuwsgierig naar welke gebouwen

te relativeren en je leert dat, als je het heel belangrijk vind dat een

eigenlijk monumenten waren. Ik had gelezen dat er wel een

afspraak doorgaat, dat je het duidelijk maakt.

monumentenlijst was, maar die kon ik nergens vinden. Toen heb ik het via Stichting Gebouwd Erfgoed gekregen. Aan de hand van de

Ik moest wel streng worden en dat was ik helemaal niet. Op de bouw

lijst en het boek van Temminck Groll ('De architectuur van Suriname

moest ik gewoon boos worden op een aannemer als hij iets niet had

(1667-1930)') dacht ik “laten wij de monumenten op de kaart zetten’'

gedaan wat wij hadden afgesproken. In Nederland was ik het gewend

om er meer aandacht aan te geven, want het was vrij onzichtbaar

om het op een beleefde manier te noemen. Als je de hele tijd aardig

welke gebouw nou monument was en welke niet. Het kaart is goed

ben tegen een aannemer in Suriname dan nemen zij je helemaal

voor bezoekers van de stad en bewoners van de stad om daar een

niet serieus en dan ben ik ook nog een vrouw! Daar wil ik niet mee

foto overzicht van te hebben. s t y l o s // d a r k // a l g e m e e n

35

Renderings van de toekomstige recreatie en wellmess voorzieningen te Landgoed Groot Mariënbosch

Merkt u al positieve ontwikkelingen omtrent het beschermen

kerkbanken opgeslagen. Op een heel respectloze manier zijn die

van de monumenten als gevolg van de publicatie van de

daar op elkaar gegooid.

monumentenkaart?

Wat zijn uw toekomstplannen?

Ik maak mij geen illussies dat het daardoor komt, maar ik zie wel dat in het afgelopen jaar het lijkt alsof er steeds meer aan restauratie

De naam Atlantic Architects zegt eigenlijk al heel veel. Wij willen

van gebouwen wordt gedaan. Er lopen allerlei initiatieven door

aan twee kanten van het Atlantische Oceaan werken. Dus onze

particulieren en ook de overheid. Ik heb niet de illusie dat het

toekomstplannen zijn om in Nederland, in Suriname en ander mooie

rechtstreeks komt door de monumentenkaart, maar het is wel op

plekken projecten te doen. Voor architectuur, voor monumentenzorg

de juiste moment gekomen. Het valt precies in een periode dat

en eductaie.

er al een toenemende aandacht is voor de monumenten en het gebouwde erfgoed.

Zou je Suriname aanraden aan andere Nederlandse architecten?

Welke andere projecten heeft u op dit moment in Suriname?

Ja, maar dan zou ik toch als advies geven om geen grote verwachtingen te hebben, je heel flexibel op te stellen, klein beginnen en niet daar

Een heel grote opdracht waar wij nu aan werken is dus Mariënbosch.

komen en zeggen hoe zij het moeten doen. In het begin had ik er

Het heette oorspronkelijk Plantage Mariënbosch en daarnaast ligt

rekening mee gehouden dat ik werd gezien als een blanke Hollander

plantage Guadelupe. Die zijn nu samengevoegd en heet nu Landgoed

en dat dat niet positief zou overkomen, maar dat is mij 100.000 %

Groot Mariënbosch.

meegevallen. Mensen zijn in eertse instantie heel positief, warm, open en hebben geen vooroordelen dat jij een “bakra” bent die

Het is een duurzaam, multifunc tioneel landgoed wat de

even komt vertellen hoe zij het moeten doen. Uit idealisme en zin in

opdrachtegevers voor ogen hebben, waarbij toerisme een

avontuur zijn wij naar Suriname gegaan en als je dat duidelijk maakt

component is en dat is waar het mee zal beginnen eigenlijk. Er zal

dan zijn Suirnamers over het algemeen heel trots, nog trotser op

een steiger komen met een klein dorpje aan de rivier, met restaurant,

hun land dan ze al zijn. Suriname is een prachtig land, er is heel veel

zwembad en de centrale faciliteiten die je nodig hebt voor de lodges

moois en er zijn nog veel uitdagingen. Er zijn nog wegen open en

langs het water. Dan is er spa wellness oord, daar kun je baden.

dingen om te doen. Ik zou het dus wel aanraden, maar dan wel met

Daarvoor hebben zij een heel mooi programma gemaakt. Deze is

een brede blik.//

gebaseerd op de verschillende badrituelen binnen Suriname, dus Javaans, Creools en Hindustaans.

Bezoek onderstaande websites voor meer informatie:

Het is op dit moment het meest interessante project want het is heel

Atlantic Architects - http://www.atlanticarchitects.com/ Landgoed Groot Mariënbosch - http://www.landgoedgrootmarienbosch.com/

ambitieus en als dit allemaal zo door gaat dan is het echt veel werk voor langere tijd.

Daarnaast zijn er ook heel leuke kleinere opgaves, bijvoorbeeld het Kinder Museum. Er is een gebouw beschikbaar gesteld door de Bisdom. Een loods, Een L-vormig gebouw. Nu staan daar de

36

s t y l o s // d a r k // a l g e m e e n

Gratis en snel vinden wat je zoekt met NBD-online

NBD-online is vernieuwd!

In de nieuwe versie van NBD-online is het n贸g makkelijker zoeken, vinden en vergelijken.

Door de verbeterde zoekfunctionaliteit en de nieuwe navigatie en structuur komt u sneller bij de gewenste informatie terecht.

De nieuwe NBD-online is zoeken, vinden en vergelijken van bouw- en installatieproducten gekoppeld aan een uitgebreide kennisdatabank.

Onmisbaar voor elke bouwprofessional en installateur.

Benieuwd naar de nieuwe NBD-online?

Ga snel naar www.nbd-online.nl en schrijf u in voor de vernieuwde gratis e-mailnieuwsbrief.

37 WWW.NBD-ONLINE.NL

s t y l o s // d a r k // a l g e m e e n

Follow an architecture student's daily frustrations here every issue.. this time : In search of the missing element.

give me a break!

Tosja Backer

Twee studenten delen met ons hun ervaringen in het buitenland. Dit keer: Tim Eichhorn vanuit Zürich, Zwitserland en Tosja Backer vanuit Melbourne, Australië ...

story abroad Tosja Backer en Tim Eichhorn "In Italy for thirty years under the Borgias they had warfare, terror,

Ik ben begonnen met het schrijven van

murder, bloodshed, but they produced Michelangelo, Leonardo da

dit stukje op een boot. Om precies te

Vinci and the Renaissance. In Switzerland they had brotherly love; they

zijn een groot zeilschip (vol met mensen

had 500 years of democracy and peace. And what did that produce?

tussen de 20 en 30 die van natuur,

The cuckoo clock."

reizen en een feestje houden) dat vaart

Orson Welles as Harry Lime, in The Third Man (1949)

tussen de bewoonde en onbewoonde Whitsunday Islands in Queensland, Noord-Oost Australië. Helaas werd het papier te nat en moet ik nu thuis verder typen op mijn TU laptopje

Helvetia wordt gesierd

in mijn kamertje in Melbourne.

door vele vooroordelen.

Spring Break is tot zijn einde aan het komen en ik ben net thuis van Het beeld dat ik zelf had

een heerlijke vakantie.

van Zwitserland waren bergen met weiden en koeien met koeiebellen, huizen met geraniums

Reizen door Australië is alles wat de brochures beloven en meer. Duiken

en natuurlijk de chocolade. Waarschijnlijk ingefluisterd door mijn

in de Great Barrier Reef, surfen op de golven in Byron Bay, dolfijnen zien

jeugdhelden Asterix en Obelix, die in de strip Asterix chez les Helvetes

vanuit een kano, slapen op een onbewoond eiland, roggen aaien en

de volgende beschrijving van Zwitsers geven: de Helvetiërs zijn

met alle andere kreeftrode Europeanen cocktails drinken op het strand.

fanatieke schoonmakers, elk vlekje wordt meteen weggepoetst;

(Ja, dit alles heb ik gedaan in de afgelopen 8 dagen).

ze zijn het liefst volstrekt neutraal; ze zijn punctueel, alles gebeurt op tijd. Daarmee samenhangend is er in Helvetia een bloeiende

Natuurlijk is er ook de studie, die komende week weer begint. De

zandloperindustrie, de Helvetiërs verplegen de oorlogsgewonden

campus van Melbourne University is heel mooi en statig. Van alle

(het Rode Kruis).

steden in Australië is Melbourne de “culturele hoofdstad” en dat is ook te zien aan de architectuur. De universiteitsgebouwen zelf doen

Na ongeveer een maand heb ik het idee dat hiermee geen enkel

denken aan oude kastelen (of Harry Potter), met torentjes en begroeid

woord gelogen is. Sterker nog, de stereotypen worden hier met

met klimop, allemaal keurig onderhouden.

man en macht in stand gehouden. Elk huis lijkt te beschikken over

Er zijn maar een paar gebouwen die niet in het plaatje passen.

een koddige vrouw die de geraniums water geeft (ze schijnt er zelfs

En het lelijkste gebouw op de hele campus is verreweg de

voor betaald te worden door de overheid). Men eet hier gemiddeld

Architecture Faculty.

11,3 kilo chocolade per persoon per jaar, wat inderdaad het hoogste gemiddelde van de wereld is. En in deze zandlopercultuur begint alles

Gelukkig zijn de faciliteiten prima en de ruimten lelijk doch zeer

op de seconde af op tijd. Toch kan ik kanttekeningen maken. De in het

bruikbaar. Het fijnste is dat je hier 24 uur per dag en 7 dagen per

begin geciteerde filmpassage uit The Third Man maakt dit duidelijk.

week de studio in kan. Met je pasje kun je alle deuren openen die

Zwitserland heeft natuurlijk bekende personen voortgebracht zoals

direct erna met een harde “klik” weer dichtvallen. Zelf zit ik vaak in

Le Corbusier, Leonard Euler, Paul Klee en Johannes Calvijn. Misschien

“Skylab”: een atelier op de 5e verdieping gehuurd door wat mensen

leidt de neutraliteit, wel tot valse identiteit. Of sterker nog, bestaat

uit mijn ontwerpgroepje. Het is er een gezellige boel. Banken, fietsen,

ze misschien zelfs niet. Waarmee de sieraden van Helvetia van nep

pizzadozen, iPods, laptops en een enorme hoop karton vult de ruimte

goud blijken te zijn. Tot slot de bekende koekoeksklok, deze komt

en er zit altijd wel iemand.

oorspronkelijk eigenlijk uit het Zwarte Woud in Duitsland.

Aan het einde van de dag gaan de laptops de kast in, komen de biertjes te voorschijn en worden er bouwko-verantwoorde spelletjes

Het komende half jaar zal ik verslag doen vanuit Zwitserland en

zoals Jenga gespeeld.

het ETH. Ik zal proberen te infiltreren in het systeem van tijd en

Het is even wennen om weer in de grote stad te zijn en me weer

kaasfondue en zal mij buigen over de ogenschijnlijke paradox die zich

te storten op de (hoogstedelijke) ontwerpopgave. Architectuur is

in deze inleiding heeft laten zien: Alles wat men denkt te weten over

iets prachtigs, maar toch ben ik blij dat Australië nog niet helemaal

Zwitserland is waar. Alles wat waar is over Zwitserland is gelogen.

volgebouwd is. s t y l o s // d a r k // a l g e m e e n

39

This is a recurring page, where you can get inspired, interact and participate. It is a collection of mixed media hints (books, web-pages), that you won't find on your tutor's literature list!

get inspired Xin Dogterom

How to be an Architect www.howtoarchitect.com //architecten handleiding Op deze site kan je van alles vinden wat je nodig hebt om een architect te worden. Van allerlei handige video's, die uitleggen wat architectuur inhoudt of hoe je een portfolio moet maken, tot aan boeken en hulpstukken die via de website besteld kunnen worden.

Architect Commercial www.youtube.com/watch?v=9hTteyEKWNo //commercial Een grappige reclamespotje over het stereotype architect.

Lunch Concert 14 oktober -12:45 - Faculteit TNW //piano concert De Studium Generale opent het academisch jaar met een lunch concert door student en pianist Evert Bouman op de faculteit van Technische Natuurwetenschappen. Gratis entree inclusief koffie en thee.

Het Parijs van Winy Maas www.uitzendinggemist.nl //tv-programma Winy Maas is samen met 9 andere prominente architecten door Sarkozy uitgenodigd om ontwerpvoorstellen te maken voor Grand Paris, de toekomstige ontwikkeling van Parijs. In het programma Tegenlicht van de VPRO vertelt Winy Maas over zijn visie op Parijs.

40

s t y l o s // d a r k // a l g e m e e n

agenda 24-09/10-01

Architectuur Biënnale Rotterdam locatie: Rotterdam

Biennale www.biennalerotterdam.nl

De Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR) is een internationale Biënnale gericht op stedelijk onderzoek en opgericht in 2001 in de overtuiging dat architectuur van publiek belang is. Het is een internationaal evenement met tentoonstellingen, conferenties, lezingen en andere activiteiten gewijd aan thema's op het gebied van architectuur en stedenbouw.

07-10

Excursie Nijmegen

excursie

locatie: Nijmegen

www.stylos.nl

Op vrijdag 9 oktober bezoeken we de oudste stad van Nederland, namelijk Nijmegen! Ben je benieuwd hoe deze oude stad met haar oude identietit na de bombardementen van de 2e wereldoorlog omgaat? Of zie je meer in moderne architectuur? Dan moet je mee gaan!

10-10

Street art Vs. architecture

locatie: Verkadefabriek Den Bosch

film www.bai-denbosch.n

In de film Koolhaas HouseLife zien we het Maison à Bordeaux (1998) van Rem Koolhaas door de ogen van huishoudster Guadalupe Acedo.

17-10

Dutch Design week

tentoonstelling

locatie: Eindhoven

www.dutchdesignweek.nl

Van 17 t/m 25 oktober 2009 vormt Eindhoven voor de achtste keer het podium voor Dutch Design Week, het grootste designevenement van Nederland. Op ongeveer 60 locaties door de hele stad laten zo’n 1500 vormgevers uit binnen- en buitenland hun werk zien op het gebied van industrieel ontwerp, concept design, grafisch ontwerp, textiel & mode, ruimtelijk ontwerp, fooddesign en designmanagement & trends.

19-09/07-11

Continuity of the Avant-garde

exhibition

location: amsterdam

www.arcam.nl

‘What is so avant-gardist about Croatian architecture of the 20th and 21st centuries?’, Adolf Stiller (Viennese architect and critic) once asked himself.

To answer this question, the exhibition CONTINUITY OF THE AVANT-GARDE was put together in collaboration with the Croatian architecture magazine Oris.

29-10/01-11

Architecture Film Festival Rotterdam

film festival

location: Rotterdam

www.affrblog.nl

The Architecture Film Festival Rotterdam (AFFR) is a biennial festival of four days with films, debates and lectures. The program clearly shows how closely film and architecture are linked and how they inspire each other.

01-11/31-12

Ruigoord

tentoonstelling

location: Amsterdam

www.ahm.nl

Expositie over de kunstenaarskolonie Ruigoord even buiten Amsterdam. Door uitbreiding van de haven moest Ruigoord verdwijnen. Kunstenaars verzetten zich tegen de sloop. Woningen hebben plaats gemaakt voor ateliers en decor van diverse evenementen.

04-11/14-02

Unresolved Matters

exhibition

location: Nijmegen

www.centraalmuseum.nl

With the exhibition 'Unresolved Matters', Utrecht Manifest presents not only a historical or contemporary vision of the social, but at the same time raises the question of why the objects on display can be considered exemplary of a particular social vision.

15-11

Networked Cities

symposium

locatie: Utrecht Een openbaar toegankelijke forumdiscussie onder de titel ‘Networked Cities: Governance, Trust, Design’. Aan dit symposium zullen internationale denkers en professionals vanuit diverse disciplines een bijdrage leveren. Er zal gediscussieerd worden over de manieren waarop lokale overheden gebruik maken van diverse netwerken en over het vertrouwen dat stedelijke bestuurders hebben in samenwerkingsverbanden.